Kijk 2019_6 DIGIMAG-pagina's-1,4-5,14-15,36

WWW.KIJKMAGAZINE.NL NR. 6 / 2019 / € 6,25
SUPERAANBIEDING
IN DE
AANVAL!
VLIEGLES
BOVEN DE
POLDER
VERLEGT JE HORIZON
DE GROOTSTE
BLUNDERS
UIT DE WETENSCHAP
10619 10817
POLLEN
MEER DAN
IRRITANT
ZWART GAT
TOT HET
GAATJE VOOR
EEN PLAATJE
ZUINIG
DATACENTERS
HOUDEN HET
HOOFD KOEL
RUSTÂGH!
LUI ZIJN IS
ZO GEK
NOG NIET
AP AP
8 718972 500245 500450

62
WAARZEGGER
De Japanse seismoloog Kosuke
Heki denkt dé manier te hebben
gevonden om aardbevingen te
voorspellen.
51
CONSERVATIEF
INTERVIEW Socioloog Niels Blom
ontdekte dat relaties er niet beter op
worden als de vrouw meer verdient
dan de man. Hoe zit dat?
6
COMMUNICATIE 2.0
KIJK KORT Vissen en bijen babbelen
met elkaar, het maag-darmstelsel laat
weten welk drankje écht dorstlessend
is en meer wetenschaps- en technieuws.
60 SPELEDINGEN
TECH-TOYS De eerste sneeuwbol met
een platte aarde, een apparaatje om je
hond te kalmeren en een hypermoderne
fiets. Voor ieder wat wils in onze
gadget rubriek.
13 STRESSTEST
COLUMN Honden elektrische schokken
toedienen, is wreed, maar het leverde
een belangrijk diermodel voor depressie
op. Hoe? Willem van der Does legt
het uit.
14 BLOOPERREEKS
Hoewel we vaak denken dat wetenschappers
geniaal zijn, hebben ze de
(on)nodige missers op hun naam staan.
Acht voorbeelden.
22 HOT!
NEDERTECH Heb jij het altijd steenkoud
op je werk en weigert je collega
de airco uit te zetten? Het persoonlijke
klimaatsysteem Séole komt dan als geroepen.
24 RELAX
Luieren zit in het verdomhoekje, maar
wie naar het wetenschappelijk bewijs
kijkt, zal zien dat het zo slecht nog niet
is om af en toe te lanterfanten.
66 STERHOPPEN
FAR OUT Vier astronomen hebben een
geavanceerde computersimulatie gebruikt
om te achterhalen hoe snel
buitenaardse wezens een
sterrenstelsel kunnen
koloniseren.
68
AIR COMBAT
EUROPE
Zelf een doelwit
uitzoeken, de route
ernaartoe uitstippelen
en er een
duikvlucht op uitvoeren?
Journalist
Nick Kivits durfde het
aan. En jij kunt dezelfde ervaring
opdoen.
76 ENERGIEVERSPILLING?
KIJK ANTWOORDT Pak je waaier er
maar bij, want de zomerhitte staat voor
de deur. Maar heeft dat wapperen eigenlijk
wel nut? En meer levenskwesties
in onze vragenrubriek.
Vlieg
mee!
Zie pagina
74
36 POLLENPORTRET
IN BEELD Wie last van hooikoorts
heeft, zit natuurlijk niet op pollen te
wachten. Gelukkig zijn deze prachtfoto’s
van stuifmeelkorrels helemaal niemand
tot last.
79 POK!
COLUMN Hollywood heeft een simpele
oplossing voor geheugenverlies door
een kopstoot: een tweede beuk tegen
het hoofd. Ronald Veldhuizen klapt
bovenop deze mythe.
54
zwart
LANGVERWACHT
Het heeft nogal wat voeten in de
aarde gehad, maar daar is-ie dan
eindelijk: de eerste foto van een
gat.
4 6/2019

