NAMIBIË WACHTEN OP WATER
1
GEBAAND PAD DEADVLEI • Wees de massa’s in Deadvlei te slim
af door te verblijven op de camping of in de Sossus Dune Lodge in het
park, zodat je als eerste de dode vlakte kunt verkennen.
HALLO! • Een giraf neemt poolshoogte in het Erindi
Private Game Reserve, op slechts een paar uurtjes
rijden van de hoofdstad Windhoek.
meestal ’s nachts en overdag zet hij überhaupt
geen stap.
De onymacris unguicularis, een endemische
kever, pakt het anders aan. ’s Ochtends
vroeg klimt hij naar de rand van de duinen
en houdt zijn lichaam in een hoek van
45 graden. Al snel verzamelt de mist zich
op zijn lichaampje en vormt langzaam een
druppel. Zodra de druppel groot genoeg is,
glijdt hij naar beneden, zo de bek van de
kever in.
En er is nog een ander laatste redmiddel
voor de dieren als de regen uitblijft: rivierbeddingen.
Al is hier in de Namibwoestijn
al vier jaar geen noemenswaardige regen
gevallen, de rvierbeddingen zijn nog opvallend
groen. Bomen als de kameeldoorn
hebben wortels die tot een ongelooflijke
zestig meter diepte op zoek gaan naar
water. Ze bereiken zo het ver weggezonken
vocht van de stromende rivier van jaren
geleden.
Don’t wash me!
Zo doorgewinterd als de antilope is om in
de Namibwoestijn te overleven, zo’n moeite
heeft de mens om zich hier staande te houden.
Namibië (en heel zuidelijk Afrika) lijdt
onder een droogte die al vier jaar aanhoudt.
Drie keer is de regentijd zonder noemenswaardige
regen voorbijgegaan.
De watervoorraden van de steden zijn bijna
uitgeput en hoofdstad Windhoek heeft zelfs
de noodtoestand uitgeroepen. Door de stad
rijden auto’s die bedekt zijn met rood stof,
met daarin de met de hand geschreven
waarschuwing ‘Don’t wash me!’, om de
eigenaar eraan te herinneren geen water te
verspillen. Ver weg van Windhoek zijn grote
ondergrondse watervoorraden gevonden,
maar voordat deze operationeel zijn en de
pijpleiding naar Windhoek is aangelegd,
zijn we tien jaar verder, en de hoofdstad
heeft echt nu water nodig.
Enkele dagen geleden spraken fotografe
Louise en ik de eigenaren van de BuellsPort
Lodge, die ook een werkende boerderij is.
‘Voor de droogte hadden we driehonderd
stuks vee,’ vertelt gids Evan, ‘maar de
droogte hield maar aan. Om te voorkomen
dat het gras tot op de wortel zou worden
opgegeten en zich nooit meer zou kunnen
herstellen, hebben we 250 koeien verkocht.
Vijftig was het aantal koeien dat het land
zou kunnen dragen.’ Hij zucht: ‘Althans,
dat was het idee. Toen kwamen honderden
zebra’s ons land op. Ze waren op de vlucht
geslagen voor de droogte en vraten ons gras
alsnog kaal. Wat kun je doen?!’
Vroeger zag je in dit westelijke deel van
Namibië links en rechts van de weg boerderijen,
hekwerken, aluminium windmolens
om water op te pompen, en vooral veel vee,
ondanks het droge klimaat. Maar nu is
alles leeg. De hekwerken zitten vol gaten
of zijn omvergeblazen door de wind.
De windmolens missen wieken en staan er
troosteloos bij. Er is simpelweg niets meer
te eten hier voor koeien. Maakt dat het
landschap minder interessant? Niets van
dat. De indrukwekkende vergezichten met
bergketens, zandduinen en open vlaktes
waar Namibië zo bekend om staat, zijn er
nog steeds. En ze zijn nog steeds fantastisch
mooi.
Soms helpt de mens zelfs een handje mee.
