Installatie en Bouw NL 02 2019

INSTALLATIE&BOUW
NUMMER 2 - 2019
april - mei
installatieenbouw.nl
PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT
THERMEN BERENDONCK | ISH ENERGY |
THEMA KLIMAAT & VENTILATIE

NEW SOFTWARE RELEASE COMING SOON
The number 1 software for MEP engineers
WWW.STABIPLAN.NL/STABICAD12
Leading in MEP design

DucoBox Eco
De SLIMSTE
ventilatiewarmtepomp van Europa!
COP
5,3
E = mc 2
A 2 + B 2
= C
2
Meer weten?
www.duco-ventilatiewarmtepomp.nl
100% ALL-ELECTRIC OPLOSSING
ISDE
subsidie
1600 €
Onze vraaggestuurde ventilatiewarmtepomp
DucoBox Eco met slimme 2-zonesturing en minimaal
geluidsvermogen zorgt voor een perfecte luchtkwaliteit.
Met zijn hoogste energieklasse (A++) plaatst de DucoBox
Eco de gebruiker én het milieu op de voorgrond. Samen
met het All-electric pakket is de DucoBox Eco een
complete oplossing die de installateur 100% ontzorgt.
GRATIS SEMINAR: ‘Vol gas voor gasloos: feit of fictie?’
Woensdag 12 juni 2019, Spoorwegmuseum Utrecht van 13u-17u
Info op www.duco.eu/seminar

UITGAVE
2
VOORWOORD
Focus op het (binnen)klimaat
Het bouwen van energiezuinige woningen tegen lagere ontwerp- en bouwkosten. Zes leveranciers uit de bouwtoelevering en installatietechniek
hebben hun handen ineengeslagen om dit te realiseren. Het eindresultaat: House Energy Optimum (HEO). Het systeem is geschikt voor de
meeste typen rijwoningen en voldoet aan de (toekomstige) BENG- en NOM-eisen. Werken met HEO zorgt er bovendien voor dat bouwers een
verzekerde energieprestatiegarantie kunnen afgeven. In het uitgewerkte systeem zijn alle bouwkundige (isolatie en luchtdichting) en installatietechnische
(verwarming, koeling en ventilatie) maatregelen optimaal op elkaar afgestemd. Doorrekeningen van bestaande referentiewoningen
laten aanzienlijke besparingen op bouw- en ontwerpkosten zien, tot meer dan 10%. De besparing wordt veroorzaakt door een verbetering van
het ontwerp- en bouwproces. De geïntegreerde pre-engineering hoeft in de praktijk alleen nog maar projectspecifiek te worden toegepast. 85%
van het voorwerk is al verricht.
House Energy Optimum is ontstaan uit een strategische samenwerking tussen ATAG Verwarming, Duco Ventilation & Sun Control, Jaga,
Kingspan Insulation, Kingspan Unidek en Ubbink en speelt in op de vraag van architecten, ontwikkelaars, corporaties en aannemers om
nieuwbouwwoningen te laten voldoen aan de BENG- en NOM-eisen. Uitgangspunt was het vinden van het optimum tussen bouwkundige én
installatietechnische maatregelen, waardoor energieprestaties, comfort en een gezond binnenklimaat worden geborgd.
Het bereiken van een optimaal (binnen)klimaat is hot item in de branche. Dat kunt u ook lezen in onze special Klimaat & Ventilatie, waarin
diverse leveranciers en experts hun licht schijnen op de situatie van vandaag en op de ontwikkelingen én uitdagingen voor de toekomst. Zoals
Erik van Heuveln, Voorzitter Algemeen en Dagelijks Bestuur van de VLA: “Ik besef dat er reductie moet plaatsvinden rondom CO 2
-uitstoot en
energiegebruik in de gebouwde omgeving”, vertelt hij. “Het steeds dichter bouwen van gebouwen is daarbij een logische ontwikkeling. Ik maak
me echter wel ernstige zorgen om de gezondheid van de gebruikers in de gebouwen, als gevolg van te weinig ventilatiemogelijkheden. Dit
wordt namelijk vaak ‘vergeten’ bij de zoektocht naar energie-efficiëntie.” Brink Climate Systems onderstreept deze gedachte en introduceerde
tijdens de ISH-beurs haar nieuwe brand movie en brand story: Breathe Excellence, dat focust op de meest aangename, schone en gezonde lucht
in de ruimtes waar we wonen, werken en slapen. Daarnaast kunt u in onze special alles lezen over Lage Temperatuur Verwarming en de ventilatievloer
en besteden we aandacht aan het seminar van ventilatiespecialist Duco, op woensdag 12 juni in het Spoorwegmuseum in Utrecht.
Uiteraard hebben we ook weer een aantal mooie projecten voor u verzameld, zoals de nieuwbouw van Thermen Berendonck nabij Wijchen, de
rigoureuze verbouwing en uitbreiding van de LocHal in Tilburg, de bouw van Mall of the Netherlands in Leidschendam en de transformatie van
Metropool I in Spijkenisse. Ik wens u weer veel leesplezier!
Lieke van Zuilekom

INSTALLATIE&BOUW
PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK,
KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT
COLOFON
Jaargang 6 • nummer 2 • 2019
Verschijnt 6 x per jaar
ISSN 2214-4196
UITGEVER
Schatbeurderlaan 6
Postbus 249, 6000 AE Weert
T +31 495 45 00 95
E info@louwersmediagroep.nl
W www.louwersmediagroep.nl
EINDREDACTIE
Lieke van Zuilekom
10
REDACTIETEAM
Chris Elbers, Jerry Helmers, Jan Mol, Irene Teunissen,
Margot Visser en Lieke van Zuilekom
PROJECTMANAGER
Sander van Hout
E s.vanhout@louwersmediagroep.nl
BLADMANAGER
Berry Vonk
E b.vonk@louwersmediagroep.nl
SECRETARIAAT
Manuela Depenbrock,
Sandra Reijnders
ADVERTENTIES
www.wetransfer.com
Onder vermelding van naam en uitgave
E traffic@louwersmediagroep.nl
ABONNEMENTPRIJS
Nederland: € 63,00 per jaar excl. BTW
Buiten Nederland: € 99,00 per jaar excl. BTW
ABN AMRO
IBAN NL78 ABNA 0490 2820 67
BIC ABNANL2A
t.n.v. Louwers Mediagroep BV
o.v.v. Installatie & Bouw magazine
Informatie over abonnementen:
T +31 495 45 00 95
ADRESWIJZIGINGEN
Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing
naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland
OPZEGGINGEN
Indien twee maanden voor het verstrijken van de
abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van
op zegging is ontvangen, wordt het abonnement
auto matisch met een jaar verlengd.
DOELGROEP
Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via
gerichte distributie in controlled circulation aan
adviesbureaus architecten, aannemers, installateurs,
gemeenten, grote industriële organisaties, opdrachtgevers,
projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen
(semi-)overheidsinstellingen,
brancheorganisaties en toeleveranciers.
VORMGEVING/ART DIRECTION
E studio@louwersmediagroep.nl
DRUKWERK
Drukkerij Hendrix, Peer
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd
zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder
bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar
beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen
enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie.
Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor
schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen
en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.
6 | INSTALLATIEENBOUW.NL
Tilburg LocHal 8
Wijchen Thermen Berendonck 10
Het belang van brandklepaandrijvingen 18
Vlissingen Magazijn GKN Fokker Elmo 20
In Gorinchem bereidt de installateur zich voor op de toekomst 22
Luchtdichtheidsklasse luchtverdeelsysteem belangrijk! 26
THEMA KLIMAAT & VENTILATIE
30
Alles wat de professional in binnenklimaattechniek moet weten, staat op binnenklimaattechniek.nl 28
Energie-efficiënte verwarming, ventilatie en koeling van de woning 30
Ventilatievloer: verwarmen en ventileren geïntegreerd in de vloer 34
Gezond binnenklimaat in Brabantse NOM-woning 36
Waarschuwing voor overisolatie: ‘CO 2
-reductie lijkt belangrijker te worden dan gezondheid’ 38
Mini-luchtbehandelingsunit voor kantoorvilla Breedband in Arnhem 40
‘De woning als meest gezonde plek op aarde’ 42
‘Vol gas voor gasloos, feit of fictie?’ 44
‘Monumentaal schoolgebouw krijgt optimaal leer- en werkklimaat’ 46
Roermond Grand Hotel Valies 48
De Pen Erik van Heuveln 50
Arnhem Sportcentrum Papendal 52
‘Betere werkomstandigheden in de productiehal en op de werkvloer door slimme maatregelen’ 56
Leidschendam Mall of the Netherlands 60
Een tijdelijke oplossing, met de kwaliteit, inzet en service van een vaste installatie 66
Nieuwe generatie afleversets: een evolutie in de markt! 68
Kort nieuws 72
THEMA BRANDVEILIGHEID & BRANDPREVENTIE
Totaaloplossingen in brandbluspompen en -systemen 74
50

INHOUD
76
86 110 120
Marktbreed maatwerk in brandbeveiliging 76
Unieke objectbrandbeveiliging voor bedrijfscontinuïteit 80
Spijkenisse Metropool I 82
‘Breng de pH-waarde in uw watervoerende systemen naar 9 tot 10’ 84
NABESCHOUWING ISH 2019
Verbinding stond centraal bij ISH 2019 86
‘Ontgassen maakt systemen betrouwbaarder’ 88
Sterke focus op IT-security 90
Frans design en optimale functionaliteit 92
Eén systeem voor alle verwarmingssystemen 95
Limburgse revolutie op de Frankfurter beursvloer 96
Nieuw besturingsplatform voor meer connectiviteit 97
THEMA ISOLATIE
‘Met technische isolatie ga je uiteindelijk geld verdienen’ 100
Bespaar tot 85% energie dankzij flexibele isolatiematrassen 102
Limburgs familiebedrijf ontzorgt van A tot Z 105
Zwolle Distributiecentrum Wehkamp 106
Raalte Pan Oston 110
Hilversum Zeverijn 115
Ede Elias Beeckmankazerne 116
Stekerbare installaties in beton? In Lage Bothof kan het! 120
Duurzame installaties maken appartementen all-electric 123
INSTALLATIE&BOUW PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT
INSTALLATIEENBOUW.NL
INSTALLATIE&BOUW
NUMMER 2 - 2019
april - mei
installatieenbouw.nl
PLATFORM OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT
Cover: Spie
Beeld: Etienne Oldeman
Blijf gratis en eenvoudig op de
hoogte van het laatste nieuws.
Volg ons op social media en meld
je aan voor onze nieuwsbrief!
installatieenbouw.nl
THERMEN BERENDONCK | ISH ENERGY |
THEMA KLIMAAT & VENTILATIE
Installatiepartners 125

Tilburg LocHal
‘BOUW EN INSTALLATIETECHNIEK LOCHAL
ZIJN PERFECT AFGESTEMD’
Bouw en installatie zijn altijd losse schakels in de bouwketen geweest. De visie van BINX Smartility is echter dat je alleen de beste
prestaties kunt leveren als je integratie in het traject van ontwerp, realisatie en onderhoud toepast. “Hierbij benaderen we het
proces niet als keten, maar als koord, waarbij alle vezels van begin tot eind vervlochten zijn”, vertelt innovatiemanager Remco
Balvert. “Dat dit mooie resultaten oplevert, bewezen we onder andere bij de nieuwbouw van het Focus Filmtheater in Arnhem, de
renovatie en uitbreiding van het UW Werkbedrijf in Utrecht en de rigoureuze verbouwing en uitbreiding van de LocHal in Tilburg.”
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld BINX Smartility
Om de gemeente Tilburg vooraf (virtueel) inzicht te kunnen geven in de nieuwbouw en om een soepele uitvoering te borgen, heeft BINX Smartility haar
volledige werk uitgevoerd volgens de BIM-werkwijze.
8 | INSTALLATIEENBOUW.NL

De grote hal vlakbij station Tilburg, waar ooit aan locomotieven werd
gesleuteld, is in december 2018 opnieuw in gebruik genomen. In het
gebouw zijn onder meer de Bibliotheek Nieuwe Stijl, Seats2Meet en
Kunstloc Brabant ondergebracht, evenals diverse ruimten voor muziekoptredens,
het Stadscafé en het Stadsbalkon. “De diversiteit aan
functies, in combinatie met de omvang, complexiteit en BREEAMambitie
van het project maakten de LocHal zeer geschikt voor een
UAV-GC-aanpak”, vertelt Balvert. “Hierbij is de opdrachtgever niet
alleen verzekerd van één aanspreekpunt voor het complete project,
maar ook van een optimale coördinatie en afstemming tussen bouw
en installatietechniek.”
LocHal Tilburg
Geïntegreerde projectaanpak
In opdracht van de gemeente Tilburg voerde BINX Smartility de
benodigde sloopwerkzaamheden uit. “Vervolgens hebben we een
stadsbalkon toegevoegd, de gevel gerevitaliseerd en het inbouwpakket
verzorgd”, vertelt Balvert. “Van het trappenlandschap tot en met
de inpassing van de verschillende ruimtes. Inclusief de elektrotechnische,
werktuigbouwkundige en sanitaire installaties, die volledig
nieuw zijn aangebracht.” Om een optimale klimatisering in het gebouw
mogelijk te maken en het energieverbruik te beheersen, is de
LocHal opgedeeld in vier klimaatzones, vertelt hij. “Zo is in de twee
meter voor de enkelglas lampiongevel een lagere temperatuur toegestaan,
wat tevens geldt voor de ruimtes waarin geen werkplekken
worden ingericht.” Het leeuwendeel van de LocHal wordt verwarmd
en gekoeld middels lucht. “In alle besloten ruimtes zijn ventilatorconvectoren
gemonteerd. Op de eerste, tweede en derde verdieping
is gekozen voor vloerverwarming en -koeling. 1.278 zonnepanelen
voorzien in een duurzame energieopwekking. Daarnaast zijn in dit
project 1.326 LED-armaturen, circa 2,5 km kabelgoten en 1.147 stopcontacten
aangebracht.”
Virtueel inzicht en overzicht
Om de gemeente Tilburg vooraf (virtueel) inzicht te kunnen geven in
de nieuwbouw en om een soepele uitvoering te borgen, heeft BINX
Smartility haar volledige werk uitgevoerd volgens de BIM-werkwijze.
“Onze eigen engineers hebben het ontwerp gemodelleerd en uitgewerkt,
waarbij zij het voorlopige ontwerp van CIVIC architects,
Braaksma & Roos architecten, Arup en Inside Outside als esthetisch
uitgangspunt hebben genomen”, vertelt Balvert. “Vanwege de complexiteit
van het project en de voortschrijdende inzichten van onze
opdrachtgever is het BIM-proces niet geheel lineair verlopen. Af en
toe hebben we een stapje terug moeten zetten, maar daarin was de
LocHal geen uitzondering. In BIM-projecten worden opdrachtgevers
gedwongen om al vroeg in het project veel keuzes te maken. Bepaald
geen eenvoudige opgave. Door de bouw en installatietechniek in alle
fases virtueel inzichtelijk maken, hopen wij hen dan ook zo goed mogelijk
te ondersteunen.”
Het ontwerpmodel is door BINX Smartility vertaald naar een uitvoerings-/engineeringsmodel,
waarin ook de aspectmodellen van de
diverse leveranciers zijn opgenomen. Zoals van Ferrocal en Fire Stop
Holland, die gezamenlijk met de engineers van BINX Smartility het
project in BIM hebben uitgewerkt. “Vervolgens hebben we diverse
modelcontroles uitgevoerd, die naast de visuele controles (maakbaarheid,
inpasbaarheid) ook diverse clashcontroles omvatten.”
Van AutoCAD naar Revit met Stabicad
In haar BIM-projecten maakt BINX Smartility steevast gebruik van
Stabicad for Revit. En dat is niet verwonderlijk, volgens Balvert. “Omdat
we al enkele jaren met grote tevredenheid werken met Stabicad
for AutoCAD, besloten we ook Stabicad for Revit te gebruiken. De
raakvlakken tussen beide softwarepakketten zijn namelijk groot, wat
de drempel om over te stappen aanzienlijk heeft verlaagd. Stabicad
for Revit biedt diverse handige functionaliteiten, waarvan wij in onze
BIM-projecten veelvuldig gebruik maken. Denk bijvoorbeeld aan de
MEPcontent bibliotheek, maar ook aan de mogelijkheid om snel groepenkastindelingen
te maken. Conform de NEN-eisen, waarbij bij aanpassingen
in het ontwerp automatisch wordt doorgeteld en waarmee
kostbare ontwerptijd wordt bespaard.” ❚
‘1.278 zonnepanelen
voorzien in
een duurzame
energieopwekking’
INSTALLATIEENBOUW.NL | 9

Wijchen Thermen Berendonck
INNOVATIEF EN DUURZAAM
INSTALLATIEPAKKET VOOR
Op 1 mei wordt aan recreatieplas Berendonck (nabij Wijchen) een nieuw wellnessresort geopend. Hiermee realiseert de familie Dolman een
derde wellnesslocatie, naast het huidige Thermen Bussloo en Thermen Soesterberg. Thermen Berendonck wordt het eerste mediterrane
wellnessresort van Nederland en wordt volledig gerealiseerd rondom het thema ‘1001 nacht’. Alle 13 sauna’s en stoomcabines krijgen hun eigen
look & feel en er wordt gebruik gemaakt van de nieuwste technieken. Denk bijvoorbeeld aan warmtepompen, zonnepanelen op de daken en
warmteterugwinning uit douchewater, sauna’s en keuken; alles met het oog op een bewuste en duurzame toekomst.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Linthorst Techniek en Strategie Architecten
De nieuwbouw van Thermen Berendonck is
ontworpen door Strategie Architecten. Van Norel
Bouwgroep staat in voor de bouw, terwijl
Linthorst Techniek verantwoordelijk is voor de
werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties,
inclusief de meet- en regeltechniek.
“In de nieuwbouw komen alle facetten van ons
bedrijf aan bod”, vertelt Ronald Ruisch, Senior
Projectmanager W/E bij Linthorst Techniek. “Van
de planvorming, het BIM-ontwerptraject en de
engineering tot en met de calculatie, werkvoorbereiding,
coördinatie met neven- en onderaannemers
en daadwerkelijke realisatie, waarbij
steeds snel en in goed vertrouwen geschakeld
moet worden.”
10 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Thermen Berendonck Wijchen
Aangenaam binnenklimaat
Het grootste deel van het zwembad- en douchewater
in Thermen Berendonck is afkomstig
uit eigen bronnen, vertelt Ruisch. “Voor de
verwarming en warmtapwaterbereiding in de
nieuwbouw is een hoge temperatuur water/
water-warmtepomp (TT70) van Linthorst Techniek
geïnstalleerd, in combinatie met twee
Carrier lucht/water-warmtepompen voor de
BOUWINFO
Opdrachtgever
Thermen Berendonck
Architect
Strategie Architecten
Constructeur
Bouwhuis Bouwtechniek
Aannemer
Van Norel Bouwgroep
Zwembadbouwer
KWB
Installaties
Linthorst Techniek (W en E)
warmte- en koude-opwekking en aanvullende
warmtapwaterbereiding.” Twee cv-ketels dienen
als back-upvoorziening. “De koude uit de
TT70 warmtepomp wordt duurzaam benut om
de tegelvloeren in de sauna’s en stoomcabines
te koelen, zodat bezoekers hun voeten hier niet
branden en een aangenaam binnenklimaat
wordt geborgd.”
Warmteterugwinning
Thermen Berendonck heeft de ambitie om de
groenste sauna van Europa te worden, met een
EPC van slechts 0,7. “De warmteterugwinning
draagt hier in belangrijke mate aan bij”, aldus
Ruisch. “Uit het afgewerkte douche- en spoelwater
wordt actief warmte teruggewonnen, wat tevens
geldt voor de luchtbehandeling en keukenafzuiging.
De complete keuken is uitgerust met
ons Kitchen Air Technologies (KAT) systeem, een
innovatieve installatie waarmee warme lucht uit
grootkeukens wordt gereinigd en door een kruisstroomwisselaar
wordt geleid. Het KAT-systeem
maakt hierbij gebruik van een speciaal ontwikkelde
vloeistof die in het afzuigkanaal van de
keukeninstallatie wordt verneveld en volledig
bestaat uit natuurlijke producten. De vetdampen
en geurstoffen binden zich aan de vloeistof en
hechten zicht niet meer aan de kanaaloppervlakten.
Een speciaal KAT-filter vangt de vloeistof en
vervuiling af, waardoor het mogelijk wordt om de
warmte uit de schone luchtstroom over te dragen
naar de koude toevoerlucht. Een flinke besparing
op de warmtevraag is het resultaat.”
Gefaseerde opstart van de sauna’s
Op het dak van de nieuwbouw komen circa
632 pv-panelen met een vermogen van 355
Wp per stuk, vertelt Ruisch. “Daarnaast hebben
we overal energiezuinige LED-verlichting met
bewegingsmelders gemonteerd, zodat nergens
onnodig verlichting brandt. Naast de algemene
licht-, kracht- en schakelinstallaties hebben we
een data-/CAI-/WiFi-installatie, CCTV-installatie,
inter cominstallatie en brandmeld- en ontruimingsinstallatie
geïnstalleerd, evenals een transformator
voor de koppeling met het middenspanningsnet.
Om te voorkomen dat de transformator bij de
opstart van de sauna’s overbelast raakt, hebben
we een gefaseerde opstartcyclus voor de saunainstallaties
voorgeprogrammeerd.” ❚
www.linthorsttechniek.nl
INSTALLATIEENBOUW.NL | 11

COMPLEET IN LUCHTTECHNISCHE OPLOSSINGEN
Airconditioning | Luchtkanalen | Luchttechniek
CENTRAAL IN
NEDERLAND
Een combinatie waar u op kunt bouwen
Totaalpakket op maat
• Levering en montage van split-airconditioningsystemen
en VRF-systemen
• Mobiele airconditioners
• Compleet programma voor luchtbehandelingsinstallaties
• Innovatieve en technisch hoogwaardige producten
• Luchtkanalensystemen en bijbehorende componenten
• TROX ® en Rokan afhaaldepot:
Vandaag voor 14.00 uur besteld, morgen in huis!*
• Unieke retournamegarantie voor de standaard
TROX ® -componenten*
• Logistiek maatwerk
* Informeer naar de voorwaarden
Energieweg 29 | Postbus 3 | 4230 BA Meerkerk
Telefoon (0183) 35 25 44 | info@schilt-meerkerk.nl
WWW.SCHILT-MEERKERK.NL

Thermen Berendonck Wijchen
‘THERMEN BERENDONCK KRIJGT HOOGWAARDIGE
EN DUURZAME LUCHTBEHANDELINGSINSTALLATIE’
In de nieuwbouw van Thermen Berendonck aan recreatieplas Berendonck (nabij Wijchen) wordt gebruik gemaakt van duurzame installaties
en innovatieve technieken. Ook als het om de luchtbehandeling gaat. In opdracht van installateur Linthorst Techniek produceren, leveren
en monteren de werkmaatschappijen Schilt Luchtkanalen en Schilt Luchttechniek circa 4.100 m² rechthoekig en 900 m¹ rond kanaalwerk in
verzinkt staal. Een gedeelte hiervan wordt voorzien van een specifieke coating.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Schilt bedrijven, Ferry Verheij
De luchtkanalen voor Thermen Berendonck worden
geleverd inclusief bijbehorende TROX-componenten
zoals brandkleppen, kleppensecties,
volumeregelaars, naverwarmers, geluiddempers
en roosters, vertelt ’t Jong. Een groot voordeel
voor installateur Linthorst Techniek, die hierdoor
te maken heeft met slechts één aanspreekpunt
en één leverancier voor de complete luchtverdeling.
“Ook hier blijkt dat Thermen Berendonck
geen standaard werk is. In plaats van het leveren
van de componenten in de standaardkleur
RAL 9010 worden de zichtbare componenten
namelijk in verschillende RAL-kleuren gemoffeld,
overeenkomstig de kleurstelling van de diverse
ruimtes van het wellnessresort. Alle kanalen voldoen
minimaal aan de Luka C-certificeringscriteria,
waarmee we tevens tegemoetkomen aan de
duurzaamheidsambitie van de familie Dolman,
die naast Thermen Berendonck ook Thermen
Bussloo en Thermen Soesterberg beheert.”
Recent hebben de Schilt bedrijven ook de opdracht
mogen ontvangen om – samen met Linthorst Techniek
– het complete binnenklimaatpakket te verzorgen
voor de nieuwbouw van project Inntel Landmark te
Amsterdam. ❚
Kanaalwerk op het dak.
Schilt Luchtkanalen en Schilt Luchttechniek produceren, leveren en monteren circa 4.100 m² rechthoekig en
900 m¹ rond kanaalwerk in verzinkt staal. Een gedeelte hiervan wordt voorzien van een specifieke coating.
“Thermen Berendonck is voor ons geen standaardwerk”,
benadrukt Leo ’t Jong, commercieel marketing
manager bij de Schilt bedrijven. “Niet alleen de omvang,
maar ook de bijzondere omstandigheden in de
natte ruimtes vragen om een goede voorbereiding
en afstemming van de werkzaamheden, evenals om
een specifieke behandeling van de luchtkanalen.” Zo
worden alle luchtkanalen ten behoeve van het saunaplein
en het zwembad voorzien van een speciale
Bipox ZFF coating, vertelt hij. “Het kanaalwerk van
het KAT-systeem in de keuken (een eigen ontwikkeling
van Linthorst Techniek) tot aan de luchtbehandelingskast
wordt voorzien van een speciale Disbon
coating. Hierdoor zijn de luchtkanalen over een
lengte van 10 meter volledig waterdicht.”
Niet alleen de omvang, maar ook de bijzondere
omstandigheden in de natte ruimtes vragen om
een goede voorbereiding en afstemming van
de werkzaamheden, evenals om een specifieke
behandeling van de luchtkanalen.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 13

Wijchen Thermen Berendonck
FLEXIBELE PRODUCTIE EN
PROBLEEMOPLOSSEND VERMOGEN
In opdracht van Linthorst Techniek verzorgde Elektro Internationaal het ontwerp en de montage van de distributiepanelen voor wellnessresort
Thermen Berendonck. Al 40 jaar engineert, produceert en programmeert Elektro Internationaal distributiepanelen en besturingstechniek.
Vanuit Linthorst is gekozen voor de Woerdense paneelbouwer vanwege de eerdere goede samenwerking, het kwalitatief hoogwaardige
product en de vlotte werkwijze.
Tekst Elektro Internationaal | Beeld Linthorst Techniek en Strategie Architecten
Dronebeeld van de nieuwbouw, gemaakt in november 2018.
14 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Thermen Berendonck Wijchen
Het Utiliteitsteam van Elektro Internationaal leverde
twee hoofdverdelers met ieder een eigen
voeding in Prisma P van Schneider Electric, één
van 2.500 A en één van 1.000 A. HVK1 levert
de stroom voor alle inpandige voorzieningen op
Berendonck, terwijl HVK2 energie distribueert ten
behoeve van de voorzieningen op het buitenterrein.
Ook de twee grotere onderverdelers zijn in
Prisma P gebouwd. Dat betreft een paneel van
1.000 A op het dak van het complex, waar de grote
door Linthorst Techniek ontwikkelde energie-efficiënte
warmtepompen voor o.a. het zwembad op
draaien. En dan is er nog een zware onderverdeler
voor het horecagedeelte.
Schakelen en meten
Voor het saunagedeelte leverde Elektro Internationaal
verschillende ‘saunaverdelers’, gebouwd
in Prisma G en voorzien van de nodige
KNX-media die zorgen voor de regulering van
de verwarming en verlichting in de uiteenlopende
typen sauna’s. Sauna’s met namen die
tot de verbeelding spreken, waaronder een theatersauna
en een meditatiesauna. Namen waaruit
ook meteen klinkt dat een goed uitgedachte
schakeling voorwaarde is voor de beleving van
‘Een goed uitgedachte schakeling
in de panelen is voorwaarde voor
de beleving van de saunabezoeker’
de saunabezoeker. De panelen zijn door Elektro
Internationaal bovendien voorzien van Socomec
sensoren en analysatoren die alle verbruiksinformatie
naar één display op de kasten sturen.
De schermen hebben een wisselbare weergave,
waardoor het verbruik van verschillende componenten
in visuals op hetzelfde scherm kunnen
worden getoond.
Aansluiting ter plekke gemaakt
Het totaal is aangesloten met een railkoker van
het fabricaat Legrand. Normaal gesproken maakt
Elektro Internationaal de aansluiting voor de railkoker
in de werkplaats. Vanwege een beperkte
opening in de vloerconstructie is echter de aansluiting
van de hoofdverdeler (HVK1) ter plekke
gemaakt. Speciaal daarvoor maakte Elektro Internationaal
de voorbereidingen in het koperwerk
van de verdeler enkel en alleen gebaseerd op de
doorgegeven specificaties. On site werd een automaat
van ruim 150 kg door de servicemedewerkers
van Elektro Internationaal uit de verdeler getild
en met banden op hoogte gehouden, om de
aansluiting alsnog passend te maken. “Dit soort
probleemoplossend vermogen van Elektro Internationaal
is één van de redenen dat wij graag
met hen samenwerken. Daarnaast zijn zij flexibel
in hun productie, waardoor we op dit tijdkritische
project deadlines hebben kunnen halen”, aldus
Rob Nab, projectmanager bij Linthorst Techniek. ❚
ONE STOP POWER SHOP
HOOGWAARDIGE MAATWERKOPLOSSINGEN VOOR EEN BETROUWBARE, MEETBARE EN VEILIGE POWER DISTRIBUTIE
• Schakel- en verdeelsystemen
• Besturingstechniek
• Railkokersystemen
• Energy Management Solutions
• Hot swappable EiPDU
• Inkoppeling noodstroomsystemen
Bezoek
elektrointernationaal.com
of bel 0348 420 540
INSTALLATIEENBOUW.NL | 15

WE MAKE IT WORK
PROCESKOELING | PROCESVERWARMING | HVAC-OPLOSSINGEN
• Verkoopspecialist voor chillers
• Advies op maat
• Uit voorraad leverbaar binnen 24 uur
• 3 jaar all-in garantie
• Capaciteit variërend van 0,9 kW tot 2,4 MW
24/7: 088 - 258 2580
info@icscoolenergy.nl
THE TEMPERATURE CONTROL SPECIALISTS.
VERKOOP. VERHUUR. SERVICE.
WWW.ICSCOOLENERGY.NL
Drie disciplines, één nummer
ERIB Isolatietechniek
ERIB Luchtkanalen
ERIB Brandwerende Applicaties
met één telefoontje
ERIB van den Wassenberg BV
Wilhelminastraat 2 5246 xd Rosmalen
T + 31(0)73 641 01 01 E info@erib.nl
WWW.ERIB.NL

Thermen Berendonck Wijchen
ÉÉN AANSPREEKPUNT EN ÉÉN LEVERANCIER
VOOR LEIDINGISOLATIE EN BRANDWERENDE APPLICATIES
De technische installaties in Thermen Berendonck worden door ERIB isolatietechniek BV voorzien van hoogwaardige isolatie. “In opdracht van
Linthorst Techniek voorzien wij alle verwarmings- en warmwaterleidingen van steenwolisolatie, waarmee energieverlies tijdens het warmtetransport
tot een minimum wordt beperkt”, vertelt directeur Henri van den Wassenberg. “De koelleidingen worden door ons afgewerkt met
een dampdichte Armacell isolatie, waarmee condensvorming van de leidingen wordt voorkomen.”
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Chris van Cromvoirt
De riolering en hemelwaterafvoeren worden akoestisch
geïsoleerd, vertelt hij. Hiervoor maakt ERIB gebruik
van een speciale geluidsisolatiemat, die een
rubberen kern en aluminium toplaag omvat. “Waar
de rubberen massa geluid en trillingen absorbeert,
gaat de aluminium laag condensatie van de hemelwaterafvoeren
bij koude neerslag tegen.”
Snelle montage, minimale
transportbewegingen
Zoveel mogelijk componenten worden in de werkplaats
van ERIB in Rosmalen voorbereid en geprefabriceerd.
Volledig geautomatiseerd en volgens
de hoogste kwaliteitseisen, vertelt Van den Wassenberg.
“Denk bijvoorbeeld aan de isolatie van de
koelleidingen, maar ook aan de aluminium afwerking
van isolatie in de buitenlucht. Hierdoor kunnen
we niet alleen een snelle montagetijd borgen,
maar wordt tevens het aantal transportbewegingen
naar en van de bouw gereduceerd.”
Optimale weerstand tegen
branddoorslag en brandoverslag
Naast de isolatiewerkzaamheden is ERIB verantwoordelijk
voor het brandwerend afdichten van
‘Zoveel mogelijk componenten worden
in de werkplaats voorbereid en
geprefabriceerd. Volledig geautomatiseerd
en volgens de hoogste kwaliteitseisen’
alle doorvoeringen in de brandcompartimenten.
“Hierbij maken wij gebruik van brandmanchetten
en steenwol platen met een speciale coating”, aldus
Van den Wassenberg. “Dankzij onze producten
wordt de weerstand tegen branddoorslag en brandoverslag
(WBDBO) tussen de diverse brandcompartimenten
– afhankelijk van de eisen – voor ten
minste 30 of 60 minuten geborgd. Zodat in geval
van brand gasten en medewerkers veilig kunnen
vluchten en schades worden beperkt.”
70 jaar kwaliteit en vakmanschap
ERIB van den Wassenberg BV viert in 2019 zijn
70-jarig jubileum. De firma werd in 1949 opgericht
door Piet van den Wassenberg, die in 1968
werd opgevolgd door zoon Henk. Sinds 2001
staat met Henri en Pieter de derde generatie
aan het roer van de onderneming, die naast
isolatietechniek en brandwerende applicaties
ook luchtkanalen ontwerpt, levert en monteert.
“Dankzij onze uitgebreide dienstverlening én
gepassioneerde vakmensen worden wij veel gevraagd
in aansprekende projecten”, vertelt Van
den Wassenberg. “Onder andere door Linthorst
Techniek, waarmee we al jaren prettig samenwerken.
Deze installateur weet wat belangrijk is voor
een goede isolatie en afdichting en houdt daar
maximaal rekening mee. Dit komt niet alleen de
uitvoering ten goede, maar resulteert ook in een
hoogwaardig opleverresultaat.” ❚
Naast isolatietechniek en brandwerende applicaties ontwerpt, levert en monteert ERIB ook luchtkanalen.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 17

