NFM 30-2019 winter

NUMMER 30 • WINTER 2019 | WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL
new
FINANCIAL
MAGAZINE
GELD EN DIENSTVERLENING, ZO KAN HET OOK!
THEMA
Gewoon... Doen!
CARLA MUTERS DE WERELD BETER MAKEN
STEF KUYPERS NIEUW GELD
WILMA DE BRUIJN KLEUR AAN VERANDERING
FRIGYES FOGEL DE NIEUWE WERELD ZICHTBAAR MAKEN
FEMKE DE JONG GEZAMENLIJKE WAARDEN
RENÉE SCHELTEMA NORMAL IS OVER
PIETER LUGTIGHEID AAN DE SLAG!
POSITIVE FINANCE DAY 2019 #GEWOONDOEN!
• PAUL DE BLOT • JULES BRADER • SILVIA JANSSEN • JUDITH MANSHANDEN •

New Financial Forum
Doel
De stichting New Financial Forum stelt zich ten doel een
bijdrage te leveren aan het helpen van de financiële sector bij
het uitoefenen van haar belangrijke maatschappelijke functie
op basis van de kernwaarden integriteit en duurzaamheid.
Visie
De financiële sector is de bloedsomloop van de economie. Om
een gezonde bloedsomloop te behouden, is continue actie van
binnen uit de sector gewenst.
Ambitie
Het New Financial Forum bundelt krachten, ideeën,
inspiratie en best practices van positief ingestelde mensen
en bedrijven die gezamenlijk een concrete en wezenlijke
bijdrage leveren aan een gezonde en maatschappelijk
relevante financiële sector. De doelstelling kent drie thema’s:
het zichtbaar maken van de positieve beweging, onderlinge
versterking en inspiratie.
What’s in it for you?
Het New Financial Forum is hét platform waar mensen uit
de financiële sector vrijuit met elkaar de dialoog kunnen
voeren over wezenlijke zaken. Wie deelneemt aan het
Forum kan ideeën lanceren en toetsen, kennis en inspiratie
opdoen en leren van anderen. En zodoende een bijdrage
leveren aan het hogere doel. Hierbij is ook jouw support
keihard nodig. Meld je daarom aan en bouw met ons mee
aan een betere financiële wereld.
Bestuurder van de Stichting New
Financial Forum is oprichter Willem
Vreeswijk (tevens hoofdredacteur VVP).
De Raad van Toezicht bestaat sinds
1 januari 2018 uit: voorzitter Indra
Frishert (Dazure), penningmeester
Douwe Dijkstra, secretaris Robin van
Been (Polis Advocaten) en de leden
Amba Zeggen (Risk & Governance),
Boudewijn van Uden (a.s.r.) en Faisal
Setoe (Aegon).
Aegon, Allianz, a.s.r., Dazure, De
Goudse, Nationale-Nederlanden,
Nationale Waarborg, Obvion, Turien
& Co., Univé, Yarden, Yellowtail en
Zwitserleven zijn partners van de
stichting New Financial Forum.
Dankzij hun support komt de missie
van de stichting een stuk dichterbij:
een gezonde en gerespecteerde
financiële sector die werkt aan het
herstel van vertrouwen op basis
van de kernwaarden integriteit en
duurzaamheid.
www.newfinancialforum.nl
Bouw ook mee aan een gezonde en gerespecteerde financiële sector en word Ambassadeur
www.newfinancialforum.nl

GEWOON... VOORWOORD DOEN!
Gewoon... Doen!
“De financiële sector is de bloedsomloop van
de economie. Om een gezonde bloedsomloop
te behouden, is continue actie van
binnenuit de sector gewenst”, zo kondigde
vijf jaar geleden de stichting New Financial
Forum zich aan. Nu, vijf jaar later
is het gedachtegoed van de stichting urgenter dan ooit.
Een beetje goed doen, is geen optie meer. De gevolgen van het
menselijk handelen zijn dagelijks voelbaar aan het worden.
Niets doen leidt binnen een paar generaties tot een onleefbare
planeet. Juist de financiële sector, de bloedsomloop van de
samenleving, dient het voortouw te nemen.
Klinkt goed, maar hoe neem je als financiële sector eigenlijk
het voortouw? Dat kunnen toch alleen de ceo’s doen? Zelfs
een individuele ceo kan nauwelijks een echte deuk in een pak
boter schoppen. Je hebt alle ceo’s van alle grote financiële instellingen
nodig die allemaal stuk voor stuk begrijpen dat we
resoluut moeten veranderen om onze kinderen een toekomst
te geven? En dan nog? Als de grote oliemaatschappijen of de
Googles, Apples en Amazons van deze wereld niet meewerken,
heeft de financiële sector nauwelijks nog inbreng. Dus
wat kan je doen als medewerker van een hypotheekafdeling
of advieskantoor? Helemaal niks, toch...
Het New Financial Forum gaat uit van het tegendeel. Wij
hebben ons huidig economisch systeem bedacht, wat ons veel
goeds heeft gebracht. Maar dit systeem is gebaseerd
op de situatie van zeventig jaar geleden.
Na een wereldoorlog is een verhaal van
groei nodig. Nu we met anderhalf been in de
afgrond staan, is een ander verhaal nodig.
Een verhaal van delen, samen, compassie en
van respect voor alles wat leeft en bloeit.
Een ander verhaal is noodzakelijk. De gevolgen
van de opwarming van de aarde zijn
verwoestend, het economisch model gebaseerd
op alleen maar groei is onhoudbaar,
de kloof tussen arm en rijk is onvoorstelbaar
“HET MAAKT
ALLES UIT OF JIJ
IN BEWEGING
KOMT OF NIET”
groot en wordt nog groter, de vluchtelingenstromen kennen
geen grenzen, etc. Kortom, de houdbaarheidsdatum van onze
planeet is voor het eerst kraakhelder in zicht.
Het is om moedeloos van te worden, zo lijkt het. En toch
zijn wij de baas. Niemand anders. Wij bepalen wat er in de supermarkten,
in de kledingwinkels te koop is, wij bepalen hoe
een bank belegt, hoe duurzaam een verzekeraar is, etc. Als er
één ding is wat de stichting New Financial Forum wil uitdragen,
is dat iedereen verantwoordelijkheid heeft, of die naar
eigen gevoel nu klein of groot is, iedereen kan het verschil
maken. Het maakt enorm veel uit wat je eet, waar je bankiert,
welke energieleverancier je kiest, naar welk nieuws je luistert,
of je groen stemt, welke kleding je draagt, hoe je reist, etc. Of
jij in beweging komt, maakt het verschil. Bovendien is het bepaald
geen straf. Vegetarisch eten is heerlijk, duurzame kleding
(van T-shirts tot maatpakken) zit comfortabel, het voelt
goed te bankieren bij een duurzame bank en het is heerlijk
voor je gemoed en je daadkracht om naar positief nieuws te
luisteren waarin wel oplossingen worden aangedragen.
Iedereen heeft een stem, iedereen doet ertoe. Dat is waar
de stichting New Financial Forum voor staat. Als iedereen
zijn verantwoordelijk neemt op zijn eigen vierkante millimeter,
centimeter of kilometer dan verandert de wereld. Zeker
als we al die individuele initiatieven zichtbaar maken, zodat
duidelijk wordt dat de verandering in alle hevigheid al gaande
is.
Het Forum laat zien hoe het ook kan, is dé
verzamelplek van mensen die vooruit willen
en gewoon goed willen doen. Gewoon… Doen!
Dat was het thema van de vierde Positieve Finance
Day en is tevens het thema van deze editie.
Doe gewoon goed, omdat goed doen voor
ons mensen in wezen het enige gewone is.
Veel leesplezier en inspiratie toegewenst. n
WILLEM VREESWIJK
willem@newfinancialforum.nl
WINTER 2019 NFM | 3

COLOFON
NEW FINANCIAL MAGAZINE HÉT PLATFORM
VOOR DE NIEUWE FINANCIËLE WERELD
Een initiatief van Willem Vreeswijk
Nummer 30 van het New Financial Magazine
verschijnt in een oplage van 1500 exemplaren.
UITGEVER/HOOFDREDACTEUR
Willem Vreeswijk 06 10630149,
willem@newfinancialforum.nl
EINDREDACTEUR
Bibi Smissaert, bibi@bluebottle.nu
MEDEWERKERS
Paul de Blot, Eddy van Hemelrijck,
Silvia Janssen, Femke de Jong-Struiksma,
Stef Kuypers, Pieter Lugtigheid, Kaj Morel,
Ivo Valkenburg
6 12
CARLA MUTERS SAMEN DE WERELD STEF KUYPERS EN EDDY VAN
BETER MAKEN
HEMELRIJCK NIEUW GELD
FOTOGRAFIE
Alexas Foto’s, Peter Beemsterboer, Frigyes
Fogel, Vicky Van Hemelrijck, Lopke Fotografie,
Nyenrode, Peter Theunissen, Gerjola Joan
Voortman
UITGAVE VAN
Stichting New Financial Forum,
Heemstedelaan 51, 3523 KE Utrecht
BASISIONTWERP EN VORMGEVING
Peter Beemsterboer, www.beemsfoto.nl
ABONNEMENTEN
Een jaarabonnement (vier nummers) op het
New Financial Magazine kost € 44,95, excl
btw. Bedrijfsabonnementen op aanvraag:
willem@willemvreeswijk.com.
REPRODUCTIE
Overname van artikelen, tekeningen, foto’s
e.d. is slechts mogelijk na schriftelijke
toestemming van de Stichting New Financial
Forum
24 26
PAUL DE BLOT DE BOODSCHAP FRIGYES FOGEL DE NIEUWE
VAN KERSMIS
WERELD ZICHTBAAR MAKEN
REALISATIE
Edicola Publishing bv
Postbus 2013, 7420 AA Deventer
info@edicola.nl / www.edicola.nl
COÖRDINATIE
Thea van Dartel
DRUKWERK
Veldhuis Media, Raalte
38 42
RENÉE SCHELTEMA NORMAL
POSITIVE FINANCE DAY
IS OVER
GEWOON… DOEN!
4 | NFM WINTER 2019

INHOUD
THEMA GEWOON... DOEN!
18
WILMA DE BRUIJN VRIENDSCHAP
GEEFT VERANDERING KLEUR
32
FEMKE DE JONG GEZAMENLIJK
WAARDENSYSTEEM
INTERVIEW
6 Samen de wereld beter maken | Aan de keukentafel van
Carla Muters (NHG)
18 Vriendschap geeft kleur aan verandering | Wilma de
Bruijn (Eurapco)
26 De nieuwe wereld aan miljoenen zichtbaar maken |
Fotograaf Frigyes Fogel
ESSAY
12 Een geldsysteem voor een betere wereld | Eddy van
Hemelrijck en Stef Kuypers (Sustainable Money System)
32 Naar een gezamenlijk waardensysteem | Femke de
Jong-Struiksma
EVENT
38 Call to action ‘Normal is over’ urgenter dan ooit |
Filmmaker Renée Scheltema
42 Positive Finance Day 2019 | Neem je verantwoordelijkheid,
#gewoondoen!
47 Positive Finance Award 2019 | En de winnaars zijn…
49 …BrightPensioen
51 … BLG Wonen
COLUMN
24 De boodschap van Kerstmis | Paul de Blot (Business
Universiteit Nyenrode)
52
PIETER LUGTIGHEID WE MOETEN
AAN DE SLAG
AMBASSADEUR AAN HET WOORD
52 We moeten aan de slag | Pieter Lugtigheid (Aegon)
LICHT
56 Het goede doen, juist als het spannend wordt | Jules
Brader
WINTER 2019 NFM | 5

AAN DE KEUKENTAFEL
CARLA MUTERS:
“INSPIRATIE IS
VAAK DICHTBIJ.”
6 | NFM WINTER 2019

AAN DE KEUKENTAFEL
“Ontdek je talenten, zie mogelijkheden, beperk je niet, daag jezelf
uit, wees aardig en behulpzaam en besef hoe goed we het hier in
Nederland hebben.” Dat tekent Carla Muters, sinds 2017 bestuurder
van NHG. “Iedere keer als wij een bijdrage kunnen leveren om
kwetsbare groepen te helpen of om verduurzaming te versnellen,
heeft dat een grote maatschappelijke impact.”
Samen de wereld
beter maken
TEKST WILLEM VREESWIJK | BEELD PETER BEEMSTERBOER
De keukentafel van Carla Muters
staat in Driebergen,
waar ze samen met haar
man, haar kinderen en de
hond Noa woont. De keukentafel,
in de rustige achterkamer
van het herenhuis, baadt in
het licht en kijkt uit over de tuin. Vroeger
werd er gemijmerd over de mogelijkheden
om er (nog meer) een speeltuin
van te maken, net zoals de tuin in
haar ouderlijk huis in Weert, waar ze
samen met haar jongere zus opgroeide.
Ze kijkt terug op een onbezorgde
jeugd. “Er was ruimte om te spelen,
vandaar ook dat onze tuin meer een
speeltuin was. Mijn ouders vonden een
goede opleiding van belang en stimuleerden
om de kansen die er zijn ook
echt te pakken. Met name mijn moeder,
die uit een gezin van elf kinderen
kwam, hechtte hier veel waarde aan,
juist omdat ze zelf die mogelijkheden
nooit had gekregen. Mijn vader was accountant
van beroep. Doe gewoon was
het devies in Limburg, benut je talenten,
wees aardig voor anderen en pak je
kansen. Ik kreeg als kind veel vrijheid
en kon daar goed mee omgaan. Bij ons
thuis werd alleen abn gesproken en dat
was uitzonderlijk in die tijd. Wij wisten
ook dat we het goed hadden en namen
als kinderen onze verantwoordelijkheid
om daar geen misbruik van te
maken. We werkten hard, maar er was
ook ruimte voor gezelligheid. Mijn zus
was meer sociaal gericht, ik meer economisch.
Ik wilde bijvoorbeeld graag
spelletjes winnen of hoge cijfers halen.
Het was niet meer dan logisch dat ik
bedrijfseconomie ging studeren. Al tijdens
mijn studie deed ik van alles erbij
en raakte meer en meer geïnteresseerd
in organisaties, marketing en informatietechnologie.”
“WE MOETEN VEEL
MEER SAMENWERKEN
OM VAN GROTERE
BETEKENIS TE ZIJN”
Die zakelijke kant mag duidelijk zijn,
toch bleef ook die sociale kant altijd
aanwezig. Dat blijkt uit haar nevenactiviteiten.
Zo is ze onder meer actief als
gastdocent voor de stichting LEF, is ze
mentor voor ondernemers (startups en
scaleups), zit in de OuderAdviesRaad
en is ze in gesprek voor toezichthoudende
functies, juist om nog meer te
kunnen bijdragen. Met name een toezichthoudende
rol in de zorg zou haar,
vanuit het maatschappelijke belang en
de balans tussen zingeving en zakelijkheid,
aanspreken. Dat sociale geldt uiteraard
ook voor haar werk als bestuurder
bij NHG, met een maatschappelijke
waarde bij uitstek, zoals het zelf graag
noemt.
“Als je het allemaal zo opsomt,
lijkt het druk, maar zo voelt het voor
mij niet. Het is een voorrecht gesprekken
te mogen voeren die er toe doen,
leuke mensen te ontmoeten die bijzondere
initiatieven ontwikkelen, betekenisvol
te kunnen zijn voor anderen en
mensen te verbinden. Dat voelt niet
als werk. Wel kun je zeggen dat ik actief
ben. En dat past bij het gezin. De
vraag wat we gaan doen in weekenden
WINTER 2019 NFM | 7

AAN DE KEUKENTAFEL
en vakanties komt vaak terug. Op zaterdag
is het nu vooral hockey. Thijmen zit
op hockey en is met zijn elf jaar hulptrainer.
Daarnaast zit hij op judo. Dochter
Jasmijn van 14 zit ook op hockey en
daarnaast paardrijden en heeft veel oppasadresjes.
Het is fijn dat het allemaal
goed gaat.”
En wat wil je je kinderen meegeven?
“Doe je best, zie mogelijkheden
en ben positief, wees aardig en behulpzaam
voor anderen en besef hoe goed
we het eigenlijk hier in Nederland hebben.
We zijn reislustig en dan zie je ook
andere kanten. Voordat onze kinderen
werden geboren, trokken we het liefst
zonder eindbestemming met een rugzak
de wereld over. Deze zomer hebben
we met het gezin een rondreis gemaakt
door Zimbabwe, Botswana en Namibië.
Een rijke ervaring, met verbinding naar
mensen, dieren en natuur. Je beseft hoe
goed we het hebben, terwijl we in Nederland
vaak niet meer zien hoe goed
we het eigenlijk hebben. Voor de mensen
zie je dat het toerisme inkomsten
genereert en contact en aandacht is belangrijk,
met oprechte belangstelling
voor hun cultuur. Daar kunnen wij veel
van leren. Tegelijkertijd vragen we ons
ook af hoe verantwoordelijk het nog is
om verre vliegreizen te maken, dus dat
is wel dubbel.”
“Kinderen moeten de ruimte krijgen
om hun eigen talenten te ontdekken
en te ontwikkelen. Je kunt waarden
meegeven en hopen dat ze dat zien
en oppakken. Zelf zie ik me als een ondernemend
persoon, met veel energie,
een positieve mindset en met visie en
resultaatgericht. Ik wil graag uitdragen
dat er heel veel mogelijk is, dat je niet
in beperkingen moet denken (kijk hoe
het wel kan) en dat we samen de wereld
elke dag weer een beetje beter kunnen
maken. The sky is the limit.”
Natuurlijk komt heus niet alles vanzelf
aanwaaien, is het niet altijd makkelijk
en moet je je eigen valkuilen onder
ogen durven zien. “Ik ben liever bescheiden,
maar de andere kant hiervan
is dat je jezelf kleiner maakt dan nodig
is. Daar heb ik in mijn carrière nog wel
eens last van gehad. Aan de andere kant
heb ik vaak mooie kansen gekregen. Na
een management traineeship kreeg ik
op mijn 26 e een zware leidinggevende
baan, waarin ik mezelf wilde bewijzen
en begon met hard werken en ratio
waarbij ik de emotie en koffie automaat
even uit het oog verloor. Gelukkig
stootte ik mijn neus en heb ik de balans
hervonden en nooit meer losgelaten. Je
kunt pas een goede leider zijn als er balans
is tussen ratio en emotie. Dat heeft
meerdere malen tot hele goede samenwerking
geleid in programma’s, directieteams
en nu in het bestuur. Vanuit
vertrouwen en ambitie samen vol gaan
voor het resultaat, werkelijke high performance.
Met veel energie en plezier.
Daar zijn we nu ook mee bezig.”
“ALS JE ECHT IN JE EIGEN KRACHT GELOOFT, KUN JE OPEN
SAMENWERKEN EN WEET JE JE ALTIJD TE ONDERSCHEIDEN”
CARE TO DARE
Winst is pas winst als iedereen wint,
zou je heel simpel gezegd het economisch
model mogen noemen dat zou
aansluiten bij de uitdagingen van deze
tijd. Muters onderschrijft dit. “Ik geloof
in ondernemingen die zorgen voor winwin:
transparant en open zijn in wat ze
doen, die bijdragen aan een betere wereld
dus met duurzame business modellen,
die dichtbij klanten staan en
hun medewerkers serieus nemen en
verantwoordelijkheid geven. In de organisatie
is diversiteit belangrijk, met
werken vanuit de strategische doelen
op een gelijkwaardige manier. Ook in
leiderschap moet je moet elkaar blijven
uitdagen en elkaar aanvullen. Een
goede leider is mensgericht, kijkt vooruit
en geeft richting, verbindt met partners
en stakeholders, is transparant,
geeft mensen ruimte en verantwoordelijkheid
en durft in de spiegel te kijken.
Met continue verbetering en vernieuwing,
wendbaar en lerend. Dat zorgt
voor betere resultaten en succes en dat
is leuker. Mijn lijfspreuk is: care to dare.
Zorg vanuit betrokkenheid en vertrouwen
ervoor dat je mensen uitdaagt om
het goede en het juiste te doen. Weet
dat je samen meer voor elkaar krijgt
dan in je eentje, zorg voor een positieve
mindset en geef richting vanuit je
Aan de keukentafel
De financiële sector is people’s business,
zo luidt het cliché. Maar wie
zijn de mensen die in de financiële
sector werken? Wat houdt hen bezig,
wat drijft hen, waar lopen ze
echt warm voor en wat willen ze
de sector meegeven? Door financieel
dienstverleners aan hun eigen
keukentafel aan het woord te laten
over wat hun echt bezighoudt wil
de stichting New Financial Forum
de financiële sector een menselijk
gezicht geven. Eerdere keukentafelgesprekken
waren er met Cynthia
Tulp, indertijd van Obvion (wintereditie
2016), Carla Verwijmeren, indertijd
van Centraal Beheer Achmea
(lente-editie 2017), Marieke van Zuien
van BNP Paribas Cardif (zomereditie
2017), Ron Bavelaar van Yarden
(herfsteditie 2017), Jeanette
Hadderingh van NIBE-SVV (wintereditie
2017), Maarten Edixhoven
van Aegon (lente-editie 2018), Sjoerd
Laarberg van Allianz (zomereditie
2018), Geert Bouwmeester van
de Goudse (herfsteditie 2018), Boudewijn
van Uden van ASR (wintereditie
2018), Marguerite Soeteman-
Reijnen van Aon (lente-editie 2019),
Ingrid Visscher van de Vereende
(zomereditie 2019) en Antoinette
Kalkman van Nationale Waarborg
(herfsteditie 2019).
8 | NFM WINTER 2019