Omdat boeren in deze regio al vele jaren
extreem moeilijk is, besloot de boer Albi
Brückner begin jaren tachtig na een aantal
regenseizoenen zonder regen zijn land
12
13
10
NEPAL
OP WEG NAAR MUSTANG
Dit Tibetaans boeddhistisch
koninkrijkje was
eeuwenlang
geïsoleerd van
de rest van Nepal
Verstopt achter het bergmassief
van het onder trekkers befaamde
Annapurnacircuit ligt een van de
meest bijzondere en afgelegen gebieden
van Nepal: Mustang. Dit Tibetaans boeddhistisch
koninkrijkje was eeuwenlang
geïsoleerd van de rest van het land, en
heeft zijn Tibetaanse cultuur daarom
grotendeels behouden. Het hooggelegen
gebied is mystiek, ruig en desolaat, met
dramatische rotslandschappen en mooie
middeleeuwse dorpjes. Pas sinds 1992 is
Upper Mustang opengesteld voor buitenlanders,
en nog steeds is het aantal
toeristen er beperkt. Verwacht dus weinig
voorzieningen. Hoewel inmiddels in alle
dorpen op de routes guesthouses zijn, is
het nergens luxe. Tot voor kort was de
regio alleen te bereizen voor trekkers,
maar sinds enkele jaren loopt er ook een
onverharde weg, zodat je nu ook met een
jeep kunt reizen. Comfortabel is dat niet
echt, maar het kan een goed alternatief
zijn om tijd te winnen op de terugweg
− de tien dagen waarvoor je een permit
krijgt zijn net te weinig voor een ontspannen
trekking. Let op: de Nepalese regering
heeft plannen om een snelweg aan te
leggen door Mustang, om zo China en
Nepal met elkaar te verbinden. Een weg
die ongetwijfeld grote veranderingen met
zich mee zal brengen in het nu nog zo
geïsoleerde gebied. Wie deze bijzondere
wereld wil zien voordat het asfalt komt,
gaat er dus het beste zo snel mogelijk
heen. Onder de highlights: Tetang.
Dit fotogenieke dorp ligt in een vallei die
wordt omgeven door rode en zandkleurige
kliffen. Het bestaat uit twee delen. Aan
de ene kant een voormalig paleis waar nu
koeien en enkele bewoners huizen, aan
de andere kant een middeleeuws fort met
daarbinnen een wirwar van smalle steegjes
en instortende huizen die nog altijd worden
bewoond. Bezoek ook het Lo-Ghyekar
klooster. Dit oudste klooster van Upper
Mustang, uit de achtste eeuw, ligt niet ver
van het dorp Tsarang. Volgens de legende
vermoordde de Tibetaanse Goeroe Rinpoche
hier een demon. Achterin het klooster
is een beeld in de muur van een boeddha,
waarvan wordt gezegd dat die uit zichzelf
is verschenen. Inderdaad, Upper Mustang
is een plek vol verhalen.
DEZE WEG IS STRAKS WEG
Tot nog maar een jaar of acht geleden was
de hoogvlakte van Mustang slechts te voet
of te paard bereikbaar. Nu slingert er een
onverharde weg door het gebied, alleen
begaanbaar voor jeeps en vrachtwagens.
Maar de Nepalese en Chinese overheden
willen een heuse snelweg aanleggen.
Links, met de klok mee
ON THE ROAD
Kokkin in het klooster in het gehucht Chosar.
Een lama in opperste concentratie in Chosar.
Het middeleeuwse plaatsje Tetang.
De immer bepakte dorpsvrouwen dragen
kleurige geweven omslagdoeken, die
aangeven dat ze getrouwd zijn.
42 43
IRAN
WELKOM IN
HET MILLION
STAR HOTEL
44 45
15 BOLIVIA MEER TUSSEN HEMEL EN AARDE
Onze chauffeur Antonio oogt onzeker.
De Salar de Coipasa, het zoutmeer
waar we met de Land Cruiser
overheen moeten, ligt vol met plassen
water. Al zeker twee uur rijden we langs
de oever, op zoek naar een goede plek om
erop te kunnen. Op meerdere plaatsen
is het zout zo vochtig dat auto’s er in
vast zijn komen te zitten. Diepe kuilen
verraden dat er lang is gegraven om ze
los te krijgen. Pas nadat Antonio voor de
zoveelste keer is uitgestapt om lopend
de zoutkorst te verkennen, besluit hij het
erop te wagen. Hoe verder we het meer
oprijden, hoe dieper de plassen water.
Ik begin me ongerust te maken. Weet
Antonio wel waarmee hij bezig is?
Mobiele telefoons hebben
in deze uithoek van Bolivia
geen bereik. Andere auto’s
zijn we de afgelopen uren
niet tegengekomen. Wat
als we met pech stil komen
te staan? Hier overnachten
is onmogelijk, dan
vriezen we dood. Door
het ijskoude water lopen
om hulp te halen, is geen optie. Ik zie de
krantenkoppen al voor me: ‘Fotograaf en
schrijver van Columbus doodgevroren in
Bolivia’.