19-3-2019 DdL 1
HET BELANG VAN BRANDKLEPAANDRIJVINGEN:
VERGROOT DE BRANDVEILIGHEID
EN ZEKERHEID IN UW GEBOUWEN!
Comfort - Energy - Safety - Installation - Maintenance. Met de zogenaamde CESIM-methode tracht Belimo de bouwtechnologie positief te beïnvloeden,
gebruikmakend van een uitgebreid assortiment Belimo aandrijvingen, regelafsluiters en sensoren. “Als lid van het Global Compactnetwerk
van de VN is Belimo een actieve belanghebbende die rechtstreeks bijdraagt aan de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling”,
vertelt Manager Technical Support Danny de Laater. “Door de principes van het Global Compact op te nemen in onze strategieën, beleid en
procedures, houden wij niet alleen vast aan onze basisverantwoordelijkheden tegenover onze planeet én haar bewoners, maar leggen we ook
de basis voor het succes van onze branche op de lange termijn.”
Tekst : Lieke van Zuilekom | Beeld Belimo
Belimo is wereldmarktleider op het gebied van
rook- en brandveiligheidsaandrijvingen. “Onze expertise
in de branche én voortdurende innovaties
hebben de afgelopen decennia stevig bijgedragen
aan een hoger veiligheidsniveau in gebouwen”,
aldus De Laater. “De introductie van de gemotoriseerde
brandkleppen speelde hierin een voorname
rol. In Nederland is hier tot op heden nog
geen norm voor ontwikkeld – zoals bijvoorbeeld
de NEN EN 1366-2. Brandklepaandrijvingen zijn
ook niet verplicht. Desondanks is het motoriseren
van brandkleppen aan te bevelen om de brandveiligheid
in gebouwen te vergroten.”
Optimale zekerheid
De motivatie om een brandklep te motoriseren,
heeft niets te maken met het sluiten van de
klep in geval van brand. Immers, als er brand
uitbreekt moet ook een standaardklep met veer
het luchtkanaal afsluiten en nooit meer opengaan,
meent De Laater: “De meerwaarde om
een brandklep te motoriseren, zit hem vooral in
de zekerheid/garantie dat de brandklep in geval
van brand ook daadwerkelijk functioneert.
Al in de jaren ’90 is geconstateerd dat het risico
dat een brandklep na verloop van tijd niet meer
goed sluit, zeer groot is. Een veelvoorkomende
oorzaak hiervoor is vervuiling in de luchtkanalen.
Om deze vervuiling tegen te gaan, is periodieke
inspectie vereist.”
Eenvoudige inspectie zonder
overlast, manuren en extra kosten
Omdat de meeste brandkleppen na installatie
slecht of niet meer bereikbaar zijn, werd ‘op
afstand’ een periodieke inspectie middels communicatiebussen
gecreëerd. Om hier optimaal
invulling aan te geven, introduceerde Belimo
in de negentiger jaren de MP-Bus, maar intussen
zijn communicatiebussen als LON, KNX-EIB,
Risico analyse
Hoog
Risico
Servomotoren BV
BENELUX
1 Maand 2
Midium
Laag
6
12 24
Tijd
In opdracht
Elektrische
Functie-test
Inspectie TP
Elektrische
Functie-test
Inspectie TP
Elektrische
Functie-test
Inspectie TP
Risico analyse.
Brandklep in de vloer.
Diverse brandkleppen.
18 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Safety Position Lock bij TM normaal bij normaal bedrijfbedrijf.
Safety Position Lock bij
Nieuwe generatie gemotoriseerde brandkleppen.
Modbus en BACnet de standaard geworden.
“Met deze communicatiebussen kan men zonder
veel overlast, manuren en extra kosten periodieke
controles uitvoeren”, aldus De Laater.
“De zekerheid dat de in het gebouw voorkomende
brandkleppen functioneren bij brand, wordt
hierdoor aanzienlijk vergroot.”
Safety Position Lock bij normaal bedrijf
Al in 1977 introduceerde Belimo zijn eerste
brandklepaandrijving. “Deze was gelijk bestand
tegen zeer hoge temperaturen (1.000°C)”, vertelt
De Laater. “Sinds de jaren ‘80 is onze BFserie
een begrip. Deze serie kom je vandaag de
dag dan ook nog volop tegen op brandkleppen
in datacentrales, ziekenhuizen of op bijvoorbeeld
Schiphol. De BF brandklepmotoren zijn zelfs op
de cruiseschepen van de HAL te vinden.”
Safety Position Lock TM bij brand.
Safety Position Lock bij brand
Nieuwe generatie
brandklepaandrijvingen
Dat Belimo de principes van het Global Compact
van de VN hanteert en rechtstreeks bijdraagt
aan de doelstellingen voor duurzame
ontwikkeling, is ook bij de brandklepaandrijvingen
duidelijk te zien. Ondanks dat de traditionele
brandklepaandrijvingen uit de BF-serie
perfecte en betrouwbare producten zijn, heeft
Belimo in 2015 een nieuwe generatie gemotoriseerde
brandkleppen geïntroduceerd. Inclusief
de gepatenteerde Safety Position Lock en volledig
uitgevoerd met een kunststof behuizing,
waarmee de veiligheid én betrouwbaarheid
naar een nog hoger niveau worden getild. ❚
Om haar toegevoegde waarde voor klanten nog verder te optimaliseren, heeft Belimo recent CESIM ontwikkeld, dat staat voor:
Comfort
de ambitie van Belimo
is een gezondere
leefomgeving.
Energy
naast vermindering van
het energieverbruik staat
duurzaamheid in relatie
tot het milieu centraal.
Safety
Belimo streeft naar meer
veiligheid in gebouwen
en het verhogen
van de bescherming
van personen en
eigendommen.
Installation
een eenvoudige
installatie en inbedrijfstelling
reduceren de
installatiekosten en
vereenvoudigen het
monteren.
Maintenance
transparantie, efficiënt
onderhoud en
systeemoptimalisatie zijn
voor Belimo van cruciaal
belang.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 19

Vlissingen Magazijn GKN Fokker Elmo
‘Verlichting magazijn GKN Fokker Elmo
brandt alleen nog wanneer nodig’
GKN Fokker Elmo, onderdeel van Fokker Technologies, is specialist in het ontwerp en de productie van Electrical Wiring Interconnection
Systems (EWIS). Op de locatie in Hoogerheide wordt sinds eind jaren ‘80 elektronische, elektriciteits- en databekabeling voor commerciële en
militaire vliegtuigen gemaakt. Niet alleen de componenten voor deze bekabeling, maar ook de eindproducten worden steevast opgeslagen in
een groot magazijn dat onlangs van duurzame LED-verlichting is voorzien.
Tekst Lieke van Zuilekom
| Beeld Bever Innovations, divisie Industrial
20 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Magazijn GKN Fokker Elmo Vlissingen
‘Verstoring van het orderpick- en
productieproces door kapotte verlichting
is uit den boze, wat tevens geldt voor
lichtverlies door veroudering van de
armaturen’
“De bestaande TL-verlichting in ons magazijn
was aan het eind van de technische levensduur
gekomen”, vertelt Evert-Jan Wisse, Hoofd Supply
Chain & Purchasing bij GKN Fokker Elmo. “Veel
armaturen verkeerden in slechte staat. Eén-op-één
vervanging door TL-buizen was dan ook niet wenselijk.
In plaats hiervan hebben we gezocht naar
high-end LED-armaturen met een hoge energieefficiëntie
en betrouwbaarheid, evenals een hogere
lux-waarde, een betere kleurechtheid en een
uniform lichtbeeld op de vloer. In ons magazijn
picken we soms hele kleine onderdelen. Om te
controleren of we de juiste producten picken, is
goed licht essentieel. Een uniform lichtbeeld en
een hoge lichtechtheid dragen bovendien bij aan
het werkcomfort van onze medewerkers.”
Hoge verlichtingssterkte
Vanuit de luchtvaartindustrie worden bepaalde
eisen gesteld aan de verlichtingssterkte, vertelt
Wisse. “Waar in de productieruimten 1.000 lux
wordt voorgeschreven door klanten als Boeing
en Airbus, is in het magazijn 500 lux vereist. In
het verleden voldeden we hier met moeite aan.
De Luci Series Industry LED-armaturen van Bever
Innovations, divisie Industrial kunnen hier echter
optimaal in voorzien. Daarbij bieden de armaturen
een hoge bedrijfszekerheid.” Een must, vertelt
hij, omdat GKN Fokker Elmo alle kabelbomen
just-in-time produceert. “Als organisatie sturen we
continu op korte doorlooptijden, van order tot
levering. Verstoring van het orderpick- en productieproces
door kapotte verlichting is dan ook uit
den boze, wat tevens geldt voor lichtverlies door
veroudering van de armaturen. De LED-armaturen
van Bever Innovations beschikken over diverse
technieken die dit verlies compenseren.” Jeroen
de Jonge, Verkoop Directeur bij Bever Innovations,
divisie Industrial: “Wanneer de temperatuur van
de LED’s op de printplaat boven de 80˚C komt,
schakelt automatisch het LIPS in; het Luminaire Intelligent
Protection System dat ervoor zorgt dat de
lamp automatisch terugdimt. Elk segment van de
printplaat wordt bovendien voortdurend gecontroleerd
op spanningspieken, kortsluiting en temperatuuroverschrijding.
Daarnaast beschikken de
armaturen over een Light Normalizer die continu
meet of er sprake is van lichtterugval, die – indien
aanwezig – automatisch wordt gecompenseerd.”
Automatische dimming
“De verlichting bij GKN Fokker Elmo staat minimaal
ingesteld op 500 lux, maar kan waar nodig
worden opgeschaald naar 700 lux”, vertelt
De Jonge. “Met name in de gebieden waar de
kwaliteitscontroles plaatsvinden en/of labels gelezen
moeten worden, is dit hogere lichtniveau
gewenst.” Omdat het magazijn te maken heeft
met wisselende en vaak beperkte bezetting, wordt
alle verlichting dynamisch geregeld. “Een enorme
verbetering ten opzichte van de oude situatie,
waarin alle verlichting van 07.00 tot 18.00 uur
volop brandde.” Wanneer medewerkers het magazijn
betreden, schakelt de verlichting automatisch
op tot een vooraf bepaald lichtniveau, rekening
houdend met de daglichtintreding in de ruimte,
de ruimtetemperatuur én de geldende luchtvaarten
Arbonormen. “Vervolgens dimt de verlichting
ook automatisch weer terug naar een minimaal
verlichtingsniveau (circa 30%). Een optimale
energie-efficiëntie en veiligheid gaan hierdoor
hand-in-hand.”
Intelligente armaturen
“Bij de keuze voor de nieuwe verlichting hebben
we niet alleen gekeken naar de technische eigenschappen,
maar ook naar prijs en terugverdientijd”,
vertelt Wisse. “Bever Innovations was niet de
goedkoopste partij, maar bood – voor een kleine
meerprijs – wel enorm veel intelligentie. Naast
bewegings- en daglichtsensoren zijn in de modulaire
armaturen veel besturingsmogelijkheden
ingebouwd. De verlichtingsinstallatie kan eenvoudig
worden beheerd en beheerst middels een
applicatie op de smartphone/tablet. Bovendien is
koppeling aan de noodverlichting en/of het evacuatiealarm
in de toekomst eenvoudig mogelijk.
En mochten we over een aantal jaar het magazijn
willen verbouwen en/of uitbreiden, dan kan de
verlichting hier relatief eenvoudig op worden aangepast.
Daarmee is ons magazijn klaar voor een
duurzame toekomst!” ❚
“We zochten naar high-end LED-armaturen met een
hoge energie-efficiëntie en betrouwbaarheid, evenals
een hogere lux-waarde, een betere kleurechtheid en
een uniform lichtbeeld op de vloer.”
“Een uniform lichtbeeld en een hoge lichtechtheid dragen bij aan het werkcomfort van onze medewerkers.”
INSTALLATIEENBOUW.NL | 21

In Gorinchem bereidt
de installateur zich voor
op de toekomst
Sfeerimpressie Installatie & Elektro Vakbeurs Hardenberg 2018.
Op 14 , 15 en 16 mei 2019 vindt in de Evenementenhal Gorinchem de Installatie & Elektro Vakbeurs plaats. Deze combi-editie staat in het teken
van De Installateur van de Toekomst. Mathilde Koniuszek van beursorganisator Easyfairs: “We reiken de installateur tools en handvatten aan
die direct bruikbaar zijn op de werkvloer.”
Tekst Margot Visser |
Beeld Easyfairs - Ghislaine Boon
22 | INSTALLATIEENBOUW.NL

‘In de theaters wordt
niet alleen algemene
kennis gedeeld, maar
vooral behandeld wat
deze thema’s voor
de installateur gaan
betekenen op de
werkvloer’
“De beurs is een all-in formule in een gemoedelijke
sfeer, een hapje en drankje staan klaar.”
Praktische informatie
Kaarten kunnen worden besteld op www.installateurvdtoekomst.nl
met registratiecode 71925002.
Door de ruime openingstijden (13.00 tot 21.00
uur) is een bezoek aan de beurs goed te combineren
met een drukke agenda.
Werk genoeg en de agenda’s zitten propvol: er
blijft voor installateurs weinig tijd over om zich
ook nog eens te verdiepen in de laatste ontwikkelingen
in hun vakgebied. Mathilde Koniuszek,
Head of Event: “De twee vakgebieden, E en W,
lopen steeds meer in elkaar over. Vandaar dat we
ervoor hebben gekozen om ze samen te voegen.
Neem de energietransitie: het volstaat niet meer
om maar van één discipline op de hoogte te zijn.
De beurs in Gorinchem staat daarom in het teken
van kennis, actuele praktische vakkennis.”
Podium voor actuele thema’s
Drie thema’s staan centraal: efficiënt werken,
duurzaamheid en digitalisering. Exposanten en
partijen zoals TVVL organiseren workshops en lezingen
rondom deze thema’s, welke plaatsvinden
in de twee kennistheaters die op de beursvloer
worden geïntegreerd. Eline Kuijsters, marketeer
van de beurs, legt uit: “In de theaters wordt niet
alleen algemene kennis gedeeld, maar vooral
behandeld wat deze thema’s voor de installateur
gaan betekenen op de werkvloer. Denk aan producttechnische
workshops, maar ook aan sessies
die een bredere insteek hebben. Zo wordt er ingegaan
op hoe de installateur zijn adviesrol beter
kan vervullen en wordt een workshop gegeven
over hoe hij zijn klant kan begeleiden bij een subsidieaanvraag
voor zonnepanelen.”
Naast het vergaren van kennis kan de installateur
ook een bezoek brengen aan de Tool Experience,
waar hij of zij kan ervaren hoe je efficiënt en veilig
kunt werken. Ook wordt er aandacht besteed aan
de loopbaan van de installateur. In het Café van
de Toekomst kan het gesprek worden aangegaan
met partijen die kunnen zorgen voor een nieuwe
uitdaging of verdieping in je huidige of toekomstige
(loop)baan.
Netwerken
Een groot aantal segmenten is vertegenwoordigd
op de beurs: o.a. klimaattechniek, warmtepompen,
brand- en beveiligingstechniek, leidingsystemen,
waterbehandeling, gereedschappen, kabel- en
toebehoren, meet- en regeltechniek, gebouwautomatisering,
domotica en zonnepanelen. Het netwerkaspect
wordt zeker niet vergeten. Koniuszek:
Met de lancering van de Installatie & Elektro Vakbeurs
in Gorinchem breidt Easyfairs haar bouw-,
installatie- en vastgoedportfolio verder uit. Eerder
werd bekend dat Easyfairs de vakbeurs Building
Holland overnam. De bouw-, installatie- en vastgoedportfolio
van Easyfairs bestaat nu uit Installatie
& Elektro Vakbeurs in zowel Gorinchem als
Hardenberg, Building Holland in Amsterdam,
Bouw Compleet in Hardenberg, S.G.A. Vakdagen
in zowel Hardenberg als Gorinchem en Klimaatvak
in Gorinchem. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 23

De Installateur
van de Toekomst
RESERVEER NU JE TICKETS!
1
2
3
71925002

RED LABEL
Totaaloplossing voor verwarming en koeling
Design en comfort in perfecte harmonie: de Aquaciat Red Label uitvoering
is een totaaloplossing voor verwarming en koeling van utiliteitsgebouwen.
Monitoring op afstand verhoogt de betrouwbaarheid en bespaart u tijd.
Dus profiteer nu van deze zéér scherp geprijsde uitvoering!
Bij elke offerte aanvraag voor de Aquaciat Red Label
machines geven wij een duurzame CIAT-Dopper
waterfles cadeau.
Nieuwsgierig? ciat.nl/redlabel

Mechanische ventilatie
Luchtdichtheidsklasse
luchtverdeelsysteem belangrijk!
Duurzaam bouwen begint met het verminderen van de vraag naar energie, door een verbetering van de structuur van het gebouw en een
verandering van gewoonten. Vervolgens kiezen we schone en bij voorkeur hernieuwbare energie om te zorgen voor een gezond en comfortabel
binnenklimaat... en dat is waar de ventilatie belangrijk wordt.
Tekst & beeld Ubbink
26 | INSTALLATIEENBOUW.NL

AIR EXCELLENT LUCHTVERDEELSYSTEEM
Het Ubbink Air Excellent luchtverdeelsysteem is een innovatief, flexibel en modulair systeem,
dat geschikt is voor alle mechanische ventilatiesystemen met of zonder warmteterugwinning.
• TÜV SÜD gecertificeerd, BIM-gereed, luchtdichtheidsklasse LUKA D.
• Ontwerpvrijheid en combinatiemogelijkheden door ronde en halfronde kanalen.
• Past op iedere ventilatie-unit, ongeacht merk (ook vraaggestuurd CO 2
).
• Verlaging energieverbruik en geluidsniveau door lagere drukverliezen.
• Geen kanaalaftakkingen, geluidsarm.
• Voldoet aan hoge luchtdichtheidseisen.
• Projectbegeleiding van ontwerp tot en met uitvoeringsfase.
• Eenvoudige en snelle verwerking.
• In te storten, beloopbaar en vormvast.
• Kruisbaar, ook met andere kanalen en leidingen.
• Snelle en eenvoudige inbedrijfstelling.
Oplossing
De impact van een lekkend kanalenstelsel op het
energieverbruik en de geluidsproductie van de
mechanische ventilatie-unit is dus groot. Gelukkig
vereist de oplossing geen ‘rocket science’, wetgeving
of innovatie. Voor het verkrijgen van een gezond
binnenklimaat, zonder energieverlies en/of
geluidsoverlast, zijn er luchtdichte systemen verkrijgbaar.
“Het Air Excellent luchtverdeelsysteem
van Ubbink is zo’n systeem”, aldus Beune. “Het
kenmerkt zich door een minimale weerstand en
heeft mechanische luchtdichte en trekvaste verbindingen
waar de ventilatie-unit blij van wordt.
Maar ook de bewoner zal hier blij van worden,
want die wordt niet verrast door een hoge energierekening
en/of geluidsoverlast.”
Mechanische ventilatiesystemen moeten na de
installatie goed worden ingeregeld, om te garanderen
dat de frisse lucht wordt geleverd aan bewoonbare
ruimtes en lucht wordt geëxtraheerd uit
natte ruimtes. Ventilatiesystemen (ventilatie-units
en luchtverdeelsystemen) besparen geen energie,
maar sommige systemen verbruiken minder (primaire
energie) dan anderen.
Marcel Beune, Technisch Adviseur Installatie bij
Ubbink, licht toe waar je op moet letten bij de
aanschaf van een mechanisch ventilatiesysteem:
“Mechanische ventilatie-units moeten harder werken
als ze de lucht door een kanalensysteem transporteren.
En dat wordt nog zwaarder als er sprake
is van luchtlekken. Dit veroorzaakt een verhoogde
weerstand en maakt correcte ventilatie nog lastiger.
Bijkomend nadeel is dat de ventilatie-unit
meer energie gaat verbruiken én meer geluid produceert.
Deze geluidsoverlast kan er zelfs voor zorgen
dat bewoners het systeem uitschakelen, met
alle gevolgen van dien.”
Een kanalenstelselsysteem is luchtdicht op papier,
maar niet als het is geïnstalleerd. Dit verklaart de
verschillen tussen de prestatie van een installatie
op papier en de prestatie van een daadwerkelijk
geïnstalleerd luchtverdeelsysteem.
Invloed energieverbruik
Maar hoeveel meer energie verbruikt een mechanische
ventilatie-unit en hoeveel meer geluid produceert
deze als het kanalenstelselsysteem lekt?
Beune: “We hebben deze vraag gesteld aan Valerie
Leprince, één van de deskundigen in Europa
op dit gebied en Jelmer de Jong, adviseur Kenniscentrum
Ventilatie bij Brink Climate Systems en
voorzitter van de technische Commissie van EVIA.
Valerie schreef in haar publicatie (Impact of ductwork
leakage on the fan energy use of central mechanical
ventilation units with heat recovery used
in houses) dat ventielen, verbonden met lekkende
kanalenstelsels, veel meer energie verbruiken om
goed te kunnen ventileren via de ventielen in de
ruimtes. Zij houdt het op honderden kWh per ventiel
per jaar.”
Invloed geluidsproductie
Maar hoe zit het dan met het geluid? Beune: “Met
behulp van de gegevens uit de publicatie van Valerie
en de door Brink Climate Systems ontwikkelde
software, schat Jelmer dat een ventilatie-unit
die is verbonden met een lekkend kanalenstelstel
veel meer geluid produceert in de slaapkamers en
woonkamer dan een ventilatieunit die is verbonden
met een luchtdicht kanalenstelsel. Dit verschil
is namelijk meer dan 3 dB(A).”
Begeleiding voor correcte installatie
Voor een goede werking is correcte installatie en inregeling
belangrijk. “Met Ubbink sta je er niet alleen
voor. Wij begeleiden projecten desgewenst van oriëntatiefase
tot en met uitvoeringsfase. We denken
mee over het totale installatiestuk en kijken mee
naar het ontwerp voor eventuele verbeterpunten.
Dit leidt tot een advies met offerte en een complete
weerstandsberekening van het systeem.” Ook het
bestelproces en indien nodig de begeleiding van de
afspraken met de handel, neemt Ubbink voor haar
rekening. Zodat de levering/logistiek aansluit bij
het project en zo efficiënt mogelijk verloopt. Beune:
“De begeleiding van de installatie van het Air Excellent
systeem op het project zelf, doen wij ook.
Zo is iedereen verzekerd van een correcte installatie
én toepassing van de beste oplossing voor de situatie.
Na het eerste project zijn de installateurs voldoende
ingevoerd om volgende projecten zonder
begeleiding uit te voeren. Ze zijn dan niet alleen
geslaagd voor de Air Excellent installatie, maar ook
meteen verslaafd aan Air Excellent!”
Extra besparing op energie
Wil je extra besparen op je stookkosten? Overweeg
dan een vraaggestuurd ventilatiesysteem
dat warmte recirculeert. Door middel van CO 2
- en
luchtvochtigheidsmeters kan de ventilatiebehoefte
per vertrek worden gemeten. Air Excellent is
geschikt voor vraaggestuurde systemen.
Onderhoud
Het onderhoud van een mechanisch ventilatiesysteem
is zeker een belangrijk punt. De filters, ventilatoren
en het kanalenstelsel moeten regelmatig
worden gereinigd om te voorkomen dat vervuilde
lucht de woning in komt en/of de prestatie en het
energieverbruik van het systeem negatief beïnvloeden.
Beune: “Met het Air Excellent systeem ontstaat
er nagenoeg geen vervuiling in de kanalen,
doordat deze aan de binnenkant voorzien zijn van
een gladde afwerking en antistatisch behandeld
zijn. Bovendien zijn de kanalen antibacterieel.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 27

THEMA Klimaat & Ventilatie
ALLES WAT DE PROFESSIONAL IN DE UTILITEITSSECTOR
MOET WETEN OVER EEN GEZOND BINNENKLIMAAT
STAAT OP WWW.BINNENKLIMAATTECHNIEK.NL
De opmars van energiezuinige en energieneutrale gebouwen is in volle gang. Een mooie en broodnodige ontwikkeling,
die echter ook een extra zorg meebrengt: hoe houden we het binnenklimaat gezond?
Tekst Elsa van der Zwan/Remi Hompe/Jan Mol | Beeld Platform Binnenklimaattechniek
‘De juiste ventilatie is essentieel om een
gezond binnenklimaat te creëren’
Remi Hompe, branchemanager van Vereniging Leveranciers van Luchttechnische
Apparaten (VLA) zegt: “We bevinden ons tegenwoordig meer dan 70%
van de tijd binnen, thuis en op het werk. De utiliteitssector moet zorgen voor
een gezond binnenklimaat, zodat ziekteverzuim teruggedrongen wordt en de
productiviteit gewaarborgd blijft. Daar helpen wij graag bij. Professionals die te
maken hebben met binnenklimaatinstallaties kunnen met al hun vragen terecht
op het platform Binnenklimaattechniek.nl, boordevol publicaties, informatie
over wetgeving en praktische tools.” In dit artikel nemen we u graag even mee
langs een aantal van de vele mogelijkheden die het platform te bieden heeft.
Vergelijken energieverbruik en uitstoot van
luchtbehandelingskasten
Met de tool ‘Life Cycle Cost’ (LLC) kunnen berekeningen worden gemaakt
waarmee luchtbehandelingskasten met elkaar vergeleken kunnen worden, ten
aanzien van energieverbruik en CO 2
-uitstoot. De berekening geschiedt volgens
DIN V 18599-3 en VDI 2067-1 en is als eis opgenomen in VLA-bestek ‘Ontwerp
luchtbehandelingssystemen 20160101-03’. Dit bestek wordt door de RVB gebruikt
bij aanbestedingen van kantoorgebouwen. De invoer van de berekening
houdt rekening met de Nederlandse energie- en gasprijzen en is ook toepasbaar
bij energiegebruik uit andere bronnen. Probeer het zelf via vlallc.nl.
Energie besparen met luchtgordijnen
Een luchtgordijn zorgt niet alleen voor comfort, maar bespaart ook tot wel
80% energie ten opzichte van een open deur. Dat kan duizenden euro’s
per jaar schelen. Berekenen hoeveel er met een goede installatie van een
luchtgordijn bespaard kan worden, kan via binnenklimaattechniek.nl/besparingsmeter.
Wie een bestaand luchtgordijn wil beoordelen, kan dat doen
via entreecheck.nl.
28 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Klimaat & Ventilatie THEMA
Het belang van de juiste reiniging van
luchtbehandelingssystemen
Met een schoon luchtbehandelings- of ventilatiesysteem kunnen gezondheidsrisico’s
die optreden ten gevolge van vervuiling worden voorkomen. Een
juiste reiniging van het systeem is daarom van cruciaal belang. Een schoon
systeem behoudt tevens zijn capaciteit en kan daardoor optimaal presteren.
Als leidraad heeft het Nederlands Verbond Reinigingsspecialisten Luchtbehandelingssystemen
(NVRL) in samenwerking met TNO Bouw en Ondergrond
hygiënische grenswaarden opgesteld voor de reiniging van luchtbehandelings-
en ventilatiesystemen in utiliteitsgebouwen. Op basis van de NVRL-keur
is het mogelijk om een NVRL-certificaat te ontvangen, verstrekt door bedrijven
die zijn aangesloten bij de NVRL. Het verbond is onderdeel van de VLA. Meer
informatie: nvrl.nl.
LCC-tool.
Luchtgordijnen besparingsmeter.
Duurzamere luchtbehandeling in gebouwen
Het Bouwbesluit verlangt bij elke aanvraag voor een bouwvergunning voor
woningen of kantoren (met een gebruiksoppervlakte groter dan 100 m 2 )
een milieuprestatieberekening. Deze berekening moet op een eenduidige en
controleerbare wijze de milieubelasting van het gebouw in €/m 2 per jaar
bepalen. De VLA heeft samen met haar leden een Life Cycle Assesment uitgevoerd
voor de ventilatiesystemen en componenten die de leden leveren.
Deze ‘milieuprestaties’ zijn opgenomen in de nationale milieudatabase als
VLA-productkaarten, te vinden op milieudatabase.nl. Hierdoor kunnen voor
producten van VLA-leden de VLA-productkaarten geselecteerd worden, een
keur van kwaliteit! Hiermee loopt de VLA vooruit op de verwachte wettelijke
eisen. Ontwerpers krijgen zo de mogelijkheid om integraal duurzamer te gaan
ontwerpen.
Eurovent energielabel
Luchtbehandelingskasten zijn er in eindeloos veel uitvoeringen en zijn zodoende
vaak lastig met elkaar te vergelijken. Om deze reden is er voor luchtbehandelingskasten
een Europees energielabel opgezet, genaamd Eurovent.
Dit label classificeert een type luchtbehandelingskast op verschillende punten
zoals koudebruggen, constructiesterkte, thermische isolatie en geluidsisolatie.
Dit geschiedt op basis van de Europese normen NEN-EN 1886 (mechanische
eigenschappen) en NEN-EN 13053 (nominale waarden en prestaties).
Om ervoor te zorgen dat alle leveranciers dezelfde testmethode gebruiken en
vooral ook hun kwaliteit handhaven, vindt er regelmatig een toetsing plaats
door de onafhankelijke certificatie-instantie Eurovent.
Energieverbruik luchtbehandelingskasten
Door steeds betere technieken is bij een moderne luchtbehandelingskast het
stroomverbruik ongeveer even belangrijk geworden als de warmteterugwinning.
Het totale energieverbruik dat van belang is, is nu afhankelijk van vele
factoren zoals:
- het rendement van de motor;
- het rendement van de aandrijving;
- het rendement van de ventilator;
- het rendement van de inbouw;
- drukverliezen over alle componenten;
- de luchtsnelheid;
- het temperatuurrendement van het warmteterugwinningssysteem.
Wanneer een ondernemer gebruik maakt van de EIA kan hij 45% van de
investeringskosten van in dit geval de luchtbehandelingskast (Eurovent
Label A) aftrekken van de fiscale winst, bovenop de gebruikelijke afschrijving.
Ook betaalt hij minder inkomstenbelasting of vennootschapsbelasting.
Luchtgordijnen besparingsmeter resultaat.
Lees meer over Eurovent op binnenklimaattechniek.nl/eurovent.
❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 29

THEMA Klimaat & Ventilatie
ENERGIE-EFFICIËNTE VERWARMING,
VENTILATIE EN KOELING
VAN DE WONING
Als er al zoiets bestaat als de perfecte combinatie tussen verwarming en vormgeving, dan zijn de aluminium radiatoren
van Vasco, een merk van het Belgische Vasco Group, de perfecte matchmakers. Dankzij de unieke voordelen,
waaronder een snelle warmtegeleiding, een hoog rendement bij lage temperatuursystemen en een fraai design,
voldoet Vasco met de uitgebreide collectie aluminium radiatoren aan alle voorwaarden om een 100% duurzaam en
esthetisch verantwoord verwarmingscomfort te bewerkstelligen. In elke woonomgeving.
Tekst Chris Elbers | Beeld Vasco Group NV
ONI-P elektrisch. (copyright: Studio Pi: Sven Geboers).
Onze huizen zijn tegenwoordig steeds beter geïsoleerd. En dat levert de nodige
voordelen op. Niet alleen wordt het thermische en akoestische comfort
in huis verhoogd, het is ook mogelijk om de woning een stuk energiezuiniger
te verwarmen. In goed geïsoleerde woningen is de warmtebehoefte lager en
kan een radiator, in tegenstelling tot het vroeger gehanteerde regime van
75/65/20 graden Celsius, functioneren op een regime van 55/45/20 graden
Celsius. Zónder in te leveren op het verwarmingscomfort. Je hebt dus
geen grotere radiator nodig om met een lagere temperatuur hetzelfde aangename
binnenklimaat te creëren.
Winstpunten
Lage Temperatuur Verwarming, kortweg LTV, biedt gebruikers de nodige
winstpunten. Allereerst is het mogelijk om efficiënter en dus energiezuiniger
te verwarmen. In een goed geïsoleerde woning is de warmtebehoefte een
stuk lager en kan in combinatie met LTV het energieverbruik met zo’n 30 procent
worden verlaagd. Daarnaast zorgt de techniek voor een perfecte warmteverdeling.
Bij het gebruik van LTV wordt de warmte gelijkmatiger verdeeld
dan bij traditionele verwarming. Daardoor is de temperatuur van de lucht
bij het plafond niet veel hoger dan die van de lucht onderin de ruimte en
heb je dus minder last van tocht en koude hoekjes. Op het gezondheidsfront
biedt LTV eveneens een welkome meerwaarde. Omdat er sprake is van minder
sterke luchtstromen door opstijgende warmte wordt de hoeveelheid zwevend
stof in huis sterk verminderd. Daardoor wordt de zogenaamde stofschroei, het
verschroeien van stofdeeltjes op warme metalen oppervlakken, voorkomen en
verkleint de kans op geïrriteerde luchtwegen. Tot slot staat LTV voor een optimaal
praktisch gebruiksgemak. Het is niet nodig om de thermostaat lager te
30 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Klimaat & Ventilatie THEMA
‘Lage Temperatuur
Verwarming (LTV) biedt
gebruikers de nodige
winstpunten’
Niva ventilo-convector. (copyright: Studio PSG bvba/Kris Dimitriadis)
ooit, is nu ook verkrijgbaar in een elektrische variant met handige uitsparingen
om handdoeken gemakkelijk te kunnen drogen. De ONI-EL voldoet aan de
strenge Europese Ecodesign-eisen voor elektrische apparaten en is aan de
achterzijde afgewerkt met een volledig vlakke afdekplaat in dezelfde kleur als
de voorplaat, waarin de elektrische weerstand geïntegreerd is. Aan de zijkant
is enkel het flinterdunne radiatorblad zichtbaar. De elektrische ontvangmodule
is onzichtbaar weggewerkt.
Beams MONO elektrisch. (copyright: Studio PSG bvba/Kris Dimitriadis)
zetten wanneer je gaat slapen of even de deur uit moet. Alleen bij een lange
afwezigheid dient de thermostaat wat lager ingesteld te worden.
Elektrisch verwarmen is de toekomst
Elektrische verwarming is hot. Jaar na jaar stijgt de vraag van installateurs én
eindgebruikers naar innovatieve elektrische verwarmingsoplossingen. Logisch,
want in onze steeds beter geïsoleerde huizen, die alsmaar vaker worden voorzien
van fotovoltaïsche zonnepanelen, vormt elektrische verwarming een kostenefficiënte
en gebruiksvriendelijke oplossing. Vasco speelt in
op deze duurzame trend van elektrische verwarming, onder
meer door de recente uitbreiding van het gamma elektrische
designradiatoren met twee nieuwe varianten: de ONI-EL en de
Beams Mono-EL, beide verkrijgbaar vanaf de zomer van 2019.
De dunste radiator nu ook elektrisch
Oni, de dunste radiator nu ook met 8 mm de dunste Vasco-badkamerradiator
Mono elektrisch
De Beams, Vasco’s nieuwste designradiator in aluminium, combineert alle
voordelen van elektrische verwarming met een strakke vormgeving. Een echte
aanrader voor liefhebbers van een minimalistische look. Bij de ontwikkeling
van de Beams Mono-EL haalden de Vasco-designers alles uit de kast om in
de strakke verticale profielen (breedte 150 mm) een elektrische weerstand te
integreren. De individuele profielen werden van bijkomende vinnen voorzien om
de warmteafgifte te verhogen. De achterzijde is voorzien van een afdekplaat,
waarin de elektrische weerstand helemaal is weggewerkt. Naast design blinkt
deze radiator ook uit in functionaliteit. Enerzijds door de veilige werking
dankzij een permanente meting en controle van de oppervlaktetemperatuur.
Anderzijds kan de ruimtetemperatuur gecontroleerd worden.
Verwarmen en koelen
De Niva ventilo-convector, in combinatie met LTV de ideale 2-in-1-oplossing
voor verwarmen en koelen, brengt iedere ruimte op de gewenste comforttemperatuur.
De convector zuigt de lucht aan via de onderzijde en stuurt koele of warme
lucht via de ventilator door de warmtewisselaar. De warme of koele lucht
wordt vervolgens van bovenaf in de ruimte gebracht. Een ventilo-convector is
een warmtewisselaar met lamellen waarbij een geïntegreerde ventilator warme
of koele lucht de ruimte in brengt. Dit systeem, dat werkt op lage watertemperaturen
van 28 tot 40°C, is zeer interessant in combinatie met een warmtepomp.
De uiterst dunne vormgeving van de strakke voorplaat creëert in combinatie
met het achterliggende gedeelte een zwevend effect ten opzichte van de muur.
Verder geeft het gestileerde Niva-design extra cachet aan elk interieur. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 31

BEAMS MONO
ENERGIE-EFFICIËNT
VERWARMEN MET
ALUMINIUM
ONI-NP ONI-P* BEAMS BEAMS MONO* BRYCE BRYCE MONO ALU-ZEN ZAROS
Aluminium designradiatoren van Vasco zijn geproduceerd
van 100% recycleerbaar aluminium en zijn met name
door hun hoge warmtegeleidend effect erg energiezuinig.
Deze radiatoren hebben een veel betere warmtegeleiding,
zijn tot 3x lichter en bevatten tot 5x minder water dan een
vergelijkbare traditionele radiator uit staal. Hierdoor brengen
ze elke ruimte snel én energiezuinig op de gewenste
temperatuur. Aluminium radiatoren zijn bovendien ook
uitermate geschikt voor lage temperatuursystemen.
* ONI EN BEAMS MONO ZIJN VANAF SEPTEMBER 2019
OOK ELEKTRISCH LEVERBAAR!
www.vasco.eu

Uw klant is belangrijk voor u
Dat begrijpen wij als geen ander. Daarom
biedt Zehnder niet alleen hoogwaardige
techniek, maar ook kennis en service.
Dit, in samenwerking met onze jarenlange
ervaring, zorgt dat we samen met u in staat
zijn om de meest optimale binnenklimaat
oplossing te bieden voor uw project.
www.zehnder.nl

