iS-1-2020

Nr. 1 - 2020
GEZONDHEIDSMAGAZINE
Winterdepressie: cadeau
van eenzaamheid en stress
in de feestweken
Gezond door de winter: verzorg je darmen
Waarom krijgen veel mensen een
indigestie met eindejaar?
SANA nr 67
1

Advertentie
De beste zorgen uit de natuur!
Zuivere en natuurlijke
OMEGA 3 - VETZUREN
in grote familieverpakking!
Laat zuivere visolie uw gezondheid beschermen!
• Goed voor hart en vaten, tegen hoge cholesterol.
• Verbetert geheugen en concentratievermogen.
• Bevordert een positieve instelling, vermindert stress.
• Helpt de spieren en gewrichten soepel te houden.
• Helpt vroegtijdige veroudering en geheugenverlies te voorkomen.
• Ondersteunt de weerstand.
• Past in het dieet voor diabetici.
Capsules met 1000 mg visolie. Bevat per capsule:
400 mg OMEGA 3 polyonverzadigde vetzuren
(250 mg EPA - 150 mg DHA), 10 mg vitamine E
(dl-alpha-to-coferrol acetaat). Streng gecontroleerd
op pcb’s, dioxines en zware metalen. Voor
kinderen van 3 tot 16 jaar is er een aangepaste
versie, namelijk Nutribell Junior.
1 CAPSULE BEVAT 1000 MG VISOLIE
Bevat een hoog gehalte aan OMEGA 3 polyonverzadigde
vetzuren EPA en DHA. Deze spelen een
belangrijke rol bij het gezond houden van het lichaam
doordat ze een gunstig effect hebben op onder
andere het hart en vaatstelsel, een goede cholesterol,
het hormonale stelsel, het afweersysteem, het
zenuwstelsel, de ogen, de huid en de lichaamscellen.
BESTELLEN OF INFO:
NUTRIBELL-DRENCO N.V.
Stationsstraat 110/b2 - 3570 Alken
Tel: 011/37.19.24 - Fax: 011/37.19.26
info@nutribell.be
www.nutribell.be
verkrijgbaar in de betere natuurwinkel
NU IN AANBIEDING
Met € 20,00 korting
€ 79,00
Bestel veilig via
www.nutribell.be
COLOFON
I-SANA MAGAZINE
Web-en Gezondheidsmagazine
Uitgeverij:ADVIES MEDIA vzw
info@isana.be
www.isana.be
Redactieadres:
Wegvoeringstraat 66a
B-9230 Wetteren
redactie@isana.be
Uitgave:
Elektronisch gezondheidsmagazine
Verantwoordelijk uitgever:
Monique Kmita
Verantwoordelijke marketing,
promotie en advertenties België:
peter.adviesmedia@gmail.com
Verantwoordelijke regie Nederland:
Kees Martens
Hoofdredacteur:
Jan van Bercken
Hoofdredacteur
2 SANA nr 67 SANA nr 67 3
Art-Director:
Ellen Drenth
Artistiek advies:
Alvin Bamps
Documentatie & secretariaat:
Klaudia Pauwels
Abonnementen:
Losse nummers : € 3,20
Jaarabonnement: € 24,95
Copyright 2020
Alle in de advertenties en redactionele
stukken opgenomen gegevens, alsook foto’s
door derden aangeleverd, vallen onder
verantwoordelijkheid van het betrokken bedrijf,
instelling of dienst die aanlevert aan Advies
Media vzw. Voor de juistheid, de aard en de
rechten van die gegevens kan de uitgever niet
aansprakelijk worden gesteld. Advertenties
kunnen zonder enige motivering worden
geweigerd.
Niets uit deze uitgave mag worden
verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door
middel van druk, fotokopie of welke andere
wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming van de uitgever. De inhoud
(teksten en advertenties) van I-sana is geen
medisch advies en kan een consult bij een
arts niet vervangen. Bij medische problemen
of twijfel moet altijd een geneesheer worden
geraadpleegd.
i-sana een uitgave
van Advies Media
Recent kwam in het nieuws dat
ons land aan een catastrofe
was ontsnapt dankzij een alerte
ambtenaar van de voedselinspectie.
Door zijn opmerkzaamheid had
men in België een ramp kunnen
voorkomen. Een malafide bedrijf had
bedorven paardenvlees opgelapt
en in de voedselketen gebracht als
vers rundsvlees. Het was evenwel
besmet met de levensgevaarlijke
listeriabacterie en dat kon de dood
van veel mensen betekenen. Dat
is het ook geworden in Nederland:
tientallen slachtoffers belandden in het
ziekenhuis, terwijl het voor minstens
vier mensen fataal afliep.
Zo is het met meerdere dingen: we
gaan uit van de goede trouw van
mensen die voor onze gezondheid
moeten zorgen, terwijl bij een aantal
van hen de grootste zorg naar gewin
en geld gaat.
Het individu is overgeleverd aan de
goede trouw van wie voor het welzijn
moet zorgen en van de overheid mag
je verwachten dat er gewaakt wordt
over de kwaliteit van die goede trouw,
de diensten en de producten.
Tot… blijkt dat dit niet gebeurt of door
corrupte personen misbruikt wordt,
laat staan dat je de overheid of de
wetenschap mag vertrouwen.
In het Europees parlement zijn er
per volksvertegenwoordiger vijf
lobbyisten aan het werk. Dat betekent
dat elke verkozene van het volk
omringd en benaderd wordt door
vijf lobbymensen. Hoe kun je er op
vertrouwen dat de juiste beslissingen
worden genomen in het belang van de
mensen?
In Europa zijn de wetenschappers
het er al lang over eens dat
glyfosaat kankerverwekkend is
en dus moet verboden worden.
Frankrijk was daar de koploper in.
Voorwoord
Wie kan je vertrouwen?
De natuur!
Nu is vlak voor kerstmis in Amerika
beslist dat hetzelfde product niet
kankerverwekkend is en dus vrij
mag verkocht worden. Hetzelfde met
additieven in voeding. In Amerika
wordt kunstmatige hormonen
toegelaten en als veilig beschouwd in
de vleesindustrie, terwijl dat in Europa
verboden is, vanwege het gevaar voor
de volksgezondheid.
Ook met geneesmiddelen is dat zo:
negatieve rapporten worden vaak
in de onderste lade verborgen en
artsen worden niet ingelicht over
bijwerkingen en mogelijke schadelijke
gevolgen. Ziekenhuizen zetten hun
specialisten onder druk om nodeloze
en soms gevaarlijke operaties uit
te voeren, dure onderzoeken te
doen en therapieën toe te passen,
terwijl men weet dat het niet in het
belang van de patiënt is. En wat doet
volksgezondheid? Niets! Hoogstens
een flauwe waarschuwing. Meer nog:
denk aan tabak, e-sigaret, verkoop
van alcohol, enz…
Wat doet de overheid in sommige
landen wel: jacht maken op artsen
die meer vertrouwen hebben in de
natuur, dan in de lobby. Vroeg of
laat komt toch de waarheid aan het
licht zoals met de suikerlobby die
eminente profs had omgekocht om
valse wetenschappelijke rapporten
af te leveren in verband met de
schadelijkheid van vetten en niet
van geraffineerde koolhydraten, met
miljoenen hartinfarcten tot gevolg.
En zo is het altijd geweest en zal
het blijven gaan: de natuur kan je
niet patenteren, want die is door
een grotere intelligentie gemaakt
en dus kan je er ook geen geld aan
verdienen. Maar de natuur heeft wel
altijd gelijk en zo zal het ook blijven
gaan.
Jan van Bercken

NHOUD
Hoe reuma voorkomen en
06behandelen?
Hydrateer je huid ook in de
30winter
Heilzame planten en hun
46toepassing
Moet een zwangere vrouw
12eten voor twee?
Winterdepressie: cadeau van
34eenzaamheid en stress
Lekker & gezond met
48i-Sana
Hoe kun je de natuurlijke
16slaap herwinnen?
Waarom krijgen veel mensen een
38indigestie met het nieuwe jaar?
Groene Vingers van Ivo
50Pauwels
Hoe kan je prostaatkanker
24en borstkanker voorkomen?
Waarom kan
42griep gevaarlijk zijn?
Gezond en gezwind door de
52winter: verzorg je darmen
4 SANA nr 67 SANA nr 67 5