We zijn onderweg over de Altiplano,
de hoogvlakte in het zuidwesten van
het land. De uitgestrekte regio, gemiddeld
bijna vierduizend meter hoog, is het
domein van de Aymara-indianen. Behalve
in Bolivia woont dit volk van ongeveer
twee miljoen mensen ook in de buurlanden
Chili en Peru. De Aymara hebben een
eeuwenoude cultuur, die de veroveringen
Er zijn hier de
afgelopen jaren
niet meer dan tien
toeristen geweest
door de Inca’s en later de Spanjaarden
goed heeft weerstaan. De indianen
spreken een eigen taal en verbouwen
gewassen, zoals quinoa, die van oorsprong
vrijwel nergens anders ter wereld
voorkomen. De meeste Aymara hebben
zich de afgelopen eeuwen bekeerd tot
het christendom, maar hun traditionele
goden vereren ze ook. Een van de weinige
rituelen die ze niet meer uitvoeren is het
mummificeren van hun doden. Overal op
de Altiplano zijn nog oude graftombes
te vinden. Hun land barst ook van de
natuurlijke rijkdommen. Naast quinoa,
dat extreem voedingrijk is en de door
de Inca’s ‘moeder van alle granen’ werd
genoemd, komt ook de aardappel oorspronkelijk
hier vandaan.
De Spanjaarden namen de
knol in de zestiende eeuw
mee naar huis, waardoor
de voedselzekerheid in
Europa toenam. Ook is de
Boliviaanse Altiplano rijk
aan delfstoffen. Er wordt
onder meer lood, zink
en goud gewonnen.
De helft van de wereldwijde voorraad aan
lithium, het beste metaal om accucellen
van te fabriceren, is naar schatting hier te
vinden. Ik wil met eigen ogen zien hoe de
Bolivianen al die natuurlijke rijkdommen
winnen. En proeven wat voor gerechten
ze van hun gewassen maken. Maar eerst
moeten we levend van dit zoutmeer
afkomen.
Super Food
De quinoa-oogst is in volle gang op de
Altiplano. Overal op het platteland zijn
BORRELTIJD • Door vulkanische activiteit in de bodem zijn op
meerdere plaatsen in Nationaal Park Sajama geisers te vinden.
Terwijl het buiten vriest, kookt het uit de grond opborrelende water.
62
63
16
TADZJIKISTAN
HIGHWAY TO HEAVEN
Hoogteziekte,
aardverschuivingen,
verdwaalde jakken?
Je neemt ze allemaal op de koop toe
Over een lengte van bijna 2500 kilometer
slingert de Pamir Highway,
de op een na hoogste internationale
autoweg ter wereld, door de bergen van
Centraal-Azië. Hoogteziekte, aardverschuivingen,
verdwaalde jakken − je neemt ze
allemaal op de koop toe voor een letterlijk
en figuurlijk adembenemend avontuur
door een van de meest ongerepte gebieden
op aarde. Maar voor een van onze
favoriete trajecten ga je even weg van de
weg. Vanuit het Bulunkul-meer loopt de
officiële route van de Pamir Highway naar
de Tadzjiekse provinciehoofdstad Khorog.
Verlaat echter de Highway voor twee
dagen voor een omweg door de groene
Whakanvallei, die de bevolking rijkelijk
voorziet van verse groenten en fruit. Hier
heerst een prettig klimaat en de zon schijnt
uitbundig – de jassen kunnen uit. Behalve
enkele fietsers kom je naar alle waarschijnlijkheid
geen enkele buitenlander tegen.
De weg verandert in een ruig pad van zand
en steenslag – je 4x4 komt goed van pas
terwijl jij of je chauffeur met grote behendigheid
langs hoge rotswanden en diepe
afgronden manoeuvreert. Je passeert eerst
nog de Harguspas op 4344 meter en daalt
dan over een stuk van dertig kilometer
ruim 1500 meter totdat je de grensrivier
Panj bereikt. Rechts is Tadzjikistan met
het Pamirgebergte, links ligt Afghanistan
met het Hindukushgebergte. Op sommige
plekken is de rivier slechts enkele
meters breed, waardoor je makkelijk met je
Afghaanse overburen zou kunnen communiceren.
Toch zijn de onderlinge contacten
beperkt. Er zijn geen officiële grensovergangen,
maar wel relatief veel militairen
om de grens in de gaten te houden.
De angst aan de Tadzjiekse kant voor terroristische
groeperingen is diep geworteld.
Soms worden delen van de Pamir Highway
en de Whakanvallei zelfs enkele dagen
afgesloten voor buitenlanders. Laat je goed
informeren en niet uit het veld slaan − de
250 kilometer lange rit naar Khorog langs
de slingerende Panj-rivier is puur genieten.
Aan de Afghaanse kant van de rivier zie je
mannen op ezeltjes voortsjokken en vrouwen
de was doen. Je maakt tussenstops bij
de ruïnes van een boeddhistische stoepa
in Vrang en verkent de omgeving van het
door de tijd vergeten Jalang.