THEMA Klimaat & Ventilatie
VENTILATIEVLOER:
VERWARMEN EN VENTILEREN
GEÏNTEGREERD IN DE VLOER
Met vloerverwarming en ventilatie geïntegreerd in de vloer biedt Riho Climate Systems een klimaatsysteem dat ruimschoots tegemoetkomt
aan de hogere energieprestatienormen. Daarbij zorgt dit systeem voor een gezonder binnenklimaat en een hoger comfort. U kunt het toepassen
voor verwarmen en koelen in combinatie met een warmtepomp. Het is eenvoudig te installeren en leverbaar als los afbouwpakket. Komt
u als installateur handen te kort, dan zorgt het Riho expertteam voor de complete montage.
Tekst & beeld Riho Climate Systems
34 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Klimaat & Ventilatie THEMA
Ventilatierooster
Vloerverwarmingsleidingen
Isolatieplaat
Ventilatie-noppenplaat
Hoe werkt het
Het hart van de ventilatie-vloerverwarming bestaat
uit een ventilatie-noppenplaat met ernaast
40 mm isolatieplaat. De verwarmingsleidingen
worden hierop gemonteerd. Onder de ventilatieplaat
wordt de lucht mechanisch ingeblazen. De
lucht wordt verwarmd of gekoeld door de vloerverwarming/vloerkoeling
en verlaat de vloer via
lijnroosters. Warmte, koude en frisse lucht worden
zo gelijkmatig en geleidelijk in de ruimte verdeeld.
Dit resulteert in een prima temperatuurbalans
en verbetert de luchtkwaliteit.
Nieuwbouw en renovatie
De ventilatievloer is een efficiënte oplossing
voor het verlagen van het energiegebruik en is
geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatie.
Vooral bij ruimten met grote glasoppervlakken
realiseert de ventilatievloer een structureel beter
binnenklimaat. Dit komt mede omdat de
geconditioneerde lucht nabij het glasoppervlak
wordt uitgeblazen.
De ventilatievloer is ook zeer geschikt voor rijksmonumenten
omdat er geen installatiedelen in
wanden en plafonds van toepassing zijn. Dit geldt
eveneens in gebouwen waar standaard WTW-kanalen
niet in bestaande plafonds kunnen worden
aangebracht. Daarnaast is de ventilatievloer zeer
geschikt voor projecten met WTW. Het resulteert
in een hoger rendement op de inblaaslucht en
verhoogt het comfort.
Gunstige footprint/circulair
De ventilatievloer is ‘made in Holland’ en heeft
daardoor een gunstige footprint. De ventilatienoppenplaat
is 100% recyclebaar en eveneens
geschikt voor circulair bouwen.
Voordelen gebruikers
Gebruikers ervaren een hoog gevoelscomfort
dankzij de constante temperatuurbalans. De betere
luchtcirculatie verhoogt de luchtkwaliteit, dus
de gezondheid. Tot slot bespaart dit duurzame
klimaatsysteem fors op energie, waardoor de iets
hogere investering snel is terugverdiend. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 35

THEMA Klimaat & Ventilatie
GEZOND BINNENKLIMAAT
IN BRABANTSE NOM-WONING
Woningcorporatie BrabantWonen transformeerde in 2018 een voormalig buurtcentrum in Oss naar vier Nul-op-de-Meterwoningen. In één
van die woningen werd daarbij de Renson Healthbox 3.0 geïnstalleerd, een vraaggestuurde ventilatie-unit die automatisch en op maat van de
bewoner waakt over de best mogelijke binnenluchtkwaliteit.
Tekst & beeld Renson
Via zijn sensoren meet de unit continu de binnenluchtkwaliteit.
Van zodra er in een ruimte in
huis een te hoog CO 2
-, vocht- en/of VOC-gehalte
wordt gemeten, past het toestel volautomatisch
zijn ventilatieniveau aan. Zo wordt per ruimte de
luchtkwaliteit op peil gehouden, zonder onnodig
energie te verspillen. Bovendien is de bewoner
zo verzekerd van de best mogelijke binnenluchtkwaliteit,
zonder naar zijn ventilatiesysteem te
moeten omkijken.
“Wat naast zijn energiezuinigheid vooral zo
interessant is aan de Healthbox 3.0, is de connectiviteit”,
zegt Benny Goossens van Kemkens
Installatieburo. “Wij als installateur kunnen via de
webportal bepalen wat de staat van onderhoud
Bekijk het videoverslag over de eerste Healthbox 3.0 installatie
in Nederland in de Groene Brink hier:
https://youtu.be/luurOlScQ-0
Bekijk, ‘like’ en deel de Healthbox 3.0 installateursfilm hier:
https://youtu.be/in-ZvsYQbbA
36 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Klimaat & Ventilatie THEMA
is. Daarnaast is het installeren van de Healthbox
3.0 vereenvoudigd, doordat de speciaal ontworpen
installateursapp de installateur stap-voor-stap
begeleidt. Bovendien kalibreert de Healthbox 3.0
zichzelf en wordt de fijnregeling van de debieten
achteraf automatisch afgehandeld. Ook kan de
bewoner via zijn eigen gebruikersapp altijd en
overal precies zien wat er in de woning gebeurt
en wat de kwaliteit van zijn binnenlucht is.” Daarbij
wordt hij meteen op de hoogte gebracht van
hoe de Healthbox 3.0 aan het werk gaat om de
binnenluchtkwaliteit te verbeteren. Via de Rensonapp
krijgt de bewoner tevens extra tips om altijd
van een gezonde binnenlucht te kunnen genieten.
Door bewoners op deze manier bij hun ventilatie
te betrekken, groeit de bewustwording dat duurzame
woningen niet alleen een kwestie zijn van
isoleren of een pakket pv-panelen op het dak, maar
dat ook en vooral een gezond binnenklimaat belangrijk
is. “De komende jaren worden de vier installatieconcepten
in de vier woningen gemonitord
en vergeleken”, zegt Frans Brouwers van Caspar
de Haan onderhoud & renovatie. “Het gaat er nu
vooral om informatie te verzamelen, want iedereen
heeft het wel over NOM, maar niemand weet nog
wat daarvoor exact de juiste oplossing is.” ❚
De webportal laat toe om installaties makkelijk te beheren en op te volgen.
Via de gebruikersapp is de bewoner 24/7 op
de hoogte van de binnenluchtkwaliteit.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 37

THEMA Klimaat & Ventilatie
Waarschuwing voor overisolatie:
‘CO 2 -reductie lijkt belangrijker
te worden dan gezondheid’
“CO 2
-reductie zou altijd in één adem genoemd moeten worden met ventilatie. Als we panden willen bouwen waarin mensen gezond kunnen
werken, leren, wonen en recreëren, dan is dat van levensbelang.” Aan het woord is Erik van Heuveln.
Tekst Het tekstbureau | Beeld Zehnder Group
Erik van Heuveln, algemeen directeur van Zehnder Group Nederland, signaleert
dat de gevolgen van overgeïsoleerde panden nog steeds worden onderschat.
Overisolatie gaat ten koste van de gezondheid van de gebruikers
van het pand en leidt tot kwalen en ziektes als droge ogen, cara, astma en
chronische vermoeidheid. Goede ventilatie is noodzakelijk om de gezondheid
van mensen te faciliteren in duurzame en steeds beter geïsoleerde woningen.
Ruimhartig ventileren
“CO 2
-reductie is het toverwoord geworden”, meent Van Heuveln. “Dat is begrijpelijk.
De roep om CO 2
-reductie is groot. Terecht wordt de bouwwereld hier
ook aan gehouden door het Bouwbesluit. Hierin staat de minimale hoeveelheid
ventilatie vermeld waaraan nieuwbouwhuizen moeten voldoen. In de
praktijk wordt deze norm echter uitgelegd als ‘maximaal’, onder het motto
‘Dan zit het met de CO 2
-uitstoot zeker goed’. En daar gaat het fout. Voor een
gezond klimaat moet juist ruimhartig worden geventileerd en moet de norm
ruim worden overschreden.”
Mensen informeren
Betere ventilatie begint bij betere informatie. Mensen moeten zich bewust worden
dat ventilatie in goed geïsoleerde gebouwen van levensbelang is. Ventilatie
faciliteert de gezondheid. “In bestaande situaties is het lastig om de ventilatie
te verbeteren”, weet Van Heuveln. “Hoe moet het Bouwbesluit achteraf worden
toegepast? Aan welke eisen moet goed functionerende mechanische ventilatie
voldoen? Daarom moet de kennis en kunde hieromtrent nadrukkelijker worden
verspreid. Geld speelt ook vaak een rol. Minder zorg besteden aan het binnenklimaat
is een snelle en gemakkelijke manier van bezuinigen.”
Energiebesparing en gezondheid combineren
Toch blijft het voor Van Heuveln onbegrijpelijk dat over de gevolgen van
zeer goed geïsoleerde woningen, kantoren en scholen zo gemakkelijk wordt
gedacht. “Je zou het kunnen vergelijken met een plastic zak over je hoofd.
Iedereen begrijpt dat dat levensgevaarlijk is. Toch wordt op dit moment en
masse gekozen voor een schil die hartstikke dicht zit. Energiebesparing wordt
belangrijker gevonden dan gezondheid. En dat terwijl de ambitie voor energieneutraliteit
uitstekend te combineren is met de ambitie voor een binnenklimaat
dat de gezondheid faciliteert.”
Gezondheid en comfort
Een factor die – naast gezondheid en energieprestaties – belangrijk is voor een
goed ventilatiesysteem is comfort. “Hiermee bedoel ik de mate van geluid die
bewoners ervaren. Duurzame woonconcepten met een hoge isolatiewaarde
38 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Klimaat & Ventilatie THEMA
Als mensen het geluid storend vinden, draaien zij de ventilatieknop terug en wordt er te weinig geventileerd.
zijn niet alleen koude- en warmte-isolerend, maar ook geluidsisolerend. De
bewoners horen nog nauwelijks iets van de buitenwereld”, weet Van Heuveln.
“Wat zij hierdoor juist wel horen, is de ventilatie-installatie. Als mensen dit geluid
storend vinden, draaien zij de ventilatieknop terug en wordt er te weinig
geventileerd. In het testlaboratorium van Zehnder worden alle ventilatieoplossingen
uitvoerig getest voordat ze op de markt worden gebracht. Hierdoor
brengen we nu het stilste ventilatiesysteem dat ruimschoots voldoet aan de
Europese energieprestatie-eisen van morgen.”
Samenwerking voor het beste resultaat
“Het beste resultaat wordt bereikt als het ventilatiesysteem vanaf het eerste
moment wordt opgenomen in het ontwerp. Ventilatie wordt dan een integraal
onderdeel van het gebouw”, zo meent Van Heuveln. “Door de jarenlange kennis,
ervaring en monitoring, kan Zehnder nu de woning realiseren waarin
een gezond binnenklimaat en de benodigde energieprestaties samengaan.
Voorbeelden hiervan zijn de Nul-Op-de-Meter- en Plus-Op-de-Meter-woningen.
De Wattz-In-module is een mooi voorbeeld dat is voortgekomen uit samenwerking.
Hierbij levert Alklima/Mitsubishi Electric de lucht/water-warmtepomp,
ABB de omvormer en gateway voor monitoring en Zehnder de ventilatie-unit
met warmteterugwinning.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 39

THEMA Klimaat & Ventilatie
Mini-luchtbehandelingsunit voor
kantoorvilla Breedband in Arnhem
Michel Molemans, Account Manager bij Systemair.
In de fabriek van Systemair in Waalwijk worden jaarlijks meer dan 1.500 luchtbehandelingsunits geproduceerd. Volledig op maat van de klant,
inclusief warmteterugwinning, verwarming, koeling en/of bevochtiging en in iedere gewenste luchthoeveelheid, opstelling én afmeting. Dat het
bedrijf hier heel ver in gaat, werd onlangs bewezen in een kantoorvilla in Arnhem. In plaats van de gemiddelde capaciteiten van 10.000 tot 30.000
m³/h werd hier een HHFlex luchtbehandelingsunit met een debiet van 2.200 m³/h geïnstalleerd, met een afmeting van slechts 898 mm breed.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Systemair
De kantoorvilla van Breedband Arnhem ligt op de kruising van de Amsterdamseweg
en Brantsenstraat en omvat circa 500 m² vloeroppervlak, verdeeld
over vier verdiepingen. Zowel tijdens het ontwerp als de bouw van de villa stonden
duurzaamheid en energiezuinigheid centraal. De nieuwbouw functioneert
volledig gasloos. Waar een WKO-installatie met warmtepompen in de energetische
warmte- en koudevoorziening van de diverse werkplekken voorziet, borgt
de Systemair luchtbehandelingsunit een optimale luchtconditionering.
Veel functies op een klein oppervlak
Van den Berg Installateurs uit Ede tekende voor de werktuigbouwkundige en
elektrotechnische installaties in de kantoorvilla. Op voorschrijven van Brunsveld
Veerbeek Ingenieurs werd de engineering, levering en montage van de luchtbehandelingsunit
gegund aan Systemair. “Om alle ruimtes in de villa van voldoende
verse lucht te voorzien, was een ventilatievoud van slechts 2.200 m³/h
voldoende”, vertelt Account Manager Michel Molemans. “Klinkt eenvoudig, echter
moesten in de luchtbehandelingsunit ook de verwarming en regeltechniek
geïntegreerd worden. De unit moest standalone functioneren en op constante
druk worden geregeld. Om oververhitting in de zomermaanden te voorkomen,
moesten voorzieningen voor zomernachtventilatie worden opgenomen en om
een optimale warmteterugwinning mogelijk te maken, was een plaatwisselaar
vereist. De complete unit mocht niet breder zijn dan een meter en ook de lengte
was beperkt. Om hierin te kunnen voorzien, was maatwerk onontbeerlijk.”
40 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Klimaat & Ventilatie THEMA
In de kantoorvilla van Breedband Arnhem werd een HHFlex
luchtbehandelingsunit met een debiet van 2.200 m³/h geïnstalleerd, met
een afmeting van slechts 898 mm breed.
Ruimtebesparende technieken
Dit maatwerk heeft geresulteerd in een HHFlex luchtbehandelingsunit van
898 mm breed, 1.400 mm hoog en 3.000 mm lang, die direct naast de
trapopgang op het dak is geplaatst. “Vanwege de beperkte ruimte hebben
wij de ventilatoren in de unit zo klein mogelijk gehouden”, vertelt Molemans.
“Gekozen is voor energiezuinige EC-wandventilatoren, waardoor voldoende
ruimte overbleef om de regeltechniek te integreren. Dankzij een
plaatwisselaar met een rendement van 82% voldoen we ruimschoots aan
de ErP-richtlijnen 2018.” Naast de genoemde technieken en componenten
is in de luchtbehandelingsunit een brandfunctie opgenomen, conform de
eisen van de brandweer. Een automatische temperatuurcompensatie voorkomt
condensvorming. ❚
‘De complete luchtbehandelingsunit mocht niet breder zijn
dan een meter en ook de lengte was beperkt. Om hierin te
kunnen voorzien, was maatwerk onontbeerlijk’
In de fabriek van Systemair in Waalwijk worden jaarlijks meer dan 1.500 luchtbehandelingsunits geproduceerd.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 41

THEMA Klimaat & Ventilatie
‘DE WONING ALS MEEST
GEZONDE PLEK OP AARDE’
“We eten, slapen en werken. En wanneer we dat doen, halen we adem. Meer dan 25.000 keer per dag. Lucht is daarmee essentieel voor ons
dagelijkse leven. Het verbetert onze gezondheid, verhoogt ons welzijn, geeft ons energie en verlengt onze levensverwachting.” Aan het woord
is Adriaan Cramer, Director Creativity & Product Management bij Brink Climate Systems.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Brink Climate Systems
“De lucht die we dagelijks inademen, is niet automatisch de lucht die we
nodig hebben. In onze buitenlucht bevinden zich namelijk hoge concentraties
stikstofdioxide en fijnstof. En ook in de lucht in huis bevinden zich allerlei
ongezonde stoffen. Denk bijvoorbeeld aan vocht, kooklucht en radon, die
zich bij onvoldoende ventilatie kunnen ophopen. Het is onze ambitie om hier
verandering in te brengen. Voor Brink zijn de 25.000 ademhalingen per dag
dan ook 25.000 kansen om het verschil te maken.”
Tijdens de ISH in Frankfurt lanceerde Brink vol trots haar nieuwe brand movie:
Breathe Excellence. Deze brand movie is onderdeel van Brink’s nieuwe
‘De 25.000 ademhalingen per dag zijn
25.000 kansen om het verschil te maken’
42 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Klimaat & Ventilatie THEMA
‘We geloven dat de lucht die we dagelijks inademen, continu
moet worden verbeterd én moet worden aangepast aan
wat we nodig hebben en prettig vinden’
brand story, die focust op de meest aangename, schone en gezonde lucht in
de ruimtes waar we wonen, werken en slapen. “Als marktleider in gebalanceerde
ventilatietechnieken met WTW hebben wij een duidelijke visie waar
excellente lucht aan moet voldoen, iedere dag en in ieder seizoen”, aldus
Cramer. “We geloven dat de lucht die we dagelijks inademen, continu moet
worden verbeterd én moet worden aangepast aan wat we nodig hebben en
prettig vinden. Met Breathe Excellence zetten we hier vol op in.”
Op weg naar een optimale luchtkwaliteit start Brink in het verblijf waar
de meeste mensen het liefst verblijven: thuis. “Onze ambitie is om van de
woning van onze klanten de meest gezonde plek op aarde te maken, met
aangename, schone en gezonde lucht. Onze systemen maken dit mogelijk.
Dag in, dag uit. In alle woonomgevingen en in alle seizoenen.” Als
voorbeeld noemt Cramer de nieuwe Flair 300 en Flair 400 ventilatie-units,
die iedere woonruimte vraaggestuurd van de juiste hoeveelheid verse lucht
voorzien. Hierbij wordt actief warmte teruggewonnen, waarmee tevens een
hoog comfort wordt bereikt, tegen een minimaal energieverbruik.
Om een optimale luchtzuiverheid te borgen, worden in de ventilatiesystemen
standaardfilters gemonteerd. “Voor woningen langs snelwegen leveren
wij fijnstoffilters, die fijnstof en roetdeeltjes uit de buitenlucht elimineren”,
vertelt Cramer. “Voor sterk vervuilde omgevingen adviseren we onze Pure
induct, die ook (ultra)fijnstoffen, virussen, bacteriën, pollen en schimmels
afvangt.” Naar wens kan aan de ventilatie-units een Evap luchtbevochtiger
worden gekoppeld die – met name in de wintermaanden – droge lucht in
de woning elimineert. “Zodat niet alleen het comfort in de woning nog verder
wordt verhoogd, maar ook klachten zoals een droge keel, droge lippen,
droge ogen en jeukende huid worden voorkomen.” ❚
Flair nu
leverbaar!
Flair 300 en 400
Altijd excellente lucht in huis
De nieuwe Flair-serie is dé nieuwe standaard
voor ventileren met warmteterugwinning. Een
compleet nieuwe ontwikkeling voor efficiëntere,
stillere en energiezuinigere ventilatie. De Flair
is de toekomst ver vooruit als het gaat om
prestaties, installatiegemak en connectiviteit.
www.brinkclimatesystems.nl/flair
INSTALLATIEENBOUW.NL | 43

THEMA Klimaat & Ventilatie
‘VOL GAS VOOR GASLOOS,
FEIT OF FICTIE?’
Gezinnen, gemeenten en bedrijven maken zich sterk voor Nul-op-de-Meter-woningen. Deze NOM-woningen gebruiken alleen elektriciteit en zijn niet
gekoppeld aan het gasnetwerk. Maar hoe realistisch is gasloos wonen eigenlijk? Hoe gaat gasloos bouwen er in de toekomst uitzien? Op deze en nog
zoveel andere vragen krijgt u een antwoord tijdens het seminar van ventilatiespecialist Duco, op woensdag 12 juni in het Spoorwegmuseum in Utrecht.
Tekst & beeld Duco
Woensdag 12 juni
Een seminar
met visie en tips
xxxxxxx (Beeld: xxxxx).
44 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Klimaat & Ventilatie THEMA
De Duco-themadag vond vorig jaar plaats in de voormalige Rotterdamse koffie-, thee- en tabaksfabriek (Van Nelle Fabriek).
Toen waren de energie-eisen voor nieuwbouw (BENG) het thema van de dag.
Transitie naar gasloos
“Dat we op weg zijn naar een gasloze maatschappij lijdt geen twijfel”, meent
Hendrik Dejonghe, marketing manager bij Duco. “De toenemende discussie
over de klimaatverandering heeft het besef versterkt dat we moeten stoppen
met het gebruik van fossiele brandstof. Het Klimaatakkoord geeft een nieuwe
impuls aan verduurzaming en een tussenstand van waar de sector staat met
het volbrengen van de Europese doelstellingen. Nederland heeft besloten om
in 2050 woningen en gebouwen helemaal gasloos te maken en alle energie
duurzaam op te wekken. We weten het al langer dan vandaag, maar hoe gaan
we het ook werkelijk doen?”
Inspirerende keynotes
“Hoe gaan we ‘de weg naar all-electric’ bereiken? Waar past dit alles binnen
BENG en wat zijn de alternatieven? Welke rol speelt het ventilatiesysteem hierbij?
Dit zijn kernvragen die we niet onbeantwoord laten tijdens het seminar”,
gaat Dejonghe verder. “Het doel hierbij is om op een interactieve manier en
met onafhankelijke gastsprekers een antwoord te bieden richting 2020! Duco
kan hiervoor rekenen op het advies van inspirerende gastsprekers. Niemand
minder dan Helga van Leur, weervrouw en ambassadeur klimaat, duurzaamheid
& gedrag, zal ons bijpraten over de laatste duurzaamheidsontwikkelingen.
Met haar presentatie zal Helga een positief verhaal brengen over alles
wat we kunnen doen aan het klimaatprobleem en hoe technologie hierbij een
rol kan spelen. Rob Verbrugge, warmteadviseur, zal zijn kennis omtrent duurzame
warmte en ventilatie-oplossingen met ons delen. Rob is ervan overtuigd
dat een ventilatiewarmtepomp grote opportuniteiten biedt om menig woning
te verduurzamen.”
Mis deze trein niet
In lijn met het thema koos Duco voor een unieke locatie. “Ons seminar zal
plaatsvinden in het in 1874 gebouwde Maliebaanstation in Utrecht, beter
bekend als het Spoorwegmuseum. Het Spoorwegmuseum zal onze deelnemers
helemaal onderdompelen in de wereld van het duurzame transportmiddel
op het land, van vroeger tot nu. Een bezoek aan het Spoorwegmuseum
na het programma is mogelijk! We zetten begeesterende gidsen in
die het ontstaan van de spoorwegen zullen toelichten”, aldus een enthousiaste
Dejonghe. ❚
Wilt u niet achterop hinken in het bouwtraject? Mis deze trein dan niet. Kom op woensdag 12 juni 2019 vanaf 13.00u naar de themadag van Duco.
Deelname aan het event is gratis, maar inschrijven is verplicht. Op de website van Duco – www.duco.eu/seminar – vindt u alle nodige info.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 45

THEMA Klimaat & Ventilatie
‘MONUMENTAAL
SCHOOLGEBOUW
KRIJGT OPTIMAAL
LEER- EN WERKKLIMAAT’
Na een grondige verbouwing en herinrichting heeft het monumentale
pand aan de Lindengracht 93 in Amsterdam zijn originele bestemming
als onderwijsgebouw teruggekregen. In de voormalige Amsterdamse
Toneelschool & Kleinkunstacademie – waar tijdelijk een atelier en diverse
maatschappelijke voorzieningen waren ondergebracht – worden sinds
september 2018 de leerlingen van het Cartesius Lyceum 2 gehuisvest.
Tijdens de renovatie is het schoolgebouw flink nageïsoleerd. Ook is
een nieuwe technische installatie aangelegd, waardoor het gebouw
nu beschikt over een aangenaam leer- en werkklimaat. Toch zijn alle
bestaande, karakteristieke elementen van het pand behouden gebleven….
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Klimaatgroep Holland
Tijdens de renovatie zijn alle bestaande, karakteristieke elementen
van het pand behouden gebleven….
De bouwkundige werkzaamheden zijn uitgevoerd door Bouw- en aannemingsbedrijf
Kneppers. Klaver Giant Alkmaar was verantwoordelijk voor de
elektrotechnische installaties, terwijl Pro-Airco tekende voor de werktuigbouwkundige
technieken. Duurzaamheidsadviseur Merosch stond in voor het
installatie-ontwerp. “Om tot een energiezuinig, gezond en fris schoolgebouw
te komen, hebben we allereerst de bouwkundige schil energetisch geüpgraded”,
vertelt Bart Advokaat, Senior Adviseur bij Merosch. “Alle gevels zijn
aan de binnenzijde voorzien van isolatiematerialen, voorzetwanden en nieuwe
radiatoren, waardoor de buitengevel onaangetast kon blijven. De begane
grondvloer is vanaf de onderzijde geïsoleerd. Daarnaast is buitenzonwering
aangebracht, waarmee onnodige opwarming van het gebouw in de zomer
wordt voorkomen. Dankzij deze maatregelen kon flink bespaard worden op
de interne warmte- en koudevraag.”
46 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Klimaat & Ventilatie THEMA
Volledig vraaggestuurd
In totaal zijn elf Comfort˚Plus-units geleverd. Alle units zijn gekoppeld aan het
cv-net. Een energiemodule borgt een vraaggestuurde opwekking van warmte
en koude. “Door een constante meting van CO 2
, temperaturen, luchtdruk en
luchtvochtigheid wordt het binnenklimaat perfect aangepast aan de wensen
van de gebruikers”, vertelt Harry Vaatstra, directeur van Klimaatgroep Holland.
“Het klimaatsysteem zorgt per lokaal voor een fris binnenklimaat, waarbij
rekening wordt gehouden met de specifieke variabelen op ruimteniveau.
Aan het eind van de dag wordt de temperatuur automatisch teruggeschakeld
naar een vooraf bepaalde basisinstelling. Gratis nachtkoeling resulteert dan
in heerlijk frisse lokalen, zonder energieverspilling.”
De klimaatunits zijn eenvoudig te bedienen middels een wand-bedienpaneel,
vertelt hij. “Hierin is ook de sturing van de verlichting en zonwering opgenomen.
Een weerstation zorgt voor een wind-, neerslag- en temperatuurafhankelijke
besturing van de zonwering.” De meldkamer van Klimaatgroep Holland
monitort en beheert continu de actuele status van de Comfort˚Plus installaties.
Eventuele storingen worden direct (op afstand) verholpen, waardoor de
binnenklimaatkwaliteit te allen tijde wordt geborgd. ❚
Op enkele plekken zijn roosters in de achtergevel aangebracht.
Om de gebouwtechnieken zoveel mogelijk aan het zicht te onttrekken, zijn in de
lokalen grote plafondeilanden aangebracht die tevens de akoestiek verbeteren.
‘Door een constante meting van
CO 2 , temperaturen, luchtdruk
en luchtvochtigheid wordt het
binnenklimaat perfect aangepast
aan de wensen van de
gebruikers’
Conform Frisse Scholen Klasse B
Echter de belangrijkste inpassingsvraag had betrekking op het ventilatiesysteem.
“Om te kunnen voldoen aan de Frisse Scholen Klasse B criteria,
was een ventilatiesysteem onontbeerlijk”, vertelt Advokaat. “Bepaald geen
sinecure, omdat in het gebouw nauwelijks gesloopt mocht worden. Op het
dak mochten geen zichtinstallaties worden aangebracht, waardoor een centraal
systeem voor verwarmen, koelen en ventileren afviel. Bovendien was
de gebouwconstructie niet geschikt voor zware installaties. Daarom hebben
wij gekozen voor het lichte, decentrale Comfort˚Plus Scholen˚Concept van
Klimaatgroep Holland; een alles-in-één klimaatoplossing waarin ventileren,
koelen, verwarmen, dynamische warmteterugwinning én gratis nachtkoeling
slim geïntegreerd zijn.”
In het schoolgebouw moesten de plafondhoogtes en monumentale kozijnen
optimaal zichtbaar blijven. “Om de gebouwtechnieken zoveel mogelijk aan
het zicht te onttrekken, zijn in de lokalen grote plafondeilanden aangebracht
die tevens de akoestiek verbeteren. Alleen de buitenlucht-aanzuigkanalen zijn
nog deels zichtbaar.” Frisse buitenlucht wordt waar mogelijk – middels lage
dakkappen – via het dak aangezogen, aldus Advokaat. “Op enkele plekken
zijn roosters in de achtergevel aangebracht. In één lokaal is bovendien een
bestaand zijraampje vervangen.”
INSTALLATIEENBOUW.NL | 47

Roermond Grand Hotel Valies
Rechts: Rick Tinnemans (PEVO van Montfort) en links: Ton Tindemans (Hager).
TECHNIEK EN DESIGN GAAN
HAND-IN-HAND IN GRAND HOTEL VALIES
Eind oktober 2018 is Grand Hotel Valies geopend. Op een unieke locatie in het centrum van Roermond vormt dit luxe familiehotel een echte
eyecatcher; direct aan de oever van de Roer en omringd door diverse historische gebouwen en de Voorstad, één van de oudste stadsdelen.
Vanuit het hotel kijk je uit op de rivier met de eeuwenoude Maria Theresia brug. Het interieur is volledig uitgevoerd in de Amerikaanse jaren
’30 art-decostijl. Het berker serie Q3-schakelmateriaal van Hager past uitstekend in dat plaatje.
Tekst Hager en Lieke van Zuilekom | Beeld Hubaer Kusters
“Grand Hotel Valies is een nieuwbouwproject,
maar het hotel ademt qua architectuur volledig
de sfeer van de Amerikaanse jaren ’30 artdecostijl.
De basis is een speciaal ontworpen
patroon, dat in elk detail terugkomt”, vertelt interieurarchitect
Arnie van Dun. “Een geometrisch
lijnenspel en symmetrie zijn daarin belangrijke
uitgangspunten. Je ziet dit terug in bijvoorbeeld
de panelen, gordijnen en vloeren, maar ook in
het schakelmateriaal. Nadat het ontwerp gereed
was, hebben we direct Hager benaderd, om te
onderzoeken hoe hun producten ons concept
konden ondersteunen.”
‘Betaalbare luxe’
De lijnen waren kort, vertelt Ton Tindemans, Accountmanager
Hotels bij Hager en spil in het
project. “Ik ondersteunde zowel de hotelier, interieurarchitect
als installateur. Niet alleen in
techniek, maar ook in design. Omdat ik me volledig
op hotelprojecten focus, kan ik niet alleen
ervaring en kennis delen, maar ook tot in detail
meedenken over de juiste oplossingen. In een
hotel is de juiste uitstraling erg belangrijk. Een
maatwerkoplossing is dan vaak gewenst. In dit
geval echter bleek onze bestaande serie berker
Q.3 in aluminiumkleur naadloos aan te sluiten
48 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Grand Hotel Valies Roermond
“Onze bestaande serie berker Q.3 in aluminiumkleur
bleek naadloos aan te sluiten bij de gewenste stijl.”
bij de gewenste art-decostijl. Wat het hotel wil
uitstralen – ‘betaalbare luxe’ – is helemaal van
toepassing op onze Q.3 serie.”
Mooie combinatie
Een mooi voorbeeld van de combinatie van ‘techniek
en design’ is automatisering. Naast het schakelmateriaal
werd ook de KNX-gebouwautomatisering
berker IP-Control van Hager toegepast. Rick
Tinnemans, projectleider bij installateur PEVO van
Montfort kreeg in een vroeg stadium de vraag om
mee te denken over het ontwerp van de elektroinstallatie.
“In zo’n doordacht designconcept kan
het nog wel eens lastig zijn om invulling te geven
“Wat het hotel wil uitstralen – ‘betaalbare luxe’ – is helemaal van toepassing op onze Q.3 serie.”
‘Je ziet het geometrische lijnenspel en de
symmetrie terug in de panelen, gordijnen en
vloeren, maar ook in het schakelmateriaal’
aan een veeleisende elektro-installatie”, vertelt hij.
“Alles moet werken en alle lampen moeten branden.
Bovendien moet alles perfect weggewerkt
worden achter plafonds en in muren, zodat het
geen afbreuk doet aan het design.” Om hier optimaal
invulling aan te geven, koos PEVO van Montfort
voor een totaaloplossing in Hager-producten.
Van de verdeelinrichting tot en met de KNX-automatisering
en het schakelmateriaal.
Grand Hotel Valies is een nieuwbouwproject, maar het hotel ademt qua architectuur volledig de sfeer
van de Amerikaanse jaren ’30 art-decostijl.
“Een goede afstemming is zeker in het begin van
het project belangrijk”, benadrukt Tinnemans. “Meedenken
vanuit de fabrikant zorgt ervoor dat de beste
oplossing tot stand komt. Onze samenwerking verloopt
al jaren prima. En doordat er bij Hager een accountmanager
speciaal voor hotels is, kunnen we in
dergelijke projecten snel schakelen.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 49

De Pen
(Beeld Macsha van Duijn)
‘Ik streef ernaar dat mensen
in de steeds dichter wordende
gebouwen krijgen wat ze
verdienen: 24/7 een gezond
binnenklimaat, altijd en overal’
50 | INSTALLATIEENBOUW.NL

De Pen
Erik van Heuveln
Algemeen Directeur Zehnder Group Nederland, Voorzitter Algemeen en Dagelijks
Bestuur VLA en Voorzitter NEN Normcommissie ‘Klimaatbeheersing in Gebouwen’
VENTILATIE:
GEZONDHEID STAAT VOOROP!
De aandacht voor het klimaat zorgt in de gebouwde omgeving voor een focus op energiezuinig of zelfs energieneutraal
bouwen. Gebouwen worden steeds dichter, wat ventilatie van levensbelang maakt. Toch krijgt ventilatie
nog vaak niet de aandacht die het verdient. Vanuit de wetenschap dat wij minimaal 70% van onze tijd binnen
gebouwen doorbrengen, vind ik dit een zorgwekkende ontwikkeling. Ventileren is namelijk essentieel voor een
gezond binnenklimaat.
Natuurlijk onderstreep ik, ook namens de VLA, de ontwikkelingen rondom diverse wetgeving, zoals bijvoorbeeld
de BENG. Ik besef uiteraard dat er reductie moet plaatsvinden rondom CO 2
-uitstoot en energiegebruik in de gebouwde
omgeving. Het steeds dichter bouwen van gebouwen is daarbij een logische ontwikkeling. Ik maak me
echter wel ernstige zorgen om de gezondheid van de gebruikers in gebouwen, als gevolg van te weinig ventilatiemogelijkheden.
Dit wordt namelijk vaak ‘vergeten’ bij de zoektocht naar energie-efficiëntie.
24/7 een gezond binnenklimaat
Ik ben zeer gepassioneerd en gedreven om verantwoordelijkheid te nemen voor de gezondheid en vitaliteit van de
mens, in de steeds dichter wordende gebouwen. Vanuit Zehnder hebben wij over de jaren heen veel kennis opgebouwd
over ventilatie. Dit draag ik graag aan op brancheniveau (VLA), om daar maatschappelijke verantwoordelijkheid
te nemen. Ik streef ernaar dat mensen in de steeds dichter wordende gebouwen krijgen wat ze verdienen:
24/7 een gezond binnenklimaat, altijd en overal. Wist u bijvoorbeeld dat we per dag – ieder voor zich – zo’n
11.000 liter lucht in- en uitademen? Daarbij komt dat we per dag ook nog eens ruim 20 uur binnen doorbrengen.
Dan is het niet meer dan logisch dat een gezond binnenklimaat van groot belang is voor de kwaliteit van ons leven.
Gezonde gebouwen zorgen voor vitale medewerkers
Medewerkers zijn 3-5% productiever in een gezond binnenklimaat. 20% van de verzuimklachten (verkoudheid,
astma, allergieën en griep) is te wijten aan een ongezond binnenklimaat en kan een werkgever wel €409,50 per
dag kosten. Gezonde gebouwen leiden dus tot vitale, tevreden en productievere mensen. Daarnaast spreken gezonde
bedrijven ook meer jonge mensen aan in de arbeidsmarkt. Op hun werk besteden zij namelijk het meeste
tijd, dus is het van belang dat zij zich hier ook prettig voelen.
Energiezuinigheid, comfort en een gezond binnenklimaat kunnen prima samengaan. Ventilatie is hierbij van essentieel
belang. Techniek kan faciliteren dat mensen optimaal kunnen wonen, leren en werken. Ik ben ervan
overtuigd dat wij als branchevereniging hier mede de verantwoordelijkheid in moeten nemen. Zo zorgt VLA voor
bewustwording en reiken wij oplossingen aan op het platform binnenklimaattechniek. Hier vinden professionals
praktische tools om te voldoen aan een energiezuinig en gezond binnenklimaat. Fabrikanten moeten aangespoord
worden om ruimhartig te ventileren om het welzijn van de mens in die gebouwde omgeving te garanderen. Dat
is waar ik mij heel graag voor inzet. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 51