AAN DE KEUKENTAFEL
strategische doelen. Ik geloof niet snel
in begrenzingen, zoals ik al zei, dus ik
kijk graag hoe het wel kan.”
ZAKELIJKHEID EN ZINGEVING
Grote namen draagt Muters niet
aan als het gaat om leiders die haar inspireren.
Veel mensen noemen Mandela,
Branson of Ghandi. “Het ligt voor de
hand om grote namen te noemen en
natuurlijk is dat terecht, maar ikzelf
vind juist kleine voorbeelden zo mooi.
Dat maakt het voor iedereen haalbaar.
Deel verschillende perspectieven, geef
aandacht en erkenning, heb het met
elkaar over waar je het oneens bent
en stel vragen die je eigenlijk niet zou
durven te stellen. Dat is inspirerend en
getuigt van openheid en vertrouwen,
waardoor je het beste in elkaar bovenhaalt.
Echte inspiratie tref je aan in je
omgeving, in goede gesprekken op de
werkvloer en bij relaties. Het is vaak
juist heel dichtbij.”
Bestuur en toezicht zijn vaak nog een
mannenwereld. Recent waren er tal
van artikelen en bijeenkomsten waar
dit aan de kaak werd gesteld en waar
gepleit werd voor meer diversiteit en
inclusiviteit in het bedrijfsleven in het
algemeen en in de financiële wereld in
het bijzonder. De SER sprak zich zelfs
uit voor een vrouwenquotum in de
Raad van Commissarissen bij beurgenoteerde
ondernemingen, juist omdat
de praktijk bewijst dat er de afgelopen
jaren weinig is veranderd. “Ik vind het
wel meevallen dat de financiële sector
zo’n mannenwereld is. Er zijn een heleboel
goede vrouwen in mooie posities
in onze branche. Uiteraard zie ik ook
nog steeds traditionele patronen in het
bedrijfsleven, dat is blijkbaar lastig te
veranderen. Er zijn nog vaak vooroordelen
over leiderschap van mannen
en vrouwen. Dat is wel een uitdaging
en dat moet je ook een beetje leuk vinden.
Het zou mooi zijn als we oude patronen
en vooroordelen nog meer kunnen
loslaten en bouwen aan een toekomst
waar iedereen tot zijn of haar
recht kan komen. Goede leiders zorgen
voor diversiteit en inclusiviteit in
hun organisatie en weten die ook ‘aan’
te zetten.”
Volgens Muters is uitwisseling van
kennis en ervaring tussen sectoren
wenselijk. “Veel bedrijfstakken kennen
soortgelijke problematieken, hebben
soortgelijke uitdagingen. We kunnen
heel veel kennis delen en ervaringen
uitwisselen op het gebied van innovatie,
data, digitalisering, klantfocus, kostenbesparing
en waardecreatie. Graag
wil ik bijdragen in de balans van zakelijkheid
en zingeving. En ook maatschappelijk
meer betekenen. Uiteindelijk
hebben we met zijn allen maar één
belang en dat is het leefbaar houden
van onze planeet. We moeten veel meer
samenwerken om tot echte verbeteringen
te komen. Dat geldt uiteraard ook
WINTER 2019 NFM | 9

AAN DE KEUKENTAFEL
“ER ZIJN EEN HELEBOEL GOEDE VROUWEN IN
MOOIE POSITIES IN ONZE BRANCHE”
CARLA MUTERS
Carla Muters ging in 1997 na haar
studie Bedrijfseconomie werken als
management trainee bij ING. Daarna
werd ze sectormanager bij de Goudse,
van 2001 tot en met 2004. Voor
o.a. AOV en Universal Life en het opzetten
van Hypotheken met nieuwe
buitenlandse geldverstrekkers.
In 2005 maakte ze de overstap naar
SNS Reaal waar ze onder meer werkte
als bedrijfshoofd Productmanagement
& Marketing en als Unit Manager
Change, waaronder het programma
voor de woekerpolissen. In
2015 werd ze Unit Manager Product
& Business Development bij Vivat. In
2017 ging ze naar NHG (waarachter
de Stichting Waarborgfonds Eigen
Woningen), waar ze sinds 2018 samen
met Arjen Gielen het bestuur
van NHG vormt. NHG zorgt voor
meerdere innovaties voor zowel toegankelijkheid,
proces, verduurzaming
en woningbehoud. Waaronder
een verhuisregeling voor senioren,
de inkomensbepaling loondienst,
Energiebespaarbudget en de inkomensverklaring
ondernemer. Innovatie
staat ook de komende tijd hoog
in het vaandel bij Muters.
in onze sector. Als we meer samenwerken,
kunnen we van grotere betekenis
zijn. Stap over je eigen schaduw heen
en werk samen op het gebied van digitalisering
en data. Als je echt in je eigen
kracht gelooft, weet je je altijd te onderscheiden.”
MAATSCHAPPELIJKE IMPACT
Muters kwam via een headhunter bij
NHG terecht. “Vooraf dacht ik dat NHG
een ambtelijke en kleine organisatie
was, maar dat bleek helemaal niet
waar. NHG heeft een enorme impact op
de markt van woningfinanciering voor
consumenten en draagt pro actief bij
aan vernieuwing. Met het oplossen van
knelpunten in de woningmarkt, het
helpen van kwetsbare groepen en het
bieden van maatwerk. De cultuur is informeel
en we bouwen aan een lerende
organisatie met zo’n negentig professionals.
De nieuwe open ruimte in
Utrecht -in plaats van de hokjes in Zoetermeer-
zorgt voor een andere energie
en creëert ook nieuwe mogelijkheden.
We hebben nu niet alleen intern de
mogelijkheid om beter samen te werken,
maar ook extern. We kunnen partijen
bij elkaar brengen en samenwerken
met medewerkers én stakeholders
aan vernieuwing en het vergroten van
onze gezamenlijke maatschappelijke
impact.”
“Samen met de markt willen we
de komende jaren zorgen voor meer
toegang voor consumenten tot verantwoorde
woonfinanciering, het verbeteren
van processen en consumenten helpen
met woningbehoud en vangnet. Iedere
keer als wij een bijdrage kunnen
leveren om kwetsbare groepen te helpen
of om verduurzaming te versnellen,
heeft dat een grote maatschappelijke
impact.”
Hoe duurzaam is jouw woning?
“Het is een huis uit 1929 en dat is oprecht
best lastig. Je moet doen wat je
kan doen. We hebben bijvoorbeeld vier
zonnepanelen en we hebben dubbel
glas in onze glas in lood ramen gezet.
Verder heeft een vriend met infrarood
onze isolatie bekeken en zetten we de
temperatuur in huis nooit hoog. Uiteraard
zorgt dit soms voor enig ongemak
bij vrienden, maar die zetten we in de
winter dan bij de open haard.” n
10 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
– e s s a y –
Een geldsysteem voor
een betere wereld
De economie zou een middel moeten zijn om onze levenskwaliteit, waarin ook ons sociaal
welzijn en een leefbaar milieu vervat zijn, te verzekeren. Het lijkt er echter op dat wij, mensen,
het middel zijn om de levenskwaliteit van onze economie te waarborgen. Wij moeten immers
aan de slag in een betaalde baan om ervoor te zorgen dat de economie gezond blijft, wij
moeten consumeren zodat de boel blijft draaien. Het moet en kan anders.
TEKST EDDY VAN HEMELRIJCK EN STEF KUYPERS | BEELD PETER THEUNISSEN
W
aarom is het binnen ons huidig economische
systeem zo belangrijk dat iedereen een betaalde
baan heeft? Onbetaald werk, zoals kinderen opvoeden,
mensen in nood helpen en vrijwilligerswerk,
telt niet mee voor ons bruto nationaal
product. Het tikt dus niet aan in de economie en het werk
levert geen inkomen op. Onbetaald werk voegt nochtans wel
waarde toe aan onze samenleving, terwijl betaald werk dat
niet noodzakelijk doet. Het is zelfs zo dat er een sterke omgekeerde
correlatie bestaat tussen de meerwaarde van een baan
voor de samenleving en het salaris dat ermee verdiend kan
worden. Met andere woorden: hoe meer waarde je bijdraagt
aan de samenleving, hoe minder je in het huidige systeem
over het algemeen betaald krijgt.
David Graeber stelt in een onderzoek vast dat ongeveer
veertig procent van de werkenden in Groot-Brittannië hun eigen
baan overbodig vindt. Je kan je afvragen wat het nut is
van deze banen.
WAANZIN
In het huidige economische systeem moeten bedrijven steeds
meer verkopen om hun marktaandeel te behouden en de
beurswaarde te verhogen. Productie is dus de motor. De reclamewereld
wil ons ertoe bewegen om die geproduceerde goederen
te consumeren. Om de consumptie te stimuleren maken
de bedrijven gebruik van een tweetal principes.
• Planned obsolescence ofwel ‘geplande veroudering’ is het principe
dat ervoor zorgt dat producten zo ontworpen worden
dat ze binnen een vooropgestelde termijn stukgaan of niet
meer compatibel zijn met andere producten uit de reeks en
ze zijn bovendien niet of moeilijk te repareren. Dit geldt onder
meer voor printers, lampen en televisietoestellen.
• Perceived obsolescence is het principe dat ervoor zorgt dat
producten die uit de mode zijn, worden vervangen door
nieuwe trendy producten.
De massaproductie en -consumptie leidt tot een steeds groter
wordende afvalberg. Een oplossing voor die afvalberg is dat
we duurzame producten maken met een lange levensduur,
die ook eenvoudig herstelbaar en/of recyclebaar zijn. We evolueren
dan van een lineair naar een circulair systeem. De
overgang naar een circulaire economie verloopt echter zeer
traag. Logisch, want dit zou betekenen dat er minder geproduceerd
en geconsumeerd wordt. Dat betekent ook minder
banen. En dat is niet in het belang van ons huidige, op groei
gebaseerde, economische systeem.
12 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
BOOSDOENER
In al deze processen speelt geld een cruciale rol. Opmerkelijk
dat bijna geen enkele econoom het over geld heeft. Wel gaat
het over schulden, handelstekorten- en overschotten, beurswaarden
en consumptiepatronen. De kern van de zaak wordt
doorgaans niet genoemd: hoe komt geld in omloop en hoe
verdwijnt het, wat is de invloed van rente op onze samenleving
en ons economische systeem? Meer dan 95 procent van
het geld wordt door privébanken gecreëerd door het uitgeven
van leningen. Deze banken maken daar winst op, waardoor
geldcreatie afhangt van het winstmodel van banken. Zonder
winst is er dus geen geldcreatie.
Het werkt als volgt:
• Je gaat naar de bank voor een lening van bijvoorbeeld
100.000 euro;
• De bank, met als doelstelling winst, stelt het contract op;
• De bank creëert 100.000 euro en die komt op jouw rekening
terecht;
• Tegelijk creëert de bank een schuld;
• Je betaalt de lening af, met rente. Je betaalt dus meer geld
dan er gecreëerd is;
“IN TIJDEN VAN DE GROOTSTE NOOD KOMT
HET BESTE IN MENSEN NAAR BOVEN”
• Bij terugbetaling van de geleende 100.000 euro worden de
schuld en het geleende geld vernietigd;
• De rente geldt als inkomsten voor de bank en die wordt
behouden.
Een fantastisch business model!
Banken dienen een minimum reserve te hebben voor hun uitstaande
leningen. Deze wordt per bank berekend door de ECB
en zit momenteel ergens rond de vier procent. Om hun reserves
op het vereiste peil te houden, lenen banken bij andere
banken of bij de ECB. Het is niet zo dat banken spaargeld van
anderen uitlenen (er zijn enkele uitzonderingen). Elke lening
creëert nieuw geld. En elke afbetaling vernietigt geld.
WINTER 2019 NFM | 13

GEWOON... DOEN!
NOODZAAK AAN GROEI
Geld kan dus niet bestaan zonder schuld. Om geld beschikbaar
te houden in de economie, moeten er constant nieuwe
leningen worden aangegaan. Gezien banken winst willen maken,
moeten er steeds grotere leningen worden aangegaan
om de uitstaande schulden inclusief rente aan de banken te
kunnen terugbetalen. Indien alle schulden zouden worden
terugbetaald, wordt het door banken gecreëerd geld (95% van
het beschikbare geld) herleid tot nul.
Door het uitgeven van steeds grotere leningen blijft de
geldmassa groeien waardoor de economie moet meegroeien
om hyperinflatie tegen te gaan.
Zonder groei, geen leningen, zonder leningen geen geld,
zonder geld geen economie. Vandaar dat ons huidige economische
systeem, dat steunt op ons huidige monetaire systeem,
behoefte heeft aan meer banen, meer productie en
meer consumptie. De beschikbaarheid van geld hangt af van
de groei van onze economie. En het voorbestaan van onze
economie hangt af van de beschikbaarheid van geld. Dat is
een gevaarlijke koppeling.
De noodzaak aan economische groei zet ons beleid rond
milieu en sociale duurzaamheid zwaar onder druk. De zogenaamde
gedwongen keuze tussen economie, milieu en sociale
duurzaamheid is een valse keuze, die afgedwongen wordt
door ons huidige geldsysteem. De invloed van ons huidige
geldsysteem op onze economie blijft jammer genoeg onzichtbaar
voor de meeste beleidsmakers en economen, waardoor
het niet de aandacht krijgt die het verdient.
Het kan ook anders. Hiervoor moeten we bereid zijn om
naar het geldsysteem, het fundament van ons huidige economische
systeem, te kijken.
ALTERNATIEF
Er komen steeds meer initiatieven die alternatieven aanbieden
voor het huidige systeem. Eén ervan is het door Happonomy
ontwikkelde Sustainable Money System (SuMSy) met de
volgende uitgangspunten:
• iedereen heeft toegang tot een voldoende hoeveelheid geld;
• oppotten en de neiging tot ‘steeds meer’ wordt tegengegaan;
• het systeem werkt zowel in een groeiende, een stabiele als
een krimpende economie. Met andere woorden de stabiliteit
van het economische systeem staat los van de stabiliteit
van het geldsysteem;
DE ZOGENAAMDE GEDWONGEN KEUZE
TUSSEN ECONOMIE, MILIEU EN SOCIALE
DUURZAAMHEID IS EEN VALSE KEUZE”
Stef Kuypers
Stef Kuypers is spreker, onderzoeker in de monetaire en
gedragseconomie, innovatief denker, systeemdenker, facilitator
en improvisator. Met Happonomy onderzoekt hij
de invloed van geld op het gedrag van mensen, hoe geld
het politieke systeem beïnvloedt en wat het effect van
geld is op het welzijn van mensen en de samenleving als
geheel.
Happonomy is een non-profit organisatie die ernaar
streeft een economisch systeem te creëren dat het welzijn
van mensen op de voorgrond plaatst. Ondersteund door
gedragswetenschappen, systeemdenken en baanbrekend
onderzoek in gedragseconomie onderzoekt Kuypers dit
onderwerp diepgaand en daagt hij enkele diepgewortelde
veronderstellingen en overtuigingen uit. Van daaruit
opent hij de weg naar nieuwe, innovatieve oplossingen
die door beleidsmakers kunnen worden gebruikt om een ​
samenleving te creëren waarin iedereen kan gedijen.
• alles wat belangrijk is voor het goed functioneren van een
maatschappij waarin iedereen een goed leven kan hebben,
wordt financieel ondersteund.
Hoe werkt het? Geld wordt schuldenvrij gecreëerd om iedereen
van een gegarandeerd inkomen te voorzien. Dit is gelijkaardig
aan een universeel basisinkomen, maar die term geeft
de indruk dat mensen enkel een minimaal inkomen mogen
krijgen om te kunnen overleven. Wij zijn van mening dat het
een beetje meer mag zijn en gebruiken liever de term gegarandeerd
inkomen.
14 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
“BANKEN KUNNEN DE ECONOMIE VAN
MORGEN HELPEN BOUWEN EN INZETTEN
OP FINANCIËLE BEGELEIDING VAN
INDIVIDUEN EN BEDRIJVEN”
Stel dat dit inkomen 2000 euro per maand bedraagt. Waar
komt dat geld dan vandaan? Het antwoord is simpel: uit het
niets, net zoals banken dat nu doen. Met het verschil dat SuM-
Sy geen schuld creëert en zonder rente werkt. Wel is er sprake
van demurrage. Dit is vergelijkbaar met negatieve rente,
wat bij mensen initieel op weerstand stuit. Daarom is voor
individuen een deel van hun geld vrijgesteld van demurrage,
de demurrage vrije buffer. Dit vrijgestelde deel, bijvoorbeeld
50.000 euro, is een bedrag dat vergelijkbaar is met een belastingvrije
schijf. Zolang er minder geld op een rekening staat
dan 50.000 euro, wordt er geen demurrage betaald. Op het bedrag
daarboven wordt bijvoorbeeld 1 procent betaald.
Het oppotten van geld wordt op deze manier minder aantrekkelijk
omdat mensen die veel geld bezitten veel demurrage
moeten betalen. Op een gegeven moment zelfs meer dan
wat ze krijgen van hun gegarandeerd inkomen.
Bijvoorbeeld: het maandelijks inkomen uit werk bedraagt
3.000 euro, het gegarandeerde inkomen bedraagt 2.000 euro
en op je rekening staat 500.000 euro.
• gegarandeerd inkomen: 2.000 euro
• demurrage:
– 4.500 euro (1% 500.000 minus
50.000 vrije buffer)
• netto-resultaat – 2.500 euro.
• Inkomsten
500 euro (inkomen uit werk van
3.000 minus 2.500)
Hoe kun je dan een huis kopen? Als je in één keer 200.000
euro op je rekening krijgt gestort, moet je direct demurrage
betalen. Een gespreide betaling is voordeliger. Dit zorgt er
ook voor dat geld meer in beweging is.
De betaalde demurrage gaat naar projecten en diensten
voor algemeen belang, zoals onderwijs, gezondheidszorg,
openbaar vervoer. Als die projecten dan nog geld tekort komen,
maakt SuMSy geld bij om de projecten volledig te financieren.
SuMSy zorgt voor een gedeeltelijke ontkoppeling van inkomen
en een betaalde baan. Door het gegarandeerd inkomen
kunnen mensen op zoek gaan naar zinvollere activiteiten,
al dan niet betaald. Het versterkt ook hun loononderhandelingspositie,
waardoor waarde toevoegende banen beter
vergoed zullen worden. En de noodzaak aan nutteloze banen,
om mensen toch aan werk te kunnen helpen, verdwijnt.
SuMSy is vandaag nog een theoretisch model dat in de
praktijk getoetst moet worden. Wel zijn er twee spellen (een
Eddy van Hemelrijck
Eddy van Hemelrijck is ceo van training- en consultancybureau
Maror (dat MAatschappelijk Relevante ORganisaties
versterkt). Hij studeerde Toegepaste Economische
Wetenschappen, Business Administration en Geowetenschappen
en startte eind jaren 80 een carrière in de ruilhandel
voor Johnson&Johnson in de ex-Sovjet Unie en
China. In 1990 ging hij werken voor het Belgische tassenmerk
Kipling waar hij werd benoemd tot Vice President
Worldwide Sales Kipling.
Terug in België werd hij gastprofessor aan de Karel de
Grote Hogeschool in Antwerpen waar hij voornamelijk
duurzaam ondernemen, persoonlijke ontwikkeling en intercultureel
management ging doceren. Sinds 2002 werkt
hij voor Belgische en internationale bedrijven.
Hij is een veel gevraagd trainer/consultant rond (intercultureel)
leiderschap, duurzaamheid, verkoop en communicatie
en is medeoprichter van het community project
Emagine Life (www.emagine.life) .
simpel kaartspel en een complexer bordspel) ontwikkeld die
gebruikt worden voor onderzoek naar gedragsverandering.
De voorlopige resultaten zijn veelbelovend. Bij het invullen
van de enquêtes die na het spelen van het kaartspel worden
verdeeld, rapporteren de deelnemers minder stress, een hoger
niveau van samenwerking en minder angst om niet genoeg
te hebben als er met SuMSy wordt gespeeld. SuMSy heeft
daardoor een positief effect op een goede levenskwaliteit voor
het individu.
WINTER 2019 NFM | 15