PIEKEN EN DALEN
Na het passeren van de Harguspas op ruim
4300 meter volgt een steile afdaling naar
de Wakhanvallei. Eenmaal 1500 meter lager
kunnen de handschoenen en de winterjas uit.
Links, met de klok mee
ON THE ROAD
Tussen april en september trekken
Kirgizische nomaden met hun vee naar de
groene grasweiden.
In onze zomermaanden slaan de Kirgizische
nomaden hun yurts op in de groene valleien.
Ook in Tadzjikistan maken jakken een
onmisbaar onderdeel uit van het dagelijkse
leven.
Aan de oever van het Rangkulmeer.
72 73
ITALIË
DE ZOETHEID VAN
HET NIETSDOEN
IN SARDINIË
74 75
ITALIË DE ZOETHEID VAN HET NIETSDOEN IN SARDINIË
17
ALS IN AFRIKA • Het berggebied Supramonte is met zijn grote hoogteverschillen en
onverharde paden met grote losliggende keien eigenlijk alleen te voet of per elektrische
fatbike te verkennen. Op de achtergrond de 1300 meter hoge Monte Novo San Giovanni.
TURKOOIZEN OVERLOAD • De baai van Orosei is een speeltuin voor kajakkers, die
vanaf Cala Gonone noordwaarts peddelen langs verborgen baaitjes, zand- en kiezelstranden,
grotten en − maar dan ben je wel drie dagen onderweg − de beroemde puntrots Aguglia.
inderdaad goed te kennen. Niet achter
de geraniums blijven zitten maar altijd
buiten met vrienden zijn. Maar dan
vertelt Antonio ons dat er weinig werk
is. Dat zal wel de reden zijn waarom hier
ook zo veel jongemannen de hele dag
buiten hangen. Hoe mooi Sardinië ook
is, hier geboren worden kent duidelijk
zijn uitdagingen. Niet iedereen zal kunnen
vertrekken om een beter leven voor
zichzelf te creëren op het vasteland of in
een ander land, en dan moet je het doen
met wat er is. Je wordt dan bijvoorbeeld
boer. Of visser. Of herder. Of je gaat in
het toerisme werken. Heel veel andere
mogelijkheden lijken er niet te zijn.
En al helemaal niet in dit deel van
het eiland.
De Supramonte, waar we willen gaan
fietsen, is een onherbergzaam gebied.
Herders namen vroeger hun kuddes
hier mee naartoe om ze te laten grazen.
Ze bleven dan wekenlang weg en sliepen
in eenvoudige hutten die ze zelf gebouwd
hadden met behulp van de materialen die
voorhanden waren: jeneverbeshout en
stenen. Overal in de Supramonte zie je
deze herdershutten staan en je kunt zelfs
trails volgen die herders vroeger liepen.
Ons vervoermiddel in het gebergte is
een elektrisch ondersteunde fatbike.
Niet omdat we deze fiets met extra brede
banden hip vinden, maar omdat de
paden waar je in de Supramonte op fietst
zo steil omhoog voeren en zo bezaaid
zijn met rotsen en keien, dat een gewone
mountainbike het al snel zou opgeven.
Een van onze rugzakken is gevuld met
lokale producten uit de supermarkt:
druiven, zachte geitenkaas, brood,
veel water en een picknickkleed. In de
andere rugzak zitten reparatiespullen
voor de fiets. De scherpe stenen zouden
een lekke band kunnen veroorzaken,
maar de verhuurder geeft aan dat dat
bijna onmogelijk is met de dikke banden
van een fatbike. De fiets van Matthijs
heeft een gps met een trail die we gaan
volgen. Het eerste stuk klimt meteen
vele honderden meters omhoog. De fiets
voelt alleen al door de dikke banden
en de accu zwaar. Dit stuk omhoog was
voor mij al onhaalbaar geweest zonder
elektrische ondersteuning. We slaan de
onverharde paden in en zien meteen,
in de verte, de indrukwekkend hoge
wanden van de Supramonte.
Op safari met vee
De fatbike blijkt een goede zet te zijn
geweest. Overal om ons heen zien we
tafereeltjes die waarschijnlijk geheel
aan ons voorbij waren gegaan als we
in de auto hadden gezeten. Niet dat je
hier met de auto mag komen, maar toch.