Als de winter je
spieren en
gewrichten geselt...
Hoe reuma voorkomen
en behandelen?
Curcuma en Harpago kunnen helpen
Reumatische aandoeningen
zijn trouwens de grote belasting
voor ziekenfondsen en
werkgevers, want ze zijn de
hoofdoorzaak van afwezigheid
op het werk. Wat kan je
er dan aan doen, buiten er
leren mee leven?
Systeemziekte
Reuma is niet hetzelfde als
rugpijn of pijn in de schouder.
Reuma is een ernstige
aandoening als gevolg van
een verstoring van het metabolisme,
een systeemziekte
dus. De stofwisseling gebeurt
niet perfect. Er komen afvalstoffen,
purines, kristallen via
het bloed in de gewrichten,
worden er door geblokkeerd
of gaan prikken en pijn doen.
Heel typisch bij reuma is dat
de klachten niet altijd op
dezelfde plaats zitten. Het is
een pijn die zich verplaatst.
De naam is trouwens afkomstig
van het Griekse “rheo”,
wat “vloeien, zich verplaatsen”,
betekent.
Reuma is een ernstige ziekte
die goed moet geobserveerd
We kennen griep en verkoudheid als
typische winterkwaaltjes die elk
jaar weer opnieuw de kop opsteken,
maar er is een aantal ziekten
dat misschien niet rechtstreeks
veroorzaakt wordt door het winters klimaat, maar
waarvan de klachten in het koude seizoen toch
verergeren en de patiënten het zelfs bijzonder
lastig hebben. Eén van die kwalen is reuma. Koude
en winters weer veroorzaken geen reuma, geen
reumatoïde artritis, geen artrose, maar de pijn die
met deze kwalen gepaard gaat, verergert wel in de
winter, zodat sommige zieken zelfs helemaal immobiel
worden en met angst de winter en de slechte
weersomstandigheden tegemoet zien.
6 SANA nr 67 SANA nr 67 7

worden, vooral als het gaat
om reumatoïde poly-artritis,
een ziekte die gevaar kan opleveren
voor de hartkleppen.
Op dieet
Reuma kan verschillende
vormen aannemen met telkens
een andere manier van
behandelen. Voor de ziekte
van Bechterew bijvoorbeeld,
een aandoening waarbij de
wervelkolom langzaam stijf
wordt zodat de patiënt niet
alleen moeite heeft zich te
bukken, maar ook links en
rechts draaien met het hoofd
uiteindelijk onmogelijk wordt,
vergt een andere behandeling
dan pure spierreuma.
In elk geval is eiwitarme
voeding aan te bevelen.
Matig zijn met vlees, kaas,
vis en zeker niet alles tegelijk.
Sommige patiënten eten
tienmaal te veel eiwitten,
dan goed voor hen is. Wie
geen zware arbeid verricht
kan volstaan met ongeveer
zeventig gram eiwit per dag,
en dat is echt voldoende om
de spieren van opbouwende
energie te voorzien. Teveel
eiwit is op de duur ook schadelijk
voor hart en bloedvaten.
Eiwitarme voeding is dus
voor deze patiënten beslist
een noodzaak. Kaas (vooral
vette gefermenteerde kazen),
vlees en vooral bereide
vleeswaren (charcuterie) zijn
niet aan te bevelen. Worst,
varkensvlees, junkfood en
charcuterie zijn taboe.
Eet zo natuurlijk
mogelijk
Mensen die last hebben van
reuma moeten ook proberen
zo natuurlijk mogelijk te
eten. Geraffineerde producten
horen niet thuis op hun
bord. Suiker is taboe. Alcohol
hoort niet op tafel te komen,
evenmin koffie en coladranken.
In vet gebakken spijzen
zijn nadelig. Vooral transvetten
moeten zij vermijden.
Beter voor hen is voedsel te
stomen of in de oven klaar
te maken. Is iets zwart of
bruin gebakken: weg met het
korstje. Dat doe je ook om
kanker te voorkomen.
Gunstig zijn: zilvervliesrijst,
in de schil gekookte aardappelen,
rauwkost, boekweit
en sojaproducten, maïs en
vruchten. Een sapvastenkuur
gunt het lichaam de tijd om
te ontslakken.
In de Bircher Benner-kliniek
in Zwitserland, genoemd
naar een Zwitserse arts die
met zijn rauwkostdieet-therapie
reumapatiënten genas en
daarover publiceerde, stond
een dieet op basis van rauwe
groenten en rauwe melk op
de voorgrond. Mensen die ja-
8 SANA nr 67 SANA nr 67 9

Soepele spieren
en gewrichten?
Advertentie
CURCUMA
FORTE
renlang niet hadden kunnen
stappen konden dat na verloop
van tijd opnieuw, dank
zij een secuur volgehouden
natuurlijk dieet.
Warmte en massage
Omdat reumatische aandoeningen
vooral de kop
opsteken tijdens het koude,
kille seizoen, kunnen warmtetoepassingen
het lijden
verzachten. Patiënten voelen
minder pijn als warmtebehandelingen
worden
gegeven: warm bad, hete
kompressen, warme zalven,
massages die de doorbloeding
stimuleren, beweging
en oefeningen, zonnebaden,
infrarood, lichttherapie enz...
Een jaarlijkse vakantie in het
zuiden, of geregeld een verlengd
weekend in een warm
en droog klimaat kunnen
deze patiënten een groter
comfort geven. Ontzurende
kruiden zoals Harpago ofte
Duivelsklauw zoals in Articulan
van Fytobell hebben bij
deze problemen hun nut bewezen.
Je moet er ook voor
zorgen voldoende te drinken
om de nieren aan het werk
te zetten, zodat zuurkristallen
zich niet kunnen neerzetten.
Op die manier zal je al
heel wat minder last hebben
van reuma. Ook hoge doses
Curcuma oftewel curcumine
zoals in Curcuma Forte van
Fytobell heeft zijn nut bewezen.
Jan van Bercken
Altijd vrij en
soepel bewegen!
Curcumine is een krachtige antioxidant,
die bijdraagt tot de soepelheid van de
gewrichten, spieren en pezen.
Curcuma forte is hoog gedoseerd voor een
snelle werking, die ook nog versterkt wordt
door toevoeging van zwarte peper.
Verpakking 90 stuks tabletten
cnk-bestelcode 2963-700
Meer info op www.fytobell.be
Gezonde kracht uit de natuur!
10 SANA nr 67 SANA nr 67 11

Moet een
zwangere
vrouw eten
voor twee?
Waarom mag je niet op
vermageringsdieet tijdens de
zwangerschap?
Bakerpraatjes vertellen dat
ze nu voor twee moet eten.
Gynaecoloog D. „Larie natuurlijk,
want de baby wordt
niet via de maag, maar via
de placenta en de navelstreng
van bloed voorzien
en daarin zitten alle voedende
bestanddelen voor de
toekomstige baby. Goed en
gevarieerd eten is wel van
belang, niet uitzonderlijk veel
en zeker niet het dubbele.
In het begin van de zwangerschap
worden de organen
van de baby gevormd, en wel
tussen de 3de en de 12de
week. Als je goed, natuurlijk
voedsel gebruikt, zal dat
zeker effect hebben op de
gezondheid van de baby. Veel
fruit en groenten is de basis.
Zwangere vrouwen krijgen heel wat te
horen, hoe ze zich moeten voorbereiden,
of ze mogen aan sport doen, of ze op vakantie
mogen gaan, of ze een keizersnede
moeten verkiezen boven de natuurlijke
bevalling, of ze voor twee moeten eten enzoverder
enzovoort. Dat alles komt als een tsunami af op de
toekomstige moeder, vooral als het de eerste keer
is dat ze zwanger is. Meestal gaat het om bakerpraatjes.
Als de toekomstige moeder gezond is en
ook gezond leeft en eet, hoeft ze zich geen zorgen
te maken.
12 SANA nr 67 SANA nr 67 13

Beslist niet roken en bij voorkeur
helemaal geen alcohol,
want dat heeft een funeste
invloed op de vorming van de
hersenen en het zenuwstelsel
van de baby.
Tijdens de zwangerschap
verzwaart een vrouw ongeveer
12 à 13 kilo. Een baby
weegt bij de geboorte gemiddeld
3,5 kg.”
Hoe kan een vrouw dan
zoveel verzwaren?
Er is om te beginnen de
baby, maar ook het vocht in
de cellen en ook de borsten
nemen toe in volume en dat
is ook goed voor 1 kg. Placenta
en vliezen 600 gram.
Baarmoeder 650 gram. Het
bloedvolume neemt toe met
800 gram. De vettoename bij
de moeder zelf is ongeveer
1 kg en in de weefsels wordt
ongeveer 3,5 kg vocht meer
vastgehouden.
Omdat ze beter niet te zwaar
wordt, kan ze best wat rekening
houden met calorieën.
Dagelijks frieten is niet enkel ongezond,
ook verkeerd. Eén keer
om de veertien dagen frietjes
kan geen kwaad, maar kies liever
voor onverzadigd vet dan voor
verzadigd vet. Vis is dus gezonder
dan vlees en zeker geen rauw
vlees gebruiken. Volkorenproducten
bevatten meer voedingsstoffen
en vezels. Ze bevatten ook
meer oligo-elementen, vitamines
en mineralen. Groenten en fruit
zijn van het grootste belang. Ze
kunnen eventueel gecombineerd
worden met brood of met aardappelen.
Ook extra eiwitten zijn
nuttig voor de opbouw van baarmoeder,
placenta en vrucht. Magere
melkproducten zijn ideaal.
Ze brengen geen extra verzadigd
vet aan, maar wel vitamines van
de B-groep, calcium en eiwitten.
Het is niet verstandig om een
vermageringsdieet te beginnen
tijdens de zwangerschap. Gewoon
gezond blijven eten en als je trek
hebt, eet dan wat meer. Door
plots een afslankdieet te gaan
volgen, gaat het vet verbranden.
In vetweefsels zitten vaak schadelijke
stoffen opgeslagen die vrij
komen tijdens het vermageringsdieet.
Ze zouden schadelijk kunnen
zijn voor de ongeboren baby.
Monique van Hasselt
SUIKERVRIJ
o o k g e s c h i k t v o o r d i a b e t i c i
dills
dIgEStIVE MIntS
Zachtverfrissende muntjes
met essentiële oliën
uit kruiden en vruchten.
Maakt de dingen
verteerbaar!
Verkrijgbaar in de apotheek:
dills original
met CnK-bestelcode: 2161-149
dills ginger lime
met CnK-bestelcode: 3035-086
voor meer info:
www.dills.be
14 SANA nr 67 SANA nr 67 15
Advertentie

