Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
JAARGANG 2 ... ZOMER <strong>2019</strong><br />
INSPIRATIEMAGAZINE<br />
VOOR DE TWENTSE 65-PLUSSER<br />
NEEM<br />
GRATIS<br />
MEE!<br />
Getty en Marga:<br />
twee zingende<br />
survivers<br />
Hennie<br />
Stamsnijder<br />
staat volop<br />
in het leven<br />
<strong>zomer</strong><br />
De<br />
kent geen nacht<br />
Ben Middelkamp<br />
vecht zich uit<br />
ravijn omhoog<br />
Verder: alles over boeken, eten, reizen, uw gezondheid, het goede leven in Twente, over interessante Tukkers en nog veel meer
2 zilver
FOTOGRAFIE ALPHONS B. TER BRAKE<br />
<strong>zomer</strong><br />
in<br />
Twente<br />
zilver<br />
3
IN DIT NUMMER | ZOMER<br />
Inhoud<br />
<strong>Zilver</strong> Magazine Zomer <strong>2019</strong><br />
COLOFON<br />
Tweede jaargang, nummer 2, juni <strong>2019</strong><br />
<strong>Zilver</strong> is een uitgave van<br />
<strong>Zilver</strong> Media BV,<br />
Willem Vleertmanstraat 12 B,<br />
7575 EC Oldenzaal<br />
Hoofdredactie<br />
Gijs Eijsink<br />
Eindredactie<br />
Jos Knaap<br />
Redactie <strong>website</strong><br />
Willem Pfeiffer<br />
Aan dit nummer werkten mee<br />
Paul Abels, Marijke Agterbosch,<br />
Ingrid Bosman, Marry Dijkshoorn,<br />
Gijs Eijsink, Bob Gevers, Lowie Gilissen,<br />
Alexa Gratama, Kees Hendriksen, Jos Knaap,<br />
Marco Krijnsen, Frederike Krommendijk,<br />
Theo Leoné, Anne van der Meiden,<br />
Marcel Olde Rikkert, Kees Ooijevaar,<br />
Ton Ouwehand, Mariska Overman,<br />
Willem Pfeiffer, Theo de Rooij en<br />
Jan Walburg.<br />
Fotografie cover<br />
Erik Gigengack<br />
Fotografie<br />
Oda Akkermans, Alphons B. ter Brake,<br />
Erik Gigengack, Robert Hoetink,<br />
Remco Homan, Wieneke van Leyen,<br />
Willem Pfeiffer, Riet Vos,<br />
Willem van Walderveen, Joop Weustink,<br />
Brit Willemsen en anderen.<br />
Vormgeving<br />
Bureau Gigengack, Hengelo<br />
Commercieel-directeur<br />
Marcel Willemsen<br />
Telefoon: 0541 511162<br />
verkoop@zilvermedia.nl<br />
Druk<br />
Drukkerij Roelofs Enschede<br />
Redactieadres<br />
Postbus 59, 7570 AB Oldenzaal<br />
redactie@zilvermedia.nl<br />
Media-advies / Advertenties:<br />
Marcel Willemsen<br />
Telefoon: 0541 511162<br />
verkoop@zilvermedia.nl<br />
©<strong>Zilver</strong>media Oldenzaal<br />
Overname of vermenigvuldigen van<br />
artikelen uit deze uitgave van <strong>Zilver</strong> is niet<br />
toegestaan zonder toestemming van de<br />
uitgever. Dat geldt ook <strong>voor</strong><br />
publicaties op internet.<br />
14<br />
24<br />
6 65. En nu? Hennie Stamsnijder, Cees Dalenoord,<br />
Bennie Waanders, Hennie Faber en Harrie<br />
Spekreijse<br />
11 Column Theo de Rooij, gedicht Lowie Gilissen,<br />
berichten<br />
13 Oud-international Wilma Herik leeft mee met de<br />
Leeuwinnen<br />
14 Interview Ben Middelkamp<br />
19 Column Mariska Overman, gedicht Lowie Gilissen,<br />
derde lustrum Stift muziekfestival<br />
20 Fietsen tussen Almelo en Zenderen<br />
22 Doe Mee(r): een zorg minder, actie FC Twente<br />
jubileumboek<br />
23 Column Jan Walburg<br />
24 Tweegesprek tussen Getty Kaspers en Marga Bult,<br />
echte overlevers<br />
29 Column Anne van der Meiden, biografie Harry van<br />
den Kroonenberg<br />
30 De IJsberen van het Tuindorpbad<br />
32 Schatgravers van de Twentse popscene<br />
38 Drie nieuwe boeken van Twentse auteurs, kort<br />
verhaal A.L. Snijders<br />
39 Column Marcel Olde Rikkert<br />
40 Golf, dé <strong>zomer</strong>sport <strong>voor</strong> senioren<br />
45 Overweging Theo Leoné over kinderen en<br />
kleinkinderen<br />
47 Avontuur en vakkennis. Jan Veldman en Cees van<br />
der Sluijs, specialisten van PUM, vliegen uit<br />
52 Wandelen op landgoed ‘t Holthuis<br />
54 Interview met Hanneke van Schooten, dichter en<br />
jurist<br />
40 47<br />
4 zilver
59 Theater Vak Oud, column Kees Hendriksen<br />
60 Uitvaartverzorger Pedro Swier over de dood,<br />
vroeger en nu<br />
63 Column Alexa Gratama<br />
64 RTV Oost<br />
66 Paul Abels en de twee schilderijen van gebakken<br />
eieren<br />
68 Ans en Cees Purmer, verslingerd aan de Lonneker<br />
Molen<br />
70 100+ met Aaltje Brouwer-Feddema uit Almelo<br />
73 Varia. Theater, muziek en kunst<br />
74 Recept en tips over barbecueën<br />
76 Bridgerubriek – doorloper<br />
77 Twee nieuwe boeken van Twentse auteurs, column<br />
Frederike Krommendijk<br />
78 Volgend nummer<br />
60<br />
52 54<br />
Muziek<br />
ZONDER MUZIEK ZOU HET LEVEN EEN VERGISSING ZIJN. Een bewering<br />
van de filosoof Friedrich Nietsche, die behoorlijk waar is, dat zal menig<br />
65-plusser erkennen. Wie niet eigenlijk? Daarom is muziek in de volle<br />
breedte onlosmakelijk verbonden aan <strong>Zilver</strong>. In elke uitgave leest u over<br />
klassieke of lichte muziek. 65-plussers maken muziek en luisteren naar<br />
muziek. Ze houden ervan, werden er groot mee, zongen in de kerk, werden<br />
lid van de plaatselijke harmonie, speelden in bandjes of leerden allerlei<br />
vormen van lichte muziek kennen via dansles of gingen naar concerten.<br />
Daarom krijgen bands, koren, orkesten, individuele musici en allerhande<br />
concerten een plek in <strong>Zilver</strong> Magazine. De invloed van muziek op de mens<br />
is groot. Muziek ontroert je, troost je, maakt je blij of herinnert je aan een<br />
onvergetelijke gebeurtenis.<br />
In het <strong>zomer</strong>nummer dat nu <strong>voor</strong> u ligt, beschrijven wij de ijver en motivatie<br />
waarmee het Twentse poparchief wordt opgetuigd. We zijn langs<br />
geweest bij Getty Kaspers die met Teach-In in ’75 het Songfestival won en<br />
wier leven is opgetekend in een biografie. Op haar beurt had Getty haar<br />
songfestival-collega Marga Bult uitgenodigd <strong>voor</strong> een prettig tweegesprek.<br />
De twee zangeressen hadden met gemak een dag kunnen vullen met<br />
verhalen en bizarre anekdotes uit hun avontuurlijke leven.<br />
Muziek klinkt door in <strong>enkel</strong>e columns en gedichten. De makers kozen een<br />
muzikaal onderwerp.<br />
Ook deze <strong>zomer</strong> is in Twente weer een grote hoeveelheid aan muzikale<br />
evenementen te beleven die in welke vorm dan ook te horen en zien zijn in<br />
zalen, kroegen en kerken, op weilanden en pleinen, van de grote stad tot<br />
in de kleinste buurtschap. We tippen er een aantal <strong>voor</strong> u.<br />
Maar deze <strong>Zilver</strong> biedt meer. Het aangrijpende verhaal van Nijverdaller Ben<br />
Middelkamp die met zijn familie uit een diepe put omhoog klauterde na<br />
de zelfdoding van zoon Koen. De avonturen van PUM’ers, mannen en vrouwen<br />
die na hun pensionering hun kennis en ervaring inzetten in derde-wereld-landen.<br />
Een reportage over de golfsport die onder 65-plussers enorm<br />
populair is en interviews met de bijna 65-jarige oud-wereldkampioen<br />
Hennie Stamsnijder en met dichter-jurist Hanneke van Schooten. Verder<br />
zoals gewoonlijk een aantal columns, verhalen en foto’s.<br />
Veel plezier met het <strong>zomer</strong>nummer. Tot de volgende <strong>Zilver</strong> in september.<br />
Gijs Eijsink<br />
redactie<br />
zilver<br />
5
65.<br />
en nu?<br />
Hennie<br />
Stamsnijder<br />
voelt ‘t niet<br />
en werkt<br />
steeds meer<br />
Hennie Stamsnijder behaalde zijn grootste successen in 1981, toen<br />
hij wereldkampioen veldrijden werd en sportman van het jaar.<br />
Na het afsluiten van zijn actieve sportcarrière bleef hij actief in<br />
de wielrennerij. En nu hij binnenkort 65 wordt, denkt hij niet aan<br />
stoppen.<br />
Bijna 65, betekent dat wat <strong>voor</strong> u?<br />
‘Daar heb ik nog helemaal niet over nagedacht. Je correspondeert<br />
wat meer met pensioeninstellingen, maar verder sta ik<br />
er niet bij stil. Ik zit de hele dag tussen de wielrenners, krijg de<br />
sfeer helemaal mee. Ik sta volop in het leven en werk nog zeker<br />
twee jaar door, als ik ook officieel de pensioengerechtigde leeftijd<br />
heb bereikt. Wat ik daarna ga doen zie ik dan wel.’<br />
U werkt bij Shimano, een Japanse fabrikant van fietsonderdelen. Wat<br />
doet u daar precies?<br />
6 zilver
65. EN NU? | TEKST MARRY DIJKSHOORN ... FOTOGRAFIE ERIK GIGENGACK<br />
‘Ik ben manager sportmarketing. Van het eerste sponsorgesprek<br />
tot het laatste schroefje dat wij aan de sponsor leveren, valt<br />
alles onder mijn verantwoordelijkheid. Wereldwijd hebben we<br />
12.000 werknemers, met bedrijven in Japan, Maleisië, Singapore,<br />
Tsjechië, noem maar op. Elk continent heeft een eigen hoofdkantoor,<br />
in Europa staat dat in Eindhoven. In Osaka zit het<br />
hoofdkantoor van het hele bedrijf, daar kom ik twee keer per<br />
jaar. Volgend jaar zal dat vaker zijn, dan worden de Olympische<br />
spelen in Japan gehouden.’<br />
Bij E-bikes heb ik toch echt het beeld van de klassieke senior <strong>voor</strong> ogen,<br />
niet iemand die zoals u nog volop in het leven staat.<br />
‘Het heeft niets met leeftijd te maken. Je hebt tegenwoordig al<br />
elektrische mountainbikes en racefietsen. Ga maar eens hier in<br />
het fietsenhok van het <strong>voor</strong>tgezet onderwijs kijken, de kinderen<br />
die wat verder weg wonen gaan met de E-bike naar school.<br />
Het is echt geen SpartaMet, waarbij je niets hoeft te doen. Een<br />
E-bike biedt ondersteuning maar je moet er wel de pedalen bij<br />
gebruiken, het is ook fysiek.’<br />
Is al dat reizen niet zwaar?<br />
‘Ik heb nooit anders gedaan, ben er helemaal aan gewend. Ik<br />
ga ook altijd naar de grote evenementen, zoals onlangs nog in<br />
Bologna bij de start van de Giro. Binnenkort ga ik naar de eerste<br />
E-bike wedstrijd. Ik heb meerdere elektrische fietsen, ik blijf<br />
wat dat betreft wel bij en test de nieuwste technieken uit.’<br />
65 worden betekent niets <strong>voor</strong> u, maar gaat het fysiek niet wat minder?<br />
‘Ik voel het zelf niet, ik ben in een goede conditie en werk alleen<br />
maar meer. Ik ben misschien vijftien kilo zwaarder dan veertig<br />
jaar geleden, dat voel je een beetje, maar ik probeer zo fit<br />
mogelijk te blijven. Als ik de mogelijkheid heb, ga ik een stukje<br />
fietsen of wandelen.’<br />
zilver<br />
7
Hennie Stamsnijder wordt<br />
wereldkampioen veldrijden<br />
in 1981 in Tolosa<br />
Ooit bent u uw carrière begonnen als belastinginspecteur, maar u<br />
komt uit een boerengezin en had zes zussen. Was het niet <strong>voor</strong> de hand<br />
liggender geweest dat u de boerderij overnam?<br />
‘Ik wist al vroeg dat ik geen boer zou worden, ik voelde mij<br />
daar niet toe geroepen. Toentertijd moest het ook allemaal al<br />
grootschaliger. Boerderijen werden steeds groter, mijn ouders<br />
hadden een kleiner gemengd bedrijf. Ik was ook geen boer in<br />
hart en nieren, had meer interesse in techniek en dergelijke. Na<br />
het <strong>voor</strong>tgezet onderwijs ging je of verder leren, of werken. Ik<br />
had geen zin in leren en ben op mijn zestiende na de MULO in<br />
Rijssen begonnen bij het belastingkantoor in Almelo. Toen ik<br />
op mijn negentiende in dienst ging, kreeg ik veel vrijheid om<br />
te trainen. Na drie maanden werd ik militair wereldkampioen<br />
veldrijden, daarna kwam ik direct in de nationale selectie <strong>voor</strong><br />
de Olympische spelen in Montreal, Canada. De boerderij is uiteindelijk<br />
gestopt, mijn vader had op het laatst nog twee paarden<br />
over. Mijn zus heeft op de plek waar de boerderij stond, een<br />
bungalow laten bouwen, daar zijn mijn ouders bij ingetrokken.’<br />
U heeft carrière gemaakt in de wielersport. Wereldkampioen veldrijden,<br />
de Tour de France gereden en nog veel meer. Doping gebruikt?<br />
‘Gelukkig niet, maar ik heb het wel om me heen gezien. Elke<br />
8 zilver
geduchte sportman heeft achterdocht als hij zomaar geklopt<br />
wordt. Fietste ik dan zo slecht? Ik weet dat een wedstrijd<br />
een momentopname is, je kunt een goede of een slechte dag<br />
hebben, maar het moet wel op een faire manier gebeuren. Ik<br />
heb er nooit echt mee gezeten, een volgende keer zagen we wel<br />
weer. Zo zit sport ook in elkaar. Je wilt natuurlijk wel de beste<br />
zijn, dat is topsport, maar verlies moet je accepteren. Ik heb<br />
geen momenten meegemaakt waar ik nu nog mee zit. Ik heb er<br />
uitgehaald wat erin zat.’<br />
Waarom bent u relatief vroeg met wedstrijdfietsen gestopt?<br />
‘Toen in 1989 bleek dat mijn zoon Rob een hersentumor had,<br />
ben ik afgestapt. Op zijn vijftiende werd hij genezen verklaard.<br />
Drie maanden later raakte hij halfzijdig verlamd na een<br />
fietswedstrijdje. Dat is allemaal weer goed gekomen. Op zijn<br />
zevenentwintigste kreeg hij zaadbalkanker en daar is hij ook<br />
weer bovenop gekomen. We hebben drie zonen, twee zondagskinderen<br />
en eentje die de ellende van de hele familie op zich<br />
heeft genomen. Als gezin heeft ons dat sterk en hecht gemaakt.<br />
Tom, die ook professioneel heeft gefietst, zei altijd: “Ik zit nooit<br />
alleen op de fiets”. Als het <strong>voor</strong> hem afzien was, dacht hij aan zijn<br />
broer en de pijn die hij heeft meegemaakt. Dat speelt bij ons<br />
nog steeds.’<br />
Jullie wonen allemaal in Enter, of daar heel dichtbij. Uw vrouw Mieke<br />
komt ook uit Enter. Wat is er zo bijzonder aan die plek?<br />
‘Het is een geweldig dorp met een hechte gemeenschap. De<br />
huizen zijn hier duurder dan bij<strong>voor</strong>beeld in Wierden, Rijssen<br />
of Bornerbroek. De Entenaren willen allemaal blijven. Enter is<br />
ook van vroeger uit een wielerdorp. Er waren altijd profrondes,<br />
jeugdwedstrijden, we gingen allemaal met de fiets naar school,<br />
naar de disco, naar waar de actie was. Met een omgekeerd krom<br />
stuur hielden we zelf wedstrijdjes. Het hoorde bij het platteland.’<br />
Als u toch nog stopt met uw werk, ooit, is er dan nog iets wat u wilt<br />
gaan doen?<br />
‘Ik heb altijd gezegd dat ik mijn vrouw alle plekken wilde laten<br />
zien waar ik geweest ben <strong>voor</strong> de sport en <strong>voor</strong> mijn werk. Of<br />
dat helemaal gaat lukken weet ik niet. We zullen wel een paar<br />
reizen maken, maar zij wil niet altijd weg. We hebben kleinkinderen<br />
en daar is ze nu natuurlijk gek mee.’<br />
65.<br />
en nu?<br />
Cees Dalenoord, Enschede. Stadsdeelregisseur bij<br />
de gemeente Hengelo. Getrouwd met Nicolette,<br />
vier kinderen<br />
CD MAKEN<br />
‘Wat nu? Gewoon doorgaan met leven. Ik schrok<br />
er echt niet van, want ik wist al een hele tijd dat<br />
het eraan kwam. Wat verandert er nu eigenlijk.<br />
Later als ik groot ben, maak ik nog steeds muziek,<br />
bezoek ik nog overal mooie steden en doe ik allerlei<br />
andere leuke dingen met mijn vrouw.<br />
Ik ben bezig met het maken van een CD met veel<br />
eigen muziek als een soort nalatenschap <strong>voor</strong><br />
mijn zoon. Daar moet je op tijd mee beginnen.<br />
Eigen nummers en wat we met de Dickheads<br />
deden, de band waar ik in de jaren 90 in speelde.<br />
We hebben toentertijd nog verschillende keren in<br />
Berlijn opgetreden, toen de Muur viel. Daar is nog<br />
een filmpje van. Staat op You Tube.’<br />
zilver<br />
9
65. EN NU?<br />
65.<br />
en nu?<br />
Bennie Waanders, Enschede. Musicus. Getrouwd met<br />
Hettie, twee kinderen.<br />
HEEL VEEL SAXOFOON SPELEN<br />
‘Life goes on. Maar ik zie 65 wel als een mijlpaal. Je hele<br />
leven was je er psychisch op <strong>voor</strong>bereid dat je op je 65ste zou<br />
kunnen stoppen. Dat gebeurt echter niet, want ik moet door<br />
tot 67. Een probleem is dat niet, want ik hou van mijn werk op<br />
de Kalber Kunstenschool waar ik sinds 2000 werk als docent<br />
saxofoon, ensembles en bands. Nu ik echter 65 ben, stort<br />
ik me in het volle leven. Dan ga ik componeren, arrangeren,<br />
schrijven en heel veel saxofoon spelen. Ik wil nog wat gaan<br />
doen met mijn dialectband De KWJ (De Katholieke Werkende<br />
Jeugd), het A.C.W. Staring Blazersensemble (klassiek), met<br />
het akoestische trio The Weather<br />
met Rietmolenaren Jan Ottink en<br />
Marc Epping. Ik speel baritonsax<br />
in de uit professionals bestaande<br />
PP&FF Big Band. Ik blijf gewoon<br />
heel veel saxofoon spelen, mijn kinderen vaker zien en samen<br />
met mijn vrouw Hetty fietsen in Twente, Achterhoek en Münsterland.<br />
En ik blijf actief als vrijwilliger bij Jazz Podium de Tor<br />
en als commissielid van de klassieke kamermuziek-serie van<br />
de Kunstkring Haaksbergen.’<br />
65.<br />
en nu?<br />
Hennie Faber, Goor. Werkzaam in een woon- en<br />
zorgcentrum, weduwe van Jelle, twee kinderen,<br />
vier kleinkinderen.<br />
CARAVAN<br />
‘Ik blijf mijn werk bij Herfstzon in Goor nog doen tot mijn 66ste.<br />
We zijn bezig met de overgang van bejaardenhuis naar verpleeghuis.<br />
Ik moet nog wel doorgaan, want sinds mijn man Jelle<br />
twee jaar geleden overleden is, sta ik er alleen <strong>voor</strong> en met zijn<br />
kleine pensioentje red ik het niet. Maar ik vermaak me goed. Ik<br />
zing bij het smartlappenkoor Ditis Gôôrus en dat is altijd supergezellig.<br />
Verder hou ik van wandelen en zwemmen en staat de<br />
caravan weer <strong>voor</strong> de deur. Ik wil ermee naar de kust en als ik<br />
daar dan sta komen er meestal wel mensen langs. De kinderen<br />
en anderen. Vorig jaar ben ik <strong>voor</strong> het eerst sinds het overlijden<br />
van Jelle weer gegaan. Dat was natuurlijk heel moeilijk. Het<br />
was een kwestie<br />
van doorzetten.<br />
Omdat ik nu een<br />
kleiner autotootje<br />
heb, ben ik afhankelijk van mensen<br />
die mij wegbrengen en ophalen. Maar ook dat lukt altijd. Als ik<br />
66 ben geweest, zet ik de caravan in het <strong>voor</strong>jaar daar al neer<br />
en kan hij een langere tijd blijven staan. En verder zal ik me<br />
dan opgeven <strong>voor</strong> vrijwilligerswerk. Ik heb gehoord dat ze op<br />
het Doesgoor mensen nodig hebben die kunnen helpen bij het<br />
verzorgen van de lunch. Zoiets zou ik wel willen gaan doen.’<br />
65.<br />
en nu?<br />
Harrie Spekreijse, Hengevelde. Gepensioneerd.<br />
Weduwnaar van Hinke. Drie kinderen.<br />
PENNINGMEESTER<br />
‘Ik werk al een tijdje niet meer. Ik was administrateur bij een<br />
garagebedrijf en viel qua pensioenregelingen in de sector klein<br />
metaal. Toen het daarin een jaar of acht geleden economisch<br />
gezien minder goed ging, kon men er met 60 jaar uit. Dan<br />
kwam je in een soort van VUT-regeling. Ik heb daar toen gebruik<br />
van gemaakt, ook al omdat mijn vrouw Hinke ernstig ziek was.<br />
Een half jaar later is ze overleden. De kinderen waren toen nog<br />
thuis, maar hebben daarna alle drie elders een plek gevonden,<br />
waardoor ik sinds een tijdje alleen in een dubbel woonhuis<br />
zit (mijn moeder woonde tot haar overlijden in 2012 in het<br />
<strong>voor</strong>ste deel van ons huis). Na overleg met de kinderen en de<br />
broers en zussen heb ik het huis in maart verkocht. Het was<br />
ons ouderhuis. Op 1 september moet ik eruit zijn. Dan ga ik<br />
tijdelijk ergens wonen en wil op<br />
termijn een stukje grond kopen<br />
in Hengevelde nabij De Marke.<br />
Sinds een jaar heb ik een vriendin,<br />
maar zij werkt nog. Misschien<br />
gaan we op den duur samenwonen.<br />
Ik ben nu nog druk met mijn grote tuin en heb een aantal<br />
functies in het dorp. Ik ben penningmeester van de voetbalvereniging<br />
WVV34, ben bestuurslid van de SSGH, de Stichting<br />
Sport en Gemeenschappelijke Voorzieningen die in het dorp<br />
oa de voetbalvelden, Kulturhus De Marke en de tennisbanen<br />
beheert en ik ben penningmeester van de Tukker Cup. Ik lees<br />
veel en wil in de toekomst wat vaker op vakantie.’<br />
10 zilver
VARIA<br />
Bach<br />
(ode aan Pieter Wispelwey)<br />
Op zomaar een <strong>zomer</strong>avond<br />
klinkt Bach, zingt Bach,<br />
niet zomaar Bach:<br />
suites <strong>voor</strong> cello solo.<br />
Het kerkje van het dorpje<br />
Saint-Pantaléon-de-Larche<br />
is overvol, benauwd;<br />
zelfs de cello lijkt te zweten.<br />
Steeds weer wist de cellist<br />
druppels van cello en gezicht,<br />
herstemt keer op keer<br />
ontstemde darmsnaren.<br />
Met een klein handgebaar laat<br />
hij de grote deuren openzetten;<br />
zijn magistrale spel legt prompt<br />
het dorpsrumoer het zwijgen op.<br />
Nog is de ruimte hem te klein:<br />
in de ijle Sarabande van de<br />
zesde solo suite wijkt ook het dak,<br />
en brengt hij mij heel dichtbij Bach.<br />
Asfalt ziet grijs<br />
Steeds drukker de A35.<br />
Weer meer files op snelweg<br />
A-1. En wat valt op?<br />
Een op de drie personenauto’s<br />
is grijs. Geen <strong>enkel</strong>e<br />
kleur komt meer <strong>voor</strong> op<br />
het asfalt.<br />
Nederland telt 12,7<br />
miljoen wegvoertuigen.<br />
Verkeersdoden<br />
De fiets is <strong>voor</strong> ouderen een groter<br />
risico dan de auto. Bijna de helft van de<br />
50-plussers die vorig jaar omkwamen in<br />
het verkeer, waren als fietser betrokken<br />
bij een ongeval. Jongeren daarentegen<br />
komen vaker om als automobilist.<br />
Lowie Gilissen, 2016<br />
In Overijssel overleden vorig jaar 11 tachtigplussers<br />
in het verkeer. Het noodlot<br />
sloeg eveneens toe bij 11 personen in de<br />
Daarvan zijn 8,5 miljoen<br />
personenwagens. Na grijs<br />
zijn de populairste kleuren<br />
zwart en blauw. Wit<br />
is van plaats zes opgerukt<br />
naar de vierde positie.<br />
Rood komt van drie en<br />
staat nu op vijf.<br />
categorie 70 – 80 jaar en 5 mensen met<br />
een leeftijd van 60 tot 70.<br />
Van de 22 procent verkeersdoden in<br />
Nederland die niet bij een ongeval waren<br />
betrokken, gebruikte de helft een fiets<br />
of scootmobiel. Het aantal dodelijke<br />
ongevallen met scootmobiels bedroeg<br />
landelijk 44.<br />
De helft van de Nederlanders<br />
van 18 jaar en ouder<br />
heeft een auto op zijn<br />
naam staan. Een groep<br />
van 12 procent bezit twee<br />
of meer vehikels.<br />
De personenauto’s zijn gemiddeld<br />
een jaar of tien.<br />
Motorfietsen zijn in doorsnee<br />
twee keer zo oud.<br />
Iedereen wacht<br />
op de Tour<br />
‘DE TOUR WACHT OP NIEMAND’ is een van<br />
de meest bekende wielerclichés. Het is een<br />
manier om uit te drukken dat het leven altijd<br />
door gaat, ondanks alle overrompelende<br />
problemen en drama’s. Het gezegde geeft<br />
enerzijds de ongelofelijke aantrekkingskracht<br />
en schoonheid van de Tour aan. En anderzijds<br />
het genadeloze karakter. De Tour kan mensen<br />
vermorzelen en afmaken, als een meedogenloze<br />
gehaktmolen. In deze tijd van massale publieke<br />
belangstelling, alom aanwezige mobiele<br />
telefoons met camera’s, sociale media, TV,<br />
online platforms en discussieforums wordt<br />
alles belicht, toegelicht en uitvergroot.<br />
De qua comfort veelal gemiddelde hotelaccommodatie<br />
biedt vaak nauwelijks een<br />
aangename omgeving om te herstellen van de<br />
enorme spanningen, inspanningen, vermoeienissen<br />
en verwondingen. Je zal maar een<br />
rustdag hebben in een Kyriad of Campanile<br />
Hotel, gelegen op<br />
een industrieterrein,<br />
ingeklemd tussen<br />
spoor en weg. De<br />
dag er<strong>voor</strong> heb je<br />
als ploegleider na<br />
een afschuwelijke<br />
massale valpartij<br />
je drie gevallen<br />
renners opgezocht<br />
in het ziekenhuisje<br />
van Brive. Raborenner Marc Wauters zette<br />
ik persoonlijk onder de douche. nadat hij<br />
met een gebroken sleutelbeen en overdekt<br />
met schaafwonden door een ambulance was<br />
afgeleverd. Het hospitaaltje was niet ingericht<br />
op de plotse instroom van zoveel gewonde<br />
renners. Ooit ben ik in de Tour van 1988 door<br />
de Panasonicploeg na een ernstige buikloopaanval,<br />
uitgedroogd hangend aan een infuus,<br />
achtergelaten in een Mercurehotel in Bordeaux.<br />
Als ik zover opgeknapt zou zijn, kon ik met de<br />
inhoud van het door Peter Post achtergelaten<br />
envelopje het hotel, de taxi naar het vliegveld<br />
en het vliegticket naar huis betalen. De Tour<br />
verdween pijlsnel uit beeld.<br />
De Tour wacht mij ondertussen allang niet<br />
meer. Wat mij betreft mag de volgende weer<br />
van start gaan!<br />
Theo de Rooij<br />
zilver<br />
11
Vlak over de grens in het historische stadje Bad Bentheim bevindt zich<br />
onze cosmetic- en nagelstudio Nails Atelier. Wij gebruiken en verkopen<br />
Dr. Juchheim Effectkosmetik. Deze zijn alle zonder parabenen,<br />
paraffine, siliconen en dierproeven.<br />
In ons assortiment hebben we producten <strong>voor</strong> lichaams-, haar-, antirimpel-,<br />
hand- en voetverzorging.<br />
Daarnaast bieden wij Effect-Food aan. Hierbij gaat het om natuurlijke<br />
vitaminen, mineralen, bioactieve plantenstoffen en probiotica.<br />
Enkele highlights: ByeByeCellulite, ByeBye 4 All – Cannapur,<br />
Xtreme 4 Minutes Lift, Hyaluron-Lifting Set, SlimPur, Aloe Vera<br />
Biocosmetic en als echte topper Cannapur<br />
Bij ons in het Nails Atelier, in Bad Bentheim, kunt u te allen tijde een<br />
afspraak maken om onze producten te testen. Of u kunt u laten<br />
verwennen met een gold masker, pedicuur, manicuur of cannabis<br />
acne behandeling. Wij staan <strong>voor</strong> u klaar!<br />
Voor extra informatie of het maken van een afspraak kunt u mij<br />
bellen onder het nummer 0049 1575 7858112.<br />
Kijk <strong>voor</strong> het totale productoverzicht alvast even op<br />
effectfoodandmore.juchheim-methode.de<br />
Nails Atelier<br />
Carla en Auria da Silva<br />
in samenwerking met Cosmetic studio<br />
Iris Marina Omlo<br />
Wilhelmstrasse 13A in 45488 Bad Bentheim/Germany<br />
U bent van harte welkom<br />
in ons gezondheidsatelier<br />
in Bad Bentheim,<br />
met vriendelijke groeten<br />
Carla, Auria en Iris.