GEWOON... DOEN!
ALLES WAT BELANGRIJK IS VOOR HET GOED
FUNCTIONEREN VAN EEN SAMENLEVING
WORDT FINANCIEEL ONDERSTEUND.”
TOEKOMST BEDRIJVEN EN BANKEN
Wat betekent SuMSy voor bedrijven? Ook hier zal er aan ‘omdenken’
gedaan moeten worden. De demurragevrije buffer,
die het mogelijk maakt om kosteloos kapitaal bij te houden,
is er enkel voor individuen maar niet voor bedrijven. Individuen
kunnen echter wel een deel van hun demurragevrije
buffer ter beschikking stellen aan bedrijven, waardoor deze
ook een kapitaal reserve kunnen aanleggen. Deze buffers
kunnen ter beschikking gesteld worden door werknemers,
klanten, eigenaars en sympathisanten voor wie het bedrijf betekenis
heeft. Het beheer van de ter beschikking gestelde demurragevrije
buffer blijft echter altijd bij het oorspronkelijke
individu. Als het bedrijf zijn werknemers slecht behandelt,
kan het individu die buffer weer terugnemen. Op die manier
ontstaat er een relatie tussen bedrijven en de samenleving,
zoals we die nog niet kennen. Bedrijven zullen automatisch
naar meer waarde gedreven modellen moeten overschakelen
om een demurrage vrije buffer op te bouwen. Het maatschappelijk
voordeel is evident.
Bedrijven gaan op deze manier langdurige relaties met
hun klanten aan, waardoor ze kunnen omschakelen van
een product verkoop model naar een product als een service
model. In plaats van te hopen dat de klant opnieuw jouw
product koopt, is er een maandelijkse inkomstenstroom op
gang gekomen. Alle inspanningen van het bedrijf worden op
deze manier ingezet op klantenbinding en servicekwaliteit.
De gemaakte producten worden daardoor automatisch ook
duurzamer; er is geen nood meer aan planned & perceived obsolescence.
Banken verliezen de mogelijkheid geld te scheppen en
zullen een andere rol moeten gaan spelen. Dat kan een mooie
rol zijn. Banken hebben kennis van financiële modellen. Die
kennis kunnen ze inzetten bij het ontwikkelen van nieuwe
modellen voor een SuMSy-economie. Ze kunnen de economie
van morgen mee helpen bouwen en inzetten op financiële begeleiding
van individuen en bedrijven.
ECONOMIE VAN GENOEG
In de SuMSy-economie is samenwerking het devies. Omdat
geld niet meer ervaren wordt als een schaars product, verdwijnt
de geldcompetitie. SuMSy kan ervoor zorgen dat de
economie weer een middel wordt om onze levenskwaliteit te
verzekeren. Het leidt tot een economie van ‘genoeg’, met respect
voor ons sociaal welzijn en het milieu.
Tot slot, voor velen is de gedachte van genoeg en samenwerken
een raar idee want het overheersende wereldbeeld is
dat de mens egoïstisch, inhalig en wreed is. Op dat beeld is
ook ons huidig economische model gebouwd. Maar dat beeld
klopt niet, zoals ook Rutger Bregman in zijn boek De meeste
mensen deugen feilloos aantoont. In tijden van de grootste
nood komt het beste in mensen naar boven. En dat kunnen
we juist nu heel goed gebruiken. n
16 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
WILMA DE BRUIJN:
“ALTIJD OP ZOEK NAAR HET
JUISTE EVENWICHT.”
18 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
Wilma de Bruijn is met hart en ziel gedreven om het mooiste in de verzekeringssector te stimuleren,
ontwikkelen en zichtbaar te maken. Als general manager van Eurapco, een samenwerkingsverband
van acht Europese coöperatieve verzekeraars, beschikt ze over een ‘proeftuin’
met meer dan 43 miljoen klanten, ruim 60.000 medewerkers en een bruto premie volume
van ongeveer 55 miljard. “In plaats van onderlinge concurrentie, groeien we met elkaar
zonder onze autonomie te verliezen Er is zoveel mogelijk als je niet met elkaar in competitie
bent. En als onderlinge vriendschap groeit, dan beweegt echte innovatie zo veel sneller.”
Vriendschap
geeft kleur aan
verandering
TEKST IVO VALKENBURG | BEELD PETER BEEMSTERBOER
Als we haar spreken in haar
huis in Nederland, is ze zojuist
teruggekeerd van een
board symposium in Duitsland
met de beslissers van
Achmea, Caser (Spanje),
Covéa (Frankrijk), Gothaer (Duitsland),
Länsförsäkringar (Zweden), LocalTapiola
(Finland), Reale Group (Italië) and
Swiss Mobiliar (Zwitserland). Er stromen
honderden ‘likes’ binnen op de
social media. Dame Inga Beale, de eerste
en inmiddels enige vrouwelijke CEO
in de ruim 300-jarige geschiedenis van
het prestigieuze verzekeringsconcern
Lloyds of London, prikkelde het gezelschap
tijdens de bijeenkomst met haar
progressieve denkbeelden en praktijkervaringen.
Beale is onder meer initiatiefnemer
van het wereldwijde ‘Dive In
Festival’ dat als doel heeft om diversiteit
en inclusiviteit in de verzekeringswereld
te bevorderen. Vorig jaar trok
“OM TE KUNNEN
VERNIEUWEN, ZULLEN
WE VOORBIJ ONZE
ANGSTEN MOETEN”
dit festival meer dan 9000 bezoekers op
115 events in 27 landen.
De Bruijn: “Als je altijd blijft kijken,
denken, geloven zoals je altijd hebt gedaan,
dan blijft ons overkomen wat ons
altijd overkomt. Het lijkt wel alsof we
als mensheid van nature pas echt in
beweging komen als het water ons tot
aan de lippen staat. De wereld staat in
brand. Planeet aarde wordt geconfronteerd
met grote uitdagingen. We hebben
echte doorbraken nodig. Op de
korte termijn. Ik zie dan ook een hoge
urgentie in het aanpassen van organisaties
aan de paradigma verschuivingen
die hier en daar al volop in beweging
zijn. Buitengewone tijden vragen
erom onze grenzen te verleggen, nieuwe
methoden uit te vinden en in nieuwe
richtingen te experimenteren. Vanuit
Eurapco geven we ruimte aan innovatieve
en inspirerende oplossingen.
Door open en kwetsbaar praktijkervaringen
te delen, komen nieuwe ideeën
tevoorschijn die kleur geven aan de
noodzakelijke verandering. Met de diversiteit
van het Eurapco netwerk gebruiken
de partners de kracht van elkaars
lokale kennis. Daarmee overtref
je de kracht van een global player.”
KWETSBAAR
Iedereen die Wilma de Bruijn een beetje
kent, weet dat haar denken en doen
WINTER 2019 NFM | 19

GEWOON... DOEN!
niet beperkt blijft tot de gebaande paden.
Ze prikkelt op geheel eigen wijze
mensen en organisaties om vooral uit
hun cocon te komen. “Ik stimuleer niet
alleen de samenwerking tussen verschillende
verzekeraars, maar bouw
ook een netwerk van waardevolle diensten
en producten aan klanten vanuit
het netwerk van leveranciers, producenten,
concurrenten en andere belanghebbenden.
Daarmee geef je ook
voeding aan de ontwikkeling van ecosystemen.
Duurzame oplossingen vragen
om erkenning dat we onderling
van elkaar afhankelijk zijn. We hebben
elkaar nodig om snel tot krachtige
doorbraken te komen. Kijk naar hoe
Nespresso een productief samenwerkingsverband
heeft opgericht om tot
een circulaire economie te komen. De
koffie-cupjes worden nu zelfs gebruikt
om er trendy fietsen van te maken en
tassen en pennen.”
Tijdens het laatste board-symposium
sprak Paul Efmorfidis, de oprichter
van de Griekse beddenfabrikant COCO-
MAT, die alles produceert van natuurlijke
materialen. “Negennegentig procent
van het afval wordt gerecycled, bijvoorbeeld
tot slippers met cocosvezel in de
zool, carpetten of deuren. Zijn nieuwste
5-sterrenhotel in Athene opereert
vrijwel zonder plastic en papier. Binnen
Europa zie ik elk land in een andere
fase van verandering. In onze sector
zijn we zo geneigd om steeds het wiel
zelf uit te vinden. Eenmaal uitgevonden
houden we het vaak angstvallig bij
ons. Uit angst waarvoor eigenlijk? Door
in alle kwetsbaarheid onze successen,
maar ook onze faalervaringen, te delen,
versterken we elkaar juist. Door de
mens, de klant, daadwerkelijk centraal
te plaatsen, niet vanuit politieke correctheid,
maar oprecht vanuit de wil
om de kwaliteit van leven centraal te
plaatsen, kunnen we op korte termijn
doorbraken realiseren die voor velen
nog ondenkbaar lijken te zijn.”
VIRTUEEL ZIEKENHUIS
Eurapco werkt samen met partners in
het internationale bedrijfsleven en met
“DOOR IN ALLE
KWETSBAARHEID ONZE
SUCCESSEN, MAAR OOK
ONZE FAALERVARINGEN, TE
DELEN, VERSTERKEN WE
ELKAAR”
de wetgever in Brussel aan de ontwikkeling
van een virtueel ziekenhuis: een
toegankelijk online platform voor contact
tussen patient met dokters en zorgverleners.
“We zoeken praktische antwoorden
op de stijgende zorgkosten,
zonder de kwaliteit van de zorg aan
te tasten. Sterker nog: we zoeken juist
naar verbetering van zowel de kwaliteit
als de kwantiteit. Samen bouwen
we aan long term care in de gezondheidszorg.
Een ander voorbeeld is in Israël
waar we een selectie hebben gemaakt
uit de crème de la crème high techstartups
om deze vervolgens te ondersteunen
en in ruil hun kennis en inzichten
te integreren binnen de Europese verzekeringsmarkt.
Op die manier spelen we
proactief in op de nieuwste mogelijkheden
door technologische innovatie en
digitalisering om de dienstverlening
aan de klant te verbeteren. Tegelijkertijd
helpt het ons ook bij de beheersing
van de risico’s van innovatie en het verantwoord
en transparant gebruik maken
van big data. Kijk alleen al naar de
risico’s ten gevolge van klimaatverandering.
We gebruiken data om betere
voorspellingen voor de toekomst te maken.
Daarbij verlies ik nooit de praktische
vertaalslag uit het oog. Met onze
partners praten we bijvoorbeeld over
het in een app tastbaar maken van beleid
om in noodsituaties mensen veilige
schuilomgevingen te bieden, waarbij
ook hun auto’s beschermd kunnen
worden geparkeerd.”
INNOVATIE
“Ook intern stimuleren we een actieve
uitwisseling van kennis en inzichten.
Zo heeft Achmea bijvoorbeeld begin
2019 de beoordelingsgesprekken voor
hun 12.000 medewerkers afgeschaft.
Het jaarlijkse functioneringsgesprek is
daarmee van de baan. Teams binnen de
organisatie bepalen in hoge mate zelf
hoe ze de feedback organiseren voor
hun mensen. De prestatie is losgekoppeld
van een salarisgroei. In de nieuwe
situatie maken leidinggevenden zelf afspraken
met hun medewerkers over het
belonen van goede prestaties. Leiders
uit andere landen vallen bijna van hun
stoel van verbazing dat zoiets mogelijk
is met zulke positieve resultaten. Wat
is er mooier om dit soort kennis en ervaring
te delen? Zo delen verzekeraars
vanuit acht landen hun sterktes, zwaktes,
kansen en obstakels. We luisteren
naar elkaar, stellen elkaar vragen en
helpen elkaar verder. Nieuwe business
modellen, innovatie van producten en
diensten en risk-management blijven
op die manier niet langer geïsoleerd tot
een klein groepje experts. Ik word hier
zelf ook zo blij van. Zet mensen in hun
eigen krachtveld en leer ze hun talent
kennen en ontwikkelen. Daar haal ik
mijn energie vandaan. Ik ben een verkenner!
Waar, in welk land, bij welk
bedrijf, is ervoor welk probleem al wel
een oplossing gevonden?”
BALANS
Verandering in bestaande organisaties
is eenvoudiger gezegd dan gedaan. “De
systeemcrisis waarin we als samenleving
verkeren vraagt naar mijn visie
om nieuwe wegen in te slaan. De meeste
mensen willen het beste, alleen kijken
we allemaal door onze eigen bril.
In de financiële sector is de balans tussen
linker-en rechterhersenhelft veelal
uit balans. Ik streef naar een betere
coherentie tussen beide. Het is niet
elk mens gegeven om vanuit balans te
werken. Vandaar dat ik graag samenwerk
met teams die bestaan uit een diversiteit
van mensen. Millenials hebben
weer een hele andere aanpak van
20 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
zaken dan een senior expert. Het gaat
om de balans tussen enerzijds logisch,
mentaal en lineair denken en doen, en
anderzijds de creativiteit, het non-lineaire.
Voor de één domineert de technologie,
voor de ander de menselijke relatie.
Voor mij draait het telkens om het
juiste evenwicht.”
Ter illustratie: ergens in Europa is
De Bruijn betrokken in een proces waarbij
mensen in delen van de organisatie
elkaar niet meer voldoende vertrouwen.
“Snelle veranderingen voor het
intermediair, transparantie, verlaging
van de beloning en een reeks van nieuwe
wet- en regelgeving geeft veel emotionele
onrust. Ik zie hoe het management
vanuit emotionele onrust wordt
benaderd. Men heeft het gevoel niet
gezien te worden. Men is op zoek naar
erkenning. De reactie van het management
is juist rationeel. Ongetwijfeld
met de juiste intentie, alleen zie ik twee
“WAAR, IN WELK LAND, BIJ WELK BEDRIJF, IS ERVOOR
WELK PROBLEEM AL WEL EEN OPLOSSING GEVONDEN?”
groepen langs elkaar heen werken. Met
elkaar in onbegrip zijn. Er wordt een
andere taal gesproken. Dit soort situaties
zijn alleen op te lossen als beide
partijen leren om zichzelf te verplaatsen
in de huid van de ander. Dat is pas
mogelijk als je werkelijk bereid bent
om eerst naar jezelf te kijken. Naar zowel
je kracht als je zwaktes. Zolang je
vanuit een slachtofferrol naar de ander
blijft kijken, dan heeft de buitenwereld
het altijd gedaan. Je zult uiteindelijk
over je eigen schaduw heen moeten
springen wil je de ander kunnen bereiken.
Dat vraag om echtheid, verbinding
en durf. Vaak blijven mensen steken in
hun eigen angstgevoelens. Het is dan
gemakkelijker om je eigen problematiek
op de ander te schuiven, in plaats
van jezelf beter te leren kennen. Om te
kunnen vernieuwen, zullen we voorbij
onze angsten moeten.”
VERTROUWEN
Van nature kent De Bruijn weinig
angst. Op jonge leeftijd was ze topturnster.
Een ernstig ongeluk op haar achttiende
veranderde op slag haar leven.
Inmiddels is ze ontelbare keren geopereerd
aan haar knie. Enkele jaren geleden
deelde ze haar praktijkcasus tijdens
een conferentie met zeventig orthopedisch
chirurgen. Foto’s moesten
de waarheid van haar verhaal bevesti-
WINTER 2019 NFM | 21

GEWOON... DOEN!
“ZOLANG JE VANUIT EEN
SLACHTOFFERROL NAAR
DE ANDER BLIJFT KIJKEN,
HEEFT DE BUITENWERELD
HET ALTIJD GEDAAN”
gen, want het is hoogst uitzonderlijk
hoe De Bruijn het voor elkaar heeft gekregen
om überhaupt nog te kunnen
lopen. Doorzettingsvermogen zit in
haar bloed. Wat dat betreft blijft ze in
de kern nog steeds een topsporter. “Van
huis uit heb ik het meegekregen wat
het is om te overleven. Als topturnster
was ik niet lenig, maar wel sterk. Om
als turnster op die balk te blijven, moet
je wel eerst duizend keer geoefend hebben.
In het bedrijfsleven werkt het niet
anders. Maar daar gooien we de handdoek
al in de ring na één of twee mislukkingen.
Eigenlijk ben ik nooit bang.
Hooguit ken ik de angst om niet meer
te kunnen lopen. Ik heb de donkere
kant van het leven tot in de diepste dalen
ervaren. Binnen mijn familie, mijn
gezin en in mijn eigen leven. Als pijn,
chaos, en zelfs ernstige levensbedreigingen
me iets hebben geleerd, dan is
het wel om te leren vertrouwen. Vanuit
dat vertrouwen probeer ik andere mensen
te helpen in hun kracht te komen.
In elk mens zit die kracht. Ongeacht de
rottigheid die je tegenkomt, kun je ervoor
kiezen om jezelf als slachtoffer te
zien en verzuurd door het leven te gaan
of je kunt ervoor kiezen om juist die
rottigheid aan te grijpen om het anders
te gaan doen.”
De Bruijn is ervan overtuigd dat het
enorm belangrijk is om je uit te spreken
wat je voelt en wat je denkt. Niet
alleen in je privé-relaties, maar ook zakelijk.
“Als je iets ziet wat je irriteert,
spreek erover, maak het transparant.
Alleen als we zaken boven tafel brengen,
kan het veranderingsproces beginnen.
Als ik voel dat er iets aan de hand
is, dan stap ik erop af. Daarbij probeer
ik altijd ruimte te creëren voor de ander.
Als ik onrecht zie, spring ik erin.
Letterlijk. Op straat, in het bedrijfsleven
en in de samenleving als geheel.”
AGENDA
De Bruijn is veel actiever dan wat ze
met de buitenwereld deelt. Alleen haar
Zwitserse personal assistant en haar
man Adri kennen de geheimen van
haar agenda. Haar nauwe betrokkenheid
bij het welzijn van mens, de verzekeringssector
en de maatschappij als
geheel zorgt ervoor dat haar dagen tot
de nok zijn gevuld met werkzaamheden.
Het is niet voor niets dat haar portret
in het Rijksmuseum is opgenomen
in een reeks van topvrouwen in de samenleving.
Ze is vaak onzichtbaar betrokken
bij het stimuleren van nieuwe
maatschappelijke initiatieven en ook
staat ze klaar voor mensen in haar omgeving
die zijn vastgelopen in het leven.
Met haar deurwaardersachtergrond
van vroeger en haar man als boekhouder
weet ze mensen door financiële
problemen te loodsen. “We lopen allemaal
in het leven weleens ergens tegenaan.
Dan heb je iemand nodig. Ik heb
het goed, en deel dat graag met anderen.
Zonder mijn man Adri zou ik het
niet kunnen doen”, waarop haar man
vanuit een andere kamer snel binnenwandelt
en antwoordt: “Wilma is een
echte alien. Ze is met een ruimteschip
‘Geef het nooit op’ op onze planeet geland.
Ze bruist van de energie en is altijd
bezig hoe ze andere mensen kan
helpen.” n
22 | NFM WINTER 2019