Arnhem Sportcentrum Papendal
SPORTCENTRUM PAPENDAL:
‘MEET- EN REGELTECHNIEK MAAKT
ENERGETISCH GEBOUWBEHEER MOGELIJK’
Sportcentrum Papendal is het grootste topsporttrainingscentrum van Nederland. Anno 2019 maken dagelijks ruim 400 topsporters gebruik
van de topfaciliteiten, zoals het Sport en Onderwijsgebouw, Sport en Innovatie Centrum, Hotel Papendal, de BMX-baan, de Arnhemhal, Sporthal
West, de Multihal en de diverse voetbalvelden. Papendal werd in 1971 officieel geopend. In de jaren die volgden, is het sportcentrum flink doorontwikkeld,
uitgebreid en gemoderniseerd. Met name de afgelopen tien jaar zijn grote renovaties uitgevoerd. Volledig conform het Masterplan
2020, waarin Papendal zich ontwikkelt tot een Olympic Training Center.
Tekst Lieke van Zuilekom
| Beeld Sportcentrum Papendal en BRControls
Boven: Papendal werd in 1971 officieel geopend. In de jaren die volgden, is het sportcentrum
flink doorontwikkeld, uitgebreid en gemoderniseerd. Met name de afgelopen tien jaar zijn grote
renovaties uitgevoerd. Volledig conform het Masterplan 2020, waarin Papendal zich ontwikkelt
tot een Olympic Training Center. Links: De regelkasten zijn uitgevoerd met de BRC45 en BRC46
systeemcontrollers van BRControls.
“In ons Masterplan
2020 hebben
we onder andere aangekondigd
dat op het terrein een WKO-installatie moest
komen”, vertelt Rob Klijnhout, Teamleider Techniek en
Onderhoud bij Sportcentrum Papendal. “Deze WKO is in 2012 gerealiseerd.
Inmiddels zijn de meeste panden van Sportcentrum Papendal
op de installatie aangesloten. Qua capaciteit zitten de warme en koude
bronnen vol. Op dit moment zetten we vol in op de besturingstechnische
koppeling van de gebouwen. Zodat niet alleen wij, maar ook onze energieleverancier
maximale grip krijgen op het energieverbruik. Een goede
verbruiksregistratie én regeling zijn hiervoor onontbeerlijk. De meet- en
regeltechniek speelt hierin een voorname rol.” Als ‘energy service company’
(ESCo) is Eneco verantwoordelijk voor de financiering, exploitatie
en meet- en regeltechniek van de WKO-installatie, vertelt hij. BRControls
tekende voor de meet- en regeltechniek in de gebouwen. Een datakoppeling
via Modbus/IP zorgt voor een optimale systeemcommunicatie tussen
de WKO en gebouwinstallaties.
52 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Sportcentrum Papendal Arnhem
‘Op dit moment zetten we vol
in op de besturingstechnische
koppeling van de gebouwen.
Zodat niet alleen wij, maar
ook onze energieleverancier
maximale grip krijgen op het
energieverbruik’
Jarenlange relatie
BRControls is al jarenlang betrokken bij Sportcentrum Papendal. “In 1979
werd op het sportcentrum een zwembad aangelegd, waaraan een mechanisch
besturingssysteem was gekoppeld”, vertelt Klijnhout. “Dit project
is in 1988 als eerste project omgezet naar elektronische en beheersbare
regeltechniek. In die tijd kozen we voor Staefa Control System (nu: Siemens).
De werknemers die deze regeltechniek installeerden, zijn later
overgestapt naar BRControls, wat tevens geldt voor ons sportcentrum.
Inmiddels is het zwembad gesloopt en vervangen, maar de medewerkers
van BRControls zijn gebleven. De afgelopen jaren hebben we intensief samengewerkt
om de bestaande AS1000-systemen en naregelingen aan te
passen, uit te breiden en waar nodig te vervangen door BRControls meeten
regeltechniek.” De afgelopen 14 jaar zijn zo alle 15 regelkasten van
het sportcentrum gefaseerd omgebouwd. In 2018 zijn de laatste Staefa/
Siemens regelkasten vervangen, waardoor nu het gehele sportcentrum
over BRControls meet- en regeltechniek beschikt.
Volledig webbased systeem
Harry Peters is sinds jaar-en-dag betrokken bij de meet- en regelinstallaties
op Sportcentrum Papendal. Sinds 2004 is hij als Sales Manager werkzaam
bij BRControls. “In dat jaar kwam de vraag vanuit Papendal of we de gebouwen
op het terrein middels een (TCP/IP) netwerk konden laten communiceren.
Het liefst webbased, omdat het sportcentrum met meerdere gebruikers
te maken had. Bovendien was een centraal gebouwbeheersysteem met een
beheer-pc niet wenselijk voor de technische dienst”, vertelt hij. “BRControls
introduceerde in 2004 – als één van de eerste regelfabricaten in Nederland
– volledig webbased systemen, die tevens in een netwerkomgeving kunnen
communiceren. Onze R&D-afdeling maakte een volledige integratie van het
Staefa AS1000-protocol in onze webbased controllers mogelijk, waardoor
de technische dienst van Papendal als eerste eindgebruiker in Nederland
volledig webbased (en op afstand) haar gebouwen kon beheren.”
Gefaseerde omschakeling
“Als eerste fase hebben wij alle AS1000-systemen in de BRControls webbased
onderstations gehesen, zodat volledig beheer en trending van
meetgegevens in elk gebouw mogelijk werd”, vertelt Peters. “Inclusief
GBS HTML-beelden, Autocad plattegronden en een eenvoudige melding
met afhandeling van storingen via mail en sms. Daarnaast hebben we
een ‘temperatuurdisplay’ ontworpen voor de centrale receptie van het
zalencomplex, waarmee kloktijden en temperatuuraanpassingen in de
zalen eenvoudig konden worden ingesteld en aangepast.” Nadat alle bestaande
AS1000-systemen in beeld waren gebracht, werd fase 2 ingezet.
“Vanaf dat moment konden ook eenvoudig BRControls RIO-modules bij
“De hoofd-technische ruimte is op het dak gesitueerd. Op de begane grond
hebben we een technische ruimte voor de broninstallatie ingericht.”
de webbased controllers worden gezet, waardoor bij defecten de AS1000-
producten eenvoudig en direct vervangen konden worden. Zonder grote
investeringen door de technische dienst.” De Staefa AS1000-onderstations
op Papendal zijn tot 2018 in de lucht gebleven. “Mede dankzij de
toepassing van het Staefa AS1000-protocol binnen de BRControls meeten
regeltechniek kregen de bestaande AS1000-producten een lifecycle
van 29 jaar! Uniek in de markt en zeer duurzaam in een tijd dat techniek
razendsnel verandert.”
Renovatie van het hoofdkantoor
De afgelopen jaren zijn onder meer het hotel-congrescentrum en de Arnhemhal,
het Sporthotel en de school- en kantoorgebouwen vernieuwd.
Binnenkort wordt gestart met de vervanging van de oude Multihal voor
een energieneutrale nieuwbouw, waarin de meet- en regeltechniek van
BRControls tevens een rol zal spelen. ›
Op 9 mei aanstaande wordt in Hotel Papendal een
themacongres verzorgd over de verduurzaming van
de sportaccommodaties op Papendal, waarbij naast
BRControls ook de federatie van technologiebranches
(FHI) betrokken is.
Wilt u hierbij aanwezig zijn? Stuur dan een email
naar i.verbucheln@brcontrols.com
INSTALLATIEENBOUW.NL | 53

Safety Position Lock bij normaal bedrijf
Safety Position Lock bij brand
Safety Position Lock bij normaal bedrijf
Safety Position Lock bij normaal bedrijf
Safety Position Lock bij brand
Safety Position Lock bij brand
De nieuwe brandklepaandrijvingen
De
BFL nieuwe
en BFN brandklepaandrijvingen
met Safety Position Lock.
BFL en BFN met Safety Position Lock.
Reken binnen het thema brandveiligheid op de nieuwe generatie brandklepaandrijvingen met Safety Position
Lock. Deze nieuwe en gepatenteerde oplossing is standaard geïntegreerd en houdt de brandkleppen bij
brand betrouwbaar in de veiligheidsstand.
Reken binnen het thema brandveiligheid op de nieuwe generatie brandklepaandrijvingen met Safety Position
Belimo Lock. biedt Deze u nieuwe een uitgebalanceerd en gepatenteerde assortiment oplossing brandklepaandrijvingen, is standaard geïntegreerd waarmee en houdt brandkleppen de brandkleppen bij bij
economisch brand betrouwbaar gemotoriseerd in in de veiligheidsstand.
kunnen worden.
Alle Belimo producten biedt u u een en oplossingen uitgebalanceerd vindt assortiment u op www.belimo.nl
brandklepaandrijvingen, waarmee brandkleppen
economisch gemotoriseerd kunnen worden.
Alle Alle producten en en oplossingen vindt u op www.belimo.nl
BELIMO Servomotoren B.V., Riezebosweg 5 - 8171 MG Vaassen
Tel. +31 (0)578 576 836, Fax +31 (0)578 576 915, info@belimo.nl, www.belimo.nl

Sportcentrum Papendal Arnhem
Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan de renovatie van het
hoofdkantoor van NOC*NSF op Papendal. “De afgelopen maanden hebben
wij alle werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties op de
begane grond en eerste verdieping vervangen, met uitzondering van de
radiatoren”, vertelt Bastiaan Aalberts, Projectleider Werktuigbouwkunde
bij ITN Installatietechniek uit Ede. “In de nieuwe situatie wordt het hoofdkantoor
geklimatiseerd middels klimaatplafonds. In de algemene ruimtes
is gekozen voor inductieunits. De hoofd-technische ruimte is op het dak
gesitueerd. Op de begane grond hebben we een technische ruimte voor
de broninstallatie ingericht. Hier staat een grote warmtewisselaar met
twee omkeerinrichtingen en een geavanceerde regeling. De vertrekken in
het kantoor zijn voorzien van een 4-pijpssyteem met per regeling 6-wegkleppen,
die energetisch en vraaggestuurd in de warmte- en koudevraag
van de medewerkers voorzien. De 6-wegkleppen en IP-naregelingen in de
ruimtes worden aangestuurd door de regeltechniek van BRControls. De
bediening geschiedt eenvoudig via een touchbediening aan de wand of
een app op de smartphone. Daarnaast heeft BRControls nieuwe regelkasten
voor beide technische ruimtes geleverd.”
De werkzaamheden op de begane grond en eerste verdieping zijn inmiddels
gereed. “Als aanvullende opdracht kregen we ook de renovatie van
de tweede en derde verdieping gegund”, vertelt Aalberts. “Hier blijft een
deel van de klimaatinstallaties behouden. De meet- en regeltechniek
wordt wel geheel vernieuwd. Begin van de lente 2019 leveren we deze
verdiepingen op.” ❚
Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan de renovatie van het
hoofdkantoor van NOC*NSF op Papendal.
Ruimtebedieningen en ruimtemetingen met Bluetooth, iBeacon, touchscreen, IR-temperatuur, RV,
CO2, VOC, zonwering, verlichting, ventilatie, indoor-navigatie en bediening middels smartphone-app?
BRControls biedt dit alles én meer met de BRT-24 en BRT-30!
525ppm 47%
Kantoor 2.31
23.7°C
21.0°C
+2.5°C
status
09:41
Stand-by
Benieuwd naar de mogelijkheden?
Neem vrijblijvend contact met ons op.
BRControls Projects BV
T. 038 - 355 66 40
projects@brcontrols.com
www.brcontrols.com
INSTALLATIEENBOUW.NL | 55

UITREIKING CERTIFICAAT
Erwin van Limpt (l) ontvangt het certificaat uit handen van Raymond Kahle.
‘BETERE WERKOMSTANDIGHEDEN IN DE
PRODUCTIEHAL EN OP DE WERKVLOER
DOOR SLIMME MAATREGELEN’
Ze kunnen trots zijn, daar in Gemert, om precies te zijn bij Haval Disposables BV. Tijdens de Empack 2019, begin april in de Brabanthallen in
Den Bosch, heeft directeur Erwin van Limpt van Haval het certificaat ‘De Frisse Fabriek’ ontvangen. Het certificaat, een initiatief van Colt International
BV, is een erkenning voor het feit dat (in dit geval) Haval een gezonde werkomgeving in de productiehallen heeft weten te creëren.
Tekst Jerry Helmers
| Beeld Jerry Helmers & Colt International
56 | INSTALLATIEENBOUW.NL

RTL7 maakte tv-opnamen tijdens het bijzondere moment.
Vlak voor de uitreiking is het woord aan Raymond
Kahle, Technisch en Commercieel Adviseur bij Colt.
“We zien dat veel werknemers in oncomfortabele
werkomgevingen werken. Er zijn teveel dampen en
nevels. De temperatuur is onaangenaam en logischerwijze
heeft dat invloed op de werkprestaties
van de mensen op de werkvloer. Daarnaast kan het
een negatieve impact hebben op allerlei veiligheidsaspecten.
Vroeger was het credo dat je daar dan maar
gewoon mee moest zien te ‘dealen’. Tegenwoordig
zien we dat gelukkig anders. Niet alleen omdat de
technologische ontwikkelingen ons allemaal in staat
hebben gesteld om innovatieve producten te ontwikkelen,
waardoor we ook betere werkomstandigheden
in fabrieken of productiehallen voor elkaar kunnen
krijgen, maar zeker ook omdat de arbeidsmarkt heel
krap is. Potentiële werknemers – sollicitanten dus –
vragen steeds vaker naar veilige werkomstandigheden.
En tja… als je talent wilt inhuren, dan moet je
dus als werkgever op dit vlak ook een ontwikkeling
maken. Je kunt het je niet meer veroorloven om geen
werkomgeving te hebben waar het schoon en veilig
is. Dus, waar men prettig kan werken.” ›
INSTALLATIEENBOUW.NL | 57

Project
Haval B.V.
scan de
QR-code
voor meer
informatie!
Hygiënisch produceren in BRC-omgeving
met all-in klimaatoplossing
www.frissefabriek.nl

Concurrentieperspectief
Als Kahle wordt gevraagd naar wat de belangrijkste
criteria zijn, waar dan op wordt gekeken, is hij
helder. “Heb je een goed werkklimaat? Wat zijn
de temperaturen in de ruimte? Is de luchtkwaliteit
goed? Hoe is de verlichting? En niet onbelangrijk:
is er voldoende ventilatie? Het zijn allemaal aspecten
die zeer goed meetbaar zijn. Gelukkig zien we
dat productiebedrijven hier steeds meer aandacht
aan besteden, maar sommige bedrijven lopen op
dat vlak achter. Daar zie je vaak dat ze het nog
steeds prima vinden. Maar ze vergeten dat ze zichzelf
daarmee vanuit concurrentieperspectief op
een achterstand zetten. Zij zullen op een gegeven
moment geen nieuwe gemotiveerde medewerkers
meer aan zich weten te binden. Simpelweg om
de reden dat zij niet in een klamme, warme, dampende
en soms ook stinkende, niet-ventilerende
productiehal hun werk willen doen.”
Energiescan
Voor Operations Manager Henri Kanters van Haval
was het twee jaar geleden een aangename
kennismaking met Colt. “Ik kende de organisatie
niet, maar ik werd er via onze huiselektro-installateur
op geattendeerd. Niet geheel onlogisch, want
wij hadden uitbreidingsplannen. Door onze groei
hadden we het plan opgevat een nieuwe productiehal
te bouwen. De oude voldeed niet meer; die
was opgeleverd in 2000 en was nog gebaseerd
op de technologie van toen. We zijn in gesprek
gegaan met Colt. Er is een energiescan gedaan,
waardoor we tot een goed Plan van Aanpak kwamen
om de omstandigheden op de werkvloer van
de nieuw te bouwen productiehal naar een aanzienlijk
hoger niveau te brengen in vergelijking
met de oude hal.”
En dat is gelukt, laat een tevreden Kanters weten.
“Sterker nog: er is écht een enorm verschil
met toen. Ook onze medewerkers zijn structureel
tevredener met de nieuwe werkomstandigheden.
De klimaatverbetering is echt voelbaar. Ik durf
hier zelfs te stellen dat het ziekteverzuim, sinds
we gebruik maken van de technologie van Colt,
aanzienlijk is teruggelopen. Natuurlijk – eerlijk is
eerlijk – kun je niet alles één-op-één met elkaar in
verband brengen, maar toch… een beter werkbare
situatie heeft het werkplezier en comfort van onze
medewerkers verhoogd. Daar zijn we uiteraard
zeer tevreden mee.”
Arbeidsomstandigheden
Waar Kanters en zijn collega’s vanzelfsprekend
ook tevreden mee zijn, is de uitreiking van het
keurmerk De Frisse Fabriek. “Toen we hoorden dat
we hier op de beurs het certificaat zouden ontvangen,
raakten we vervuld met trots. Niet alleen
Henri Kanters van Haval Disposables BV in gesprek met Raymond Kahle van Colt.
‘Onze medewerkers zijn structureel
tevredener met de nieuwe
werkomstandigheden’
omdat we technisch alle zaken op orde hebben
gebracht én bij de eerste bedrijven van Nederland
horen die dit nieuwe keurmerk hebben gekregen,
maar ook omdat we hiermee aan de buitenwereld
kunnen laten zien dat we als werkgever onze
uiterste best doen om de beste arbeidsomstandigheden
voor onze medewerkers te creëren. Ja,
het is best wel een marketingdingetje voor ons
geworden. Dat we een kleine twee jaar geleden
dit traject hebben ingezet en daarin ook hebben
geïnvesteerd, betaalt zich dus nu uit.”
De uitreiking van het certificaat – op de beurs in
Den Bosch – was een bijzondere omdat zelfs RTL7
aanwezig was om hier tv-opnamen van te maken.
“De hele wereld weet het dus, als dit op televisie
wordt uitgezonden”, zo sluit Kanters af. “We zijn
een frisse fabriek!” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 59

Leidschendam Mall of the Netherlands
Innovatieve W-technieken voor
toekomstig ‘retailicoon van Nederland’
In Leidschendam wordt druk gebouwd aan het grootste winkelcentrum van Nederland. Mall of the Netherlands zal na de opening in 2020 maar
liefst 4.000 gratis parkeerplaatsen, 230 winkels, 50 horeca- en leisureunits en een bioscoop huisvesten. Het ontwerp voor het winkelcentrum
is gemaakt door MVSA Architects. Ballast Nedam tekende voor de cascobouw, terwijl Roodenburg Groep verantwoordelijk is voor de werktuigbouwkundige
installaties. Van de WKO-installatie tot en met de afleversets, vloerverwarming, luchtbehandeling, parkeergarageventilatie
en meet- en regeltechniek.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Roodenbrug Groep en Unibail-Rodamco-Westfield
In de zomer van 2018 is versmarkt ‘Fresh!’ opgeleverd; een 2.500 m² tellende
koop- en eetmarkt waar lokale high-streetconcepten gecombineerd
worden met regelmatige kookworkshops, proeverijen en demonstraties. “Op
dit moment werken we toe naar de oplevering van het eerste volledig nieuw
gebouwde blok, met twee lagen winkels en een gedeeltelijk inpandige parkeergarage
voor bijna 600 plaatsen”, vertelt Ferry van de Kamp, Projectleider
W bij Roodenburg Groep. “We bevinden ons in de overloop van de cascobouw
naar de implementatie van de huurderswensen. Een uitdagende periode
waarin we bijvoorbeeld afleversets en leidingwerk last minute moeten verplaatsen,
zodat de huurders hun winkeloppervlak optimaal kunnen benutten.
Daarbij werken we samen met de aannemers van de huurders, wat dit project
een extra dimensie geeft.”
WKO-installatie met rivierwaterkoeling
Roodenburg Groep draagt in opdracht van URW (Unibail-Rodamco-Westfield)
zorg voor de complete warmte en koude opwekkingsinstallatie. “De WKOinstallatie
omvat twee warme bronnen en twee koude bronnen van 100 m³/h
per stuk”, vertelt Van de Kamp. “Vanuit deze bronnen wordt straks water getransporteerd
naar een techniekruimte aan de noordkant van het project. Speciale
pompen vervoeren het water vervolgens naar een centraal middenplein,
vanaf waar de warmte en koude middels ringleidingen door het winkelcentrum
worden geleid. Iedere winkel wordt door ons voorzien van een afleverset
met pompen, die het water uit de leiding halen.” De eventuele warmtepompen
en afgiftesystemen worden door de winkeliers zelf verzorgd, vertelt hij.
“Doordat de warmtepompen aan de huurderszijde worden geplaatst, is het
60 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Mall of the Netherlands Leidschendam
Geavanceerde luchtbehandeling
Op de gebouwdaken komen 23 luchtbehandelingskasten, die in de luchtbehandeling
van de passages en horeca- en retailruimtes van de dertien bouwdelen
zullen voorzien. “De luchtbehandelingskasten – met luchthoeveelheden
van 10.000 tot 60.000 m³/h – beschikken ieder over hun eigen regeling en
warmtepompen en winnen actief warmte terug”, vertelt Van de Kamp. “In
de horecakasten zijn kruisstroomwisselaars en actief koolfilters opgenomen,
waarmee de overdracht van geuren, vocht en stof wordt voorkomen. In de
luchtbehandelingskasten voor de retailruimtes en passages is gekozen voor
warmtewielen.”
De luchtkanalen voor de passages worden over de daken heen gemonteerd,
vertelt hij. “In de passages zelf komen koven met nozzles, die verse lucht inblazen.
De luchtverdeling gebeurt op de daken, waar de constant volumeregelaars
eenvoudig bereikbaar zijn voor inregelingen, service en onderhoud.” De
luchtkanalen voor de horeca- en retailruimtes worden in de expeditiegangen
gemonteerd, met aansluitingen en inregelkleppen per winkelruimte.
Versmarkt ‘Fresh!’
mogelijk dat de verschillende winkeliers restwarmte of -koude aan elkaar uitwisselen.
Alle afleversets worden uitgerust met een energiemeter, zodat exact
naar verbruik kan worden afgerekend.”
Aanvankelijk zou Roodenburg Groep drycoolers installeren om de WKO-bronnen
te regenereren. “Op dit moment echter werken we toe naar een inkoppeling
op de rivierwaterleiding van Dunea, die vanaf de rivieren Maas en
Lek naar het duingebied loopt. De rivierwaterkoeling zal niet alleen worden
benut voor het balanceren van de bronnen, maar ook voor de vrije koeling van
het WKO-systeem. Zonder dat dit nadeel oplevert voor de drinkwaterproductie.
Door te kiezen voor aquathermie als koelsysteem kan de CO 2
-reductie van
het winkelcentrum met nog eens 10% worden verbeterd.”
BOUWINFO
Opdrachtgever URW (Unibail-Rodamco-Westfield)
Projectmanagement DVP (Diepenhorst de Vos en Partners)
Adviseur installaties Techniplan
Architect MVSA Architects
Sloopwerkzaamheden Vlasman
Bouwkuip en grondwerkzaamheden Sterk
Casco aannemer Ballast Nedam
Gevelwerkzaamheden TGM
Tourniquets Boon Edam
Verticale transportinstallaties Otis
Installaties Roodenburg Groep (W), Energietechniek (E),
Trigion (sprinkler), Hoogendoorn (sanitair)
WKO Tjaden (bronnen), Danfoss (afleversets)
Pompen Grundfoss
Vloerverwarming TCS
Luchtbehandelingskasten Verhulst
Luchtkanalen Vink Systemen
Ventilatoren Systemair
Parkeergarageventilatie HCPS
Splitunits Schilt (SER en gekoelde afvalruimten)
Regeltechniek Webeasy
Regelbekabeling Visser Elektrotechniek
Bouwperiode 2017-2020
Totale omvang ruim 200.000 m² bvo
Alle werktuigbouwkundige installaties in Mall of the Netherlands worden gekoppeld
in een gebouwbeheersysteem, waarin ook de storingsmeldingen van
o.a. roltrappen en liften inzichtelijk worden gemaakt. In de controlroom komt
een centrale beheerpost met een 110” videowall, waarop het gehele gebouwbeheersysteem
eenvoudig benaderd, bestuurd en beheerd kan worden. ❚
‘Door te kiezen voor
aquathermie als koelsysteem
kan de CO 2
-reductie van het
winkelcentrum met nog eens
10% worden verbeterd’
De techniekruimte.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 61

Leidschendam Mall of the Netherlands
‘UITGEBREID KANAALWERK GEEFT
MALL OF THE NETHERLANDS VOLDOENDE LUCHT’
Op het dak van het winkelcentrum monteert Vink Systemen een groot aantal aluminium buitenlucht-aanzuigkanalen.
Winkelcentrum Leidsenhage gaat vanaf 2020 verder als Mall of the Netherlands. Het grootste winkelcentrum van Nederland wordt volledig
overdekt en verpakt in een hypermoderne architectuur met iconische winkelpuien, dubbelhoge etalageramen en een bijzondere gevel van witte
betonelementen. Achter deze gevel wordt maximaal aandacht besteed aan duurzaamheid. De luchttechniek speelt hierin een voorname rol.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Vink Systemen
In opdracht van Roodenburg Groep is Vink Systemen verantwoordelijk voor de
productie, levering en montage van de complete luchttechnische installatie.
Zowel voor de passages als in de expeditiegangen. “In totaal produceren,
leveren en monteren wij circa 7.000 m¹ rond en 16.000 m² rechthoekig gegalvaniseerd
kanaalwerk”, vertelt Marc Oudt van Vink Systemen. “Ruim de helft
van het rechthoekige kanaalwerk (8.500 m²) wordt thermisch geïsoleerd en
waterdicht afgewerkt met een aluminium stucoplaat, voor toepassing op het
dak. De luchtkanalen voor de horeca- en retailruimtes worden in de expeditiegangen
ingepast. Speciale aansluitingen en inregelkleppen borgen een
optimale luchtverdeling per winkelruimte.”
Uitgekiende logistiek
Op het dak van het winkelcentrum monteert Vink Systemen tevens een groot
aantal aluminium buitenlucht-aanzuigkanalen. “Voor de luchtbehandeling in
Montage van de luchtkanalen vanaf een hoogwerker.
62 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Mall of the Netherlands Leidschendam
versmarkt ‘Fresh! hebben we bovendien een flinke hoeveelheid RVS kanaalwerk
mogen leveren en monteren”, aldus Marc Oudt. “Tot slot verzorgen wij alle
luchttechnische componenten voor Mall of the Netherlands, inclusief de constant
volumeregelaars, brandkleppen en roosters/nozzles.” Alle producten én
materieel worden just-in-time en just-in-place op het project aangeleverd, vertelt
hij. “Bepaald geen sinecure, omdat we in dit project te maken hebben met grote
aantallen nevenaannemers die allemaal hun producten kwijt moeten. Maar
ook met grote afstanden op de bouwplaats die overbrugd moeten worden. Een
goede afstemming en coördinatie zijn dan ook vereist.”
‘Een goede afstemming
en coördinatie zijn in dit
project vereist’
Optimale inpassing
Het resultaat van die afstemming en coördinatie wordt onder andere zichtbaar
gemaakt in de expeditiegangen, waar de luchtkanalen hoog tegen de
plafonds worden aangebracht. “Onder onze aanvoer- en retourleidingen worden
onder meer de (water)leidingen en elektra gemonteerd. Om al deze technieken
in een relatief klein oppervlak in te passen, is niet eenvoudig. Maar tot
nu toe zijn we daar heel goed in geslaagd.” ❚
Kanaalwerk in het zicht op het al in gebruik zijnde bouwdeel ‘Fresh!’.
WIJ ZORGEN VOOR LUCHT!
Vink Systemen, uw adres voor het ontwerpen, leveren, installeren
en onderhouden van luchtkanalen en luchttechnische componenten.
www.vinksystemen.nl
INSTALLATIEENBOUW.NL | 63

Leidschendam Mall of the Netherlands
32 servers en 215 afleversets voor
shoppingcenter in Leidschendam
De klimaatinstallaties in de winkelruimtes van Mall of the Netherlands kunnen na de oplevering in 2020 eenvoudig worden benaderd, bestuurd
en beheerd, dankzij het gebouwbeheersysteem van Webeasy. In opdracht van installateur Roodenburg Groep levert en installeert de specialist
in gebouwbeheersystemen maar liefst 32 Webeasy servers en 215 afleversets voor warmte- en koudelevering aan de winkels, allen voorzien
van Webeasy naregelingen op basis van IP. Hiermee zijn een efficiënte installatie én eenvoudig beheer geborgd.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Webeasy
Webeasy WE-8000 server zijaanzicht met antenne.
“De warmte- en koudeopwekking in Mall of the Netherlands wordt centraal
geregeld”, vertelt Vincent Groenendijk, Senior Projectleider bij Webeasy.
“Waar een broninstallatie en warmtepomp in een duurzame opwekking voorzien,
zorgen onze afleversets vraaggestuurd voor de juiste hoeveelheid warmte
en koude. Ongeacht het afgiftesysteem van de winkeleigenaren.” Hoewel
de hardwarecomponenten standaardproducten betreffen, is de software voor
de afleversets op maat geschreven, vertelt hij. “In nauw overleg en conform
de specificaties van Roodenburg Groep, zodat we – met onze huidige productlijn
– perfect op de specifieke projectwensen konden aansluiten.”
Centraal inzicht en beheer
Per winkel wordt één Webeasy afleverset gemonteerd. De Webeasy servers
worden verdeeld over de diverse regelkasten in het project, vertelt Groenendijk.
“Aan de Webeasy servers zijn I/O-modules gekoppeld die de installatie
aansturen en onderling communiceren op basis van IP. In de controleroom
komt één centrale beheerpost, waarop het gehele gebouwbeheersysteem
eenvoudig benaderd, bestuurd en beheerd kan worden.” Op een centrale monitor
worden – met behulp van de plattegronden van het gebouw – de statussen
van de diverse installaties eenvoudig inzichtelijk gemaakt. Waar doen
zich bijvoorbeeld storingen voor? En waar is daardoor actie gewenst? “Naast
alle data over de klimaatinstallaties worden in dit gebouwbeheersysteem ook
de meldingen van de elektrotechnische installaties weergegeven”, aldus Groenendijk.
“Denk bijvoorbeeld aan overspanningsbeveiligingen, liftstoringen,
roltrapstoringen, et cetera, die in rood op de plattegrond worden uitgelicht.
Met slechts enkele muisklikken kan de beheerder inzoomen op deze installaties
en de installatie-data, waarna passende actie kan worden genomen.”
64 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Mall of the Netherlands Leidschendam
Kant-en-klare IP-modules
Webeasy maakt gebruik van de nieuwste naregelaar, type WE-IRC-IP. Deze is
voorzien van de nieuwste IP-technologie. De software is op maat gemaakt,
om zo technisch een goed passende oplossing te bieden, benadrukt Groenendijk.
“Met name in een project van deze omvang levert dit flinke voordelen
op. Bekabeling blijft tot een minimum beperkt en de modules zijn eenvoudig
uit te breiden of aan te passen, mochten behoeftes in de toekomst wijzigen.”
‘Hoewel de
hardwarecomponenten
standaardproducten betreffen, is
de software voor de afleversets
op maat geschreven’
Met behulp van Modbus-, KNX/IP-, M-bus/IP- en BACnet/IP-netwerken
worden de communicatieve koppelingen gemaakt met de warmtepompen,
ketels, koelmachines, ventilatiepompen, energiebemetering, E-installaties
en verlichtingsinstallaties in Mall of the Netherlands. “In de toekomst komen
hier wellicht nog koppelingen en protocollen bij, maar dit levert geen
nieuwe uitdagingen op. We zien de oplevering in 2020 dan ook vol vertrouwen
tegemoet.” ❚ Diverse ruimtereglingen.
KKKKOOMM JJJIIJJJ
BBEEEEEEEEKKKKIIJJJKKKK DEEEEEEEE
OONNNSSS TTEEEEEEEEAAMM
VAA$AATT6RREEEEEEEESSS OO1
VEEEEEEEERRSSSTTEEEEEEEERRKKKKEEEEEEEENNN?
WEEEEEEEEBBEEEEEEEEAASSSY.NNNL
INSTALLATIEENBOUW.NL | 65

EEN TIJDELIJKE OPLOSSING, MET DE KWALITEIT, INZET EN SERVICE VAN EEN VASTE INSTALLATIE
‘WIJ VERHUREN NIET ALLEEN KETELS,
MAAR TOTAALOPLOSSINGEN’
Hebt u een tijdelijke voorziening voor heet of warm water nodig om een reparatiestop, onderhoudsstop of turn around te overbruggen?
Of is uw huidige heet- of warmwaterinstallatie aan vernieuwing toe, maar wilt u vanwege alle onzekerheden rondom de energietransitie
de vervanging nog even uitstellen? Eco Steam and Heating Solutions kan u in alle gevallen van dienst zijn.
Tekst Lieke van Zuilekom
| Beeld Eco Steam and Heating Solutions
De units worden in een (zee)container of – met een speciale behuizing – op een frame geleverd zodat ze eenvoudig in de buitenlucht kunnen worden opgesteld en aangesloten.
Eco Steam and Heating Solutions verhuurt en
verkoopt een compleet assortiment stoom-, heeten
warmwaterinstallaties inclusief toebehoren
zoals pomp- en expansiecontainers, warmtewisselaars
en waterbehandelingsunits, waarmee
voor iedere klant en iedere situatie een passende
oplossing kan worden geboden. “De installaties
kenmerken zich door een hoge kwaliteit en betrouwbaarheid”,
vertelt Technisch Commercieel
Manager Jan Bron. “Onder andere dankzij het
gebruik van klasse A componenten, zoals Bosch
verwarmings- en heetwaterketels. Onze producten
en componenten zijn gestandaardiseerd,
waardoor we over maximale productkennis beschikken
én indien nodig altijd de juiste reserveonderdelen
op voorraad hebben.”
Stil en flexibel
De heet- of warmwater verhuurunits van Eco
Steam and Heating Solutions hebben een vermogen
van 250 kW tot en met 10,5 MW en kunnen
modulair gekoppeld worden. De units worden in
een (zee)container of – met een speciale behuizing
– op een frame geleverd zodat ze eenvoudig
in de buitenlucht kunnen worden opgesteld en
aangesloten, aldus Bron. “Alle verhuurunits kunnen
zowel op olie als op gas worden gestookt en
voldoen aan de strengste emissie-eisen voor NOx
en geluid, waardoor ze ook uitstekend ingezet
kunnen worden in woonomgevingen. Andere toepassingen
van onze installaties zijn bijvoorbeeld
waterzuiveringsinstallaties, waarbij de warmwaterinstallaties
het proces verwarmen tussen de
30 tot 38°C en daardoor de ammoniumafbraak
op peil houden. Monitoring op afstand borgt een
optimaal beheer en service.”
66 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Snelle, adequate dienstverlening
“Als organisatie verhuren wij niet alleen ketels,
maar totaaloplossingen”, benadrukt Bron. “Wanneer
een bestaand ketelhuis wordt vernieuwd, is
er vaak behoefte aan een overbruggingsoplossing
zodat productie en processen ongehinderd doorgang
kunnen vinden. Maar ook bij plotselinge uitval
zijn wij bedrijven snel en adequaat van dienst.
Eco Steam and Heating Solutions heeft een verhuurvloot
van ruim 400 units die zowel voor de
korte als lange termijn verhuurd kunnen worden,
zodat klanten geen overhaaste vervangingsbeslissingen
hoeven te nemen.”
Alvorens de ketels worden geplaatst, wordt de
klantbehoefte nauwkeurig geïnventariseerd, vertelt
Bron. “In overleg met de klant zoeken we naar
een passende vervangingsoplossing. Daarin gaan
we heel ver. Wij ontzorgen de klant van A tot en met
Z en nemen graag de gehele projectcoördinatie
op ons. Inclusief het transport, zodat klanten zich
volledig op hun kerntaken kunnen focussen. Onze
installaties staan in binnen- en buitenland en worden
ingezet op diverse projecten. Zo staan enkele
van onze verhuurinstallaties in Finland, voor het
de-frosten van leidingen aan de Nord Stream 2
vanuit Rusland.” ❚
‘De installaties kenmerken zich door
een hoge kwaliteit en betrouwbaarheid’
Eco Steam and Heating Solutions verhuurt en verkoopt een compleet assortiment stoom-, heet- en
warmwaterinstallaties inclusief toebehoren, waarmee voor iedere klant en iedere situatie een passende
oplossing kan worden geboden.
Verhuur heet- en
warmwaterketels
Eco Ketelservice Verhuur bv
www.eco-steamandheating.com
+31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com
INSTALLATIEENBOUW.NL | 67