TEKST GIJS EIJSINK | FOTOGRAFIE ARCHIEF WILMA KNIKHUIS-HERIK<br />
Oud-international<br />
Wilma Herik leeft mee<br />
met de Oranje Leeuwinnen<br />
De Plakboekfoto<br />
WILMA HERIK<br />
De aandacht van de Twentse sportliefhebber<br />
gaat deze <strong>zomer</strong> uit naar de voetbalsters<br />
van Oranje. Ze zijn actief op het<br />
WK in Frankrijk. Van Wierdense Anouk<br />
Dekker, Oldenzaalse Jill Roord en een aantal<br />
voetbalsters van FC Twente wordt veel<br />
verwacht, want per slot van rekening zijn<br />
ze Europees kampioen. Genoemde vrouwen<br />
zijn niet de eerste Oranje-Leeuwinnen<br />
uit Twente. In de jaren zeventig, tachtig<br />
timmerden de elftallen van Reutum en UD<br />
aan de weg en schopten het zelfs tot de<br />
landstitel, Reutum in 1974 als eerste, UD<br />
in 1985. Wilma Herik (56) was destijds een<br />
van de uitverkorenen <strong>voor</strong> de selectie van<br />
Oranje.<br />
De middenvelder van toen is geboren en<br />
getogen in Overdinkel waar haar vader Jan<br />
haar training gaf. Maar Cees Smid en Hennie<br />
Ardesch, de trainers van de Twentse selectie,<br />
raadden haar aan over te stappen naar<br />
UD dat hoger speelde. Dat was niet tegen<br />
dovemansoren gezegd, want Wilma was gedreven<br />
en had zich het Nederlands Elftal als<br />
doel gesteld. Via UD lukte dat, met speciale<br />
dank aan José Engelbertink uit<br />
Oldenzaal. ‘Ik studeerde <strong>voor</strong><br />
fysiotherapeut, woonde op kamers<br />
in Enschede en had geen<br />
auto. José haalde me op, reed<br />
me naar Weerselo en bracht<br />
me terug, elke training en elke<br />
wedstrijd.’<br />
Omdat UD in het midden van<br />
de jaren 80 tot de nationale<br />
top behoorde, meldden zich<br />
nog meer speelsters uit de<br />
buurt. Wilma herinnert zich<br />
nog de komst van een viertal<br />
speelsters van De Zweef, onder<br />
wie Marja Heerink en Yvonne<br />
Galgenbeld. ‘Ik kende hen al van<br />
de Twentse en Oostelijke selectie.<br />
Yvonne had een geweldig<br />
goeie traptechniek, maar ze is<br />
nooit geselecteerd geweest <strong>voor</strong><br />
Oranje. Dat was destijds ook<br />
vaak een gevolg van vriendjespolitiek.<br />
Marja haalde Oranje<br />
wel.’<br />
Wilma Herik zelf debuteerde<br />
in 1984 tegen Frankrijk. Een<br />
jaar later ging Oranje <strong>voor</strong><br />
het eerst <strong>voor</strong> een uitgebreid<br />
trainingskamp naar<br />
het buitenland. ‘Dat was<br />
in Portugal in de buurt van<br />
Lissabon. Bert van Lingen<br />
was de bondscoach’, vertelt<br />
Wilma. ‘Het was uniek, want<br />
als we op pad gingen <strong>voor</strong> een vriendschappelijke<br />
interland, reisden we een dag eerder<br />
aan en keerden een dag na de wedstijd<br />
terug naar ons land. Nu gingen we echt op<br />
trainingskamp om ons goed <strong>voor</strong> te kunnen<br />
bereiden op het kwalificatietoernooi <strong>voor</strong><br />
het EK wat we overigens net niet gewonnen<br />
hebben. Zweden was te sterk.’<br />
BESCHEIDEN MEISJE<br />
Wilma haalt een foto van het trainingskamp<br />
in Portugal uit haar plakboek. Een achttal<br />
internationals is tijdens een uurtje vrije tijd<br />
naar de kust gewandeld. Het zijn van links<br />
naar rechts op de achterste<br />
rij keepster Yvonne van de<br />
Laar, Edith Ramaker, Mary<br />
de Beer, Vera Pauw en Els<br />
Dings. Voorste rij Wilma<br />
Herik zelf, Paula Mostert en<br />
Hesterine de Reus.<br />
‘De sfeer was goed. Ik vond<br />
het leuk, maar was natuurlijk<br />
wel het bescheiden<br />
meisje uit Twente. De hiërarchie<br />
in het team stond<br />
vast. Loes Camper, Vera Pauw, Bep Timmer,<br />
Paula Mostert, dat waren meiden die de<br />
sportacademie deden en tijdens de teambesprekingen<br />
opvielen met hun mening.<br />
Vera Pauw, de latere bondscoach, was<br />
enorm fanatiek. Soms belde ze op vrijdagavond<br />
op dat ze de volgende dag een<br />
veld had geregeld bij Willem II om te gaan<br />
trainen. Ik stond dan de andere morgen om<br />
half 6 op om naar Tilburg te reizen. Vera en<br />
ook Bep Timmer zijn heel bepalend geweest<br />
<strong>voor</strong> het Nederlandse vrouwenvoetbal.’<br />
De interlandcarrière van Wilma duurde niet<br />
lang. ‘Ik werd een keer al na tien minuten gewisseld<br />
en dacht toen: waar doe<br />
ik het allemaal <strong>voor</strong>, wil ik dit<br />
nog wel. Daarbij was ik blessuregevoelig.<br />
De tweede wake-upcall<br />
was een oefenwedstrijdje<br />
in Zeist waarna de selectie <strong>voor</strong><br />
een trainingskamp in China zou<br />
worden vastgesteld. Ik moest de<br />
eerste helft grensrechteren. Oké,<br />
ik stop ermee, dacht ik. Bovendien<br />
had ik als fysiotherapeut<br />
een leuke baan.’<br />
Nog altijd leeft ze mee met het<br />
vrouwenvoetbal en bezoekt ze<br />
interlands van de leeuwinnen.<br />
‘Het gaat me aan het hart,<br />
hoewel de sport nog steeds<br />
gekoppeld is aan <strong>voor</strong>oordelen.’<br />
Wilma woont in Weerselo, is<br />
getrouwd met Leo Knikhuis en<br />
is moeder van drie zoons.<br />
zilver<br />
13
INTERVIEW | TEKST FREDERIKE KROMMENDIJK | FOTOGRAFIE REMCO HOMAN<br />
Positief denken kan je leven redden. Ben Middelkamp (65) kan het weten, want nadat<br />
zijn zoon Koen op 31-jarige leeftijd zelfmoord pleegde, werd alles zwart. De ex-judoka en<br />
sportschoolhouder, nu mental coach vocht zich eruit en deelt met iedereen die het maar wil<br />
horen hoe. ‘Hoe groot je problemen ook zijn, je kunt altijd kiezen:<br />
steeds verder de put inzakken of de weg omhoog opzoeken’.<br />
‘Eerst denk je<br />
alleen maar:<br />
wat heb ik<br />
fout gedaan?’<br />
Hij is net 65 geworden. Lastig? Tuurlijk niet. ’85 was ook<br />
goed geweest. Ik houd me helemaal niet met leeftijd bezig’.<br />
Ben Middelkamp uit Nijverdal doet niet aan algemene<br />
waarheden. De <strong>voor</strong>malig judoka, sportschoolhouder,<br />
nu mental coach, gaat uit van zijn eigen kracht en plukt<br />
elke dag. ‘Een van mijn leermeesters<br />
is hoogbejaard overleden. Hij had<br />
ernstig kanker. Toch ging hij met<br />
een grote glimlach dood. Ik voel<br />
me heel goed, zei hij, alleen mijn<br />
lichaam wil niet meer. Zo kan het<br />
dus ook’.<br />
Het is die positieve gedachtegang<br />
die Middelkamp breed wil uitdragen.<br />
Want het wérkt, als je gedachten<br />
positief zijn. Zelfs als het meest verschrikkelijke je<br />
overkomt, kan je brein je het lichte, het mooie laten zien.<br />
Hij kan het weten, want hij en zijn gezin maakten het<br />
ondenkbare mee. Op 1 augustus 2017 pleegde Ben en Ria’s<br />
zoon Koen zelfmoord.<br />
Brief<br />
Hij kan die dinsdag nog tot in detail terughalen. ‘Ik was<br />
met Ria naar ons vakantiehuisje in Lemmer toen een<br />
medewerkster belde. Ze had toen ze de zaak om negen<br />
uur open deed een brief van Koen gevonden. Ze had ‘m<br />
Ben Middelkamp<br />
vocht zich uit<br />
het verdriet<br />
om de zelfmoord<br />
van zoon Koen<br />
niet helemaal gelezen maar wat ze zag, duidde op een<br />
afscheid. Gelukkig zag ze Koen later, hij lag te slapen,<br />
maar het zat haar niet lekker en ze belde ons. Wij belden<br />
Koen, ook omdat hij zich ziek had gemeld op zijn werk.<br />
Dat paste totaal niet bij hem. Maar hij zei dat hij gewoon<br />
niet zo lekker was en de brief deed<br />
hij af als dronkenmansgepraat. Ria<br />
voelde dat er toch iets niet in orde<br />
was, dus we belden terug. Dat we<br />
naar huis zouden komen, en dan<br />
samen zouden eten. Dat vond hij<br />
een leuk idee’.<br />
Zover kwam het nooit. Terwijl<br />
Ben en Ria in de file bij Zwolle<br />
vast stonden, belden ze hun zoon<br />
opnieuw. ‘De tweede keer nam hij niet op. We hebben<br />
een vriend gebeld, die zag Koen niet. Omdat we het raar<br />
vonden, schakelden we vrienden van ons uit Hengelo in.<br />
Zij reden naar ons huis en zagen zijn auto wel, maar hem<br />
niet. Inmiddels waren we echt bang dat er iets mis was.<br />
Die vriendin heeft het rolluik open geduwd en zag hem<br />
liggen. Reanimatie geprobeerd, maar het was al te laat’.<br />
Die rit terug naar Nijverdal, over vluchtstroken, tussen<br />
vrachtwagens door, Ben kan hem nog meter <strong>voor</strong> meter<br />
terughalen. ‘Mijn vrouw was volledig overstuur, ik was in<br />
paniek, een verschrikking’. Een periode van diepe rouw<br />
‘Zelfs als<br />
het meest<br />
verschrikkelijke<br />
je overkomt, kan<br />
je brein je het<br />
lichte, het mooie<br />
laten zien.’<br />
14 zilver
‘Je hebt niet<br />
alleen met je<br />
eigen verdriet<br />
te maken’<br />
zilver<br />
15
Pionier<br />
BEN MIDDELKAMP (65) brengt zijn jeugd door<br />
in Nijverdal als een van de 12 kinderen in een<br />
katholiek gezin. Vader was kolenboer, moeder<br />
runde de huishouding. Ben was een uitblinker<br />
in sport, hij kwam zelfs in het Nederlands team<br />
als judoka. Het was een logische stap <strong>voor</strong><br />
hem om een judoschool te openen en later een<br />
fitnesscentrum. Daarmee was hij een pionier in<br />
Nederland. Fit-Care werd een groot succes.<br />
De methode waarmee hij in 2006 als coach aan de<br />
slag ging heet Gewoon Doen. Ook hiermee werd<br />
hij succesvol. Hij coachte honderden mensen<br />
waaronder spelers en teams van FC Twente en<br />
Heracles. Twee jaar geleden begeleidde hij Carlijn<br />
Achtereekte, de schaatsster haalde goud op de<br />
Olympische Spelen.<br />
Ben en Ria kregen drie kinderen: Koen, Jorien<br />
en Ido. Zoon Koen was net zo ondernemend:<br />
hij wilde de eerste keten in personal training in<br />
Nederland beginnen. Ook dochter Jorien werkt in<br />
de coaching en zoon Ido zette de zaak <strong>voor</strong>t die<br />
hij met Koen had opgezet. Ben en Ria hebben<br />
twee kleinzoons. Ben schreef drie boeken over<br />
Gewoon Doen en dit <strong>voor</strong>jaar verscheen ‘Hey<br />
Pa…’ naar aanleiding van de dood van Koen. Ben<br />
is 65 en nog volop actief in Promeg, waarmee hij<br />
mental coaching verzorgt. Aan stoppen denkt hij<br />
nog lang niet.<br />
volgde. ‘Je hebt niet alleen met je eigen verdriet<br />
te maken, ook mijn vrouw en onze dochter en<br />
andere zoon waren radeloos. Dat was misschien<br />
wel het allerzwaarste om te verdragen’.<br />
Ben dacht er zelfs over Promeg, zijn succesvolle<br />
praktijk als mental coach eraan te geven. ‘In die<br />
eerste fase ben je alleen maar bezig met: Wat heb<br />
ik verkeerd gedaan? Had ik maar beter opgelet,<br />
was ik maar eerder naar huis gereden. Het brengt<br />
je niets. Ik dacht zelfs: ‘Wat moet ik nou anderen<br />
vertellen over geluk, ik heb mijn eigen kind niet<br />
eens kunnen redden’. Maar de harde waarheid<br />
is dat Koen nooit één signaal heeft gegeven. Hij<br />
was een doener, een deugniet. Geliefd, charisma.<br />
Er zijn mensen die hij als personal coach onder<br />
zijn hoede heeft gehad, die zijn foto nu nog als<br />
beginscherm op hun telefoon hebben staan. Hij<br />
16 zilver
had alles kunnen bereiken, maar hij koos hier<strong>voor</strong>.<br />
Hoe hard dat ook klinkt: wij zijn daar niet<br />
verantwoordelijk <strong>voor</strong>. Als je dat wel naar jezelf<br />
toe trekt, kom je er nooit meer uit’.<br />
WIM-methode<br />
Toen Ben radeloos van verdriet in elkaar zakte,<br />
was het Ria die hem een duw in de goede richting<br />
gaf. ‘Je hebt honderden mensen gecoacht, nu<br />
moet je jezelf coachen, zei ze. En dat ben ik gaan<br />
doen, volgens mijn beproefde WIM-methode. Wat<br />
is er aan de hand? Is dat echt zo erg? Maak je niet<br />
druk. De eerste twee kon ik snel afvinken. Er was<br />
een drama gebeurd, ons gezin was verschrikkelijk<br />
getroffen. Maar gelukkig kon ik ook met de M<br />
aan de gang. Rustig ademhalen vanuit je buik,<br />
proberen jezelf op een positieve manier toe te<br />
‘Ieder mens<br />
krijgt problemen<br />
in de schoot<br />
geworpen.<br />
Je hebt ermee<br />
te dealen.’<br />
spreken, je concentreren op wat er nog wél is. En<br />
ik ben gaan schrijven. Over Koen, over ons. Ook<br />
dat hielp’.<br />
‘Drie maanden na zijn dood hebben we samen<br />
op een podium gestaan om over hem te praten.<br />
Mensen leefden zo met ons mee, er waren zoveel<br />
vragen. En dus gingen we erover praten. Allemaal<br />
met ons eigen verdriet. Ria en ik zijn van een<br />
generatie die niet heeft geleerd over emoties te<br />
praten, maar we dwongen onszelf het wel te doen.<br />
Als je niet communiceert, drijf je uit elkaar. Elke<br />
dag stonden we om half acht op en planden de<br />
eerste drie uur niks. Gingen we met koffie in de<br />
serre zitten. Soms zwegen we wel twee uur, of we<br />
huilden. Maar uiteindelijk werd er altijd gepraat.<br />
Onze zoon Ido moest vechten om het bedrijf in<br />
personal coaching, dat hij samen met Koen had<br />
‘Je wordt geleefd<br />
door de meningen<br />
van anderen.<br />
Maar je kunt ook<br />
leren om baas te<br />
zijn over je eigen<br />
gedachten.’<br />
opgezet draaiende te houden. En Jorien hield ons<br />
bezorgd in de gaten. Je doet het allemaal anders,<br />
maar je moet elkaar wel zien te vinden. Ik heb<br />
echt wel eens gedacht dat ons gezin uit elkaar zou<br />
kunnen vallen. Gelukkig is het tegendeel gebeurd’.<br />
Boek<br />
Uit alle aantekeningen uit die tijd en wat hij leerde,<br />
kwam het boek ‘Hey Pa…..’ <strong>voor</strong>t, dat in april<br />
werd gepresenteerd. Hij wil er het taboe op zelfdoding<br />
mee verbreken. ‘Doodsoorzaak nummer<br />
3, na kanker en hartkwalen. Maar niemand durft<br />
het te benoemen. Mensen durfden hier niet eens<br />
naar binnen. Of ze zeiden de coaching af, omdat<br />
ons verdriet zoveel groter leek. Toen Koen hier lag<br />
opgebaard, heb ik ook wel eens gedacht: ‘Leg mij<br />
er maar naast’. Maar ieder mens krijgt problemen<br />
in de schoot geworpen. Je hebt ermee te dealen.<br />
Je kunt kiezen: wegzakken in een depressie of de<br />
stijgende lijn zien op te pakken door jezelf op een<br />
positieve manier toe te spreken’.<br />
Met grote halen tekent hij twee lijnen. Een<br />
opgaande, met af en toe een dip, of een neergaande<br />
met kleine uitschietertjes naar boven die<br />
onherroepelijk naar de afgrond leidt. ’Op welke<br />
lijn je gaat zitten is echt een keuze. Een vrouw<br />
vroeg mij hoe het ging. Ik zei: ‘Heel goed’. Ze kon<br />
het niet geloven. ‘Maak jij jezelf niet iets wijs?’,<br />
vroeg ze. Ik vroeg hoe het met haar ging, wist dat<br />
ze depressief was. Ze zei dat het slecht ging. ‘Maak<br />
jij jezelf niet iets wijs?’ vroeg ik. Waarmee ik maar<br />
wil zeggen: de gedachten die in je hoofd zitten<br />
kun je zelf sturen. En die gedachten bepalen hoe<br />
je je voelt. Als jij het woord Eifeltoren hoort, ga je<br />
lachen en denk je aan Parijs en romantiek. Een<br />
ander denkt misschien aan Bataclan en terreur.<br />
Hetzelfde woord, een andere lading. Dat doe je<br />
allemaal zelf, in je brein. En daarmee stuur je aan<br />
hoe je je voelt’.<br />
Maar is dat positief denken als je 65-plus bent,<br />
nog wel aan te leren? Middelkamp springt geërgerd<br />
op. ‘Ik leer nog elke dag. Natuurlijk worden<br />
we allemaal opgevoed om in beperkingen en<br />
angsten te denken. Als ik vroeger thuis vroeg aan<br />
ma hoe iets zat, zei zij: ‘Wat pa zegt’. En pa zei: ‘Wat<br />
de pastoor zegt’. Zo word je geleefd door de meningen<br />
van anderen. Maar je kunt ook leren om baas<br />
te zijn over je eigen gedachten, gelukkig maar.<br />
Ik ben blij dat ik geen pensioen heb opgebouwd,<br />
ik wil nog helemaal niet stoppen. Sinds de dood<br />
van Koen is mijn drive om mensen te helpen uit<br />
die neerwaartse spiraal te komen, alleen maar gegroeid.<br />
Een oud-Nijverdalse die nu in het Westen<br />
woont, schreef mij dat ze ook suïcidaal was. Door<br />
mijn coaching heeft ze het niet gedaan. Zulke<br />
verhalen motiveren mij om verder te gaan’.<br />
Knop<br />
Leuk oud worden is volgens Middelkamp echt<br />
een kwestie van de knop omzetten. ‘Het begint<br />
al hoe je 65 wordt. Denk je steeds: ik moet nog<br />
zoveel jaar, dan sleep je je naar je werk. Maar je<br />
kan ook kijken naar wat je nog kunt en wilt. Heb<br />
zilver<br />
17
‘Als je steeds denkt<br />
in termen van<br />
“Dat heb ik weer”<br />
en ‘O ja, het zal ook<br />
eens niet’ dan ga je<br />
onbewust op zoek<br />
naar <strong>voor</strong>beelden<br />
die dat negatieve<br />
versterken’<br />
de creativiteit en de moed om een<br />
andere weg in te slaan. Anders word<br />
je misschien net zo’n oude zeur als<br />
de moeder waar je je zo lang tegen<br />
hebt afgezet’.<br />
Hij legt me de tafel van zes <strong>voor</strong>. Of<br />
mij iets opvalt? Feilloos pik ik de<br />
fout eruit: 3 x 6 is 18, geen 17. ‘Zo zijn<br />
wij geconditioneerd, die fout valt<br />
je op in plaats van de negen goede<br />
sommen. Als je steeds denkt in termen<br />
van ‘Dat heb ik weer’ en ‘O ja, het<br />
zal ook eens niet’ dan ga je onbewust<br />
op zoek naar <strong>voor</strong>beelden die dat<br />
negatieve versterken. Maar als je de<br />
zaken positief benadert, kun je wel<br />
300 dingen vinden om blij mee te<br />
zijn, dan zie je de 9 goede sommen’.<br />
Ben werd naast coach schrijver. Dat<br />
hij ooit een boek zou schrijven over<br />
zijn zoon die het leven te zwaar<br />
vond, had hij nooit kunnen denken.<br />
‘Maar als de methode van positief in<br />
het leven staan zelfs werkt als het zo<br />
inktzwart wordt, dan moet ik daar<br />
wat mee. Als ik jou vraag of je wilt<br />
dat jouw gezin een leven lang om<br />
jou rouwt, zeg je zeker nee. Koen zou<br />
het verschrikkelijk hebben gevonden<br />
als ons leven was opgehouden<br />
bij zijn dood. Ergens op een wolk<br />
zit hij met een big smile, trots op<br />
hoe wij dit doen samen, daar ben ik<br />
heilig van overtuigd’.<br />
18 zilver
VARIA<br />
Amsterdam<br />
(straatmuziek)<br />
Nabij gehei<br />
dreunnnt, dreunnnt, dreunnnt,<br />
in een dwingend ritme<br />
als van een metronoom.<br />
Op die doffe beat houden trams<br />
met hun triangeltringtingtinggetinkel<br />
en ssschurend sssnerpen<br />
van weerbarstig wentelende wielen<br />
helemaal geen maat.<br />
Opgevoerde brommers overstemmen<br />
met knalpijphard geknettterrrr<br />
en passant moeiteloos<br />
nerveuze claclaxons van schildpadtrage taxi’s.<br />
Doppleriaans nadert<br />
met steeds meer nadruk<br />
de viertonige ta-ti-ta-ta sirene<br />
van een slalomambulance.<br />
Te midden van deze ongeorkestreerde kakofonie<br />
staat een straatmuzikant op zijn viool<br />
een ti-ta-ti-ta partita van Bach te spelen,<br />
alsof al die helse herrie om hem heen niet bestaat.<br />
En warempel,<br />
ik denk dat ook,<br />
één hemels ogenblik.<br />
Lowie Gilissen, 2012<br />
Derde lustrum Stift muziekfestival<br />
Het Internationale Stift<br />
muziekfestival bestaat dit<br />
jaar 15 jaar. Dat jubileum<br />
is aanleiding <strong>voor</strong> het<br />
festival om een breed<br />
geschakeerd programma<br />
van klassieke muziek<br />
te bieden. De start op<br />
zondag 18 augustus<br />
is uitbundig met twee<br />
korte opera’s op de<br />
kasteelgracht van het<br />
Landgoed Twickel waar<br />
onder de ontroerende<br />
opera Dido en Aeneas.<br />
Daaraan <strong>voor</strong>af gaat een<br />
dag vol muziek overal op<br />
het Landgoed zoals in de<br />
oranjerie en pop-up concerten<br />
in de kasteeltuin. Er<br />
wordt zelfs <strong>voor</strong> een lunch<br />
en een diner gezorgd. In de<br />
dagen daarna ontwikkelt<br />
zich een feestelijk programma<br />
uitgevoerd door zo’n 40<br />
internationaal vermaarde<br />
musici onder leiding van de<br />
artistiek leider en topviolist<br />
Daniel Rowland. Er is<br />
intieme kamermuziek in de<br />
Stiftskerk van Weerselo,<br />
er zijn grootse concerten<br />
die gebruik maken van de<br />
prachtige akoestiek van de<br />
Plechelmusbasiliek met<br />
onder andere Consensus<br />
Vocalis. Er zijn openlucht<br />
concerten op de Twentse<br />
landgoederen Singraven en<br />
Hakenberg, fietstochten<br />
met een muzikaal pauze<br />
programma en familie- en<br />
kinderconcerten.<br />
Met een wel heel speciaal<br />
concert <strong>voor</strong> baby’s vanaf<br />
anderhalf jaar die muziek<br />
samen met hun ouders of<br />
grootouders kunnen ondergaan.<br />
Buitengewoon hoogtepunt<br />
van de hele week met muziek<br />
is de komst van de Letse<br />
componist Pēteris Vasks<br />
die mensen zo aanspreekt,<br />
omdat de natuur vaak de<br />
inspiratie <strong>voor</strong> Vasks vormt.<br />
Er zijn vier concerten waarin<br />
de prachtige en ontroerende<br />
muziek van deze componist<br />
centraal staat.<br />
Kaarten via de regionale<br />
VVV’s in Twente en via<br />
de <strong>website</strong><br />
www.stiftfestival.com<br />
Moment om<br />
te koesteren<br />
IN 1991 VERONGELUKTE MIJN BROERTJE.<br />
Hij was toen zeventien, ik eenentwintig.<br />
Bij zijn uitvaart hebben we muziek<br />
gedraaid. In totaal vijf nummers die ik nog<br />
op een cassettebandje heb staan. Een lijstje<br />
dat een unieke combinatie van nummers<br />
bevat die een soort mini-soundtrack van<br />
zijn leven zijn.<br />
Heel soms draai ik die nummers achter<br />
elkaar. Dat is een bijzonder gevoel: een<br />
mengeling van verdriet, melancholie en<br />
mooie herinneringen. Muziek kan dat doen<br />
en dat is prachtig. Muziek verbindt zich<br />
aan een leven en aan een dood en kan nooit<br />
meer anders beluisterd worden dan in die<br />
verbinding. Het is daarom dat een nummer<br />
<strong>voor</strong> de één zo speciaal kan zijn en <strong>voor</strong> de<br />
ander nietszeggend.<br />
Soms breekt muziek ook in, onverwacht.<br />
Een tijd geleden zat ik in de bioscoop. Ik<br />
weet niet eens<br />
meer <strong>voor</strong> welke<br />
film dat was,<br />
maar ik weet<br />
nog haarscherp<br />
wat er kort <strong>voor</strong><br />
de film startte,<br />
gebeurde. Er<br />
speelde zachte<br />
achtergrondmuziek<br />
tot de film<br />
zou beginnen. En ineens was het daar: een<br />
van de nummers van mijn broertjes uitvaart.<br />
Een nummer dat nooit een hit was<br />
en niet of nauwelijks op de radio gedraaid<br />
werd. Ik herinner me dat ik een huivering<br />
voelde en dat ik vervolgens overspoeld<br />
werd door een soort intense blijdschap.<br />
Tuurlijk kan ik dat <strong>voor</strong>val afdoen als<br />
toeval, maar ik leef liever verder met die<br />
andere, veel prettiger gedachte: mijn broertje<br />
gaf een knipoog vanaf een plek waarvan<br />
ik niet eens zeker weet of die wel bestaat.<br />
De muziek bracht hem weer heel even vlak<br />
naast mij, daar in die donkere bioscoop. Een<br />
moment om te koesteren.<br />
Mariska Overman<br />
zilver<br />
19
FIETSROUTE | TEKST BOB GEVERS | FOTOGRAFIE WIENEKE VAN LEYEN<br />
Twee reigers vliegen<br />
geluidloos over, een groep<br />
zwaluwen scheert laag over<br />
het water, verderop kwaken<br />
kikkers: dit is het gebied van<br />
de Doorbraak, een dertien<br />
kilometer lange beek in het<br />
gebied tussen Almelo en<br />
Zenderen. Een afwisselend en<br />
mooi landschap, wie niet beter<br />
weet ziet niet dat de beek<br />
nog niet zo lang geleden door<br />
mensenhanden is gemaakt.<br />
Een mooi gebied om eens per<br />
fiets te verkennen.<br />
De Doorbraak<br />
WATER, KUNST<br />
EN HISTORIE<br />
20<br />
zilver
Afwisselend landschap tussen Almelo en Zenderen<br />
De begroeiing is hier en daar nog<br />
vers, maar over een paar jaar zal de<br />
beek helemaal een vloeiend geheel<br />
met het landschap vormen. Voor<br />
fietsers is er een mooie route, veertien<br />
kilometer lang, goed aangegeven<br />
met fietsknooppunten en er is<br />
veel te zien onderweg! Maar het kan<br />
natuurlijk langer: ook <strong>voor</strong> ‘elektrische<br />
fietsers’ is het een aantrekkelijk<br />
gebied.<br />
Wie de Doorbraak met omgeving<br />
wil verkennen, kan het beste beginnen<br />
bij restaurant ’t Maatveld<br />
aan het Tusveld: hier ligt een grote<br />
parkeerplaats en de beek stroomt<br />
vlakbij. Doe het rustig aan, groet de<br />
zeldzame tegenliggers vriendelijk<br />
en strijk eens neer op een bankje<br />
om te genieten van de stilte en het<br />
langzaam <strong>voor</strong>bij stromende water.<br />
Bewonder ook de zeven cortenstalen<br />
abstracte sculpturen van<br />
kunstenaar Rinus Roelofs op de<br />
oevers van de Doorbraak. Hij liet<br />
zich daarbij uiteraard inspireren<br />
door de nieuwe beek, die er<strong>voor</strong><br />
moet zorgen dat het laaggelegen<br />
Almelo droge voeten houdt bij een<br />
hoge waterstand. Fietsers passeren<br />
ook ‘de oalde bleek’ op de Tuschvelder<br />
Esch: bij een bron deden<br />
de vrouwen hier vroeger de was,<br />
terwijl iets verderop de postkoets<br />
naar Deventer vertrok.<br />
Nog zo’n plek met een geschiedenis:<br />
Erve Hondeborg aan de Esweg.<br />
Hier, op een verhoging langs de<br />
Azelerbeek, stond ooit een middeleeuwse<br />
burcht met ridders die de<br />
omgeving controleerden. Landgoed<br />
Twickel liet hier in 1841 een<br />
boerenhoeve bouwen, nu is het een<br />
pleisterplaats met een fraai uitzicht<br />
en horeca. Even pauze houden!<br />
Nu even een flink stukje doorfietsen<br />
naar boven, langs Zenderen,<br />
richting knooppunt 63. Maar het is<br />
het waard, want de Blauwe knoop<br />
wacht als beloning van de inspanningen.<br />
Het is er een natte boel,<br />
want hier komen verschillende<br />
stromen bij elkaar: de Bornsebeek<br />
loopt hier onder de Doorbraak door<br />
en de Lolee loopt hier de Doorbraak<br />
in. Dat is dus met recht een blauwe<br />