Koeien die beschutting hebben gezocht
in de schaduw schrikken zich rot als
wij ineens langskomen. Kuddes langharige
schapen grazen vredig, gehoed
door blaffende honden (sinds de komst
van de auto hoeven de herders er niet
constant bij te zijn). We horen geritsel in
de struiken en zien vervolgens hagedissen
wegschieten. Zwart-witte kraaien
zitten hoog in een boom, in een nest met
kuikens. En paarden rennen verschrikt
weg, zoals paarden eigenlijk altijd doen.
78 79
ZWITSERLAND IN DE WOLKEN VAN GRAUBÜNDEN
DWARS DOOR DE ARDENNEN BELGIË
24 25
PIEKFIJN Een ibex ofwel alpensteenbok bij het bergmeer Lej Languard • De via ferrata
(Italiaans voor ijzeren weg) naar de 3146 meter hoge bergtop Piz Trovat.
EVEN STOOM AFBLAZEN Stoomtrein tussen de plaatsjes Mariembourg en Treignes.
• De wandeling door de vallei van de Ninglinspo is zonder meer een van de mooiste van België.
De hoge pieken in ‘winterwonderland’
Graubünden, Zwitserlands grootste
kanton, kietelen op sommige plekken
de wolken. Gelukkig is het sky is the
limit-gevoel niet voorbehouden aan het
winterseizoen. Je belandt hier in de zomer
in een waar outdoorparadijs; je kunt gaan
hiken, mountainbiken, bergbeklimmen,
canyonen en zelfs paragliden. Om van de
gebaande paden te blijven, volg je onze
tips op. Start in Zürich en rijd per auto
naar het pittoreske Scuol, bekend om zijn
waterbronnen. Geniet onderweg van de
prachtige Füelapas, een voorproefje op
wat Graubünden qua landschap te bieden
heeft. Maak de ‘oversteek’ naar Italië
door de nauwe doorgang in Val d’Uina,
voorheen een smokkelroute. De eveneens
verbluffende Ofenpas, dwars door het
Zwitsers Nationaal Park, biedt vervolgens
een bruggetje naar de regio Val Müstair.
Valchava of het bekendere Santa Maria is
een uitstekende uitvalsbasis om het
ongerepte natuurgebied Biosfera Val Müstair
te ontdekken. Terug in het dal volg je
de rivier Inn naar Pontresina, het aantrekkelijke
startpunt van wandel- en klimtochten
in de omgeving, waaronder het
immense Berninamassief. Rijd daarna door
naar het authentieke Bivio (sla St. Moritz
dus over) en leer over de geschiedenis van
de Septimerpas en Julierpas voordat je de
weg vervolgt richting Savognin. Maar niet
voordat je de dieren en planten van het
plateau Alp Flix hebt verkend. Dit op bijna
tweeduizend meter hoogte gelegen plateau
wordt omringd door besneeuwde toppen
vol kabbelende beekjes en serene meertjes.
Het veenlandschap wordt gerekend tot de
meest biodiverse gebieden van Zwitserland.
Treinfanaten nemen een kijkje bij het
Landwasserviaduct waarover treinen zich
een weg banen door het gebergte. Even ten
westen ligt een bijzonder natuurfenomeen:
de Viamala, een hoge uitgesleten kloof.
Durfallen begeven zich in het ijskoude
water voor een spannende glijdpartij
oftewel een canyoningtocht. Canyoning
is in feite het volgen van rivieren in diepe
kloven (canyons) met behulp van verschillende
technieken: lopen, klimmen,
springen, abseilen, zwemmen en glijden.
De laatste stop is populaire zomer- én
winterbestemming Flims-Laax, in het dal
waar de Rijn zijn oorsprong kent. Waai uit
op de bospaden rondom de ietwat toeristische
Caumasee en Crestasee. Overgebleven
Zwitserse francs ‘loos’ je tenslotte in de
kantonhoofdstad Chur, voordat je terugkeert
naar Zürich.
Ze zijn groen, vlakbij, en het ideale
weekendje of weekje weg. Toch
worden de Belgische Ardennen vaak
over het hoofd gezien. Laat je verleiden
door, in de woorden van Casanova, ‘een
van de zonderlingste streken van Europa’.
Met de Ardennen wordt het gebied
aangeduid dat onder de rivieren Samber
en Maas ligt. Rivieren als de Ourthe en
de Lesse kronkelen door beboste valleien
en het ongerepte landschap vormt het
ideale decor voor avontuurlijke uitjes in de
natuur. Daar komt nog bij dat de dorpen en
verstilde gehuchten uitermate charmant en
authentiek zijn, je her en der eeuwenoude
kastelen en burchten kunt bezoeken en de
Belgen bekendstaan om hun grote ‘goesting’
in lekker eten en stevige bieren.