COLUMN
“IN MIJN DIEPSTE
WANHOOP VOELDE IK
MIJ GEDRAGEN DOOR EEN
RIJKDOM WAAR IK GEEN
WOORDEN VOOR HEB”
Paul de Blot
Paul de Blot (1924, Java) studeerde theologie, filosofie, natuurkunde, psychologie,
wetenschapsfilosofie, bedrijfskunde en spiritualiteit. Op Nyenrode promoveerde
hij op zijn proefschrift Vernieuwing in een chaotische omgeving door vernieuwing
van de mens. In deze studies specialiseerde hij zich vooral op de evolutie, het
geluk bij Plato en de cultuurfilosofie.
Tijdens deze vorming deed hij werk als bouwarbeider bij de Bouworde in
Duitsland voor de huisvesting van de Oostduitse vluchtelingen, in het Midden-
Oosten in de kibboets van Tel Aviv en gaf les in het lager en middelbaar onderwijs
op Java. Van 1962 tot 1978 doceerde hij Indonesische staatsleer, filosofie,
godsdienstleer en ecologische technologie aan de staatsuniversiteit in Yogyakarta
en was aalmoezenier van de Indonesische Marine.
Na de mislukte communistische staatsgreep in Indonesië van 1965 werd
hij belast met de zorg voor de slachtoffers van de staatsgreep, waaronder de
500.000 gevangenen in de concentratiekampen.
In 1979 werd hij benoemd tot studentenmoderator aan de Universiteit
Nyenrode en gaf daar ook trainingen voor bedrijfskundigen. In 2007 volgde zijn
aanstelling tot hoogleraar Business Spiritualiteit.
24 | NFM WINTER 2019

COLUMN
De boodschap van Kerstmis
TEKST PAUL DE BLOT | BEELD NYENRODE
Bijna heel de wereld viert kerstfeest,
maar elk land doet het op
een eigen unieke manier. Schaduwzijde
van deze uitbundige
kerstvreugde is de vereenzaming
van de daklozen die in het
station de warmte opzoeken.
Aan een kerkelijke viering wordt
minder aandacht besteed.
In Zweden komt kerstman Tom-
Tom met zijn slee vol cadeautjes
families uitbundig verrassen.
Daarnaast leeft er in Zweden ook
een kerstmystiek van engelen die
op de bevroren dennennaalden in
het bos dansen.
Ook in Nederland wordt het kerstfeest
meer als een gezellig familiefeest
gevierd dan als een religieuze
bijeenkomst. Het familiekarakter van
de kerstviering wordt pijnlijk ervaren
door de buitenlanders die zich buitengesloten
voelen.
Wie in de kersttijd naar het Oosten
vliegt, kan in Singapore een sprookjesachtige
rijkdom ervaren van de kerstmystiek.
Het is een feestelijke aanblik
van een betoverend feest waarbij de rijk
gevarieerde vormen van het kerstgebeuren
in beeld worden gebracht.
In Indonesië bieden de kerstdagen
een heel ander tafereel. In de Panca Sila
Grondwet (betekent vijf zuilen) worden
de vijf in Indonesië beleefde religies als
staatsgodsdiensten erkend. Naast het
Hindoeïsme en de Islam zijn ook het
Boeddhisme, het Protestantisme en het
Katholicisme als staatsgodsdienst erkend.
Kerstmis is in Indonesië een nationaal
feest en de kerkelijke viering draagt een
nationaal karakter. Deze religieuze vrijheid
is een unieke situatie waarmee de
eerste president Soekarno godsdienstoorlogen
heeft weten te voorkomen.
RIJKDOM
De viering van het kerstgebeuren wordt
overal ter wereld uiteenlopend gevierd.
Het kan een kerstkribbe zijn, een kerstboom,
een kerstkaars of iets anders,
vaak ook zonder religieuze diepgang.
Aan de buitenkant blijft het vaak onduidelijk
wat men eigenlijk met het
kerstfeest viert. Heel anders is de beleving
van Kerstmis aan de binnenkant
van ons bewustzijn.
Op dit spirituele zijnsniveau ervaren
velen de kerstdagen als iets wat ze
vaak heel moeilijk onder woorden kunnen
brengen. Naast de kerkelijke viering,
die vaak sterk ritueel gekleurd is,
ervaren velen Kerstmis ook als een diepe
spirituele ervaring. Die is vaak moeilijk
onder woorden te brengen, maar
kan wel heel diepgaand als een innerlijke
kracht worden beleefd. Ik heb dit
kerstmysterie in het concentratiekamp
in de wereldoorlog ervaren.
Ik lag in een Japanse dodencel, uitzichtloos
en met de dood voor ogen. Het
was er altijd nacht en ik dacht dat het
nooit meer licht zou worden. Opeens
drong er een vage melodie in mijn cel
door. Op het dieptepunt van mijn wanhoop
hoorde ik een vertrouwde melodie.
Eerst heel vaag en dan steeds duidelijker.
Ik begon de melodie te herkennen.
Het Stille Nacht drong diep in mijn
wezen door. In de diepste duisternis van
mijn cel werd het licht. Een rijkdom
van vrede en rust overweldigde me.
Op dat moment beleefde ik een
Kerstmis die ik nog nooit zo rijk heb
kunnen ervaren. In mijn diepste wanhoop
voelde ik mij gedragen door een
rijkdom waar ik geen woorden voor
heb.
HET KIND
Het kerstgebeuren heeft een betekenis
van zintuiglijke en spirituele aard.
Maar daarnaast wijst het kerstverhaal
ook op een sociale dimensie die vooral
in het mystieke Midden Oosten aandacht
krijgt. Op 6 januari wordt de
komst van de Drie Koningen gevierd. Ze
worden ook de Drie Wijzen genoemd
die voor het kerstkind geschenken komen
brengen. De koning is het symbool
van het hoogste gezag. Dat hoogste gezag
brengt geschenken voor het pasgeboren
Kind. In deze symboliek komt
weer een andere betekenis tot uitdrukking,
die van het kind. De centrale positie
van het kind in het menselijk leven,
die in het Westen vaak over het hoofd
wordt gezien, is de centrale boodschap
van de kerstviering. n
WINTER 2019 NFM | 25

GEWOON... DOEN!
FRIGYES FOGEL:
“DE KUNSTENAAR SCHUILT
IN IEDER MENS.”
26 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
De van origine Hongaarse filmmaker Frigyes Fogel (“zeg maar Frici”) won op
9-jarige leeftijd het nationale cello concours in Boedapest. Tot zijn 33ste maakte
hij als solist internationaal furore op de bekende concertpodia. Hij leefde
evenwel de droom van zijn vader. Op een dag besloot hij te kiezen voor zijn eigen
hart. Fogel reist nog steeds de hele wereld over. Nu zonder cello, maar met
een camera in de hand. Om te laten zien hoe mensen wereldwijd economie en
samenleving vernieuwen. Van ethische bankiers tot kunstenaars.
De nieuwe wereld aan
miljoenen mensen
zichtbaar maken
TEKST IVO VALKENBURG | BEELD FRIGYES FOGEL
leven achter het ijzeren
gordijn was alles
behalve een pretje.
Mijn ouders woonden
“Het
in Transsylvanië (Roemenië).
Ze waren actief in een cultureel
en intellectueel rijke omgeving.
Na de Tweede Wereldoorlog veranderde
dat in een mum van tijd. Ze werden
door de communisten binnen een halfuur
van huis en haard verdreven. Mijn
grootvader werd naar Siberië gestuurd
en kwam na zes jaar als een gebroken
mens terug. Mijn vader werd persona
non grata in Roemenië. De toekomst
voor ons gezin lag in Boedapest.”
“Mijn vader had altijd al cellist willen
worden. Vanuit Transsylvanië reisde
hij naar Boedapest om muziek en
cello te studeren. Hij was echter niet
goed genoeg om professional te worden.
Daarop besloot hij om te gaan werken
voor de Hongaarse televisie. Dat
ging hem goed af. Hij werd producer
van films en documentaires.”
“Het opgeven van zijn cellodroom was
echter niet eenvoudig. Ik werd met harde
hand gedwongen om als zevenjarige
ook de cello te gaan bespelen. Twee jaar
later won ik het nationale muziekconcours
in Hongarije, maar ik speelde veel
liever buiten met andere kinderen. Daarvoor
kreeg ik echter nauwelijks of niet
de kans. Op het conservatorium wisten
ze aanvankelijk geen raad met zo’n jong
kind. Op m’n dertiende speelde ik mijn
“IN MIJN DOCUMENTAIRES
PROBEER IK DE WERELD-
WIJDE VERSCHUIVING IN
HET DENKEN EN DOEN
ZICHTBAAR TE MAKEN”
eerste soloconcert met beroemde musici.
Ik zou twintig jaar de hele wereld afreizen
om concerten te geven.”
GELD EN CARRIÈRE
“De wereld van de klassieke muziek
wordt gedomineerd door maestros, managers
en politiek. Geld en macht spelen
een hoofdrol. De gerenommeerde
Britse muziekrecensent Norman
Lebrecht heeft er een boek over geschreven
(‘Who Killed Classical Music’).
Toen ik de eerste paar pagina’s las, herkende
ik direct mijn eigen leven. Ik heb
moeten vechten voor mijn vrijheid. Heb
ook heel wat collega’s langs de rand
van de afgrond zien gaan. Gek genoeg
is er weinig of geen ruimte voor echte
inspiratie. Terwijl kunst wat mij betreft
nu juist gaat over de verbinding met
de onzichtbare wereld. Niet alleen de
hoofden moeten verlicht worden, ook
de harten moeten worden verwarmd.
In plaats daarvan wordt er grote druk
uitgeoefend om voor succes te gaan.
WINTER 2019 NFM | 27

GEWOON... DOEN!
Het uiterlijk is belangrijker dan het innerlijk.
Alles draait om geld en carrière.
Met als gevolg dat we vandaag de dag
veel naar netjes gepolijste, beleefde en
voorspelbare muziek luisteren. Altijd
hetzelfde repertoire. Ik voelde me een
slaaf van de muziekindustrie. Terwijl ik
juist zo’n behoefte had om mezelf tijdens
het spelen als een leeg vat te maken,
om ruimte te geven aan inspiratie,
in het moment te zijn. Het verbreken
van tradities pastte echter niet in de
mechanistische kijk op muziek. Slechts
enkelen zijn erin geslaagd om de uitzondering
op de regel te zijn, zoals bijvoorbeeld
de Oostenrijkse dirigent Nikolaus
Harnoncourt en de Engelse dirigent
Sir John Eliot Gardiner.
DUBBELLEVEN
Op de dag dat ‘de muur viel’ nam Fogel
het besluit om zijn cello te verruilen
Frigyes Fogel als
cellist: wereldberoemd
en eenzaam.
voor de camera. Vanaf zijn zestiende
had hij elke kans aangegrepen om een
camera in zijn hand te houden. Daar
lag zijn passie. Ook was hij van jongs af
aan geïnteresseerd in de zin van het bestaan.
Hij las de boeken van onder meer
Carl Gustav Jung, Johann Wolfgang
(von) Goethe en Rudolf Steiner. Hij was
op zoek naar de waarheden van het leven.
Niet alleen in de spirituele visie,
maar zeker ook in de praktische toepassingen
ervan in het dagelijkse leven. De
camera en de spirituele wijsheden bleken
hand in hand te gaan.
“De vele boeken, de ontmoetingen
met wijsgeren en intellectuelen in combinatie
met de nodige heftige ervaringen
met ziekte en (bijna) dood, leerden
me om meer en meer naar mijn innerlijke
stem te luisteren. Ik stelde mezelf
bijvoorbeeld geregeld de vraag wat ik
zou doen als ik nog een maand te leven
zou hebben. Dat heeft me uiteindelijk
geholpen om te kiezen voor mijn vrijheid.
Ik heb daarvoor een hoge tol betaald.
Ik stopte met mijn succesvolle
carrière en een degelijk financieel bestaan
en koos ervoor om een onafhankelijke
fotograaf en filmmaker te worden.
Vrijheid is ware rijkdom. Ik heb inmiddels
aan miljoenen mensen ideeën en
schoonheid laten zien. Opnieuw reis ik
de hele wereld over om mensen te inspireren
en dwarsdenkers en frisdoeners te
laten zien dat ze niet alleen zijn.”
WERELDWIJDE VERSCHUIVING
“Op alle gebieden van de economie en
samenleving zijn er wereldwijd groepen
mensen die vanuit een holistische
visie op mens en maatschappij gewoon
doen wat anderen nog voor onmogelijk
houden. Ze bouwen scholen met het
uitgangspunt dat de mens zich vrij van
elk belang kan ontwikkelen. Hierdoor
kunnen kinderen en volwassenen hun
capaciteiten en talenten optimaal ontplooien,
waardoor hun bijdrage aan de
samenleving maximaal kan zijn. Ze creëren
een nieuwe gezondheidszorg op
basis van een integrale visie op mens,
gezondheid, lichaam en geest. De klassieke
tegenstellingen tussen reguliere
en alternatieve zorg worden stapje voor
stapje geïntegreerd in een nieuwe vorm
van geneeskunde.”
“Er zijn architecten die niet langer
huizen en kantoren bouwen, maar
heilige plekken willen creëren voor de
mensheid. Financieel adviseurs die de
materiële en spirituele verzoening van
de mens als centraal uitgangspunt nemen
van hun dienstverlening. Juristen
die de menselijkheid zichtbaar willen
maken en streven naar een maximale
verbinding tussen mensen en organisaties.
Journalisten die vanuit de hoogst
mogelijke vorm van persoonlijke integriteit
in alle oprechtheid verantwoordelijkheid
nemen voor berichtgeving
over de ware essentie van mensen, zaken
en gebeurtenissen. Boeren die de
taal van moeder aarde spreken en voluit
bouwen aan duurzame en eerlijke
voedsel- en landbouwsystemen. Weten-
28 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
Christopher Mann en Frigyes Fogel.
schappers die oprecht onderzoeken
hoe het leven werkelijk in elkaar zit,
voorbij vastgeroeste oude denkbeelden
en dogmatiek, en zichzelf durven openen
voor wetenschap die de mensheid
op een hoger plan tilt. Ondernemers
die hun bedrijf zien als een middel om
mensen te leren zichzelf en elkaar te
ontwikkelen, terwijl er ondertussen
ook nog wordt gewerkt aan bezieling,
verlevendiging en vergeestelijking van
de economie.”
Deze mensen worden ook wel de
cultureel creatieven genoemd. “Maar
ach, what’s in a name. Het gaat in elk
geval om honderden miljoenen mensen
die wereldwijd vanuit een nieuwe
visie leven, wonen en werken. Er is voor
hen nog geen plek in de massamedia.
Ook nemen ze nog weinig of geen ruimte
in de bestaande politieke structuren
die nogal polariserend te werk gaan. In
mijn documentaires probeer ik de wereldwijde
verschuiving in het denken
en doen te laten zien. Of het nu gaat
over de kunst van het genezen, ethisch
bankieren of nieuwe manieren van
landbouw.”
CHRISTOPHER MANN
In de documentaire The (R)evolution
zoomt Fogel in op de waarden, leefstijlen
en overtuigingen van de cultureel
creatieven. De film trok meer dan
een miljoen kijkers. Ondanks het succes,
bleef het financiële bestaan van Fogel
onzeker. “Ik voelde me het zwarte
schaap. Werd bedolven onder fanmail,
maar kreeg weinig donaties. Vele mensen
in allerlei maatschappelijke posities
vertrouwden me toe achter me te
staan, alleen durfden dit niet publiekelijk
te delen uit angst voor mogelijke
repercussies op het werk. Het gaat immers
om een radicale herziening van
bestaande systemen en structuren. Tot
een bepaalde grens is het politiek geoorloofd
daarover te spreken, zolang
het binnen de kaders van het financieel-economische
systeem blijft.”
“Een van de mails was van een zekere
Christopher Mann en ging opnieuw over
hoe ik het allemaal voor elkaar had gekregen
om al deze voorbeelden zo mooi
op de gevoelige plaat vast te leggen. Ik
voelde me op dat moment enigszins gefrustreerd
en besloot om heel open en
oprecht te reageren op het proces waardoor
ik heen was gegaan. Inclusief de financiële
uitdagingen om het hoofd boven
water te houden. Ik had voor deze
documentaire een persoonlijke lening
bij de bank afgesloten en moest deze in
zeven jaar tijd aflossen met een bedrag
van 300 euro per maand. Een dag later
kreeg ik een donatie van 2.000 euro met
de uitnodiging om eens te komen praten.
Er volgde een serie ontmoetingen
en ik was nogal verrast dat ik Christopher
Mann leerde kennen, een wijze
man die nogal onzichtbaar, vanachter
de schermen, wereldwijd achter tal van
mooie mensen en initiatieven bleek te
zitten die ik in mijn film had belicht.
Er groeide een hechte vriendschap. Hij
WINTER 2019 NFM | 29