NIEUWE GENERATIE AFLEVERSETS:
EEN EVOLUTIE IN DE MARKT!
Waar tot voor kort ketels, warmtepompen en andere stooktoestellen per individuele woning werden geplaatst, kiezen eigenaars van appartementencomplexen
anno 2019 steeds vaker voor centrale oplossingen. Warm water en warmtapwater worden hierbij vanaf één centraal punt
gedistribueerd naar de afleversets en afgiftesystemen in de woningen. “Op zich is deze techniek niet nieuw”, weet Marc Heusinkveld, Product
Manager bij Caleffi International. “Vroeger deden we niet anders, omdat de investering in individuele cv-ketels te duur was. Anno 2019 heeft
de techniek echter wel wat stappen gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan onze SATK22 en SATK32 afleversets, die niet alleen intelligent en failsafe
zijn, maar tevens een optimale warmteoverdracht borgen.”
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Caleffi International
De SATK22 en SATK32 afleversets zijn zodanig ontworpen, dat de primaire en secundaire klimaatinstallaties perfect gebalanceerd worden.
In de praktijk wordt de primaire klimaatinstallatie – bestaande uit de opwekkingsinstallatie,
distributie en afleversets – vaak door een andere partij opgeleverd
dan de secundaire technieken – het afgiftesysteem. “Problemen liggen
hierdoor op de loer”, aldus Heusinkveld. “Voor een optimaal samenspel tussen
opwekking en afgifte is goede communicatie en afstemming tussen de
installatiepartijen namelijk onontbeerlijk. In de praktijk wordt hier helaas nog
te vaak aan voorbij gegaan, met als gevolg te weinig warmte, warmtapwater
en geluidsproblemen. Niet alleen in de individuele woning, maar in alle
woningen die op de infrastructuur zijn aangesloten. Onze nieuwe SATK22 en
SATK32 afleversets gaan hiermee de strijd aan.”
68 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Perfect in balans
“De SATK22 en SATK32 afleversets zijn zodanig ontworpen, dat de primaire
en secundaire klimaatinstallaties perfect gebalanceerd worden”, vertelt
Heusinkveld. “Aanlegfouten worden slim elektronisch gecorrigeerd, met als
resultaat het allerhoogste comfort én rendement. De gepatenteerde warmtewisselaar
draagt hier in belangrijke mate aan bij. Doordat de afleversets
beschikken over een onmiddellijke SWW-productie met programmeerbare
warmhoudfunctie, hebben bewoners altijd snel beschikking over warm water,
maar ook aan de tijden waarop gedoucht en afgewassen wordt. Dit biedt
niet alleen mogelijkheden voor probaat beheer, maar ook voor het efficiënter
laden van energie én 100% voorspelbaar onderhoud. De SATK22 en SATK32
afleversets zijn daarmee een evolutie in de markt.”
‘Niet de units, maar de elektronische setpoints
bepalen de eigenschappen van de afleverset’
zonder onnodige energieverspilling. En doordat de afleversets volledig geïsoleerd
zijn, wordt warmteverlies tot een minimum beperkt.”
De afleversets zijn eenvoudig te koppelen aan het gebouwbeheersysteem,
vertelt hij. “De afleversets verzamelen continu data van gebruikers, die via het
gbs inzichtelijk wordt gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan de volumestromen,
Eenvoudige en failsafe montage
De afleversets zijn eenvoudig en failsafe te installeren, dankzij de compacte
afmetingen en beschikbare montagebeugel. Tevens kan de plek gekozen worden
waar de aansluitingen zich bevinden (allemaal boven of allemaal beneden),
wat zorgt voor een meer flexibele installatie. “Waar installateurs vroeger
moesten kiezen uit een keur aan afleversets, is nu één unit voldoende. Niet de
units, maar de elektronische setpoints bepalen nu namelijk de eigenschappen
van de afleverset”, aldus Heusinkveld. “Ongeacht of er sprake is van lage, middelhoge
of hoge temperatuurtrajecten.” ❚
NIEUWE GENERATIE
STATE-OF-THE-ART AFLEVERSET
SERIE SATK22 - SATK32
Afleverset voor de productie van centrale
verwarming en sanitair warm water
• De meest duurzame unit met het beste comfort
• Commissioning en beheer op afstand via Mod-BUS
• Koppeling met gebouwbeheersysteem
• Preventief onderhoud mogelijk
• Zeer lage retourtemperatuur
• Speciale warmtewisselaar voor maximale warmteoverdracht
• Ingebouwde DPCV en waterslagdemper
• Volledig geïsoleerd
www.caleffi.com
cale18751365_dEXE_INSTBOUW_SATk32_197x130.indd 1 31/01/19 15:24
INSTALLATIEENBOUW.NL | 69

Ontdek de
Promat® Steel
Calculator
Er zijn betere manieren om u
te beschermen tegen brand.
Promat, uw partner voor bouwkundige brandpreventie
van gebouwen.
Promat biedt efficiënte en eenvoudig te plaatsen oplossingen voor brandveilige
compartimentering, brandwerende bescherming van draagstructuren en technische
installaties en het afdichten van doorvoeringen. Daarnaast zijn er ook architectonische
oplossingen met brandwerend glas en brandwerende glazen deuren ‘op maat’.
info@promat.nl | www.promat.nl

Air Excellent koppelt
uw woning moeiteloos
aan een gezond
binnenklimaat!
Maximale ontwerpvrijheid met optimaal
verwerkersgemak!
Het Ubbink Air Excellent luchtverdeelsysteem is een innovatief, flexibel
en modulair systeem, dat geschikt is voor alle mechanische ventilatiesystemen
met of zonder warmteterugwinning.
• Projectbegeleiding van ontwerp tot en met uitvoeringsfase
• Eenvoudige en snelle verwerking
• Ontwerpvrijheid combinatiemogelijkheden ronde en halfronde kanalen
• Past op iedere ventilatie-unit, ongeacht merk (ook vraaggestuurd CO2)
• Verlaging energieverbruik en geluidsniveau door lagere drukverliezen
• Geen kanaalaftakkingen, geluidsarm
• Voldoet aan hoge luchtdichtheidseisen
• In te storten, beloopbaar en vormvast
• Kruisbaar, ook met andere kanalen en leidingen
• Snelle en eenvoudige inbedrijfstelling
BIM
Ubbink, dat werkt wel zo makkelijk!
www.airexcellent.nl

Kort nieuws
LUCHTAFSCHEIDING MET NIEUWE VACUÜMONTGASSERS
VAN SPIROTECH
Op de ISH 2019 demonstreerde
Spirotech de mogelijkheden qua
rendementsverbetering dankzij
luchtafscheiding in technische
installaties. Voor deze demonstraties
heeft men een aantal
modelinstallaties uitgerust met
de nieuwe vacuümontgassers
SpiroVent Superior S400 en
S600, evenals de micro bellenafscheider
RV2. Verder werden op
de Spirotech-stand de voordelen
van drukbeheersing en vuilafscheiding
getoond.
Het beursthema van Spirotech voor de ISH 2019 luidde: ‘De lucht moet eruit’. Lucht
is namelijk een belangrijke oorzaak van rendementsverliezen in verwarmingsen
koelinstallaties, met als gevolg een hoger energiegebruik. Daarbij gaat het
om lucht die is achtergebleven na de ingebruikname, maar ook om de altijd
in een vloeistof aanwezige lucht. Om installateurs en consumenten hiervan
bewuster te maken, legt Spirotech de nadruk op lucht als ‘verstorende factor’
in vloeistofsystemen.
Op de ISH-beursstand zijn ook nieuwe ontwikkelingen en oplossingen getoond
voor een betere drukbeheersing en vuilafscheiding. Daarmee draagt
Spirotech bij aan een effectievere bescherming van installaties, behoud van
efficiency en verlaging van de energie- en onderhoudskosten. Zowel ontwerpers
en installateurs als gebruikers waren welkom voor advies, een demonstratie
en meer informatie.
Meer informatie: www.spirotech.nl
GEGARANDEERDE ENERGIEPRESTATIE EN LAGERE ONTWERP-
EN BOUWKOSTEN VOOR NIEUWBOUWWONINGEN
Zes A-merkleveranciers zijn hiertoe onlangs een samenwerkingsverband
aangegaan. House Energy Optimum (HEO) werd geïntroduceerd tijdens
Building Holland in de RAI Amsterdam en is geschikt voor de meeste type
rijwoningen. Het betreft een geïntegreerd systeem dat is ontwikkeld door
ATAG Verwarming, Duco Ventilation & Sun Control, Jaga, Kingspan Insulation,
Kingspan Unidek en Ubbink.
Dankzij HEO voldoen nieuwbouwwoningen aan de (toekomstige) BENG- en
NOM-eisen. In het uitgewerkte systeem zijn alle bouwkundige (isolatie en
luchtdichting) en installatietechnische (verwarming, koeling en ventilatie)
maatregelen optimaal op elkaar afgestemd.
EPC, BENG en NOM
Er kan worden gekozen voor EPC, BENG en NOM. Daarbij gaat de schil uit van
dezelfde uitgangspunten (Rc 6,5 voor de gevel, 5,0 voor de vloer, 8,0 voor het
dak) en worden er afhankelijk van de ambitie installaties toegevoegd. De kwaliteit
van de projecten wordt zowel in het ontwerp als in de uitvoering geborgd
door PlanGrant. Daardoor kan HEO een verzekerde prestatiegarantie afgeven.
Besparing op bouw- en ontwerpkosten
De genoemde kostenbesparing wordt bewerkstelligd door verbetering van
het ontwerp- en bouwproces. Het resultaat is een betere woning met lagere
ontwerp- en bouwkosten. Deze besparing kan oplopen tot meer dan 10 procent,
is de belofte van HEO.
WAGO CONTROLLER PFC200 MET NIEUWE FUNCTIE
ETHERCAT ® MASTER
Dankzij talrijke nieuwe functies heeft
WAGO het toepassingsbereik van de
tweede generatie van de controller
PFC200 aanzienlijk uitgebreid. Een
belangrijk aspect bij de ontwikkeling
was de ondersteuning van de
veldbus EtherCAT® om het aantal
activeerbare veldapparaten aanzienlijk
te vergroten alsook de uitbreiding
van het toepassingsbereik van de
controller PFC200. De nieuwe uitvoering
biedt de mogelijkheid om een willekeurig aantal EtherCAT® Slaves in
een PFC200-gebaseerd besturingssysteem te integreren. Een andere belangrijke
innovatie zijn de omvangrijke mogelijkheden voor de configuratie van
de veldbus. De programmeur kan hierdoor met hardware vastleggen welk
bussysteem ondersteund moet worden.
SUCCESVOLLE START BASISCERTIFICAAT AARDGASLOZE
GEBOUWDE OMGEVING
Op woensdag 10 april vond de kick-off plaats van de nieuwe opleiding
voor aardgasvrije gebouwen en gebieden tijdens Building Holland in de
RAI Amsterdam. Initiatiefnemers Nieman, TVVL en Duurzaam Gebouwd
ontvingen een enthousiaste groep professionals voor de eerste module
van de volledig uitverkochte eerste leergang. Voor professionals vanuit de
gehele bouw- en vastgoedbranche is het basiscertificaat een hele mooie
start. Hierdoor leert iedereen dezelfde principes en dezelfde taal te spreken
en krijgen deelnemers inzicht in elkaars beweegredenen, verplichtingen
en bezwaren.
Bij de start van de eerste groep werd het nut van de opleiding direct bewezen.
Boeiende discussies ontstonden door de diverse samenstelling van de
72 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Kort nieuws
geven. Een uitbouw van donker metselwerk zorgt voor een speelse ‘finishing
touch’. Voor de vloer is gekozen voor kanaalplaten. Zonnepanelen op het dak
zorgen voor een duurzame energieopwekking. Alle gebouwvertrekken worden
elektrisch verwarmd, gekoeld en geventileerd. Een all-electric warmtepomp
borgt een duurzame koeling en verwarming in alle jaargetijden. Overal in de
nieuwbouw wordt intelligente LED-verlichting van Bever Innovations gemonteerd,
in verschillende optieken. Dankzij de draadloze Bever EOS-netwerktechnologie
kunnen deze armaturen eenvoudig worden beheerd en beheerst en
wordt het energieverbruik tot een minimum gereduceerd.
ZEHNDER COMFOAIR Q GEKOZEN VOOR NEROZERO-LAB
groep. Niet alleen de aanbodkant van de markt was vertegenwoordigd, maar
juist ook deelnemers van gemeenten, woningcorporaties en ingenieurs- en
adviesbureaus zorgden voor een mooi gemêleerde groep cursisten die elkaar
écht verder konden helpen. De diverse samenstelling van de deelnemers gaf
tevens de grote uitdaging voor de aardgasvrije gebouwde omgeving aan: een
integrale opgave waarvan de basis van de oplossing ligt in verbinding van
betrokkenen. Hiermee is de opzet geslaagd. Niet alleen zelf kennis halen,
maar juist ook leren van en met elkaar. Want alleen in samenwerking dwars
door disciplines en met alle stakeholders komt de energietransitie op stoom.
Op 29 mei a.s. start de tweede groep. Aanmelden voor deze tweede editie is
nog mogelijk, via:
https://www.duurzaamgebouwd.nl/cursus/20190219-opleiding-basiscertificaat-aardgasvrije-
gebouwde-omgeving
NIEUWBOUW BEVER INNOVATIONS
Op de Techniekweg in Zierikzee nadert de bouw van het nieuwe hoofdkantoor
van Bever Innovations zijn voltooiing. Op slechts 300 meter afstand
van het huidige hoofdkantoor wordt gebouwd aan een 2.551 m² grote
nieuwbouw, waarin de divisies Fuel, Industrial en Horti samenkomen. Het
nieuwe hoofdkantoor is all-electric en grotendeels zelfvoorzienend.
Elektrische luchtverwarmers, warmtepompen en intelligente LED-verlichting
garanderen een optimaal werkcomfort, terwijl open en transparante kantoorruimtes
ervoor zorgen dat medewerkers sneller en effectiever kunnen communiceren
én hun creativiteit wordt gestimuleerd. In september 2018 werd
de eerste steen voor de nieuwbouw gelegd. op 1 juni wordt het gebouw
in gebruik genomen. Voor de nieuwbouw is gekozen voor een traditionele
constructie. Het casco is opgetrokken uit beton en kalkzandsteen en wordt ondersteund
door een staalconstructie. Daaromheen zijn lichte aluminium gevelpanelen
aangebracht, die het gebouw een moderne, industriële uitstraling
Voor het NeroZero-lab in Heerhugowaard is gekozen voor de Zehnder
ComfoAir Q ventilatieunit. Het NeroZero-lab is een duurzame demonstratiewoning
waarin de unieke combinatie van wetenschappelijk onderzoek
en beproeving in de praktijk plaatsvindt. Daarvoor werken het bedrijfsleven,
TKI Urban Energy en TNO samen. Deze woning is tevens vrij toegankelijk
voor het publiek.
“We demonstreren nieuwe ontwikkelingen zoals een nieuwe manier van ventileren,
warmteterugwinning en warmtepompen”, aldus ingenieur Huub Keizers,
programmamanager Energie in de gebouwde omgeving van TNO. “In
het NeroZero-lab willen we laten zien dat technologieën echt werken, zowel
qua energieprestaties als voor een gezond binnenmilieu. Op installatieniveau
demonstreren we nieuwe ontwikkelingen zoals een nieuwe manier van ventileren,
warmteterugwinning en warmtepompen. Op gebouwniveau bewijzen
we dat de systemen ook in de praktijk
werken. Vandaar de samenwerking met
bedrijven als Koppen Bouwexperts, ontwikkelaar
Timpaan, UniFan en Verosol.
En op gebiedsniveau laten we zien dat
nieuwe systemen er mooi uitzien, passen
in het energiesysteem en uiteindelijk
opschaalbaar zijn.”
NIEUWBOUWPROJECT HOOGHKAMER: OPSLAGBATTERIJEN
EN ELEKTRISCHE DEELAUTO’S
In Voorhout kunnen bewoners van nieuwbouwproject Hooghkamer
gebruik maken van twee elektrische Nissan Leaf deelauto’s. De 33 woningen
in Hooghkamer zijn energiepositief en voorzien van onder andere
zonnepanelen, warmteopslag en een Nissan xStorage-batterij.
Het idee achter dit concept is dat de woningen meer energie produceren dan
dat er verbruikt wordt. Elke woning beschikt over een Nissan xStorage-batterij,
met daarin identieke batterijen als in de Nissan Leaf. Zo kan de stroom die
overdag door zonne-energie wordt opgewekt, opgeslagen worden voor later gebruik.
Het is voor het eerst dat in Nederland op deze schaal Nissan-batterijen
worden gebruikt voor energieopslag in woningen.
De woningen leveren zelfstandig duurzame energie. Ze zijn onderling met elkaar
verbonden zodat energie-aanbod en gebruik optimaal af te stemmen zijn.
Het energie-overschot wordt door de woningen teruggeleverd aan het net.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 73

THEMA Brandveiligheid & Brandpreventie
De pomphuizen en waaiers voor de pompen worden nog steeds in eigen beheer geproduceerd in de Winterswijkse vestiging van Pentair.
TOTAALOPLOSSINGEN IN
BRANDBLUSPOMPEN EN -SYSTEMEN
De continuïteit van bedrijfsactiviteiten is essentieel, zeker op het moment dat de vraag naar producten en diensten hoog is. Het is voor elke
ondernemer dan ook een nachtmerrie dat zijn bedrijf getroffen wordt door brand, waardoor de bedrijfsprocessen tot stilstand komen. Om
nog maar te zwijgen over eventuele persoonlijke letselschade en andere, vaak verstrekkende gevolgen. Zo is ongeveer de helft van de bedrijven
die getroffen worden door een grote brand binnen twee jaar failliet....
Tekst Chris Elbers |
Beeld Pentair
Om de risico’s van brand te beperken, worden bedrijfspanden steeds vaker
voorzien van een sprinklerinstallatie. Het is een ontwikkeling die de nodige
ongemakken en ellende voorkomt. “Wanneer een met een sprinklerinstallatie
uitgerust pand door brand wordt getroffen, bedraagt de schade slechts een
fractie in vergelijking met een gebouw dat níet over een dergelijke voorziening
beschikt”, zegt Martijn Kolsté, area sales manager namens Pentair, de in
Winterswijk gevestigde ontwikkelaar en producent van brandbluspompen en
-systemen. “En wat verder tot de verbeelding spreekt en nog véél belangrijker
is: de afgelopen dertig jaar zijn in Nederlandse gebouwen met sprinklers geen
mensen omgekomen door brand. Dat heeft alles te maken met de effectieve
werking van een sprinklerinstallatie. De meeste branden zijn al geblust op het
moment dat de brandweer arriveert.”
74 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Brandveiligheid & Brandpreventie THEMA
‘De pomp is het cruciale
onderdeel van elk
sprinklersysteem’
PREFAB POMPKAMER IN MOERDIJK
Onlangs heeft Pentair opdracht gekregen voor het realiseren van
een prefab pompkamer voor een chemische plant in Moerdijk. In
de ruimte zijn drie dieselaangedreven NFPA-pompsets van het type
HGT 1-300.500 geplaatst. Elke pomp heeft een capaciteit van 960
m 3 /h met een druk van 10 bar. Het is de bedoeling dat het water
vanuit een bassin van 4.000 m 3 onder toeloop de aanvoer naar de
pompen verzorgt. In geval van calamiteiten voorzien twee dieselsets
het hydrantennet van bluswater. De derde dieselset is als back-up in
de pompkamer geïnstalleerd. De lay-out van de pompkamer (zie 3D
afbeelding) bestaat uit twee samengestelde pompkamersecties van
13x3 meter. Dit resulteert in een totale vloeroppervlakte van 78 m 2 .
In de pompkamer is veel aandacht geschonken aan werkruimte en extra
veiligheidsmaatregelen, zoals een douche en klimaatbeheersing.
Impressie van de in Moerdijk gerealiseerde prefab pompkamer.
In eigen huis
Het hart en het meest cruciale onderdeel van elke sprinklerinstallatie is de
pomp. Immers: geen pomp, geen bluswater. Pentair heeft al 115 jaar ervaring
met de productie van geavanceerde brandbluspompen en -systemen. Hoogstandjes
die over de hele wereld en binnen uiteenlopende projectkaders en
sectoren worden gebruikt. Zoals de onshore, offshore, industrie, logistiek en
utiliteit. Nog steeds wordt het overgrote deel van de systemen volledig bij
Pentair in Winterswijk vervaardigd. Met een eigen R&D-afdeling, engineering,
gieterij en verspaning heeft het bedrijf alle disciplines onder één dak. Ook het
assembleren en testen van de pompen en pompsystemen gebeurt in eigen
huis. Zo vinden de oplossingen van Pentair hun weg naar klanten over de
hele wereld.
Méér reikwijdte
Met vier servicevestigingen, verspreid door heel Nederland, is Pentair altijd
dichtbij om de klant snel terzijde te staan. In het geval van problemen, maar
ook wanneer er bijvoorbeeld regulier onderhoud uitgevoerd moet worden.
Sinds de overname door het Amerikaanse Pentair Inc. in 2011 is het assortiment
van de pomp- en pompsystemenspecialist uitgebreid. “Onze reikwijdte is
verder vergoot en we kunnen de klanten via een optimale verhouding tussen
prijs en kwaliteit nóg beter bedienen”, vervolgt Kolsté. “Pentair zet steeds
meer in op de afzet van gestandaardiseerde brandbluspompunits. In nauw
overleg met de klant wordt bepaald welke configuratie het beste aansluit
bij de wensen. Door zo veel mogelijk te standaardiseren, zijn we in staat om
kortere levertijden, een betere kwaliteit en aanzienlijke kostenvoordelen te
bewerkstelligen.”
Prefab pompkamers
Naast het ontwikkelen, fabriceren en leveren van pompen en pompsystemen
richt Pentair zich steeds meer op het bieden van een totaaloplossing. “Zo
hebben we momenteel een aantal projecten in uitvoering waarbij we een
Pentair heeft een speciale productielijn voor standaard brandbluspompsets.
Dit is onder meer gunstig voor de levertijd en kwaliteit.
complete prefab pompkamer leveren”, legt Kolsté uit. “Deze pompkamers
worden compleet in Winterswijk opgebouwd en stekkerklaar naar de klant
getransporteerd. Eenmaal aangekomen op locatie dient alleen nog de watervoorziening
aangesloten te worden. Het is een activiteit waarmee we niet
alleen in een groeiende behoefte voorzien, maar het schetst tegelijkertijd de
uitgebreide expertise die binnen onze bedrijfsmuren aanwezig is...” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 75

THEMA Brandveiligheid & Brandpreventie
MARKTBREED MAATWERK
IN BRANDBEVEILIGING
Ook voor de minder standaard ruimte draait SPIE zijn hand niet om, zoals hier in Amsterdam aan het Rokin.
De regelgeving op het gebied van brandmeld- en brandbestrijdingsinstallaties, waaronder sprinklertechniek, is de laatste jaren sterk veranderd.
In een speelveld waarbinnen de overheid zich steeds meer terugtrekt, komt de verantwoordelijkheid voor een deugdelijk systeem steeds
meer bij de beheerder of gebruiker te liggen. Concreet is de gebouweigenaar en/of gebruiker in de volle breedte zelf verantwoordelijk om aan
de voorschriften te voldoen en zijn installaties adequaat te beheren. Als het gaat om brandbeveiliging biedt de business unit Fire Protection &
Security van SPIE zowel de expertise als de oplossingen om professionals in diverse sectoren compleet te ondersteunen. Daarbij is de huidige
regelgeving steevast het uitgangspunt en geldt klantgerichtheid als een vanzelfsprekendheid.
Tekst Chris Elbers |
Beeld Fire Protection & Security (SPIE)/Etienne Oldeman Photography
Juri de Poorter is als sales manager actief namens SPIE voor de business
unit Fire Protection & Security (voorheen KIN Sprinklertechniek), onderdeel
van SPIE Nederland en operationeel binnen het marktsegment e-fficient buildings.
Vanuit de Tilburgse hoofdvestiging zijn de experts van Fire Protection
& Security dagelijks in de weer om een gevarieerde groep opdrachtgevers te
bedienen met op maat gesneden sprinkleroplossingen. Van advies en ontwerp
tot en met installatie, vervanging en certificering, gedurende het gehele
traject speelt SPIE graag de rol van regisseur. De onderneming heeft als missie
om de bedrijfscontinuïteit van haar klanten te borgen door (brand)schade
aan bedrijfsmiddelen te beperken. “Dat doen we binnen de logistiek, retail
en industrie”, zegt De Poorter. “Daarvoor hebben we een breed scala aan
innovatieve oplossingen in huis. Maar het échte verschil maken we met onze
mensen. De specialisten van Fire Protection & Security hebben stuk-voor-stuk
een klantgerichte focus die in elke situatie tot een oplossing leidt die aansluit
bij behoefte én budget.” Op weg daarnaartoe neemt Fire Protection &
Security de actuele regelgeving, zoals NEN-EN12845, NFPA en FM in acht en
wordt een aantal zaken nadrukkelijk centraal gesteld. Zoals de veiligheid van
zowel personeel als bezoekers en het voorkomen of beperken van schade aan
gebouwen en productie-installaties. “Verder stellen we alles in het werk om
gevolgschade te minimaliseren, de continuïteit van het bedrijf te waarborgen
en consequenties voor het milieu tot een minimum te reduceren of, beter nog,
te voorkomen”, aldus De Poorter.
76 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Brandveiligheid & Brandpreventie THEMA
Tweede vestiging
Het landelijk opererende en CIBV-erkende Fire Protection & Security bezit
een uitgebreide expertise in diverse marktsegmenten. Vooral in de logistiek,
industrie en retail bewijst het bedrijf op het vlak van brandbeveiliging
telkens weer haar waarde. Om met name die laatste groep opdrachtgevers
nóg beter van dienst te zijn en dichter in hun nabijheid te opereren, heeft
Fire Protection & Security op 1 maart jl. in Houten een tweede vestiging
‘Het aanpassen van een
bestaande sprinklerinstallatie
vormt voor ons geen probleem’
Het basisnet en de concealed sprinklers bij Hudson’s Bay.
geopend. “Binnen ons nieuwe filiaal is een team van professionals actief
dat de afgelopen jaren binnen de retailsector de nodige kennis en kunde
heeft vergaard”, vertelt De Poorter. “Daardoor zijn ze zeer goed bekend
met de snelheid en flexibiliteit die in dat soort omgevingen wordt verlangd.
Opgeteld bij het feit dat we als totaalinstallateur als geen ander
in staat zijn om projecten tijdig en conform het eisenpakket van de klant
op te leveren, betekent deze uitbreiding wederom een mooie stap voorwaarts.
Voor onze opdrachtgevers en voor onszelf.”
Aanpassingen
Bestrijkt Fire Protection & Security met haar jarenlange ervaring en ruime
vakkundigheid de gehele retailsector, de expertise van de brandbeveiligingsspecialist
komt vooral tot zijn recht in grote winkelcentra. Locaties
waar een hoogwaardige sprinklerinstallatie een onopvallende, veilige oplossing
betekent voor mensen en goederen. Tegelijk zijn het echter omgevingen
die als gevolg van bijvoorbeeld verhuizingen of de lancering van
nieuwe winkelconcepten aan de nodige veranderingen onderhevig zijn.
Ook in installatietechnisch opzicht. Voor Fire Protection & Security vormen
dergelijke situaties geen probleem. “Wanneer een aanpassing van de bestaande
sprinklerinstallatie noodzakelijk is, heeft onze eigen montageploeg
alles aan boord om ook díe opdracht geheel conform de eisen vakkundig
en meestal zeer snel tot een goed einde te brengen”, aldus De Poorter. ❚
Ook in de industrie kan SPIE u ontzorgen, onder meer met de levering van
diverse schuiminstallaties (Copyright: Etienne Oldeman Photography).
IN DE (RETAIL)PRAKTIJK
SPIE heeft voor een aantal vestigingen van warenhuisketen Hudson’s
Bay een rol gespeeld in de totstandkoming van het nieuwe interieur. In
Almere, Amsterdam, Rotterdam en Maastricht werd en wordt gewerkt
aan de gebouwgebonden installaties. Een mooie opdracht waarbij de
landelijke spreiding van SPIE goed van pas komt. Vanuit diverse SPIEvestigingen
worden de winkelpanden volgens de wensen van Hudson’s
Bay uitgebreid of aangepast. Het betreft zowel elektrotechnische als
HVAC-werkzaamheden. In Maastricht werden de W- en sprinklerinstallaties
aangepast en de E-installaties en brand- en ontruimingsinstallaties
vernieuwd. In Almere werden de E-installaties aangepast en
de HVAC geoptimaliseerd. In Rotterdam installeerde SPIE nieuwe W-
installaties en in Amsterdam werd een gloednieuwe sprinklerinstallatie
aangelegd. Een multitechnische opdracht voor SPIE, die verschillende
business units inzette om de opdracht te vervullen.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 77

E-FFiCIENT
BUILDINGS
SPIE, SPECIALIST IN
DE INSTALLATIEBRANCHE
“WIJ ZIJN EEN
ESSENTIËLE
SCHAKEL
IN DE WERELD
WAARIN WE
WERKEN,
WONEN EN
LEVEN.”
e-fficient
buildings
Smart
city
Industry
services
Energies
SPIE is klaar om een voortrekkersrol te nemen bij de uitdagingen waar industrie, steden en maatschappij
op het gebied van energie en communicatie voor staan. Om mee te bouwen aan een toekomst die
duurzaam is ingericht voor generaties na ons.
SPIE, een gezamenlijke ambitie
www.spie-nl.com

INNOVATIEVE
BRANDBESTRIJDING
MET RUIMTEVAART TECHNIEK
WWW.EXXFIRE.COM
BESCHERM BEDRIJFSKRITISCHE KASTEN
• DRUKLOOS OPGESLAGEN STIKSTOF (N 2
)
• ASPIRATIE ROOK DETECTIE
• SCHADEVRIJE GASBLUSSING
• GEEN SCHOONMAAKKOSTEN
• MAKKELIJKE INSTALLATIE
• PLUG AND PLAY
• GEEN GWP/ODP
• GEEN RESIDUE
KASTBEVEILIGING VOOR 1,5M 3 - 3,0M 3 - 4,5M 3
E
FIRE
securing hardware
Gecertificeerd door:

THEMA Brandveiligheid & Brandpreventie
UNIEKE OBJECTBRANDBEVEILIGING
VOOR BEDRIJFSCONTINUÏTEIT
Sinds enige tijd is er een uniek brandbeveiligingssysteem op de
markt waarmee bedrijfskritische processen aan de bron beveiligd
kunnen worden. Hoewel gebaseerd op de ruimtevaartechnologie is
het eenvoudig te installeren.
Tekst Irene Teunissen |
Beeld Exxfire
EXXFIRE werkt op basis van de gepatenteerde koelgasgenerator-technologie die door
European Space Agency (ESA) samen met TNO voor de ruimtevaart is ontwikkeld.
Wereldwijd maken bedrijven gebruik van IT om bedrijfsprocessen en productie
mogelijk te maken. In Nederland staat bij 90 procent van de bedrijven een
lokale server. Daarnaast zijn er telefoon- en elektriciteitscentrales en systemen
die productielijnen of complete fabrieken aansturen. Allemaal regelapparatuur
die essentieel is voor de voortgang van de bedrijfsvoering van een onderneming/organisatie.
Deze bedrijfskritische apparatuur bevindt zich in kasten
waarin regelmatig koeling geïntegreerd is.
Out of business
“Maar hoe veilig is deze bedrijfskritische hardware als er brand uitbreekt?”,
zegt Edwin Verver, commercieel directeur bij Exxfire. “Helaas wordt daar bij
een risicoanalyse van de bedrijfscontinuïteit in het kader van brandbeveiliging
nog te weinig rekening mee gehouden. Bij brandpreventie en -onderdrukking
wordt vooral gekeken naar de veiligheid van mens en gebouw. Dit
betekent dat er brandbeveiligingsapparatuur aanwezig moet zijn om de mensen
en het pand te beschermen.” Maar wanneer die veilig zijn en je bedrijf out
of business is omdat schade is ontstaan aan de bedrijfskritische onderdelen,
de productie stilligt en/of gegevens verloren zijn gegaan, wat gebeurt er
dan? Uit onderzoek is gebleken dat bedrijven na brandincidenten ernstige
verliezen leden of zelfs bankroet gingen.
Hoe kun je deze risico’s nu verminderen? Exxfire uit Noordwijk heeft een oplossing
gevonden: EXXFIRE geïntegreerde branddetectie en -blussystemen.
Verver: “Je gaat eerst bij bedrijven kijken naar de plaatsen waar het brandrisico
het grootst is. Vaak is dit in de – meestal gesloten – kasten waarin
zich alle stroomverdeling, regel- of stuurapparatuur, data en/of kennis en
de administratie bevinden. Hierop kan EXXFIRE branddetectie en -blussing
worden toegepast. Bij brand in zo’n kast kan dan direct geblust worden
80 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Brandveiligheid & Brandpreventie THEMA
zonder dat er schade ontstaat. Ons systeem is gebaseerd op blussen met
drukloos opgeslagen stikstof en is uniek in de wereld. De gebruikelijke hogedruksystemen
kunnen lekken en hebben speciale behandeling en onderhoud
nodig, ons concept niet.”
Werken met ruimtevaarttechnologie
EXXFIRE werkt op basis van de gepatenteerde koelgasgenerator-technologie
die door European Space Agency (ESA) samen met TNO voor de ruimtevaart
is ontwikkeld. Verver: “Het is hier bedoeld voor gesloten kasten. Ons
product detecteert brand al in een heel vroeg stadium. De rookdetectie schakelt
de generator in die de stikstof maakt. Door dit in een afgesloten ruimte
te blazen, verdwijnt de zuurstof en zodra zuurstof onder de 14 procent komt,
is brand niet meer mogelijk. De koelgasgeneratoren zijn gevuld met stikstof
in vaste vorm dat drukloos wordt opgeslagen. Bij brand wordt dit gasvormig
vrijgegeven om de zuurstof te verdrijven. Stikstof laat geen residu achter en is
daarom veilig en zonder gevolgschade te gebruiken. Een unieke oplossing.”
Het systeem bevat drie optische sensoren die zo gevoelig zijn dat ze rook al
detecteren lang voordat er brand uitbreekt. Zodra twee van de drie sensoren
rookdeeltjes bespeuren, wordt het pre-alarm geactiveerd, dat op een brandmeldcentrale
kan worden aangesloten met een potentiaal vrij contact. Als in
de tussentijd niet ingegrepen wordt, zal met blussen begonnen worden. Door
een chemische reactie in de koelgasgenerator komt de stikstof in 15 tot 20
seconden op kamertemperatuur en op lage druk vrij waardoor verdere schade
aan bedrijfskritische apparatuur wordt voorkomen.
Drie typen
Uiteindelijk gaat het om het beschermen van kleine gesloten volumes. Daarvoor
zijn de typen 750, 1500 en 2250 ontwikkeld. De aantallen staan voor
het volume in aantal liters stikstof. Zo beschikt type 750 over 1 generator
die 750 liter stikstof produceert, de 1500 heeft 2 generatoren die 1500 liter
stikstof produceren en type 2250 heeft 3 generatoren die 2250 liter stikstof
voortbrengen. De hoeveelheid stikstof bepaalt hoeveel volume ermee beveiligd
kan worden. Zo beschermt de 750 liter 1,2 m³ aan volume, de 1500 liter
2,4 m³ en de 2250 liter 3,6 m³ bij Higher Hazard Class A (hoogenergetische
of elektrische) brandtypen.
Voordelen
Verver: “Maar er zijn meer voordelen, vooral voor de installatiebranche. Niet
alleen beschermt ons product systemen tegen brand zonder de hardware te
beschadigen, het is eveneens plug-and-play, betrouwbaar en schoon. En 30
procent kleiner dan conventionele systemen, het bevat de nieuwste branddetectiemogelijkheden
en is onderhoudsarm.” Vergeleken met andere (hogedruk)
brandbestrijdingssystemen heeft EXXFIRE alleen onderhoud nodig
op het detectiegedeelte zoals de rookmelders. Dit levert op lange termijn een
aanzienlijk kostenvoordeel op en kan dus makkelijk mee verkocht worden in
een branddetectie- of ontruimingsalarmproject.
De koelgasgeneratoren zijn gevuld met stikstof in vaste vorm dat drukloos wordt
opgeslagen. Bij brand wordt dit gasvormig vrijgegeven om de zuurstof te verdrijven.
Makkelijk installeren
Een ander voordeel is de eenvoudige installatie waarvoor geen echte gasbluskennis
en -ervaring nodig zijn. Als bij een klant alle kritische kasten geïnventariseerd
zijn, zijn ze gemakkelijk te beveiligen. Dit kan heel eenvoudig door het
volume van zo’n kast te berekenen, dus lengte, breedte en hoogte. En dan te
bepalen in hoeverre de kast gasdicht is. Zijn er niet teveel roosters, of ventilatoren
die afgezet kunnen worden, dan is de toepassing van EXXFIRE prima
mogelijk. “Dus ook voor installateurs is het prettig werken met dit systeem.
Bij twijfel over de toepasbaarheid kan de Exxfire-helpdesk ondersteuning bieden.
Omdat EXXFIRE volledig drukloos is, is het makkelijk te vervoeren en
te gebruiken. Voorheen bestonden er alleen hogedruksystemen die speciale
expertise vereisten of systemen met vervelende bijwerkingen zoals corrosie
na blussing. Dat is hier niet zo. Kortom, een meerwaarde voor alle partijen”,
aldus Verver. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 81