knoop!<br />
Verder langs het Elshorster Veld<br />
weer richting ’t Maatveld en daar<br />
lekker even uitpuffen op het terras.<br />
OOK VOOR E-BIKERS<br />
Bij ’t Maatveld ligt fietsknooppunt<br />
62 als beginpunt. Verder is het<br />
heel eenvoudig: volg de nummers<br />
64 en 63 en dan weer terug naar<br />
62. Langs deze route liggen ‘de<br />
oale bleek’, de Kleine Doorbraak,<br />
pleisterplaats Erve Hondeborg en<br />
de Blauwe Knoop. En wie verder<br />
wil – zoals e-bikers – heeft langere<br />
routes tot z’n beschikking. Zo<br />
is er een traject van 50 kilometer.<br />
Gratis verkrijgbaar bij Tourist Info<br />
Almelo, en de digitale versie is te<br />
downloaden via:<br />
www.uitinalmelo.nl<br />
zilver<br />
21
UITGELICHT | TEKST JOS KNAAP<br />
DOE MEE(R): EEN<br />
ZORG MINDER<br />
Een <strong>voor</strong>beeld is snel gevonden. Het gaat over de zoon of dochter die<br />
zich opwerpt om de financiën te regelen als vader en moeder daartoe niet<br />
meer in staat zijn. De familie komt er na verloop van tijd achter dat het<br />
toch niet zo’n goed idee was, zeker als de deurwaarder plotseling op de<br />
stoep staat, omdat de schuldenlast van pa en ma grote proporties heeft<br />
aangenomen. ‘Er wordt vaak misbruik gemaakt van oudere mensen,’<br />
verzucht Lourus Schrier, eindverantwoordelijk <strong>voor</strong> de gang van zaken bij<br />
de stichting Doe Mee(r) in Hengelo, die kwetsbare senioren te hulp komt<br />
als die in financieel moeilijke, of zelfs uitzichtloze situaties terecht zijn<br />
gekomen.<br />
‘Wij onderscheiden ons met onze stichting van andere organisaties door<br />
een enorme gedrevenheid, We zijn met zeven collega’s die zonder uitzondering<br />
in het bezit zijn van een relevante universitaire of Hbo-opleiding.<br />
Per medewerker bedienen we nooit meer dan 70 cliënten, zodat we er<br />
zeker van zijn dat er voldoende tijd en aandacht is <strong>voor</strong> iedereen. Bovendien<br />
wordt de kwaliteit van ons werk jaarlijks gecontroleerd door het bewindsbureau<br />
van de rechtbank. Hoe krijgen of houden mensen hun leven,<br />
geld of zorg op de rit? Als dat niet lukt bieden wij de helpende hand.’<br />
Beschermingsbewind<br />
Voor mensen die hun financiën niet zelf meer kunnen regelen biedt<br />
Doe Mee(r) beschermingsbewind aan. Daarbij wordt ‘uit bescherming’ het<br />
financieel management van een cliënt overgenomen. Alles wordt op<br />
een rij gezet en dat leidt tot een overzichtelijk geheel, ook wel bekend<br />
als budgetplan. Het maakt in ieder geval duidelijk wat er iedere maand<br />
betaald moet worden, wat er gespaard kan worden en – niet onbelangrijk<br />
– hoeveel geld iemand krijgt om van te leven. Alle administratieve zaken<br />
worden geregeld en ook wordt de cliënt geleerd om zijn of haar geldzaken<br />
weer zelf te regelen.<br />
Budgetbeheer of inkomensbeheer ligt in het verlengde daarvan. Het is geschikt<br />
<strong>voor</strong> mensen die niet echt in de schulden zitten, maar wel de grip<br />
op hun geldzaken zijn kwijt geraakt. Vanaf 18 jaar kan iedereen budgetbeheer<br />
aanvragen, dat kan door de betrokkene zelf of door een familielid.<br />
Mentorschap komt in beeld als het mensen niet lukt <strong>voor</strong> zichzelf op te<br />
komen, te beslissen welke zorg ze nodig hebben of hoe ze willen leven.<br />
Stichting Doe Mee(r) kan in dat geval als mentor optreden en helpen bij<br />
dit soort problemen.<br />
Curatele betekent dat iemand anders beslissingen neemt en zaken <strong>voor</strong> u<br />
regelt. Dat gebeurt als iemand zelf niet meer goed ziet wat het gevolg is<br />
van de dingen die ze doen of als ze zichzelf of anderen in gevaar brengen.<br />
Met curatele wordt ook misbruik <strong>voor</strong>komen.<br />
Levenstestament<br />
Steeds belangrijker wordt tenslotte de levensexecuteur die (in tegenstelling<br />
tot een executeur) nog bij het leven van de cliënt belangrijke zaken<br />
<strong>voor</strong> hem regelt, bijhoudt en beslissingen neemt. Hij mag ook een handtekening<br />
zetten. De afspraken worden via een notaris op papier gezet in<br />
een levenstestament.<br />
‘Alles bij elkaar is ons werk er op gericht onze cliënten financieel veilig<br />
oud te laten worden’ vat Lourus Schrier de werkzaamheden van Doe<br />
Mee(r) in grote lijnen samen. ‘Daarom werken we ook van harte mee aan<br />
het inrichten van een netwerk dat tot doel heeft financiële mishandeling<br />
te herkennen en te <strong>voor</strong>komen.’<br />
SPECIALE ACTIE VAN<br />
ZILVER MAGAZINE<br />
Boek 50 jaar FC Twente<br />
VAN 79,-<br />
VOOR 20,-<br />
√ 650 pagina’s<br />
√ 5 kilo papier<br />
√ 2000+<br />
wedstrijden<br />
√ honderden<br />
foto’s<br />
Stuur een mail naar:<br />
verkoop@zilvermedia.nl en u kunt in het bezit komen<br />
van het prachtige jubileumboek van FC Twente<br />
dat in 2015 is verschenen.<br />
Het boek kostte destijds in de boekwinkel € 79.- <strong>Zilver</strong><br />
Media biedt u het boek aan <strong>voor</strong> € 20,-. Bent u<br />
geïnteresseerd, stuur dan een mail naar:<br />
verkoop@zilvermedia.nl<br />
Het unieke boek, met een omvang van ruim 650 blz.<br />
en een gewicht van 5 kilo, bevat honderden vaak<br />
exclusieve foto’s. Alle wedstrijden, spelers en opstellingen<br />
van de ruim 2.000 wedstrijden die FC Twente<br />
heeft gespeeld en uiteraard ook alle doelpunten zijn<br />
in een bijlage van week tot week te volgen. Hetzelfde<br />
geldt <strong>voor</strong> de rijke geschiedenis van Sportclub<br />
Enschede en Enschedese Boys.<br />
Het boek is geschreven door een aantal journalisten<br />
onder wie Willem Pfeiffer, Fardau Wagenaar, Leon<br />
ten Voorde, Gijs Eijsink en Gerben Kuitert.<br />
22 zilver
ZILVER | COLUMN<br />
Fit met Mozart<br />
SStel dat dit stukje een advertentie was. En ik zou<br />
u proberen te verleiden om een pil aan te schaffen<br />
met nogal wat positieve effecten op uw gezondheid<br />
en geen <strong>enkel</strong>e bijwerking. Als uw kleinkind<br />
bij<strong>voor</strong>beeld deze pil zou slikken doet dat het beter<br />
op school. Als uw inmiddels volwassen kind deze<br />
pil neemt is dat beter in staat om verschillende taken<br />
tegelijk uit te voeren wat handig is als je staat<br />
te koken, naar je partner moet luisteren en tegelijk<br />
een kind moet troosten. En als je ouder bent<br />
belooft de pil dat je dingen beter kunt onthouden,<br />
sneller informatie kunt verwerken, dat je je beter<br />
kunt concentreren en dat je sneller herstelt bij<br />
neurologische klachten. Die pil wilt u dan vast wel<br />
kopen. Ik denk zelfs <strong>voor</strong> een behoorlijke prijs.<br />
Gelukkig hoeft u geen geld te besteden aan zo’n<br />
pil, want al deze effecten treden op bij muziek<br />
maken en in mindere mate bij het luisteren naar<br />
muziek. Hoe kan dat? Met moderne technieken is<br />
het mogelijk om in de hersenen te kijken wat er<br />
gebeurt als daar klanken binnenkomen. We zien<br />
dan dat muziek veel gebieden van ons brein prikkelt.<br />
Ons ritmecentrum wordt geactiveerd, we ervaren<br />
emoties, omdat de muziek centra activeert<br />
Muziek kan zorgen <strong>voor</strong><br />
herstel. We zullen allemaal wel<br />
eens getroost zijn door muziek<br />
die de basis zijn van emoties en ons brein begint<br />
stoffen aan te maken die ons een plezierige ervaring<br />
geven. Bovendien worden door de klanken<br />
die onze hersenen binnenkomen neurologische<br />
verbindingen gemaakt die onze linker hersenhelft<br />
met de rechter verbinden. Die dus het meer creatieve<br />
deel van ons brein verbinden met het wat<br />
meer rationele deel.<br />
Zo vond een Amerikaanse onderzoekster dat als<br />
kinderen op school twee uur per week muziekles<br />
kregen, hun taalontwikkeling een stuk beter en<br />
sneller verliep dan de kinderen die deze lessen<br />
niet kregen. En in Zweden toonden onderzoekers<br />
aan dat 45 tot 65 jarigen die muziek spelen een<br />
beter geheugen hebben en beter hun gedachten<br />
kunnen formuleren dan een controlegroep die<br />
geen muziek speelde.<br />
Maar muziek kan ook zorgen <strong>voor</strong> herstel. We zullen<br />
allemaal wel eens getroost zijn door muziek.<br />
Melodie en ritme kunnen verschillende soorten<br />
emoties oproepen wat het luisteren naar muziek<br />
zo plezierig maakt, maar wat ook een emotionele<br />
steun kan zijn. Muziek lijkt ook bepaalde vormen<br />
van geheugenstoornis te kunnen verminderen. Zo<br />
onderzocht men in Helsinki de effecten van een<br />
vorm van muziektherapie bij mensen die getroffen<br />
waren door een beroerte. Na twee maanden<br />
waren de geheugenfuncties van de muziekgroep<br />
beter dan die van de groep die een traditionele behandeling<br />
zonder muziek onderging. Een geheel<br />
nieuwe vorm van muziektherapie is in ontwikkeling<br />
die inwerkt op neurologische schade, doordat<br />
de muziek andere hersendelen activeert en soms<br />
zelfs beschadigde delen weer inschakelt.<br />
Dus muziek is om te beginnen een bron van<br />
plezier. Maar kennelijk ook een bron van herstel.<br />
Reden genoeg om jezelf toch maar een dagelijkse<br />
dosis <strong>voor</strong> te schrijven. En bij<strong>voor</strong>beeld te beginnen<br />
met muziekles zonder je te laten ontmoedigen<br />
door pessimisten die zeggen dat je daar te oud<br />
<strong>voor</strong> bent. Muziek spelen of zingen is het beste,<br />
maar een goede tweede is naar muziek luisteren.<br />
U kent het spreekwoord: ‘An apple a day, keeps the<br />
doctor away’. Daar maken we dus nu van: ‘An apple<br />
and some Mozart a day, keeps the doctor away’.<br />
Jan Wal burg<br />
Jan Auke Walburg is<br />
emeritus hoogleraar<br />
op het gebied van de<br />
positieve psychologie,<br />
die condities bestudeert<br />
waaronder mensen tot<br />
bloei komen. Daar<strong>voor</strong><br />
werkte hij als directeur in<br />
verschillende organisaties<br />
op het gebied van de<br />
gezondheidszorg. Thans<br />
schrijft hij over diverse<br />
onderwerpen, helpt hij<br />
mee aan de organisatie<br />
van een klassiek muziekfestival<br />
in Twente, werkt<br />
hij in zijn tuin en heeft hij<br />
plezier met zijn vrouw,<br />
vrienden, kinderen en<br />
<strong>voor</strong>al kleinkinderen. Hij<br />
woont in Losser.<br />
zilver<br />
23
Wij zijn echte<br />
overlevers<br />
Getty Kaspers (links)<br />
en Marga Bult<br />
24 zilver
TWEEGESPREK | TEKST GIJS EIJSINK | FOTOGRAFIE RIET VOS<br />
Op verzoek van <strong>Zilver</strong> spreken<br />
Getty Kaspers en Marga Bult elkaar<br />
over muziek, over hun hectische leven<br />
en over het Songfestival.<br />
Getty Kaspers was de laatste maanden druk, druk. De zangeres<br />
presenteerde haar biografie en dat betekende bijna<br />
dagelijks een gesprek, een interview of andere publicitaire<br />
zaken. Daarnaast is het <strong>voor</strong>jaar traditiegetrouw een drukke<br />
tijd <strong>voor</strong> haar, want dan wordt ze als laatste winnaar<br />
van het songfestival te hooi en te gras gevraagd om haar<br />
mening, reactie en ervaringen. Maar goed dat Duncan<br />
Lawrence haar nu heeft afgelost. Hij is <strong>voor</strong>lopig de laatste<br />
winnaar.<br />
<strong>Zilver</strong> nodigde de 71-jarige Getty uit <strong>voor</strong> het Tweegesprek.<br />
Ze mocht zelf bepalen met wie ze graag in gesprek wilde<br />
gaan en daar hoefde ze geen seconde over na te denken:<br />
met Marga Bult (62), ook zangeres, ook ooit deelneemster aan<br />
het songfestival, ook Twentse. In Markelo, in de knusse woning<br />
van Getty en haar partner Cor ontmoetten de beide zangeressen<br />
elkaar.<br />
Gezin<br />
Marga: ‘Hoe dat dan gaat. Ik had mijn eerste platencontract en<br />
toen begon het al in mij geboortedorp Lattrop en omstreken.<br />
“Wat ziet die eruit”. Toen leerde ik al wat je overkomt als je je kop<br />
boven het maaiveld uitsteekt. Zo gaf de zanglesleraar me op<br />
elk rapport een 5. Ik maakte dus in de leeftijd 12 tot 15 jaar al<br />
bijzondere dingen mee. Radio, televisie enzo<strong>voor</strong>t. Ik was soms<br />
uren onderweg. Mijn moeder zei dat ik het hele gezin ontregelde.<br />
Ik had vijf broers en zussen onder mij.’<br />
Getty: ‘Ik kon niets anders. Ik kwam in Enschede en had ineens<br />
een groot gezin om me heen. Ik deed auditie bij Helen en Fred<br />
en ik werd aangenomen bij een orkestje dat door John Gaasbeek,<br />
de broer van Fred, was opgericht. Want ik zong zuiver, zeiden<br />
ze. Dat was Teach-In. We wonnen in 1975 het Songfestival’<br />
Muziek<br />
Getty: ‘Muziek heeft altijd heel veel <strong>voor</strong> mij betekend. Ik groeide<br />
op in Oostenrijk en daar werd en wordt heel veel gedaan aan<br />
muzikale vorming. Je hebt er ook een Muziek Hogeschool. Daar<br />
gaan de kinderen naar toe die talent hebben. In Nederland is<br />
muziekonderwijs <strong>voor</strong> sommige kinderen te duur. Dat is jammer,<br />
ik ben het er niet mee eens dat de kinderen in dit land zo<br />
weinig in aanraking komen met muziek. Wat vind jij?’<br />
Marga: ‘In mijn tijd kregen we wel muziekles, maar tegenwoordig<br />
is dat stukken minder. Zonder muziek erin is een onderwijspakket<br />
heel schraal. In mijn jeugdjaren zong ik in de kerk, op<br />
school en in de buurt. Als ik dat liedje Marina zong van Rocco<br />
Granata, kreeg ik een snoepje. Ik ging destijds ook op ukelele-les.<br />
Muziek was alles <strong>voor</strong> mij. Altijd de radio aan. In de stal had mijn<br />
vader Duitse schlagers op staan. Ik zong als kind al die nummers<br />
mee, terwijl ik de staart van een koe als microfoon gebruikte. Die<br />
staarten hingen namelijk aan een touwtje omhoog.’<br />
Getty: ‘Ik ging in de schoolvakanties altijd mee naar een boerderij<br />
in de buurt. Wat heb ik daar veel gespeeld. Ik ben van<br />
mening dat wij beiden daardoor altijd met beide benen op de<br />
grond zijn blijven staan.’<br />
Marga: ‘Ik kreeg er ook zelfvertrouwen van. Dat had ik als kind<br />
niet. Ik was heel verlegen. Ik was de oudste van zes en moest<br />
altijd werken. Toen ik merkte dat ik muzikaal was, besefte ik<br />
ineens dat ik iets kon. Dat gaf me zekerheid.’<br />
Getty: ‘Ik was de clown op school. Toen ik had meegedaan aan<br />
een talentenjacht en won, had ik dat ook. Goh, ik kan iets,<br />
dacht ik.’<br />
Marga: ‘Toen ben ik bij jou geweest. Je was er helemaal klaar<br />
mee. Sindsdien spraken we elkaar vaak. Je stopte bij de band en<br />
de relatie met John eindigde ook.’<br />
Getty: ‘Soms maak je keuzes, waar je achteraf spijt van krijgt.<br />
Maar het is toen zo gelopen.’<br />
Marga: ‘Je leert van periodes en gebeurtenissen waarin het niet<br />
goed met je gaat.’<br />
zilver<br />
25
Levensverhaal<br />
Een leven lang geleden is het aangrijpende levensverhaal van<br />
Getty Kaspers, die beroemd werd toen zij in 1975 het Eurovisie<br />
Songfestival won. Maar haar leven was niet altijd een sprookje.<br />
Vlak na haar geboorte werd ze afgestaan door haar biologische<br />
moeder, die haar na zestien jaar weer terugeist. En ook na de<br />
hit ‘Dinge-dong’ verloopt haar leven vol ups en downs. Getty<br />
Kaspers vertelt over hoe ze terechtkomt in Portugal, waar ze<br />
de liefde vindt. Het huwelijk is echter slecht en wanneer ze<br />
terugkeert naar haar geboorteland, Oostenrijk, overlijdt haar<br />
man aan ALS. Ze vertelt over Cor, de vrachtwagenchauffeur<br />
die haar leven weer op de rit krijgt. En natuurlijk over dat ene<br />
sprookje dat elk jaar weer grootser terugkomt: het songfestival.<br />
Dave Boomkens werkt als politiek adviseur op het stadhuis<br />
in Rotterdam. Hij is een groot fan van Nederlandstalige<br />
kleinkunstliedjes en van het Eurovisie Songfestival. In 2015<br />
verscheen van zijn hand Het Grote Songfestivalboek.<br />
Een leven lang geleden – Dave Boomkens – 232 pagina’s – In elke<br />
boekhandel verkrijgbaar<br />
Teach-In bij aankomst op Schiphol na de winst van het Songfestival in 1975<br />
26 zilver
Getty: ‘Dan merk je ook dat je weinig echte vrienden hebt.’<br />
Marga: ‘Maar soms krijg je steun van mensen waar je niks van<br />
verwacht. Goh, wat is dat lief. Dan ervaar je en voel je wat het is.’<br />
Muziek in moeilijke tijden<br />
Marga: ‘Dan is muziek een goede uitlaatklep. Als ik dat niet had<br />
gehad. In een dip kan ik niet eten en heb ik geen hongergevoel.<br />
Mijn vader had dat ook. Ik heb<br />
hetzelfde gestel. Soms staan<br />
de bladen vol met zogenaamd<br />
nieuws over<br />
jou en wordt er veel<br />
gepraat. Maar als<br />
ik dan de bühne<br />
opga en de muziekband<br />
of het<br />
orkest begint te<br />
spelen, dan is<br />
zingen het beste<br />
wat me kan<br />
overkomen. Dan<br />
kan ik mijn gevoel<br />
en energie daar<br />
helemaal in kwijt.’<br />
Getty: ‘Ik had dat juist<br />
niet. Ik ging dan liever onder<br />
een steen leven. Ik heb zoveel<br />
ellende meegemaakt. Lees mijn boek maar eens. Ik ben zoek<br />
geweest. Helen en Fred hebben stad en land afgezocht. Later<br />
kwam ik nog vaker in vervelende omstandigheden terecht. Dan<br />
wilde ik niet meer zingen. Daarin ben ik totaal anders dan jij.’<br />
Marga: ‘Momenteel is het ook niet fijn wat er gezegd en<br />
geschreven wordt over mij. Maar ik moet erdoor. Dat zeg ik<br />
ook tegen mijn kinderen. Mijn dochter is gescheiden. Ze is op<br />
wereldreis nu. Zo kom je erdoorheen. Mijn zoon Joey had vliegangst.<br />
Hij moest als DJ de hele wereld over. Hij moest erdoorheen.<br />
Het moest en het lukte.’<br />
Getty: ‘Ik wil dan juist met rust gelaten worden en dan kan ik<br />
best wel eens agressief zijn en krijg je de wind van voren.’<br />
Marga: ‘Vanwege mijn privéomstandigheden wordt er nu<br />
karaktermoord op mij gepleegd. Dan moet je in de overlevingsstrategie.<br />
Iedereen heeft die, als het nodig is. Ik zoek dan stille<br />
momenten. Janken terwijl niemand erbij is. En dan weer vol<br />
energie het podium op. Ik heb een heel andere energie dan jij.’<br />
Overlevers<br />
Getty: ‘Ik heb een rustig leven nu. Heerlijk. Om negen uur, half<br />
tien zeggen we tegen elkaar: “Zullen we maar eens opstaan?”<br />
Cor maakt dan vervolgens een heerlijk ontbijtje.’<br />
Marga: ‘Dat zou ik echt niet kunnen. Ik vind slapen zo enorm<br />
jammer van de tijd. Ik lees graag, luister muziek of zit buiten.<br />
Mijn partner Ludo gaat om half 10 ’s avonds totaal kapot naar<br />
bed en ik lig er nooit <strong>voor</strong> twee uur ’s nachts in. ‘s Morgens ben<br />
ik er op tijd weer uit. Ik ben een denker, ik maak een boswandeling<br />
en zoek de schuld bij mezelf, ga op zoek naar mijn aandeel<br />
in de situatie en naar de manier om ermee om te gaan. Of ik<br />
ga hardlopen of ga de bühne op. Wij zijn echte overlevers en<br />
zoeken toch weer mogelijkheden om verder te kijken.’<br />
Getty: ‘Mensen zien alleen de buitenkant. Ik weet hoe Marga<br />
echt is. Het is een hartstikke leuke boerendochter. Ik heb haar<br />
ouders nog gekend. Maar als zangeres ben jij meer een diva.<br />
Ik niet. Ik ben altijd overal zoals ik ben. Bij de bakker of in de<br />
studio, ik ben overal hetzelfde.’<br />
Marga: ‘Hakken of een glitterjurk is de buitenkant. Ik bleef<br />
mezelf.’<br />
Getty: ‘We komen op een bepaalde leeftijd. We worden milder.’<br />
Marga: ‘Na 30 jaar huwelijk wilde ik eigenlijk alleen zijn. Dan<br />
kom ik meer aan mezelf toe, dacht ik. Maar ik kwam in een<br />
oerwoud van mannen terecht. De een wilde koffie drinken, de<br />
ander wilde een dagje uit. Uiteindelijk wilde ik iemand hebben<br />
met een andere blik op zaken, iemand die een goede aanvulling<br />
kon zijn op mijn leven. Invulling geven aan mijn leven doe ik<br />
zelf.’<br />
Getty: ‘Ik had hetzelfde met Cor. Hij heeft me uit het dal gehaald<br />
waarin ik verzeild geraakt was. Hij is heel onderlegd, leest<br />
veel en weet veel. Hij bracht me terug in het leven.’<br />
Songfestival<br />
Marga: ‘Dat is onze gemene deler. Ik heb een songfestival-medley<br />
en begin dan altijd met Ding-a-Dong.’<br />
Getty: ‘Wat heel bijzonder is, is dat de leden van Teach-In<br />
allemaal nog leven. Cor wilde een reünie organiseren, maar dat<br />
willen ze niet. Alleen als er een bedrijf is, dat het wil sponsoren.<br />
Ik moet tegenwoordig uitleggen dat ik niet alleen het Songfestival<br />
in 1975 heb gewonnen, maar dat we met een groep waren,<br />
Teach-In. Wat ook apart is, is dat er nu een biografie van mij is,<br />
maar dat ik van de <strong>voor</strong>malige bandleden nog nauwelijks een<br />
berichtje daarover heb gehad. Toen we het boek signeerden bij<br />
Broekhuis, kwam er ook niemand van hen langs.’<br />
Marga: ‘Elk jaar word je weer geconfronteerd met het evenement.<br />
“Doe eens een <strong>voor</strong>spelling”, vragen ze. Of ik word<br />
gevraagd <strong>voor</strong> een jury of <strong>voor</strong> een radioprogramma. Voor jou<br />
zal dat helemaal druk zijn, want jullie hebben gewonnen.’<br />
Getty: ‘Jazeker. Er gebeurde weer van alles. Ik reisde het hele<br />
land door. Interviews, radio en<br />
elk jaar worden we uitgenodigd<br />
door de OGAE, een<br />
internationale fanclub<br />
van het songfestival.<br />
Steeds is de<br />
meeting in een<br />
ander land. In<br />
2017 was het in<br />
Madrid, vorig<br />
jaar in Budapest.<br />
Ik besef<br />
steeds meer hoe<br />
bijzonder het is dat<br />
we het festival ooit<br />
gewonnen hebben.’<br />
Marga: ‘Mijn deelname<br />
in 1987 was een heel mooie<br />
start van een solocarrière. In mijn<br />
toptijd reed ik 150.000 kilometer per jaar. Het is een leven waar<strong>voor</strong><br />
je ausdauer moet hebben, zeker als je ook nog opgroeiende<br />
kinderen hebt. Ik treed nog steeds op en zit al 35 jaar bij RTV<br />
Oost. Ik hou van Overijssel en ben gek op Twente.’<br />
Getty: ‘Ik had die ambitie niet. Jij zit vol met passie. Je maakte je<br />
sterk <strong>voor</strong> allerlei zaken.’<br />
Marga: ‘Ik vond werken in de verpleging mooi en zingen ook.<br />
Gelukkig had ik gezonde kinderen. Dat is nog het meest waardevolle<br />
van alles.’<br />
<br />
zilver<br />
27
90<br />
HET DRAAIDE OM DE VIERDE JUNI.<br />
De kinderen en hun gezinnen kwamen van<br />
overal naar Nijverdal. Zoon Harrie zit al<br />
dertig jaar in Canada, dochter Wendelmoet<br />
woont in Denemarken. De andere twee<br />
zitten hier, Willem in Utrecht en Annemieke<br />
in Scheveningen. En dan nog de neven<br />
en nichten. We zijn een paar dagen in een<br />
familiepark geweest en zo ben ik 90 jaar geworden<br />
in redelijk goede omstandigheden.<br />
Wat <strong>voor</strong>al meezit, is dat ik een goeie dokter<br />
heb. Ik ben heel tevreden over hem. Hij is<br />
ouderwets, want hij komt gewoon aan huis<br />
om me goed in de gaten te kunnen houden.<br />
Volgende week komt hij weer langs en<br />
brengt hij <strong>enkel</strong>e uitslagen mee. Hij legt de<br />
nadruk op de mondigheid van de patiënt,<br />
maar soms spreekt hij ook zijn twijfels uit<br />
over hoe het zit. “Daar kom ik op terug”, zegt<br />
hij dan. Hij is <strong>voor</strong>zichtig. Dat vind ik bevrijdend.<br />
En daarin is hij modern.<br />
Streng is hij af en toe ook. Zo pas zat hij hier<br />
met de papieren van de apotheek. Of ik me<br />
wel aan de data hield. Dan is hij een beetje<br />
een schoolmeester, maar <strong>voor</strong>al is hij huisarts.<br />
Van hem moesten er meer zijn. Of zeur<br />
ik nu in deze moderne tijden. Hij geeft me<br />
de indruk en het vertrouwen dat ik er ook<br />
iets van weet en begrijp. En dat waardeer ik<br />
zeer.<br />
Ik ben de laatste tijd wel meer gebonden<br />
aan de oude dag. Ik voel me ook meer verbonden<br />
met de mensen van mijn leeftijd.<br />
In mijn familie is 90 jaar een mijlpaal, <strong>voor</strong><br />
mij niet. Ik hecht er niet aan, maar het is<br />
wel leuk dat ze van alle kanten naar huis<br />
kwamen.<br />
Het is natuurlijk wel een heel eind, 90 jaar.<br />
Ik heb nog één zus, ze woont in Dordrecht<br />
en ik bel haar één keer per week op. Dat is<br />
20 minuten lachen en zeuren. We praten gewoon<br />
plat. “Weet je wie er dood is?” Meestal is<br />
dat iemand uit Enschede uit de buurt waar<br />
we opgroeiden, de Borneostraat. Wij hebben<br />
daar nog gezichten bij. Dan vertellen we elkaar<br />
over de betreffende man of vrouw. Wat<br />
je dan nog allemaal weet als je 90 bent! Heel<br />
veel, alle details. Tijdje geleden liepen een<br />
oude buurman van<br />
mij - die later naar<br />
Canada is verhuisd<br />
- en ik door<br />
de Borneostraat<br />
en omstreken.<br />
Daar woonden<br />
veel katholieken.<br />
Allemaal aardige,<br />
gewone mensen.<br />
We kwamen nog<br />
langs het huis<br />
van de familie<br />
Van ’t Reve, waar<br />
schrijver Gerard sr.<br />
geboren is. Mijn<br />
vader zei altijd: “Het zijn aardige mensen, maar<br />
ze deugen niet.”<br />
Ik heb het geluk dat mijn hersens nog<br />
aardig goed zijn. Ik schrijf af en toe nog wat<br />
korte dingen, maar gedreven door publicatiedrift<br />
ben ik niet meer.<br />
Anne van der Meiden<br />
Biografie Harry van den Kroonenberg,<br />
grondlegger UT als ondernemende universiteit<br />
Medio mei verscheen een biografie van Harry<br />
van den Kroonenberg (1933-1996), de <strong>voor</strong>malig<br />
rector van de Universiteit Twente. Vernieuwer,<br />
technoloog, manager en ondernemer: Van den<br />
Kroonenberg was het allemaal. Zijn visie en<br />
daadkracht riepen grote bewondering én grote<br />
weerstand op:<br />
Deze man was letterlijk en figuurlijk een hardloper.<br />
Altijd een paar stappen verder dan de<br />