Begin in de provincie Luik met een wandeling
langs de enige bergrivier die België rijk
is en ga beverburchten spotten. In het zog
van een natuurgids kun je op excursie gaan
om de bouwwerken te bewonderen. Zorg
ervoor dat je hoge regenlaarzen aantrekt –
je zakt regelmatig kniediep in het zompige
veen. En besef dat de kans zo goed als nul
is dat je de bevers zelf te zien zult krijgen.
Pas als het duister valt, komen de dieren
tevoorschijn. Steek vervolgens de provincie
Luxemburg al wandelend door tijdens een
hike over de Transardennaise. De route die
vanuit de toeristische uitvalsbasis La Roche
naar de burcht van Bouillon loopt er eentje
is van 160 kilometer aan bos-, land- en
dorpsweggetjes waar je vaker niet dan wel
mensen tegenkomt. Europ’Aventure zorgt
ervoor dat je bagage netjes vervoerd wordt
tussen je verschillende slaapplekken. En
heb je geen zin om zelf accommodatie te
regelen, dan kunnen zij dat ook nog voor
je doen. Wie het volledige traject wil
wandelen, is zeven dagen zoet. Mag het
wat sneller gaan, dan volg je met een
mountainbike of te paard een aangepaste
route, europaventure.be.
Laad vervolgens je batterijen op in het
diepe zuiden met een bezoekje aan de
zoutgrot in Aubange en versterk de innerlijke
mens bij de abdij van Orval.
De monniken hebben liever niet dat er
te veel over hen wordt geschreven; de
populariteit van hun bier is omgekeerd
evenredig met het aanbod. ls je innerlijke
mens nog niet helemaal versterkt door
het abdijbezoek en het bier, volg dan het
stroompje tot in het piepkleine grensgehucht
Chameleux. In de pretentieloze
bistrot de terroir (eetcafé met streekproducten)
eet je geweldig lekkere forel,
recht uit de vijvers van de abdij.
106 107
KIRGIZIË DE ONTDEKKING VAN DE HEMEL
26
teerde Audi’s en Mercedessen ons ver
boven de limiet voorbij. Maar oom agent
gunt ze geen blik waardig; rijke bestuurders
in een chique Pajero zijn niet te versmaden.
‘Ticket!’ roept hij, terwijl hij in de houding
schiet. Hij onderdrukt zichtbaar
een glimlach.
‘Ticket ni nada,’ zeg ik routineus. Het is
inmiddels de derde keer dat we worden
aangehouden. Andere keren hadden we
geen lichten aan en haalden we iemand
in − zware vergrijpen in een land waar
de lokale bevolking ogenschijnlijk zonder
verkeersregels rijdt. De politieman kijkt
me aan, heft zijn hoofd ietsje hoger, en
buldert: ‘SJTRAF! 500 som!’
Fijn, de onderhandeling is begonnen.
‘Njet!’ zeg ik nors. ‘100 som.’
Hij kijkt naar zijn Kirgizische collega’s
achter hem. Opnieuw de glimlach:
er moet wel wat te verdelen zijn. ‘400!’
We handjeklappen op driehonderd. Als ik
wat harder had gebulderd, zou tweehonderd
ook zijn gelukt. Maar zijn
pretoogjes maken me
week. Ik schuif hem het
geld toe, omgerekend vier
euro, ontvang zijn knikje
en rij verder. Kirgizië is
weliswaar al enige jaren
een democratie, maar
oude Sovjetgewoonten
zijn nog niet versleten. Corruptie bij
plaatselijke dienders en militaire wachtposten
zit als een printplaat in hun brein
gesoldeerd. Gelukkig gebruiken ze hun
macht met een soort vrolijkheid, minder
grimmig dan bij collega’s in buurlanden
als Oezbekistan of Kazachstan. Een aanvaring
met de machthebbers is hier eerder
een geestig klein avontuur dat een
mooi verhaal oplevert. Geef een knipoog
en wat zakgeld, en een minuut later sta je
Even niet opletten
en je breekt
een wielas
met ze te dollen en geven ze tips voor de
mooiste locaties en de beste wegen.
Op jacht met adelaars
De jeep valt stil voor de blauwwitte poort
van Ishenbek Kederov. Hij jaagt al 33 jaar
met adelaars en voor veertig dollar laat
hij zijn levende vlieger op. In de zomermaanden
dan; vanaf oktober gaat hij met
het beest op jacht in de bergen. Vossen,
marmotten en konijnen vangt Janar −
zoals de vogel heet − voor Ishenbek.
Eén keer nam hij zelfs een wolf te grazen.