Spijkenisse Metropool I
APPARTEMENTEN GEBOUW METROPOOL I WORDEN VOLLEDIG VOORZIEN VAN STEKERBARE E-INSTALLATIES
‘DE BESPARING OP ARBEIDSKRACHTEN
SPREEKT ONS ENORM AAN’
De inbouwdozen en contrastekkers worden in een geconditioneerde omgeving door een assembleur samengesteld
en just-in-time per unit of verdieping op het project aangeleverd, waar ze direct en snel worden verwerkt.
Aan de P.J. Bliekstraat 2 in Spijkenisse wordt hard gewerkt aan de transformatie van een voormalig kantoorgebouw naar 42 zorgappartementen.
Gebouw Metropool I – met een oppervlak van 1.780 m² – is hiertoe grotendeels gestript. Van boven naar beneden worden nieuwe
binnenwanden, plafonds en kozijnen aangebracht en ook de installaties worden grotendeels vernieuwd. In opdracht van de Nederlandse Bouw
Unie (NBU) is Van Aalst Elektro verantwoordelijk voor de complete elektrotechnische installatie, inclusief de data- en intercomvoorzieningen
ten behoeve van de WiFi, camera-installatie en het sluitsysteem.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Attema
Voor de energievoorziening is gekozen voor standaard
bekabeling met nutsaansluitingen in de kelder”,
vertelt Tonnie Vermeeren, directeur van Van
Aalst Elektro Breda BV. “Per verdieping wordt een
energieverdeler geïnstalleerd die de diverse appartementen
voedt. Alle elektrotechnische installaties
in de woningen worden stekerbaar uitgevoerd. Vanaf
de verdeelkasten tot en met de centraaldozen,
wandcontactdozen, schakelaars en verlichtingspunten.
Hierbij hebben wij gekozen voor het 100%
winstalleren® concept van Attema en WAGO.”
Goede projectbegeleiding
“In het verleden hebben we al meermaals contact
gehad met Attema. Een passend project om het
100% winstalleren® concept te implementeren,
ontbrak echter nog”, aldus Vermeeren. “De transformatie
van Metropool I brengt hier verandering
in. De bouwmethodiek – met metalstud holle
wanden en verlaagde metalstud plafonds – leent
zich uitstekend voor stekerbare technieken. Bovendien
komen de E-installaties in de appartementen
grotendeels overeen.” Om een soepele opstart en
uitvoering mogelijk te maken, hebben Attema en
82 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Metropool I Spijkenisse
WAGO de installateur onder meer geassisteerd bij
de engineering en calculatie. “Daarnaast hebben
zij het materiaalontwerp voor hun rekening genomen,
evenals de materiaallijsten met de juiste
snoeren-, centraaldoos- en inbouwdoostypes. Tijdens
de uitvoering hebben de accountmanagers
van Attema het project een aantal keer bezocht,
om de voortgang te zien en om eventuele vragen
van monteurs te beantwoorden. De voorbereiding
is echter zo goed opgetuigd, dat er op de bouwlocatie
geen onduidelijkheden meer zijn.”
Snelle verwerking
In dit project worden de verdeelkasten, centraaldozen
en inbouwdozen van Attema geïnstalleerd.
“Alle verbindingen – zoals de koppelkabels en
connectors – zijn van WAGO en het schakelmateriaal
komt van Busch-Jaeger. De inbouwdozen en
contrastekkers worden in een geconditioneerde
omgeving door een assembleur samengesteld en
just-in-time per unit of verdieping op het project
aangeleverd, waar ze direct en snel worden verwerkt.
De Attema-verdelers, WAGO materialen en
stekerbare installatiedelen worden geleverd door
Alle elektrotechnische installaties in de woningen worden stekerbaar uitgevoerd.
Vanaf de verdeelkasten tot en met de centraaldozen, wandcontactdozen, schakelaars en verlichtingspunten.
‘Ook al spelen we
quitte, dan zullen
we in de toekomst
zeker weer voor
dit concept kiezen’
De bouwmethodiek – met metalstud holle wanden en verlaagde metalstud
plafonds – leent zich uitstekend voor stekerbare technieken.
technische groothandel Rexel.” Inmiddels is een
kwart van het installatiewerk gereed. “Niet alleen
de tijdswinst op het project en de rust in de planning,
maar vooral de besparing op arbeidskrachten
spreekt ons enorm aan”, vertelt Vermeeren. “Anno
2019 is het aantal handjes op de bouw schaars.
Stekerbaar installeren speelt hier perfect op in. We
hebben dit project nog traditioneel gecalculeerd.
Pas na de oplevering eind mei kunnen we daadwerkelijk
zeggen welke voordelen 100% winstalleren®
heeft opgeleverd en of de materiaalinvestering
aan de voorkant daadwerkelijk aan de arbeidskant
wordt terugverdiend. Maar ook al spelen we quitte,
dan zullen we in de toekomst zeker weer voor dit
concept kiezen. Zoals bij de transformatie van een
kantoorgebouw naar 90 studenteneenheden op
De Singel in Breda, waarvoor we op dit moment de
plannen uitwerken.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 83

‘BRENG DE PH-WAARDE IN UW
WATERVOERENDE SYSTEMEN NAAR 9 TOT 10’
Kraanwater is pH-neutraal en ideaal geschikt als drinkwater. Voor toepassing in verwarmings-, koel- en vriessystemen is de waterkwaliteit
echter minder geschikt. Bij een lage pH-waarde liggen corrosie, vervuiling en rendementsverliezen namelijk op de loer. Om deze problemen
te ondervangen, moet het kraanwater in de installatie zo snel mogelijk zuurstofarm worden gemaakt.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld KOREX Benelux
‘Bij een lage pH-waarde
liggen corrosie, vervuiling en
rendementsverliezen op de loer’
In het zogenaamde ontgassingsproces neemt de pH-waarde van het water
toe, waardoor kalkdeeltjes niet meer kunnen oplossen. De vrijgekomen kalkdeeltjes
zetten zich af op de bodem van de installatie, met enorm veel slibvorming,
een aanzienlijk rendementsverlies én storingen en defecten aan kleppen,
afsluiters, regelaars, pompen en andere componenten tot gevolg. “Om
dit te voorkomen, stimuleren wij installatiepartijen om verwarmings-, koel- en
vriesinstallaties alleen nog met water met een juiste kalkwaarde af te vullen”,
vertelt dhr. M.G. van Gorsel, directeur van KOREX Benelux. “De VUL-SEP® kan
hier optimaal in voorzien. VUL-SEP® betreft een geavanceerd filtersysteem
met een speciale hars, die eenvoudig tussen de kraan en het verwarmings-,
koel- of vriessysteem kan worden geplaatst. Dankzij de waterontharder wordt
sec nog zeer zacht water met een Duitse graden hardheid (˚dH) van 3 aan de
installatie toegevoegd, waardoor het conservatieproces aanzienlijk sneller verloopt.
Bovendien worden problemen door kalkafzetting voorkomen, met een
hoger rendement én een langere levensduur van de installatie als resultaat.”
Conform de VDI 2035
Over het algemeen geldt dat hoe lager de temperatuur in verwarmings-, koelen
vriessystemen is, hoe meer lucht er in het water kan oplossen. Hierdoor
neutraliseert de pH-waarde, weet Van Gorsel. “Een groot probleem, zeker in
lage temperatuur installaties. Niet voor niets is er in Duitsland een norm van
kracht – de VDI 2035 – die schade door ketelsteenvorming (calciumcarbonaat)
op het verwarmingsoppervlak moet voorkomen. De norm – die hopelijk
snel gevolg krijgt in Nederland – stelt onder meer dat de waterkwaliteit in
De AIR-SEP® bestaat uit een expansietank met instroomventiel,
ontluchtingsventiel, bijvulautomaat en drukbehoudpomp die luchtbellen
uit het leidingsysteem elimineren.
Een extra slag in waterzuivering kan gemaakt worden door aan de AIR-SEP® een
RVS 316L DEEL-SEP® deelstroompomp en filterhuis met doekenfilter te koppelen.
84 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Kleine filter.
gesloten circuits kleur- en geurloos moet zijn, zonder bezinksel en met een
geleidingswaarde ≤ 1.500 μS (afhankelijk van de grootte van de installatie).
De pH-waarde moet tussen de 9 en 10 zijn, met een ˚dH van 3. Dankzij ons
AIR-SEP®-procedé kan de waterkwaliteit hier volledig aan voldoen.”
Geen extra expansievat nodig
Systeemtemperaturen van -10°C
tot 100°C mogelijk
Ontslibbing van het systeem door middel van
deelstroom (afscheiding van zouten, mineralen
en zweefdeeltjes)
Nieuw! SmartControl touchscreen bediening
Reinigingsopening voor handmatige reiniging
van het reservoir
Vacuüm ontgassing van het bijvulwater
Max vulbeveiliging (per interval en hoeveelheid)
Lekkage bewaking
AIR-SEP® ION – compacte onthardingsunit
Onthardingscartridge bewaking
Systeemscheiding CA in toebehoren opgenomen
Toevoer en automatische bijvulling
van water-/glycolmengsels
Multifunctioneel apparaat – alles in een
compacte en plaats besparende unit
Energiebesparing en capaciteitsverhoging
door ontgast medium
SmartControl
Drukbehoud / Expansie / Vacuüm Ontgassing
Bijvulling / Energiebesparing
Korex Benelux B.V.
T: +31 (0) 172 611719
E: info@korexbenelux.com
I: www.korexbenelux.com
De AIR-SEP® bestaat uit een expansietank met instroomventiel, ontluchtingsventiel,
bijvulautomaat en drukbehoudpomp die luchtbellen uit het leidingsysteem
elimineren, vertelt hij. “De drukbehoudpomp haalt steeds tussen de vijf
tot twintig liter uit de installatie, die vervolgens via het instroomventiel in het
AIR-SEP®-vat wordt teruggestort. Hier wordt de druk verlaagd tot een vacuümdruk
van -0,3 tot -0,5 bar. Onze gepatenteerde vacuümtechniek garandeert hierbij
een luchtvermindering van 28 tot 40 mg/liter ten opzichte van het installatiewater,
waardoor de pH-waarde stijgt, de beschermende oxidatielagen in de
installatie intact blijven en in de installatie geen lucht en vuil meer kan worden
afgescheiden.” Dankzij een continue drukbewaking blijft de systeemdruk in de
AIR-SEP® optimaal. “In plaats van periodiek water te ontgassen, worden de
ontgassingsinterval en -looptijd afgestemd op de actuele installatiestatus. Een
touchscreen op de AIR-SEP® maakt de status van de installatie 24/7 inzichtelijk
en geeft eventuele storingen door, die direct verholpen kunnen worden.”
Ultrakrachtige magneet
Alle AIR-SEP® toestellen van KOREX Benelux worden uitgerust met een ultrakrachtige
magneet, die vuildeeltjes in de installatie beter laat bezinken
en vasthoudt in de zogenaamde ‘dirt zone’. Tijdens het jaarlijkse onderhoud
van de installatie kunnen alle vuildeeltjes eenvoudig van de bodem worden
verwijderd, met een schone installatie, minder storingen, een optimaal rendement
en een maximale levensduur als resultaat. Daarnaast kan optioneel een
onthardingsbuis worden toegevoegd. Controle van de ontharder en magneet
geschiedt via een volledig geïntegreerd en vrij programmeerbaar microprocessor
controlesysteem, dat tevens volautomatisch drukbehoud, ontluchting,
vacuümontgassing, expansie, vuilopvang, reiniging en bijvulling met vacuüm
ontgast water regelt en bewaakt. Een optionele MODBUS/TCP interface
maakt beheer op afstand mogelijk.
Een extra slag in waterzuivering kan gemaakt worden door aan de AIR-SEP®
een RVS 316L DEEL-SEP® deelstroompomp en filterhuis met doekenfilter te
koppelen, in filterfijnheden van 100 tot 1 μm. Bij voorkeur parallel aan de
hoofdretourleiding. Met dit systeem wordt geforceerd water over het filter
gepompt en na filtratie teruggevoerd naar de retourleiding. Praktisch gezien
is een deelstroomcapaciteit van ca. 10 procent van de hoofdretourstroom
hiertoe al voldoende (afhankelijk van de historie c.q. vervuiling en grootte
van de installatie). ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 85

NABESCHOUWING ISH 2019
VERBINDING
STOND CENTRAAL BIJ ISH 2019
Exodraft uit Denemarken is wereldwijd marktleider op het gebied van mechanische rookgasafvoersystemen en warmteterugwinning uit stoom, rookgas en proceswarmte.
Van 11 tot en met 15 maart 2019 konden professionals uit de installatiewereld weer hun hart ophalen in Frankfurt. ‘s Werelds grootste beurs
op het gebied van HVAC en water wist de score in het aantal bezoekers vast te houden ten opzichte van de vorige editie. Maar liefst 190.000
bezoekers uit 161 landen vonden hun weg naar de beursvloer.
Tekst & beeld Jan Mol
Met 2.532 exposanten uit 57 landen was het internationale karakter compleet.
Bezoekers en exposanten zochten de verbinding met elkaar. Connectie
was overigens een mooie, rode draad die waarneembaar was op de hele
beurs. Het is duidelijk dat de HVAC- en watersector in een rap tempo ‘futureproof’
geworden zijn. Connectiviteit, uitwisseling van data en Internet of
Things waren over het geheel bezien de speerpunten.
Duurzaamheid komt in vele gedaanten
ISH Energy stond voor efficiënte oplossingen op het gebied van warmte- en
klimaattechniek, gecombineerd met hernieuwbare energie. Opvallend was
het feit dat er binnen Europa geen eenduidig kader bestaat omtrent de wegen
die bewandeld moeten of kunnen worden. Terwijl in ons land de discussie
over ‘van het gas af gaan’ in volle gang is, werd op de ISH op diverse plaatsen
de aansluiting op het gasnet gepromoot. De gemene deler bleek in ieder
geval het feit dat er binnen de sector breed gekeken wordt naar duurzame
oplossingen, met of zonder gas.
Datzelfde was van toepassing op koel- en ventilatietechniek. Schitterende
oplossingen volgden elkaar in rap tempo op de beursvloer op. Innovaties bij
grote bedrijven leken op zich te staan, in contrast met samenwerkingsverbanden
die opgezet zijn door kleinere spelers. Voor de hele sector betekent dit
dat er nog een flinke uitdaging ligt, op weg naar enige mate van standaardisering.
Vooralsnog dragen alle oplossingen bij aan meer comfort, een lager
energieverbruik en minder milieubelasting.
86 | INSTALLATIEENBOUW.NL

ISH 2019 NABESCHOUWING
Connected in alle facetten
ISH liet voortreffelijk zien hoe de installatiewereld de overstap aan het maken
is naar een ‘connected’ wereld. Slimme aansturingen voor de woning- en utiliteitsmarkt
maken een efficiënter gebruik van apparatuur mogelijk. De koppelbaarheid
van sensoren, aansturingen en de apparatuur onderling of via de
Cloud is volwassen geworden. Intelligentie in automatisering gaat gepaard
met nieuwe manieren van denken en werken, waarbij de ontwikkelingen voorlopen
op de vraag uit de markt, zo lijkt het. De beschikbaarheid van deze
nieuwe technologie is nu al goed en zal alleen maar beter worden, dat tipje
van de sluier heeft de ISH zeker opgelicht. Een belangrijk aspect bij de nieuwe
connectiviteit is veiligheid. Kijken we naar de ontwikkelde hard- en software
voor de nieuwe automatisering, dan kunnen we concluderen dat het werk van
de installateur steeds meer raakvlakken gaat krijgen met de IT-wereld. In de
nabije toekomst zal dat zorgen voor nieuwe vormen van opleiding, waarbij
het makkelijker zou moeten worden om de jeugd enthousiast te krijgen voor
het vak. Waar dit naartoe gaat? Naar een toekomst waarin we eerst denken
aan een app, wanneer we willen verwarmen of koelen, in plaats van aan de
thermostaat aan de muur. Of nog sterker: we vertellen Google Home, Amazon
Alexa of Apple Homekit gewoon dat het best wat warmer of kouder mag zijn
in de ruimte waarin we ons bevinden. ❚
Weishaupt combibranders kunnen zowel met gas als met stookolie werken. De
brander is meestal standaard ingesteld op gaswerking.
Kermi behoort tot de toonaangevende fabrikanten binnen Europa op het
gebied van verwarmingstechniek en douches.
Ziehl-Abegg noemt zichzelf de koningsklasse van de luchttechniek, regeltechniek en aandrijftechniek.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 87

NABESCHOUWING ISH 2019
‘ONTGASSEN MAAKT SYSTEMEN BETROUWBAARDER’
Als er één plaats is waar lucht een ongewenste bezoeker is, dan is het in een gesloten leidingsysteem. Lucht veroorzaakt vervuiling in de
installatie en neemt een aanzienlijk deel van de efficiëntie weg. Op de stand van Spirotech op de ISH wordt duidelijk welke oplossingen er zijn
om te ontgassen.
Tekst Jan Mol | Beeld Jan Mol/Spirotech
We spreken met Paul de Bruin, CCO van Spirotech. “Eind vorig jaar introduceerden
we de SpiroVent Superior S400 en S600 vacuümontgassers
op de Nederlandse markt. Daarmee haal je zonder zorgen lucht uit elke
verwarmings- en koelinstallatie. Dat verhoogt de efficiëntie en dringt corrosie
terug”, vertelt hij.
Spirotech PicoControl.
SpiroVent Superior S600 vacuümontgasser.
Systemen worden steeds gevoeliger
“Ontgassen maakt het systeem betrouwbaarder. Dat is hard nodig, want
systemen worden steeds gevoeliger. Ontgassen staat in de utiliteitssector
hoog op de lijst, naast goed onderhoud van het systeem. Uiteindelijk
scheelt dit een boel defecten. Kijken we naar ziekenhuizen of datacentra,
dan moet men 100% kunnen vertrouwen op koeling. Betrouwbaarheid is
dan geen luxe, maar noodzaak.”
88 | INSTALLATIEENBOUW.NL

ISH 2019 NABESCHOUWING
Hoe zit het met de messing ontluchters van Spirotech? De Bruin: “Die werken
ook, maar vangen vrije lucht en microbellen. Met SpiroVent Superior
haal je de gassen weg die je niet ziet.” Voor de Duitse markt toont Spirotech
op de ISH voor het eerst de SpiroPress PicoControl Kompakt. “Dit
is een drukbehoudsysteem voor de kleine utiliteit. De kwaliteit van het
water is corebusiness inzake betrouwbaarheid. Je begint allereerst met
drukbehoud. Daarna haal je de lucht uit het systeem, middels ontluchten
en vacuüm ontgassen. Om het systeem verder te beschermen, haal je
vervolgens met behulp van vuilafscheiders deeltjes en (magnetisch) vuil
‘Lucht veroorzaakt vervuiling in
de installatie en neemt
een aanzienlijk deel van
de efficiëntie weg’
uit het systeemwater. De waterkwaliteit optimaliseer je met SpiroPure,
geschikt voor zowel residentieel als utiliteitsgebruik. Vooral in Duitsland
verwijzen fabrikanten van systemen steeds meer naar normen, om zich
in te dekken bij calamiteiten. Is de pH-waarde te hoog, dan heb je een
probleem als het niet werkt. Zekerheid voor alles dus! In het geval van
een onoplosbaar geschil wordt Spirotech weleens ingeschakeld, omdat
we in ons laboratorium in België op 32 parameters kunnen testen. Bij een
claim leveren we dan niet alleen de analyse af, maar bieden er meteen
een oplossing bij aan.”
SpiroVent Superior S400 vacuümontgasser.
Tot slot zegt De Bruin: “Fabrikanten schrijven steeds vaker voor dat er ontlucht
en ontgast moet worden. Ook het topic van waterkwaliteit begint
nu echt te leven. Men wil af van reinigingschemicaliën en additieven om
het water zuiver te krijgen en te houden. Met onze oplossingen kan dat
probleemloos.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 89

NABESCHOUWING ISH 2019
STERKE FOCUS OP IT-SECURITY
“De gemakken die we kennen van home automation – denk aan Google Home, Amazon Alexa en Apple Homekit – komen zo beschikbaar binnen de wereld van de utiliteit.”
Vooruitzien is regeren, luidt een spreekwoord. Bij Sauter heeft men dat goed begrepen. Dankzij de expertise die het bedrijf in de loop der
jaren heeft opgebouwd, kan Sauter toekomstbestendig werken. De nieuwste innovaties die op de ISH-beurs in Frankfurt werden getoond,
onderstrepen de heldere toekomstvisie die Sauter heeft op het gebied van gebouwautomatisering.
Tekst Jan Mol |
Beeld Sauter/Shutterstock
We spreken met Eric Kortz, Manager Smart Components & Solutions bij Sauter
over de nieuwe smart oplossingen die bijdragen aan een veilige gebouwautomatisering.
“Met de introductie van modulo 6 en onze andere innovaties
bewerkstelligen we een echte integratie in de IT-wereld, door het ontsluiten
van traditionele gebouwautomatisering richting IoT (Internet of Things).”
Security by Design
Met deze pay-off presenteerde Sauter de nieuwste generatie gebouwautomatisering
modulo 6 op ISH. Kortz licht toe: “De taal van IoT is MQTT.
De taal van gebouwautomatisering is BACnet. Daar is nu MQTT naast gekomen,
veilig versleuteld met TLS 1.2. BACnet zelf kent de aankomende
BACnet SC (secure connect) update, ook daarop is modulo 6 voorbereid.
Beide talen draaien – secure – naast elkaar. MQTT zorgt voor connectiviteit
op alle niveaus.”
Kortz ziet Sauter als de koploper op het gebied van IoT en gebouwautomatisering
op dit moment. “We waren op ISH de enige die op dit vlak zoveel
nieuws presenteerde. Sauter is ervan overtuigd dat deze stap belangrijk is
voor de hele wereld van gebouwautomatisering en een stap waar niemand
straks meer omheen kan.”
90 | INSTALLATIEENBOUW.NL

ISH 2019 NABESCHOUWING
Cloudservices
Sauter heeft alles goed voor elkaar en haar Cloudservices nemen een prominente
plek in. De Cloudservices scheppen bovendien nieuwe mogelijkheden:
“De gemakken die we kennen van home automation – denk aan Google
Home, Amazon Alexa en Apple Homekit – komen zo beschikbaar binnen de
wereld van de utiliteit. Een mooi voorbeeld is dat voice control nu op utiliteitsniveau
ingezet kan worden. Dat lijkt een ver-van-mijn-bed-show, maar we zullen
vanzelf ervaren hoe comfortabel dat is op werkniveau. Een gamechanger
waardoor nieuwe gebruiksstandaarden zullen ontstaan.”
Gebouwdata toegankelijker
Waar voorheen gebouwdata via BACnet ontsloten kon worden en conversieslagen
nodig had om eenvoudig in de IT-wereld gebruikt te kunnen worden,
zorgt MQTT nu voor een naadloze benadering van alle relevante data. Gaan
we afscheid nemen van BACnet, is onze vraag? Kortz antwoordt: “Nee, BACnet
blijft bestaan. We maken met MQTT een parallelle sprong, veilig en transparant,
naar de IT-wereld. Daarmee wordt het analyseren van de datastroom
ineens een stuk makkelijker, zijn gegevens toegankelijker en kan er simpel en
snel gefilterd, vergeleken en teruggekoppeld worden. Connectiviteit en MQTT
gaan hand-in-hand. Via MQTT is monitoring op afstand nog beter uitvoerbaar.
MQTT is flexibeler en, met TLS, secure van nature. Monitoring via BACnet
kan uiteraard, maar IT en Cloudintegratie zijn omslachtiger en de ermee ge-
paard gaande kosten zijn hoger. Kijken we naar MQTT, dan zien we dat we de
data perfect binnen handbereik hebben, klaar om mee te werken, met minder
tussenstappen en veel minder werk. Dat levert onderaan de streep een stuk
betrouwbaarheid en een flinke kostenbesparing op.”
Cross-protocol werken
Sauter biedt niet alleen de benodigde hard- en software voor de digitale gebouwtransformatie,
maar integreert ook. Kortz: “Wie MQTT-apparaten wil koppelen met
ons, is van harte welkom. MQTT is volledig open en onze partners werken crossprotocol.
Dat wil zeggen dat MQTT op alle niveaus binnengebracht kan worden,
ook bij oudere systemen. Daarmee wordt het mogelijk om ook de data die door
oudere systemen gegenereerd wordt, beschikbaar te hebben in de Cloud.”
Smart Actuators
Nauw verbonden met de nieuwe gebouwautomatiseringslijn die Sauter presenteerde,
is de eveneens nieuwe serie Smart Actuators. “We toonden onze
eerste generatie Smart Actuators, die autonoom werken en secure kunnen
verbinden met de Cloud. Simpel gezegd zijn deze devices ‘de handjes’ van
IoT. Je kunt er bijvoorbeeld zelf een regelingkring mee maken. Verwarmen
en koelen binnen een eigen circuit, dat vervolgens autonoom communiceert
met andere IoT devices, in een netwerk of via de Cloud. Met Smart Actuators
worden aparte regelaars overbodig.” ❚
‘Wie MQTT-apparaten wil koppelen met ons, is van harte welkom’
Sauter modulo 6.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 91

NABESCHOUWING ISH 2019
FRANS DESIGN EN OPTIMALE FUNCTIONALITEIT
Frankrijk wist zich sterk vertegenwoordigd op de ISH in Frankfurt. De producten op de stand van Delabie oogstten veel
bewondering, dankzij de combinatie van design en functionaliteit. We spreken op de stand met Bertrand Margot, Group
Marketing & Development Director en Roos Ysebaert, Marketing & Communication Manager Benelux.
Tekst Jan Mol | Beeld Jan Mol/Delabie
‘De functionaliteit van onze
producten heeft ons groot
gemaakt, het design maakt dat
we nog zichtbaarder worden’
Esthetisch, hygiënisch en waterbesparend: het HYBRAMATIC FINO urinoir.
92 | INSTALLATIEENBOUW.NL

ISH 2019 NABESCHOUWING
Bertrand Margot demonstreert hoe eenvoudig het nieuwe Be-Line douchezitje
weggehaald kan worden.
Margot: “We zijn zeer tevreden over de aanloop en ook zeer content met de
reacties op onze kranen en accessoires. Delabie blijft trouw aan het concept
van kwaliteit, terwijl we meer dan ooit de nadruk leggen op design. Daarmee
winnen we het hart van de architect, die kan kiezen voor het allermooiste en
zich geen zorgen hoeft te maken over duurzaamheid. We zijn bij Delabie altijd
al ‘green’ geweest en koppelen daar nu een esthetische factor aan.” Ysebaert
vult aan: “Er wordt geen standaardproduct meer ontwikkeld. De functionaliteit
van onze producten heeft ons groot gemaakt, het design maakt dat we nog
zichtbaarder worden. Een mooi bewijs daarvan is ons nieuwe magazine Trends
by Delabie, waarin op schitterende wijze getoond wordt hoe designsanitair kan
bijdragen aan inspirerende interieurs. Het magazine gaat over architectuur met
een sterke focus op de inzetbaarheid van onze producten, overal ter wereld.”
Een douchezitje voor iedereen
“We zijn gewend om toegankelijkheidaccessoires zoals douchezitjes en beugels
voor de sanitaire ruimte te associëren met de zorgsector. Daar komt nu verandering
in, zij bieden namelijk comfort waar iedereen prijs op stelt”, legt Margot uit.
“Die tendens zien we in de hospitality momenteel. Om tegemoet te komen aan
de wens van bijvoorbeeld hotels om dergelijke accessoires esthetisch te kunnen
integreren, hebben we het nieuwe Be-Line zitje ontwikkeld. Een douchezitje
met een breder oppervlak en een aangenaam uiterlijk. Een hotelgast herkent
dit douchezitje niet als een toegankelijkheidsaccessoire, maar zal er dankbaar
gebruik van maken om even tot rust te komen. Mocht het nodig zijn, dan kan
het Be-Line zitje met een simpele beweging van de houder worden verwijderd.
Wat rest is een kleine montagebeugel aan de muur.”
Wanneer het Be-Line douchezitje is verwijderd, wordt er een klein planchet
over de montagebeugel geschoven.
Maximale waterbesparing en hygiëne
Delabie staat bekend om haar waterbesparende oplossingen. Ysebaert: “Alleen
al binnen de zorg kan er met onze producten tot wel 45% water worden
bespaard. In openbare ruimten is dat tot wel 85%. Onze kranen TEMPOSOFT
2 en TEMPOMIX 3 zijn daar goede voorbeelden van. Wie een stap verder wil
gaan, kiest voor de elektronische kraan TEMPOMATIC 4, waarmee tot 90%
water wordt bespaard. Daarbij garandeert Delabie dat er geen bacterievorming
plaatsvindt, dus een maximale hygiëne.”
Een waterbesparend urinoir zonder problemen
Als antwoord op het waterloze urinoir dat momenteel populair is, komt Delabie
met een betere oplossing: de HYBRIMATIC FINO. Een huzarenstukje
dat wel de voordelen van het waterloze urinoir biedt, maar de nadelen
achterwege laat. Ysebaert legt uit: “Waterloze urinoirs lijken ideaal, maar
de realiteit is dat er om de 4 uren een emmer water doorheen gespoeld
moet worden, of er moeten chemicaliën worden toegevoegd. Gebeurt dit
niet, dan rest slechts stank en het dichtkoeken van de afvoerbuis door
kristalvorming.” Ysebaert laat zien hoe de HYBRIMATIC FINO ontworpen
is. “Het urinoir kent geen spoelknop en heeft geen detectieplaat. Een
sensor registreert of er vloeistof in het urinoir komt en zal daarna niet op
een klassieke wijze spoelen, maar net genoeg. Onze ontwerpers hebben
de sifon weggelaten. Het systeem kent ook een massamodus, dat houdt in
dat er bij drukte niet gespoeld wordt, als er binnen 20 seconden nieuwe
vloeistof wordt gedetecteerd. Is de interval langer dan 20 seconden, dan
wordt er gespoeld.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 93

Combineert hoge prestaties
met IoT architectuur.
modulo 6
Mauritsstraat 11
6261 AV Nuth
Tel. 045 - 524 50 39
www.linisolgroup.eu
Brandwerende isolaties
Utiliteit isolaties
Industriële isolaties
SAUTER modulo 6
Stelt nieuwe normen in gebouwautomatisering.
Prestaties
Compact en krachtig
Indrukwekkende data acquisitie en opslag
Verwerking en reactie op topsnelheid
Asbestsanering
Montage brandwerende
systemen
Advies / digitaal beheer
Integratie
BACnet/IP
Veldbussen - Modbus, M-Bus, KNX, BACnet MS/TP
De ideale, betrouwbare integrator van alle gebouwgebonden
automatiseringssystemen
Veiligheid
Geïntegreerde netwerkscheiding voor internet en gebouw techniek
Webserver met versleutelde communicatie
BACnet SC geschikt
Geïntegreerde gebruikersauthenticatie
Registratie van gebeurtenissen met audit trail
Bediening
Geïntegreerde webserver moduWeb Unity
Smartphone App via Bluetooth communicatie
Lokale handbediening met hoge resolutie kleurendisplay
(EN ISO 16484-2)
WIE VOOR EEN WARMTE-
POMP VAN MIDEA
KIEST, KIEST VOOR
ENERGIEBESPARING!
COOLING & HEATING
IoT en Cloud
MQTT voor integratie van IoT
Data backup in de cloud via MQTT
Cloud services (management, regeling, engineering, …)
Investeringszekerheid
Volledig compatibel met modulo 5
Eenvoudig en gefaseerd renoveren van bestaande systemen
Lange termijn beschikbaarheid
Meer informatie:
www.sauter-controls.com
Systems
Components
Services
Facility Services
W W W . M I D E A - N E D E R L A N D . N L
4815892-MIDEA-Adv warmtepompboiler 95x130mm-v1.indd 1 04-03-19 11:39