rest. Onorthodox en gedurfd. Haagse ambtenaren<br />
en toezichthouders trotserend. Kennis<br />
moet stromen, vond hij. En dus moesten alle<br />
wetenschappers uit de ivoren toren. Rector<br />
magnificus Harry van den Kroonenberg legde<br />
zo vanuit Twente de basis <strong>voor</strong> ondernemende<br />
universiteiten. Nu gemeengoed, destijds zeer<br />
controversieel. Als directeur van Energiecentrum<br />
Nederland - ECN, in Petten - gaf hij als een<br />
van de eersten de aanzet <strong>voor</strong> de grote energietransitie.<br />
Alles vanuit de vaste overtuiging:<br />
‘De enige vernieuwbare bron is kennis en niet<br />
aardgas.’<br />
Historicus en journalist Marco Krijnsen (Hengelo,<br />
1965) werkte twee jaar aan deze biografie.<br />
Hij baseerde zich op onderzoek in archieven en<br />
interviews met tal van personen die de in Limburg<br />
geboren Harry van den Kroonenberg van dichtbij<br />
hebben meegemaakt, nabije familie, collega’s uit<br />
de academische wereld, ondernemers, vrienden.<br />
Het levert een caleidoscopisch beeld op van<br />
een onacademisch handelende persoonlijkheid,<br />
gedreven en visionair, die de Universiteit Twente<br />
met al zijn ideeën en energie tot de ondernemende<br />
Alma Mater gemaakt heeft die zij moest worden<br />
om op topniveau mee te kunnen blijven doen.<br />
Marco Krijnsen - Pionier en prof. Harry van den<br />
Kroonenberg, grondlegger van de ondernemende<br />
universiteit. Paperback, 158 pag. Verkrijgbaar bij<br />
boekhandel Broekhuis en rechtstreeks bij AFdH<br />
Uitgevers via info@afdh.nl (geen portokosten).<br />
zilver<br />
29
TEKST BOB GEVERS | FOTOGRAFIE ALPHONS B. TER BRAKE<br />
De ijsberen<br />
zijn echte bikkels<br />
Het is een rotsvaste traditie in het Hengelose<br />
Tuindorpbad: vanaf medio mei<br />
laat een vaste groep van <strong>enkel</strong>e tientallen<br />
zwemmers zich elke ochtend om 10.00 uur<br />
in het water zakken om een paar rondjes<br />
te zwemmen. Weer of geen weer: ze komen<br />
gewoon en ze gaan tot half september<br />
door. De meesten zijn 65 jaar en ouder,<br />
tot in de tachtig. De IJsberen, zo heten deze<br />
bikkels.<br />
Neem Yvonne en Herman Esman, beiden<br />
echte tuindorpers. Yvonne, 70 jaar, zwom<br />
als kind in de vijver. Ze ging later ook<br />
waterpoloën, samen met haar man. En<br />
ze werd veertig jaar geleden een IJsbeer.<br />
Ze woonde vlakbij de vijver, wilde graag<br />
zwemmen, maar niet ’s morgens om 10.00<br />
uur. Lachend: ’Daar trokken oude vrouwen<br />
hun rondjes, daar wilde ik niet bijhoren.’<br />
Na tijdje besloot ze toch maar in de ochtenduren<br />
de vijver in te duiken. ‘Geleidelijk<br />
ga je bij de vaste kern horen en word je<br />
een echte IJsbeer.’ Ook Betsie Aberts is er<br />
zo eentje. Ze slaat nooit een ochtend over<br />
– behalve als ze met vakantie is. ‘Het is<br />
hartstikke goed <strong>voor</strong> je lijf! Anderen gaan<br />
de sauna in, wij gaan zwemmen.’ Het is een<br />
hechte groep met een prettige sfeer en met<br />
ook ‘droge’ activiteiten in herfst en winter.<br />
Het begon in 1940, bijna tachtig jaar geleden,<br />
toen een groep dames uit Tuindorp ’t<br />
Lansink het zwemseizoen feestelijk afsloot<br />
met een carnavaleske verkleedpartij in het<br />
water. Vanaf dat jaar trok het clubje tijdens<br />
het zwemseizoen elke ochtend baantjes<br />
in het bad. Ze gingen de IJsberen heten.<br />
De naam is uit respect geboren onder de<br />
andere badbezoekers en wijkbewoners,<br />
omdat de dames zich niet lieten afschrikken<br />
door slecht weer en lage watertemperaturen.<br />
Nog heel lang bestond het gezelschap<br />
uitsluitend uit vrouwen. Inmiddels komen<br />
er steeds meer heren bij. Zoals Herman<br />
Esman, 74 jaar, die na zijn prépensioen bij<br />
Thales de club kwam versterken als een<br />
van de eerste mannen. Er was een beetje<br />
duw- en trekwerk van zijn vrouw <strong>voor</strong><br />
nodig. Yvonne, grinnikend: ‘Hij zei nog: ik<br />
ga niet met al die grijze vrouwen het water<br />
in...’<br />
Dat hoor je ‘m nu niet meer zeggen, want<br />
het bevalt hem. Ja, het water is wel eens<br />
ontzettend koud bij het begin van het<br />
zwemseizoen. ‘Het is wel eens 13, 14 graden<br />
geweest. Dan mochten we van de badjuf<br />
alleen tot het eind van de steiger. Tien<br />
meter heen, tien meter terug, zodat ze er<br />
snel bij kon zijn, mocht er wat gebeuren.’<br />
Betsie: ‘Mannen zie je trouwens niet zo<br />
veel als het kouder wordt...’<br />
Ze hoeven overigens niet blauwbekkend en<br />
klappertandend naar huis. Yvonne: ‘Want<br />
er zijn hier heerlijke warme douches.’<br />
Na dat halve uurtje zwemmen volgt het<br />
genoeglijke gedeelte, dan staat de koffie<br />
klaar. Het is een vriendenclub geworden,<br />
inclusief een lief-en-leed-potje <strong>voor</strong> een<br />
bloemetje naar zieke IJsberen. En in de<br />
wintermaanden komt de IJsberen-leesclub<br />
bijeen.<br />
Een jaarlijks hoogtepunt is het busreisje,<br />
meestal begin oktober. Een van de<br />
IJsberen is touringcar-chauffeur geweest<br />
en zo kwam het dat er eens een bus werd<br />
gehuurd <strong>voor</strong> een bezoek aan Parijs.<br />
Inmiddels staat er elk jaar een tripje op de<br />
agenda. Vorig jaar ging het naar Leipzig,<br />
het reisdoel dit jaar is nog niet bekend. In<br />
elk geval: de bestemming ligt op maximaal<br />
acht uur rijden, want chauffeur Jan zit is<br />
de enige bestuurder. En z’n broer Herman<br />
maakt <strong>voor</strong>af altijd een studie van de<br />
bezienswaardigheden onderweg.<br />
Janine Francken is de regelaar, als<br />
bestuurslid van de Stichting Beheer en<br />
Exploitatie Tuindorpbad met de portefeuille<br />
‘dagelijkse gang van zaken’. Een groentje,<br />
vorig jaar zwom ze <strong>voor</strong> het eerst mee. En<br />
ze was meteen verkocht. ‘Je raakt ermee<br />
besmet. Het is ontzettend gezellig en nog<br />
gezond ook! Het is een soort community,<br />
we kijken naar elkaar om, de IJsberen hebben<br />
aandacht <strong>voor</strong> elkaar.’<br />
Vaste traditie: het zwemseizoen wordt in<br />
september altijd feestelijk afgesloten met<br />
een rondje zwemmen rond de fontein.<br />
Maar zo ver is het nog lang niet...<br />
30 zilver
LEF<br />
De Hengelose schilder, musicus,<br />
auteur en acteur<br />
Maupi Staudt sr. (1891-<br />
1965) schreef eens een fraai<br />
gedicht over de ‘Iesbeer’n.’<br />
Dat begint zo:<br />
Um tien uur kö’j ze altied treffen<br />
Iederen mon’n dee God oons gef,<br />
Zwemt de Iesbeer’n in ’n viever,<br />
Weer of gin weer, ze hebt ’t lef.<br />
Het Tuindorpbad<br />
in<br />
Hengelo<br />
zilver<br />
31
TEKST BOB GEVERS | FOTOGRAFIE ROBERT HOETINK EN POPARCHIEF TWENTE<br />
Er zit<br />
muziek<br />
in de<br />
<strong>zomer</strong>!<br />
Schatgravers<br />
VAN DE TWENTSE POPSCENE<br />
Enschede had The<br />
Nightstars, The Rabbits en<br />
natuurlijk The Buffoons en<br />
Teach-In. In Almelo had je<br />
Lapland, Blitz, Mr. BooBoo.<br />
De Hengeloërs waren gek<br />
op Faghm, The Spiders, The<br />
Jackals enY-Sect. Oldenzaal<br />
kende The Mobs en The<br />
Craters. Delden: The Royal<br />
Rockets. En Denekamp?<br />
The Black Beats!<br />
Het is een willekeurige greep uit al die honderden<br />
bandjes, die in de jaren 60 en 70 van de vorige<br />
eeuw de podia van buurtcentra en clubhuizen<br />
beklommen en de plaatselijke jeugd plezierige<br />
uitgaansavondjes bezorgden. Wie een gitaar<br />
kon vasthouden of de gelukkige eigenaar van<br />
een drumstel was, speelde gegarandeerd in een<br />
popgroepje. Op dit moment zijn er zo’n 150 beatbandjes<br />
uit Twente bekend. Samen goed <strong>voor</strong> 784<br />
muzikanten! Maar dat is slechts een tussenstand,<br />
het moeten er veel meer zijn geweest.<br />
Poparchief Twente brengt die muzikale historie in<br />
kaart. Een werkgroep met veertien leden, waarvan<br />
de meesten de zestig inmiddels ruim zijn gepasseerd.<br />
Ze verzamelen zoveel mogelijk materiaal<br />
vanaf het jaar 1955: foto’s, verhalen, filmpjes, platen,<br />
cd’s, affiches, alles is welkom. En 1955 is niet<br />
toevallig gekozen: het is het jaar van Bill Haley<br />
& His Comets met Rock Around The Clock, het<br />
wereldwijde begin van het poptijdperk.<br />
Spoed<br />
Alles komt op de <strong>website</strong> van Poparchief. Maar<br />
enige spoed is geboden. ‘Nu leven de meesten<br />
nog. Straks gaan de fotoboeken de prullenbak in<br />
en dan is het gebeurd’, zegt Willem Schreurs. De<br />
Enschedeër is de ‘vergader<strong>voor</strong>zitter’ van de club en<br />
van de werkgroep Enschede. Er zijn ook werkgroepen<br />
in Almelo, Hengelo en Oldenzaal. Ze vervelen<br />
zich niet, er is genoeg te doen.<br />
Ze werken aan de bekendheid van Poparchief met<br />
stands op Textielbeat in Enschede, Hengelo 60’s<br />
Revival en het HobNob Festival in Almelo. ‘Daar<br />
trekken we altijd veel bekijks. En het werkt’, zegt<br />
Schreurs. ‘Zo meldde zich een oude dame met een<br />
32 zilver
Wie een gitaar kon<br />
vasthouden speelde<br />
gegarandeerd in<br />
een popgroepje<br />
Teruggevonden:<br />
The Joseph<br />
Brothers<br />
Boven:<br />
Easy-Beat Club<br />
met The Pretty<br />
Things uit<br />
Engeland op<br />
12 februari 1966<br />
Links:<br />
The Buffoons<br />
Vasthoudende types zijn welkom bij<br />
Poparchief Twente. Neem Harry Goorhuis<br />
van de werkgroep Oldenzaal, twintig jaar<br />
lang de drijvende kracht achter Oldenzaal<br />
Muzikaal en eigenaar van de inmiddels<br />
gesloten platenzaak De Pathefoon. Hij kreeg<br />
eens de vraag hoe het toch was gegaan met<br />
de indorockband The Joseph Brothers, begin<br />
jaren ’60 wereldberoemd in Oldenzaal en<br />
ommelanden. Hij vond een oude foto in het<br />
archief van De Twentsche Courant Tubantia,<br />
kwam erachter dat ze ooit naar Duitsland<br />
waren vertrokken en zocht verder. Via<br />
intensief speuren op YouTube en in een Duits<br />
telefoonboek belandde hij in het plaatsje<br />
Zetel. Hij mocht wel Nederlands praten, was<br />
de reactie toen hij belde. Raak! Een broer en<br />
een zus, inmiddels bijna tachtig jaar, waren<br />
begin april een dagje terug in Oldenzaal. Kijk,<br />
dát vindt Harry Goorhuis nou leuk.<br />
www.poparchieftwente.nl<br />
prachtig plakboek vol knipsels over Teach-In en<br />
Getty Kaspers. Alles staat erin. ‘Als ik dood ben,<br />
gooien de kinderen het tóch weg. Wilt u het<br />
hebben?’, vroeg ze.’<br />
Soms zijn ze te laat. Neem Herbert Spier, de<br />
oprichter van de befaamde Koala Beatclub in<br />
Hengelo en manager van bands als The Honest<br />
Men en Faghm. ‘We zouden ’s maandags een<br />
interview met hem hebben. Maar de vrijdag<br />
er<strong>voor</strong> overleed hij... Tja, mensen die verhalen<br />
over die jaren kunnen vertellen, die verdwijnen.<br />
We hebben haast!’<br />
80 gulden<br />
Willem Schreurs was manager van een<br />
Enschede’s bandje, Zuv-X-8. ‘Regelaar, chauffeur,<br />
roadie, mixer.’ Het reilen en zeilen van<br />
dat vriendenclubje is illustratief <strong>voor</strong> al die<br />
Twentse beatgroepjes tijdens die onvergetelijke<br />
zestiger jaren. In het Enschedese clubhuiscircuit<br />
verdiende zo’n bandje 80 gulden op een<br />
avond. Schreurs vermoedt dat de clubhuizen<br />
en buurtcentra dat bedrag met elkaar hadden<br />
afgesproken. ‘Want in Hengelo verdienden we<br />
het dubbele.’<br />
Ook mooi meegenomen: ‘Je zat goed bij de<br />
meiden als je bij een band hoorde. Een Puch en<br />
een bandje, dan had je ’t <strong>voor</strong> elkaar... En ik wist<br />
ook wanneer de schuifelmuziek kwam, ik had<br />
immers de playlist, hahaha.’ Ze hielden er trouwens<br />
geen cent aan over. ‘‘s Middags dronken<br />
we een paar biertjes, we gingen wat eten bij de<br />
Chinees en <strong>voor</strong> de rest moest de apparatuur<br />
worden afbetaald.’<br />
Bij bepaalde gelegenheden was het risico op<br />
vechtpartijen nogal groot. ‘Daarom hadden we<br />
een noodplan opgesteld, mocht zoiets gebeu-<br />
zilver<br />
33
en. De duurste spullen – de zangversterkers en het drumstel<br />
- moesten dan het eerst naar buiten, uit de gevarenzone. Vooral<br />
bij het toenmalige café Bouwhuis, de Eastern Star Club, kon er<br />
wel eens wat gebeuren. Dan zetten we het busje alvast bij de<br />
achterdeur.’<br />
Na een paar jaar stopte Zuv-X-8. ‘Studeren, een baan, de militaire<br />
dienstplicht, dat waren de oorzaken. Vooral de dienstplicht<br />
heeft een eind gemaakt aan het bestaan van veel bandjes.’<br />
De prima zanginstallatie werd verkocht aan Teach In.<br />
Digitaal archief<br />
Er is veel bewaard gebleven uit die wilde jaren ‘60 en ‘70, maar<br />
weet het maar eens te vinden. Je moet de mensen opzoeken,<br />
zegt Schreurs, dan komt er nog veel te<strong>voor</strong>schijn: foto-albums,<br />
affiches, plakboeken, apparatuur, oude opnamen. Maar die<br />
muziek kan niet zonder risico op de <strong>website</strong> worden gezet.<br />
Neem een oude, slechte opname van The Spiders uit Hengelo.<br />
‘Ze spelen een nummer van The Stones. Als je dat op de <strong>website</strong><br />
zet, krijg je meteen Buma Stemra op je nek’<br />
Vele Twentse bandjes en musici zijn inmiddels aan de oppervlakte<br />
gekomen. Uiteindelijk ontstaat er zo een uitgebreid<br />
digitaal archief waar de bezoeker ‘doorheen kan wandelen’ en<br />
ook zijpaden kan inslaan: wie speelde er bij<strong>voor</strong>beeld wanneer<br />
bij welke bands en met wie? De leden van het Poparchief hoeven<br />
dat niet alleen te doen, het Historisch Centrum Overijssel in<br />
Zwolle helpt ze.<br />
‘We zijn in alles geïnteresseerd, als het maar met de Twentse<br />
popmuziek vanaf de vijftiger jaren te maken heeft’, zegt<br />
Willem Schreurs. En wie gehecht is aan z’n plakboeken, kan ze<br />
gewoon houden. Ze worden ingescand en gaan dan weer retour<br />
eigenaar.<br />
De werkgroep pakt natuurlijk ook de uitgaansgelegenheden<br />
mee en daar is nog veel informatie te vinden. De betere bands<br />
speelden vaak in Hengelose zalen, zoals Rootie Tootie, Easy-<br />
Beat en de Koala Beatclub. Eind jaren ‘60 kwamen de disco’s op<br />
en die werden in de jaren ’70 enorm populair, zoals Van Olffen<br />
‘Wij hebben in die jaren<br />
onze vrijheid bevochten,<br />
het was een<br />
belangrijke periode!’<br />
in Weerselo, Bruins in Saasveld, De Kul in Denekamp, Dika in<br />
Markelo, De Zon in Goor, De Herberg in Hengelo en de Trio<br />
Club in Oldenzaal.<br />
In Hengelo is een kleine werkgroep actief met onder meer Pel<br />
Kotkamp. ‘Het barstte hier van de bandjes. Dat begon met de<br />
indobands, die de rock ’n roll meenamen. Dat was hier meteen<br />
populair. Alle jongens die een beetje met een gitaar konden<br />
pingelen, namen dat meteen over.’ Kotkamp, mede-organisator<br />
van de jaarlijkse Hengelo 60’s Revival, zag het eind 1964 allemaal<br />
gebeuren als dj bij de befaamde Easy-Beatclub.<br />
De bandjes-hausse duurde eigenlijk maar een paar jaar, zegt hij.<br />
‘Daarna werden ze te duur <strong>voor</strong> caféhouders. Een dj was goedkoper...’<br />
Inmiddels heeft de Hengelose werkgroep zo’n zeventig<br />
bandjes uit die jaren ’60 opgediept. Wie nog wat sfeer wil op-<br />
De Koala Beat<br />
Club in 1967<br />
met Gertie<br />
Morsman, de<br />
zanger van<br />
Faghm<br />
34 zilver
Bij het optreden<br />
van The Swingin<br />
Blue Jeans in de<br />
Rootie Tootie op<br />
20 september 1965<br />
“We zijn in alles<br />
geïnteresseerd, als het<br />
maar met de Twentse<br />
popmuziek vanaf de<br />
vijftiger jaren<br />
te maken heeft.”<br />
zilver<br />
35
<strong>Zilver</strong> Menu<br />
Voorgerecht<br />
Runder carpaccio met truffelcrème en Parmezaanse kaas<br />
Hoofdgerecht<br />
Zacht gegaarde varkenswang met gepofte knoflook jus<br />
of<br />
Gegrilde zeebaars met kruiden risotto en beurre Blanc<br />
Dessert<br />
Huisgemaakte rabarber taart met pecannoten en vanille ijs<br />
Voor alle 65+ lezers van <strong>Zilver</strong>* geen € 34,50 maar € 24,95!<br />
Dit speciale en erg smakelijke lezers-menu wordt alleen op dinsdag, woensdag en donderdag<br />
<strong>voor</strong> u bereid. De bijpassende wijnen staan in onze fraaie maar betaalbare wijnkaart.<br />
We zien u graag bij Bistro Puur, u bent van harte welkom.<br />
Sint Plechelmusplein 18 Oldenzaal Tel: 0541 535060 www.bistropuur.nl<br />
* LAAT WEL EVEN ZIEN DAT U 65 JAAR OF OUDER BENT.
‘Een paar veertigers<br />
en vijftigers erbij,<br />
die ’t liefst zelf nog<br />
in bandjes hebben<br />
gespeeld: dat zou<br />
niet verkeerd zijn.’<br />
snuiven uit die tijd, moet eens een bezoek<br />
brengen aan de ‘popkamer’ van Museum<br />
Hengelo, die door Poparchief is ingericht.<br />
Inclusief een jukebox en een echte Puch<br />
met hoog stuur.<br />
‘Het grootste deel van die geschiedenis<br />
hebben we boven water’, constateert<br />
Kotkamp. ‘Maar we hebben een gebrek aan<br />
foto’s en opnamen. Wie nam er nou een<br />
fototoestel mee naar een optreden? En<br />
cassetterecorders bestonden nog niet.’<br />
Oldenzaal<br />
Oldenzaal kende <strong>voor</strong>al veel ‘bruiloftsbandjes’,<br />
vertelt Harry Goorhuis van de<br />
werkgroep daar. ‘Die tellen natuurlijk ook<br />
mee.’ Ook podia genoeg in Oldenzaal: ‘We<br />
hadden hier, relatief gezien, het grootste<br />
aantal cafés van Nederland!’ Hij is, met zijn<br />
65 jaar, de jongste van Poparchief Twente.<br />
De heren hebben het niet het eeuwige leven,<br />
daarom wordt er wel eens gepraat over<br />
een verjongingskuur. ‘Een paar veertigers<br />
en vijftigers erbij, met interesse in muziek<br />
en die ’t liefst zelf nog in bandjes hebben<br />
gespeeld: dat zou niet verkeerd zijn.’<br />
The Honest Men uit Enschede.<br />
Inzet: de hoes van de plaat Green Green Trees<br />
The Honest Men<br />
in Easy-Beat<br />
Club op<br />
19 februari 1966.<br />
Foto Gerri<br />
Kotkamp<br />
Kotkamp beaamt dat. ‘In de jaren ’80<br />
speelden er ook veel bandjes. Die moeten<br />
allemaal nog in beeld worden gebracht. Die<br />
verhalen zouden eigenlijk moeten worden<br />
geschreven door mensen die veel van die<br />
groepjes hebben gekend. ‘<br />
Maar hoe lang en <strong>voor</strong> wie is dit stukje<br />
Twentse geschiedenis eigenlijk nog interessant?<br />
Willem Schreurs heeft er geen<br />
antwoord op. ‘Onze generatie verdwijnt<br />
langzaam. Misschien dat kleinkinderen<br />
hun opa nog ergens op een foto tegenkomen.<br />
We werken ons uit de naad, maar<br />
waar<strong>voor</strong>? Dat vragen we ons wel eens in<br />
de werkgroep af. Maar het digitale archief<br />
blijft tot in de eeuwigheid bestaan en wij<br />
gaan gewoon door.’<br />
En vergeet niet, zegt Pel Kotkamp: ‘Onze<br />
generatie heeft zich in die jaren vrijgemaakt<br />
van het juk van overheid en ouders.<br />
Wij hebben in die jaren onze vrijheid bevochten,<br />
het was een belangrijke periode!’<br />
Waard om niet te worden vergeten...<br />
zilver<br />
37
ZILVER | NIEUWE BOEKEN VAN TWENTSE AUTEURS<br />
Gevallen engelen<br />
Vijf studenten wonen in een vervallen landhuis. Hun mysterieuze<br />
buurman, een filosoof, daagt hen uit om op zoek te gaan<br />
naar de waarheid. Zij laten zich meevoeren in confronterende<br />
experimenten over waarheid, jeugdtrauma’s en seksualiteit. Ze<br />
komen daarmee gevaarlijk dicht bij elkaar. Hun vriendschap kan<br />
de loodzware last van het laatste experiment niet dragen. Ze<br />
verlaten het landhuis maar beloven dat ze elkaar na vijfentwintig<br />
jaar opnieuw zullen ontmoeten. Dat gebeurt. Een dramatische<br />
apotheose volgt.<br />
Gevallen engelen is een meeslepend vertelde, rauwe roman over<br />
identiteit, vriendschap en de noodzaak tot verandering.<br />
Deventernaar Almar Otten publiceerde elf thrillers. Dit is zijn<br />
eerste roman en ook de eerste roman die AFdH Uitgevers uit<br />
Enschede publiceert.<br />
Gevallen engelen – Almar Otten - 414 pagina’s - In elke boekhandel te koop.<br />
Eline<br />
Nederland is neutraal tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar<br />
toch heeft de oorlog grote invloed op het dagelijks leven. Het<br />
leger bewaakt al jaren de grenzen, er is schaarste aan van<br />
alles en familie en vrienden in buurlanden zijn hun leven niet<br />
zeker. In 1918 vertrekt Elines echtgenoot <strong>voor</strong> langere tijd naar<br />
Drenthe om daar archeologisch onderzoek te doen. Eline volgt<br />
hem, met hun kinderen, en verruilt het moderne Leiden <strong>voor</strong><br />
een heel andere versie van Nederland. In het streng gelovige<br />
dorp wordt ze niet door iedereen met open armen ontvangen,<br />
toch maakt ze er vrienden. Langzamerhand krijgt ze meer<br />
waardering <strong>voor</strong> de dorpsbewoners en hun manier van leven.<br />
De armoede in de veenkoloniën raakt haar diep, en dan breekt<br />
de Spaanse griep uit. De epidemie treft Drenthe hard, en Eline<br />
helpt de plaatselijke arts waar ze kan. Ondertussen is Nederland een natie in verandering: het<br />
algemeen kiesrecht wordt ingevoerd, ook <strong>voor</strong> vrouwen, en socialisten eisen hun plaats op. Als<br />
Eline en haar gezin terugkeren naar Leiden, zijn ze allen veranderd door hun ervaringen. Kan<br />
Eline weer haar be<strong>voor</strong>rechte leven van <strong>voor</strong>heen oppakken, of grijpt ze de uitdagingen van haar<br />
tijd aan om boven zichzelf uit te stijgen? Eline is de derde historische roman van Michelle Visser.<br />
Eline – Michelle Visser - 368 pagina’s – In elke boekwinkel te koop.<br />
Vrachtbrief<br />
Ooit vocht de Poolse Myron Kaminski bij het Geallieerde Bevrijdingsleger.<br />
Na de oorlog werkt hij <strong>voor</strong> een geheim secretariaat<br />
van het Vaticaan, waar hij op duistere zaken stuit die alles te<br />
maken hebben met zijn eigen ontwrichte jeugd.<br />
Hij wordt Nederlander en vergaart een vermogen waarmee hij een<br />
unieke verzameling oldtimers aanlegt. In het zicht van de dood<br />
voelt hij spijt en een intens verlangen naar de prachtige vrouwen<br />
die hij in zijn wilde jaren heeft bemind. Hij spoort zijn onwettige<br />
nazaten op en schenkt hun zeven topstukken uit zijn collectie.<br />
In zeven prikkelende bekentenissen neemt hij ons mee in zijn<br />
bewogen, amoureuze bestaan.<br />
Vrachtbrief is alweer de zoveelste roman van Miriam Guensberg,<br />
de auteur en filosofe die in 1950 in Losser is geboren. Ze heeft<br />
zich in het boek opnieuw laten inspireren door de geschiedenis<br />
van haar Pools-Joodse vader.<br />
Vrachtbrief – Miriam Guensberg - 248 pagina’s – Verkrijgbaar in de boekhandel.<br />
KORT<br />
VERHAAL<br />
door A.L. Snijders<br />
Klonk-Klonk<br />
IN DE TREIN ZAT IK NAAST EEN JONGE,<br />
MODERNE VROUW met wie ik praatte. Ik<br />
noem haar modern omdat ze naar eigen<br />
zeggen nooit naar de televisie keek. Dat was<br />
volgens haar iets <strong>voor</strong> oude mensen. Ze had<br />
ook geen auto, terwijl ze genoeg verdiende en<br />
ook een rijbewijs had. Ze was niet verontrust<br />
door de grote overwinning van Thierry Baudet,<br />
die gewoon de regels van de democratie<br />
had gevolgd.<br />
Ik was benieuwd waaraan de televisie haar<br />
recente uitstoting te danken had. Ik had op<br />
de tv een portret van een honderdjarige non<br />
gezien, die in haar rolstoel naar het Vrijthof<br />
(Maastricht) werd gebracht. Daar stapte ze<br />
uit haar stoel en deed een dansje met André<br />
Rieu. Ik vond het mooi om te zien, katholieken<br />
onder elkaar. Ze spraken Maastrichts, ik<br />
kon er niets van verstaan. Dat vind ik prettig,<br />
ik heb dan het idee dat ik in een groot land<br />
woon, zoiets als Duitsland of Frankrijk. Ik<br />
dacht dat dit programma-onderdeel hiermee<br />
was afgelopen, maar ik werd verrast door het<br />
Dat vind ik prettig,<br />
ik heb dan het idee<br />
dat ik in een groot<br />
land woon, zoiets als<br />
Duitsland of Frankrijk<br />
volgende dansje, weer met dezelfde non en<br />
dezelfde dirigent/violist. Het was vier jaar<br />
later, de non was nu 104 en kon nog steeds<br />
dansen, evenals Rieu.<br />
Ik vroeg de jonge, moderne vrouw of ‘Zalig<br />
zijn de schelen’ misschien haar favoriete<br />
leesboek was. Nee, ze had er zelfs nooit van<br />
gehoord. Ik vertelde haar dat het een hybride<br />
was, geschreven door Betty van Garrel en<br />
Herman Pieter de Boer. Bij de boekhandel<br />
werd het aangeprezen met de woorden ‘Zet<br />
de tv, de iPhone en iPad uit en lees uw geliefde<br />
‘Zalig zijn de schelen’ <strong>voor</strong>.’ Ik haalde het<br />
uit m’n tas en las er een <strong>voor</strong>: ‘Mijn moeder<br />
vertelde van zo’n man in een blauwe kiel die<br />
op stations met een hamer tegen de treinassen<br />
sloeg: klonk-klonk. Ze vroegen hem hoe<br />
lang hij dit al deed. Al veertig jaar, zei hij<br />
trots. En waar was dat nou <strong>voor</strong>, dat slaan?<br />
Hij zei: Dat weet ik niet.’<br />
38 zilver
ZILVER | COLUMN<br />
Oost, West, Thuis<br />
zorgen we het best<br />
NNederland scoort al <strong>enkel</strong>e jaren op rij de beste<br />
kwaliteit van zorg volgens een Europees patiëntenpanel.<br />
Ook de ouderenzorg vinden ze top.<br />
Zittend op die top vergeten we snel hoe goed we<br />
het hebben. De toenemende agressiviteit van patiënten<br />
in spreekkamer en op spoedeisende hulp<br />
getuigt van die vergeetachtigheid. Waarmee ik<br />
niet wil zeggen dat patiënten hulpverleners niet<br />
moeten aanspreken als de zorg beter kan. Nee, ik<br />
heb problemen met Hugo Borst en Geert Wilders,<br />
types, die gemakkelijke kritiek leveren op de ouderenzorg<br />