Hoe kun je de
natuurlijke slaap
herwinnen?
Niets is vervelender dan te moeten leven
met te weinig slaap. Sommigen gaan te
laat naar bed en moeten er toch vroeg
uit, anderen kunnen de slaap niet vatten
en moeten met of zonder pillen leven met de
duivel van de slapeloosheid en alle gevolgen vandien.
Slapen is voor veel patiënten het moeilijkste
karwei de nacht. Ondanks het feit dat ze vermoeid
zijn, zouden willen slapen en die ook nodig hebben
raken ze maar niet in slaap. Of dat denken ze
tenminste. Uit onderzoek in laboratoria
is gebleken
dat patiënten
die ’s
morgens
met
een houten
hoofd
Slaappillen kunnen gevaarlijk worden
opstaan en vertellen dat ze heel de nacht geen oog
dicht deden, toch wel tussen de vijf en zeven uur
hebben geslapen, zij het minder vast, in periodes
en dat ze wel vaker wakker werden. Het inslapen
ging moeilijk en tegen de morgen werden ze ook
gemakkelijker wakker. Naarmate men ouder wordt
lukt dit trouwens ook niet meer zo vanzelfsprekend.
Ouderen hebben minder slaapduur nodig,
maar maken er zich wel het meest zorgen over.
Wat is nu de waarheid over slaap? Hoeveel moet je
slapen?
Door meteen naar medicijnen
te grijpen wordt een heel
mechanisme in beweging
gezet, waar je zelf het slachtoffer
kan van worden. Beter
is het wat minder gemakkelijk
en vlot te slapen zonder
slaappillen, dan meteen weg
te soezen na het slikken van
één of een paar pillen. Slapen
kun je leren en vooral gezonder
slapen en er
minder over piekeren zal al
heel wat bijdragen tot een
gezond slaapritme waarbij je
fit en gezond weer opstaat.
Slaap hebben we allemaal
nodig, want die zorgt voor
lichamelijk en geestelijk herstel.
Een mooi gemiddelde
ligt tussen de zeven en de
acht uur. Van de Romeinse
keizer Julius Caesar is bekend
dat hij zeven uur sliep:
“Caesar septem horas dormiebat”.
16 SANA nr 67 SANA nr 67 17

Napoleon daarentegen nam
vrede met zes uur.
Leren slapen
Een slaapritme wordt van
jongs af aangeleerd en gaat
een leven lang mee. Wijzigingen
in dit slaappatroon
zijn nochtans niet ongewoon
naarmate de leeftijd stijgt.
Sommigen zijn van oordeel
dat oudere mensen meer
moeten slapen. Vandaar dat
men in instituten en verzorgingsinstellingen
bejaarden
van in de namiddag al naar
bed stuurt. Daar is bij gezonde
personen helemaal geen
reden voor. De slaapbehoefte
neemt niet toe met het ouder
worden. Bij volwassenen
na veertig jaar heeft ze zelfs
neiging tot afnemen.
Toch is de slaap bij veel oudere
mensen verstoord. Ze
klagen er over dat ze niet
gemakkelijk inslapen. Overdag
voelen ze zich moe en
dommelen na het eten dan
ook gemakkelijk in. Hier ligt
ongetwijfeld de oorzaak. Als
ze de gewoonte hebben na
de middag een dutje te doen,
hoeven ze zich geen zorgen
te maken over het feit dat
ze ’s avonds minder gemakkelijk
de slaap vatten. Groot
is trouwens ook het aantal
dat voor de televisie in slaap
valt. Hoe wil je dan nog voldoende
bereidheid hebben
meteen naar dromenland te
verhuizen als je in bed kruipt
bij het begin van de nacht?
Lichamelijke stoornissen
opsporen
Naast het te lang overdag
slapen, zijn er nog andere
factoren die het normale
slaap- waakritme kunnen
verstoren. Veel ouderen en
mensen van middelbare
leeftijd drinken te veel koffie,
thee of cola, met andere
woorden cafeïne houdende
dranken of frisdranken. Gevoelige
patiënten moeten in
de namiddag helemaal geen
koffie meer drinken. Sommigen
doen er goed aan zelfs
helemaal af te zien van het
koffiegebruik. Groot is ook
het nicotine-misbruik in deze
groep. Als je te veel hebt
gerookt, hindert dat absoluut
de normale slaap. De
longcapaciteit neemt af met
ouder worden, er komt dus
automatisch minder zuurstof
in omloop, de lichaamscellen
worden dus minder „gelucht”,
wat mee oorzaak kan zijn
van slapeloosheid. Als je de
lucht dan nog vervuilt met
tabaksrook is het normaal
dat het slaappatroon erdoor
geschaad wordt.
Uiteraard moet worden nagegaan
of er geen lichamelijke
klachten zijn. Als je pijn
hebt, reumatische aandoeningen
die je beweeglijkheid
beperken, kortademig bent,
kortom als er elementen zijn
die je uit de slaap houden,
18 SANA nr 67 SANA nr 67 19

dan is het doodnormaal dat
je moeilijk slaapt of te vroeg
wakker wordt. Hier helpt het
niet slaappillen te slikken, de
kwaal die de slapeloosheid
veroorzaakt moet worden
aangepakt.
Emotionele problemen
Ook emotionele problemen
kunnen er mee te maken
hebben. Oudere mensen
trekken zich gemakkelijk
de problemen van hun getrouwde
en volwassen kinderen
aan, te veel zelfs. Op die
manier nemen ze andermans
problemen mee naar bed en
in de plaats van een verkwikkende
nachtrust te hebben,
maken ze nachtmerries mee,
het verlengde van de dagen
vol miserie. Ouderen moeten
leren voor zichzelf te leven
en zich niet in de plaats te
stellen van hun volwassen
kinderen. Die moeten heus
hun eigen problemen maar
oplossen.
De spijsvertering zorgt bij
sommigen ook wel eens voor
overlast. Het is bekend dat
met het ouder worden de
maag en ingewanden trager
gaan werken. Dat betekent
dat het avondmaal
voldoende lang voor bedtijd
moet worden genomen, dat
’s avonds geen moeilijk of
zwaar te verteren spijzen op
het menu staan en dat na de
avondmaaltijd nog een kleine
wandeling wordt gemaakt in
de gezonde buitenlucht. Als
regel kan worden aanbevolen
dat de laatste maaltijd ten
minste drie uur voor bedtijd
op tafel komt. Gebeurt het
later, dan kunnen er moeilijkheden
optreden.
Uiteraard zal het avondmaal
sober zijn en de kwantiteiten
moeten ook niet overdreven
worden. ’s Avonds eet je best
ruwvezelstoffen, dus groenten,
fruit, volkorenproducten.
Wees matig met vlees, vetten
en zoetigheden. Drink niet
bij het eten, wacht daarmee
liefst nog tot een uur na het
eten. Mensen die problemen
hebben met de continentie
of die anders te vaak moeten
opstaan ’s nachts moeten
ook na het avondeten niet
te veel meer drinken, tenzij
misschien een kopje slaapverwekkende
thee: lindebloesem,
hop en melisse, valeriaan.
Een avondwandeling
bevordert altijd het inslapen.
Ook het koud afspuiten van
de onderbenen kan de slaap
gemakkelijker in de hand
werken. Dat is trouwens een
truc die je kan toepassen
als je al uren ligt te woelen
en de slaap toch maar
niet komt: even het bed
uit, koude waterstraal op de
benen, vanaf de knie tot de
voet, licht afdeppen en meteen
weer het bed in. Meestal
slaap je nadien binnen de vijf
minuten.
Goede omstandigheden
Je moet de condities om te
kunnen inslapen ook begunstigen.
Verlucht de kamer
voldoende, zodat je voldoende
zuurstofrijke lucht in
de kamer hebt. Ga op een
vast uur slapen, want het
lichaam is een gewoontemachine.
Zorg ook voor een
vast ritueel, bijvoorbeeld een
kruidendrankje. Drink liever
geen alcohol. Zorg ook voor
warme, maar lichte en ruime
nachtkledij die je in de winter
warm houdt, maar ’s zomers
toch niet laat zweten. Zorg
ook voor een goede, harde
20 SANA nr 67 SANA nr 67 21

matras, waarbij de benen
lichtjes hoger worden gelegd
dan de rest van het lichaam.
Eén donsdeken dat licht is,
is gunstiger dan een heel
zwaar pak van verschillende
dekens.
Tenslotte mag niet worden
vergeten dat een tevreden
mens, die bovendien overdag
een gezonde, nuttige
en dagvullende bezigheid
heeft ’s nachts gemakkelijker
slaapt. Probeer zo’n activiteit
te vinden, zelfs als je
gepensioneerd bent. Kan je
niet slapen: voor één of een
paar nachtjes kan dat geen
kwaad.
Geen slaapmiddelen
Uit onderzoek is gebleken dat
de meeste mensen in paniek
raken als ze eens één of twee
nachtjes niet of slecht geslapen
hebben. Ze proberen
hun slapeloosheid meteen de
kop in te drukken door sterke
slaapverwekkende middelen
te nemen, of kalmeertabletten
te slikken. Slaapmiddelen
zijn niet onschuldig.
Ze verstoren trouwens de
REM-fase, zorgen als het
ware voor een soort narcotische
toestand, de droomfase
blijft weg, waardoor de
patiënt ’s morgens vermoeid
en helemaal niet uitgeslapen
opstaat. Slaapmiddelen zijn
slechts in uiterste nood te
gebruiken en dan nog enkel
op voorschrift van een gewetensvol
arts. Maar eigenlijk
hebben we die dingen niet
nodig: als je een nachtje of
twee slecht slaapt en niets
kunstmatig inbrengt in het
lichaam, zal de derde of
desnoods de vierde nacht, de
slaap vanzelf komen, omdat
de slaapbehoefte zo groot
zal zijn geworden, dat het
lichaam zich toch neerlegt
bij de behoefte en emotionele
of andere hinder weggedrumd
zal worden door de
vaak. Grijp dus niet zo snel
naar pillen. De slaap komt
uiteindelijk toch op volkomen
natuurlijke wijze. Ga liever
wat bewegen, doe wat meer
aan sport in de gezonde buitenlucht,
eet gezond, drink
niet te veel of helemaal geen
koffie en probeer conflicten
uit te praten en op te lossen.
Maak je minder zorgen over
de slaap, maar geniet van
het leven.
En wil je dan toch een middeltje?
Kies voor iets natuurlijk
bijvoorbeeld op basis
van Escholtzia dat de slaap
bevordert. Een tip: Denk aan
Escholcin van Fytobell en
je slaapt weer als een roos.
Jan van Bercken
Advertentie
22 SANA nr 67 SANA nr 67 23