Zijn Napelsgele klauwen, taai als stroef
rubber, grijpen de wolf in volle vlucht bij
bek en nek. Nagels zo groot als mijn pink
zetten zich vast in het vlees, waarna wolf
en Janar een robbertje worstelen in het
gras. De afgetrainde hond van Ishenbek
geeft zo snel hij kan ondersteuning om
het karwei af te maken.
Jagen met adelaars is een oeroud gebruik
onder nomaden in Centraal-Azië.
Sommige archeologen hebben aanwijzingen
gevonden dat ‘adelaarjagers’
al ver voor de jaartelling
actief waren. Berkutchi,
zoals het jagen in het
Kirgizisch wordt genoemd,
is een levensvervulling
omdat de relatie tussen de
meester en de vogel volledige
toewijding vereist in
een wederkerige relatie. Zoals de meester
een vogel traint, zo gaat een Kirgizisch
gezegde, traint de vogel zijn meester.
Janar is vijf jaar oud en al sinds zijn
kuikenfase onder de hoede van Ishenbek.
Het is de vierde adelaar van de ‘beroemde’
58-jarige inwoner van Kaji-Say −
iedereen in het dorp kent hem. Op zijn erf
ligt een drie meter diepe betonnen put
van vijf bij vijf meter. Onderin struint
een droevig ogende, maar schitterende
HOGE HOED • Op de weg naar de stad Kazarman houdt Nurlan de wacht voor een klein
natuurpark. Er staat een slagboom waar auto’s zomaar onder door kunnen. Vrachtwagens
hebben echter de hulp nodig van deze oude baas om de boom te heffen.
114
115
VERENIGDE STATEN INDIANENVERHALEN UIT NAVAJOLAND
31
verkopen beter, omdat die passen bij de
vooroordelen van toeristen. Tja, het levert
prachtige ambachtelijke voorwerpen op.
Én werkgelegenheid voor wie graag in dit
godvergeten gebied wil blijven wonen.
En dat geldt voor de meeste Navajo. Dus
waarom zou je daar iets op aan te merken
hebben?
We rijden de zoveelste hoek om. Gillen
tegelijkertijd: ‘Woooow!’ Plots verschijnt
hét beeld dat hoort bij het woord ‘roadtrip’.
We scheuren over een lange, rechte
weg die iets naar beneden helt, door een
vlak, dor landschap met roodverschroeide
aarde. Aan de horizon steken gigantische,
rechthoekige roodbruine rotsen omhoog
uit het landschap, als gebouwen. Even
verder, op het terras van het hagelnieuwe
View Hotel, is het uitzicht zo mogelijk nog
filmischer. Drie gigantische rotsen verheffen
zich majesteitelijk
boven de zinderende, rode
savanne. We zetten een
cowboyhoed op ons hoofd
en steken een peuk op.
Dat hoort op deze plek,
dat voelen we meteen.
We zijn in Monument Valley,
dat iedereen kent zonder
het te weten, omdat
er zoveel Hollywoodproducties en oude
westerns zijn opgenomen. Maar goed, hier
wónen dus mensen. Navajo. Zoals Karin
Black, gekleed in jeans, geruite blouse en
baseballcap, die ons met een jeep rondleidt
door ‘haar’ vallei. Karins huis staat
een paar rotsen verderop. Ze lacht om
onze verbazing, zoals ze constant om alles
lacht. ‘Of ik net zo mooi uitzicht heb? Dat
weet ik niet! Die rotsen zijn normaal voor
mij!’ Wel heeft ze voor elke vorm in het
landschap een naam. ‘Stagecoach’, ‘Castle
Butte’, ‘Coffee and Tea Pot’. De meeste zijn
geïnspireerd op hun vorm, of op films, die
Woooow!
Plots verschijnt hét
beeld dat hoort bij het
woord ‘roadtrip’
Karin allemaal gezien heeft. Dan komen
we bij een 91 meter hoge zandsteenpilaar
die ‘Totempaal’ wordt genoemd.
‘Ah, die heeft zeker een spirituele betekenis
voor jullie?’ probeer ik. ‘Nee, hoor,’
lacht Karin. ‘Navajo hebben geen totems.
Het is gewoon om hoe hij eruit ziet. Maar
weet je wie de enige is die de Totempaal
heeft beklommen? Clint Eastwood, voor
de film The Eiger Sanction. Hij heeft
bovenop de top gedineerd!’ Karin schaterlacht.
Ze weet nog een goede anekdote.
Onlangs werd hier de remake van Tonto
and the Lone Ranger opgenomen, met
Johnny Depp als indiaan in de hoofdrol.
Karin: ‘Ze hebben hem voor de film een
dooie kraai op het hoofd gezet. Dat heeft
niets met onze cultuur te maken!’ Of Karin
zich niet beledigd voelt? ‘Welnee, we hebben
de grootste lol gehad. Johnny Depp
kan ook totaal niet paardrijden.