36
54
44
meer
30
verhalen
44
14
OVERLOAD
Hoe houden datacenters hun energieverbruik
zo laag mogelijk nu we steeds
op het internet uitvoeren?
MYSTERIE
Over de vermissing van Paul Redfern,
de piloot die vanuit de VS naar Rio de
Janeiro wilde vliegen, doen vreemde
de ronde.
74
24
EDITORIAL
KESSELER
NAVIGATIE
I
n deze KIJK hebben we twee artikelen
waarin navigeren centraal staat. Het
eerste gaat over de avonturier Paul
Redfern die in 1927 in zijn Stinson Detroiter van de
VS naar Rio de Janeiro wilde vliegen. Tegenwoordig
stelt zo’n hopje van 7000 kilometer niet zoveel
meer voor, maar in de beginjaren van de luchtvaart
was het nog wel een dingetje, zoals dat heet.
Zeker omdat er nog geen sprake was van iets als
radar en Redfern dus alleen op basis van kompas
en kaart de koers richting Rio kon bepalen. Op
zeker moment moest hij zelfs met behulp van een
briefje de hulp inroepen van de kapitein van een
Noors vrachtschip. (Hoe dat precies in zijn werk
ging, lees je op pagina 30 en verder.) Kort daarna
verdween de Amerikaanse vliegenier in de groene
hel van de Venezolaanse jungle.
Aan dat verhaal moest ik denken toen ik onze
eigen luchtheld Nick Kivits op het vliegveld van
Lelystad in een Blackshape Prime BS100 zag
stappen. Nick had zijn eigen koers uitgezet en
ging onder begeleiding van de doorgewinterde
F-16-vlieger Bob ‘Bobba’ Bakker op zoek naar de
Ketelbrug. Niet in een rechte lijn, maar via verschillende
strak getimede legs: punten op de kaart
die uiteindelijk bij de Ketelburg uitkomen. En die
zouden ze dan compleet platbombarderen… Nou
ja, zogenaamd dan.
Nick is freelancer en dus niet in dienst van KIJK,
maar toch stond ik een beetje met een knoop in
mijn maag toe te kijken hoe hij werd vastgesnoerd
en het toestel vervolgens de startbaan af denderde.
Je wilt nou eenmaal niet dat de man, vader
van twee bloedjes van kinderen en bovendien een
buitengewoon aardig mens, ergens in de groene
hel van de Flevopolder verdwijnt. Een onredelijke
angst overigens, want dankzij de meereizende
F-16-vlieger zit je in de cockpit van een Blackshape
veiliger dan in je auto terug naar huis.
Na dik drie kwartier was Nick heelhuids terug op
aarde. Met een grote grijns op zijn gezicht en een
hoofd vol informatie over
wat er allemaal bij komt
kijken om precies op het
juiste moment een bom
op een doelwit te krijgen.
Nicks avontuur kun jij als
trouwe lezer van KIJK
ook beleven (zie de
aanbieding op
pagina 74). Die
grote grijns krijg
je er gratis bij.
André Kesseler is hoofdredacteur van KIJK.
Reageren op deze column?
Schrijf naar info@kijkmagazine.nl.
BEELD COVER: U.S. LIBRARY OF CONGRES, BEELDBEWERKING BERT VAN DEN BROEK/IDETIF, SPL/ANP. BEELD INHOUD: THE PAUL RINALDO REDFERN AVIATION SOCIETY OF COLUMBIA, ISTOCK/GETTY IMAGES, EHT COLLABORATION, US NAVY, STUDIO 5982
6/2019 5

HALL OF SH
8 WETENSCHAPPELIJKE BLOOPERS
Tekst: Nick Kivits
Wetenschap bedrijven is een kwestie van vallen en opstaan.
Fouten maken hoort erbij. Maar sommige vergissingen zijn
zo knullig dat ze een facepalm verdienen. Verbijt je bij acht
onnodige blunders uit de wetenschap.
NASA/JPL-CALTECH/MSSS
14 6/2019

AME
Barbecue
op Mars
T
oen de NASA halverwege 2018 bekendmaakte dat
het robotkarretje Curiosity organisch materiaal op
Mars had gevonden, was dat groot nieuws. Maar
diezelfde ontdekking had de ruimtevaartorganisatie ruim
veertig jaar geleden al kunnen claimen. In 1976 zetten de
Amerikanen twee landers op de rode planeet. De missie van
deze Viking 1 en Viking 2: monsters nemen van de Marsbodem,
die verhitten en dan met sensors aan de vrijkomende gassen
snuffelen, op zoek naar sporen van leven.
Wetenschappers hadden goede hoop dat de Vikings die sporen
zouden vinden. Net als de andere planeten in ons zonnestelsel
wordt Mars namelijk continu bekogeld met micrometeorieten
die rijk zijn aan koolstoffen. Omdat koolstofverbindingen aan
de basis liggen van het leven op aarde, is het niet onlogisch
om te denken dat die vlieger ook opgaat voor Mars. Maar tot
verbazing van de wetenschappers brachten de Vikings slecht
nieuws. Ze troffen helemaal niets aan. Mars was zo dood als
een pier.
Toch vond Curiosity wél sporen van Marsleven. Waarom de
Vikings die niet hadden opgepikt? Het antwoord op deze
vraag kwam eveneens van Curiosity. Naast de complexe organische
verbindingen die de rover ontdekte, stuitte hij namelijk
ook op chlorobenzeen. Dat goedje ontstaat wanneer je koolstofmoleculen
– de bouwstenen voor leven – tegelijk verbrandt
met perchloraat, een licht ontvlambaar zout dat hier op aarde
voornamelijk in vuurwerk wordt gebruikt. In 2008 ontdekte
NASA’s Phoenix-rover al dat de Marsbodem vol zit met
perchloraat. Maar het is daar zo koud dat het perchloraat
niet vanzelf verbrandt en er dus geen chlorobenzeen wordt
gevormd.
Al snel concludeerden NASA-wetenschappers dat het chlorobenzeen
dat Curiosity was tegengekomen, moest zijn ontstaan
na verwarming van de grond door de rover. Toen ze vervolgens
gingen spitten in data van de oude Viking-missies, zagen ze
dat ook die het goedje hadden ontdekt. Viking 1 en 2 vonden
dus wel degelijk organische moleculen op Mars, maar hadden
hun grondmonsters zo heet gemaakt dat het perchloraat was
ontbrand. De organische verbindingen én een wereldschokkende
vondst gingen daarmee in rook op.
n De NASA stuurde Viking 1 en 2 naar
Mars om sporen van leven te zoeken.
Die vonden ze, en lieten ze toen per
ongeluk in rook opgaan.
NASA
6/2019 15

Tekst: Naomi Vreeburg
Stuifmeel
POLLEN ONDER DE LOEP
Jeukende ogen, niet te stoppen loopneuzen en heftige
niesaanvallen. Pollen, en dan met name die van grassen,
zitten hooikoortspatiënten behoorlijk dwars. Gelukkig
zorgen deze prachtige pollenplaten niet voor dat soort
ongemakken.
36 6/2019