De natuur is veiliger voor preventie
Hoe kan je prostaatkanker
en borstkanker voorkomen?
Tot in 2013 was er een daling
waar te nemen in het aantal
prostaatkankers. Dat is intussen
veranderd in een gestage
stijging. Zowel borstkanker
als prostaatkanker maken
een inhaalbeweging en het
aantal patiënten dat er mee
te maken krijgt, stijgt voortdurend.
En niet te benijden:
we zitten boven het Europees
gemiddelde, volgens de
organisatie “Statistiek Vlaanderen”,
het netwerk van de
Vlaamse overheid die openbare
statistieken bijhoudt en
openbaar maakt.
Zo merken we dat in 2017
alleen al in het Vlaamse Gewest
er 6.224 nieuwe gevallen
van prostaatkanker per
jaar zijn bijgekomen. Dat
komt neer op 193 gevallen
per 100.000 mannen.
Je kan de relativiteit van de
cijfers onderstrepen, maar
je mag niet vergeten dat
dit nieuwe gevallen zijn die
moeten opgeteld worden bij
de vorige. Daarmee vergroot
uiteraard het aantal voortdurend.
Bovendien werd gemeld dat
de kans op nieuwe gevallen
van prostaatkanker voortdurend
toeneemt vanaf de
Wat borstkanker betekent voor vrouwen,
is prostaatkanker voor mannen. Het
aantal van beide neemt stelselmatig toe
in ons land. Zowel wat borstkanker als
prostaatkanker betreft, zitten we in ons
land boven het Europees gemiddelde. Geen fraai kampioenschap.
Deze kankers wegen dan ook het zwaarst
door zowel op de persoonlijke beleving, het gezin en de
omgeving als op de maatschappij.
Er wordt verwezen naar betere diagnosetechnieken
om dat aantal te rechtvaardigen, maar dat is slechts de
helft van de waarheid: zolang niets aan de echte oorzaak
wordt gedaan, zal dat aantal niet verminderen.
Het is trouwens een bedenkelijke evolutie: betere technieken,
meer diagnoses, meer en duurdere behandelingen,
duurdere ziekenhuizen.
24 SANA nr 67 SANA nr 67 25

leeftijd van 50 jaar. De risicoleeftijd
waarop het meest
aantal prostaatkankers werden
waargenomen lag tussen
de 70 en 75 jaar: bijna 1 op
110 mannen. Dat is erg veel!
Op nog latere leeftijd was het
risico weer verminderd. Je
kan dus maar hopen heel oud
te worden, dan heb je minder
kans op prostaatkanker.
Voor 2018 werd het aantal
berekend op 150 per 100.000
mannen: dat is één per 666
mannen.
Tegelijk werden ook 6275
nieuwe gevallen van borstkanker
genoteerd, wat betekent
dat per 100.000 vrouwen
er 191 de beangstigende
diagnose borstkanker kregen.
Ook weinig hoopgevend is
het feit dat het aantal toeneemt
vanaf de leeftijd van
30 jaar. Boven de 60 jaar
zijn er gemiddeld 440 nieuwe
gevallen per 100.000 vrouwen.
In totaliteit over de
hele vrouwelijke bevolking
kregen vorig jaar 200 vrouwen
per 100.000 vrouwen te
maken met borstkanker. Dat
betekent 1 op 500 vrouwen.
Niemand van de 28 Europese
lidstaten doet het nog slechter.
En wat kunnen we er aan
doen?
Je moet geen blinde zijn
om niet te merken dat het
probleem voor een groot
deel gerelateerd is aan onze
leefstijl. We zijn het meest
gemedicaliseerde land ter
wereld, en we hebben van
de geïndustrialiseerde landen
in West-Europa de slechtste
eetgewoonten: junkfood,
haastige hap, alcohol, tabak,
medicijnen, stress en te
weinig beweging naast ongezonde
lucht.
Bewerkt voedsel, hormonale
behandelingen, hormonale
vervuiling van het voedsel,
kunstmatige processen, het
doet er allemaal geen goed
aan.
Waaraan kan je denken om
zowel borstkanker als prostaatkanker
zoveel mogelijk te
voorkomen?
-Vermijd kunstmatige hormonale
behandelingen, ook
hormonale contraceptie.
-Beweeg meer.
-Eet gezonder en vermijd
rood vlees, transvet, omega-
6-vetzuren.
-Vermijd suiker in alle opzichten.
-Vermijd rood vlees (dat
heeft niets met de bakmethode
te maken, maar betreft
varkensvlees en rundsvlees).
Kies liever gevogelte
of kip of nog beter: vis.
26 SANA nr 67 SANA nr 67 27

De beste zorgen uit de natuur!
Uw online gezondheidsadviseur
GEHEEL
VERNIEUWDE SITE!
www.boverte.com
Advertentie
-Vermijd bewerkte vleeswaren
(charcuterie), bloedworsten
en orgaanvlees.
-Neem zo weinig mogelijk
medicijnen, tenzij het noodzakelijk
is.
-Drink geen alcohol en rook
niet.
-Slaap voldoende en vermijd
stress.
-Mediteer, want dat brengt
rust in de geest.
En gelukkig zijn er goede natuurlijke
middelen om op een
verstandige manier aan preventie
te doen. Wilgenroosje,
zaagpalm, pompoenpitten en
Omega-3 vetzuren (visolie)
hebben een gunstig effect
op de prostaat. Denk daarbij
aan Proflabell van Fytobell.
En in de plaats van hormonale
substitutie bij menopauze
klachten kan je beter op de
natuur vertrouwen: Monnikspeper,
Cimicifuga, Humulus
lupus en Salvia Officinalis.
Denk daarbij aan Menobell
van Fytobell.
Je vindt deze uitstekende
preparaten in de apotheek.
Maar de levenswijze en vooral
de voeding zijn van groot
belang en dat is een werk
van preventie van jaren op
voorhand!
Jan van Bercken
BOVERTE is een moderne internetwinkel.
Eenvoudig, overzichtelijk, informatief, vriendelijk geprijsd
en een goede service.
U koopt bij Boverte omdat…
• U toegang heeft tot een mooi assortiment van producten.
• U boven de 50 euro geen verzendkosten betaalt.
• U met korting op uw bestelling aankoopt.
• De producten binnen 2 werkdagen bij u worden afgeleverd.
• U gemakkelijke betalingsmogelijkheden heeft.
• Onze winkel 365 dagen per jaar en 24 uur per dag geopend is.
Daarnaast kunt u 7 dagen per week
bij onze klantenservice terecht.
• Wij garant staan voor een optimale service.
• Wij u helder en duidelijk over
de producten informeren
via de website, per telefoon
en via e-mail.
28 SANA nr 67 e-mail: info@boverte.com - tel.: 00/31 (0)40 254 30 48 SANA nr 67 29

Zelfs in de winter kan je huid
verbranden of uitdrogen
Hydrateer je huid
ook in de winter
Je zou het omgekeerde denken, maar in de winter
heeft de huid meer te verduren dan in de
zomer. Uiteraard moet je in de zomer opletten
voor huidverbranding door het Uv-licht van de
zon, maar daartegen kan je je tegenwoordig
goed beschermen met een Uv-filter, zowel UV-A als UV-
B. Een hoge factor is daarbij van groot belang en zeker
voor jonge kinderen, want de huid heeft een geheugen
en telt elke schade op. De tol wordt op latere leeftijd
teruggevraagd.
Maar ook in de winter moet je voorzichtig zijn, zelfs
met huidverbranding en dat geldt vooral voor wie in de
winter naar het hooggebergte trekt om te skiën. Daar
verbrand je nog sneller. Huidkanker voor wie geregeld
op wintervakantie trekt naar de zon of het hooggebergte
is een groot risico. Voorzichtig dus.
Maar ook als je hier blijft in de
winter moet je de huid goed
verzorgen, omdat koude en
guur weer de huid sneller laten
uitdrogen en daardoor sneller
laat verouderen.
Een bekend fenomeen in de winter
is urticaria. Dat is een soort
allergisch eczeem dat op de huid
slaat en een schilferende en
ontstoken reactie veroorzaakt
door een overdadige histamineproductie
veroorzaakt door de
koude. Je kan hiertegen niets
anders doen dan je goed te kleden
en de huid zoveel mogelijk
afschermen van de kou.
Maar de kou en de winter veroorzaakt
nog meer problemen:
uitdroging van de huid.
Dat komt contradictorisch genoeg
door te warme kleding,
te warme temperaturen in de
woning, de slaapkamer of het
kantoor en de werkplaats en te
weinig te drinken.
Eigenlijk moet je er aan denken
om ook in de winter voldoende
water te drinken: geen alcohol,
want dat dehydrateert nog
30 SANA nr 67 SANA nr 67 31