Hij werd gefilmd op
een neppaard op een kar
en is zelfs dáár twee keer
vanaf gevallen!’ Nu moeten
ook wij smakelijk lachen.
Een indiaan die niet kan
paardrijden!
Bijzondere indiaan
En toch: is er dan niets in dit prachtige
landschap wat iets méér betekent voor
Karin als Navajo? ‘Natuurlijk wel’, antwoordt
ze. ‘Kijk om je heen.’ Ik kijk en zie
de rotsen, de droge aarde. En planten.
Ineens zie ik duizenden planten, die me
eerder totaal niet opgevallen waren.
‘Élke soort die je hier ziet gebruiken we
in onze ceremonies.’ Karin kijkt voor het
eerst serieus. Ik wijs de dichtstbijzijnde
aan. ‘Die plant gebruiken we bij de heilige
kinaalda-ceremonie, als een meisje
vrouw wordt. Het wordt met blauwe
maïs in een oven in de grond gestopt om
RIJDEN EN ROSSEN • Vanaf het moment dat hij kon rijden, galopeert John dagelijks
op zijn paard door de heuvels achter zijn huis in de buurt van Three Turkey Canyon.
Het land is al minstens drie generaties in zijn familie.
132
133
VERENIGDE STATEN INDIANENVERHALEN UIT NAVAJOLAND
31
XXL • De Grand Canyon is zo gigantisch lang (435 km) en breed (15 tot 29 km)
dat je het bijna niet kunt bevatten. Dat gevoel wordt versterkt omdat je
dankzij de droge lucht onmetelijk ver kunt kijken.
134 135
LAOS PROEF HET NIRWANA
37
landers het leven wanneer ze tegen alle
waarschuwingen in zonder gids nieuwe
grottenstelsels proberen te ontdekken.
Ze raken de weg kwijt, de batterij van de
zaklamp raakt leeg en pas weken later
worden ze − te laat − teruggevonden.
Toen Louise en ik gisteren een van de
vele grotten bezochten, vond ik de tocht
door nauwe gedeeltes waar we ons doorheen
moesten wurmen, de toenemende
warmte hoe dieper je de
grot ingaat en het steeds
lager wordende zuurstofgehalte
angstaanjagend.
Slow travel
We groeten de man en
fietsen verder over de
hobbelige weg, die me
doet denken aan de
hoofdweg van Laos naar
het noorden. Vorige week
legde ik ’m met een
terreinwagen af −
kotsmisselijk werd ik
gedwongen geregeld een tussenstop
maken. Maar goed, het positieve is
dat er in elk geval een gering aantal
geasfalteerde wegen is in Laos. In de
tijd dat wij op tv Miami Vice keken met
Sonny Crockett en Ricardo Tubbs die in
hun Ferrari Testarossa Miami (on)veilig
maakten, deed je er een volle maand
Decennialang was een
tandenstokerfabriek
een van de
grootste bronnen van
buitenlandse valuta en
de enige industrie
van het land
over om met je ossenkar van de hoofdstad
Vientiane de 150 kilometer naar
Vang Vieng af te leggen. Waar buurlanden
Vietnam, China en Thailand vol gas
de toekomst omarmen, kiest Laos voor
een veel behoedzamere, langzamere
route. Of zoals een man uit de oude
koninklijke hoofdstad Luang Prabang
tegen mij zei: ‘Wij willen helemaal niet
mee met de snelheid en groei van China.
Wij zijn eenvoudige mensen,
wij hebben niet zo
veel eisen. Wij willen alles
in ons eigen tempo doen
en laten ons niet opjagen.’
Het gevolg zie je als je
op de slow boat van de
grens van Thailand over
de Mekong naar Luang
Prabang vaart. Aan de ene
kant de vele lichtjes en
alle activiteit van Thailand,
en complete duisternis
aan de Laotiaanse
kant. Zelfs Frankrijk heeft
nooit een stempel kunnen drukken op
Laos. De Franse bezetting, in de eerste
helft van de twintigste eeuw, wordt nog
steeds de vijftigjarige siësta genoemd.
Toen de communisten in de jaren zeventig
de macht in Laos in handen kregen,
werden de overgebleven Fransen samen
met koning Savang Vatthana weg-
LEKKER EXCENTRIEK • Een leerling-monnik in het Boeddhapark (Xieng Khuan) nabij
Vientiane. Dit kleine park met betonnen hindoeïstische en boeddhistische sculpturen is het
bedenksel van een excentrieke kunstenaar/sjamaan en aangelegd vanaf 1958.
152
153
Change language