GEWOON... DOEN!
werd als een tweede vader voor me en
ondersteunde me zowel in materiële
als immateriële zin. We hebben samen
de film ‘The Alchemists’ gemaakt over
groepen mensen die de planeet Aarde
aan het helen zijn. In deze film laten we
zien hoe dat gebeurt.”
ETHISCH BANKIEREN
Samen met zijn vrouw Martina, stond
Christopher Mann voor de geboorte
van talloze organisaties en initiatieven
op het gebied van onder meer ethisch
bankieren en biodynamische landbouw.
Zo stimuleert bijvoorbeeld RSF
Social Finance nog steeds een economie
van liefde door als financiële dienstverlener
een sterk groeiende gemeenschap
van intrinsiek gemotiveerde investeerders
te verbinden aan waarden-gedreven
ondernemers en maatschappelijke
projecten. Met meer dan 1.900 klanten
en sinds 1984 een bedrag van meer dan
600 miljoen euro aan uitstaande leningen
is RSF een speler van belang in het
creëren van nieuwe geldstromen richting
lokale mensen en markten. Meer
dan zeventig procent van de projecten
gefinancierd door RSF worden geleid
door vrouwen. Een omgekeerd beeld
van Wall Street. Fogel’s documentaire
‘The secret of ethical banking (not only
for bankers)’ is een filmportret van een
half uur waarin de diepere motivatie
van RSF, maar ook van Triodos en GLS
Bank worden belicht.
Mann overleed op 7 februari 2018.
“Een enorme klap. Hij was zo liefdevol
en vernieuwend. De praktische geest
van zijn vooruitstrevende ideeën blijven
voortleven in de vele organisaties die
wereldwijd door hem en zijn vrouw zijn
geïnspireerd en ondersteund. Hij heeft
me gevraagd om een documentaire te
maken over zijn leven en zijn werk. Om
kennis en informatie over te dragen aan
volgende generaties. In alle rust werk ik
“DE MOED TE HEBBEN OM
ONSZELF TE TONEN ZOALS
WE WERKELIJK ZIJN.”
daar op dit moment aan. Zijn werk gaat
over de wereld van morgen die vandaag
al is begonnen. Het is de hoogste tijd om
dat zichtbaar te maken!”
“Mann heeft me nadrukkelijk gevraagd
om ook aandacht te schenken
aan de geef-economie. Volgens Mann
staat de geef-economie aan de wortels
van de verandering van het geldstelsel.
De werkelijke waarde zit niet in het
geld, maar in de waarden binnen de
mens zelf. Geven is een manier om opnieuw
de essentie van het mens-zijn te
ervaren. Het helpt om het bewustzijn
van mensen en organisaties op te tillen
naar een hoger niveau, waarbij er balans
komt in de uitwisseling van talenten,
liefde en dankbaarheid.”
EERLIJKHEID
“Laten we onszelf voortdurend de vraag
blijven stellen waarom we de dingen
doen die we doen. Het is een kunst om
waarachtig eerlijk te zijn richting onszelf
en anderen. Om onze angsten oprecht
onder ogen te durven zien en
te delen met onze medemensen. Om
transparant te maken wat erin onszelf
omgaat. Om de moed te hebben om
onszelf te tonen zoals we werkelijk zijn.
Voorbij het masker van de persoonlijkheid
en wat anderen menen juist en
“HET GAAT OM HONDERDEN MILJOENEN MENSEN DIE WERELD-
WIJD VANUIT EEN NIEUWE VISIE LEVEN, WONEN EN WERKEN”
correct te vinden. We leven in tijden
waarin iedereen expert lijkt te zijn op
alle gebieden. Zo eenvoudig delen we
onze overtuigingen en visie. Vragen
stellen is vaak zoveel krachtiger dan
antwoorden formuleren. Steeds meer
mensen ervaren pijn en hebben problemen
met hun geweten. Wat is er mooier
als deze mensen durven op te staan
en gaan delen wat ze ervaren? Wat is
er mooier als we naar die mensen gaan
luisteren, voorbij het oordeel en voorbij
polarisatie. Uiteindelijk schuilt de kunstenaar,
de verbinding met de hogere
sferen, in elk mens. Laten we daarvoor
volop de ruimte scheppen.” n
Filmografie Frigyes Fogel
– The (R)evolution – Cultural Creatives
– The Alchemists
– Spirits of the future – Cultural Creatives
in Israel
– Resurrection – Cultural Creatives in
Transylvania, Romania
– The secret of ethical banking (not only
for bankers).
– The Art of Healing
– Cal Earth Institute – Building houses
with super adobe
– From Desert to Paradise
– Holy Land
– The Light Root
– Message from the Vortex
Meer informatie: www.fogelmedia.com
30 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
– e s s a y –
Naar een gezamenlijk
waardensysteem
Als we bedrijven oproepen tot maatschappelijk verantwoord gedrag, dan gaan we ervan uit dat de
maatschappij daar per definitie beter van wordt. Maar is dat ook zo? Wat is er nodig om zaken als
zelfregulering en corporate social responsibility daadwerkelijk van de grond te krijgen? Femke de Jong,
voorheen advocaat in de financiële sector, ging voor New Financial Magazine op onderzoek en schreef
een Boeddhistisch perspectief op het spanningsveld tussen mens, kapitaal en maatschappij.
TEKST FEMKE DE JONG-STRUIKSMA | BEELD GERJOLA JOAN VOORTMAN
Op een zwaar Christelijke basisschool in The Woodlands,
iets ten noorden van Houston (USA), wordt elk
vrijdag de zogenaamde Fun Lunch georganiseerd. Op
die dag mogen alle kinderen kiezen wat ze willen
eten. ‘Hoofdprijs’ is een lunchpakket van Chick-fil-A,
een populaire burgerketen die er prat op gaat een gezonder
alternatief voor fastfood te bieden.
De Nederlandse Quirine staat er elke week als vrijwilliger
om maaltijden uit te delen. Met frisse tegenzin, want gezonde
voeding is haar ding. Chick-fil-A is dat dus niet. Toegegeven,
het is iets minder schadelijk dan andere fastfood opties,
maar het is en blijft fastfood: kleffe kipburgers die worden opgediend
met een soort slappe rösti.
Zij is niet de enige die hier moeite mee heeft. De bergen
pizza’s, friet en andere rotzooi zijn een doorn in het oog van
alle Nederlandse moeders die hier wonen. Het is hier ook heel
normaal dat kinderen in de klas doorlopend worden beloond
met snoep. Geen wonder dat Houston al jaren de ‘meest obese
stad’ van Amerika is. Je ontkomt er niet aan, het is vechten
tegen de bierkaai. Quirine laat zich niet kisten en voert actief
verzet. Wil je een tweede serving? Dan ga je nu eerst een appel
eten. Geen gezeik, your body needs it.
Niet alleen de school is zwaar ‘Christelijk’, Chick-fil-A zelf
is dat ook. Ze neemt haar maatschappelijke taak dan ook
bloedserieus. Zo doneert ze enorme bedragen aan organisaties
die actief campagne voeren tegen alles wat met homoseksualiteit
te maken heeft. Chick-fil-A steekt dat ook niet onder
stoelen of banken. Integendeel, het is een integraal onderdeel
van de communicatiestrategie. Zie onder meer het artikel ‘If
You Really Love LGBTQ-people, You Just Can’t Keep Eating Chick-fil-
A’ van Noah Michelson in de Huffington Post van 12 juni 2018.
In reactie op deze anti-LBGTQ activiteiten riepen steeds
meer mensen op tot een boycot en dreigde Chick-fil-A te worden
uitgesloten bij openbare aanbestedingen. Dus ging ze op
lobbypad. Met resultaat! Want – je verzint het niet – op 10
juni 2019 tekende Texas’ governor Gregg Abott de zogenaamde
‘Save Chick-fil-A Bill’, een wet die erin voorziet dat bedrijven
niet mogen worden gediscrimineerd vanwege de religieuze
overtuigingen van haar bestuur.
FUNDAMENTELE VRAGEN
Het voorbeeld van Chick-fil-A lijkt extreem, maar voor Amerikaanse
begrippen is dit niet ongebruikelijk. Corporate activism,
bedrijven die hun kapitaal en macht aanwenden om een
ideologische agenda door te drukken, is in Amerika alom tegenwoordig.
Dergelijk activisme nam de afgelopen jaren een
toevlucht, nadat het Amerikaanse Hooggerechtshof bepaalde
dat rechtspersonen wegens het constitutionele recht op vrij-
32 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
Chick-fil-A doneert enorme bedragen aan organisaties die actief campagne
voeren tegen alles wat met homoseksualiteit te maken heeft.
heid van meningsuiting, niet mogen worden beperkt in zogenaamde
independent expenditures, uitgaven aan communicatie
waarin individuele kandidaten of partijprogramma’s worden
gesteund. Het bedrijfsleven verkreeg daarmee ruim baan om
politieke invloed te kopen, bijvoorbeeld via super PACS. Dat
doen ze ook. Niet alleen om hun bedrijfsmatige belangen te
borgen, maar ook om hun visie op een betere samenleving te
realiseren.
Daarnaast voeren Amerikaanse bedrijven regelmatig
rechtszaken waarin ethische vraagstukken centraal staan.
Zo behaalde Hobby Lobby Inc., een landelijke keten van hobbywinkels,
in 2014 een belangrijke overwinning voor de anti-abortus
beweging. In de zaak Burwell vs. Hobby Lobby Inc.
oordeelde het Amerikaanse Hooggerechtshof met 5-4 meerderheid
dat werkgevers vrouwen die een zorgverzekering via
het bedrijf hebben, voortaan op religieuze gronden dekking
voor anti-conceptie en abortus mogen weigeren. Private companies
werden daarmee deels vrijgesteld van de Affordable Care
Act (Obamacare), dat het recht op deze dekking expliciet toekende.
Corporate activism of brand activism heeft de afgelopen jaren
ook in Nederland een vlucht genomen, zelfs in de financiële
sector. Sponsoracties voor kankeronderzoek, reclamespots tegen
dier- en ander leed: bedrijven buitelen over elkaar heen
om de wereld te laten zien dat ze ‘goed’ bezig zijn. Sympathiek
en vooralsnog relatief onschuldig, maar draagt het daadwerkelijk
bij aan een betere wereld? Of – heren banken en verzekeraars
– had u die tijd en middelen beter kunnen besteden aan
het zuiveren van de beleggingsportefeuille?
Overigens gaat corporate activism ook regelmatig mis. Neem
WINTER 2019 NFM | 33

GEWOON... DOEN!
Het oude Gerechtsgebouw, Downtown Houston.
als voorbeeld het automerk Ford, dat zichzelf in 2018 lelijk
in de voet schoot met een bombastische reclamespot waarin
geluidsfragmenten van dr. Martin Luther King jr. werden gebruikt
om RAM pickups aan te prijzen. Het wekte extra boosheid
op omdat King zich in de betreffende speech uitspreekt
tegen overconsumptie en de macht van het grootkapitaal. Of
Gucci, dat zich op de catwalk met een blackface sweater tegen
racisme probeerde uit te spreken. Ondertussen voeren diezelfde
bedrijven nauwelijks interne hervormingen door, waardoor
dit soort acties in de praktijk vaak niet meer zijn dan
een schijnheilige poging om het ego of het imago wat op te
poetsen.
Deze zaken zijn voor de Nederlandse markt interessant
omdat ze fundamentele vragen oproepen over de wijze waarop
het bedrijfsleven – in een vrije markteconomie – wel of
niet invulling dient te geven aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Dat deze voorbeelden zich binnen de
context van de Amerikaanse samenleving afspelen, maakt
het des te interessanter. Factoren als polarisatie, religieus activisme,
een heilig geloof in vrije marktwerking en de vermenging
van (groot)kapitaal en politiek zijn hier in extrema
aanwezig, waardoor de complexiteit van deze vraagstukken
scherper worden belicht.
Het roept onder meer de vraag op of het überhaupt wenselijk
is dat bedrijven zich actief bemoeien met de inrichting
van de samenleving. Als we het over maatschappelijk verantwoord
hebben, dan gaan we er immers van uit dat er consensus
bestaat over wat dat begrip betekent. We nemen aan dat
34 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
we opereren op basis van dezelfde normen en waarden en
aldus hetzelfde wereldbeeld nastreven. Dat is een illusie, in
Amerika maar ook in Nederland. In het voorbeeld van Chickfil-A
acht de directie het maatschappelijk verantwoord dat homo’s
uit de samenleving worden geweerd, maar ziet zij geen
morele bezwaren in haar bijdrage aan het obesitas-probleem
bij jonge kinderen. In Amerika vertrouwt men vervolgens op
consumentgedreven marktregulering – de Quirine’s van deze
wereld – om excessen te corrigeren. In de praktijk werkt dat
niet. Zeker niet als bedrijven rugdekking van de wetgever en
de rechter krijgen, op het moment dat de markt een pedagogische
tik uitdeelt.
BOEDDHA GEEFT RAAD
Oosterse filosofen, waaronder de Boeddha, hebben ca. 3.000
jaar geleden uitvoerig onderricht gegeven over de psychologie
van de mens en zijn gedrag, over de vaardigheden en condities
die nodig zijn om ethisch gedrag te bevorderen en de
invloed van geld, macht en politiek. Deze klassieke denkbeelden
sijpelen steeds vaker door in het moderne managementen
leadership denken, zij het in verwaterde vorm. Het loont de
moeite om ook de bron te bestuderen en dit vervolgens vertalen
naar lessons learned voor onze tijd.
Voordat we dieper ingaan op deze vraag geef ik u twee zaken
in overweging. Ten eerste is corporate social responsibility
eigenlijk heel saai en simpel: verdien je geld op een eerlijke
manier, waarbij het minimaliseren van schade aan mens, milieu
en maatschappij als leidend principe geldt. In het Boeddhisme
heet dat ahimsa, het eerste en de belangrijkste van
tien ethische voorschriften voor beoefenaars. Onder de term
voorschrift wordt in deze context verstaan een ethisch principe,
richtlijn of uitgangspunt. Het is een oefening, niet een
gebod of regel. Overtreding leidt niet tot schaamte of straf,
maar wordt in deze context gezien als een uitnodiging om
het eigen gedrag te evalueren, zodat men een volgende keer
vaardiger kan optreden. Corporate social responsibility is in deze
context dus iets anders dan corporate activism of brand activism.
Het eerste is primair een interne excercitie, die wordt uitgevoerd
op basis van een diepgeworteld besef dat wij allen deel
uitmaken van een buitengewoon complex systeem, dat volledig
is gebaseerd op wederzijdse afhankelijkheid. Wij hebben
er dus allemaal belang bij dat dit systeem op een harmonieuze
manier functioneert en zijn daar collectief verantwoordelijk
voor. Corporate social responsibility is een continu proces,
dat van mens en organisatie een hoge mate van aandacht,
waakzaamheid en plooibaarheid vraagt. Niet omdat er enige
juridische verplichting toe bestaat of er commercieel iets
mee te winnen valt, maar gewoon om het ethisch juist is. In
de praktijk kan dat overigens wel samen gaan, maar als gewin
of druk van buitenaf de primaire drijfveer is, dan stagneert
het proces zodra die externe prikkel wegvalt.
Corporate activism is extern georiënteerd: het bedrijf treedt
naar buiten, bijvoorbeeld om een thema aan te kaarten of
geld in te zamelen. Dat is relatief onschuldig, zolang het bij
infrequente, kleinschalige initiatieven blijft. Op het moment
dat grootkapitaal wordt aangewend om een ideologische visie
door te drukken wordt het doodeng. Zeker als dat ten koste
gaat van de individuele vrijheid en rechtspositie van burgers,
die geen tegenwicht kunnen bieden. Dat risico is in Nederland
minder groot dan in Amerika, omdat onze maatschappij,
ons politieke bestel en ons rechtssysteem anders in elkaar
steekt. Maar dat kan morgen anders zijn aangezien ook onze
samenleving in rap tempo aan het polariseren is. Het medialandschap
verhardt. Bovendien opereren Nederlandse bedrijven
in een mondiale economie en hebben buitenlandse investeerders
steeds meer invloed. We moeten dus per geval blijven
beoordelen wat het activisme behelst, vanuit welke intentie
het gebeurt en wat het effect ervan is.
Ten tweede is van belang dat bedrijven – in essentie – niet
bestaan. Een bedrijf – een rechtspersoon – is een façade, een
fictieve beschermingsconstructie die door de wetgever van
een juridische kader is voorzien. Het doel van een bedrijf
is winstmaximalisatie, binnen de grenzen die de wet daaraan
stelt. Tussen wet en maatschappelijke – of ethische – verantwoordelijkheid
zitten echter 150 tinten grijs, die per geval
worden ingevuld door de mensen die achter deze façade
werken. Dat lijkt een open deur, maar dit principe is nog altijd
niet doorgedrongen in de hoofden van beleidsmakers, bestuurders,
economen, bedrijfsconsultants, consumenten, etc.
Als dat wel zo was, dan zouden filosofie, psychologie en gedragswetenschap
op alle niveaus een veel grotere rol in besluitvorming
en de implementatie daarvan spelen.
CULTUUR
Het Boeddhisme neemt tot uitgangspunt dat de mens in de
kern een emotioneel wezen is, dat zich in zijn doen en laten
laat leiden door voorkeuren en afkeren. Mensen opereren op
basis van ingesleten denk- en gedragspatronen en zijn vooral
bezig met de eigen omgeving en de eigen beslommeringen.
Niet met winstmaximalisatie of het nastreven van een
hoger ideaal. We rommelen dus maar wat aan. De mens is in
staat om kritisch, onderscheidend denkvermogen en ethisch
gedrag te ontwikkelen, maar dit gaat niet vanzelf. Dat vergt
tijd, inzicht, geestelijke training en condities waarbinnen
deze vaardigheden tot wasdom kunnen komen.
In het Komsambiya Sutta en het Pavarana Sutta licht de Boeddha
nader toe welke condities dit precies zijn en geeft hij gede-
“TUSSEN WET EN MAATSCHAPPELIJKE
– OF ETHISCHE – VERANTWOORDELIJKHEID
ZITTEN 150 TINTEN GRIJS”
WINTER 2019 NFM | 35

GEWOON... DOEN!
tailleerde instructies. In de kern is dat de aanwezigheid, besef
en een redelijk niveau van bekwaamheid in de uitvoering van
een gedeeld waardensysteem. Vanuit Boeddhistisch perspectief
is dat waardensysteem onder meer gebaseerd op de voormelde
ethische voorschriften, waarvan ahimsa het belangrijkst
is. Voorts moet het individu zijn geest trainen, zodat hij
zich in zijn communicatie en gedrag niet laat leiden door zintuiglijk
genot, kwaadwilligheid, sloomheid of traagheid, opgewonden
piekeren (over fouten uit het verleden) of twijfel.
Mensen die in groepsverband opereren – zoals monniken
of collega’s – dienen elkaar in dit proces te ondersteunen.
Hiervoor is nodig dat er binnen het groepsverband een
cultuur wordt gecreëerd waarin mensen (1) in staat zijn om
op een vaardige manier constructieve kritiek te geven (aanspreken),
(2) zich te verheugen in de verdiensten van de ander
(toespreken) en (3) bekentenis doen van het eigen tekortschieten
(zelfreflectie). Het aanspreken gebeurt dan op basis
van compassie, een zuivere intentie om de ander van dienst te
zijn. Toespreken gebeurt op basis van een oprecht gevoel van
vreugde en waardering en zelfreflectie geschiedt vanuit welwillendheid
richting jezelf en de ander. Bij alledrie dienen
zaken als hoogmoed, arrogantie, vooroordelen, het koesteren
van opinies, arrogantie, misplaatste trots, jaloezie, afgunst,
na-ijver en overmoed te worden vermeden. Beoefenaars moeten
dit soort neigingen dus bij zichzelf leren herkennen en
uitdoven, om zelf en met elkaar vooruit te komen.
FEMKE DE JONG-STRUIKSMA:
“GEEN SOFT GELUL.”
WAARDENSYSTEEM
Mocht u nog niet zijn afgehaakt, dan ziet u dat deze condities
om ethisch gedrag te bevorderen in een competitiegedreven
bedrijfssetting grotendeels afwezig zijn. Het is dan ook niet
zo gek dat de ontwikkeling van corporate social responsibility in
de financiële sector nog altijd achter blijft. Sinds de invoering
van de Wet op het Financieel Toezicht (2007) is er veel goeds
gebeurd, maar het is nog lang niet op het gewenste niveau.
Dat interne hervormingsproces zou een enorme boost kunnen
krijgen als we in ieder geval met elkaar tot een gezamenlijk
waardensysteem komen. In dat kader heb ik jaren geleden
gepleit voor de oprichting van een overkoepelende financiële
orde, zoals de advocatuur die heeft. Van daaruit zou een
gezamenlijk waardensysteem kunnen worden ontwikkeld en
kan een structuur worden opgetuigd die dienstbaar is aan de
ethische ontwikkeling van mensen en organisaties.
Vindt u corporate social responsibility nog altijd geen prioriteit?
Of vindt u het soft gelul? Dan geef ik tot slot nog één ding
in overweging. Uit modern onderzoek blijkt steeds vaker dat
de condities en vaardigheden die nodig zijn om ethisch gedrag
te stimuleren ook nodig zijn voor innovatie. Als u daar
geen brood in ziet... Namaste. n
Met dank aan: Varamitra, mede-oprichter van Boeddhistisch Centrum
Haaglanden en voormalig hoofd Boeddhistich geestelijke verzorging
(BGV) bij het Ministerie van Justitie.
Femke de Jong-Struiksma
Femke de Jong–Struiksma (39) was jarenlang advocaat
voor de verzekeringssector, voorzitter van de landelijke
Federatie van Assurantieclubs, lid van de Raad van Toezicht
van het New Financial Forum en een veelgevraagd
spreker, docent en columnist.
Sinds 2010 houdt Femke zich bezig met meditatie,
yoga en Boeddhisme. Ze volgde meerdere opleidingen en
was bestuurslid van Boeddhistisch Centrum Haaglanden.
Per 1 januari 2016 nam ze onverwachts afscheid van
de sector in verband met een IVF-traject. Kort daarop verhuisde
ze met man Wilko (41) naar Houston (USA). Daar
werd ze mama van Klaas en liet ze zich formeel omscholen
tot internationaal gecertificeerd yoga- en meditatiedocent.
In haar werk zoekt Femke manieren om klassieke, Oosterse
denkbeelden te vertalen naar een moderne, Westerse
context. Ze kiest daarbij voor een seculiere, academische
benadering. Verder schrijft ze voor diverse media. Voor
het New Financial Magazine schrijft ze essays waarin ze
sectorale thema’s vanuit een Oosters perspectief belicht.
Meer lezen: zie www.femkology.com.
36 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
RENÉE SCHELTEMA:
“GELD WEER VERBINDEN
MET DE NATUUR.”
38 | NFM WINTER 2019