om zelf maar te kunnen scoren. Laat ze<br />
eens om zich heen kijken naar andere landen.<br />
Een klein stukje naar het oosten in Duitsland is<br />
de ouderenzorg al duidelijk minder van kwaliteit.<br />
Een Duitse bestuurder van een zorgverzekering<br />
gaf het zelf toe, toen hij me uitnodigde een symposium<br />
<strong>voor</strong> hem te organiseren. We zouden de<br />
Nederlandse ouderenzorg als het goede <strong>voor</strong>beeld<br />
moeten laten zien. De oudere oosterbuur heeft<br />
bij<strong>voor</strong>beeld veel minder goede thuiszorg. In<br />
het weekend zijn ouderen wel goed genoeg om<br />
ziekenhuisbedden te vullen, maar daarna staan ze<br />
weer met lege handen thuis.<br />
Er zijn maar verdomd<br />
weinig plaatsen op de wereld<br />
waar je beter oud kunt<br />
worden dan in Nederland<br />
Nog iets oostelijker hebben de miljoenen oudere<br />
Chinezen het vele malen slechter dan wij. Een<br />
delegatie uit China die op onze afdeling te gast<br />
was, gaf onbeschaamd hun zorgvisie weer: “We<br />
willen ze <strong>voor</strong>al rustig houden, zonder al te veel<br />
medicijnen <strong>voor</strong> te schrijven.” Vervolgens vroegen<br />
ze meteen of ik nog een goede tip had <strong>voor</strong> een<br />
geneesmiddel dat beter werkte dan de chemische<br />
dwangbuis die ze nu gebruiken…. De boodschap<br />
was overduidelijk: het is oppassen geblazen <strong>voor</strong><br />
senioren, als de Chinezen de wereld gaan veroveren.<br />
In het Zuiden is het al niet veel beter. Tijdens<br />
mijn recente verlof in Marokko zag ik talloze ou-<br />
deren bedelend langs smalle straatjes. Een AOW<br />
Marcel Olde Rikkert is in<br />
is er niet en op een pensioen hoeven de meeste<br />
zijn woonplaats Nijmegen<br />
hoogleraar geriatrie<br />
oude Marokkanen ook niet te rekenen.<br />
in het Radboudumc en<br />
Het Westen dan? In Engeland is de gezondheidszorg<br />
vergeleken met Nederland spotgoedkoop.<br />
hoofd van het Radboudumc<br />
Alzheimer Centrum.<br />
Maar daar moet je dan ook niet om thuiszorg op<br />
Hij is geboren en getogen<br />
maat vragen. Deze wordt mondjesmaat verstrekt.<br />
in Hengelo (O). Zijn missie<br />
is om oudere mensen<br />
Men zoekt het meer in kliniekjes in de wijk. En<br />
verpleeghuizen zijn vrijwel allemaal dure privé-instellingen,<br />
zonder veel overheidscontrole.<br />
pen kiezen uit al wat de<br />
zo goed mogelijk te hel-<br />
Het kan ook anders. Onlangs zijn mijn ouders<br />
geneeskunde te bieden<br />
van 98 en 95 jaar naar een nieuw woonzorgappartement<br />
verhuisd, omdat ze inmiddels toch wel<br />
eigen levensverhaal. Dat<br />
heeft, passend bij hun<br />
zorgbehoevend zijn. Hun verdriet dat ze als oude<br />
heeft hij ook beschreven<br />
bomen nog verplaatst moesten worden, was groot<br />
in zijn boek ‘Jong blijven<br />
en bezorgde mijn vader nachtmerries. Gelukkig<br />
en Oud worden’ (2015,<br />
wennen ze nu, niet op de laatste plaats door de<br />
Thoeris A’dam).<br />
warme zorg die goedlachse Twentse verpleegkundigen<br />
en verzorgenden bieden. Er is zeven keer 24<br />
professor Olde Rikkert,<br />
Heeft u een vraag aan<br />
uur vakkundige en vriendelijk zorg beschikbaar<br />
stuur dan een mail naar<br />
als ze die nodig hebben.<br />
redactie@zilvermedia.nl<br />
tav de heer Olde Rikkert.<br />
Laten Hugo en Geert hun licht eens elders<br />
opsteken en beter leren kijken hoe goed we het<br />
hebben. Ik wil ze wel rondleiden. Er zijn immers<br />
maar verdomd weinig plaatsen op de wereld waar<br />
je beter oud kunt worden dan in Nederland. En<br />
daarbinnen gaat er <strong>voor</strong> een tukker niets boven<br />
oud worden in Twente! Oost, West, thuis is de<br />
zorg écht het allerbest.<br />
Marcel Olde Rikkert<br />
zilver<br />
39
Het is nog niet zo lang geleden<br />
dat de golfsport het imago had<br />
van een liefhebberij van ‘rijke<br />
stinkerds’. Het gezegde ‘Hoe<br />
kleiner de bal, hoe groter de<br />
kwal’ raakt echter de laatste jaren<br />
steeds meer op de achtergrond.<br />
Golf,<br />
Net als eerder hockey en tennis<br />
is golf ook <strong>voor</strong> de ‘gewone’ man<br />
bereikbaar geworden. Het maakt<br />
spelen en actief bewegen tot op<br />
hoogte leeftijd mogelijk en blijkt<br />
een probaat middel om sociale<br />
dé <strong>zomer</strong>sport<br />
<strong>voor</strong> senioren<br />
contacten te leggen en te verstevigen.<br />
De nog uiterst vieve Henk Steinmeijer (90) uit<br />
Delden is er als oudste actieve speler van de<br />
Twentsche Golfclub een uitgelezen <strong>voor</strong>beeld<br />
van. Tot zijn 65ste had hij een installatiebedrijf.<br />
‘Mijn schoonzoon Jos ter Avest vond dat ik na<br />
mijn pensioen met golf moest beginnen. Daar<br />
had ik eerder nooit tijd <strong>voor</strong> gehad en eerlijk<br />
gezegd vond ik het ook maar niks om achter<br />
zo’n klein balletje aan te lopen. Ik had veel<br />
meer met voetbal en tennis.’<br />
In het eerste van KOSC in zijn geboorteplaats<br />
Ootmarsum was hij jarenlang mid<strong>voor</strong> en in de<br />
wijde omtrek fameus om zijn ziedende schot.<br />
‘Met het eerste ben ik ooit kampioen geweest<br />
en heb ik eens in één seizoen 43 goals gemaakt.<br />
Ik herinner me nog dat ooit de keeper van<br />
Saasveldia niet in het doel durfde te gaan staan<br />
toen ik een penalty moest nemen, zo bang was<br />
hij <strong>voor</strong> mijn harde schot.’<br />
‘Jos heeft me uiteindelijk toch overgehaald’,<br />
lacht Henk Steinmeijer ‘en ik vind golfen<br />
hartstikke leuk.’ De <strong>voor</strong>malig commandant<br />
van de vrijwillige brandweer in Delden is elke<br />
woensdag te vinden op de baan van de Twentsche<br />
Golfclub. Tijdens de Herendag slaan steeds<br />
zestig tot zeventig senioren een balletje. ‘Dat<br />
is echt mijn dag. Mijn vrouw weet dat ze dan<br />
geen afspraken <strong>voor</strong> ons samen moet maken,<br />
want dan ben ik vrij.’ De al even vitale Lenie<br />
Steinmeijer reageert: ‘Poeh, dat is zijn heilige<br />
dag. Dan bel ik hem niet achterna, want dan<br />
krijg ik wat door de benen, haha.’<br />
Steinmeijer zelf weer: ‘Om elf uur ga ik van<br />
huis en tussen vijf en zes uur ben ik terug. We<br />
drinken altijd eerst een bak koffie met elkaar en<br />
kletsen wat en om twaalf uur starten we. Vervolgens<br />
ben je vier uur lang in de baan. Daarna<br />
gaan we douchen en omkleden en drinken we<br />
nog even wat met de andere mannen uit de<br />
flight.’ Wat <strong>voor</strong> voetballers de derde helft is,<br />
is <strong>voor</strong> golfers de ‘negentiende hole’. ‘Maar als ik<br />
thuis kom, maak ik het eten klaar.’<br />
‘Je hoort de vogels en<br />
ziet de hazen lopen,<br />
wat wil je nog meer?’<br />
Hij geniet elke keer met volle teugen. ‘Met golf<br />
blijf je in beweging en actief in het sociale<br />
circuit. Dat is zó belangrijk. En je bent ook nog<br />
eens buiten in de natuur. Je hoort de vogels<br />
en ziet de hazen en reetjes lopen. Wat wil je<br />
nog meer? Tot vorig jaar zat ik bij elke wedstrijd<br />
nog bij de eerste tien in de uitslag. Het<br />
gaat natuurlijk niet altijd zoals je wilt. Je moet<br />
40 zilver
TEKST EN FOTOGRAFIE WILLEM PFEIFFER<br />
Ko Meerwald en<br />
Henk Hesselink<br />
tussen twee holes<br />
wel fit zijn. Als ik bij voetbal de bal op zestien<br />
meter van het doel had en ik kreeg ‘m goed op<br />
de schoen, dan zat ie erin. Dat heb je, dat kun<br />
je niet leren. Maar de uitvoering van de swing<br />
is geen kracht, maar soepelheid, dat moet je<br />
aanvoelen.’<br />
Mentaal<br />
Ook op de baan van De Lage Mors zijn veel<br />
65-plussers actief. Het zijn behalve leden vaak<br />
gasten van het aangrenzende Aparthotel. Voorzitter<br />
Jaap Bisschop van de golfclub was zelf<br />
rond de 55 toen hij met golf begon. ‘Als je dit<br />
eenmaal doet, hou je nooit meer op. Fysiek is<br />
golf minder belastend en inspannend dan bij<strong>voor</strong>beeld<br />
tennis. Maar je loopt wel ongemerkt<br />
zo’n kleine tien kilometer. Onderweg geniet<br />
je van de mooie omgeving van het landgoed<br />
Twickel. En het houdt de geest scherp. Het is<br />
een concentratiesport die mentaal best een<br />
aanslag op je doet. Maar je doet het allemaal<br />
zelf.’<br />
Hotelmanager Jules Leenders vult aan: ‘Je kunt<br />
iedereen de schuld geven als het niet loopt,<br />
maar het ligt inderdaad altijd aan jezelf. Je ziet<br />
vaak mensen die met voetbal en tennis niet<br />
meer verder kunnen. Golf kun je tot op hoge<br />
leeftijd volhouden.’<br />
Ook De Lage Mors kent een groep mannen,<br />
die elkaar wekelijks treffen. Elke donderdag is<br />
er Herengolf. Leenders: ‘Een ons kent ons-club,<br />
heel hecht. Je ziet nu ook groepen ontstaan van<br />
mensen die gelest hebben en die een groepsapp<br />
maken en samen gaan golfen. Maar je hebt<br />
ook spelers die niet samen gelest hebben of bij<br />
elkaar op visite komen, maar die op de baan wel<br />
samen optrekken. Wie alleen is, zoekt en vindt<br />
hier aansluiting.’<br />
Bij De Lage Mors vormt een twaalftal spelers<br />
tussen de 60 en 75 jaar de groep ‘jonge pensionado’s’.<br />
Jaap Bisschop: ‘Na afloop nemen ze een<br />
bitterbal en een biertje, bij mooi weer op het<br />
terras. Als binnen de club vrijwilligers <strong>voor</strong> een<br />
klus worden gevraagd is een berichtje in hun<br />
groepsapp vaak al genoeg.’<br />
zilver<br />
41
Vangnet<br />
Waar bij de grootste vijf clubs van Twente wat<br />
meer jeugdige aanwas nadrukkelijk het streven<br />
is, is die doelgroep <strong>voor</strong> het Enschede PW geen<br />
speerpunt. Voorzitter Wim Nieuwland: ‘Onze<br />
vereniging is niet gericht op de jeugd. Zo lang<br />
die ver kan slaan, wil die meppen. Jongeren zijn<br />
welkom hoor, maar we gaan er niet op sturen.<br />
Het is hier echt een mix van golf en gezelligheid.<br />
De damesclub zit op het dooie gemak aan<br />
de koffie en gaat dan naar de baan. De sociale<br />
factor is gewoon heel groot. Als PW zijn we een<br />
vangnet, bij<strong>voor</strong>beeld na het overlijden van een<br />
partner.’<br />
Voorzitter Wim Nieuwland en bestuurslid Heleen Koenderink van PW met het nieuwste<br />
golfkarretje<br />
Samenwerking van de ‘grote vijf’<br />
Bij de Golfclub Driene nam Kees Ooijevaar <strong>enkel</strong>e jaren geleden het initiatief om tot<br />
meer samenwerking te komen tussen de vijf grote Twentse golfclubs. ‘We zijn meer<br />
vanuit het Twentse belang begonnen om te kijken of we meer gastspelers naar Twente<br />
konden halen en in hoeverre we de niet golfende mensen enthousiast konden maken.<br />
Bovendien zijn er altijd spelers die al wel golfen en misschien ook lid van een vereniging<br />
willen worden. We hebben de projectleider geleverd en er is een onafhankelijke <strong>voor</strong>zitter<br />
gekomen.’<br />
Nu werken de vijf binnen het Twents Overleg Golfclubs (TOG) samen op het gebied van<br />
hospitality, flyers en hebben ze een gemeenschappelijke <strong>website</strong>. De leden van een van<br />
de vijf clubs zijn ook welkom op de andere banen. Twee of drie keer per jaar overleggen<br />
ze over elkaars ledentallen, het verloop daarin, marketing en wisselen ze ervaringen uit.<br />
Ooijevaar: ‘Je moet elkaar niet als concurrent zien. Iemand die wil golfen, kiest toch zijn<br />
eigen club. Dus werk samen, dan maak je de vijver eerder groter dan wanneer je alleen<br />
elkaars vissen probeert te vangen.’<br />
PW runt de club met louter vrijwilligers.<br />
‘Inclusief de horeca’, meldt Nieuwland niet<br />
zonder trots. ‘We zijn het goedkoopste café van<br />
Enschede’, voegt bestuurslid Heleen Koenderink<br />
eraan toe. ‘Je betaalt hier 1,25 euro <strong>voor</strong> een<br />
kop koffie. Een grote kaart hebben we niet. Als<br />
relatief jongere weet ik dat het om de gezelligheid<br />
gaat, die wil je gewoon niet kwijt. En dan<br />
die natuur en de rust hier, midden in Enschede.<br />
Je hoort hier geen auto. Ik had een keer een ree<br />
achter me staan. Dat was echt een cadeautje.’<br />
‘De meeste mensen kennen elkaar’, vervolgt<br />
Nieuwland. ‘En zo niet, dan moet het al heel<br />
gek gaan als ze het niet leuk vinden. Mensen<br />
voelen zich het meest prettig in een warm bad.<br />
We hebben bij<strong>voor</strong>beeld een pubquiz. Die wordt<br />
vaak afgesloten met een Indische maaltijd, verzorgd<br />
door mensen met Indische roots. Dan eet<br />
je je <strong>voor</strong> 17,50 euro helemaal klem, daar staan<br />
ze <strong>voor</strong> in de rij.’<br />
‘Als er vrijwilligers<br />
nodig zijn, is een<br />
appje al genoeg’<br />
De vijf grote golfbanen in Twente<br />
Golf- & Countryclub ‘t Sybrook Enschede 27 holes<br />
Twentsche Golfclub Ambt-Delden 18 holes<br />
Golfclub De Koepel Wierden 18 holes<br />
Golfclub Driene Hengelo 18 holes<br />
Golfclub De Lage Mors Delden 18 en 9 holes<br />
Zie onder meer ook de <strong>website</strong> www.twentegolf.nl<br />
De overige golfbanen in deze regio<br />
Golfclub Erve Braakman Hoge Hexel 18 holes<br />
Golfclub Het Langeloo Haaksbergen 9 holes<br />
Golfclub Prinses Wilhelmina (PW) Enschede 9 holes<br />
Golfbaan Spielehof Boekelo 9 holes en shortgolfbaan 18 holes<br />
Golf & Countryclub Het Kruisselt De Lutte 9 holes (alleen <strong>voor</strong> gasten resort)<br />
PH Golf Almelo 9 holes<br />
Pitch & Putt Twente Markvelde/Diepenheim 18 holes<br />
Twentse Golf Academy Bentelo 9 holes<br />
Weleveld Golf Zenderen 9 holes<br />
RIGA Golf (indoor)<br />
Nijverdal<br />
Henk Steinmeijer (links), samen met zijn clubgenoten<br />
Ko Meerwald(74) en rechts Henk Hesselink (77)<br />
42 zilver
‘Het sociale leven is<br />
zó belangrijk<br />
als je oud bent...’<br />
Heleen Koenderink: ‘Zolang je het ene been<br />
<strong>voor</strong> het andere krijgt, kun je golfen. Soms gaan<br />
mensen ook met een karretje de baan op om een<br />
paar ballen te slaan. Het gaat veel leden <strong>voor</strong>al<br />
om de gezelligheid en om actief te blijven. Met<br />
wandelen over de baan heb je er al gauw zes of<br />
zeven kilometer opzitten.’<br />
Terug naar Henk Steinmeijer. Hij heeft het<br />
<strong>voor</strong>deel net als zijn vrouw Lenie nog fit van<br />
lijf en leden te zijn. ‘We realiseren ons dat we<br />
gezegend zijn. In september zijn we 62 jaar<br />
getrouwd en we wonen nog altijd op onszelf.<br />
Thuis kunnen we ons verhaal nog kwijt,<br />
daar zijn we ook heel dankbaar <strong>voor</strong>. Als je in<br />
een bejaardentehuis terecht komt en tussen<br />
allemaal ouderen zit, ben je ook zelf snel oud.<br />
Zolang we er weg kunnen blijven, gaan we er<br />
niet naar toe.’<br />
Zijn goede raad aan andere senioren is bijna<br />
<strong>voor</strong>spelbaar: ‘Actief blijven moet wel in je zitten.<br />
Als je niet zelf het initiatief neemt, kom je<br />
niet verder. Zolang je op de been bent, pak het<br />
op en vier het leven.’<br />
Henk Steinmeijer (90),<br />
fraai in actie bij de<br />
Twentsche Golfclub<br />
Handicap 54<br />
Op veel golfbanen<br />
in Nederland wordt<br />
minimaal een Handicap 54<br />
(golfvaardigheidsbewijs)<br />
gevraagd om er te mogen<br />
spelen. Na het behalen van<br />
Handicap 54 (GVB), ontvangt<br />
men een pas van de NGF<br />
(Nederlandse Golf Federatie)<br />
met de clubhandicap. Je<br />
bent meteen lid van deze<br />
organisatie. De NGF-pas<br />
wordt daarna jaarlijks<br />
opnieuw uitgegeven en<br />
is geldig van 1 januari tot<br />
1 april van het volgende<br />
nieuwe jaar, dus 15 maanden<br />
geldig). Met Handicap 54<br />
kan men aantonen dat men<br />
de basisprincipes van het<br />
golfspel en een bepaald<br />
niveau beheerst.<br />
Margot Vink en<br />
Anneke Schutte<br />
vermaken zich<br />
opperbest bij<br />
De Lage Mors<br />
zilver<br />
43
Foppe, de Matty<br />
Wa betinkt no soks?<br />
[ De De Matty. Wie bedenkt nu zoiets? ]<br />
058 - 288 12 02 I www.sucksmedia<br />
Drukkerij Drukkerij Roelofs Roelofs kleurt kleurt kwaliteit kwaliteit door door een een no-nonsense benadering<br />
en en service. service. In In ons ons pand pand te te Enschede Enschede vormen vormen de de vier vier MAN MAN Roland Roland<br />
persen persen het het kloppend kloppend hart. hart. Vijfkleurenpersen plus plus lak lak die die 24 24 uur uur<br />
per per dag dag de de meest meest uiteenlopende uiteenlopende opdrachten opdrachten verwerken. verwerken.<br />
Van Van brochures brochures tot tot productfolders, productfolders, van van corporate corporate jaarverslagen jaarverslagen tot tot<br />
kleurkaarten<br />
kleurkaarten<br />
en<br />
en<br />
van<br />
van<br />
magazines<br />
magazines<br />
tot<br />
tot<br />
posters.<br />
posters.<br />
Expressieve<br />
Expressieve<br />
kleuren,<br />
kleuren,<br />
gedrukt<br />
gedrukt<br />
in<br />
in<br />
de<br />
de<br />
allerhoogste<br />
allerhoogste<br />
rastertechnologie.<br />
rastertechnologie.<br />
Roelofs<br />
Roelofs<br />
is<br />
is<br />
een<br />
een<br />
groene<br />
groene<br />
drukker<br />
drukker<br />
met<br />
met<br />
het<br />
het<br />
gecertifi<br />
gecertifi<br />
ceerde<br />
ceerde<br />
FSC-keurmerk.<br />
FSC-keurmerk.<br />
Drukkerij Drukkerij Roelofs Roelofs kleurt kleurt kwaliteit<br />
Josink Josink Esweg Esweg 23, 23, Enschede Enschede<br />
T 053-430 053-43063 6360<br />
60<br />
E info@drukkerij-roelofs.nl<br />
8<br />
ZILVER | OVERWEGING<br />
Tien jaar langer<br />
wachten<br />
AAl kleinkinderen? Terwijl het aantal speeltuintjes<br />
in de buurt stijgt, neemt het kleine grut af. Bijna<br />
is de grens bereikt waarop moeders hun eerste<br />
kind krijgen als ze de leeftijd van dertig al zijn<br />
gepasseerd.<br />
Het straatbeeld is in korte tijd sterk veranderd.<br />
Wie in Ierland op bezoek gaat, wordt haast overreden<br />
door de kinderwagens. Niet in Nederland.<br />
Grijs domineert. Ook al probeert menigeen met<br />
een lik verf de waarheid nog een paar jaar uit te<br />
stellen.<br />
Rond 1970 – iedereen wilde zo snel mogelijk het<br />
huis uit, zelfstandig zijn – kregen de vrouwen<br />
in Nederland op hun 24-ste hun eerste kind. De<br />
lichting van 1970 is nu 73. Wat vliegt de tijd!<br />
Niks vrijheid, blijheid. Studeren, hard werken.<br />
Zien dat je hogerop komt. Hoger? Dat begrip is<br />
betrekkelijk. Liever een blije timmerman dan een<br />
chagrijnige professor. Velen van de jongeren uit<br />
de jaren zeventig combineerden werk met studie<br />
en kinderen. Chapeau. Als je maar weet dat de<br />
resultaten uit het verleden niet tellen <strong>voor</strong> de<br />
toekomst.<br />
In 1900 behoorden<br />
de Twentse gezinnen tot<br />
de grootste van Nederland<br />
De cijfers geven maar gemiddelden. Niet iedereen<br />
heeft kinderen, laat staan kleinkinderen.<br />
Sommigen zijn niet eens geboren. Toch moeten<br />
de 65-plussers van nu bijna tien jaar langer op<br />
kleinkinderen wachten dan hun ouders. Maar<br />
goed dat onze levensverwachting met een paar<br />
jaar gestegen is.<br />
In 1900 behoorden de Twentse gezinnen tot de<br />
grootste van Nederland. Een doorsnee gezin telde<br />
meer dan vijf personen. De gemeenten Lonneker,<br />
Losser en Ambt-Delden spanden de kroon.<br />
Tegenwoordig staan in de huishoudens met meer<br />
personen in Twente twee borden minder op tafel<br />
dan een eeuw geleden. Kan best gezellig zijn. Is<br />
dat meestal ook. Waarbij de aantekening past dat<br />
ook in Twente het aantal huishoudens van slechts<br />
een persoon fors is toegenomen. Onder hen flink<br />
wat ouderen.<br />
Sedert het beschikbaar komen van de pil – de<br />
grootste uitvinding sinds de boekdrukkunst – zijn<br />
de gezinnen behoorlijk gekrompen. Vrouwen begonnen<br />
later aan kinderen en vonden het aantal<br />
van twee meestal genoeg. Precies genoeg <strong>voor</strong> het<br />
vullen van de achterbank. In de jaren zeventig<br />
hadden <strong>voor</strong> het eerst meer gezinnen wel dan<br />
geen auto <strong>voor</strong> de deur.<br />
De vrouwen geboren in 1945 – nu jonge zeventigers<br />
– waren de eerste groep met gemiddeld<br />
twee kinderen. Rekenmeesters zagen dat aantal<br />
in Nederland geleidelijk afnemen tot 1,75. Niet<br />
genoeg om op termijn hun verwekkers geheel te<br />
vervangen.<br />
Veel babyboomers moeten nog wennen aan hun<br />
nieuwe rol als oppas van de kleinkinderen. Niet<br />
iedereen haalt plezier uit het begeleiden van jonge<br />
rakkers. Wacht maar. Tot de tijd je inhaalt. Tot<br />
het grijs op straat het gedag overslaat en pardoes<br />
vraagt: heb je al kleinkinderen?<br />
‘<br />
Theo Leone<br />
Journalist Theo Leoné<br />
bespreekt in elk nummer<br />
een onderwerp dat zinvol<br />
is <strong>voor</strong> 65-plussers.<br />
Deze keer gaat zijn verhaal<br />
over de veranderende<br />
trends met betrekking<br />
tot het krijgen van kinderen<br />
(en kleinkinderen).<br />
Heeft u een vraag <strong>voor</strong><br />
Theo? Stuur hem naar<br />
redactie@zilvermedia.nl<br />
zilver<br />
45
WILT U DE BOOT DIT KEER NIET MISSEN<br />
BIJ DE KOOP VAN UW DROOMWONING?<br />
NEEM DAN CONTACT OP<br />
MET UW MAKELAAR.<br />
WWW.DEKKERSMAKELAARS.NL<br />
INFO@DEKKERSMAKELAARS.NL<br />
Uw hulp bij zorg, beslissingen of schulden<br />
Kunt u niet meer duidelijk maken welke zorg u nodig heeft.<br />
Raakt een familielid verstrikt in zijn leven? Loopt u vast met<br />
schulden? Dan helpt Stichting Doe Mee(r) uit Hengelo!<br />
Meer menselijkheid, Meer vertrouwen, Meer respect<br />
Ontdek hoe u mee(r) doet?<br />
Uw zorg goed laten regelen of..<br />
Uw wil goed laten uitvoeren of..<br />
Uw kans om uit de schulden te komen<br />
Meer<br />
Meer<br />
informatie:<br />
informatie:<br />
www.stichtingdoemeer.nl<br />
www.stichtingdoemeer.nl<br />
of<br />
of<br />
085<br />
085 -<br />
48<br />
48<br />
309<br />
309<br />
84<br />
84<br />
Wij helpen u graag !<br />
Expositie <strong>2019</strong> “Lezen: toen en nu”<br />
Oldenzaalsestraat 59<br />
7551 AP Hengelo<br />
074 - 291 57 00<br />
Oogcentrum Eibergen<br />
HENRI BLOEM:<br />
Spreekuren<br />
Spreekuren<br />
en<br />
en<br />
behandelingen<br />
behandelingen<br />
<strong>voor</strong><br />
<strong>voor</strong><br />
algemene<br />
algemene<br />
en<br />
en<br />
gespecialiseerde<br />
gespecialiseerde<br />
oogzorg,<br />
oogzorg,<br />
met<br />
met<br />
optimale<br />
optimale<br />
<strong>voor</strong>lichting<br />
<strong>voor</strong>lichting<br />
en<br />
en<br />
persoonlijke<br />
persoonlijke<br />
aandacht.<br />
aandacht.<br />
Gratis<br />
Gratis<br />
parkeerruimte.<br />
parkeerruimte.<br />
Voor<br />
Voor<br />
inlichtingen<br />
inlichtingen<br />
en<br />
en<br />
het<br />
het<br />
maken<br />
maken<br />
van<br />
van<br />
afspraken<br />
afspraken<br />
zijn<br />
zijn<br />
wij<br />
wij<br />
op<br />
op<br />
werkdagen<br />
werkdagen<br />
van<br />
van<br />
08.30-12.30<br />
08.30-12.30<br />
en<br />
en<br />
14.00-17.00<br />
14.00-17.00<br />
uur<br />
uur<br />
telefonisch<br />
telefonisch<br />
bereikbaar<br />
bereikbaar<br />
op<br />
op<br />
onderstaand<br />
onderstaand<br />
telefoonnummer.<br />
telefoonnummer.<br />
EEN PARADIJS<br />
VOOR DE<br />
WIJNLIEFHEBBER<br />
OOGCENTRUM<br />
OOGCENTRUM<br />
EIBERGEN<br />
EIBERGEN<br />
Deurningerstraat<br />
Deurningerstraat<br />
228<br />
228 |<br />
Enschede<br />
Enschede |<br />
www.henribloem.nl<br />
www.henribloem.nl<br />
Oogcentrum Eibergen Nijverheidsstraat 8-04 7151 HN Eibergen<br />
Oogcentrum Eibergen - Nijverheidsstraat 8-04 - 7151 HN Eibergen<br />
T.0545-478 080 info@oogcentrum-eibergen.nl www.oogcentrum-eibergen.nl<br />
T.0545-478 080 - info@oogcentrum-eibergen.nl - www.oogcentrum-eibergen.nl<br />
Al 150 jaar<br />
10-12-18 13:02<br />
De beste kwaliteit<br />
op twee wielen<br />
in dienst van het leven.<br />
KLASSIEK MET KARTON<br />
Theaterduizendpoot en operettefan Steef de Jong<br />
en het Orkest van het Oosten vonden elkaar op het<br />
Kijk Zwolse op Stadsfestival www.vredehof.nl 2017. Het werd een hilarisch,<br />
hoogstaand avondje Offenbach en Strauss.<br />
Nu het vervolg in de concertzaal. Orkest en Steef<br />
Expositie <strong>2019</strong> “Lezen: toen en nu”<br />
Julianastraat<br />
Julianastraat<br />
37<br />
37 |<br />
7591<br />
7591<br />
EK<br />
EK<br />
Denekamp<br />
Denekamp |<br />
www.harberink-tweewielers.nl<br />
www.harberink-tweewielers.nl
Avontuur<br />
PUM:<br />
specialisten<br />
vliegen uit<br />
Gepokt en gemazeld zijn<br />
ze. Specialisten op hun<br />
vakgebied. Sinds 1978 vliegen<br />
de PUM’ers uit naar overal<br />
ter wereld waar zakelijk<br />
advies dan wel technische<br />
ondersteuning nodig is.<br />
Van Armenië tot Zimbabwe,<br />
van Peru tot Vietnam. Het<br />
aantal projecten overstijgt<br />
de 40.000.<br />
en vakkennis<br />
De letters PUM staan <strong>voor</strong> Programma<br />
Uitzending Managers. De volledige naam<br />
is in onbruik geraakt, omdat de organisatie<br />
tegenwoordig niet slechts managers<br />
uitzendt.<br />
Op zoek naar senioren<br />
PUM is constant op zoek naar senioren tot<br />
68 jaar die hun ervaring en kennis willen<br />
delen met ondernemers in ontwikkelingslanden.<br />
De vrijwilligers worden uitgezonden<br />
<strong>voor</strong> de duur van twee of drie weken.<br />
Ginds zorgt <strong>voor</strong> eten en onderdak. PUM<br />
betaalt het vervoer en wat zakgeld. Een<br />
PUM zoekt senioren die<br />
hun kennis willen delen<br />
greep uit de eisen? Wees avontuurlijk,<br />
flexibel en ontmoet graag mensen uit<br />
andere culturen.<br />
PUM is opgezet door werkgeversorganisatie<br />