meer en veroudert de huid. Ook
tabak veroudert de huid, maakt
de huid rimpelig, veroorzaakt
kraaipootjes rond de ogen en de
mondhoeken en huidproblemen
en kanker.
Nog iets: een warm bad is
heerlijk, maar als je er te lang
in blijft liggen om te genieten
wat uiteraard leuk is, droogt dat
de huid uit. Je moet maar eens
kijken naar je vingertoppen: als
je een tijdje in bad hebt doorgebracht,
zijn je vingertoppen
helemaal rimpelig geworden.
Hetzelfde gebeurt met je gehele
huid, maar wel minder opvallend.
Conclusie: geniet van een bad,
maar blijf er niet te lang in. Zo’n
kwartiertje is ideaal. Dat betekent
dat we heel veel belang
moeten hechten aan de goede
vochtigheidsgraad van de huid.
Dan veroudert die veel minder
snel, blijft langer jong en gaaf.
Wat moet je doen:
- om te beginnen van binnenuit
bevochtigen: drink water! Veel
water: anderhalve tot 2 liter per
dag.
- drink geen alcohol en rook
niet.
- breng een goede vocht inbrengende
crème aan, bijvoorbeeld
op basis van Aloë Vera. Dat is
ideaal om je huid lang jong te
houden en rimpels te verdrijven.
Een tip: denk aan Aloë Veracrème
van Ellen Dee. Je vindt
er alles over op de website:
www.ellendee.be.
Monique van Hasselt
Aloë Vera Crème
Bij droge en gevoelige huid
De unieke formule van deze crème met de natuurlijke
en waardevolle actieve bestanddelen van aloë vera
is uitermate geschikt voor dagelijks gebruik, in het
bijzonder bij de droge en gevoelige huid.
De crème verzacht en zorgt voor een optimale vochtbalans,
waardoor de huid een frisse en gezonde
uitstraling krijgt.
Bovendien wordt ze toegepast bij een door de zon
beschadigde huid, striae en littekens.
Potje 100 ml - Prijs € 5,95
Advertentie
Verkrijgbaar bij uw apotheek met cnk-bestelcode 2885-390.
Neem deze code mee, zo zal uw apotheker u sneller en beter
kunnen helpen.
Voor meer info: www.ellendee.be
32 SANA nr 67 SANA nr 67 33

Meer psychische problemen bij de
jaarwisseling
Winterdepressie:
cadeau van eenzaamheid
en stress in de feestweken
Voor velen is de eindejaarsperiode de gezelligste
van het jaar. Tenminste zo wil men ons
doen geloven. Voor anderen is dit de meest
vervelende en vooral de eenzaamste periode van
het jaar. Omdat de maatschappij ons per se gezelligheid,
geborgenheid en intimiteit opdringt en de
commercie daar handig op inspeelt, hebben mensen
die problemen hebben of alleen zijn, een dubbel
probleem: ze zien het totaal niet meer zitten:
depressie volgt!
Wie door omstandigheden
geen deel van uitmaakt van
de eindejaarskermis, beleeft
de hel in de plaats van
de hemel. Wat voor velen
een periode van vreugde en
feest wordt, is voor anderen
- en dat zijn er ook niet
weinig - de meest ellendige
van het jaar. Eenzaamheid en
problemen worden dan dubbel
sterk aangevoeld. Stress
en emotionele verlatenheid,
leiden vaak tot ziekte en in
uiterste gevallen zelfs tot
de ultieme wanhoopskreet:
poging tot zelfdoding. Angsten,
depressies, gebrek aan
warmte, het maakt het er
voor de gezondheid niet gemakkelijker
op.
Steeds meer mensen raken
in psychische nood. De
vervreemding, het toenemend
egoïsme, de spiraal
van geweld en hebzucht, de
agressiviteit en de onveiligheid,
de werkloosheid, de
economische crisis, politieke
instabiliteit, de negatieve
berichten over klimaat en
rampen, het gebrek aan
mogelijkheden van het individu...
het zijn zoveel oorzaken
waardoor mensen met
emotionele problemen gaan
sukkelen. Het is erg verbazend,
maar de waarheid: één
op tien patiënten komt ooit in
een psychiatrische instelling
terecht of heeft intensieve
psychiatrische hulp nodig.
Iemand die dit niet heeft
meegemaakt, kan moeilijk
de diepe put beschrijven of
aanvoelen waarin dergelijke
patiënten zich bevinden. Niet
elke depressie is dezelfde.
Dat woord dekt trouwens
een reeks psychische problemen
waaronder zowel stress,
angsten, fobieën, schizofrenie,
drankzucht en een aantal
obsessies verscholen gaan.
Het is zelfs voor een ervaren
therapeut niet altijd gemakkelijk
de echte oorzaak te
ontsluieren. Vaak moet men
de persoon eerst heel goed
kennen en dat gaat niet zonder
langdurige gesprekken,
terwijl de patiënt zelf ook in
zijn binnenste moet laten kijken.
Geen eenvoudige zaak
dus.
34 SANA nr 67 SANA nr 67 35

Probleem begrijpen
De genezing begint met het
onderkennen van het probleem,
het doorzien van de
oorzaak en het aanvaarden
van zijn eigen menselijke en
emotionele beperkingen. Men
heeft zijn emotionele grenzen
overschreden en daardoor
heeft de spanning schade
veroorzaakt.
Je
kan het
zenuwstelsel
vergelijken
met
elektriciteitskabels.
Van
hun kwaliteit
en
doorsnede
zal het
afhangen
hoeveel
elektrische
spanning
ze kunnen
verdragen.
Als
die spanning langdurig te
hoog is, treedt schade op.
Ons zenuwstelsel is ook maar
berekend op een bepaalde
hoeveelheid spanning. Wie
die overschrijdt riskeert
kortsluiting, schade aan het
zenuwstelsel en dat herstel je
niet in één, twee, drie.
De wereld stort niet in!
Bekijk je situatie tenslotte in
een breder perspectief, neem
afstand van de moeilijkheden
en leer het leven en de
dingen, maar ook je moeilijkheden
relativeren. Met jouw
probleem valt de wereld niet
in.
Leer tenslotte meer aandacht
te schenken
aan je
gezondheid,
leef
en denk
gezonder,
ontspan
je meer,
leef meer
voor de
vreugde,
denk positief,
onderneem
iets, maak
plannen,
laat
je geest
bruisen,
maar zit
niet te kniezen en te zeuren,
daar blijf je ziek van en maak
je alleen maar anderen ook
ziek mee. Bovendien moet
je je beslist niet laten domineren
door de rush van het
eindejaar: het is per slot van
rekening maar conventie en
traditie. Je kan trouwens ook
gelukkig zijn zonder kalkoen
en zonder het verplichte “o
dennenboom”.
Hypericum helpt
Vlucht tenslotte niet in de
pillen, de drank of de tabak,
dat maakt alles alleen maar
erger. Zoek de omgeving en
het gezelschap op van jonge
mensen die je opbeuren, die
positief denken en die nog
niet loodzwaar tegen het
leven aankijken. Sluit aan
bij een hobby- of sportclub,
maar in elk geval: beweeg!
Kom naar buiten, ga wandelen
en op drie weken tijd ben
je een heel ander mens. Doe
iets, je kan er alleen maar
gezonder van worden.
En als deze nieuwjaarsperiode
je te zwaar valt, stel
dan nu een programma op
om uit de sleur te geraken.
Ga naar een concert, ga de
winkelstraten bekijken, ga
naar een voorstelling, nodig
jezelf uit bij familie of vrienden...
je zal merken dat er
spoedig verandering komt
in je emotionele nood. En er
is gelukkig ook hulp van de
natuur: Hypericum oftewel
Sint-Janskruid heeft de zon
gevangen in zijn bloemen. De
tinctuur daarvan geeft de zon
weer aan je gemoed.
Een tip: Hyperibell van
Fytobell en… zelfs putteke
winter, wordt het zomer in je
geest.
Jan van Bercken
36 SANA nr 67 SANA nr 67 37

Verjaag de kater niet met alcohol!
Waarom krijgen veel
mensen een indigestie
met het nieuwe jaar?
De eindejaarsperiode is voor veel mensen
vooral een tijd van vreten. Gevolg:
‘s anderendaags indigestie, een houten
kop, een kater die je zomaar niet op
één, twee, drie kan verjagen. De feesten
zijn nog lang niet achter de rug, of je begint
al in mineur. Als je de volgende dagen niet in bed
wil doorbrengen met ouwels en pillen en warm
citroensap, dan moet je er wel over waken dat de
feestvreugde niet in mineur eindigt en een aanslag
pleegt op je gezondheid. Gezond blijven na feesten
is niet zo moeilijk, maar het vraagt wel wat goede
wil en een heel klein beetje gezond verstand, want
dat mag je nu beslist niet verliezen.
De grootste fouten op een
rij die de meesten tijdens de
feestweken begaan: te weinig
slaap, op onregelmatige uren
in bed, te veel alcohol en soms
dranken van mindere kwaliteit,
te vaak eten, te vet en te zoet
eten, te veel snoepen, onregelmatige
maaltijden, te laat
eten en te veel drinken tijdens
de maaltijden. Daarnaast een
pak stress omdat het werk niet
wegloopt, een hoop bezoeken
moeten worden afgelegd,
cadeautjes moeten worden gekocht
en het al bij al toch een
dure aangelegenheid is.
Goedkope indigesties
De meest gehoorde klacht in
het dokterskabinet handelt
over problemen met de spijsvertering.
Niet alleen volwassenen
die de kunst van het
gezellig tafelen verstaan, maar
zelfs jongeren en ook al kleuters
hebben last van dit eindejaars-
en nieuwjaarssyndroom.
Pakken snoep voor kinderen:
chocolade, koekjes, allerlei
mooi gekleurde zoetigheden
die meteen de spijsvertering
verstoren. Bij volwassenen is
het al niet veel beter. Wat krijg
je gemakkelijk als cadeau:
pralines, flessen likeur, wijn,
sterke drank. Natuurlijk moet
de kurk eraf... je wil toch beleefd
blijven.
Kinderen zitten ’s anderendaags,
of na een paar dagen
met maagoverlast en een
ontregelde lever geplaagd.
Volwassenen zijn in hetzelfde
bedje ziek. De mens is niet gemaakt
om in één keer zoveel
zoetigheid te verwerken, alcohol
te gebruiken. Afgezien van
additieven zoals bewaarmiddelen,
kleurstoffen, smaakversterkers
en pure suiker, is de
hoeveelheid, en de frequentie
van knabbelen hoogst ongewoon
voor het lichaam dat
zich altijd instelt op een zekere
regelmaat en vooral gezond
voedsel nodig heeft.
Wat doe je er aan? In elk geval
moet je dat tussendoor-gedoe
stop zetten. Je kan de maag
niet de hele dag van uur tot
uur volproppen, je kan de lever
niet constant aan het werk
zetten met zware opdrachten.
Driemaal per dag eten,
is en blijft het ideaal. Dat je
daarbuiten eens een snoepje
gebruikt nog aan toe, maar
sommigen vreten echt kilo’s
snoepgoed.
Dagje vasten
Als je dan toch ziek geworden
bent, of je niet zo lekker
meer voelt, moet je de maag
en de lever tijdelijk rust gun-
38 SANA nr 67 SANA nr 67 39