GEWOON... DOEN!
“De call to action is urgenter dan ooit”, aldus filmmaker Renée Scheltema
bij de vertoning van de nieuwe versie van de speelfilmdocumentaire
‘Normal is over’ op de Dag van de Duurzaamheid. De uitverkochte
vertoning van de documentaire was een gezamenlijk initiatief van a.s.r.,
MaatschapWij en de stichting New Financial Forum.
Call to action
‘Normal is over’
urgenter dan ooit
TEKST WILLEM VREESWIJK
Scheltema (68) werkte vijf jaar
aan ‘Normal is over’, die in
2015 verscheen. De film viel
internationaal in de prijzen,
maar is in Nederland helaas
minder bekend. Daar mag verandering
in komen, omdat de boodschap
uiterst relevant is. Scheltema
reisde voor de film de hele wereld af
om antwoorden te vinden op belangrijke
vragen over klimaatverandering, de
groeiende kloof tussen arm en rijk, het
uitsterven van diersoorten, het uitputten
van natuurlijke hulpbronnen en de
rol van geld hierbij. Volgens Scheltema
is er iets grondig mis in de wereld, zijn
millennials in verwarring en helpt de
film om duiding te geven en van daaruit
oplossingen aan te dragen. Zij sprak
onder meer Kate Raworth, Bernard Lietaer,
Vandana Shiva, Ta’Kayia Blaney,
Paul Gilding en Charles Eisenstein. Allen
gaan in op de ware oorzaken van de
problemen waar de mensheid vandaag
de dag mee te kampen heeft en laten
zien dat symptoombestrijding geen oplossing
is. “Onze taak is het om in de komende
eeuwen de schade te herstellen,
diersoorten te redden, ecosystemen uit
te breiden en geld weer te verbinden
met de natuur.”
Scheltema was zestig jaar toen ze
de film begon te maken en wist bij aanvang
al dat het een enorm project zou
worden waar ze al haar geld in zou
moeten stoppen, tot aan de bakstenen
van haar huis. Ze deed letterlijk alles
zelf, van script tot beeld, van geluid
tot montage. Een bijna onmogelijke opdracht,
ook al wist ze van te voren dat
ze zou slagen. In haar leven had ze al
meerdere keren grenzen opgezocht. Zo
maakte ze sociaal-economische portretten
in het Egypte van Sadat, met dissidenten
in de Sovjet-Unie en reportages
in het nog volstrekt gesloten China. En
als een tv-zender haar geen toestemming
gaf om te gaan, nam ze ontslag
en maakte ze de documentaire toch.
Voor aanvang van de vertoning vertelde
ze dat haar jongste dochter, die
had meegewerkt aan de totstandkoming
van de film, twee dagen nadat de
film ‘af’ was, bij een verkeersongeval om
het leven kwam. De film is ook een eerbetoon
aan haar dochter geworden en
eindigt met de tekst: ‘voor mijn geliefde
jongste dochter, die de laatste drie jaar
van haar leven eraan heeft gewijd om
deze film de wereld in te helpen (1989-
2015)’. En dat terwijl de documentaire
op zich al aangrijpend genoeg is. In de
nieuwe versie van 2019 heeft Scheltema
een actielijst toegevoegd die mensen direct
in hun eigen leven kunnen omarmen
en oppakken. Dat gaat het over vegetarisch
eten, groen stemmen, duurzaam
bankieren, duurzame kleding,
etc. Scheltema vroeg nadrukkelijk aandacht
voor deze lijst, juist omdat wij
mensen het verschil maken en iedereen
zijn of haar steentje kan bijdragen.
Scheltema is nu bezig met een serie
van kortere documentairefilms. Ze
kan hierbij alle (financiële) support gebruiken.
De secretaris van haar New
Normal Foundation Antoine Heideveld
(in het dagelijkse leven directeur van
WINTER 2019 NFM | 39

GEWOON... DOEN!
JUDITH MANSHANDEN:
“VIND DE LIEFDE
TERUG IN JEZELF.”
het Groene Brein) riep de aanwezigen
dan ook op deze belangrijke beweging
te ondersteunen. Dat kan bijvoorbeeld
met een donatie op haar website http://
normalisover.org/.
TIJD VOOR NIEUWE ZAKEN
Na het vegetarische diner, verzorgd
door gastheer a.s.r., zei Judith Manshanden,
oprichter van Orenda, dat er
steeds meer mensen komen die pionier
zijn van een nieuw systeem, een systeem
dat het hart van mensen wel laat
spreken. Zelf heeft ze in haar eigen leven
het roer drastisch omgegooid. Toen
ze jong was, werd ze heel blij van haar
betekenisvolle werk voor ‘Global People’.
Samen met de straatjongens uit de
achterbuurten van Mombasa en Kenia
werden scholen en huizen gebouwd.
“Dat was leerzaam voor die jongeren,
het gaf een boost aan hun zelfvertrouwen
en er was een groot gevoel van verbinding.”
Toch koos ze voor een carrière
bij het in 2014 failliet gegane Boer &
Croon, maar daar werd ze niet gelukkig.
“Er was geen verbinding. Ik zal
hele dagen in een lege kantoorruimte
te staren naar een computerscherm.”
Ze nam ontslag en ging van start
met het Geef Café in Rotterdam, een
pop-up restaurant waar de gasten zelf
bepalen wat ze voor een maaltijd konden
missen. “Dan gaat het puur om
verbinding en onderling vertrouwen.
Bovendien kookten we heerlijke maatlijden
van ingrediënten die anders zouden
zijn weggegooid en boden we ook
onderdak voor mensen met geestelijke
honger.”
In de Jordaan in Amsterdam vond
ze een vaste plek voor haar restaurant.
Daar merkte ze dat ze van nature
geen horecaondernemer is en dat haar
kracht elders ligt. Ze richtte Orenda
op, een organisatie die bedrijven helpt
te werken vanuit hun purpose. Manshanden
is ervan overtuigd dat verbinding
met jezelf, met anderen en met de
omgeving leidt tot nieuwe mogelijkheden
die succesvol zijn en goed zijn voor
mens en samenleving. Ze schreef hier
het praktijkgerichte boek ‘Tijd voor
nieuwe zaken’ over.
“Durf los te laten, besef dat het leven
een cyclus is en vind de liefde terug
in jezelf. Daar begint het mee. En
zo kunnen we organisaties bouwen die
wel werken vanuit liefde en verbinding.
Want wie liefde voelt, maakt nooit iets
kapot.” n
40 | NFM WINTER 2019

ZORG AAN DE BASIS
Emergency Management
of Severe Burns (EMSB)
Omdat de behandeling tijdens het eerste uur van levensbelang is
goed te behandelen. En dit is juist zo belangrijk voor
brandwondenslachtoffers. Daarom wil de Nederlandse
Brandwonden Stichting artsen en verpleegkundigen
van reguliere ziekenhuizen opleiden. Artsen leren van
professionals uit de drie Nederlandse brandwondencentra
hoe zij brandwondenslachtoffers het beste
kunnen behandelen en levens kunnen redden.
Voor brandwondenslachtoffers is het van levensbelang
dat de artsen en verpleegkundigen direct
op de juiste manier behandelen. De beslissingen
die de arts op dit kritieke moment neemt, hebben
cruciale gevolgen. Hoeveel vocht is nodig? Moet
er beademd worden? Moet de patiënt worden
doorverwezen naar een brandwondencentrum?
Deze beslissingen maken het verschil tussen leven
en dood.
Helaas wordt er in medische opleidingen te weinig
aandacht besteed aan de complexe brandwondenzorg.
Daardoor ontbreekt het veel artsen en verpleegkundigen
in reguliere ziekenhuizen aan de juiste
kennis en handvatten om brandwondenslachtoffers
AnsvarIdéa en Turien & Co. Assuradeuren weten als
brandverzekeraars hoeveel impact een brand kan
hebben. Natuurlijk, wij proberen een klant na een
brand zo goed mogelijk te helpen, maar dit komt in de
praktijk toch neer op ontlasten en financieel schadeloos
stellen. Uiteraard is dat belangrijk en fijn om te
mogen doen, maar het valt in het niets met het leed
dat een brand teweeg brengt als er mensen gewond
raken of komen te overlijden. Daarom ondersteunen
wij de Brandwondenstichting en maken het zo samen
met hen mogelijk om 125 artsen en verpleegkundigen
uit reguliere ziekenhuizen op te leiden. Zodat zij, op de
afdeling spoedeisende hulp (SEH) van het ziekenhuis,
echt het verschil kunnen maken!
Nederlandse Brandwonden Stichting:
IBAN: NL78INGB0000202122

POSITIVE FINANCE DAY 2019
Dagvoorzitter Indra Frishert.
42 | NFM WINTER 2019

POSITIVE FINANCE DAY 2019
Neem je
Evenals de eerdere edities bood de Positive Finance
Day 2019 van Dazure en de stichting New Financial
Forum volop inspiratie. Want de (financiële) wereld
verbeteren, is urgenter dan ooit. Wacht niet af, neem
je verantwoordelijkheid, doe het gewoon!
verantwoordelijkheid,
#gewoondoen!
TEKST TOON BERENDSEN | FOTO’S LOPKE FOTOGRAFIE
Oprichter Willem Vreeswijk
stond aan het begin van de
goedbezochte middag stil bij
de lancering van het New Financial
Forum precies vijf
jaar geleden. En constateerde
dat de noodzaak tot verandering in
de tussentijd alleen maar groter is geworden.
Hij gaf enkele voorbeelden, die
we eigenlijk allemaal kennen, maar die
we niet langer kunnen ontkennen. Normal
is over, heet niet voor niets de film
van Renée Scheltema die het Forum onlangs
vertoonde en die diepe indruk
maakte.
Gastheer Bernardo Walta.
Volgens Vreeswijk kan iedereen bijdragen
aan de ommekeer ten goede.
“Neem je verantwoordelijkheid. Het
maakt uit wat je eet, hoe je reist, hoe je
stemt, waar je bankiert, welke energieleverancier
je kiest, hoe je je verzekert,
hoe je je kleedt. Alle individuele keuzes
dragen bij. Je kunt altijd wat doen. De
één op zijn of haar vierkante millimeter,
de ander op zijn of haar vierkante
kilometer. Elke stap is er één.”
BEN & JERRY’S
Doe dat dan ook gewoon, was de boodschap
van de middag. Tijdens de Positive
Finance Day, met als gastheer
De Goudse, presenteerde zich op het
marktplein een aantal initiatieven die
‘gewoon’ bezig zijn met vernieuwing.
Onder meer: de Scale of Significance
(die werkt aan een nieuwe waardering
van bedrijven), de stichting Over Rood
(die kleine ondernemers in financiële
nood helpt, wordt ondersteund door
het New Financial Forum en op zoek is
naar vrijwilligers), ScanCoaching, MLF
Junior, Tikkie, Het Dagboek van Bewust
Leiderschap van Jos Claessens, etc. Ook
de genomineerden voor de Positive Finance
Awards 2019 waren aanwezig op
het marktplein.
Al tijden geleden gewoon begonnen:
Ben & Jerry’s. “Succes smaakt beter
als iedereen er voordeel bij heeft”,
vat de benadering van Ben & Jerry’s
goed samen. Pleun Lauwerier (country
manager Benelux) vertelde dat het
bedrijf drie duidelijk omschreven missies
heeft: een productmissie (onder
meer honderd procent Fairtrade), een
financiële missie en last but absoluut
not least een sociale missie. Indrukwekkend
is de realisering van de Greyston
Bakery, die al decennia in New York
brownies bakt voor Ben & Jerry’s. Het
bedrijf bakt geen koekjes om geld te
verdienen, maar bakt koekjes om men-
WINTER 2019 NFM | 43

POSITIVE FINANCE DAY 2019
Amba Zeggen: “Er zijn geen excuses meer.”
Kaj Morel: “Hoogste tijd
voor een nieuw verhaal.”
Pleun Lauwerier:
“Succes smaakt beter
als iedereen er voordeel
bij heeft.”
Ruim 160 bezoekers op de vierde Positive Finance Day.
44 | NFM WINTER 2019

POSITIVE FINANCE DAY 2019
Astrid Elburg: “Wensmuur v
oor andersdenkenden.”
sen aan het werk te helpen. Iedereen
die wil werken, wordt aangenomen. No
questions asked. Een van de werknemers
is Dion Drew. Zijn verhaal wordt
belicht in de aflevering Rendement van
Geluk van VPRO Tegenlicht uit 2016.
Lauwerier toonde een ontroerend fragment.
Drew was ooit drugsdealer, maar
werkt er nu als supervisor. Hij voelt
zich trots dat hij nu op een eerlijke manier
in zijn onderhoud kan voorzien
en doet tegenwoordig niets liever dan
mensen helpen om ook uit het dal te
krabbelen. Hij is ongelooflijk dankbaar
dat hij een tweede kans heeft gekregen.
Een prachtig voorbeeld uit de betekeniseconomie.
DOGMA’S
Amba Zeggen (Risk & Governance)
noemde het Amerikaanse Lemonade –
sinds kort ook in Duitsland actief – als
voorbeeld hoe verzekeren ook kan. Zeggen:
“Een bakker doet alles om lekker
brood te maken, maar een verzekeraar
staat bepaald niet te juichen als een
klant honderd jaar wordt. Het business
model van verzekeraars is dat ze hun
best doen om te kijken hoe ze níet aan
hun belofte hoeven te voldoen. Bij Lemonade
is het juist andersom.”
Zeggen benoemde enkele van de
dogma’s die verandering in de weg
staan: ‘bonussen zijn nodig om te
groeien’ en ‘belastingontwijking is
een must’. Ze liet zien dat bonussen bij
complexe taken niet werken. Tenminste
niet als je met je bedrijf wilt bijdragen
aan een betere wereld. Dan is het
veel belangrijker dat je mensen plezier
hebben in hun werk, dat ze het verschil
kunnen maken, dat ze zich kunnen ontwikkelen.
En belastingontwijking is volgens
Zeggen niet nodig om succesvol te
zijn. Daar komen steeds meer voorbeelden
van. Niet alleen van internationale
bedrijven zoals Lush, maar ook van
‘WE ZOEKEN DE
OPLOSSINGEN STEEDS
WEER BINNEN HET OUDE
SYSTEEM. DAT IS DOM’
beursgenoteerde ondernemingen als
energiebedrijf SSE. De uitleg van deze
bedrijven is kraakhelder: van het belastinggeld
worden allerlei voorzieningen
betaald die een onderneming nodig
heeft om succesvol te kunnen zijn.
Denk aan een goede infrastructuur, aan
goede scholing voor de kinderen van de
medewerkers, etc. Volgens Zeggen moeten
we elkaar dan ook in beweging komen.
“Er zijn geen excuses meer.”
DOM
Volgens Kaj Morel (Zaak van Betekenis)
moet het bestaande economische model
vervangen worden door een nieuw model:
de betekeniseconomie. “We gaan de
21e eeuw in met een verhaal uit 1950.
Toen was dat model logisch. We kwamen
uit een Wereldoorlog en moesten
inzetten op herstel, puinruimen en
groei. De mogelijkheden leken nog oneindig
en het was nog onduidelijk dat de
groei tot negatieve effecten zou kunnen
leiden. Zeventig jaar later is de realiteit
anders. Toch zoeken we de oplossingen
steeds weer binnen het oude systeem.
Dat is niet alleen raar, maar vooral ook
dom. Tijd voor een ander verhaal.”
WINTER 2019 NFM | 45

POSITIVE FINANCE DAY 2019
Jaap Godrie: “Het begint met vertrouwen.”
Morel noemde kenmerken van het huidige
economische model, waarin “mensen
bestaan om te werken en te consumeren
en bedrijven bestaan om spullen
te maken en mensen aan het werk
te houden”. Kenmerken zijn: gericht op
jezelf, het individu is belangrijker dan
de gemeenschap, ethiek heeft niets met
economie van doen, het doel van bedrijven
is zoveel mogelijk winst maken en
het kortetermijnbeleid is leidend.
“In de betekeniseconomie daarentegen
doe je niets dat schadelijk is voor
de gemeenschap, is er voorspoed voor
iedereen, zijn bedrijven zoveel mogelijk
van betekenis voor anderen, is de lange
termijn leidend, is er betekenisvolle
groei en is er ‘dikke waarde’ en zijn er
geen verborgen kosten.”
HOMO ECOLOGICUS
Volgens Astrid Elburg (Elburg Consultancy)
kunnen alleen nieuwe systemen
ontstaan als het onderwijs, nu gericht
op conditionering, verandert. Van de
homo economicus naar de homo ecologicus.
Natuurlijk blijft vakinhoudelijke
kennis van belang, maar het accent
moet veel meer komen te liggen
op persoonlijke ontwikkeling en relationele
vaardigheden. Verder is het van
belang dat andersdenkenden de ruimte
krijgen. Want juist deze mensen zorgen
voor nieuwe zienswijzen. Elburg opperde
een ‘wensmuur’ binnen organisaties
waarop andersdenkenden hun ideeën
kwijt kunnen, zonder dat ze nu direct
op de voorgrond hoeven te treden. Zo
betrek je ook mensen die normaal hun
mond liever houden.
De middag werd afgesloten door
Jaap Godrie (muzikant en Rembrandtkenner).
Hij vertelde hoe Cosimo de
Medici ervoor zorgde dat de Duomo
van Florence een koepel kreeg, nadat
er jarenlang over was gesoebat door
de meest beroemde architecten. Hij
liet de eis los dat het ontwerp van een
architect moest zijn, die ook nog eens
uit Florence moest komen. Een van de
inzendingen was van de hand van een
zilversmid. Ook al was het een lumineus
idee, toch dachten maar weinigen
dat het ontwerp de oplossing was
voor de bijna onmogelijke opgave. Cosimo
de Medici gaf de zilversmid echter
het volledige vertrouwen en droeg
iedereen op mee te werken en dit ontwerp
uit te voeren. Dat lukte ook. En
nog altijd is dit de grootste koepel
die ooit is gemaakt in de wereld. Het
begint met vertrouwen. En vervolgens
gaat het om gewoon… doen! Een
krachtig voorbeeld van waar het New
Financial Forum in gelooft en voor
staat. n
46 | NFM WINTER 2019

POSITIVE FINANCE DAY 2019
En de winnaars zijn:
Winnaars Positive Finance
Awards 2019, v.l.n.r.:
Karin Jakobsen en Sjaak
Zonneveld van BrightPensioen
(winnaar categorie
Proven), dagvoorzitter
Indra Frishert (Dazure),
Annemarie Dirksen en
Georgette Lageman-Ledegang
van BLG Wonen
(winnaar categorie Go
Viral) en juryvoorzitter
Odette Bakker (Dazure).
BrightPensioen en BLG Wonen
TEKST WILLEM VREESWIJK | BEELD LOPKE FOTOGRAFIE
BrightPensioen en BLG Wonen
zijn de winnaars van de Positive
Finance Award 2019. BrightPensioen
in de categorie Proven en
BLG Wonen met de huurverklaring
in de categorie Go Viral.
De awards werden uitgereikt op
31 oktober tijdens de vierde
editie van de Positive Finance
Day, een initiatief van Dazure
en de stichting New Financial
Forum. Gastheer van het event was De
Goudse.
Evenals vorig jaar koos de jury, bestaande
uit voorzitter Odette Bakker
(Dazure), Valentina Visser (Havelaar &
Van Stolk), Alexander Koene (BR-ND) en
Arjen Bijlsma (ASR) voor twee categorieën:
Proven en Go Viral. Onder Proven
verstaat de jury initiatieven die bewezen
betekenisvol zijn en onder Go Viral
vooruitstrevende initiatieven die stevige
nieuwe bruggen bouwen richting de
samenleving.
De andere twee genomineerden
in de categorie Proven waren PCAF en
Phenix Capital. In de categorie Go Viral
werd tevens Perfect Day Cyber security
genomineerd. Alle genomineerden
presenteerden zich in een korte pitch,
vastgelegd op film. De films werden
voor het event gedeeld op social media
en op verschillende nieuwssites en het
publiek kon zijn stem uitbrengen via
een speciale site. Bijna 2.500 financieel
dienstverleners brachten een stem uit.
Voor de jury waren alle genomineerden
winnaars, ook al had het publiek de beslissende
stem.
PROVEN
De jury prees winnaar BrightPensioen
om haar ambitie om het financiële stelsel
te veranderen. BrightPensioen werkt
op basis van een lidmaatschap, iedere
deelnemer is mede-eigenaar en er wordt
uitsluitend belegd in duurzame fondsen.
De deelnemerscoöperatie heeft nu
zo’n tien procent van het aandelenbelang,
maar het doel is dat zij de meerderheid
van de aandelen gaat bezitten.
Commercieel directeur Sjaak Zonneveld:
“We hopen dat ons revolutionaire
model veelvuldig zal worden gekopieerd
in de financiële sector. Ons model
is helder, eerlijk en beter dan de bestaande
modellen. Als dit model gekopieerd
wordt, is dat beter voor iedereen.”
De andere genomineerden in deze categorie
waren PCAF, een meetmethode
waarmee de CO2-impact van beleggingen
en financieringen zichtbaar wordt,
en Phenix Capital, volledig gericht op
impact investment.
GO VIRAL
Winnaar BLG wonen is van mening dat
de woningmarkt voor iedereen toegankelijk
moet zijn dus ook voor huurders
die graag willen kopen. Daarom zijn
zij gestart met de pilot ‘huurverklaring’.
Duurhuurders krijgen de mogelijkheid
om te kijken of een hypotheek
met huurverklaring voor hen een mogelijkheid
is om een eigen huis te kunnen
kopen. De jury zei dat BLG met het
initiatief haar sociale kant laat zien en
lef toont om juist in mogelijkheden
te denken. Dat de duurhuurders een
doelgroep blijken te zijn die deze hulp
waardeert, blijkt uit de ruim 1400 aanmeldingen
voor deze pilot.
De andere genomineerde was Perfect
Day Cyber security, een initiatief
van Sparklab (Nationale-Nederlanden)
en ontwikkeld samen met het Centraal
Volmacht Bedrijf, Klap, Verheul en Vrieling
Adviesgroep. n
WINTER 2019 NFM | 47