VNO-NCW met hulp van het ministerie<br />
van Buitenlandse Zaken.<br />
Maak op de volgende pagina’s kennis met<br />
twee PUM’ers uit de regio: Cees van der<br />
Sluijs en Jan Veldman.<br />
Cees van der Sluijs (1942) achter op de<br />
bromfiets van een burgemeester in Mali<br />
Jan Veldman (1948) met een lokale<br />
medewerker van een project in Bangladesh<br />
zilver<br />
47
TEKST THEO LEONÉ | FOTOGRAFIE ARCHIEF CEES VAN DER SLUIJS<br />
Vroeg met pensioen. Te snel achteraf. Dierenarts Cees van der Sluijs (1942,<br />
Rotterdam) had met de kennis van nu best nog een paar jaar willen doorgaan.<br />
Mooi werk toch in Hengevelde en omgeving? In 2002 nam hij afscheid van de<br />
praktijk. ‘Veertien dagen na mijn afscheid zat ik in Tunesië. Den Haag had gebeld,<br />
PUM. Dat ik Arabisch en Frans sprak kwam goed van pas.’<br />
‘Dear professor’<br />
Cees van der Sluijs<br />
doet 22 missies<br />
PUM:<br />
specialisten<br />
vliegen uit<br />
Van der Sluijs belandde op een landbouwschool die in<br />
de versukkeling was geraakt. Prima gestart. Nog opgezet<br />
vanuit Nederland, Oenkerk. Maar inmiddels zat de<br />
stront tot aan het plafond. Stallen waren weg gesloopt.<br />
Het strenge rapport van de kersverse PUM’er liet niets te<br />
wensen over.<br />
‘In totaal ben ik 22 keer uitgezonden. Bijna altijd ging ik<br />
alleen. Je weet niet waar je terecht komt. Je loopt mee,<br />
kijkt, adviseert. In de veehouderij kom je <strong>voor</strong>al vruchtbaarheidsproblemen<br />
tegen. Met dertig jaar ervaring zie<br />
je snel waar de moeilijkheden zitten. Tenslotte maak je<br />
een eindrapport.’<br />
Kralingse Bos<br />
Van der Sluijs wist al vroeg dat hij diergeneeskunde wilde<br />
studeren. Op zijn tiende kende de jonge Rotterdammer<br />
in het Kralingse Bos de plekken van de uilen en de<br />
hazelnoten. Via Mulo en Hogere Landbouwschool vocht<br />
hij zich een weg naar de universiteit in Utrecht. Studeer-<br />
Cees van der Sluijs<br />
heeft het koud bij<br />
de Chinese Muur<br />
48 zilver
Cees van der Sluijs aan het werk in<br />
respectievelijk Rusland (linksonder) en Mali<br />
VIER SCHOLEN MALI<br />
de als 28-jarige af. Hij woonde toen al drie jaar met zijn<br />
Addie in een boerderijtje. Voorwaarde van de boer: als<br />
ik ziek ben moet jij mijn tien koeien melken. Deal!<br />
In de jaren ’70 – ’71 verrichtte het stel ontwikkelingswerk<br />
in Libanon. Zag <strong>voor</strong>al hoe dat niet moest en<br />
keerde terug naar Nederland. Het spoor naar werk<br />
leidde naar dierenarts Hoebe in Bentelo. De kiem <strong>voor</strong><br />
het latere PUM-werk was gelegd, Arabisch aan de<br />
woordenschat toegevoegd.<br />
Nepal? Ook goed<br />
Tunesië? Akkoord. Roemenië? Prima! Nepal? Ook goed.<br />
‘Je krijgt een maand of twee van te voren de vraag of<br />
je ergens naar toe kunt. PUM heeft in Den Haag circa<br />
twintig secretaresses en een kleine directie die de<br />
aanvragen weegt. Via de landencoördinator gaat de<br />
aanvraag naar de sectorcoördinator. Als je ja zegt tegen<br />
de klus, krijgt de aanvragende partij jouw cv. Bij een<br />
akkoord regelen de secretaresses verder alles. Je hebt<br />
nergens omkijken naar. Tref je een situatie aan die niet<br />
afgesproken is, kun je per omgaande terug. Zo werkt<br />
PUM.’<br />
Eén keer trapte Van der Sluijs op de rem, in Rusland.<br />
Met het bedrijf waar hij zou komen, was ruzie ontstaan.<br />
Het alternatief bleek een boer die zijn dieren<br />
met droog brood voerde. Wat viel hier te helpen? ‘Ik<br />
heb mijn fatsoen gehouden. De mensen moeten je ook<br />
nog terugbrengen naar het vliegveld. Het klopte niet.<br />
Daar heb ik ze <strong>voor</strong> op de vingers getikt.’<br />
Soms is de hulp wat Van der Sluijs betreft eenvoudig.<br />
Koeien hebben per dag zeker tachtig liter water nodig.<br />
Niet gek dat je problemen krijgt als je vijftien waterbakjes<br />
aansluit op één tappunt. De laatste koe in de rij<br />
krijgt vrijwel geen druppel. Zie je die schrammen op de<br />
huid? Waar veel runderen bijeen zijn, ontkom je niet<br />
aan onthoornen. Anders vraag je om oorlog in de stal en<br />
krijg je slachtoffers.<br />
‘In veel landen ben ik geweest, heb ik zinvol werk kunnen<br />
doen. Maar ik wil nooit meer naar Nepal. Wat een<br />
achterlijk land! Ik neem het woord achterlijk niet snel<br />
in de mond. Maar Nepal? Je ziet in de rivierbedding<br />
vrouwen die met grind de trappen op moeten. Ontzettend<br />
zwaar werk. Het kaste-systeem is zo verwerpelijk.<br />
De directeur liet de vrouwen met de hand grind sorteren.<br />
‘Ze houden van werken <strong>voor</strong> 1 euro per dag’, lachte<br />
hij. Nooit ga ik meer naar Nepal.’<br />
Uit de vele missies heeft Van der Sluijs vele contacten<br />
overgehouden. Met collega-PUM’ers en mensen ver<br />
weg. Met de slimme Albanees Fatos Tome bij<strong>voor</strong>beeld.<br />
Hij werkt nu succesvol in de Amerikaanse staat<br />
Michigan. Schrijft mails met de aanhef: Dear Professor…<br />
Cees glundert.<br />
Vijftien waterbakjes<br />
op slechts een<br />
<strong>enkel</strong> tappunt<br />
Project Mali. Cees van der Sluijs<br />
toert in 2004 achter op de<br />
bromfiets van de burgemeester<br />
naar de dorpen van Bafoulabé.<br />
Hij kijkt zijn ogen uit. Hoe geven<br />
ze hier onderwijs? Wat als de<br />
krijtjes of medicijnen op zijn?<br />
PUM’er Cees komt <strong>voor</strong> het<br />
pluimvee.<br />
‘Achteraf bleek ik met de<br />
burgemeester mee te gaan<br />
op verkiezingstournee. De<br />
oorspronkelijke dorpen liggen<br />
op de bodem van het stuwmeer.<br />
Alles moest weer opgebouwd<br />
worden.’<br />
Van der Sluijs keert als<br />
PUM’er nog twee keer terug<br />
in Bafoulabé, vanwege de<br />
kippen. Plus elf keer privé. De<br />
omstandigheden en kansen<br />
raken bij Cees en Addie een<br />
gevoelige snaar. Hoe kunnen we<br />
helpen? In 2008 begint het grote<br />
inzamelen. De bankrekening?<br />
Kijk op maliproject.nl. Boeken<br />
gaan naar Mali, tijdschriften.<br />
De schooljeugd zit niet meer<br />
op stokken. De elfhonderd<br />
kinderen hebben nu vier scholen.<br />
Twee christelijke en twee in het<br />
moslimgebied.<br />
zilver<br />
49
TEKST THEO LEONÉ | FOTOGRAFIE ARCHIEF JAN VELDMAN<br />
‘Eerst maar<br />
Onrust en dadendrang. PUM’ers zitten nooit stil.<br />
Lijkt misschien zo. Dan broeden ze op een volgend<br />
avontuur. Een <strong>voor</strong>beeld? Hengeloër Jan Veldman,<br />
geboren in 1948 te Schoonebeek. Dat gedoe ook<br />
bij Stork Plastics. Drie reorganisaties achter elkaar.<br />
Jaren soms van 120.000 autokilometers. Veel<br />
onderweg, vaak in België. Maar genoeg is genoeg.<br />
Bijna 62 gaat Veldman met pensioen. Opluchting.<br />
PUM:<br />
specialisten<br />
vliegen uit<br />
Jan Veldman met een groep Bengalen<br />
‘Eerst maar een Volkswagen gestript.<br />
Heb er een kampeerbus van gemaakt. Zie<br />
me nog met de coupeerzaag. We gingen<br />
naar IJsland. Eerst naar Denemarken,<br />
dan 2,5 dag varen. Fantastisch. Ook<br />
in Turkije zijn we geweest. Staken in<br />
Ancona vanuit Italië met de boot over.<br />
Kwamen in Lesbos. Toerden door Turkije,<br />
een geweldig mooi land. Zie je – ik<br />
ben ook nog fotograaf.’<br />
Hoe vaak de Veldmannen hun kampeerwagen<br />
pakken? Jaarlijks een week of tien.<br />
‘Dan heb je nog veertig weken over. Wat<br />
moet je daar mee? Gezien mijn ervaring<br />
in techniek en houtbewerking kreeg<br />
ik vaak vragen. Ik heb heel wat badkamertjes<br />
en toiletten gemaakt. Och, dan<br />
kwam weer een kamertje <strong>voor</strong> het goede<br />
doel.’<br />
PUM’ers die<br />
stilzitten broeden<br />
op avontuur<br />
PUM komt in beeld. Was eigenlijk<br />
nooit weg. Bij Stork kwamen PUM’ers<br />
regelmatig langs om een beroep te doen<br />
op vraagbaak Veldman. Na zijn pensionering<br />
liggen de kaarten anders. Zou<br />
de Hengeloër wat <strong>voor</strong> PUM kunnen<br />
betekenen? Drie jaar is hij dan al met<br />
pensioen. Twee weken na de test komt<br />
de eerste aanvraag al binnen. Veldman<br />
pakt de koffers en gaat naar Zuid-Afrika.<br />
De kalender zegt 1 september 2013.<br />
Veldman neemt een schat aan ervaring<br />
mee. Hij werd in Hengelo modelmaker<br />
op de Wilhelminaschool, studeerde<br />
werktuigbouw en constructie op de<br />
Hogere Technische School in Enschede.<br />
Veldman kent matrijzen, zette een<br />
afdeling spuitgietmachines op, zat in de<br />
verpakkingsindustrie. Werkgevers? Van<br />
Stork en Heemaf tot Wavin en Hartman.<br />
Om zijn loopbaan af te ronden in de<br />
verkoop bij Stork Plastics. Veldman ziet<br />
zichzelf als ontwikkelaar, projectenman.<br />
Het puur commerciële is niet zo zijn<br />
ding.’<br />
Erbarmelijke omstandigheden<br />
In Zuid-Afrika, de eerste PUM-klus,<br />
haalt Veldman zijn wenkbrauwen op.<br />
Wat gebeurt hier? Wat een erbarmelijke<br />
omstandigheden <strong>voor</strong> de honderd mede-<br />
50 zilver
een kampeerbus gebouwd’<br />
werkers. Bij Cyclocor worden alle soorten<br />
rommel gemengd en gemalen met glas<br />
en zand. Het resultaat: dakpannen.<br />
‘Best goede dakpannen. Maar niet erg<br />
buitenkant goed uit. Snel kopen dus.’<br />
Veldman is specialist in extruders. De<br />
apparaten smelten droog plastic (vaak<br />
granulaat) tot kunststof en stoppen dat<br />
Op de werklijst van Veldman staan<br />
landen als India, Israël en Columbia. De<br />
laatste halte was Bangladesh, binnenkort<br />
volgen tien dagen Jordanië.<br />
Jan Veldman<br />
poseert in<br />
Hebron met<br />
een drietal<br />
Palestijnen<br />
veel. Iemand uit India had wijsgemaakt<br />
in matrijzen. ‘De Chinezen kunnen goed<br />
dat het zo best kon. Vreselijk. Veertien<br />
fotograferen. Daarom ziet de buitenkant<br />
Smeerpunt<br />
dagen heb ik daar rondgelopen. Mijn<br />
van de machines er <strong>voor</strong>treffelijk uit.<br />
‘Soms ontdek je het ontbreken van een<br />
advies: dat gaat hem niet worden. De<br />
Goed plaatwerk, uitstekend gespoten.<br />
smeerpunt, dan loopt een onderdeel<br />
tent werd een paar maand later gesloten.<br />
Het belangrijkste echter is de binnen-<br />
vast. In India waren in de bedrijfshal<br />
Ook een negatief advies kan een goed<br />
kant. Daar zit de technologie. Hoe zijn<br />
schotten nodig. Door stuivende produc-<br />
advies zijn.’<br />
de materialen van gemaakt, met röntgen<br />
tie iets verderop ontstonden pukkels in<br />
In Algerije ontdekte Veldman hoe ont-<br />
gecontroleerd? Op welke wijze reageren<br />
het eindproduct.<br />
wikkelingsgeld mensen op hol kan laten<br />
ze op hoge temperaturen, functioneren<br />
Op de bezette Jordaanoever kwam ik<br />
slaan. ‘Als ze een paar centen hebben,<br />
de lagers? Je moet je als PUM’er niet<br />
onder de indruk van de Palestijnen. Petje<br />
gaan ze het internet op. Ze ontmoeten<br />
laten gebruiken om een slechte Chinese<br />
af, wat die allemaal presteren. En dat<br />
dan Alibaba en hebben binnen een uur<br />
machines weer aan de praat te krijgen.<br />
terwijl ze van alle kanten worden afge-<br />
een offerte. Made in China of Taiwan.<br />
In Taiwan doet de ronde: koop goedkoop<br />
knepen. Op de twee universiteiten van<br />
De leverings<strong>voor</strong>waarden in Algerije zijn<br />
bij ons en zoek <strong>voor</strong> het opstarten een<br />
Hebron studeren mensen zich te pletter<br />
heel gunstig. De extruderlijn ziet er van de<br />
PUM’er.’<br />
om verder te komen.’<br />
zilver<br />
51
WANDELROUTE | TEKST BOB GEVERS | FOTOGRAFIE WIENEKE VAN LEYEN<br />
’t Holthuis<br />
TWENTSER KAN<br />
HET NIET<br />
Het is een prachtig maar onbekend wandelgebied vol afwisseling.<br />
Bossen, houtwallen, essen, graslanden, vennetjes en een murmelende<br />
beek: Twentser kan het niet. Landgoed ’t Holthuis ligt in de driehoek<br />
tussen Oldenzaal, Enschede en Hengelo. Vrijwel niemand<br />
kent het, je moet het dan ook wél weten te vinden. Maar dat is<br />
helemaal niet moeilijk.<br />
52<br />
zilver
onbekend wandelgebied tussen<br />
Oldenzaal, Enschede en Hengelo<br />
’t Holthuis ligt aan de Oude Postweg<br />
onder Oldenzaal en de A-1, schuin<br />
tegenover de Pannekoekenplas. Er is<br />
een klein parkeerplaatsje, maar daar<br />
is altijd plek. Bekijk even de informatieborden<br />
en wandel dan de laan in:<br />
Na enige tijd wandelen, met vogelgekwetter<br />
als passende achtergrondmuziek,<br />
valt er plotseling een lichte<br />
brandlucht te ruiken. Even verder<br />
staan tussen de bomen, achter een<br />
hek met strenge borden ‘Verboden<br />
toegang’, brandweerploegen in<br />
complete uitrusting bij hun voertuigen<br />
tussen een paar gebouwen.<br />
Het blijkt de Twente Safety Campus<br />
op de vroegere vliegbasis te zijn,<br />
waar de brandweer rampscenario’s<br />
oefent.<br />
een mooi begin. Gele paaltjes wijzen<br />
de weg, maar daar hoeven eigenzinnige<br />
wandelaars zich niets van aan te<br />
trekken. Ze kunnen er alle kanten op.<br />
Het is een gaaf Twents landgoed<br />
waar loof- en naaldbossen, gras- en<br />
bouwland elkaar afwisselen. De<br />
laan door tot de grote woonboerderij<br />
erve ’t Holthuis – dat al in 1475<br />
wordt genoemd – en daar linksaf<br />
bij de opvallende hooiberg: de rest<br />
wijst zich vanzelf. Vanaf hier loopt<br />
niets meer recht en slingert het<br />
wandelpad zich door bossen, velden<br />
en weilanden, met steeds nieuwe,<br />
verrassende doorkijkjes.<br />
Een deel van ’t Holthuis was in de<br />
Tweede Wereldoorlog ook militair<br />
gebied, het behoorde tot de Fliegerhorst<br />
Twenthe. Hier en daar is de<br />
geschiedenis nog te zien in de vorm<br />
van bomkraters. Er moet ook nog<br />
een ‘splitterbox’ liggen, een aarden<br />
wal in hoefijzervorm waar vliegtuigen<br />
beschermd en gecamoufleerd<br />
stonden geparkeerd. Er is ook nog<br />
een met zand bedekte Duitse bunker<br />
overeind gebleven, tegenwoordig<br />
het domein van vleermuizen. Maar<br />
we hebben deze oorlogssouvenirs<br />
niet aangetroffen: een leuke puzzel<br />
<strong>voor</strong> oplettende wandelaars!<br />
Voor wie niet in die historie is geïnteresseerd,<br />
valt er ook zonder die<br />
bunker en die splitterbox genoeg te<br />
beleven op ’t Holthuis. Het is een<br />
overzichtelijk landgoed, met een<br />
oppervlakte van 105 hectare, goed<br />
onderhouden door Landschap Overijssel.<br />
En wandelaars kunnen gerust<br />
verder lopen: paden genoeg!<br />
Gele of blauwe route<br />
Wie niet al te ver wil wandelen,<br />
kan de Holthuis-Elzinkhofroute<br />
lopen. Die is vanaf de parkeerplaats<br />
aan de Oude Postweg met<br />
gele paaltjes aangegeven en is<br />
vier kilometer lang. Er is ook nog<br />
een blauwe route met een lengte<br />
van zo’n 5,6 kilometer. Maar zoals<br />
gezegd: wandelaars kunnen het<br />
net zo lang maken als ze willen.<br />
Zo ligt er ook aan de overzijde van<br />
de Oude Postweg nog een mooie<br />
wandelroute.<br />
zilver<br />
53
54 zilver
INTERVIEW | TEKST TON OUWEHAND | FOTOGRAFIE REMCO HOMAN<br />
Hanneke van Schooten, dichter en jurist<br />
‘Poëzie<br />
is<br />
millimeterwerk’<br />
Haar tiende dichtbundel Zeven<br />
manieren om thuis te komen,<br />
ligt in de winkel. En deze <strong>zomer</strong><br />
verschijnt in een liber amicorum<br />
haar essay De dichter als wetgever.<br />
Hanneke van Schooten is<br />
dichter en jurist.<br />
Misschien kwam ze ooit wel op Schiermonnikoog<br />
terecht, omdat het eiland een rol speelde in sommige<br />
boeken van Willem Brakman. Feit is dat Hanneke van<br />
Schooten een deel van het jaar op dat Waddeneiland<br />
woont en dat ze het net als Brakman ook een fantastisch<br />
eiland vindt. In 2012 leerde ze daar haar huidige geliefde<br />
kennen. En toeval of niet. De moeder van die vriend<br />
woont in Villa de Blinkert aan de Badweg. Een huis dat ze<br />
al heel lang kent uit de boeken van Brakman. En van een<br />
schattig huisje genaamd Orebijt weet ze nu ook hoe dat<br />
er in werkelijkheid uitziet. Brakman had het beschreven,<br />
omdat hij er overeenkomsten in zag met het schrijvershuis<br />
van Adriaan Roland Holst. Dat het klopt, kan<br />
Hanneke beamen. Ze heeft tweemaal een maand mogen<br />
doorbrengen in het huis van Holst.<br />
‘Wat je schrijft moet<br />
binnenkomen bij<br />
een lezer. Dat kan<br />
ontroering zijn, maar<br />
ook een lach.’<br />
‘Poëzie<br />
wordt tweemaal<br />
gemaakt. Eerst door de<br />
dichter. En vervolgens<br />
maakt de lezer er<br />
zijn eigen versie<br />
van.’<br />
Willem Brakman (1922-2008), je doet Hanneke van<br />
Schooten geen recht als je de naam van de Enschedese<br />
schrijver ongenoemd laat. Want hij was het die haar op<br />
het literaire spoor zette. Het was 1976, ze was 29 en ze<br />
deed wat ze vaak deed. In de bibliotheek te Almelo boeken<br />
lenen. Nederlandse schrijvers, buitenlandse schrijvers.<br />
Haar oog viel op het boek De Biograaf van Willem<br />
Brakman. Ze las de eerste zin en het was alsof ze door<br />
een vuistslag werd getroffen, alsof ze zichzelf tegenkwam.<br />
Willem Brakman ervoer de wereld zoals zij<br />
dat ook deed. Ze voelde verwantschap. Het was of<br />
ik mezelf tegenkwam, zegt ze in haar woning in<br />
Almelo. Waar een schilderij van de meester in de<br />
woonkamer hangt. Brakman schilderde ook.<br />
Het komt snel tot een ontmoeting met de schrijver.<br />
‘Er kwam een nieuw boek van hem uit. Bij een<br />
signeersessie bij boekhandel Michon in Enschede heb<br />
ik kennis met hem gemaakt.’<br />
Het klikte. Ze gingen regelmatig koffiedrinken samen. Er<br />
kwam een briefwisseling op gang. ‘Ik beschouwde hem<br />
als een soort leermeester. Wat mij trof was dat wat hij<br />
ten diepste voelde, op papier kon zetten. En daarmee was<br />
hij gekend. Dat fascineerde mij. En bovendien<br />
zilver<br />
55
vertegenwoordigde hij een wereld waar ik bij<br />
wilde horen. Ik beviel hem ook wel. Hij was<br />
gecharmeerd van het feit dat ik zijn werk zo<br />
bewonderde. Ik absorbeerde wat hij zei. Jij<br />
slurpt mijn woorden op, vond hij.’<br />
Aanvankelijk schrijft ze proza. In de stijl van<br />
Brakman. Ze publiceert in de tijdschriften<br />
Chrysallis, Maatstaf en de Tweede Ronde. Maar<br />
haar werk als Universitair Hoofd Docent in<br />
Tilburg gaat tijd kosten net als het feit dat<br />
ze twee zoons ter wereld brengt die opgevoed<br />
moeten worden. Ze maakt de overstap<br />
naar poëzie. Al moet gezegd dat ze in 1982 al<br />
een keer een dichtwedstrijd van Dagblad Tubantia<br />
had gewonnen. Haar gedicht Het Kanaal<br />
mocht ze toen in de Grote Kerk <strong>voor</strong>lezen.<br />
‘Een verhaal heeft lengte nodig en tijd om<br />
zich te ontwikkelen. Mijn schrijven moest<br />
tussen de bedrijven door. Dan heb je die tijd<br />
niet. Het mooie van poëzie is dat je heel geconcentreerd<br />
kunt zijn op een regel, op een<br />
woord, op een komma. Poëzie is millimeterwerk<br />
en dat vind ik verrukkelijk.’<br />
Haar eerste dichtbundel Dit landschap zien<br />
verschijnt in 1990. Hierin staan twee gedichten<br />
die ze aan haar leermeester wijdt.<br />
Een daarvan Ontmoeting (zie kader) is later<br />
onder de naam Prinsestraat 12 als muurgedicht<br />
aangebracht <strong>voor</strong> het huis in Enschede waar<br />
Brakman lange tijd heeft gewoond.<br />
Haar dichtbundels waarvan de tiende vorig<br />
jaar verscheen, zagen met een regelmaat van<br />
om de twee á drie jaar het levenslicht. Haar<br />
werk is regelmatig bekroond, onder andere<br />
met de erepenning van de stad Nijmegen,<br />
de Plantage Poëzieprijs en een nominatie <strong>voor</strong><br />
Provinciedichter van Overijssel. Maar desgevraagd<br />
laat ze weten dat een lezer uit haar<br />
gedicht niet hoeft te halen wat zij er in heeft<br />
gestopt. ‘Poëzie wordt tweemaal gemaakt.<br />
Eerst door de dichter. En vervolgens maakt<br />
de lezer er zijn eigen versie van. Zo creëert<br />
een gedicht zelf een tweede leven. Essentieel<br />
is wel dat wat je schrijft de lezer moet tref-<br />
Er was een kamer, sober<br />
In het holst van Bergen<br />
Ze vond het dermate inspirerend om in 2016 een maand<br />
te mogen doorbrengen in het huis van Adriaan Roland<br />
Holst dat ze het in februari dit jaar nog een keer deed.<br />
Writer in residence in het huis waar de dichter bijna zestig<br />
jaar had gewoond <strong>voor</strong> hij er in 1976 stierf. Een in de literaire<br />
wereld geliefd schrijvershuis in het Noord-Hollandse<br />
Bergen. Ze schreef haar naam in het gastenboek waarin<br />
ze ook de namen van onder anderen Joost Zwagerman,<br />
Anne Vegter en Adriaan van Dis trof. Geen bezwaar met<br />
die mensen geassocieerd te worden. Schrijven in het huis<br />
waar de vermaarde dichter had gewoond, schrijven met<br />
hetzelfde zicht op de horizon, op de molen, op de landerijen.<br />
En op de bunker waar componist Simeon ten Holt nog<br />
een tijd heeft gewoond. Een literaire plek waar ook H.C,<br />
ten Berge, de gebroeders David en Gerrit Kouwenaar en<br />
Jan Toorop regelmatig kwamen. Haar eigen schrijven werd<br />
er niet anders van, ze realiseerde zich de literaire historie<br />
zo goed in die omgeving.<br />
Het boeiende Bergen, met een bronzen beeld van de dichter<br />
in het centrum, <strong>voor</strong> de Ruïnekerk. Een beeld gemaakt<br />
door Mari Andriessen, ook bekend van De Dokwerker. In<br />
Bergen vond men de afmetingen van beeldbouwwerk<br />
kennelijk niet in overeenstemming met de grootheid van<br />
hun dichter, want later vergrootte de beeldhouwer Theo<br />
Mulder, leerling en vriend van Andriessen het beeld tot de<br />
huidige proporties.<br />
Het beeld bevindt zich op steenworp afstand van Het<br />
Huis met de Pilaren, dat er nog net zo bij ligt als in 1963<br />
toen Jacques Brel er optrad. Met op de tafeltjes nooit<br />
vervangen persjes waarin de asbakafdrukken van destijds<br />
nog te herkennen zijn. Zo’n etablissement waarvan je je<br />
moeiteloos kunt <strong>voor</strong>stellen dat Adriaan Roland Holst<br />
daar ‘s ochtends zijn kopje koffie dronk en ‘s middags<br />
misschien een borreltje.<br />
Maar <strong>voor</strong> we denken dat dit plaatsje in alles de naam<br />
en het leven van de dichter ademt, vertelt Hanneke van<br />
Schooten dat ze er tijdens haar verblijf ook naar de kapper<br />
ging. Daar vroegen ze of ze nieuw was in Bergen. Toen ze<br />
vertelde dat ze tijdelijk in het huis van Adriaan Roland<br />
Holst verbleef, verkeerde de kapster in de veronderstelling<br />
dat ze op iemands huis paste. Oh en wanneer komt-ie<br />
terug?<br />
De dichtbundel Zeven manieren om thuis te komen in juni<br />
2018 verschenen bij AFdH is <strong>voor</strong> het grootste deel geschreven<br />
in het Adriaan Roland Holst huis te Bergen in 2016.<br />
56 zilver
Ontmoeting<br />
fen. Wat je schrijft moet binnenkomen bij<br />
een lezer. Dat kan ontroering zijn, maar ook<br />
een lach. Voor mij komt poëzie in heel dicht<br />
in de buurt van muziek.’<br />
Behalve op Schiermonnikoog en in Almelo<br />
woont ze ook een deel van het jaar in Montady,<br />
in Zuid Frankrijk. Het zijn allemaal<br />
inspirerende plekken. Allemaal plekken waar<br />
ze kan schrijven. Deze <strong>zomer</strong> verschijnt een<br />
liber amicorum <strong>voor</strong> Willem Witteveen. Hij was<br />
hoogleraar rechtsfilosofie aan de universiteit<br />
van Tilburg, een collega van haar. Hij had<br />
zijn boek De wet als kunstwerk net voltooid toen<br />
hij met zijn vrouw en dochtertje in de MH17<br />
stapte. ‘Hij probeerde literatuur te verbinden<br />
aan wetgeving, zocht raakvlakken op. In<br />
het verlengde daarvan heb ik een bijdrage<br />
geschreven getiteld de dichter als wetgever,<br />
gebaseerd op de denkbeelden van de dichter<br />
Shelley, begin negentiende eeuw. Hij noemde<br />
de dichters de niet erkende wetgevers van<br />
de wereld.’<br />
Er was een kamer, sober ingericht.<br />
Boeken op een lage tafel. Bij het raam<br />
zat afgewend een man in tegenlicht,<br />
die kleiner leek toen hij ging staan.<br />
Woorden vormden zich naar zijn mond.<br />
De huid rondom leidde een bestaan<br />
van ritmisch beven buiten hem om.<br />
Weerloos, van alle ironie ontdaan.<br />
Hij verdreef bezwaren met een korte kuch,<br />
boog naar de lage tafel. Alleen de haren<br />
zag je, de rug, de handgebaren.<br />
Thee hing met kleine boogjes in de lucht.<br />
Uit: Dit landschap zien, De Beuk, Amsterdam 1990<br />
ingericht<br />
zilver<br />
57
Unieke zalen in prachtige kloosterboerderij<br />
op 3 hectare natuur<br />
Slaapplekken op boetiekhotel niveau<br />
Werkend vanuit sociale<br />
en duurzame principes<br />
Streekeigen en biologische producten<br />
Zakelijk, maar ook familiegroepen<br />
en yogaretreats<br />
Persoonlijke service<br />
De Woeste Wieven op Erve Bonkert | Deldensestraat 11 | 7478 PG Diepenheim | Telefoon 06 20848424<br />
info@dewoestewieven.nl | www.dewoestewieven.nl
TEKST BOB GEVERS | FOTOGRAFIE WILLEM VAN WALDERVEEN<br />
Bijzaak<br />
Theater ‘Vak Oud’ gaat<br />
over soepel oud worden<br />
Oud worden in <strong>voor</strong>- en tegenspoed: daar draait het om<br />
bij het nieuwe theaterspektakel ‘Vak Oud’ van Stichting<br />
‘FC Twente Scoren in de wijk.’ Centraal staat een groepje<br />
voetbalsupporters in de leeftijdscategorie 65-plus. Maar<br />
het gaat niet over voetbal. ‘Het is een ode aan het soepel<br />
oud worden’, zegt Laurens ten Den, die de <strong>voor</strong>stelling<br />
schrijft en regisseert.<br />
‘Vak Oud’ is weer een communityproject,<br />
waarbij het<br />