ISH 2019 NABESCHOUWING
ÉÉN SYSTEEM VOOR ALLE VERWARMINGSSYSTEMEN
Zou het niet mooi zijn om alle verwarmingssystemen vanuit één punt te kunnen bedienen? tado° bewijst ons op de ISH hoe makkelijk dat gaat.
En niet alleen gemakkelijk, ook nog eens op zijn allermooist. Of we nu spreken over de schitterende en intuïtief bedienbare tado°-app, of de
nieuwe Smart Thermostat, tado° snapt goed waar de hedendaagse consument warm voor loopt.
Tekst Jan Mol |
Beeld tado°
Verbonden devices maken samen het systeem
De prachtig vormgegeven producten van tado° kunnen naar wens gecombineerd
worden tot een verbonden systeem. De Smart Thermostat is draadloos
en vervangt de oude, bedrade huiskamerthermostaat. Tevens kan deze dienen
als temperatuursensor voor de boiler. In plaats van een altijd aanwezige
display beschikt deze thermostaat over een ambiente weergave van data.
Wanneer de thermostaat niet bediend wordt, zie je het display ook niet. De
Smart Radiator Thermostat is een radiatorknop die de temperatuur in individuele
ruimtes kan aansturen. Deze radiatorknop vervangt de ouderwetse
draaiknop, is voorzien van een motor voor het open- of dichtdraaien van de
thermostaat en staat draadloos in verbinding met de Internet Bridge. Ook
vloerverwarming kan opgenomen worden in het automatiseringsplan. Bij de
boiler wordt de Extension Kit geplaatst, zodat de draadloze thermostaten en
de Internet Bridge kunnen communiceren met de ketel. Deilmann: “Mensen
zijn klaar voor smart en connected oplossingen. Gebruik de Internet Bridge
samen met onze app en je hebt overal ter wereld inzicht en controle over de
De Smart Thermostat is benaderbaar via de app.
We spreken op de stand met Christian Deilmann, Founder & CPO van tado°
uit München. “Onze firma bestaat sinds 2011 en onze producten zijn er sinds
2012. Met een achtergrond in de machinebouw en een aantal energieprojecten
op naam, merkte ik dat het grootste deel van het energieverbruik op deze
wereld in verwarming gaat zitten. Over het geheel bezien wel 30%”, opent
Deilmann het gesprek.
Simpelweg de bestaande thermostaatknop op de radiator vervangen, is voldoende
om ‘Smart’ te worden.
Professionals kunnen vakpartner worden
“De rol van klimatisering wordt onderschat, men is zich er nog niet geheel
van bewust. Onze oplossing bestaat uit het verbinden van de regeling van
de ketel met internet, om de efficiëntie te verhogen. Daarom maken wij ‘connected’
materiaal”, vervolgt Deilmann. “We bedienen vier markten. De particuliere
markt, de energiebedrijven, projectontwikkelaars en woningbouwverenigingen
– denk aan nieuwbouw en renovatie – en de installatiebedrijven.”
Deze laatste groep kan officieel vakpartner worden van tado°. Na aanmelding
wordt het bedrijf geschoold en is de expertise op het gewenste niveau,
dan wordt het bedrijf toegevoegd aan de lijst met tado° professionals die via
de app op te vragen is.
Hoe gemakkelijk wil je het hebben? Via de app kan er direct contact gelegd
worden met de dichtstbijzijnde tado° vakpartner, indien er problemen zijn met de
verwarmingsinstallatie.
warmteregeling. De app biedt daarnaast de mogelijkheid om met één druk
op de knop de dichtstbijzijnde tado° specialist te benaderen. Uiteraard kan
de gebruiker ons systeem ook benaderen via Google Home, Amazon Alexa,
Apple Homekit of eNet Smart Home.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 95

NABESCHOUWING ISH 2019
LIMBURGSE REVOLUTIE OP
DE FRANKFURTER BEURSVLOER
Menig mond viel open van verbazing op de ISH, bij het zien van één van de opmerkelijkste innovaties op het gebied van duurzaamheid. Op de
stand van Cox Geelen uit het Limburgse Eijsden werd de ECONEXT EnrgyAir aan het grote publiek getoond. Een ontwikkeling die is voortgekomen
uit een samenwerkingsverband tussen Cox Geelen en Eplucon Energy Plus concepts. De ster van de show: een op glycol gebaseerde warmtewisselaar
voor de lucht-warmtepomp.
Tekst & beeld Jan Mol
met glycol mag aanleggen. Hoe verder de unit weg staat, hoe beter. Er is
geen warmteverlies. We ontdooien 1 tot 6 keer in de 14 uur.”
Alle kennis en testfaciliteiten in huis
Cox Geelen beschikt over een eigen R&D-team en stelde dit ter beschikking
voor de samenwerking met Eplucon. “Voor allebei was dit nieuw”, legt Van
Oijen uit. “Wij beschikken ook nog eens over een testcel, waarin ijspegelvorming
wordt getest. Dat is een ideale ruimte om een warmtepomp te testen.
Immers heb je vochtige lucht nodig om de unit te testen. Begin 2018 hadden
we een werkend model, dat Loohuis Installatietechnieken BV wel wilde
proberen in een verduurzamingsproject. We zijn naar de tekentafel gegaan en
hebben toen een sparing voor in het dak ontwikkeld die net zo groot is als de
warmtepomp. Daarmee werd het mogelijk om de gehele warmtepomp met
een kraan door het dak te laten zakken.”
Herwin van Veldhuizen (links) en Guido van Oijen hebben met ECONEXT
EnrgyAir de harten van veel bezoekers weten te veroveren.
Door de kunststof luchtwisselaar werkt de ECONEXT EnrgyAir van -15˚C tot
+50˚C zonder enig probleem. Het aantal bewegende delen is beperkt tot een
stille EC-ventilator. Daarmee is de EnrgyAir onderhoudsvrij. “Voor Nederland
is dit product een mooie aanvulling”, zegt Van Oijen tot besluit. ❚
We spreken met Guido van Oijen, commercial director bij Cox Geelen en
Herwin van Veldhuizen, technisch directeur bij Eplucon. “We lossen met
ons systeem problemen op die split-units met zich meebrengen”, opent
Van Oijen het gesprek. “Die units maken doorgaans veel lawaai. Dat lossen
wij op door de warmtewisselaar op het dak aan te brengen en de
warmtepomp op zolder.”
Vermomd als schoorsteen
“Dankzij de toepassing van 100 meter kunststof slang, glycol en een ventilator
erboven, bereiken we een even groot effect als bij een grondboring”,
legt Van Veldhuizen uit. “Minder lawaai, een onopvallende plaatsing op het
dak en een maximaal effect maken de ECONEXT EnrgyAir tot een echte oplossing.”
Het systeem is ontworpen voor nieuwbouw en renovatie, kent een
maximaal vermogen van 4,8 kW bij -7˚C en fungeert naast energiebron ook
als afblaasunit voor ventilatielucht en rioolontluchting. “Daarvoor zijn geïntegreerde
aansluitingen opgenomen”, licht Van Oijen toe.
Van Oijen en Van Veldhuizen kwamen twee jaar geleden bij elkaar, toen Cox
Geelen de vraag bij Eplucon neerlegde om een kap te ontwikkelen. Het gesprek
was inspirerend en al snel werd er gepraat over het samen ontwikkelen
van een nieuw product. Van Veldhuizen: “Met een split-unit zet je techniek
buiten. Door echter techniek binnen neer te zetten en de warmtewisselaar
buiten, los je veel problemen op. Het voordeel is dat iedereen een installatie
Een prachtige samengang van functionaliteit en vormgeving: minder
geluidsoverlast en gewoon vermomd als schoorsteen!
96 | INSTALLATIEENBOUW.NL

ISH 2019 NABESCHOUWING
NIEUW BESTURINGSPLATFORM
VOOR MEER CONNECTIVITEIT
In ons algemene artikel over de ISH trekken we de conclusie reeds: connectiviteit in de installatiebranche is een speerpunt geworden. Zo ook
bij ATAG, waar we op de stand in gesprek zijn met Product Manager Rob Maassen. “Onze nieuwe range ketels introduceren we nu in Duitsland
en voor de zomer ook in Nederland”, opent hij het gesprek. “De Q-serie is daarin onze premium range, de i-serie ligt daar net onder.”
Tekst & beeld Jan Mol
kopen. We voegen per bedrijf waarde toe aan de andere bedrijven binnen de
groep. Om die reden is in 2018 de warmtepomp uit de Ariston Thermo Group
in het ATAG-pakket gekomen. Deze ENERGION WP range introduceren we nu
ook in Duitsland. In Nederland is de warmtepomp inmiddels een hot item,
door de energietransitie, de sterke push naar elektrificatie en het doel om van
het gas af te komen.”
Maassen blikt tevreden terug op de ISH 2019. “Bedenk dat onze gehele stand
is geregeld door onze Duitse tak, wij staan als Nederlanders in de stand om
samen met collega’s uit andere landen de internationale bezoekers op te vangen.
De aanloop is super en een mooie mix aan nationaliteiten.” ❚
‘We introduceren een
nieuw besturingsplatform
voor beide series’
Het ATAG Energion assortiment.
Systemen op maat met eindeloze mogelijkheden
“We introduceren een nieuw besturingsplatform voor beide series. Dat betekent
dat er nog meer mogelijk wordt. Zoals het aansluiten van randaccessoires.
Bovendien kun je hybride systemen maken, met warmtepompen of pelletbranders
bijvoorbeeld. Maatwerk komt zo binnen handbereik. Ook ATAG One
kan erop aangesloten worden, daarmee maak je het geheel Cloud-based.”
ATAG wil in de toekomst meer in systemen denken, niet meer in losse producten,
leren we. “ATAG Zone is zo’n systeem. Met ATAG Zone krijg je toegang
tot de wereld van domotica. Ons product moet naadloos kunnen integreren
in iedere situatie. De eerste stap binnen het i-platform is de integratie van
de Apple chip in de One Zone kamerthermostaat. Bediening via de Apple
HomeKit is nu mogelijk. Later dit jaar zal de integratie van Amazon Alexa
en Google Home volgen”, vertelt Maassen. “ATAG wil in de SmartHome gedachte
mee kunnen, zonder zelf alles te moeten ontwikkelen. Wij zorgen voor
compatibiliteit.”
Gebruik maken van elkaars kracht
Niet voor niets staat de ATAG-stand belendend naast die van Elco. Maassen
legt uit: “ATAG is in 2014 onderdeel geworden van de Ariston Thermo Group,
waartoe ook Elco behoort. Ariston wil dat de belangrijke producten uit de
eigen groep komen. Door cross-over te werken, hoeven we niet extern in te
Rob Maassen, Product Manager bij ATAG.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 97

Aangenaam .
Verwarmen
Ventileren
Koelen
Energie besparen
Grip op een gezond en
energiezuinig binnenklimaat,
ook in de toekomst.
Aangenaam klimaat
www.klimaatgroepholland.nl

PRO
MIDEA
WARMTEPOMP
PRO
COP 4.6 / A+++
Fluisterstille werking | Slaapmodus | Turbo mode | Winterregeling -25ºC / +50ºC |
3D luchtcirculatie | 8ºC Temperatuursfunctie | 1W standby | Follow me functie
W W W . M I D E A - N E D E R L A N D . N L

THEMA ISOLATIE
‘MET TECHNISCHE ISOLATIE
GA JE UITEINDELIJK GELD VERDIENEN’
Het isoleren van leidingen, kanalen en installaties wordt vaak gezien als een sluitpost op de begroting. Maar dankzij de groeiende aandacht
voor klimaat en CO₂-reductie begint dat te veranderen, constateert Eric Bats, directeur van BenDit Isolatietechniek B.V.. “Het besef dat het geld
oplevert én bijdraagt aan de klimaatdoelstellingen groeit sterk, zowel onder installateurs als aannemers en ontwikkelaars.”
Tekst Margot Visser |
Beeld Kees de Vries
Hij heeft het vaak meegemaakt bij bezoekjes aan
ketelhuizen. Zodra de deur opengaat, stroomt een
enorme hittegolf naar buiten. “Dan wordt gezegd:
‘ja het is hier heel warm, maar dat geeft niet want
er komt toch niemand’. Ik vraag dan of er weleens
is uitgerekend wat er aan warmte verloren gaat.
Een simpel rekensommetje laat zien dat een investering
van enkele duizenden euro’s vaak in minder
dan twee jaar is terugverdiend. Daarna gaat het
je geld opleveren.”
Omslag
Met de toenemende aandacht voor het klimaat
en het terugbrengen van de CO 2
-uitstoot, groeit
de aandacht voor zijn vakgebied. Bats: “We zijn
altijd een bescheiden branche geweest. We had-
xxxxxxx (Beeld: xxxxx).
‘We merken dat we vaak eerder
dan voorheen al in het voortraject
worden betrokken, waardoor we
een betere oplossing kunnen
bieden’
Links: Eric Bats, rechts: Darren Davies.
100 | INSTALLATIEENBOUW.NL

THEMA ISOLATIE
den geen slecht imago, maar waren ook niet heel
zichtbaar. Daar begint verandering in te komen.
We merken dat we vaak eerder dan voorheen al
in het voortraject worden betrokken, waardoor we
een betere oplossing kunnen bieden. Opdrachtgevers
beseffen dat ze door optimaal isoleren geld
kunnen besparen en een bijdrage kunnen leveren
aan hun duurzaamheidsambities.”
Brandwerende voorzieningen
Bats is mede-eigenaar van BenDit Isolatietechniek
B.V.. Hij richtte het in Groningen gevestigde bedrijf
samen met zijn compagnon Darren Davies in
1997 op. Inmiddels zijn er 45 monteurs in vaste
dienst en is het een gerenommeerd isolatiebedrijf
in voornamelijk Noord-Nederland. BenDit richt
zich op drie sectoren: utiliteitsbouw, scheepsbouw
en industrie. Een groeiende tak van het bedrijf is
het aanbrengen van brandwerende voorzieningen
voor nieuwbouw- en renovatieprojecten.
Totaalpakket
“Onze kracht is dat we het hele pakket kunnen verzorgen
voor onze opdrachtgevers: isolatie van leidingen
en luchtkanalen inclusief ommanteling van beplating,
plus het brandwerend afdichten van wand- en
vloerdoorvoeren”, zegt de directeur. Onlangs schafte
BenDit een nieuwe computergestuurde plaatknipmachine
aan, de MABI type Bingo 4, waarmee de
De nieuwe plaatknipmachine MABI type Bingo 4.
mogelijkheden om de meest uiteenlopende vormstukken
van aluminium beplating en roestvrijstaal
op maat te knippen, sterk worden verbeterd. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 101

THEMA ISOLATIE
BESPAAR TOT 85% ENERGIE
DANKZIJ FLEXIBELE ISOLATIEMATRASSEN
Het verminderen van warmteverliezen en reduceren van de CO₂-uitstoot staat bij steeds meer bedrijven op de
agenda. Niet verwonderlijk, want met een paar aanpassingen kan al een enorme besparing worden bereikt.
Isolatiebedrijf C.J. van Waas – ook wel bekend onder merknaam Econtras® – is bedrijven hierbij graag
van dienst. De specialist op het gebied van thermische en akoestische isolatie levert onder meer Econtras®
afneembare isolatiematrassen, waarmee het energieverlies via appendages met maar liefst 85 procent (!)
gereduceerd kan worden. Niet voor niets worden de isolatiematrassen door Senter Novem aangeprezen als
‘de zichzelf snelst terugverdienende investering op het gebied van energie-efficiëntie’.
Tekst Lieke van Zuilekom |
Beeld Isolatiebedrijf C.J. van Waas
‘Machines of voorwerpen
met een hoge temperatuur,
zoals cv- en stoomappendages
in ketelhuizen, verliezen
doorgaans veel warmte’
102 | INSTALLATIEENBOUW.NL

THEMA ISOLATIE
“Door cv- en stoomappendages in ketelhuizen te isoleren met onze
isolatiematrassen blijft deze warmte voortaan in het apparaat.”
De Econtras® afneembare isolatiematrassen beginnen precies
waar de vaste isolatie stopt.
Recente cijfers van het NCTI (het Nederlands Centrum voor Technische Isolatie)
bewijzen dat een ongeïsoleerde appendage (afsluiter) in een stroomleiding in
een buitenopstelling – met een diameter van DN 150 (6”), een temperatuur tot
220˚C en onder een druk van 4 bar – per jaar 17 ton kilo CO 2
lekt. Wanneer
deze appendage wel geïsoleerd zou zijn, wordt ongeveer 2.000 euro aan energiekosten
per jaar bespaard. En dan te bedenken dat het isoleren van zo’n afsluiter
ongeveer 200 euro bedraagt! “De functie van isolatie is nog niet bij iedereen duidelijk”,
meent Paul Roodenburg, directeur van isolatiebedrijf C.J. van Waas. “Daar
brengen wij graag verandering in. Onder andere met onze Econtras® afneembare
isolatiematrassen, die precies beginnen waar de vaste isolatie stopt.”
Machines of voorwerpen met een hoge temperatuur, zoals cv- en stoomappendages
in ketelhuizen, verliezen doorgaans veel warmte. “Door ze te isoleren
met onze isolatiematrassen blijft deze warmte voortaan in het apparaat”, aldus
Roodenburg. “Zo hoeft de machine minder hard te werken, waardoor flink op
de energieverliezen en -kosten kan worden bespaard. Bovendien vermindert de
CO 2
-uitstoot, waardoor je als bedrijf ook milieuvriendelijk bezig bent.”
De Econtras® afneembare isolatiematrassen zijn zeer eenvoudig en flexibel
aan te brengen en weer weg te nemen. “De matrassen worden exact op maat
gemaakt, waarmee we een optimale isolatie kunnen garanderen. De terugverdientijd
ligt – afhankelijk van de installatie – tussen de zes maanden en
twee jaar”, vertelt Roodenburg. “Gedurende hun levensduur verdienen de
geïnstalleerde isolatiematrassen zichzelf zelfs dertig- tot veertigmaal terug.
Bedrijven die hier oren naar hebben, ondersteunen wij graag met een ‘return
on investment’ berekening.” ❚
xxxxxxx (Beeld: xxxxx).
Door het goed isoleren van appendages kan flink op de energiekosten
worden bespaard.
De Econtras® afneembare isolatiematrassen zijn zeer eenvoudig en flexibel
aan te brengen en weer weg te nemen.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 103

MADE BY ISOLATI EBEDRIJF C.J. VAN WAAS BV
Bespaar tot 85% energie
dankzij flexibele isolatiematrassen
Vermindering van CO 2
-uitstoot
De terugverdientijd ligt tussen de
zes maanden en twee jaar
Wij verzorgen ook uw subsidieaanvraag
T +31 (0)180 - 55 78 44 E info@econtras.nl W www.econtras.nl

THEMA ISOLATIE
LIMBURGS FAMILIEBEDRIJF ONTZORGT VAN A TOT Z
Eind jaren zeventig startte zijn vader een klein isolatiebedrijf in het Limburgse Nuth. Vandaag de dag staat Marco Deuzings aan het hoofd van
Linisol Group: een multidisciplinaire onderneming, gespecialiseerd in isolatie (van thermische en koude-isolatie tot akoestische en bouwkundige
isolatie), asbestsanering, montage van brandwerende systemen en advies/digitaal beheer.
Tekst Margot Visser |
Beeld Linisol Group
Linisol Group werkt aan grote industriële en utiliteitsprojecten
in binnen- en buitenland. “We
pakken een isolatietraject van A tot Z op, van het
verwijderen van asbest van leidingwerk tot en met
het brandwerend maken van doorvoeringen. De
klant heeft bij ons één vast aanspreekpunt die
alle werkzaamheden coördineert. Afspraak is afspraak,
daar kunnen onze klanten op bouwen”,
vertelt de directeur/eigenaar.
‘Bij een doorbraak
kan de installateur
een QR-code
scannen’
In oktober 2018 lanceerde Linisol de LIN-app. Met
deze digitale tool kunnen gebouwbeheerders op
een gebruiksvriendelijke en doeltreffende wijze
invulling geven aan de vereiste zorgplicht in het
kader van brandwerendheid volgens het nieuwe
Bouwbesluit 2012 art. 1.16. “Elke sparing wordt
voorzien van een QR-codering. Bij een doorbraak
kan de installateur deze code scannen. Linisol krijgt
de melding binnen en kan hierop actie ondernemen”,
legt Deuzings uit. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 105

Zwolle Distributiecentrum Wehkamp
‘NIEUW DISTRIBUTIECENTRUM WEHKAMP
IS DUURZAAM EN TOEKOMSTBESTENDIG’
Eind maart heeft Wehkamp haar tweede distributiecentrum op bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle officieel geopend. Dankzij deze uitbreiding
kan het online warenhuis haar huidige groei faciliteren en verder innoveren. De nieuwbouw (25.000 m²) van Wehkamp is direct naast het
bestaande en volledig geautomatiseerde e-commerce centrum (35.000 m²) gerealiseerd, waarmee een multifunctioneel en flexibel distributiecentrum
met een footprint van 60.000 m² en een vloeroppervlak van 110.000 m² is ontstaan.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Van Dalen Installatietechniek BV
Het nieuwe distributiecentrum is ontworpen
door DENC architecten. VDR Bouwgroep was
verantwoordelijk voor de bouwkundige werkzaamheden,
terwijl Van Dalen Installatietechniek
B.V. tekende voor de gebouwgebonden
installaties. Van de klimaatinstallaties tot en
met de sanitaire voorzieningen, (terrein)verlichting
en energiedistributie. In aanvulling
op deze opdracht kreeg de installateur uit Nijkerk
bovendien de klantgebonden installaties
gegund, waaronder de camera-, intercom- en
data-installaties, evenals de E-voedingen voor
de diverse procesinstallaties. Voor de datacommunicatie
en muziek- en omroepinstallatie werd
om praktische redenen een koppeling met de
106 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Distributiecentrum Wehkamp Zwolle
‘De installaties worden zodanig ingeregeld,
dat de nieuwbouw nog duurzamer wordt
dan aanvankelijk gedacht’
bestaande bouw gemaakt. Voor de rest zijn sec
separate installaties ontworpen, geëngineerd
en gemonteerd.
Duurzaam installatiepakket
“Wehkamp gaat net als wij voor duurzame oplossingen”,
vertelt Michiel van Doornik, Projectleider
Installatie bij Van Dalen Installatietechniek B.V..
“In de nieuwbouw wordt o.a. gebruik gemaakt
van duurzame materialen, 100% LED-verlichting
en een energievriendelijke warmtekoude-opwekking.
Daarnaast zijn er laadpalen voor elektrische
auto’s geplaatst.” Voor de klimatisering van de
nieuwbouw zijn warmtepompunits geïnstalleerd,
waarmee zowel verwarmd als gekoeld kan worden.
“Als afgiftesysteem is gekozen voor airsocks,
die een tochtvrije en gelijkmatige luchtverdeling
borgen. In het entreegebied en de kantine is aanvullende
vloerverwarming gemonteerd die – middels
een hydrobox en buffervat – tevens aan een
warmtepomp is gekoppeld.”
grote hoeveelheden kabels konden wij volstaan
met een compacte railkoker. Bijkomend voordeel
is dat de energievoorziening eenvoudig kan worden
uitgebreid of aangepast, wanneer behoeftes
in het distributiecentrum wijzigen. Het plaatsen
en koppelen van een extra aftakkast is hiervoor
voldoende.”
Strakke planning
In de wereld van online retail is tijd een cruciale
factor. Aan de bouw van het distributiecentrum
lag dan ook een strakke planning ten grondslag.
Van Doornik: “In maart 2018 kregen we de opdracht
voor de basisinstallatie gegund. Op dat moment
wisten we al dat op 1 oktober de hal zover
gereed moest zijn, dat Wehkamp kon starten met
hun inbouwpakket. Op 15 november moesten we
het eerste deel bedrijfsklaar opleveren en op 21
december al stond de eindoplevering gepland.
Omdat wij ook het inbouwpakket van Wehkamp
gegund kregen, is deze datum opgeschoven naar
begin 2019, maar nog steeds was de planning
strak. Een nauwkeurige coördinatie met alle neven-
en onderaannemers was dan ook onontbeerlijk.
In het voortraject hebben we wekelijks bij elkaar
gezeten, om alle installaties goed op elkaar
af te stemmen en een soepele uitvoering mogelijk
te maken. Bepaald geen sinecure, maar wel met
een duurzaam en toekomstbestendig distributiecentrum
als resultaat.” ❚
Naast de klimaatinstallaties zelf geeft ook de
meet- en regeltechniek invulling aan de duurzaamheidsambitie
van Wehkamp. “De installaties
worden zodanig ingeregeld, dat de nieuwbouw
nog duurzamer wordt dan aanvankelijk
gedacht”, vertelt Van Doornik. “Onder andere
door het instellen van kloktijden per seizoen en
door gelijktijdig verwarmen en koelen in één
ruimte tegen te gaan, wordt energievernietiging
voorkomen. De basis hiervoor is inmiddels gelegd.
De komende maanden vindt – bij het wisselen
van de seizoenen – nog de fijne afstemming
van de installaties plaats.”
Compacte en flexibele
energievoorziening
Voor de energievoorziening van dc 2 heeft Van
Dalen Installatietechniek B.V. een eigen compactstation
van 1.600 kVA en 2.500 Ampère
geïnstalleerd. Een railkokersysteem zorgt voor
de energiedistributie in het pand. “Vanaf dit
railkokersysteem wordt afgetakt naar de diverse
verbruikers en/of verdeelkasten, die op tactische
en logische plekken zijn gemonteerd.” De keuze
voor railkokers is volgens Van Doornik niet verwonderlijk.
“Het distributiecentrum is 285 meter
lang. Voor de energiedistributie moesten dan ook
grote afstanden worden overbrugd. In plaats van
SER (Secondary Equipment Room) kast in het distributiecentrum van Wehkamp.
Van Dalen Installatietechniek B.V. tekende voor de gebouwgebonden installaties in het dc. Van de
klimaatinstallaties tot en met de sanitaire voorzieningen, (terrein)verlichting en energiedistributie.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 107

LIGHT-PERFORMER ®
Wil je ook bijdragen aan mooie projecten zoals de
Wehkamp in Zwolle? Sluit je dan bij ons aan!
www.vandalen-installatie.nl
GENERAL INDOOR OFFICE RETAIL INDUSTRIAL
GENERAL OUTDOOR ARCHITECTURAL PROFESSIONAL URBAN
www.performanceinlighting.com

Distributiecentrum Wehkamp Zwolle
‘Een optimale luchtverdeling,
zonder belemmeringen’
Het nieuwe distributiecentrum van Wehkamp op bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle wordt duurzaam verwarmd, gekoeld en geventileerd.
De kanaalunits en VRF-systemen van merkonafhankelijk advies-, ontwerp- en installatiebureau Klimavisie spelen hierin een voorname rol.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Van Dalen Installatietechniek BV
Omdat in het gebouw een plafond ontbreekt, zijn alle kanalen en leidingen tegen het dak gemonteerd.
“We zijn al in een vroeg stadium door Van Dalen Installatietechniek B.V. benaderd,
om mee te denken over de airconditioning en verwarming in het distributiecentrum”,
vertellen Maikel Willemsen en Martin Hulshof, directieleden
van Klimavisie. “Op basis van het ontwerp en de warmteverliesberekeningen
van HE Adviseurs hebben wij de juiste producten voor dit project geselecteerd.
In totaal hebben we 48 kanaalunits geleverd en gemonteerd in het
dc, evenals 32 kanaalunits in de shelving. In het kantoorgedeelte hebben we
VRF R2-systemen van Mitsubishi Electric aangebracht, waarop vervolgens de
vloerverwarming is aangesloten. Tot slot hebben we een aircosysteem gemonteerd
in de chauffeursruimte. Aan de luchtbehandelingsunit op het dak zijn
twee buitendelen gekoppeld. Deze buitendelen zijn zodanig gepositioneerd
dat hun schaduwen de zonnepanelen niet hinderen.”
Uitgekiende positionering
In de ontwerp- en engineeringsfase is maximaal aandacht besteed aan de
positionering van de kanaalunits, vertelt Willemsen. “Wij hebben al onze
installatie-informatie toegevoegd aan het BIM-model, dat door Van Dalen
Installatietechniek B.V. verder is uitgewerkt en gecontroleerd. Een optimale
luchtverdeling in de nieuwbouw is het resultaat, zonder belemmeringen voor
de stellingen van Wehkamp en/of voor de rijroutes van de heftrucks.”
Veilige montage op hoogte
Omdat in het gebouw een plafond ontbreekt, zijn alle kanaalunits tegen het
dak gemonteerd. “Bepaald geen sinecure, omdat we te maken hadden met
hoogtes tot twaalf (!) meter”, aldus Willemsen. “Om een optimale montage
mogelijk te maken, hebben wij gebruik gemaakt van de hoogwerkers op de
bouw. Dit vroeg niet alleen om een nauwe afstemming met onze nevenaannemers,
maar ook om een goede instructie. Zodat het veilig werken op hoogte
te allen tijde werd geborgd.” Zowel Klimavisie als haar monteurs zijn VCAgecertificeerd,
benadrukt Willemsen. “Onze werkzaamheden zijn dan ook gestructureerd
en volgens de gestelde kwaliteits-, Arbo- en veiligheidsnormen
uitgevoerd.”
Intelligente regeltechniek
Aan de kanaalunits zijn airsocks en luchtkanalen met roosters aangesloten.
Alle units worden bediend vanuit een centrale regelaar, die gekoppeld is
aan het Priva gebouwbeheersysteem. Bovendien zijn koppelingen gemaakt
met de brandbeveiliging en sprinklerinstallaties. Op het moment dat in het
distributiecentrum brand gedetecteerd wordt, schakelen de klimaatsystemen
automatisch uit. Rookoverdracht door de luchtkanalen of airsocks is hierdoor
niet aan de orde. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 109

Raalte Pan Oston
Installeren tijdens een groeispurt
‘Ik ben alleen tevreden
met de hoogste kwaliteit’
Voor Pan Oston – een nieuwbouwcomplex met 16.000 m 2 kantoren en bedrijfshallen – leverde Beekman Elektro alle elektrotechnische installaties.
Dit was voor hen het grootste project ooit. De omvang paste binnen de groeiambitie van het elektrotechnische bedrijf. Toch werd het
contract pas ondertekend, nadat directeur Erik Beekman het project aan alle kanten tegen het licht had gehouden.
Tekst & beeld Beekman Elektro
“In december 2017 ontvingen we de offerteaanvraag”,
vertelt Beekman. “Ik heb toen onderzocht
of ik voldoende mensen kon verzamelen
om dit megaproject uit te voeren. Kon ik de
kwaliteit blijven leveren waar we voor staan?
Bleef er voldoende ruimte om de lopende en
nieuwe projecten goed uit te voeren? Pas toen
ik alle vragen bevestigend kon beantwoorden,
heb ik de voorlopige opdracht aangenomen.
Dat was in februari 2018.”
Intensieve voorbereiding
Daarna had Beekman Elektro een half jaar om
project Pan Oston te ontwerpen en engineeren.
“Dat is kort voor een project van dit formaat. Tegelijkertijd
maakten we als bedrijf een groeispurt
110 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Pan Oston Raalte
door. In 2017 telde Beekman Elektro 9 medewerkers;
begin 2019 waren dat er tijdelijk 26. Dat
moesten we goed managen. Ik heb toen een bedrijfsleider
aangenomen. Voor Pan Oston huurde
ik een externe projectleider in.”
Alle elektrotechnische installaties
Inmiddels nadert project Pan Oston de opleveringsdatum
en heeft Beekman Elektro het werk
voor 99,9% uitgevoerd. Dit houdt in dat zij over
16.000 m 2 de totale verlichting, het datanetwerk,
de inbraakbeveiliging, camerabewaking,
toegangscontrole, brandmeld-/ontruimingsinstallatie,
geluidsinstallatie, zonnepanelen en het kabelwerk
voor de werktuigbouwkundige installaties
heeft aangelegd.
“Later heeft de aannemer – Aan de Stegge uit
Twello – bekend dat hij ons had ingeschaald als
de risicofactor van het project. Na oplevering
vertelde hij dat hij nog nooit had meegemaakt
dat alles in één keer werkte. Dat is mijn perfectionistische
aard. Ik ben alleen tevreden met de
hoogste kwaliteit.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 111

Zonnepanelen op uw bedrijfspand?
Neem dan eens contact op met Zonmontage. Dan heeft u in ieder geval
een zorg minder. Het installeren van zonnepanelen is namelijk echt
vakwerk. Zonmontage is onderdeel van Dijkman Energy Systems en
specialist in het plaatsen van grote aantallen zonnepaneel installaties.
Niet voor niets zijn we een erkend installateur. Ons team van ervaren
monteurs staat te popelen om ook voor u het dak op te gaan.
L.J. Costerstraat 37
8141 GN Heino
☎ 0572 - 36 79 18
✉ info@zonmontage.nl
www.zonmontage.nl

Pan Oston Raalte
Innovatieve installaties
met fraaie armaturen
Voor haar nieuwe bedrijfspand had Pan Oston uitgesproken wensen. De elektrotechnische installaties moesten veilig en state-of-the-art zijn.
Ze moesten voldoen aan de laatste ontwikkelingen in de wereld van installaties. Daarnaast moesten ze fraai zijn en een toegevoegde waarde
leveren aan de uitstraling van het nieuwe pand.
Tekst & beeld Isolectra
Deze uitdaging besteedde Pan Oston uit aan
Beekman Elektro, die zich hierbij liet ondersteunen
door Isolectra. Isolectra ontwikkelt en verkoopt
innovatieve technische oplossingen die
het leven veiliger, overzichtelijker en eenvoudiger
maken. “Pan Oston was een uitdagend project”,
vertelt Jeroen Wijntjes, Business Developer bij Isolectra.
“Het kantoor en de vier grote bedrijfshallen
vroegen om veel installaties. Daarnaast was
het een prestigeproject. Wij hebben hier Wieland
stekerbare installaties geleverd en EvaQ Lighting
noodverlichting.”
Eigen ontwerp
De Wieland stekerbare installatie werd door Isolectra
en Beekman Elektro samen ontworpen en
geëngineerd. Hierbij werd nadrukkelijk rekening
gehouden met de wensen van Pan Osten. Wijntjes:
“De installatie moest flexibel, toekomstbestendig
en circulair zijn en aan de hoogste veiligheidseisen
voldoen. Het project had een strakke
deadline en deze uitdaging was voor Beekman
met stekerbaar installeren een stuk eenvoudiger
te realiseren. Dankzij de zorgvuldige engineering
waren overal de exacte afstanden bekend en was
het overschot van kabels en leidingen minimaal.”
“De installatie moest flexibel, toekomstbestendig en circulair zijn en aan de hoogste
veiligheidseisen voldoen. Het project had een strakke deadline en deze uitdaging
was voor Beekman met stekerbaar installeren een stuk eenvoudiger te realiseren.”
Noodverlichting op basis van licht
De EvaQ Lighting noodverlichting is nog jong,
maar geweldig doordacht. “EvaQ Lighting werkt
– in geval van calamiteiten – met rood en groen
licht”, vertelt Wijntjes. “Hierdoor begrijpen de
gebruikers van een pand onmiddellijk dat het
om een noodsituatie gaat. De attentiewaarde
wordt door het rode en groene pulserende licht
verhoogd, waardoor aanwezigen bij eventuele
rookontwikkeling de uitgangen beter kunnen vinden.
Daarnaast is met rood licht het zicht bij rookontwikkeling
beter.” Om ook aan de esthetische
wensen te voldoen, ontwikkelde Isolectra – samen
met Beekman Elektro Speciaal – fraaie armaturen
in zilvergrijs, wit en zwart. Het project is inmiddels
succesvol afgerond. ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 113