WINNAAR POSITIVE FINANCE AWARD
GEWOON... DOEN!
HET GAAT GOED MET BRIGHTPENSIOEN. NAAST HET WINNEN VAN
DE POSITIVE FINANCE AWARD HEEFT BRIGHTPENSIOEN HET AANTAL
KLANTEN DE LAATSTE TWAALF MAANDEN BIJNA ZIEN VERDUBBELEN
NAAR 7.500 EN DRAAIT DAARDOOR SINDS HET DERDE KWARTAAL
VAN DIT JAAR BREAK-EVEN.
De club die het
echt anders doet
Het totaal belegd vermogen is
in deze periode ruim verdubbeld
naar ruim 70 miljoen
euro. BrightPensioen is in
2013 opgericht door Karin Jakobsen.
Als social enterprise biedt Bright-
Pensioen flexibele, duurzame pensioenen
vermogensopbouw voor zzp’ers, DGA’s
en werkgevers die kiezen voor individuele
pensioenopbouw voor de medewerkers.
ander uniek aspect is dat de klanten van
BrightPensioen mede-eigenaar worden.
Elke klant wordt lid van de deelnemerscoöperatie
en voor 100 euro aandeelhouder.
Daardoor hebben ze zeggenschap en delen
ze mee in de winst.
Het vermogen van de leden wordt tegen
kostprijs belegd in een 100 procent
duurzaam lifecycle fonds.
STEEDS MEER WERKGEVERS
De groei is niet alleen gerealiseerd doordat
meer zzp’ers deelnemer werden maar
ook door een groeiend aantal werkgevers,
inmiddels al 390, dat voor BrightPensioen
kiest. Jonge bedrijven kiezen steeds minder
vaak voor een traditionele, collectieve
pensioenregeling merkt BrightPensioen,
waar naast bestaande klanten zoals Flow
Traders, Vandebron en Blendle recentelijk
ook Snappet, Temper, True, Weflycheap, eet.
nu en Level Up Group zijn verwelkomd. Dit
zijn werkgevers die best een bijdrage willen
geven voor het pensioen van hun medewerkers,
maar vinden dat die medewerkers
daar zelf verantwoordelijkheid en zeggenschap
over mogen krijgen.
Sjaak Zonneveld, commercieel directeur
BrightPensioen: “We hebben niet alleen
dit financiële omslagpunt bereikt maar raken
bij steeds meer zzp’ers, DGA’s en andere
mensen die zelf (pensioen)vermogen
willen opbouwen bekend als de club
die het echt anders doet. Wij werken met
een jaarlijks vast lidmaatschapsbedrag in
plaats van een percentage van je opgebouwde
pensioenpotje af te snoepen zoals
andere partijen doen. Inmiddels is wel
duidelijk dat onze aanpak op de langere
termijn financieel veel gunstiger is voor
je vermogen. En dat dit bij een groeiende
groep werkgevers interesse wekt. Hopelijk
gaan ook steeds meer adviseurs dit herkennen.”
HOOGSTE SCORE
BrightPensioen kreeg tot nu toe als enige
aanbieder elk jaar de hoogste score van
vijf sterren van MoneyView in de jaarlijkse
vergelijking van lijfrenteproducten. Een
mooie opsteker was het winnen van de Positive
Finance Award in de categorie Proven
dit jaar. n
UNIEK MODEL
BrightPensioen is de enige aanbieder in
Nederland die geen geld verdient aan het
pensioenvermogen van de deelnemers,
maar werkt met een jaarlijks vast lidmaatschapsbedrag.
Zo blijft er meer over voor
de deelnemers in hun pensioenpot. Een
WINNAAR POSITIVE FINANCE AWARD 2020
BrightPensioen was samen met BLG Wonen winnaar van de Positive Finance Award
2019. Onderdeel van de prijs, uitgereikt tijdens de Positive Finance Day, een initiatief
van de stichting New Financial Forum en Dazure, was een publicatie in het New Financial
Magazine.
WINTER 2019 NFM | 49

WINNAAR POSITIVE FINANCE AWARD
GEWOON... DOEN!
“DE PROBLEMATIEK OP DE WONINGMARKT WORDT VAAK MACRO-ECONOMISCH AANGEVLOGEN.
VAAK IS DAT TERECHT, MAAR IN HET GEVAL VAN DE DUURHUURPROBLEMATIEK HEB IK DAAR MOEITE
MEE. WE STAPPEN NAMELIJK TE VAAK OVER DE ENOMRE IMPACT OP INDIVIDUELE LEVENS HEEN EN
HET MAAKT HET MOGELIJK DAT SPELERS OP DE WONINGMARKT ZICH GEMAKKELIJK AAN DE EIGEN
VERANTWOORDELIJKHEID ONTTREKKEN. WIE DE WAARDE VAN WONEN OP ALLE NIVEAUS BEKIJKT, ZIET
DE URGENTIE EN GAAT ZELF AAN DE SLAG”, ZEGT FRANK SOEDE, DIRECTEUR BLG WONEN.
De woningmarkt
toegankelijk maken
huis is iemands thuis. Die
ene letter maakt een wereld
van verschil. Zeker als je thuis
bent in een huis dat je bezit.
“Een
Dat geeft een gevoel van trots
en het zorgt voor meer zekerheden. Uit onderzoek
van het CBS blijkt dat huizenbezitters
tevredener zijn met het leven, minder
gezondheidsproblemen ervaren en meer
vertrouwen hebben in de toekomst. En het
geeft meer financiële zekerheid. Voor veel
mensen hangt de koop van een huis dan
ook samen met de grote beslissingen in het
leven, zoals de start van een gezin.”
WAARDE VAN WONEN
“De waardeontwikkeling op de woningmarkt
heeft dan ook een directe invloed op
de financiële weerbaarheid en kredietwaardigheid
van Nederlanders. Wie een eigen
huis heeft, investeert vaker in (duurzaam)
WINNAAR POSITIVE FINANCE
AWARD 2020
BLG Wonen was samen met BrightPensioen
winnaar van de Positive Finance
Award 2019. Onderdeel van de prijs, uitgereikt
tijdens de Positive Finance Day,
een initiatief van de stichting New Financial
Forum en Dazure, was een publicatie
in het New Financial Magazine.
Frank Soede:
“Het geheim van
vooruitkomen, is
gewoon beginnen.”
onderhoud van de woning. Dit heeft niet alleen
impact op de kwaliteit van de woningvoorraad,
maar ook op de reductie van CO 2 -
uitstoot. Huizenbezitters verhuizen minder
snel en blijven dus langer in dezelfde omgeving.
Dat maakt het voor hen ook de moeite
waard om daarin te investeren, zodat de
leefbaarheid in buurten opbloeit.”
“Deze effecten op micro- en op macroniveau
zijn precies de redenen waarom we
bij BLG Wonen naar een toegankelijke woningmarkt
streven. Bijvoorbeeld met de
huurverklaring. Daarmee lossen we natuurlijk
niet de hele problematiek op. Wel
DE HUURVERKLARING
De huurverklaring is een antwoord op de
vraag: ‘waarom mag ik wel hoge huurlasten
betalen, maar mag ik niet kopen
voor lagere maandlasten?’ Bij het afsluiten
van een hypotheek gaat men uit van
‘Loan to Income’- en ‘Loan to Value’-toetsen.
In individuele gevallen mag men
van de LTI-standaard financieringsnormen
afwijken, mits goed onderbouwd.
Met het toepassen van de huurverklaring
bekijkt BLG Wonen, onderdeel van
de Volksbank, of de gedragen huurlasten
als extra onderbouwing kunnen gelden.
Voor duurhuurders die net niet aan
de gestelde standaard leennormen voldoen,
kan dat het verschil maken.
onderkennen we het probleem en leveren
we een bijdrage om het op te lossen.
In mijn ogen is hét geheim van vooruitkomen,
gewoon beginnen. Dat doen wij, met
de pilot huurverklaring voor duurhuurders.”
n
BLG Wonen werd in 1954 opgericht
om het mogelijk te maken dat Limburgse
mijnwerkers hun eigen woonhuis
konden kopen. De duurhuurders van nu
zijn de mijnwerkers van toen. Het sociale
karakter van BLG Wonen verklaart waarom
juist zij met een pilot voor de huurverklaring
komt en inzet op de toegankelijkheid
van de woningmarkt.
WINTER 2019 NFM | 51

AMBASSADEURS
Ambassadeurs over waarde(n) van de financiële sector
We moeten
aan de slag
TEKST PIETER LUGTIGHEID
Het New Financial Magazine
stelt in iedere editie een Ambassadeur
een aantal vragen
over de waarde(n) van de financiële
sector. Wat gaat goed, wat
kan beter en hoe verhogen we
de niet-financiële waarde van de
sector? Ditmaal Pieter Lugtigheid,
Head of Responsible and
Sustainable Business Aegon
Nederland.
Hoe ziet de dienstverlening in de financiële
dienstverlening er idealiter uit?
Volstaat aanpassing van het bestaande
model of zullen er nieuwe modellen
moeten worden ontwikkeld?
Wat mij betreft is de plek van de financiële
dienstverlening dicht bij de klant,
midden in de maatschappij. Dat zeggen
veel financiële instellingen wel maar
de waarheid is denk ik dat de woorden
klant en maatschappij wel veel waarde
hebben, maar dat de woorden toezichthouder
en aandeelhouder nog steeds
belangrijker zijn in het maken van afwegingen.
Ik geloof erin dat wanneer we zo dicht
mogelijk bij de klant en in de maatschappij
staan we ‘shared value’ creëren.
We delen onze waardesystemen,
creëren gezamenlijk waarde en delen
in die waarde. Dat is het optimale model.
Zo zijn de eerste financiële dienstverleners
ook ontstaan in de toenmalige
‘Nederlanden’. Ze zijn bedacht door
burgers en voorzagen in een behoefte.
We moeten terug naar die connectie
zonder schade te doen aan de belangen
van andere stakeholders.
Wat zouden de kernwaarden zijn van
een aangepast of nieuw model? Zien
we ze voldoende terug in de sector? En
welke stappen zijn eventueel nodig om
deze kernwaarden beter te verankeren?
Gaat het om een nieuw model of een
model waarvan we collectief vergeten
“DE NIEUWE FASE IN HET
‘KAPITALISME’ IS SOCIAAL,
GROEN EN DUURZAAM”
zijn hoe het ontstaan is en hoe we dat
in de deze tijd moeten laden? Anyway,
het is een andere mindset. Dat vereist
ook dat we als financials ons stakeholdermanagement
op een andere manier
vormgeven. Overigens is het voor mij
persoonlijk zo dat overheid, regulator
maar ook aandeelhouders, net zo goed
als klanten en de samenleving partners
zijn van de financial. Het vormgeven
van een financial die waarde creëert en
deelt, nu en in de toekomst, vereist de
kernwaarde dat deze stakeholders met
elkaar waarde willen creëren met respect
voor elkaar en de toekomst van de
aardbol. Dat is echt nog wel een stap die
hier genomen moet worden. Een nieuwe
fase in het ‘kapitalisme’. Een meer
sociaal, groen en duurzaam kapitalisme.
Maar we kunnen het, het klimaatakkoord
is daar een voorbeeld van.
De reputatie van de financiële sector is
nog altijd niet best. Welke boodschap
zou je de sector willen meegeven om de
reputatie te verbeteren?
Mijn ervaring met reputatiecijfers van
financials is dat ze verschillen over de
tijd maar toch redelijk stabiel zijn. Natuurlijk
zijn er schandalen in de pers
waardoor ze een deuk krijgen (bijvoor-
52 | NFM WINTER 2019

AMBASSADEURS
PIETER LUGTIGHEID:
“DE WERELD ELKE DAG EEN
STUKJE BETER MAKEN.”
beeld de maatschappelijke onrust naar
aanleiding van het voorstel om de beloning
van Ralph Hamers, ceo van ING
te verhogen of de witwasaffaire). Door
hard te werken, dingen te herstellen,
de goede dingen te doen en dus langere
tijd negatief uit de pers te blijven groeit
ook de reputatie weer. Dat is nog wat
anders dan vertrouwen. De vraag is hoeveel
vertrouwen er is. Door stakeholders
een gelijk aandeel te geven en gezamenlijk
waarde te creëren, blijft er altijd
plek voor een financial en is die altijd
relevant. De producten die we leveren
veranderen namelijk mee in de tijd en
zijn onmisbaar voor de economie.
Pieter Lugtigheid
Pieter Lugtigheid is Head of Responsible Business bij Aegon Nederland. Dat wil
zeggen dat hij verantwoordelijk is voor de strategie Verantwoord en Duurzaam
ondernemen en de uitvoering daarvan. Hij kwam in 2012 in dienst bij Aegon als
Manager Business Transformation. Daarvoor werkte hij onder meer bij VU Amsterdam,
Turner, Atos Global Consulting en KPMG.
Zijn persoonlijk statement als Ambassadeur van het New Financial Forum:
“As Head of Responsible Business I am accountable for the Responsible Business
(CSR) Strategy of Aegon Nederland. Together with my Responsible Business
Team we work on making Aegon Nederland better every day. We are a spider
in the web between the the Dutch board, Aegon Group International, our
colleagues and external stakeholders (Regulators, NGO’s, Association of Banks
and Insurers, Government). Contact me on anything related to creating a better
world with sustainable finance.”
WINTER 2019 NFM | 53

AMBASSADEURS
Pieter Lugtigheid was een van de deelnemers
in 2018 aan de Spitsbergen-expeditie van klimaatjournaliste
Bernice Notenboom.
Wat is het belang van ethiek in de financiële
sector en waar liggen de uitdagingen
voor de sector?
Ethiek is belangrijk voor iedereen die
relaties aangaat en zaken doet. Het
ethisch besef in de maatschappij, bij
klanten, bij toezichthouders groeit. Er
is meer aandacht voor het gedrag van
financials. Tegelijkertijd groeit de scope
van dat ethisch besef. Dat is bijvoorbeeld
te zien in de groei van het aantal
non-financial items waar we rekening
mee houden in onze strategie en dagelijkse
beslissingen. In de verantwoorde
en duurzame hoek spelen Environmental,
Social en Governance (ESG) factoren
een steeds grotere rol en we zetten
steeds meer in op de Sustainable Development
Goals (SDG’s). In onze sector
spelen instrumenten als IFRS, Solvency
II, MIFID, Basel, Sustainable Finance
wetgeving, TCFD, GDPR enz. een steeds
grotere rol. Daarmee groeit ook het
ethisch besef. De uitdaging is om dit
grotere ethische besef te laten doordringen,
omarmen en mee te laten ademen
in de bedrijfsvoering. Vaak is het een
puzzel hoe dit precies te combineren is
met bestaande systemen en processen.
Kun je een aantal algemene voorbeelden
noemen waar de sector zich bewuster
van zou mogen worden als het om
ethiek gaat.
Ik noem er twee. AI/Data speelt een
steeds grotere rol in het nemen van de
juiste beslissingen en het aanbieden
van de juiste producten en diensten. We
moeten er als sector goed voor zorgen
dat we goed omgaan met deze data. We
moeten niet in Facebook achtige schandalen
en settlements terecht komen.
Ander voorbeeld is de ontwikkeling
van de beleggingen en financieringen.
Ethiek is hier een belangrijk onderwerp.
Wat is je purpose als bedrijf en
hoe laat je daar je beleggingen op aansluiten?
Welke verandering wil je neerzetten
met je financiële instrumenten?
In hoeverre onderschrijf je dit en welke
mogelijkheden zie je voor de financiële
sector om hier (meer) invulling aan te
geven?
Purpose koppelen aan shared values en
shared value creation. Alleen dan creëer
je waarde en betekenis. Daarbij niet
vergeten dat winst maken voor bedrijven
ook purpose is. Ik vind het mooi als
we betekenis kunnen geven en waarde
kunnen creëren zodat er ook nog geld
verdiend wordt om het bedrijf voort te
zetten.
Wat draag je zelf bij aan een betere financiële
sector?
Haha, mijn missie, mijn purpose is ook
mijn werk. Verantwoord en Duurzaam
ondernemen op de peilers: Transform
Lives, Improve Society en Care for the
Environment, daarin meters maken en
inspiratie en energie opdoen en leveren.
De wereld elke dag een stukje beter
maken.
Wat is de belangrijkste les die je in het
afgelopen jaar hebt geleerd?
Dat geduld en positiviteit belangrijk
zijn, samenwerking cruciaal is en vooral
dat we iets gaan DOEN. De duurzame
agenda zit vol met issues en potentiële
oplossingen. Het is lastig om geduldig
te blijven als de agenda vraagt om ingrijpen,
het is beter om samen te werken
want zelf kun je starten, maar samen
kom je verder. Laten we vooral niet
elkaar na blijven praten op congressen
en G20’s. We moeten aan de slag. n
54 | NFM WINTER 2019

LICHT
“DE WEG NAAR HET
LICHT IS JEZELF
LATEN ZIEN.”
56 | NFM WINTER 2019

LICHT
In deze rubriek gaan we op zoek naar het licht in de financiële sector.
We bevragen een financieel dienstverlener over zijn spiritualiteit,
zijn innerlijke reis, zijn inspiratiebronnen en hoe zijn licht zijn werk
inspireert. Deze keer Jules Brader, voor wie werken vanuit het licht
doodgewoon is.
Het goede doen, juist
als het spannend wordt
TEKST SILVIA JANSSEN
In zijn werk als manager productmanagement
& marketing bij De
Goudse brengt Brader bovenal
mensen en hun perspectieven bij
elkaar, met als doel samen resultaat
te boeken. Hij kijkt in het dagelijks
werk naar drie perspectieven: inhoud,
proces en verbinding. En juist in die
verbinding is Jules op zijn best. Met zijn
aanwezigheid brengt hij als van nature
zaken en mensen in de goede richting.
Bij Jules komen zakelijke gerichtheid
en menselijke zachtheid bijéén!
LICHT
Licht is voor Jules desgevraagd daar
waar hard en zacht elkaar vindt. In die
mix vind je het mooiste resultaat. Voor
hem geen franje of grootdoenerij. Sterker:
het is voor hem iets wat gewoon is.
Hij draagt het bij zich en het helpt hem
te verbinden. Daarmee probeert hij
zelf voor te leven wat hij anderen aandraagt.
“Het gaat om het goede te doen,
juist als het spannend wordt.”
BALANS
Dat hij hard en zacht in balans brengt,
is niet zo gek. Zijn vader was de personificatie
van zakelijkheid en zijn moeder
liet hem opgroeien met yoga en meditatie
in een tijd dat het nog helemaal
niet zo gewoon was. Als student ging
hij samen met zijn vader een meditatiecursus
doen. Vervolgens verdiepte hij
zich in healing en coaching.
GEWOON
Velen weten niet van hem dat hij zich
hiermee bezig houdt. Voor hem is het
zo gewoon om in te tunen en bovenal
afgestemd te zijn op hoe het voelt. En
dan te doen wat juist is, in plaats van
wat er wellicht verwacht wordt. Hij
loopt er niet mee te koop. Hij heeft een
gezonde allergie voor zogeheten spirituele
leermeesters. “Je moet gewoon
zelf blijven nadenken en voelen of het
voor jou klopt.”
TAAKGERICHTHEID
Jules laat zich in het leven ook leiden
door een flinke dosis taakgerichtheid.
“GEWOON ZELF BLIJVEN
NADENKEN EN VOELEN OF
HET VOOR JOU KLOPT.”
Daarmee boekt hij resultaat. Resultaat
zit voor hem vaak ook in de kleine
voorbeelden. Als er beweging komt
in iets ingewikkelds of als een teamlid
een duwtje krijgt om zijn eigen pad te
bewandelen. Voor hem is nu het duidelijk
dat hij deze taakgerichtheid wat
mag gaan loslaten. Mensen zijn zelf
verantwoordelijk voor ontwikkeling.
Wat er voor terug komt, weet hij niet!
Wel is er een rotsvast vertrouwen dat
het juiste op zijn pad zal komen. Het
begint ermee jezelf te laten zien, stap
voor stap! n
LIGHT & DINER
De rubriek Licht is ontstaan vanuit
Light & Diner; een ontmoetingsplek
voor financieel dienstverleners waar
het veilig is en waar je elkaar inspireert
om de sector mooier te maken,
zonder dat geld een rol speelt. Meer
informatie over dit platform: Silvia
Janssen (Onkar Compliance): info@
onkar-compliance.nl. Zij verzorgt
deze rubriek Licht in de wens om het
licht (in de financiële sector) zichtbaar
te maken.
WINTER 2019 NFM | 57