gezelschap vrijwel compleet<br />
uit amateurs bestaat. Ten<br />
Den was eerder betrokken<br />
bij zulke grote producties<br />
van ‘Scoren in de wijk.’ Zo<br />
trok ‘In Blessuretijd ’in 2011<br />
volle zalen, en drie jaar later<br />
gebeurde hetzelfde met ‘De<br />
Belofte!’ De serie was overigens<br />
in 2008 al begonnen<br />
met ‘220 volt.’<br />
Ditmaal is het een groepje<br />
Laurens ten Den<br />
voetbalsupporters in de<br />
seniorenklasse dat in het<br />
eigen vak naast het trainingsveld<br />
– in het stadion<br />
komen ze nooit meer – de<br />
grote en kleine zaken des<br />
levens doorneemt. Uiteraard<br />
gaat het daarbij onder meer<br />
over jonge voetballers die de<br />
juiste mentaliteit missen,<br />
maar ook over kleinkinderen,<br />
kruiswoordpuzzels,<br />
eenzaamheid, fietsplezier,<br />
de prostaat en de sierlijke<br />
vormen van de maatschappelijke<br />
stagiaire.<br />
‘Het draait niet zo zeer om<br />
voetbal, dat is meer een metafoor.<br />
Het gaat <strong>voor</strong>al over<br />
oud worden en actief blijven.<br />
Ik had ook een groep vissende<br />
mannen kunnen nemen,<br />
of een stel biljarters’, vertelt<br />
Laurens ten Den. Voetbal is<br />
<strong>voor</strong>al de setting waarin de<br />
<strong>voor</strong>stelling zich afspeelt,<br />
legt hij uit. ‘Zo komen de<br />
senioren vol energie in actie<br />
als de problemen bij hun<br />
club om solidariteit vragen:<br />
ze zijn weliswaar oud, maar<br />
niet uitgerangeerd.’<br />
Omdat het een communityproject<br />
is – ‘energiek theater<br />
<strong>voor</strong> en door de zilveren<br />
generatie’- volgt er binnenkort<br />
een open podium <strong>voor</strong><br />
belangstellenden die graag<br />
mee willen doen. ‘Voor wie<br />
bij<strong>voor</strong>beeld een dansact<br />
heeft of in een koor zingt,<br />
maar iedere 65-plusser is<br />
welkom.’ Een paar rollen<br />
worden door professionals<br />
gespeeld. Ten Den: ‘We<br />
zoeken die mix om de deelnemers<br />
de kans te geven om<br />
eens samen te werken met<br />
professionals.’<br />
Er staan drie <strong>voor</strong>stellingen<br />
op het programma, op vrijdag,<br />
zaterdag en zondag 20,<br />
21 en 22 september in het<br />
Enschedese Wilminktheater.<br />
De kaartverkoop is inmiddels<br />
begonnen.<br />
AL JAREN GA IK MET MIJN VADER<br />
naar FC Twente. Het is een vader en<br />
zoon ding geworden. Samen maakten we<br />
vanaf onze rode klapstoeltjes de successen<br />
en dieptepunten mee. Toch draaide<br />
het eigenlijk nooit écht om de uitslag<br />
van de wedstrijd. Natuurlijk zat je na<br />
een blamerende nederlaag zwijgend en<br />
balend naast elkaar op de weg terug naar<br />
huis, maar de wedstrijd erop stapte je gewoon<br />
weer vol enthousiasme in de auto<br />
naar ‘Twente’. Het samen beleven van<br />
wedstrijden in het stadion in een geur<br />
van bier en beenham was het belangrijkste.<br />
Even twee keer drie kwartier niet op<br />
je mobiel kijken en het intermezzo van<br />
15 minuten gebruiken om ongeforceerd<br />
het leven te bespreken. Gesprekken die<br />
gemakkelijker in het stadion verlopen<br />
dan aan de keukentafel over onderwerpen<br />
die in de loop der jaren veranderden<br />
van school<br />
naar werk en<br />
van werk naar<br />
pensioen.<br />
Voetbal is de<br />
belangrijkste<br />
bijzaak in het<br />
leven, zei Kees<br />
Jansma ooit<br />
tijdens een interview.<br />
Wat mij betreft heeft hij gelijk.<br />
Tussen 2016 en <strong>2019</strong> hing de toekomst<br />
van de club bijna continu aan een zijden<br />
draadje. Zo ook de toekomst van ons<br />
uitje. En niet alleen ons uitje, maar ook<br />
dat van duizenden andere supporters die<br />
hoogstwaarschijnlijk anders op zondagmiddag<br />
half drie terug te vinden waren<br />
bij de IKEA of op een meubelboulevard.<br />
Op het moment dat ik dit schrijf, schijnt<br />
er weer een gezonde rode gloed boven<br />
de Grolsch Veste en lijkt de club gered.<br />
En zolang de gezondheid van ons het<br />
toelaat, hoop ik dat onze uitjes nog vele<br />
seizoenen mogen duren. Er is namelijk<br />
nog genoeg te bespreken.<br />
Kees Hendriksen<br />
zilver<br />
59
UITGELICHT | TEKST MARCO KRIJNSEN | FOTOGRAFIE BRIT WILLEMSEN<br />
Afscheid<br />
draait om de kleine details<br />
Pedro Swier (4e generatie uitvaartverzorger)<br />
over de dood vroeger en nu<br />
60 zilver
Pedro Swier (53) is de vierde generatie in de familie die<br />
in de uitvaartbranche werkzaam is. Hij zag in drie decennia<br />
het taboe rondom de dood afnemen. Nabestaanden<br />
durven meer dan ooit keuzes te maken bij het afscheid<br />
van hun dierbare. ‘Maar we moeten oppassen dat het<br />
Vader Jaap was nummer drie in de familie die in de uitvaartbranche<br />
terechtkwam. Hij werkte <strong>voor</strong> een kistenleverancier en<br />
werd in de vroege jaren zeventig gevraagd een filiaal te starten<br />
in Twente. Uitvaarten waren toen nog een zaak van kosters van<br />
de kerk of soms van plaatselijke taxibedrijven. Het verzorgen<br />
van de overledene was geen professionele bezigheid. Dat werd<br />
graag overgelaten aan de man van de kisten. De kleine Pedro<br />
mocht dan vaak mee. Die zag het telkens als een spannend<br />
avontuur.<br />
niet doorslaat.’<br />
Het is negen jaar geleden dat zijn vader<br />
overleed. Pedro Swier, professioneel<br />
uitvaarverzorger, algemeen directeur van<br />
Vredehof en een vlotte prater over het vak, raakt<br />
even geëmotioneerd als hij daaraan terugdenkt.<br />
‘Mensen zeggen dat zoiets slijt. Dat geloof ik niet.<br />
Ik heb hem nog nooit zoveel gemist als vorig jaar.<br />
Dat zit hem in kleine dingen: een bak koffie, een<br />
opmerking, zijn persoon. Ik zou graag nog even<br />
met hem willen praten. Hij was niet alleen mijn<br />
vader, maar ook mijn vriend en collega.’<br />
De duim van een dode<br />
Swier is opgegroeid met de dood. Of beter gezegd:<br />
met het verzorgen van uitvaarten. Het zit al in de<br />
familie sinds zijn overgrootvader, die beheerder<br />
was van een begraafplaats in Enkhuizen. Zelf<br />
bewaart hij speciale herinneringen aan opa Swier,<br />
de tweede generatie. ‘Toen ik op de kleuterschool<br />
zat, ging ik tussen de middag vaak even naar hem<br />
toe. Hij zat in een soort schaftkeet op de begraafplaats.<br />
Ik ging dan beukennootjes zoeken. Voor<br />
mij was het helemaal niet eng om daar rond te<br />
lopen. Het was normaal. Ik ging liever naar het<br />
kerkhof dan naar mijn opoe.’<br />
‘Mijn vader wachtte tot ik uit school kwam en nam me dan<br />
mee. Ik moest van hem in de auto blijven zitten, als hij ergens<br />
een overledene moest afleggen. Natuurlijk wist ie dat ik stiekem<br />
toch zou gaan kijken. Op mijn zesde, ik zal het moment nooit<br />
vergeten, werd ik betrapt door de man van het mortuarium in<br />
Haaksbergen. Hij werd niet boos, maar nam me mee naar binnen.<br />
Daar heb ik <strong>voor</strong> het eerst een dode aangeraakt. Ik mocht<br />
zijn duim vasthouden. Sommige kinderen zouden gillend wegrennen.<br />
Ik vond het interessant.’<br />
‘Doe maar wat gebruikelijk is’<br />
Alles in huize Swier stond in het teken van de uitvaartverzorging.<br />
Vakanties waren er niet, want er kon elk moment van<br />
het jaar werk aan de winkel zijn. Mobiele telefoons bestonden<br />
niet. Moeder Swier zorgde <strong>voor</strong> de take-in als haar man op pad<br />
was. Het ongeregelde leven is zoon Pedro dus met de paplepel<br />
ingegeven. Hoewel hij stiekem ooit wel eens droomde van een<br />
leven als automonteur of vrachtwagenchauffeur, was de keuze<br />
onbewust al gemaakt: hij zou uitvaartverzorger worden. En zo<br />
ging het ook.<br />
‘Ik hielp mijn vader als jongen al met het monteren van de<br />
kisten, het aanbrengen van de handvatten, het bekleden. Later<br />
mocht ik ook de verzorging doen. Ik was een van de jongsten<br />
in het vak, waarin toen alleen maar ouderen werkzaam<br />
waren. Mijn uitdaging was het beter te doen dan zij. Wat me<br />
bij<strong>voor</strong>beeld opviel was dat bijna elke uitvaart hetzelfde was.<br />
Dat heb ik altijd raar gevonden. Want iedereen is toch anders?<br />
We wonen in verschillende huizen, kleden ons allemaal op<br />
een andere manier en hebben onze eigen gewoontes. Maar bij<br />
het afscheid zeiden de nabestaanden altijd, en dat gebeurt nu<br />
nog steeds: ‘Doe maar wat gebruikelijk is’. Maar wat is gebruikelijk?’<br />
‘Ik heb hem<br />
nog nooit<br />
zoveel gemist<br />
als vorig jaar’<br />
Er is in dat opzicht veel veranderd, vindt Swier. ‘In elke familie<br />
heb je een haantje de <strong>voor</strong>ste, bij<strong>voor</strong>beeld een dominante oom,<br />
die bepaalt wat er gebeurt. De taak van een goede uitvaartleider<br />
is om ook anderen de ruimte te geven. Om door te vragen bij<br />
nabestaanden, ook als je eerst weinig terug hoort. Mensen gaan<br />
vanzelf hun verhaal vertellen, als je ze de ruimte geeft. Dan kan<br />
een uitvaart echt iets persoonlijks worden. Ieder mens krijgt<br />
kansen in het leven, zeg ik altijd, zeker in zo’n week tussen overlijden<br />
en afscheid. Het is makkelijk om niet te spreken tijdens<br />
de uitvaart van een dierbare, maar de mogelijkheid om dat wél<br />
te doen heb je maar één keer.’<br />
Extravagant<br />
Swier constateert dat het afscheid in de loop der jaren steeds<br />
persoonlijker is geworden en dat de nabestaanden een groter<br />
stempel drukken dan vroeger. ‘Mensen zijn het minder eng<br />
gaan vinden. Vroeger was het gebruikelijk dat de kist werd<br />
zilver<br />
61
afgesloten, eventueel met een glazen deksel. Nu<br />
gebeurt dat bijna niet meer.’<br />
Een keerpunt is volgens Swier de begrafenis van<br />
Manfred Langer in 1996 geweest, de extravagante<br />
eigenaar van de homodisco iT in Amsterdam. Langer<br />
had het draaiboek helemaal zelf geschreven.<br />
Zijn lichaam werd vervoerd in een roze Chevrolet<br />
en de uitvaart liep uit op een spraakmakend feest.<br />
‘Dat heeft de dood meer bespreekbaar gemaakt en<br />
ook <strong>voor</strong> anderen de weg vrijgemaakt om het anders<br />
te gaan doen. Mensen hebben toch de neiging<br />
tot kopieergedrag.’<br />
Mee in de rouwauto<br />
Een persoonlijk, passend afscheid is het begin van<br />
een goede rouwverwerking, is de overtuiging van<br />
Swier. ‘Dat zit ‘m niet in geld of luxe, maar in de<br />
kleine details. In een familielid dat meerijdt in<br />
de rouwauto. Of in het verzorgen van de overledene,<br />
waarbij tegenwoordig in zeker de helft van<br />
de gevallen de familie assisteert. Ook het zelf<br />
dragen van de kist door de nabestaanden is al heel<br />
normaal geworden. We moeten oppassen dat het<br />
bijzonder maken van een uitvaart niet doorslaat.<br />
Had de overledene zelf ook de behoefte om zo de<br />
belangstelling te zoeken, denk ik wel eens als ik<br />
de krant lees. Een overlijdensadvertentie mag nog<br />
steeds klein en ingetogen zijn. Dat geldt eveneens<br />
<strong>voor</strong> de uitvaart zelf. Er is niets mis met een eenvoudige<br />
bijeenkomst met drie stukjes muziek. Het<br />
gaat erom dat het bij de overledene past.’<br />
VUURWERKRAMP, TSUNAMI EN MH17<br />
Pedro Swier is – behalve algemeen directeur van<br />
Vredehof Uitvaartverzorging - ook lid van het<br />
Landelijk Team Forensische Opsporing. In die<br />
hoedanigheid maakte hij <strong>enkel</strong>e dramatische<br />
gebeurtenissen van nabij mee. Het begon met de<br />
vuurwerkramp in zijn woonplaats Enschede, in mei<br />
2000. Bij de ramp vielen 23 slachtoffers, die soms<br />
moeilijk te identificeren waren. ‘Ik heb daar geleerd<br />
dat je niet zomaar over mensen mag beslissen.<br />
Een van de confrontaties duurde in totaal 6 uur,<br />
inclusief <strong>voor</strong>bereiding, gesprekken en het bekijken<br />
van fotomateriaal. Je moet zoiets rustig opbouwen.<br />
Het is niet aan tijd gebonden.’<br />
Na de tsunami van 2004 in Thailand hielp Swier<br />
twee maanden lang bij het identificeren van<br />
slachtoffers van allemaal verschillende nationaliteiten<br />
en het repatriëren van de Nederlandse<br />
overledenen. Ook de ramp met de MH17 maakte<br />
veel indruk. Swier begeleidde samen met collega’s<br />
de confrontaties van de nabestaanden met de stoffelijke<br />
resten van hun dierbaren. Het ging om 196<br />
Nederlandse slachtoffers, van wie de conditie van<br />
de lichamen beduidend minder waren, waardoor<br />
de confrontatie extra moeilijk was. ‘Na de eerste<br />
confrontatie dacht ik: dat kon wel eens heel zwaar<br />
worden. Wij proberen nabestaanden onder die<br />
omstandigheden zo goed mogelijk te begeleiden en<br />
stellen vragen. Soms proberen we ze te beschermen.<br />
Voegt het iets toe om het stoffelijk overschot<br />
te zien? Wat verwachten ze aan te treffen?<br />
Uiteindelijk beslist de familie of ze de confrontatie<br />
wil aangaan.’<br />
Uit het<br />
familiealbum<br />
Swier. Links met<br />
pet opa Swier<br />
62 zilver
ZILVER | COLUMN<br />
Alle goden<br />
M<br />
Mijn ogen zoeken de toegangspoort naar de<br />
hemel. De kleine cirkel hoog boven mij toont<br />
witte vlekken in het blauw, in de koepel met<br />
symmetrische vlakverdeling zie ik de reflectie<br />
van de lucht in een iets vertekende vorm. Van<br />
dit beeld worden jaar in jaar uit, dag na dag, uur<br />
na uur, iedere minuut, elke seconde identieke<br />
foto’s gemaakt. Vandaag sta ik tussen honderden<br />
bezoekers alleen in het Pantheon. In mijn hersens<br />
graaf ik naar de betekenis van deze naam,<br />
Panqeon, ‘<strong>voor</strong> alle goden’.<br />
Bijna 35 jaar geleden was ik hier <strong>voor</strong> het eerst,<br />
met vijftig eindexamenleerlingen op Romereis<br />
en met zes jaar lang tien uur per week Grieks en<br />
Latijn op zak. Rome voelde als thuiskomen en<br />
deze tempel vond ik magisch. Omdat je er zomaar<br />
zonder toegangskaartje binnenstapt, als in<br />
een tijdmachine. Eén voet over de drempel en je<br />
wordt weggeschoten naar een wereld van samengesmolten<br />
religies, sandalen en toga’s, retoriek,<br />
ruzies, dagelijks gedoe in de eerste eeuwen na<br />
Christus. Je hoeft er alleen maar je ogen bij dicht<br />
te doen.<br />
Ze zal me zonder woorden<br />
vertellen over de kracht<br />
van nieuwe liefde<br />
Ik ben hier nu vanwege mijn dochter. Na een bewogen<br />
jaar is Rome de stad die ze in haar eentje<br />
wil ontdekken, waar ze wil bedenken hoe ze haar<br />
leven opnieuw vorm kan geven, met kunstschatten<br />
uit de klassieke oudheid en renaissance als<br />
troostrijk en inspiratievol decor van haar eigen<br />
wedergeboorte. Ik mag een paar dagen kijken<br />
hoe dat gaat.<br />
Als ik tussen de immense, van het vuil en stof<br />
zwart geworden zuilen door naar buiten loop, zie<br />
ik haar zitten waar ik haar een half uur geleden<br />
met een boek heb achtergelaten, op een terras<br />
aan het Piazza della Rotonda. Zelf was ze al een<br />
paar keer het Pantheon in geweest, ze komt er<br />
dagelijks langs, dus nu even niet. Ze is iets ouder<br />
dan ik was, toen, in 1984, maar zoveel opener.<br />
Heb ik mijn moeder na die terugreis van 36 uur<br />
– onze trein stond uren stil tussen de weilanden,<br />
geen mobiel om een latere aankomsttijd door<br />
te geven – verteld wat ik in Rome had meegemaakt?<br />
Hoe een mis in de Santa Maria Maggiore<br />
mij vanwege de mix van indringende rituelen en<br />
machtsvertoon van de wijs had gebracht, over<br />
mijn gefriemel met Bob uit de bètaklas, terwijl<br />
ik eigenlijk op de tekenleraar verliefd was? Ik<br />
zei waarschijnlijk niets, was zo gesloten als een<br />
oester. Het was misschien ook iets van die tijd,<br />
dat je weinig met je ouders deelde.<br />
Vanavond zal ik van mijn dochter horen wat<br />
ze nodig heeft om verder te kunnen. Wat haar<br />
vrienden <strong>voor</strong> haar betekenen, waar ze moed uit<br />
put, hoe ingewikkeld het is fysiek soms minder<br />
aan te kunnen dan leeftijdgenoten. Maar<br />
bovenal zal ze me zonder woorden vertellen over<br />
de kracht van nieuwe liefde, over de hoop die<br />
daarvan uitgaat.<br />
Als ik boven een bord pasta kijk naar haar<br />
stralende gezicht voel ik traag en geruisloos iets<br />
langs de richels van mijn kraaienpoten vloeien.<br />
Ik doe geen moeite deze tranen tegen te houden.<br />
Ik ben omringd door alle goden.<br />
Alexa Gratama<br />
Alexa Gratama, moeder<br />
van drie en echtgenote,<br />
woont en denkt in<br />
Delden. Zij is taalfreak,<br />
nieuwsgierig van aard en<br />
dol op mensen. Dat komt<br />
goed uit als je rechter en<br />
mediator bent. Achter<br />
ieder conflict zit een<br />
verhaal en in ieder verhaal<br />
een sleutel tot op<br />
een oplossing. De kunst<br />
is die verhalen op tafel<br />
te krijgen, met vragen,<br />
luisteren en aandachtig<br />
observeren. En vervolgens<br />
aan wat je gehoord<br />
en gezien hebt de juiste<br />
woorden te geven.<br />
zilver<br />
63
(advertorial)<br />
Waar ons kleine landje groot in is:<br />
Nederland is hét grootste bloemencorsoland<br />
ter wereld. Tijdens de corso’s<br />
komen de mooiste bloemencreaties<br />
<strong>voor</strong>bij en kunt u genieten van<br />
mooie optochten bestaande uit praalwagens<br />
die bedekt en versierd zijn<br />
met duizenden bloemen. RTV Oost<br />
brengt ook dit jaar weer twee van<br />
deze mooie corso's in beeld.<br />
Sint Jansklooster<br />
Sint Jansklooster heeft elke <strong>zomer</strong> één van<br />
de mooiste en grootste bloemencorso’s van<br />
de wereld. Prachtige wagens versierd met<br />
tienduizenden bloemen sieren de straten<br />
en veranderen het beeld in een sprookjesachtige<br />
omgeving. Iedere liefhebber van<br />
cultureel en artistiek vermaak mag dit<br />
evenement niet missen. Naast de grootse<br />
praalwagens is er ook levendig theater en<br />
kan men genieten van muzikaal vermaak.<br />
Vollenhove<br />
Elk jaar staat het oude Zuiderzeestadje<br />
Vollenhove weer volop in de schijnwerpers<br />
met haar bloemencorso. Praalwagens die<br />
zijn opgesierd met meer dan 100.000 pompoendahlia’s.<br />
Het Corso in Vollenhove is niet<br />
het grootste, maar wel het oudste Corso van<br />
Nederland. Vanaf 1905 is het corso al met<br />
Vollenhove verbonden en rijden er tegenwoordig<br />
meerdere corsowagens en showkorpsen<br />
<strong>voor</strong>bij. De stoet praalwagens, van<br />
soms wel twaalf meter hoog, wordt afgewisseld<br />
door muziekkorpsen, afkomstig uit heel<br />
Nederland en zorgvuldig geselecteerd uit de<br />
hoogste kwaliteitsklassen.<br />
64 zilver<br />
foto: Wilko Visscher
Sint Jansklooster 16 en 17 augustus <strong>2019</strong><br />
Vollenhove 24 augustus <strong>2019</strong><br />
Kijk <strong>voor</strong> de uitzendtijden op www.rtvoost.nl.<br />
De uitzendingen zijn ook online terug te kijken.<br />
zilver<br />
65
SPREAD | FOTOGRAFIE JOOP WEUSTINK, WIERDEN<br />
66 zilver
Eitje<br />
TWEE GEBAKKEN EIEREN en één aandachtige<br />
kijker. Met een omelet-tonsuur. Een beetje<br />
gefotoshopt <strong>voor</strong> het maximale effect, maar<br />
eerlijk is eerlijk: goed gezien van de fotograaf.<br />
In 2015 trof hij deze meneer in museum De<br />
Fundatie bij een expositie van Tjalf Sparnaay.<br />
Dat is een hyperrealistische schilder die zijn<br />
huis- tuin- en keukenonderwerpen heel groot<br />
opblaast. En, zo lees ik over hem, Sparnaay<br />
wil aansluiten bij de 17e-eeuwse traditie van<br />
het stilleven.<br />
Ik keek twintig minuten en kreeg steeds<br />
meer vragen. Ik zal ze nummeren. Eerst<br />
over de schilderijen. Waarom een gebakken<br />
ei schilderen (1)? Sterker nog, waarom twee<br />
gebakken eieren schilderen (2)? Waarom zo<br />
onmeunig groot, die eiers (3)? Zitten er geheime<br />
boodschappen in de schilderijen (4)?<br />
Misschien zoals in 17e-eeuwse schilderijen tal<br />
van iconografische verwijzingen zitten die<br />
<strong>voor</strong> de 17e-eeuwer een wereld aan diepgang<br />
en levenswijsheid bevatten (5)? Laat de<br />
schilder ons nieuwe dingen zien, ovologische<br />
noviteiten waarvan<br />
wij ons <strong>voor</strong>heen<br />
niet bewust waren<br />
(6)? Neemt de<br />
schilder hier stelling<br />
in de eeuwenoude<br />
discussie over<br />
de kip of het ei (7)?<br />
Existentiële vragen.<br />
Bedoelt de schilder<br />
dat het ei er het<br />
eerst was (8)? Ik<br />
kom er niet uit.<br />
Over de kijkende meneer heb ik ook nagedacht.<br />
Wat zou hij denken (9)? Zou hij<br />
vermoeden dat er een fotograaf achter hem<br />
stond die drie gebakken eieren zag in plaats<br />
van twee (10)?<br />
De fotograaf is vormgever. Dat zijn mensen<br />
die goed kunnen kijken. Dan zie je dingen.<br />
Zou hij ook gelachen hebben (11)? Heeft hij<br />
bewust ironie gestopt in zijn foto door iets te<br />
fotoshoppen (12)? Wil hij ons aan het lachen<br />
maken (13)?<br />
Dertien vragen. Geen eitje, om die allemaal te<br />
beantwoorden...<br />
Paul Abels<br />
zilver<br />
67
REPORTAGE | TEKST THEO LEONÉ | FOTOGRAFIE ALPHONS B. TER BRAKE<br />
Wilde ik mijn man nog zien,<br />
moest ik ook naar<br />
de molen<br />
Ans en Cees Purmer zijn verslingerd aan de Lonneker Molen. De wieken,<br />
het raderwerk, de mensen. Ans jaagt enthousiast de populariteit van de<br />
molen naar nieuwe hoogten. Cees is penningmeester van de stichting met<br />
zo’n honderd vrijwilligers. Cees komt uit Alkmaar, Ans uit Enschede. Beiden<br />
zijn van 1948. Zij werd directiesecretaresse in de zorgsector, weet van<br />
wanten. Hij gemeenteambtenaar die beroepsmatig in Lonneker de molen<br />
tegen het lijf liep.<br />
NIET MEER WEG TE SLAAN<br />
Na zijn pensionering toog Cees steeds vaker<br />
naar wat steeds meer zijn molen werd.<br />
Ans: ‘Wilde ik mijn man nog blijven zien,<br />
moest ik ook wel naar de molen. Wat ik<br />
daar zou gaan doen? Geen idee. Nu zijn we<br />
allebei niet meer bij de molen weg te slaan.<br />
Ik richt me op PR en educatie. Erg leuk.’<br />
Molenweg 80. Daar moet je zijn. Op de<br />
Elzenkamp, niet ver van de dorpskern.<br />
VAN VERF NAAR GRAAN<br />
Textielfabrikant Benjamin Willem Blijdenstein<br />
nam het initiatief tot de molen zoals<br />
we die vandaag de dag kennen. In 1851<br />
draaiden <strong>voor</strong> het eerst de wieken. Om net<br />
als nu koren te malen? Welnee. Blijdenstein<br />
was als man van de textiel meer gebaat<br />
bij goede verf. Zo kreeg Lonneker vlak<br />
bij de plaats waar een oude stenderkast<br />
was afgebrand, een heuse verfmolen.<br />
Al snel maakte de verf plaats <strong>voor</strong> graan.<br />
Viel vast meer aan te verdienen. Wel klaagde<br />
de molenaar over vochtige muren. De<br />
kwaliteit van de bouw had beter gekund.<br />
Als oplossing <strong>voor</strong> de vochtproblemen<br />
kreeg de molen een dikke jas van riet.<br />
Nergens elders is een beltmolen in riet te<br />
bewonderen.<br />
MOLENAAR DIEPEMAAT<br />
Theo Diepemaat (1958) laat de<br />
Lonneker Molen draaien. ‘Ik<br />
heb binding met de molen, ben<br />
in Lonneker geboren.’ Op het<br />
netvlies staat nog zijn bezoek<br />
aan de Pelmolen in Rijssen, een<br />
jaar of twintig geleden. Een<br />
vonk sloeg over. Zou hij ooit<br />
zelf molenaar kunnen zijn? Na<br />
zijn werkzame leven bij Defensie<br />
misschien? Eerst nog acht<br />
jaren op de luchtmachtbasis<br />
Leeuwarden.<br />
Wat een reacties. Op een gegeven moment moesten we een<br />
stop inlassen. Hadden niet voldoende vrijwilligers om de<br />
educatie in goede banen te leiden.’<br />
Groepen tot 25 kinderen zijn <strong>voor</strong> de vrijwilligers goed te<br />
behappen. Mits goed begeleid door hun onderwijzers. Tekenbladen<br />
met opdrachten worden uitgedeeld. Plak het goede<br />
product bij het juiste plaatje. Voetballer Luuk de Jong houdt<br />
van roggebrood, natuurlijk gemaakt van rogge. Plakken maar!<br />
Vind jij sesamzaad ook zo lekker? Plakken! Acht bakken met<br />
zaden staan klaar <strong>voor</strong> de juiste keuze. Ah, dat is tarwe. Daar<br />
zijn de grote pitten van zonnebloemen, de havermout, de<br />
doppen boekweit.<br />
‘Grappig. Als de ene school vertrekt, ligt geen kruimel op de<br />
grond. Bij andere zijn tafel en vloer na afloop bezaaid.’<br />
VLIJTIGE HANDEN<br />
Vrijwilligers heeft de molen in soorten en maten. Sommigen<br />
klussen, anderen maken deel uit van de bakgroep of maalploeg.<br />
De meelproductie haalt jaarlijks de tienduizend kilo.<br />
De tarwe komt van een boer uit de buurt. Vlijtige handen<br />
maken 2700 pakketten pannenkoekenmeel, mengen tarwe en<br />
boekweit.<br />
SCHOOLJEUGD<br />
Leuk uitje <strong>voor</strong> de schooljeugd, een bezoek<br />
aan de molen. Schoorvoetend kwamen<br />
in 2015 de eerste groepjes binnen. Een<br />
kleinkind van de Purmers had juf attent<br />
gemaakt op de molen. Mogen we vast wel<br />
eens bekijken van opa en oma. De verhalen<br />
werden destijds nog ondersteund met<br />
beeld van de laptop. Tegenwoordig pakt<br />
de molen uit met een groot scherm en<br />
beamer.<br />
Ans: ‘In januari waren we op de Nationale<br />
Onderwijsbeurs om een bezoek aan onze<br />
molen te promoten. Ik schreef alle scholen<br />
in Enschede aan. Kom naar de molen!<br />
Vier jaar geleden besloot<br />
Diepemaat – terug in Twente,<br />
hij woont in Almelo – de<br />
tweejarige cursus tot vrijwillig<br />
molenaar te volgen. Ervaring<br />
deed hij op in molen De Hoop<br />
in Almelo, het examen legde<br />
Diepemaat af op de molen van<br />
Jan Pol in het Drentse dorp<br />
Dalen.<br />
20.000 EURO<br />
Ans: ‘De excursies <strong>voor</strong> scholen zijn gratis. Elders zeggen ze<br />