Raalte Pan Oston
Zonnepanelen voor
Pan Oston in Raalte
Op het dak van het nieuwe bedrijfspand van Pan Oston B.V. op bedrijventerrein De Zegge VII in Raalte staan 82 zonnepanelen, verspreid over
180 vierkante meter. De panelen zijn bedoeld om het hele gebouw, dus kantoren en showroom, van elektriciteit te voorzien.
Tekst & beeld Dijkman Energy Systems
Het dak van Pan Oston met de zonnepanelen.
bewezen heeft. Samen produceren de zonnepanelen
zo’n 20.000 kilowatt uur per jaar.” Voor de
omvormers die in de technische ruimte op het dak
geïnstalleerd zijn, is gekozen voor het type SMA, een
kwalitatief hoogwaardig product uit Duitsland. De
omvormer zorgt tegelijk voor monitoring via internet
waardoor mogelijke fouten meteen worden opgespoord.
De onderconstructie waarop de panelen zijn
gemonteerd, bestaat uit een low ballast FlatFix Fusion
systeem, waardoor zo min mogelijk gewicht op
het dak rust. Maar goed ook omdat bij de bouw van
de dakconstructie onvoldoende rekening gehouden
was met de aanleg van de tegenwoordig wettelijk
verplichte zonnepanelen. Aangezien de constructie
daar niet helemaal op berekend was, heeft de aannemer
het dak alsnog moeten verstevigen. Dijkman:
“We hebben hier alles zelf aangebracht en geïnstalleerd.
Dat gebeurt niet altijd. Soms zorgt de opdrachtgever
voor de elektrawerkzaamheden als zij
zelf een elektricien in huis hebben. Wij worden wel
steeds vaker gevraagd dit ook voor onze rekening te
nemen. Voor onze ervaren elektriciens is dat natuurlijk
geen enkel probleem!” ❚
Zonmontage, onderdeel van Dijkman Energy Systems,
heeft de zonnepanelen geleverd en vervolgens
geïnstalleerd op het versterkte deel van het platte
dak. Het bedrijf uit Heino is sinds 2010 gespecialiseerd
in zonnepanelen, zonneboilers en infraroodsystemen,
die bij diverse fabrikanten worden gekocht.
“Onder de naam Zonmontage werken we voor professionals.
Bij particulieren zijn wij bekend onder de
naam Dijkman Energy Systems”, vertelt directeur
Dennis Dijkman.
Pan Oston
Voor de nieuwbouw van Pan Oston heeft het bedrijf
82 zonnepanelen en bijbehorende omvormers en
onderconstructie geleverd. De zonnepanelen moesten
gunstig geprijsd zijn, de omvormers kwalitatief
hoogwaardig en de onderconstructie licht. Dijkman:
“We zijn daar goed in geslaagd met de standaard
Polykristallijn zonnepanelen voor platte daken, een
niet al te kostbare productlijn die zichzelf inmiddels
Zonmontage, onderdeel van Dijkman Energy Systems.
114 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Zeverijn Hilversum
INSTALLEREN IN KETENSAMENWERKING
In samenwerking met Nijhuis Bouw voerde Van der Sluis Technische
Bedrijven voor opdrachtgever Alliantie verschillende werken
uit onder de ketensamenwerking ‘e-sequent’. Eén van die werken
was de renovatie van de Zeverijnstraat. Door de regelmatige
samenwerking zijn de teamleden optimaal op elkaar ingespeeld.
“Voor ons een groot voordeel”, vertelt Johan Petersen, projectleider
van Van der Sluis Technische Bedrijven. “De projecten worden
lang van tevoren aangekondigd. Het e-sequent biedt ons continuïteit
en we leren van elkaar.”
Tekst & beeld Van der Sluis Technische Bedrijven
Bezoekadres:
Kamperzeedijk 107
8281 PD Genemuiden
Postadres:
Kamperzeedijk 57
8281 PB Genemuiden
T: 038 - 344 65 55
E: info@vd-sluis.nl
W: www.vd-sluis.nl
VAN DER SLUIS
INSTALLATIE
Sanitair en riolering
Gas, lucht en verwarming
Elektrotechniek
Lood- en zinkwerken
Woningbouw | Renovatie | Beheer & Onderhoud | Utiliteit | Versan
Op de vraag wat Petersen vooral mooi vond aan het project Zeverijnstraat, antwoordt
hij: “Wij hebben alle disciplines uitgevoerd. De complete videofooninstallatie
voor de 228 appartementen, maar ook de algemene ruimtes van het
ketelhuis, van de gasabsorptiewarmtepompen tot en met de hoofdverdeelmeterkasten.
De Zeverijnstraat is bovendien onder architectuur gerenoveerd. Dat zie je
aan het eindresultaat.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 115

Ede Elias Beeckmankazerne
TRANSFORMATIE MET BEHOUD VAN DE MONUMENTALE GEVEL
EXTRA VERMOGEN COMPENSEERT
DE KOUDEBRUGGEN
Op het terrein van de voormalige Elias Beeckmankazerne zijn zes legergebouwen getransformeerd tot luxe appartementen. ITN Installatietechniek
b.v. uit Ede verzorgde in alle woningen de complete werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties.
Tekst & beeld ITN Installatietechniek b.v.
De gebouwen van de Elias Beeckmankazerne werden
eerst volledig gestript. Alleen de stalen kozijnen
bleven gehandhaafd. De bestaande buitenmuren
zijn voorzien van extra isolatie om de koudebrug
te kunnen minimaliseren. Met als doel dat de monumentale
gevel aan de buitenzijde behouden kon
blijven. “Dat maakte het wat lastiger om de panden
op de juiste wijze te verwarmen”, vertelt Jacco Danen,
projectleider werktuigbouwkunde bij ITN. “Door
de stalen kozijnen ontstaan koudebruggen die niet
transmissie-dekkend zijn. We hebben getracht dit op
te lossen door een extra lus vloerverwarming langs
de gevel aan te brengen.”
Verwarminginstallaties
De verwarming in de appartementen wordt geregeld
met een vloerverwarmingssysteem die aangesloten
is op het stadsverwarmingsnet. Warmtebedrijf
Ede legde de transportleidingen naar de
woningen aan. ITN sloot de installatie vervolgens
aan op de stadsverwarmingsunits, die naast de
verwarming ook zorgdragen voor het warme tapwater
in de appartementen.
Duurzame installaties
ITN plaatste in elk gebouw een luchtbehandelingskast
volgens het principe balansventilatie
116 | INSTALLATIEENBOUW.NL

Elias Beeckmankazerne Ede
met warmteterugwinning. “De luchtbehandelingsinstallatie
per gebouw omvat één systeem,
met aftakkingen naar de woningen waar de
luchthoeveelheden zijn ingeregeld op de toevoer
en afzuigventielen. Het is een centraal systeem,
met een centrale regeling op de luchtbehandelingskast”,
aldus Danen. Alle koop- en huurappartementen
zijn aangesloten op een intercominstallatie.
Projectleider Elektrotechniek Arno Weys: ‘’De
voordeur kan elektrisch worden geopend. In de
algemene gangen is gekozen voor LED-verlichting,
die op een duurzame manier is voorzien van een
schermer- en bewegingsmelder.”
Inhaalrace
Over het verloop van het project, vertelt Danen:
‘’De installatiewerkzaamheden verliepen vlekkeloos,
maar de planning daarentegen was wel
een uitdaging. Omdat het project op de planning
achterliep, konden we niet zo snel werken als we
hadden gewild. We moesten mee in het tempo
van een aantal andere partijen. Dat zorgde in het
afbouwstadium voor een gedwongen inhaalrace.
Maar natuurlijk is dat helemaal goed gekomen.”
De sfeer van het project werd mede bepaald
door de locatie, de voormalige kazerne. Danen:
“Iedereen weet wel iets over deze legerplaats.
Soms kwam iemand vertellen dat hij hier zijn
diensttijd had doorgebracht. Dat maakte dit project
heel bijzonder.” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 117

Niemand is immuun voor
www.nedair.nl
een slecht binnenklimaat.
Goede kantoorventilatie is van levensbelang.
Ned Air luchtbehandelingssystemen voor een gezond kantoor

Elias Beeckmankazerne Ede
Gezond binnenklimaat voor
voormalige kazerne
De Elias Beeckmankazerne in Ede is getransformeerd tot appartementen en eengezinswoningen. De kleinschalige appartementengebouwen
zijn voorzien van luchtbehandelingskasten die zorgdragen voor een gezond binnenklimaat.
Tekst Irene Teunissen
| Beeld Ned Air - Martin Hoogeboom
Ned Air, dochter van het Duitse beursgenoteerde
Centrotec Sustainable AG, heeft de luchtbehandelingskasten
geleverd en op locatie samengebouwd.
De toonaangevende fabrikant van luchtbehandelingssystemen,
warmteterugwinunits en
dak- en pijpventilatoren biedt voor iedere situatie
een duurzame luchttechnische oplossing, van
standaard tot maatwerk. Daarin is de onderneming
uniek. De focus ligt daarbij op een gezond
binnenklimaat binnen een bebouwde omgeving.
Al meer dan 25 jaar worden de producten van
Ned Air met succes toegepast in kantoren, scholen,
scheepvaart, woningbouw en de agrarische
sector. Ned Air ontwikkelt en produceert alles zelf
op de productielocatie in Kampen. Het assemblagebedrijf,
één van de grotere spelers in Nederland,
wordt doorgaans door installateurs en adviesbureaus
ingeschakeld. Wouter Wijma, directeur
van Ned Air: “Onze luchtbehandelingskasten zijn
modulair opgebouwd en voorzien van standaard
componenten die we inkopen bij leveranciers
overal in Europa. Onze producten worden normaal
gesproken geplaatst door lokale installateurs. Een
enkele keer, in speciale gevallen, bouwen we de
producten op locatie samen.”
Elias Beeckmankazerne
Dat was ook het geval bij de Elias Beeckmankazerne
waar Ned Air op verzoek van de opdrachtgever
Every Line units op locatie heeft gemonteerd.
Dat hiervoor gekozen werd, had alles te maken
met de beperkte ruimte op de zolders waar de zeven
luchtbehandelingskasten geplaatst moesten
worden. Het bedrijf heeft ze op locatie samengebouwd.
Daarna kon de installateur verder met
het aansluiten op de stadsverwarming. De Every
Line units zijn bedoeld voor het ventileren van de
appartementen, bovendien zijn de luchtbehandelingskasten
uitgerust met een warmteterugwinunit,
zodat zo min mogelijk warmte verloren gaat.
“Het bijzondere van deze luchtbehandelingskasten
is de compactheid. Ventilatie-units van ruim
2.000 m³/h gaan niet meer door een gewone
deur. Vanwege de kleine ruimte moesten we ze
hier dus zo compact mogelijk samenstellen. We
maken hier gebruik van een door ons gepatenteerde
luchtscheidingsmodule (LSM). De bypass is
daarbij geïntegreerd in de warmteterugwinningsmodule.
Gewoonlijk wordt de bypass er apart
naast gebouwd, waardoor de kast groter wordt.”
De standaard ventilatie-unit is plug-and-play en
kan dus volledig autonoom functioneren. Bovendien
is de unit op afstand uitleesbaar. Vaak is het
de installateur die daarvoor zorgdraagt, wat tevens
geldt voor het onderhoud. Dit systeem heeft
echter nauwelijks onderhoud nodig. Een jaarlijkse
check waarbij de filters direct worden vervangen,
is voldoende.
Het werk is hier, over de diverse gebouwen heen, gefaseerd
uitgevoerd. Na een jaar waren alle losse Every
Line units geleverd, geassembleerd en geplaatst.
Innovatie
De onderneming werkt continu aan vernieuwing.
Zo is de basis van de omkasting van de luchtbehandelingskast
al ruim 25 jaar op de Nederlandse
markt aanwezig, maar wordt het concept voortdurende
verbeterd. Wijma: “Op dit moment staat
circulariteit bij ons centraal. Zo zijn we bezig om
steenwol dat niet goed recyclebaar is te vervangen
door een circulair product, waarschijnlijk geperst
papier. Verder zijn onze geluidsdempers voorzien
van polyester wol. Dit werkt niet alleen geluiddempend,
maar is eveneens hypoallergeen, waardoor
er geen negatieve gezondheidseffecten optreden.
We gunnen iedereen een gezond binnenklimaat.
Alle door ons toegepaste materialen moeten dus
gezond en te hergebruiken zijn. Gezondheid is per
slot van rekening ons belangrijkste motto!” ❚
INSTALLATIEENBOUW.NL | 119

Stekerbare installaties in beton?
In Lage Bothof kan het!
De bouw van het nieuwe appartementencomplex met 100 woningen aan de Lage Bothofstraat in Enschede vordert gestaag.
Steeds meer installateurs werken met stekerbare producten. En dat is niet verwonderlijk, als je kijkt naar de voordelen zoals een aanzienlijke
faalkostenreductie, minimale installatietijd én flinke besparing van (professionele) handjes op de bouw. Voordelen waarvan Lammerink Installatiegroep
zich sinds jaar-en-dag bewust is. Als één van de eersten in de markt heeft de installateur uit Ootmarsum stekerbaar installeren
omarmd. Hierbij is bewust gekozen voor het WINSTA ® -systeem van WAGO, dat volgens Engineer E-installaties Arjan Snippert ‘een hoge kwaliteit
borgt en bovendien zeer goed en snel verkrijgbaar is’.
Tekst Lieke van Zuilekom | Beeld Arjan Penning
“Het 100% stekerbare systeem is alleen compatible
met WAGO, waardoor combinaties met andere merken
worden uitgesloten. Hierdoor wordt te allen tijde
voldaan aan de NEN 1010-normering”, benadrukt
Snippert. “Voor de installatie is het simpelweg koppelen
van de juiste stekerverbindingen voldoende. Doordat
WAGO WINSTA® tevens beschikt over verdeelblokken,
hoeven onze monteurs zelfs geen schakelingen
meer af te lassen.” De contacten met de accountmanagers
van WAGO verlopen zeer goed en vlot, vertelt
hij. “Vragen worden snel beantwoord en men is altijd
bereid om mee te denken. Zodat we voor ieder project
de juiste productkeuzes kunnen maken.”
Diverse projecten,
in woningbouw en utiliteit
Lammerink Installatiegroep paste WAGO
WINSTA® voor het eerst toe in het Van der Valk
hotel in Veenendaal, dat in december 2014 is
opgeleverd. “Sindsdien hebben we de stekerbare
systemen van WAGO toegepast in o.a. de Faculteit
Geowetenschappen, het Minnaertgebouw en het
Earth Simulation Lab van de Universiteit Utrecht.
Op dit moment zijn we onder meer bezig met de
stekerbare installatie van een nieuwe appartementencomplex
met 100 woningen aan de Lage
Bothofstraat in Enschede.”
Aanvankelijk zou Lage Bothof volledig traditioneel
worden uitgevoerd, vertelt Snippert. “Echter had de
120 | INSTALLATIEENBOUW.NL

centimeter langer uitgevoerd, zodat wanneer de
bekisting wordt verwijderd de stekers eenvoudig
uit de vloer getrokken kunnen worden.” Zodra
de wandenbouwer het metal-stud profiel voor de
wanden gereed heeft, worden de stekers uit het
T-stuk aangesloten op WAGO-koppelkabels, die de
afstand tussen de betonvloer en het prefab schakelmateriaal
overbruggen.
“De WAGO kabel is door ons deels voorzien van een flexibele installatiebuis, die vervolgens
in een PVC T-stuk is gemonteerd en op de bekistingsvloer wordt aangebracht.”
Stekerbare meterkasten
Naast de bekabelingen heeft Lammerink Installatiegroep
ook de meterkasten voor de woningen
stekerbaar voorbereid. “Hierbij hebben we
gebruikgemaakt van de houten meterkastplaten
waarop de meterkasten worden vastgeschroefd”,
vertelt Snippert. “Op het werk hoeven onze monteurs
alleen nog de platen te monteren en de
stekers van de eindgroepen te koppelen. De koppelstekers
komen tevens uit een geprefabriceerd
PVC T-stuk uit de betonvloer. Hierdoor wordt de
montagetijd tot een minimum beperkt.” ❚
‘Voor de installatie
is het simpelweg
koppelen
van de juiste
stekerverbindingen
voldoende’
In dit project is bewust gekozen voor het WINSTA®-systeem van WAGO, dat volgens Engineer E-installaties
Arjan Snippert ‘een hoge kwaliteit borgt en bovendien zeer goed en snel verkrijgbaar is’.
aannemer te maken met lange levertijden van de
breedplaatvloeren, waardoor de planning in het gedrang
kwam. In plaats hiervan worden nu tafelbekistingen
toegepast, waarin door de aannemer in het
werk de wapening en beton worden aangebracht.
Dit betekende extra arbeidsgangen om de installaties
te monteren. Om deze arbeidsgangen te minimaliseren,
hebben we in overleg met WAGO besloten
om onze installaties stekerbaar uit te uitvoeren, in
combinatie met traditionele rioleringsmaterialen. We
hebben één proefwoning gemaakt, waarna de prefabricage
voor de overige woninginstallaties volgde.
Alle prefabsets worden just-in-time naar de bouw vervoerd.
Dit geldt tevens voor de prefabpaketten van
Technische Unie, die alle materialen levert ”
Stekerbare bekabeling
De centraaldozen in het project zijn behouden
gebleven, zodat de bewoners hun eigen verlichting
kunnen ophangen, vertelt Snippert. “Boven
de metal-stud wanden worden doorvoerdozen
gemonteerd, waarop we eenvoudig de WAGO
WINSTA® installaties kunnen aansluiten. Hiervoor
maken we gebruik van WAGO kabels met aan de
ene kant een steker en aan de andere kant open
draden, die in de centraaldozen worden aangebracht
en al in onze werkplaats zijn geprefabriceerd.
De WAGO kabel is door ons deels voorzien
van een flexibele installatiebuis, die vervolgens in
een PVC T-stuk is gemonteerd en op de bekistingsvloer
wordt aangebracht. De WAGO-kabels zijn 30
Zodra de wandenbouwer het metal-stud profiel
voor de wanden gereed heeft, worden de stekers
uit het T-stuk aangesloten op WAGO-koppelkabels,
die de afstand tussen de betonvloer en het prefab
schakelmateriaal overbruggen.
INSTALLATIEENBOUW.NL | 121

HYBALANS+
Feilloos naar een gezond
binnenklimaat!
Comfort, flexibiliteit
èn meer installatiegemak!
Met de Hybalans+ luchtdistributiesystemen
C en D creëer je een gezonde en comfortabele
leefomgeving.
Met de unieke klikverbinding wordt gereedschap
onnodig, wat installatiegemak en
tijdwinst oplevert bij de montage.
HVAC
Kwaliteitsvolle rooftop supports,
beschermkanalen en toebehoren
voor het monteren en in dienst
stellen van HVAC&R-installaties.
Eigen studiedienst voor projecten op maat.
Contacteer ons vrijblijvend.
INNOVATIVE
PARTNER
VOEL DE
KRACHT
DE NIEUWSTE
GENERATIE
VRF-SYSTEMEN
Burgerhout
burgerhout.nl
www.linum.eu
©.023- I&B-19nl
LINUM EUROPE BV - Oosterparkweg 35 H - 2985 SX Ridderkerk
T: 0180-46 35 88 - M: info-nl@linum.eu
W W W . M I D E A - N E D E R L A N D . N L
18.023 Pub IenB18 BFS systemen 95x267 v2019.indd 1 14/01/2019 13:06:55
4815892-MIDEA-Adv V6 95x130mm-v1.indd 1 04-03-19 11:40

Duurzame installaties maken
appartementen all-electric
De klimatologische wensen voor de appartementenvilla’s van project Florin zijn duidelijk. Het complex moet worden voorzien van duurzame
installaties en de appartementen moeten all-electric worden.
Tekst Irene Teunissen | Beeld MG Group
“In een technische omschrijving was beschreven waaraan de installaties
moesten voldoen”, vertelt Adriaan van Egteren, projectleider van Installatiebedrijf
Dijkstra uit Epe. “In een bouwteam hebben we de omschrijving verder
uitgewerkt. We hebben deze uitvoerbaar gemaakt en de juiste materialen en
fabrikanten erbij gezocht.” Een belangrijk onderdeel van het installatiewerk
bestond uit de lucht/water-warmtepompen van Nefit: vijfentwintig stuks voor
de appartementen en één voor de ontmoetingsruimte. “We hadden dit project
al in voorbereiding in het najaar van 2017”, vertelt Van Egteren hierover.
“De inzet van warmtepompen was toen nog behoorlijk innovatief. Bovendien
ging het hier om een groot aantal waterpompen. Dat heeft dit project voor
ons best bijzonder gemaakt. Inmiddels zijn warmtepompen al niet meer weg
te denken in de installatietechniek.”
Ook legde Dijkstra energiezuinige douchegoot-WTW’s in de badkamers aan
en nam zij de totale installaties zoals het domotica-systeem (KNX) van ABB,
de waterleidingen en de riolering voor haar rekening. “Het was een mooi en
boeiend project. In de uitvoering zijn we er ruim een jaar mee bezig geweest
en afgelopen januari hebben het werk opgeleverd.” ❚
Voor een comfortabele ventilatie legde Installatiebedrijf Dijkstra een mechanisch
en CO 2
-gestuurd ventilatiesysteem aan. “In dit project hebben we gekozen
voor Duco in combinatie met Burgerhout Hybalans ventilatiekanalen”,
vertelt Van Egteren. “Dit is een revolutionair luchtdistributiesysteem waarmee
de totale ventilatie geregeld wordt. Het systeem is eenvoudig te ontwerpen
en monteren en biedt een hoog ventilatiecomfort. Het werkt zonder tochtverschijnselen
en is uitzonderlijk stil. Bovendien vraagt het opvallend weinig
onderhoud. Het ontwerp voorkomt vervuiling en drukverlies.”
INSTALLATIEENBOUW.NL | 123

CHA-MONOBLOCK,
GEÏNSPIREERD DOOR DE
NATUUR MET INDRUKWEKKENDE
STILLE WERKING.
Het CHA-monoblock, de nieuwe
generatie lucht/water-warmtepomp
van WOLF, kent een zeer laag
geluidsniveau.
< 35 dB(A)
Het CHA-monoblock is ontwikkeld met talrijke
technische details, zoals een langzaam
draaiende ventilator met uilenvleugelconstructie,
geleidingsgeometrie en inbedding
van de componenten in een geluidsisolerende
EPP-kern. Deze elementen zorgen
in combinatie met de lage snelheid voor een
indrukwekkend stille werking.
MEER INFO: WWW.WOLF.EU
VOOR VERWARMEN EN KOELEN
ZEER HOGE COP-WAARDE
TEMPERATUREN >70°C
NATUURLIJK KOUDEMIDDEL R290
INTEGREERBAAR IN SMARTHOME

INSTALLATIE&BOUW
INSTALLATIEPARTNERS
VANAF € 595 PER JAAR WETEN UW KLANTEN OOK WAT U DOET!
Installatiepartners biedt
de lezer een compleet
overzicht van de meest
gerenommeerde fabrikanten
en leveranciers in de sector.
Zowel in het tijdschrift als op de website,
treft u een overzicht van de meest
gerenommeerde fabrikanten
en leveranciers.
Bent u geïnteresseerd om ook partner te worden van Installatie & Bouw?
Bel of mail voor meer informatie met Sander van Hout: T +31 495 45 00 95 – E s.vanhout@louwersmediagroep.nl
of met Berry Vonk: T +31 495 45 00 95 – E b.vonk@louwersmediagroep.nl
INSTALLATIEENBOUW.NL
HET MEEST COMPLETE OVERZICHT VAN LEVERANCIERS AAN DE GEHELE SECTOR
Op de website van Installatie & Bouw is bedrijfsinformatie
van onze partners doeltreffend en efficiënt te vinden.
Banners en bedrijfsprofielen zijn gekoppeld aan redactionele artikelen,
zo wordt optimale vindbaarheid van installatiepartners door Google
gegarandeerd. Vanuit het tijdschrift is alle informatie over de
installatiepartners direct beschikbaar, door de QR code te gebruiken.
Bent u geïnteresseerd om ook partner te worden van Installatie & Bouw?
Bel of mail voor meer informatie met Sander van Hout: T +31 495 45 00 95 – E s.vanhout@louwersmediagroep.nl
of met Berry Vonk: T +31 495 45 00 95 – E b.vonk@louwersmediagroep.nl

INSTALLATIEPARTNERS
Voor uitgebreide informatie over
de installatiepartners, scan deze QR code
met uw smartphone
installatieenbouw.nl/bedrijf
AIR SPIRALO®
KENNEMER SPIRALO BV
Lagedijkerweg 15
1742 NB SCHAGEN
BETTINK REGELTECHNIEK
Jacob Catsstraat 48
3771 GL BARNEVELD
T +31 342 70 10 64
E info@bettinkregeltechniek.nl
BRCONTROLS PRODUCTS BV
Telfordstraat 47
CENTERCON
Leverancier van o.a. LG
Kiotoweg 60
3047 BG ROTTERDAM
T +31 10 258 11 20
T +31 224 21 00 62
E verkoop@airspiralo.com
W www.airspiralo.com
W www.bettinkregeltechniek.nl
8013 RL ZWOLLE
T +31 38 460 42 40
F +31 10 458 47 48
E sales@centercon.nl
W www.centercon.nl
F +31 38 355 66 33
E
info@brcontrols.com
ALKLIMA BV
Postbus 1176
3350 CD PAPENDRECHT
T +31 78 615 00 00
E info@alklima.nl
BEVER INNOVATIONS
Industrieweg 32
4301 RS ZIERIKZEE
T +31 111 45 32 32
E mvc@beverinnovations.com
W www.beverinnovations.com
W www.brcontrols.com
BUSBAR SYSTEMS BENELUX
CIAT NEDERLAND
Annie M.G. Schmidtweg 229
1321 NA ALMERE
T +31 36 533 25 87
F +31 36 533 25 97
E info@ciat.nl
W www.ciat.nl
W www.alklima.nl
Oorgat 82
1135 CT EDAM
ATTEMA BV
Schelluinsestraat 1
4203 NJ GORINCHEM
T +31 183 650650
E info@attema.com
BIS BV
Rietdekkerstraat 14
2984 BM RIDDERKERK
T +31 180 48 67 77
E info@bis.nl
W www.bis.nl
T +31 299 37 15 57
E busbar@busbar.nl
W www.busbar.nl
CONPRO CONDENSOR
BESCHERMING B.V.
Bunsenstraat 90
3316 GC DORDRECHT
T +31 78 621 38 51
F +31 78 616 88 74
W www.attema.com
E
info@conpro.nl
CALEFFI INTERNATIONAL N.V.
W www.conpro.nl
Postbus 10357
BELIMO SERVOMOTOREN B.V.
Riezebosweg 5
NL-8171 MG Vaassen
T +31 578 576 836
E info@belimo.nl
BRAGO LUCHTTECHNIEK
De Amert 424
5462 GH VEGHEL
T +31 413 36 90 00
F +31 413 36 93 00
E info@brago.nl
6000 CJ WEERT
T +31 495 54 77 33
F +31 495 54 84 02
E info.nl@caleffi.com
COOLWORLD NEDERLAND B.V.
Duikerweg 34
5145 NV Waalwijk
T +31 416 68 80 88
T 0800 266 50 00
E sales@coolworld.nl
W www.belimo.nl
W www.brago.nl
W www.caleffi.com/nederland/nl
W www.coolworld-rentals.nl
126 | INSTALLATIEENBOUW.NL

INSTALLATIEPARTNERS
Voor uitgebreide informatie over
de installatiepartners, scan deze QR code
met uw smartphone
installatieenbouw.nl/bedrijf
ETHERMA BENELUX BV
COOLWORLD RENTALS B.V.
DIRECT SIGNS
Robijnstraat 6
Duikerweg 34
Prinsengracht 530 H
7554 TB HENGELO
ICS COOL ENERGY BV
5140 AH WAALWIJK
1017 KJ AMSTERDAM
T +31 88 889 88 00
Rotschotseweg 2
T +31 416 68 80 88
T +31 20 80 84 766
F +31 88 889 88 01
5271 WX SINT-MICHIELSGESTEL
T 0800 266 50 00
E
info@directsigns.nl
E
info@etherma.nl
T + 31 88 258 25 80
E
sales@coolworld.nl
W www.directsigns.nl
W www.etherma.nl
F +31 88 258 25 88
W www.coolworld-rentals.com
E
info@icscoolenergy.com
W www.icscoolenergy.com
COX GEELEN
Postbus 6
6245 ZG EIJSDEN
T + 31 43 40 99 500
E info@coxgeelen.nl
W www.coxgeelen.nl
ELCO HEATING SOLUTIONS
Hamstraat 76
6565 AG KERKRADE
T +31 45 751 86 00
F +31 45 566 99 35
E heatingsolutions@nl.elco.net
W www.elco.net
FOREHAND
Driemanssteeweg 174
3084 CB ROTTERDAM
T +31 10 240 41 21
E info@forehand.nl
W www.forehand.nl
ISOLECTRA BV
Postbus 444
2900 AK CAPELLE AAN DEN IJSSEL
T +31 10 28 55 24 44
E
info@isolectra.nl
W www.isolectra.nl
DAIKIN AIRCONDITIONING
NETHERLANDS B.V.
Postbus 8585
3009 AN ROTTERDAM
T +31 88 324 54 75
F +31 88 324 54 69
E info@daikin.nl
W www.daikin.nl
ELEKTRO INTERNATIONAAL
Postbus 134
3440 AC WOERDEN
T +31 348 42 05 40
E Info@ei-woerden.nl
W www.ei-woerden.nl
HAGER ELECTRO B.V.
Larenweg 36
5234 KA s-HERTOGENBOSCH
T +31 73 642 85 84
E info@hager.nl
W www.hager.nl
KLEMKO TECHNIEK BV
Nieuwegracht 26
3763 LB SOEST
T +31 88 002 33 00
E info@klemko.nl
W www.klemko.nl
DELABIE BENELUX
ELINEX POWER SOLUTIONS
HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES
KLIMAATGROEP HOLLAND BV
Kommenstraat 20
Wolweverstraat 15
Amerikastraat 5
Postbus 5233
B-1070 BRUSSEL
2984 CE RIDDERKERK
6014 CE ITTERVOORT
9700 GE GRONINGEN
T +32 25 20 16 76
T +31 180 41 57 11
T +31 475 56 81 17
T +31 50 547 04 00
E
info@delabiebenelux.com
E
info@elinex.com
E
info@homij.nl
E
info@klimaatgroepholland.nl
W www.delabiebenelux.com
W www.elinex.com
W www.homij.nl
W www.klimaatgroepholland.nl
INSTALLATIEENBOUW.NL | 127

INSTALLATIEPARTNERS
Voor uitgebreide informatie over
de installatiepartners, scan deze QR code
met uw smartphone
installatieenbouw.nl/bedrijf
KOREX BENELUX BV
Tjalk 13B
2411 NZ BODEGRAVEN
T +31 172 61 17 19
F +31 172 61 79 27
MVCOMFORT
EXPERTS IN DATACONTROL
MVCOMFORT
Paxtonstraat 17
8013 RP ZWOLLE
T +31 38 355 66 40
F +31 38 355 66 33
E info@mvcomfort.nl
ROBATHERM
Platinastraat 63
8211 AR LELYSTAD
T +31 320 28 11 66
F +31 320 28 12 34
E raimond.taal@robatherm.nl
W 4:24 pm www.robatherm.nl
| March 18th, 2018
SIEDLE NEDERLAND B.V.
De Molen 19
3994 DA HOUTEN
T +31 30 233 05 00
E info@siedle.nl
W www.siedle.nl
E
info@korexbenelux.com
W www.mvcomfort.nl
W www.korexbenelux.com
Front door
Ring tone on/off
Light
Telephone
KUIJPERS
Postbus 121
5700 AC HELMOND
T +31 492 57 86 00
E info@kuijpers.nl
W www.kuijpers.nl
PLIEGER
Postbus 10
5301 KK Zaltbommel
T + 31 418 68 25 02
E Info@plieger.nl
W www.plieger.nl
S&P HOLLAND
Weidehek 50
4824 AS BREDA
T +31 76 543 34 50
E info-holland@solerpalau.com
W www.solerpalau.nl
SINIAT B.V.
Postbus 45
9930 AA DELFZIJL
T +31 596 64 93 00
F +31 596 61 71 88
E info@siniat.nl
W www.siniat.nl
LINUM EUROPE BV
Oosterparkweg 35 H
2985 SX RIDDERKERK
T +31 180 46 35 88
E info-nl@linum.eu
W www.linum.eu
MIDEA NEDERLAND
Dragonder 7
5554 GM VALKENSWAARD
T +31 40 208 21 80
E info@midea-nederland.nl
W www.midea-nederland.nl
RENSON
SUNPROTECTION SCREENS NV
Kalkhoevestraat 45
B-8790 WAREGEM
T +32 56 62 65 00
F +32 56 62 65 09
E
info@renson.be
W www.renson.eu
REVEB
INDUSTRIAL LIGHTING SOLUTIONS
Industrieweg 32
4301 RS ZIERIKZEE
T +31 111 45 07 76
F +31 111 40 60 19
E
Siedle Axiom
Intelligent
Interior.
Deurcommunicatie, telefonie en
gebouwenautomatisering voor bijzondere eisen:
markant in Design, gemakkelijk in de montage
en slim in de aansluiting.
axiom.siedle.com
info@revb.eu
W www.reveb.eu
SAUTER BUILDING CONTROL
NEDERLAND B.V.
Postbus 20613
1001 NP AMSTERDAM
T +31 20 587 67 00
E
info@sauter.nl
W www.sauter.nl
SCHILT AIRCONDITIONING BV
SCHILT LUCHTKANALEN BV
SCHILT LUCHTTECHNIEK BV
Postbus 3
4230 BA MEERKERK
Energieweg 29
4231 DJ MEERKERK
T +31 183 35 25 44
E
info@schilt-meerkerk.nl
W www.schilt-meerkerk.nl
SMITSAIR
Postbus 41
1420 AA UITHOORN
T +31 297 56 44 55
F +31 297 56 92 96
E verkoop@smitsair.nl
W www.smitsair.nl
STABIPLAN
Postbus 128
2410 AC BODEGRAVEN
T +31 172 65 02 65
E info@stabiplan.nl
W www.stabiplan.nl
128 | INSTALLATIEENBOUW.NL

INSTALLATIEPARTNERS
Voor uitgebreide informatie over
de installatiepartners, scan deze QR code
met uw smartphone
installatieenbouw.nl/bedrijf
SYSTEMAIR BV
Van Leeuwenhoekstraat 2
3846 CB Harderwijk
T + 31 341 43 91 00
Zanddonkweg 7a
5144 NX Waalwijk
T +31 416 68 55 55
E info@systemair.nl
W www.systemair.nl
UBBINK BV
Verhuellweg 9
6984 AA DOESBURG
T + 31 313 48 02 00
E info@ubbink.nl
W www.ubbink.nl
VILLEROY & BOCH
Computerweg 22
3542 DR UTRECHT
T +31 30 247 34 00
F +31 30 247 34 99
E info@villeroy-boch.nl
W www.villeroy-boch.nl
WAGO NEDERLAND BV
Postbus 2070
7301 DB APELDOORN
T +31 55 368 35 00
E info@wago.com
W www.wago.com
THERMONOORD BV
Tolhûsleane 7
8401 GA Gorredijk
T +31 513 46 99 99
E info@thermonoord.nl
W www.thermonoord.nl
UNICA INSTALLATIETECHNIEK BV
Postbus 83
2410 AB BODEGRAVEN
T +31 172 64 41 44
E info@unica.nl
W www.unica.nl
VINK SYSTEMEN
Postbus 3119
2220 CC KATWIJK
T +31 71 40 98 300
E info@vinksystemen.nl
W www.vinksystemen.nl
WESTERN AIRCONDITIONING BV
De Wel 10
3871 MV HOEVELAKEN
T +31 33 247 78 00
E info@western.nl
W www.western.nl
OPTIMALE LICHT-OUTPUT
ALLEEN AAN WANNEER NODIG
www.reveb.eu by
2019-03-28_reveb_AD_I&B_Fokker_197x130.indd 1 28-3-2019 11:36:29
INSTALLATIEENBOUW.NL | 129

ONDERHOUDSVRIJ INSTALLEREN
WINSTA® Hét beste systeem voor de stekerbare gebouwinstallatie
ONDERHOUDSVRIJ
STEKERBAAR
INSTALLEREN
WINSTA® is:
Toegestaan in gesloten wanden en plafonds
Stekerbaar installeren volgens de NEN NPR 5310 Praktijkrichtlijn
Maintenance Free gecertificeerd middels BS 5733:2010
Snel, stekerbaar en 100% onderhoudsvrij installeren
www.wago.com/nl

Conceptontwikkeling
24/7 bestelgemak
Engineering
Projectbegeleiding
5 jaar systeemgarantie
Training
Totaal in klimaatoplossingen
Voor een compleet assortiment in koude- en klimaattechniek bent
u bij Centercon aan het juiste adres. Maar Centercon gaat verder!
Wij bieden intensieve projectbegeleiding en denken met u mee
over het ontwerp en de selectie. Naast het productassortiment
van LG Climate Solutions biedt Centercon een ruime selectie
aanvullende producten.
www.centercon.nl | 010 258 11 21 | salesairco@centercon.nl

By your side
from concept to completion
Een gezond binnenklimaat is een van de grootste
uitdagingen bij energieneutraal bouwen. Met onze
kennis en ervaring zijn we in staat om ook voor de
meest complexe klimaattechnische systemen een
eenvoudige, effectieve systeemoplossing te bieden.
Systemair is fabrikant en leverancier van het meest complete én
meest flexibele assortiment in ventilatie en klimaatbeheersing.
Vanuit gezamenlijk vertrouwen staan we u graag terzijde zodat we
voor iedere specifieke situatie het gewenste binnenklimaat creëren.
Van concept tot realisatie.
Systemair B.V.
Harderwijk · Tel: 0341 - 439 100
Waalwijk · Tel: 0416 - 685 555
www.systemair.nl