nen. Eerst een dagje vasten
voor volwassenen en vooral
geen gesnoep meer gedurende
drie dagen. Dat geldt ook voor
kinderen. Schrap ook alcohol
en frisdrank en vervang dit
door vers vruchtensap en kruidenthee.
Muntthee bevordert
de galafscheiding en helpt bij
de vertering vooral van vetten
door een grotere hoeveelheid
gal in de twaalfvingerige
darm te deponeren. Begin het
ontbijt ’s morgens met verse
vruchten, geen vruchtensap,
ook niet zelf geperst: het
is een suikerbom. Kinderen
moeten vroeg naar bed, zodat
ze uitgerust zijn en ze niet
bedreigd worden door virale
of bacteriële aandoeningen,
want in de donkerste periode
van het jaar zijn griepjes en
verkoudheden goedkoop. Geef
ze extra vitamines en gezonde
kost, zonder suiker.
Verjaag de kater
Voor volwassenen: niet roekeloos
omspringen met de
reserves. Op tijd rust en ontspanning.
Niet overdrijven met
voedsel dat men niet gewoon
is. In de tussendagen dat er
geen feest is, alcohol compleet
bannen.
Alcohol belast de bloedsomloop
en het hart. Het hartritme
versnelt, de bloeddruk stijgt
en het is een bekend dat rond
de feestperiode meer hartinfarcten
voorkomen dan in de
rest van het jaar.
Heb je toch eens doorgeduwd
en zit je met een kater, probeer
die niet te verjagen met
weer alcohol te drinken, zoals
algemeen wordt aangenomen.
De alcohol vernauwt de
bloedvaten en dehydrateert de
cellen. Remedie: weer drinken,
maar geen alcohol wel zuiver
water, of muntthee. Maak een
wandeling in de frisse lucht.
Door alcohol verliest het lichaam
meer lichaamswarmte,
waardoor de kans op griep of
verkoudheid toeneemt.
Werk aan je conditie, dan heb
je minder kans ziek te worden
in de feestweken: ontspanning,
sport, gezond voedsel,
niet roken en geen alcohol.
Trouwens waarom moet je
altijd aan alcohol denken om
feest te vieren?
En vergeet niet op tijd de woning
goed te verluchten. Bedorven
lucht maakt ziek en…
er kruipen meer stook- oftewel
verwarmingskosten in een niet
goed geventileerde of verluchte
woning, dan als je wel af en
toe een deur of raam opent.
Zelfs al is het koud buiten: de
woning verluchten is belangrijk.
Jos van Landuyt
Detox voor je
organisme.
Cardubell helpt!
• Ondersteunt de vertering
van vetten
• Ondersteunt de werking
van het ontgiftingsorgaan
• Goed voor de galfunctie
Cardubell van Fytobell ® is in de apotheek
verkrijgbaar met cnk-bestelcode: 2899-870
Gezonde kracht uit de natuur !
Meer informatie?
Tel. 011/371924 of e-mail:
info@fytobell.be
www.fytobell.be
40 SANA nr 67 SANA nr 67 41
Advertentie

Natuurlijke tips die echt
werken om niet ziek te worden
Waarom kan
griep
Het is een gekend verschijnsel in deze
periode van het jaar: verkoudheid en
griep. De weerstand van heel veel mensen
heeft een deuk gekregen door de
feestperiode, minder gezond voedsel, te
weinig slaap, te veel alcohol en zoetigheid, en heel
wat emotionele belasting. Dat vinden bacteriën en
virussen heel fijn. Gevolg: griep, verkoudheid, depressie,
ontstekingen enz… Het is geen pretje het
nieuwe jaar op die manier te moeten beginnen,
maar daar kan je wel iets aan doen!
gevaarlijk zijn?
De vochtigheid, de wind, de
veranderende weersystemen,
het wispelturige weer van de
jongste weken brengt mee
dat velen hun weerstand
verliezen en ziek worden.
Virussen krijgen ook meer
kans zich te verspreiden en
bacteriën krijgen vrij spel.
Die omstandigheden zijn ideaal
voor besmettingen. Het
is nochtans een weinig fraai
eindejaarscadeau.
Het is bij het begin van elk
jaar wel een beetje een
mode geworden: gesnotter,
hoesten, rauwe keel, stem
voor de helft kwijt en een
doodmoe gevoel, als had je
lood in de benen: de griep
slaat toe. Het lichaam heeft
wat minder weerstand, meer
bedorven lucht, fout voedsel
gegeten te weinig vitamines
en mineralen. Men voelt
zich moe en afgemat, heeft
moeite zich te concentreren,
de koorts komt erbij, kortom
een algemene malaise, een
typische griepinvasie, een
hoogfeest voor virussen.
Verkoudheid en griep zijn
niet hetzelfde, hoewel een
aantal problemen gelijkaardig
kunnen zijn: zere keel,
hoesten, koorts, doodmoe…
Griep is ernstiger en moet
goed worden aanpakt, anders
kunnen nieren en hart worden
aangetast. Griep is een
besmettelijke ziekte, veroorzaakt
door virussen en kan
pandemische allures aannemen:
denk aan de tragedie
met de Spaanse griep op het
einde van de eerste wereldoorlog.
Miljoenen mensen
zijn gestorven als gevolg van
deze griep. Slechte voeding
en gebrek aan weerstand
hadden de wereldbevolking
ondermijnd.
42 SANA nr 67 SANA nr 67 43

Niet bagatelliseren
Het is verkeerd griep te bagatelliseren.
Griep kan een
organisme danig ondermijnen,
dat de patiënt overlijdt
aan een surinfectie, gewoonlijk
de luchtwegen, of het
hart. Mensen met hart- en
longproblemen, maar ook
personen die ouder zijn,
zwangere vrouwen of mensen
die last hebben van stofwisselingsstoornissen
moeten
voorzichtig zijn.
Griep is nu nog altijd gevaarlijk,
zodat de Wereld Gezondheidsorganisatie
nauwlettend
de virusstammen observeert
en wijzigingen of mutaties
meteen meldt aan labo’s en
de overheid. Een behoorlijk
recent voorbeeld is dicht bij
ons te vinden, want in januari
1989 eiste griep in Nederland
meer dan 4.000 doden.
Volgens de Wereld Gezondheidsorganisatie
moet griep
nog altijd als één van de
gevaarlijkste infectieziekten
worden beschouwd.
Je herkent de ziekte gemakkelijk:
een slap gevoel,
hoofdpijn, neusverkoudheid,
spierpijn, pijn in de lendenen.
Nadien treedt er koorts op.
Zolang de koorts aanhoudt
kan je beter geen vast voedsel
gebruiken, zeker geen
eiwitrijk voedsel. Probeer
veel te drinken, bijvoorbeeld
lindenthee.
Voldoende drinken (geen
alcohol) is van groot belang
zodat de nieren aan het werk
gezet worden. Extra vitamine
C is verstandig om een surinfectie
te voorkomen.
Heb je de griep toch? Bedrust!
Wie probeert voort te
werken is niet goed bezig.
Een groot deel van de niertransplantaties
mag op rekening
van verwaarloosde
infecties worden geschreven.
Het belang van preventie
Je kan best preventief te
werk gaan door de weerstand
te verhogen: gezond volwaardig
en vers voedsel, voldoende
slaap, ontspanning,
lichaamsbeweging en de
noodzakelijke stoffen die het
lichaam nodig heeft, waaronder
in deze periode vitamines
en mineralen erg belangrijk
zijn: fruit en groenten, geen
suiker, geen alcohol noch tabak,
geen junkfood.
Zoek hulp in de natuur om
infectieziekten te voorkomen:
Echinacea, vitamines en mineralen.
Een tip: Echinabell, Echina4max
en Mineravit.
Nog een tip: heb je bezoek
gehad van een besmet persoon,
of zijn collega’s aan het
hoesten en niezen: druppel
dan een flinke hoeveelheid
Echinabell in de handpalm
en wrijf daarmee in je gezicht,
in de neusvleugels en
rond de ogen. De kans is bijzonder
groot en reëel dat jij
gespaard blijft van griep.
Heb je het toch te pakken:
rust, veel drinken, vasten,
in bed blijven en... na een
weekje zijn de klachten voorbij.
Maar als je je goed voorbereidt
en een goede conditie
nastreeft, zal het griepvirus
wel aan jou voorbij gaan.
Jan van Gendt
44 SANA nr 67 SANA nr 67 45

Heilzame plantenextracten en hun toepassing
Plant van de maand
Ook in ons land vind je maretak in de
hoge boomtoppen. Je kan er in de
winter niet naast kijken. Ze hangen
als leuke korfjes onderaan zware takken,
hoog in de bomen.
Herkomst en naam
Maretak komt ook in ons land vrij
algemeen voor, in groot, bladerrijk,
harsachtig loofhout maar ook
in naald, populier, wilg, berk, beuk,
Door Wouter Zoutelande
Kruidenkundige
Viscum Album
MARETAK:
Van bijgeloof tot plantengeneeskunde
In de plantengeneeskunde wordt maretak al heel lang gebruikt, zelfs
bij ernstige aandoeningen. De Zwitsers waren er als eerste bij om
maretak te gebruiken in een natuurlijk middel dat gunstige resultaten
opleverde bij gezwelziekten en kanker. Maar maretak is ontegensprekelijk
ook verbonden met de kerst- en nieuwjaarstijd, met wensen
en goede voornemens, met liefde, geluk en gezondheid. Het is een
plant die een lange geschiedenis heeft, en uiteindelijke talloze legendes
heeft opgeleverd. Maretak heeft dan ook een vaste plaats verworven als
feestversiering, en als folkloristisch gebruik (kussen onder de maretak)
maar ook als geneesmiddel.
linde en eik. De plant is gekend
onder verschillende benamingen:
Mistel, Mistelbe, Martak, Vogellijm,
Le blondeau, le bois de la sainte, Le
guiblane, Duivelsnest. In het Engels
mistletoe, in het Latijn: Viscum Album
en onder deze naam komt het ook als
geneesmiddel voor.
Het is een altijd groene parasiet van
de familie van de Aranthacer. Het
zaad wordt door vogels uitgeworpen
en kleeft op de boomtak, kiemt na 2 à
3 jaar tot plant met 2 blaadjes.
Ieder jaar komt er een stengellid bij.
Die stengel is glad, geelgroen, vorkvormig
vertakt, draagt veel takken en
vormt ronde besjes van 40 à 50 cm
hoog. Het blad zit aan het einde van
de stengel, met tongvormige, langwerpige,
dikgevleesde, ledertaaie,
schroefvormig gesneden bladen,
gegroefd met verticale stralen, leeft 2
à 3 jaar en is overstaand. De bloem is
groenachtig, tussen de overstaande
bladeren, bloeit in de winter (februari),
en geeft geur. De bes is “lusthout”
voor de grote lijster evenals het zaad.
De bloei is er van maart tot mei.
Op het einde van de herfst worden de
bloeiende twijgen verzameld.
Lange geschiedenis
Natuurlijk is maretak gekend, zeker
onder verliefden, want daarover is
een aantal legenden bekend. De
naam mistletoe komt uit Engeland,
waar de woonkamer met “mistletoe”
versierd wordt in de kerstperiode.
2000 jaar geleden werd maretak door
de Kelten als een gelukspoppetje gedragen.
De priesters, druïden, sneden
maretak los met gouden sikkels. Als
maretak op de grond viel, verloor die
zijn toverkracht, zo dachten de Kelten.
Daarom werd de plant opgevangen
in een groot laken.
De naam „maretak” is al heel oud en
komt van „mare” of „maar”, het oorspronkelijke
woord voor heks of boze
geest (denk maar eens aan nachtmerrie,
dat eertijds nachtmare was:
een slechte nacht of nare dromen,
door heksen veroorzaakt). Heel juist
is die naam maretak niet. Weliswaar
bestaat er een andere woekerplant,
de heksenbezem, maar deze heeft
met mistletoe niets te maken.
Dat de mistletoe vooral met Kerstmis
naar voren komt, is een overblijfsel
uit de tijd van de oude Germanen,
in wiens godsdienstig leven de plant
een grote rol speelde.
Medisch gebruik
Maretak is een zeer nuttige plant. Ze
bevat viscine (alcaloïde), viscalline
(glycoside) choline, glucose, vioside,
veel xanthofyl, veel exanthofyl,
harsachtige bitterstof, zetmeel, zuur,
neutraal reagerende saponine.
Maretak stimuleert maag-, darm- en
leverwerking, verbetert de celstofwisseling,
voorkomt aderverkalking en
reinigt het bloed.
Maretak is een prachtig middel bij
hoge bloeddruk, aderverkalking en
een nuttig natuurmiddel tegen chronische
artritis in de gewrichten en
artrose. Ze verbetert de hartwerking,
migraine, astma, is samentrekkend,
bloedstelpend, ontkrampend, water
afdrijvend, zenuw sterkend, en ook
een braakmiddel.
Ze vermindert de hoest, de zwelling
van de lymfeklieren, oedeem en
duizeligheid en beïnvloedt gunstig het
vegetatief zenuwstelsel, en helpt bij
algemene prikkelbaarheid. De schors
en de vrucht zijn laxerend.
Fytotherapie
Vandaar dat maretak uitvoerig
gebruikt wordt in de fytotherapie of
plantengeneeskunde.
Het middel wordt bijvoorbeeld verwerkt
in Verosan en Crataecin van
Fytobell, twee middelen die worden
aanbevolen voor hart en bloedvaten.
46 SANA nr 67 SANA nr 67 47

LEKKER
&
GEZOND
Voor 3 personen
Ingrediënten:
• 100 gr. pastaschelpen
• 1 eetlepel olijfolie
• 1 kleine ui, fijngehakt
• 175 gr. Quorn-stukjes
• 1 teentje knoflook, gehakt
• 100 gr. kleine
champignons in dunne
schijfjes gesneden
• 300 gr. gepelde tomaten
uit blik, in stukken gesneden
• 50 ml. rode wijn
• 1 1/2 theelepel gedroogde
basilicum
• zout en peper
• 75 gr. mozzarella
• 50 gr. Parmezaanse kaas
Bereiding:
• Verwarm de oven voor op
200°C (stand 6).
• Kook de pastaschelpen 10
minuten in veel gezouten
water gaar. Afgieten en
warm houden.
• Verwarm de olie en fruit
de ui even aan.
• Voeg de Quorn, de knoflook
en de champignons
toe. Laat 3 minuten bruin
Aan tafel met i-Sana
Gratin van Quorn
met mozzarella
bakken.
• Voeg nu de wijn, de tomaten
en de basilicum
toe. Laten koken en 6 à 8
minuten laten door pruttelen.
• Voeg de blokjes mozzarella
toe en laat de kaas
langzaam smelten.
• Plaats de gare pastaschelpen
in een ovenvaste
schaal en giet het Quornmengsel
eroverheen.
• Met geraspte kaas bestrooien,
10 à 15 minuten
in de oven bakken.
• Met een groene sla serveren.
Wat is Quorn?
Quorn-producten worden
bereid uit een klein paddenstoelachtig
plantje, de Fusarium
Graminearum. Uit dit
plantje wordt myco-proteïne
geteeld dat het hoofdbestanddeel
van Quorn-producten
uitmaakt. De productie
ervan gebeurt door fermentatie
zoals bij bier of yoghurt.
Tijdens het productieproces
vinden constant kwaliteits-
controles plaats. Qua structuur
lijken Quorn-producten
op mager vlees (kip, kalfsvlees).
Quorn is plantaardig van
oorsprong, bevat weinig calorieën,
geen cholesterol en
evenveel voedingsvezels als
verse groenten. Kortom het
ideale voedingsmiddel voor
Gegratineerde witloofschotel
met sojasaus
Voor 2 personen
Ingrediënten:
• 4 stronken witloof
• 1 ui in stukjes
• 2 eetlepels olijfolie
• 1 dl. Shoyu-saus (reformwinkel)
• tijm, geraspte gember
• 2 koffielepels Arrowroot
(poeder uit de reformwinkel)
• 2 dl. Lima-3-saus of sojasaus
• 1 koffielepel (afgestreken)
basilicum en marjolein
• 2 koffielepels Umeboshi
pasta (reformwinkel)
• paneermeel
Bereiding:
• Ui stoven in de olie.
• Stronken witloof in de lengte
middendoor snijden en bovenop
de ui leggen.
• Giet er een flinke scheut
Shoyu over en voeg er de
mensen die belang hechten
aan hun gezondheid en/of die
van hun kinderen en die af en
toe eens willen experimenteren
met een vervangingsproduct
voor vlees. Het bestaat
in verschillende variëteiten
van stukjes tot burgers en is
in de meeste warenhuizen en
reformwinkels te koop.
tijm en geraspte gember
aan toe. Deksel erop en op
een klein vuurtje gedurende
20 à 30 minuten laten gaar
worden.
• Witloof uithalen. In een
vuurvaste schotel schikken
en er de Umeboshi pasta
over strijken.
• Aan de ui 1 afgestreken koffielepel
basilicum en marjolein
toevoegen alsook de 2
dl. Lima 3.
• Dikken met Arrowroot en
saus over het witloof gieten.
• Paneermeel overheen strooien
en laten gratineren in de
oven.
Tip:
• Deze saus past ook heel
goed bij prei of bleekselder.
• Voor de liefhebbers van kaas
kan er ook geraspte kaas
overheen.
48 SANA nr 67 SANA nr 67 49

De groene vingers
van
Ivo Pauwels
Het is nog winter, maar we dromen
al van de lente. De natuur is een
beetje aan het dommelen, want
van een echte winterslaap kun
je nog niet spreken, maar toch
dromen we al van de lente. Hier
en daar zie je trouwens vogels aan
het werk die het niet zo begrepen
hebben op onze kalender, maar
zich eerder laten leiden door wat
hun door de schepping in hun
natuur is meegegeven. En wat is
ons meegegeven? Dromen van
de lente, dromen van warmte en
zon en van nieuw leven in de tuin.
Daarom laat ik je in gedachten al
meegenieten van wat komen gaat.
Het rommelt in de lucht. Tussen
de grauwe wolken sijpelt een
zilveren licht naar beneden,
het valt in de druppels op de
blaadjes, springt in het oog
Ivo Pauwels, een gerenommeerd natuurkenner, auteur en
groen-journalist verzorgt een schitterende
rubriek in i-Sana.
ALS DE MEESJES VLIEGEN,
KRIJGT DE KAT HUISARREST
In de winter al dromen van de lente
van wie het wil zien en wordt
weer afgesnoerd omdat zwarte
wolken de hemel verduisteren.
Hemelse flitslampen leggen
aardse taferelen vast. Eindelijk
groeien de bladeren helemaal uit,
krachtig gesteund door een matig
hoge luchttemperatuur en een dik
wolkendeken.
De milde regen
Niet de zon is de bron van alle
leven maar de regen. Dat ontdek
je als het veel te droog is geweest
in de tuin. Ook de vogels laten de
regen niet aan hun hart komen.
Ze zingen aubades voor het verse
groen en halen nog veel meer
pieren uit de grond en luizen van
de rozenknopjes dan voorheen.
Ze vliegen ermee naar hun nesten
in de haag, naar de nestkastjes
tegen de gevel en naar onze
brievenbus, waarin een nietaflatend
mezenmoedertje weer vijf
meesjes grootbrengt. Elk jaar is ze
op post, tegen beter weten in. En
elk jaar opnieuw zet ik een nieuwe
brievenbus naast de andere voor
de postbode en de onvermijdelijke
reclameblaadjes.
Maar vandaag maak ik nog een
straffer stukje van aanpassing
mee van mezen aan het
mensenbestaan. Want vele vogels,
ook de mezen, zijn cultuurvolgers
die zich dicht bij de mensen
nestelen en een ideale biotoop
vinden in de tuinen van de mensen.
In een kruik met een smalle hals die
doodgewoon rechtop op de tegels
van een terras van een tuinvriend
staat, piepen hongerige meesjes.
Nauwelijks een meter of vijf van
ons verwijderd duiken pa en ma
mees om de haverklap door de
smalle hals. Tussen de bloemen
van de blauwe regen hebben ze
een laatste uitkijkpost, letterlijk
een uitvalsbasis. Even met korte
metallieke knikjes van het kopje
rondkijken of de kust veilig is en dan
in één ruk naar de flessenhals.
Gevederde acrobaten
Zo gaat het uren en dagen door,
aan een tempo dat bewondering
afdwingt. Mezen zijn rasechte
acrobaten. In de vaas duiken is
misschien niet eens zo moeilijk
en van claustrofobie hebben ze
waarschijnlijk nog nooit gehoord.
Maar hoe kom je er uit? Wat een
opeenvolging van bewegingen
is er nodig om met toegevouwen
vleugels uit de flessenhals op te
stijgen. Pas dan begint het werk.
Het snel en vakkundig zoeken
naar rupsen en pieren en luizen en
kevertjes en larven allerhande.
Probeer als mens maar eens
op zoek te gaan in de tuin naar
al die onverlaten die het op uw
lievelingsplanten gemunt hebben.
Ze zitten verscholen aan de
onderzijde van het blad, in de
oksels van twijgen, zien er zo grauw
en grijs uit dat we ze over het hoofd
zien of nemen ons bij de neus met
allerhande camouflagetechnieken.
Mezen zijn intelligent. Zo zien ze
ook uit met hun blauwgrijze vleugels
en de brede zwarte das die ze over
hun gele hemdje hebben geknoopt.
Want mezen mogen gezien worden
tijdens het werk. Geen pluimpje ligt
er verkeerd of waait er schots en
scheef uit hun verenpak.
Als er tuinkaboutertjes bestaan die
de tuinier helpen dan verkleden ze
zich overdag als mees. Het aantal
parasieten dat zij en hun smekend
piepende kroost verorberen is niet
te tellen. Bovendien zoeken ze
doelgericht en werken ze gratis,
zeven dagen op zeven. Geen
scheikundig labo heeft ooit een
intelligent insecticide ontwikkeld:
het blijft bulldozeren met brute
kracht. Er is er in ons ‘gezin’ maar
één die het mezenwerk niet kan
waarderen. Wanneer de jonge
meesjes uitvliegen krijgt Midas, de
kater, zonder pardon huisarrest.
50 SANA nr 67 SANA nr 67 51

Gezond en gezwind
door de winter:
verzorg je darmen
Steeds meer is men er van overtuigd dat
de immuniteit de belangrijkste factor
is om niet ziek te worden. Het lichaam
heeft een verbluffend herstel- en verdedigingsvermogen.
Er zijn geneeskundige
principes op gebaseerd om die verdedigingsreflex
uit te buiten. Vaccinatie is er daar eentje van, iets
wat door andere groepen dan weer gecontesteerd
wordt. Het is in elk geval zo dat als je een moeilijke
ziekte hebt doorgemaakt en het lichaam heeft
antistoffen opgebouwd, je daar sterker uit tevoorschijn
komt. De vraag is: hoe kan je die weerstand
versterken? Het antwoord is: verzorg je darmen.
Het klinkt een beetje vreemd,
maar het is een waarheid:
met gezonde darmflora kun
je eigenlijk niet ziek worden.
Meer dan tachtig percent van
onze immuniteit wordt opgebouwd
door de darmbacteriën,
de darmflora. Die hebben een
verbluffende kracht: een ijzersterke
weerstand is dan ook
een godsgeschenk. De erfelijkheid
is een belangrijke factor,
maar de levensstijl is dat
evenzeer, zelfs nog meer.
Want je kan zelf veel doen om
die weerstand te verbeteren
en te versterken. Het lymfestelsel
van de darmen bevat
evenveel lymfocyten als milt,
beenmerg, thymus en klieren
tegelijk. Om die darmbacteriën
te voeden heeft de flora
voeding nodig die de bacteriën
prettig vinden: vitamines, aminozuren
en de zogenaamde
probiotica. Ook glutamine, is
Probiotica zijn onmisbaar
de ideale voeding voor de enterocyten,
de soldaten van de
darmimmuniteit. Die voeren
een voortdurende strijd tegen
virussen en bacteriën door ze
af te schermen, terwijl ze de
goede bacteriën doorlaten. Die
glutamine en probiotica vind je
hoofdzakelijk in plantaardige
voeding: groenten, vruchten,
bonen, volkorenbrood, roggebrood,
gefermenteerde soja.
Door gezond te eten, krijg je
gemiddeld 10 gram glutamine
binnen en dat is een goede
ratio. Glutamine is warmtegevoelig
en dus moet je om er
voldoende van te krijgen ook
voldoende rauwkost gebruiken.
Bij stress, intensieve sporten,
verwondingen enz,... heb je
meer glutamine nodig omdat
de beschadigde cellen het gebruiken
voor hun herstel.
Ook pre- en probiotica herstellen
de darmflora evenals
polyfenolen, dat zijn sterke
antioxidanten en die vind je
vooral in vruchten en groenten
en groene thee. Kefir, yoghurt,
zuurkool en andere gefermenteerde
groenten bevatten
natuurlijke probiotica en zijn
derhalve ten zeerste aan te
bevelen.
Ook kruiden en planten
Ook bepaalde kruiden hebben
immuun stimulerende
eigenschappen zoals Echinacea
Purpurea oftewel de rode
zonnehoed, Catsclaw, Eleutherococcus,
Cinnamomum
camphora. Het zijn planten die
immuun modulerende eigenschappen
bezitten.
Echinacea is daardoor het best
bekend omdat het de interleukineproductie
stimuleert waardoor
het immuunsysteem een
boost krijgt. Mensen met een
auto-immuunziekte moeten er
evenwel voorzichtig mee zijn.
Je mag deze planten maar
een beperkte tijd gebruiken,
bijvoorbeeld veertien dagen
à drie weken en nadien moet
je een paar weken stoppen
omdat anders het natuurlijke
verdedigingsmechanisme op
deze planten gaat rekenen en
zichzelf verzwakt.
En uiteraard moet je gezond
eten: vooral voldoende vezels
(fruit, groenten, linzen en
bonen.) Suiker moet je mijden
en ook alcohol, junkfood, frisdrank
en tabak. Op die manier
hou je je darmflora gezond en
dus ook je complete lichaam.
Een tip: Echinabell van
Fytobell (het woord zegt
het zelf) en voor de onmisbare
probiotica: Digesbiose
vanwege de miljarden goede
bacteriën die de immuniteit
versterken.
Jan van Gendt
52 SANA nr 67 SANA nr 67 53

Voor een ijzersterke
weerstand
Advertentie
Echinacea4
max
• Met vier verschillende extracten,
dus viermaal sterker.
• De superbooster voor uw immuniteit
in elk seizoen.
• Bij winterse indringers: EchinaceaMax4
helpt u er zo weer bovenop!
Dosering: 3 x 1 capsule per dag
EchinaceaMax4 van AlkPharma
is enkel verkrijgbaar bij uw apotheker met
CNK bestelcode: 3139-581
Verpakking: 60 capsules.
Rode zonnehoed
Katsklauw
PL nr. van de Belgische Eetwareninspectie: 34/158
Vlier
Lapacho
www.alkpharma.be
54 SANA nr 67