dat we gek zijn, zouden geld moeten vragen. We willen zo<br />
lang als we kunnen de groepen gratis ontvangen. De kinderen<br />
worden enthousiast en komen weer terug met hun ouders en<br />
grootouders. Die kopen dan wat in ons winkeltje. Doen velen.’<br />
Een populair element is het zelf bakken van pannenkoeken.<br />
Vraagt de molenclub per kind twee euro <strong>voor</strong> – inclusief<br />
drankje. Kun je je <strong>voor</strong>stellen dat onderwijzers bij zo’n bescheiden<br />
bedrag afpingelen? Ans niet.<br />
Penningmeester Cees: ‘Als stichting moeten we om de onkosten<br />
te betalen ieder jaar netto de 20.000 euro halen. Inkomsten<br />
hebben we uit de educatie en de winkel. We doen mee in tal<br />
van activiteiten om mensen naar onze molen te krijgen, van<br />
oogstfeest tot molendag.’<br />
68 zilver
SLAPELOOS VAN SPANNING<br />
In dorpsblad Op en um’n Bölt vertelt de molen<br />
om de andere week zijn verhaal. Over wind,<br />
reuzel en bijenwas – nodig om te draaien. Over<br />
het buitenlandse meisje dat ’s nachts de slaap<br />
niet kon vatten omdat ze naar de molen mocht.<br />
Reactie van de molen: ‘Ik hoop dat je nog heel<br />
veel dagen hebt die nog mooier zijn dan jouw<br />
bezoek aan de molen.’<br />
zilver<br />
69
100 PLUS | TEKST MARIJKE AGTERBOSCH | FOTOGRAFIE ODA AKKERMANS<br />
AALTJE BROUWER-FEDDEMA, ALMELO, 101 JAAR<br />
IN HAAR VRIJE<br />
TIJD WAREN<br />
HAAR HANDEN<br />
ALTIJD BEZIG<br />
In een ruim appartement van Eugeria lacht de 101-jarige Aaltje<br />
Brouwer-Feddema ons vriendelijk toe. Ze is geboren op 24-11-1917<br />
in Bergum of - zoals zij zelf zegt - ‘achter Leeuwarden’. Hoewel<br />
ze de lagere school niet volledig heeft gevolgd, vertelt ze dat meester<br />
Bouma haar leerde lezen en schrijven. Op 12-jarige leeftijd wordt<br />
ze hulp in de huishouding. Twee jaar later werkt ze in textielfabriek<br />
Baarsma te Zwaagwesteinde om vervolgens op 16-jarige leeftijd<br />
weer in de huishouding te werken. Aaltje trouwt op 20-jarige leeftijd<br />
‘op een regenachtige dag’. In 1956 verhuist het gezin naar Almelo.<br />
Het echtpaar krijgt zes kinderen waarvan er een op 18-jarige leeftijd<br />
overlijdt. De kinderen schenken Aaltje 17 kleinkinderen, 28 achterkleinkinderen<br />
en 13 achter-achter kleinkinderen. De namen van de<br />
kleinkinderen en de oudste namen van de achterkleinkinderen kent ze<br />
uit het hoofd.<br />
Aaltje Brouwer is sinds 1993 weduwe, maar kijkt terug op een gelukkig<br />
huwelijk. ‘Ik had een hele lieve man’ zegt ze. Nadat haar man invalide<br />
wordt, gaat Aaltje werken als gezinsverzorgster. In haar vrije tijd<br />
zijn haar handen altijd bezig. Jarenlang breit ze <strong>voor</strong> de bazaar van de<br />
kerk: shawls, sokken, (op verzoek) vingerhandschoenen, spreien. Tot<br />
haar 90ste woont ze zelfstandig, daarna 10 jaar in Woonzorgcomplex<br />
Buurstede met beperkte zorg. In 2013 breekt ze haar bekken; de rollator<br />
doet z’n intrede. Sinds een jaar krijgt ze 24-uurs zorg. Conclusie:<br />
Aaltje Brouwer is een tevreden en blijmoedige 101-jarige.<br />
70 zilver
zilver<br />
71
Voor iedereen<br />
een persoonlijk<br />
afscheid.<br />
Uw hulp bij zorg, beslissingen of schulden<br />
Kunt u niet meer duidelijk maken welke zorg u nodig heeft.<br />
Raakt een familielid verstrikt in zijn leven? Loopt u vast met<br />
schulden? Dan helpt Stichting Doe Mee(r) uit Hengelo!<br />
Meer menselijkheid, Meer vertrouwen, Meer respect<br />
Ontdek hoe u mee(r) doet?<br />
Wilt u meer Uw weten zorg goed over laten de uitvaart regelen of.. mogelijkheden?<br />
Bel mij dan gerust Uw wil goed <strong>voor</strong> laten een uitvoeren afspraak. of.. Ik kom<br />
Uw kans om uit de schulden te komen<br />
vrijblijvend bij u langs om uw uitvaartwensen te<br />
Meer informatie:<br />
bespreken. Ook als u niet of elders verzekerd bent.<br />
www.stichtingdoemeer.nl of 085 - 48 309 84<br />
Monuta Judith Elst<br />
Leliestraat 23, 7555 BV Hengelo<br />
T 074 - 852 63 50 Wij helpen u graag !<br />
E info@monutajudithelst.nl<br />
I www.monutajudithelst.nl<br />
Oogcentrum Eibergen<br />
99x146 Adv Monuta Judith Elst.indd 1 21-05-19 14:40<br />
OOGCENTRUM OOGCENTRUM<br />
EIBERGEN EIBERGEN<br />
HENRI BLOEM:<br />
Spreekuren en behandelingen <strong>voor</strong> algemene en gespecialiseerde oogzorg,<br />
met optimale <strong>voor</strong>lichting en persoonlijke aandacht. Gratis parkeerruimte.<br />
Voor inlichtingen en het maken van afspraken zijn wij op werkdagen<br />
van 08.30-12.30 en 14.00-17.00 uur telefonisch bereikbaar op onderstaand telefoonnummer.<br />
EEN PARADIJS<br />
VOOR DE<br />
WIJNLIEFHEBBER<br />
Oogcentrum Eibergen - Nijverheidsstraat Deurningerstraat 8-04 - 7151 HN 228 Eibergen | Enschede | www.henribloem.nl<br />
T.0545-478 080 - info@oogcentrum-eibergen.nl - www.oogcentrum-eibergen.nl<br />
De beste kwaliteit<br />
op twee wielen<br />
Al 150 jaar<br />
in dienst van het leven.<br />
Kijk op www.vredehof.nl<br />
Julianastraat 37 | 7591 EK Denekamp | www.harberink-tweewielers.nl
TEKST INGRID BOSMAN<br />
Theater Muziek Kunst<br />
Speciale <strong>zomer</strong>editie<br />
Cultuur tussen<br />
stad en land<br />
Het beste van stad en platteland: dat biedt het<br />
Noaberfest in en rond Almelo. Stel zelf je programma<br />
samen en ontdek Almelo, Tubbergen en omgeving op<br />
een andere manier. Noaberfest biedt korte optredens<br />
op zo’n vijftien onverwachte plekken. Muziek, theater<br />
en alles wat daar tussenin zit. Blues in een garage, muziektheater<br />
tussen de koeien, stand up comedy in een<br />
museum: niks is te gek op 29 en 30 juni. Noaberfest is<br />
een initiatief van Theater Hof 88 en cultuurorganisator<br />
Jos van Beem.<br />
noaberfest.nl<br />
Theater als streekproduct<br />
Afrika in Hertme<br />
Het Afrika Festival in Hertme is dé etalage van moderne Afrikaanse<br />
muziek. Voor de 31 editie, op 6 en 7 juli, zijn onder vele anderen de<br />
Malinese zangeres Fatoumata Diaware (foto), het Orchestre Afisa<br />
(met een ode aan Tabu Ley, ‘koning van de rumba’) en de Marokkaanse<br />
groep Bnat Timbouktou gestrikt. Gecombineerd met een<br />
Afrikaanse markt en een speciaal jeugdprogramma biedt het festival<br />
in het openluchttheater in Hertme vermaak <strong>voor</strong> de hele familie. Tip:<br />
er rijdt een pendelbus vanaf het NS-station in Borne.<br />
openluchttheaterhertme.nl/afrikafestival<br />
In de naam klinkt niet <strong>voor</strong> niets zowel geborgenheid<br />
als verlangen door. Heimland heet het festival dat vorig<br />
jaar <strong>voor</strong> het eerst in Diepenheim werd gehouden. Wie<br />
er toen bij was heeft de data <strong>voor</strong> dit jaar vast en zeker<br />
al in de agenda staan. Op 26, 27 en 28 juli verandert<br />
Diepenheim in een groot podium <strong>voor</strong> theatermakers<br />
die het stadje kennen als een inspirerende werkplek.<br />
Alle <strong>voor</strong>stellingen van Heimland zijn geheel of gedeeltelijk<br />
in Diepenheim gemaakt. Theater als streekproduct,<br />
gepresenteerd in een karakteristieke omgeving,<br />
met Herberg De Pol en het bijbehorende plein als<br />
onweerstaanbaar festivalhart.<br />
heimland.nl<br />
Borrelen op<br />
mega-terras<br />
Met familie of vrienden de <strong>zomer</strong><br />
inluiden op ‘het grootste terras<br />
van Nederland’: dat kan op 23<br />
juni op de <strong>voor</strong>malige vliegbasis<br />
Twenthe. De taxibaan wordt omgetoverd<br />
tot mega-terras.<br />
Tussen de hangars waar ooit de<br />
straaljagers stonden geparkeerd<br />
en de verkeerstoren kunnen<br />
bezoekers met een hapje en een<br />
drankje genieten van optredens<br />
van artiesten als Trijntje Oosterhuis,<br />
Glennis Grace en Xander<br />
de Buisonjé. Er zijn verschillende<br />
arrangementen, al dan<br />
niet inclusief een gereserveerde<br />
tafel met bediening. De culinaire<br />
keuze reikt van bitterbal tot<br />
oester en er wordt echt glaswerk<br />
gebruikt.<br />
het grootsteterrasvannederland.nl<br />
Goudmijn op Hulsbeek<br />
Onder de artiesten zijn<br />
DJ’s van naam. Maar het<br />
festival Fields of Joy op<br />
het Hulsbeek in Oldenzaal<br />
biedt veel meer.<br />
Op het podium met de<br />
naam Goudmijn bij<strong>voor</strong>beeld<br />
treden good old De<br />
Dijk en Golden Earring<br />
(foto) op en singer-songwriters<br />
Jeangu Macrooy<br />
en zijn Ierse collega<br />
Gavin James. Van Lil Kleine<br />
tot Bökkers: de vijfde<br />
editie op 6 juli belooft<br />
nog meer dan <strong>voor</strong>heen<br />
<strong>voor</strong> elk veel joy.<br />
En dan staat Fields of<br />
Joy ook nog eens bekend<br />
om de relaxte sfeer en de<br />
puike aankleding.<br />
fieldsofjoyfestival.com<br />
zilver<br />
73
RECEPT | TEKST FREDERIKE KROMMENDIJK | FOTOGRAFIE ALPHONS B. TER BRAKE<br />
NIET KNOEIEN OP DE<br />
barbecue<br />
Barbecueën? Barbeknoeien zul je bedoelen.<br />
Boer en slager Harry Boomkamp uit Denekamp kon<br />
het niet meer aanzien en vertelt graag hoe je een<br />
mooi stuk vlees klaarmaakt, op zijn Erve Elferman<br />
of op de streekmarkt in Delden.<br />
S<br />
Sinds een jaar of vijf is Harry Boomkamp<br />
dealer <strong>voor</strong> Oost-Nederland<br />
van de Big Green Egg, een loodzware<br />
groene barbecue in eivorm waarvan<br />
het deksel dicht kan. Simpelweg<br />
omdat hij het ‘geknooi’ van mensen<br />
op plaatstalen barbecuetjes niet<br />
meer aan kon zien. ‘Kochten ze hier<br />
een prachtig stuk vlees waar ik drie<br />
jaar druk mee was geweest, gooien<br />
ze dat op zo’n blikken ding. Alle<br />
vocht de lucht in, smaakmakers<br />
uit de sausfabriek erop, weg mooi<br />
product’.<br />
Het mag duidelijk zijn: Harry houdt<br />
van kwaliteit. En daarom laat hij<br />
mensen graag zien dat je ook op<br />
de barbecue een heerlijk stuk vlees<br />
kunt klaarmaken, als je maar weet<br />
wat je doet en wat je koopt. ‘Door<br />
de voedselindustrie smaakt een kip<br />
naar een vis en een vis naar een kip.<br />
Terwijl je juist op zoek moet naar de<br />
eigenheid van een product. Dat kan<br />
alleen als je iets van het dier zelf<br />
weet’.<br />
Op Erve Elferman lopen Limousin-koeien,<br />
een Frans ras dat het<br />
aan de boorden van de Dinkel prima<br />
doet. Dinkelrund, noemen Harry en<br />
zijn Suze het. ‘Om te weten hoe je<br />
moet barbecueën moet je goed naar<br />
het dier kijken. Een koe heeft werk-<br />
vlees en lui vlees, dat laatste is alles<br />
wat biefstuk is. Dat heeft niet hoeven<br />
werken en is dus zo klaar. Wij<br />
maken hier vaak een zijlende klaar<br />
(zie tip) maar deze methode is ook<br />
goed toe te passen met rumpsteak,<br />
bavette, cote de boeuf. ‘Kijk wat je<br />
koopt. Vlees met mooi geel vet komt<br />
van een dier dat gras en granen<br />
heeft gegeten, wit vet komt van<br />
mais en dus industrievoer. Vet geeft<br />
smaak. Als je geen vet wilt, snij het<br />
er dan pas na de bereiding af’.<br />
Het wordt nog meer een feest als<br />
je eens een bijzonder stuk vlees<br />
durft te bestellen. Het pianostuk<br />
bij<strong>voor</strong>beeld, een stuk vlees waar<br />
de ribben in zaten en wat daardoor<br />
wel wat op pianotoetsen lijkt. Deze<br />
spieren hebben moeten werken en<br />
hebben daardoor veel smaak, net als<br />
brisket en picanha (staartstuk). Deze<br />
stukken moeten wel even worden<br />
aangeschroeid, maar garen daarna<br />
op een veel lagere temperatuur tot<br />
ze de kerntemperatuur van 50 tot 55<br />
graden hebben bereikt.<br />
‘Het probleem is dat iedereen altijd<br />
haast heeft. Je moet van barbecueën<br />
een feestje maken. Trek er eens<br />
gewoon een zondagmiddag <strong>voor</strong> uit.<br />
Doe er eerst een lekkere pizza op,<br />
daarna bak je een mooi stuk vlees<br />
aan en dat laat je dan op lage temperatuur<br />
garen. Niet alleen van dat<br />
hap-slik-weg spul erop, maar echt<br />
rustig genieten samen’.<br />
Tijd zit ook in de <strong>voor</strong>bereiding.<br />
‘Leg vlees nooit zo uit de koelkast<br />
74 zilver
‘Leg vlees nooit zo<br />
uit de koelkast op<br />
de barbecue. Vlees<br />
is een spier, die<br />
verkrampt bij te<br />
grote temperatuurverschillen.’<br />
Harry’s<br />
barbecuetip<br />
op de barbecue. Vlees is een spier,<br />
die verkrampt bij te grote temperatuurverschillen.<br />
Ruim op tijd uit de<br />
koelkast dus, bij goed vlees is dat<br />
geen probleem. En na het grillen in<br />
bakpapier pakken en ongeveer net<br />
zo lang laten rusten als het heeft<br />
gebakken, maar zeker vijf minuten.<br />
Het vlees ontspant dan weer en het<br />
vocht verdeelt zich over het hele<br />
stuk, daardoor is het veel malser’.<br />
Een beetje olijfolie of zonnebloemolie<br />
op het vlees zorgt dat het niet<br />
aan het rooster plakt.<br />
Hebben mensen de slag van het<br />
barbecueën te pakken, dan kunnen<br />
ze op Erve Elferman ook een mobiele<br />
buitenkeuken huren en daarmee in<br />
de wei of aan de bosrand compleet<br />
verzorgd zelf aan de slag. ‘Met goede<br />
producten en een beetje uitleg<br />
kan iedereen het’.<br />
Koop een zijlende van 1,5 tot<br />
2 kilo. Vet in met zonnebloemolie<br />
en bestrooi met verse<br />
kruiden zoals rozemarijn en<br />
tijm. Bak op een hete barbecue<br />
om en om aan en laat dan garen<br />
op 220 graden<br />
tot de kerntemperatuur<br />
50 tot 55<br />
graden is. Pak in<br />
bakpapier en laat<br />
zeker tien minuten<br />
rusten. Kook wat<br />
fond in (liefst zelf<br />
getrokken van runderbeenderen)<br />
met<br />
piepkleine blokjes<br />
biologische groente<br />
en maak van het<br />
vuur af romig met<br />
een paar klontjes<br />
koude roomboter erop. Snijd<br />
het vlees in dunne plakken en<br />
serveer met de saus.<br />
Meer weten?<br />
www.boergondisch.nl<br />
zilver<br />
75
BRIDGERUBRIEK | TEKST KEES OOIJEVAAR<br />
NAAR ZES NIVEAU<br />
W/- ♠ A 9 8 7<br />
♥ A B 6 2<br />
♦ V 6<br />
♣ H B 5<br />
N<br />
♠ B 4 ♠ 10 5 3 2<br />
♥ 9 8 3 ♥ V 10 7 4<br />
W<br />
O<br />
♦ B 8 7 ♦ 9<br />
♣ A 10 8 6 2 ♣ V 9 7 3<br />
Z<br />
♠ H V 6<br />
♥ H 5<br />
♦ A H 10 5 4 3 2<br />
♣ 4<br />
HET BEREIKEN EN MAKEN VAN EEN SLEM is toch de droom van iedere<br />
bridger. Daarbij is het bereiken van een slem in een lage kleur meestal<br />
extra moeilijk, omdat het bieden <strong>voor</strong>rang geeft aan de hoge kleuren.<br />
Na een 1SA-opening kan met Jacoby worden aangegeven <strong>voor</strong>keur te<br />
hebben <strong>voor</strong> het spelen in een hoge kleur. Maar ook <strong>voor</strong> een lage kleur<br />
kan <strong>voor</strong>keur worden aangegeven, 2♠ geeft klaveren aan en 2SA ruiten.<br />
Door het antwoord te ‘weigeren’ kan meteen het bezit van een honneur in<br />
west noord oost zuid<br />
p 1 SA p 2 SA<br />
p 3 ♣ p 4 SA<br />
p 5 ♠ p 6 ♦<br />
a.p.<br />
die kleur worden getoond. Hier weigert noord 3♦ te bieden en vertelt met<br />
3♣ een honneur in ruiten. Met 4SA vraagt zuid azen. De troefkleur staat<br />
natuurlijk vast en is ruiten. Zuid vraagt azen, omdat met samen 30-32<br />
punten twee azen buiten boord zouden kunnen zijn.<br />
NZ spelen de 5 azen conventie (RKC – Roman KeyCard), waarbij troefheer<br />
als aas (sleutelkaart) geldt en ook troefvrouw kan worden aangegeven. 5♥<br />
betekent twee azen zonder troefvrouw en 5♠ twee azen met troefvrouw.<br />
Normaal is dan 5♣ <strong>voor</strong> 0 of 3 azen en 5♦ <strong>voor</strong> 1 of 4. Tegenwoordig worden<br />
echter 5♣ en 5♦ omgedraaid. 5♦ betekent dan dus juist 0 of 3 azen.<br />
Daardoor is er na 5♣ een extra biedstapje vrij om verder te vragen. Hoe dat<br />
precies gaat is met even googelen op ‘RKC bridge’ gemakkelijk te vinden.<br />
In het getoonde biedverloop geeft noord met 5♠ twee azen met troefvrouw<br />
aan. In dit geval weet zuid van ♦V en kan dus met de twee aangegeven<br />
azen redelijk veilig 6♦ bieden. Ook als ♥A en ♥V zouden ontbreken,<br />
kan een hartenuitkomst door het bezit van ♥H geen kwaad. Zonder<br />
hartenpunten zal noord juist punten in klaveren moeten hebben en kan er<br />
zonder hartenuitkomst later in het spel vast op een hoge klaveren een harten<br />
weg. Maar hier dan toch het genoegen van een slem in een lage kleur.<br />
DOORLOPER<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
12<br />
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12<br />
Als u de doorloper gemaakt heeft, vindt u op de horizontale en verticale<br />
lijnen de namen van grote Twentse bedrijven, waarvan de meeste overigens<br />
helemaal niet of nauwelijks nog bestaan. Stuur de namen naar:<br />
redactie@zilvermedia.nl<br />
Onder de goede inzenders verloten we vijf prijzen waaronder een wijnmand<br />
ter waarde van 50 euro, die beschikbaar wordt gesteld door Wijnhandel De<br />
Smörre uit Oldenzaal.<br />
Horizontaal<br />
1. Hoofstad van Italië – beroep<br />
2. Wet over<br />
arbeidsomstandigheden –<br />
laatstleden (afk) – voegwoord<br />
(latijn) – stad in Duitsland<br />
3. Deel van Italië – dier –<br />
Bulgaarse munt<br />
4. Deel van het huis –<br />
administratiekantoor<br />
(afk) – lidwoord – Engelse<br />
vennootschap – chemisch<br />
symbool<br />
5. Rijstveld – cirkelvormig – hart<br />
6. Tijdperk – reet – por – Rivier in<br />
Gelderland<br />
7. Aanhef – autogas – jochie –<br />
Hare Majesteit (afk) – Riviertje<br />
bij Almelo<br />
8. Plaats in Noorwegen – plaatsje<br />
in de buurt van Zutphen –<br />
schop<br />
9. Land in Azië – bevestiging<br />
– Verenigde Naties (afk) –<br />
kantoorartikel<br />
10. Stadje onder Parijs –<br />
wasmiddelmerk – gehucht bij<br />
Reutum<br />
11. Harde vrucht – circa (afk) – deel<br />
van de computer<br />
12. Edelsteen – zwaardwalvis<br />
Verticaal<br />
1. Puzzel – Stad in Toscane<br />
2. Ondernemingsraad (afk) –<br />
twee – scheikundig symbool<br />
– voetbalclub in Rijssen (afk) –<br />
<strong>voor</strong>zetsel<br />
3. Megabyte (afk) – dreumes –<br />
soort kangoeroe<br />
4. Omroep (afk) – weg met bomen<br />
aan weerskanten - klein paard<br />
– motorraces in Assen<br />
5. Dun plaatstaal – hype – knul<br />
6. Lengtemaat – voetbalclub in<br />
Haarlem – Bijleveld – Vlaamse<br />
uitroep<br />
7. Balustrade – slot – spel – plaats<br />
in Noord-Brabant<br />
8. Koraaleiland – tweetal<br />
– anoniem (afk) –<br />
goochelnummer<br />
9. Russische ontkenning –<br />
kilowattuur (afk) – jong varken<br />
– stop<br />
10. Betaalmiddel – bijwoord –<br />
moeder – naar beneden<br />
11. Een zekere – dikke pap<br />
– chemisch symbool –<br />
Luchtmacht (afk) - geloof (afk)<br />
12. Stad in Italië – kunstmatige<br />
uitgang <strong>voor</strong> oa urine<br />
76 zilver
ZILVER | NIEUWE BOEKEN VAN TWENTSE AUTEURS<br />
UITSLAG<br />
DOORLOPER<br />
NUMMER 5<br />
Ruim 40 lezers van<br />
<strong>Zilver</strong> Magazine<br />
stuurden een oplossing<br />
in van de doorloper in<br />
het vorige nummer.<br />
Lang niet iedereen<br />
vond de vijf Europese<br />
hoofdsteden die op<br />
de horizontale en<br />
verticale lijnen zichtbaar<br />
werden. Het waren Oslo,<br />
Riga, Rome, Jerevan<br />
en Praag. Dus Porto,<br />
Oldenzaal, Amman, Rio<br />
en andere gevonden<br />
plaatsnamen waren<br />
niet goed, want het zijn<br />
geen hoofdsteden van<br />
Europese landen.<br />
De hoofdprijs was een<br />
wijnmand ter waarde<br />
van € 100,-beschikbaar<br />
gesteld door Slijterij<br />
en Wijnhandel De<br />
Smörre uit Oldenzaal.<br />
Mevrouw Dinie Assink<br />
uit Haaksbergen won<br />
na loting deze prijs.<br />
Vinoloog Roderik<br />
Snijders van De<br />
Smörre heeft haar<br />
de fraaie mand reeds<br />
overhandigd.<br />
De tweede prijs, het<br />
dikke jubileumboek ’50<br />
Jaar FC Twente’ gaat naar<br />
Narda Leferink.<br />
De derde prijs werd<br />
gewonnen door Theo<br />
Beld uit Enschede. Hij<br />
krijgt twee kaartjes <strong>voor</strong><br />
de <strong>voor</strong>stelling Vak Oud<br />
toegestuurd (zie daarover<br />
elders in deze <strong>Zilver</strong>).<br />
De vierde en vijfde prijs<br />
gaan naar respectievelijk<br />
Gerard Kamphuis<br />
(Haaksbergen) en<br />
B. Regtuit (Enschede).<br />
Zij krijgen een onlangs<br />
verschenen boek van<br />
een Twentse auteur<br />
toegestuurd.<br />
Een waanzinnige reis<br />
De Hengelose auteur Aart André neemt je in zijn onlangs verschenen historische<br />
roman mee naar het bewogen verleden van de streek. Het is het debuut van André als<br />
schrijver van boeken.<br />
Zaterdag 20 mei 1995. Allart valt in een zandtrechter van de blootgelegde funderingen<br />
van Huys Hengelo. Hij komt weer bij bewustzijn in een gangenstelsel van het huis. Hij<br />
verneemt dat hij precies 400 jaar is teruggevallen in de tijd. De Tachtigjarige oorlog<br />
is heftig in Twenthe. Hij maakt vrienden in het dorp Hengelo. Op zijn gedwongen reis<br />
komt hij in de zestiende-eeuwse stad Delden, in het bezette Enschede en in het naburige<br />
dorpje Beckum. Daar moet hij vechten en ontdekt de betovering van de luitmuziek.<br />
Of is het de bespeelster? Na de aanslag op zijn nieuwe liefde, is hij vast besloten om<br />
de moordenaar te pakken. Maar is dat wel zo verstandig? Een waanzinnige reis is een<br />
verhaal vol avontuur, tweestrijd, muziek en liefde.<br />
Een waanzinnige reis. Een tijdreis door het zestiende-eeuwse Twenthe – Aart André<br />
– 238 pagina’s – Verkrijgbaar in de boekhandel.<br />
Hoefijzerbekje<br />
‘WAT HEBBEN WE TOCH een rare wereld tegenwoordig’.<br />
Dat zei mijn moeder al, en mijn oma <strong>voor</strong><br />
haar. En nu zeg ik het, bij elk journaal zo’n beetje.<br />
Want raarder dan deze wereld wordt het niet. Elke<br />
minuut sterft zo’n beetje een diersoort uit, meisjes<br />
worden van de fiets gesleurd, hele continenten<br />
raken op drift, je zou er moedeloos van worden.<br />
Maar om een beetje leuk oud te worden, is het zaak<br />
niet te lang naar het journaal te kijken. Daar raak je<br />
maar verzuurd van en van verzuurd word je rimpelig<br />
en krijg je een hoefijzerbekje. Dan lijk je nog meer<br />
op je moeder, of je oma zelfs, daar zit niemand op te<br />
wachten.<br />
Trek de natuur in en sta versteld hoe ongelofelijk<br />
veel moois er nu zingt en bloeit dat het weer <strong>zomer</strong><br />
wordt. Geef je op als vrijwilliger en help één vluchteling<br />
zich hier thuis te voelen, in plaats van op hele<br />
groepen af te geven. Doe de gordijnen dicht, steek<br />
Verborgen families op zolder<br />
In 1995 gaf oud-Enschedeër Syrt Wolters die in 1948 naar Canada verhuisd was,<br />
een autobiografie uit waarin hij <strong>voor</strong>al zijn ervaringen in de Tweede Wereldoorlog<br />
beschreef. Syrt dreef in het centrum van Enschede een kapperszaak, maar<br />
in zijn woonhuis verborg hij een vijftal joden met alle spanningen en beslommeringen<br />
van dien. Ook zijn broer Henk had onderduikende joden in zijn huis<br />
verstopt. Syrt schreef het boek in het Engels. Zijn broer Jaap was echter zo onder<br />
de indruk van de inhoud dat hij het vertaalde in het Nederlands. Die vertaling<br />
met nog wat extra informatie over de familie Wolters is begin dit jaar verschenen.<br />
Het is een prachtig, zeer lezenswaardig boek geworden, dat gedrukt is bij<br />
Drukkerij Roelofs in Enschede, waar Jaap Wolters 30 jaar gewerkt heeft.<br />
The hidden family upstairs | Verborgen families op zolder – Syrt en Jaap Wolters<br />
– 128 pagina’s - Te bestellen per e-mail bij woltersj@tinet.fut.es<br />
een kaars aan en kijk<br />
iets romantisch, in<br />
plaats van dat akelige<br />
Opsporing Verzocht<br />
waar je pH-waarde<br />
meteen van omlaag<br />
schiet. Kijk eens<br />
een avond helemaal<br />
niet naar de tv of je<br />
telefoon, maar maak<br />
een praatje met de<br />
buurvrouw. Erger je<br />
niet blauw aan diftar,<br />
maar ruim een zakje zwerfvuil op. Geef niet af op<br />
politici, maar laat zelf je stem horen door een petitie<br />
te tekenen of een poster op te hangen. En geniet<br />
dat het elk jaar weer <strong>zomer</strong> wordt, zelfs in de raarste<br />
wereld aller tijden.<br />
Frederike Krommendijk<br />
zilver<br />
77
Zin in<br />
OPROEP<br />
aan vrijwilligers die <strong>Zilver</strong> een<br />
warm hart toedragen.<br />
<strong>Zilver</strong> is na anderhalf jaar een succes.<br />
Enkele dagen na verschijning is meestal<br />
nergens meer een exemplaar te krijgen.<br />
Maar het kan allemaal nog beter. Daarom<br />
zijn we op zoek naar vrijwilligers die willen<br />
meehelpen met de realisatie van <strong>Zilver</strong>.<br />
Geïnteresseerde schrijvers, bezorgers,<br />
<strong>website</strong>-beheerders, fotografen en<br />
acquisiteurs: meld je aan per e-mail naar<br />
info@zilvermedia.nl of telefonisch op<br />
nummer 0541 511162.<br />
Als u <strong>Zilver</strong> Magazine à € 4.95 per post wilt<br />
ontvangen: stuur een mail naar<br />
verkoop@zilvermedia.nl<br />
Ook ondernemers die geïnteresseerd zijn<br />
in een advertentie in <strong>Zilver</strong> Magazine<br />
kunnen terecht op dit e-mailadres.<br />
Van harte aanbevolen.<br />
IN HET HERFSTNUMMER VAN<br />
ZILVER MAGAZINE<br />
Aanstaand 65-plusser<br />
Herman Finkers<br />
Hennie Vrienten,<br />
Zanger/gitarist van Doe Maar<br />
Pottenbakker<br />
Peter van den Oever<br />
verkoopt over de hele wereld<br />
De beentjes van St. Hildegard<br />
Twentse speelfilm met oa. Herman Finkers, Johanna ter Steege,<br />
Leonie ter Braak (foto), Thea Kroeze en regisseur Johan Nijenhuis<br />
Het herfstnummer van <strong>Zilver</strong> Magazine verschijnt 20 september <strong>2019</strong><br />
78 zilver
80 zilver
Change language