AMBASSADEURS
Ambassadeurs van het
• Dick-Jan Abbringh | Purpose
Newfinancialforum.nl/dick-jan-abbringh
• Roy van den Anker | MultiSafe
Newfinancialforum.nl/roy-van-den-anker
• Martin van Arendonk | Univé
Newfinancialforum.nl/martin-van-arendonk
• Bjørn Aris | Return on People
Newfinancialforum.nl/bjorn-aris
• Armand Baas Becking | Hypotheek Visie Centrale
Newfinancialforum.nl/armand-baas-becking
• Jeroen Bais | Next Step Factory
Newfinancialforum.nl/jeroen-bais
• Ferdinand Bakker | Schouten Zekerheid
Newfinancialforum.nl/ferdinand-bakker
• Pieter van den Ban | Univé
Newfinancialforum.nl/pieter-van-den-ban
• Jelle Bartels | Next Step Factory
Newfinancialforum.nl/jelle-bartels
• Ewald Bary | Lindenhaeghe
Newfinancialforum.nl/ewald-bary
• Ron Bavelaar | Univé
Newfinancialforum.nl/ron-bavelaar
• Lambert Becks | Qees
Newfinancialforum.nl/lambert-becks
• Robin van Beem | Polis Advocaten
Newfinancialforum.nl/robin-van-beem
• Johanneke Behrend | AEGON
Newfinancialforum.nl/johanneke-behrend
• Ted van den Bergh | Triodos Foundation
Newfinancialforum.nl/ted-van-den-bergh
• Toon Berendsen | VVP
Newfinancialforum.nl/toon-berendsen
• Egbert Berkhoff | NNEK
Newfinancialforum.nl/egbert-berkhoff
• Joke Bijleveld | Achmea Academy
Newfinancialforum.nl/joke-bijleveld
• Ria Blok-Leenheer | Zwitserleven
Newfinancialforum.nl/ria-blok-leenheer
• Olette Bollen | Connect4Value
Newfinancialforum.nl/olette-bollen
• Thom Boot | Thomorrow LifePlanning
Newfinancialforum.nl/thom-boot
• Yvonne Bouman | Florijn College
Newfinancialforum.nl/yvonne-bouman
• Jules Brader | De Goudse
Newfinancialforum.nl/jules-brader
• Nanda Bramer | MY Organization
Newfinancialforum.nl/nanda-bramer
• Michiel Brandt | SVC Brandt Advies
Newfinancialforum.nl/michiel-brandt
• Wendy Broek / BSB
New Financial Forum/wendy-broek
• Arno Brons | Avéro Achmea, Voorzie
Newfinancialforum.nl/arno-brons
• Mark de Bruijn | Obvion
Newfinancialforum.nl/mark-de-bruijn
• Wilma de Bruijn | Eurapco
Newfinancialforum.nl/wilma-de-bruijn
• Christel van Capelleveen / a.s.r.
Newfinancialforum.nl/christel-van-capelleveen
• Urjan Claassen | Quilify
Newfinancialforum.nl/urjan-claassen
• Jos Claessens / result-is
Newfinancialforum.nl/jos-claessens
• Klaas Coolen | Coolen Expertise
Newfinancialforum.nl/klaas-coolen
• Marcel Coopman | Next Step Factory
Newfinancialforum.nl/marcel-coopman
• Jack Cox | Econsenso
Newfinancialforum.nl/jack-cox
• Kim Cramer | Emotone
Newfinancialforum.nl/kim-cramer
• Gijs Dalen Meurs / Eyevestor.com
newfinancialforum.nl/gijs-dalen-meurs
• Ralph van Dam | Centraal Beheer Achmea
Newfinancialforum.nl/ralph-van-dam
• Gary Damen | Paradigma Groep
Newfinancialforum.nl/gary-damen
• Petrosjan Damen | Sintering
Newfinancialforum.nl/petrosjan-damen
• Chris Das | Taurus Financiële Belevingen
Newfinancialforum.nl/chris-Das
• Douwe Dijkstra
Newfinancialforum.nl/douwe-dijkstra
• Jan Donselaar | DMA
Newfinancialforum.nl/jan-donselaar
• Frank van den Dungen Bille
Newfinancialforum.nl/frank-van-den-dungen
• Peter Dussel | Figlo
Newfinancialforum.nl/peter-dussel
• Wilko Emmens | Allianz Nederland
Newfinancialforum.nl/wilko-emmens
• Madelon Engels | Achmea International
Newfinancialforum.nl/madelon-engels
• Patrick Eppink | Turner
Newfinancialforum.nl/patrick-eppink
• Jolanda Franken | Obvion
Newfinancialforum.nl/jolanda-franken
• Erik Friedeberg | Manifesto
Newfinancialforum.nl/erik-friedeberg
• Indra Frishert | Dazure
Newfinancialforum.nl/indra-frishert
• Nancy Gaertner | Schouten Zekerheid
Newfinancialforum.nl/nancy-gaertner
• Karin van Geelen | Yellow communicatie
Newfinancialforum.nl/karin-van-geelen
• Steven Geldof | Inspirerende Hutspot
Newfinancialforum.nl/steven-geldof
• Annemarie Gerritsma | GAPP
Newfinancialforum.nl/annemarie-gerritsma
• Jacky van de Goor | Legende
Newfinancialforum.nl/jacky-van-de-goor
• Peter van Geijtenbeek | Turien & Co
Newfinancialforum.nl/peter-van-geijtenbeek
• Claudia Goossen | AEGON
Newfinancialforum.nl/claudia-goossen
• Frank Jan de Graaf | Hogeschool van Amsterdam
Newfinancialforum.nl/frank-jan-de-graaf
• René de Haan | acht!
Newfinancialforum.nl/rene-de-haan
• Jeanette Hadderingh | NIBE SVV
Newfinancialforum.nl/jeanette-hadderingh
• Roger Hagen / Rebels in Finance
Newfinancialforum.nl/roger-hagen
• Jan Hamburger | Turien & Co
Newfinancialforum.nl/jan-hamburger
• Aloys Harmsen | Pensioen Support Nederland
Newfinancialforum.nl/aloys-harmsen
• Kees Haverkamp | Newest Industry
Newfinancialforum.nl/kees-haverkamp
• Maurice van den Hemel | All-Insure
Newfinancialforum.nl/maurice-van-den-hemel
• Marco Hoekstra
Newfinancialforum.nl/marco-hoekstra
• Liesbeth Hogervorst | Energizer
Newfinancialforum.nl/liesbeth-hogervorst
• Jack Hommel | Centraal Beheer Achmea
Newfinancialforum.nl/jack-hommel
• Ton van Hooft | Kompas Financiën
Newfinancialforum.nl/ton-van-hooft
• Fred Huibers / Hogeschool van Amsterdam
New Financial Forum/fred-huibers
• Gerard Hulsman | docent wiskunde en economie
Newfinancialforum.nl/gerard-hulsman
• Arno Groot Koerkamp | Future of Finance
Newfinancialforum.nl/arno-groot-koerkamp
• Chantal Inen | The Punchy Pack
Newfinancialforum.nl/chantal-inen
• Sylvia Janssen | Onkar Compliance
Newfinancialforum.nl/sylvia-janssen
• Jelle Jansons | Nationale-Nederlanden
Newfinancialforum.nl/jelle-jansons
• Jorad Jongeneel | AEGON
Newfinancialforum.nl/jorad-jongeneel
• Femke de Jong
Newfinancialforum.nl/femke-de-jong
• Gert de Jong / Hogeschool van Amsterdam
New Financial Forum/gert-de-jong
• Bas Jongeling / Wildgras
Newfinancialforum.nl/bas-jongeling
• Mark Jordens | Edmond Halley
Newfinancialforum.nl/mark-jordens
• Antoinette Kalkman | Nationale Waarborg
Newfinancialforum.nl/antoinette-kalkman
• Roland van Kemenade | Roland Advies
Newfinancialforum.nl/roland-van-kemenade
• Ron van Kesteren | Stv
Newfinancialforum.nl/ron-van-kesteren
• Zairah Khan | Blue02
Newfinancialforum.nl/zairah-khan
• Jan Willem Kirpestein | Spirit, Heart & Mind Corpus
Newfinancialforum.nl/jan-willem-kirpestein
• Pepijn van Kleef | MoneyView Research
Newfinancialforum.nl/pepijn-van-kleef
• Kees Klomp | Karmanomics
Newfinancialforum.nl/kees-klomp
• Wibo Koole | Create2connect
Newfinancialforum.nl/wibo-koole
• Theo Kocken | Cardano Group
Newfinancialforum.nl/theo-kocken
• Alexander Koene | BR-ND
Newfinancialforum.nl/alexander-koene
• Erna Knipscheer | Lifebalance4u
Newfinancialforum.nl/erna-knipscheer
• Wiro Kuipers | Zin in de Zaak
Newfinancialforum.nl/wiro-kuipers
• Stef Kuypers / Happonomy
Newfinancialforum.nl/stef-kuypers
• Sjoerd Laarberg | Allianz Nederland
Newfinancialforum.nl/sjoerd-laarberg
• Denise Land | Financial life planner
Newfinancialforum.nl/denise-land
58 | NFM WINTER 2019

AMBASSADEURS
New Financial Forum
• Michel van Leeuwen | Flanderijn
Newfinancialforum.nl/michel-van-leeuwen
• Peter Paul Leutscher | RedZebra Group
Newfinancialforum.nl/peter-paul-leutscher
• Wouter van Leusen / Stan&Wende
New Financial Forum/wouter-van-leusen
• Joke Lodewijk | Urban Knowmads
Newfinancialforum.nl/joke-lodewijk
• Nicolette Loonen | Fidet Finance Professionals
Newfinancialforum.nl/nicolette-loonen
• Pieter Lugtigheid / AEGON
Newfinancialforum.nl/pieter-lugtigheid
• Michael Mackaaij | Verne Business Excellence
Newfinancialforum.nl/michael-mackaaij
• Thom Mallant | Allianz Nederland
Newfinancialforum.nl/thom-mallanT
• Gilbert Mattu | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/gilbert-mattu
• Hubrien Meijaard | Hubrien financieel advies 2.0
Newfinancialforum.nl/hubrien-meijaard
• Patrick Meijn | Proteachting
Newfinancialforum.nl/patrick-meijn
• Richard Meinders | SVC Groep
Newfinancialforum.nl/richard-meinders
• Saskia Michels / W’aarde controlling
Newfinancialforum.nl/saskia-michels
• Hans Ludo van Mierlo
Newfinancialforum.nl/hans-ludo-van-mierlo
• Constant Moolenaar | Rabobank
Newfinancialforum.nl/constant-moolenaar
• Marc de Moor / Sandstreet Consultants
Newfinancialforum.nl/marc-de-moor
• Kaj Morel / De Zaak van Betekenis
Newfinancialforum.nl/kaj-morel
• Saskia van Muijsenberg | BiomimicryNL
Newfinancialforum.nl/saskia-van-den-muijsenberg
• Carla Muters / NHG
Newfinancialforum.nl/carla-muters
• Natasja Naron | Garbriël Financiële Bescherming
Newfinancialforum.nl/natasja-naron
• Ton Nijenhuis | Tonsultancy
Newfinancialforum.nl/ton-nijenhuis
• Arjan Nollen | Nationale-Nederlanden
Newfinancialforum.nl/arjan-nollen
• Harrie-Jan van Nunen | De Financiële Makelaar
Newfinancialforum.nl/harrie-jan-van-nunen
• Jurjen Oosterbaan Martinius | Bureau DFO
Newfinancialforum.nl/jurjen-oosterbaan
• Thera van Osch | OQ consulting
Newfinancialforum.nl/thera-van-osch
• Jeroen Oversteegen | Nationale Hypotheekbond
Newfinancialforum.nl/jeroen-oversteegen
• Desirée Paalvast / The Leader Inside
Newfinancialforum.nl/desiree-paalvast
• Monique Pereij / meerbewust
Newfinancialforum.nl/monique-pereij
• Li An Phoa | Drinkable Rivers
Newfinancialforum.nl/li-an-phoa
• Monique Piet | Manifesto
Newfinancialforum.nl/monique-piet
• Jan-Willem Pijper | LEF
Newfinancialforum.nl/janwillem-pijper
• Gilbert Pluym / Onderlinge ‘s-Gravenhage
Newfinancialforum.nl/gilbert-pluym
• Peter Post | MoneyView Research
Newfinancialforum.nl/peter-post
• Kathy Reinerie | Vivendi Financieel Advies
Newfinancialforum.nl/kathy-reinerie
• Mundo Resink / Astronauts on Earth
Newfinancialforum.nl/mundo-resink
• Hamid Ressang | RedZebra Group
Newfinancialforum.nl/Hamid-ressang
• Paul Rijns | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/paul-rijns
• Tim Rijvers | DAK Intermediairscollectief
Newfinancialforum.nl/tim-rijvers
• Marije Romeijn | Zwitserleven
Newfinancialforum.nl/marije-romeijn
• Peter Ronteltap | Zwitserleven
Newfinancialforum.nl/peter-ronteltap
• Tamara Ronteltap / Purpose Coaching
Newfinancialforum.nl/tamara-ronteltap
• Katja van Roosmalen | MKB journalist
Newfinancialforum.nl/katja-van-roosmalen
• Bert Rorije | Bert Rorije Directions
Newfinancialforum.nl/bert-rorije
• Rolf Rozestraten | Obvion
Newfinancialforum.nl/rolf-rozestraten
• Eline Rugebregt | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/eline-rugebregt
• Han de Ruiter
Newfinancialforum.nl/han-de-ruiter
• Gerard van Santen | Inventiv
Newfinancialforum.nl/gerard-van-santen
• Mike Schilperoort | Lindenhaeghe
Newfinancialforum.nl/mike-schilperoort
• Faisal Setoe | HDI
Newfinancialforum.nl/faisal-setoe
• Pauline Sibbel | Courage to move
Newfinancialforum.nl/pauline-sibbel
• Peggy van der Smitte | Marcel van der Smitte en Partners
Newfinancialforum.nl/peggy-van-der-smitte
• Ansfried Snijders | Meerwaarde en meer
Newfinancialforum.nlansfried-snijders
• Kyon Soons / a.s.r.
Newfinancialforum.nl/kyon-soons
• Patrick Steehouwer | DAK Intermediairscollectief
Newfinancialforum.nl/patrick-steehouwer
• Ellen Steijvers | Senvy Consulting
Newfinancialforum.nl/ellen-steijvers
• Pieter van Stratum | FIDIB
Newfinancialforum.nl/pieter-van-stratum
• René Teuwen | RTIMA
Newfinancialforum.nl/rene-teuwen
• Fred Toussaint | Human Capital Services
Newfinancialforum.nl/fred-toussaint
• Minke Tromp | Bureau voor Toegepaste Filosofie
Newfinancialforum.nl/minke-tromp
• Boudewijn van Uden | a.s.r.
Newfinancialforum.nl/boudewijn-van-uden
• Ivo Valkenburg | Valkenburg bv
Newfinancialforum.nl/ivo-valkenburg
• Tjibbe van der Veen | Oare Wei
Newfinancialforum.nl/tjibbe-van-der-veen
• Cas Verhage | Nh 1816 Verzekeringen
Newfinancialforum.nl/cas-verhage
• Pauline Versteegh | Create Your Future
Newfinancialforum.nl/pauline-versteegh
• Jan Verstegen | Eerste stap.nl
Newfinancialforum.nl/jan-verstegen
• Carla Verwijmeren | Smartvoices
Newfinancialforum.nl/carla-verwijmeren
• Hans Visser | Zwitserleven
New financial forum.nl/hans-visser
• Valentina Visser | Havelaar & Van Stolk
Newfinancialforum.nl/valentina-visser
• Jack Vos
Newfinancialforum.nl/jack-vos
• Willem Vreeswijk | NFF/VVP
Newfinancialforum.nl/willem-vreeswijk
• Owen de Vries | Heartful Banking
Newfinancialforum.nl/owen-de-vries
• Michiel van Vugt / NNEK
Newfinancialforum.nl/michiel-van-vugt
• Petra van der Wal | Petra van der Wal Detachering
Newfinancialforum.nl/petra-van-der-wal
• Ruud van der Wal | Monuta
Newfinancialforum.nl/ruud-van-der-wal
• Ozewald Wanrooij | Neutralis
Newfinancialforum.nl/ozewald-wanrooij
• Judith Webber | Pure Human
Newfinancialforum.nl/judith-webber
• Carolien Wegener / Wire Group
Newfinancialforum.nl/carolien-wegener
• Johan Wempe / VU/FEWEB
Newfinancialforum.nl/johan-wempe
• Arnoud Wennekus / AOV-ZZP.nl
Newfinancialforum.nl/arnoud-wennekus
• Richard Weurding | Verbond van Verzekeraars
Newfinancialforum.nl/richard-weurding
• Angelo Wiegmans | Bedrijf Plus
Newfinancialforum.nl/angelo-wiegmans
• Marijn Wiersma / Arise
Newfinancialforum.nl/marijn-wiersma
• Enno Wiertsema | Adfiz
Newfinancialforum.nl/enno-wiertsema
• Marc Wilhelmus | VLPN
Newfinancialforum.nl/marc-wilhelmus
• Peter Wormskamp | Helder Beheerd
Newfinancialforum.nl/peter-wormskamp
• Patricia Wouda | Patricia Wouda
Newfinancialforum.nl/patricia-wouda
• Diana Zandbergen | WIFS
Newfinancialforum.nl/diana-zandbergen
• Meino Zandwijk | dutch
Newfinancialforum.nl/meino-zandwijk
• Amba Zeggen | Risk & Goverance
New financial forum.nl/amba-zeggen
• Marieke van Zuien | BNP Paribas Cardif
Newfinancialforum.nl/marieke-van-zuien
• Harry van der Zwan | Nationale-Nederlanden
Newfinancialforum.nl/harry-van-der-zwan
WINTER 2019 NFM | 59

NEW FINANCIAL MAGAZINE
Het meest inspirerende en vooruitstrevende
magazine voor financieel dienstverleners
Boordevol Crazy Ones, Young Ones, Innovatie,
Diversiteit, Leiderschap, Taboes, Betekenis,
Rendement en Pure winst
Het magazine is een van de uitingen van de stichting New Financial Forum.
De stichting bundelt krachten, ideeën, inspiratie en best practices van positief
ingestelde mensen die gezamenlijk een bijdrage leveren aan een gezonde
en gerespecteerde financiële sector. Het Forum organiseert bijeenkomsten,
workshops, faciliteert dialogen, is aanjager van vernieuwing, voegt betekenis
toe en is de stem van een innovatieve en betrokken financiële sector.
WEES VERZEKERD VAN PURE INSPIRATIE EN BEST PRACTICES EN MELD
JE AAN OP WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL