Prentbriefkaarten magazine 144

UITGEVERS EN DRUKKERS
Vroege lithokaarten van
Emrik & Binger in Haarlem?
Afb.1 en 1a Nieuwjaarskaart
uit de periode van voor de
Postwet van 1892. De kaart
kon verzonden worden voor
het drukwerktarief, ook na
de komst van de nieuwe wet.
Op 1 april 1892 werd een nieuwe postwet van
kracht, die het mogelijk maakte om beschreven,
particuliere (prent)briefkaarten te versturen
tegen een gereduceerd tarief
van 2½ cent, de helft van
het tarief dat voor een brief
moest worden betaald. Vóór
die datum was dat alleen mogelijk
geweest voor kaarten
die door de post waren geleverd.
Wel bestonden er toen
al particuliere, zogenaamde
nieuwjaars- of felicitatiekaarten
die voor het drukwerktarief
van 1 cent verzonden
mochten worden, maar
zoals uit de naam van het
tarief al blijkt, mocht daarop
buiten de naam en het adres
van de geadresseerde en van
de afzender (afb. 1 en 1a) niets
worden geschreven. Met de
nieuwe wet begon in feite de
geschiedenis van de Nederlandse
prentbriefkaart.
Jan Spoorenberg, Henk Voskuilen,
Antoon Bosselaers en Peter Don
Een van de drukkers die direct in 1892 van de
geboden kansen gebruik maakten, produceerde
tussen 1892 en 1898 een lange serie lithokaarten,
waarop soms de naam van de winkelier staat,
maar nooit die van de drukker. De afbeeldingen
waren steeds van hetzelfde type, maar wel varieerde
in de loop van de jaren de opmaak van
de adreszijde. Wij denken dat die reeks kaarten
werd gedrukt door Emrik & Binger in Haarlem.
Op de beeldzijde van de kaarten staan meestal
twee of drie afbeeldingen van een grote of
kleinere stad (afb. 2). De compositie is dikwijls
opgebouwd vanuit de linkerbovenhoek en versierd
met bloemen en takken. De plaatsnaam
staat meestal in een rechte band of een sierlijke
guirlande. De uitvoering van de kaarten varieert,
maar toch lijken ze sterk op elkaar. De
afbeeldingen zijn steeds gedrukt in de kleuren
bruin of groenblauw met daarnaast meestal nog
een lichtere bruine of groenblauwe steunkleur.
Sommige afbeeldingen zijn zowel in bruin als
groenblauw bekend. Voor elke kleur was een
aparte druksteen nodig en dus ook een drukgang.
Door het aantal kleuren tot een of twee te
beperken, kon de drukker besparen op zijn kosten
en daarmee de verkoopprijs lager houden.
De adreszijde van de eerste kaarten was gekopieerd
van de officiële binnenlandse briefkaart
die door de post werd verkocht, maar miste
natuurlijk de opgedrukte postzegel. In plaats
daarvan stond in het postzegelvak aanvankelijk
de tekst ‘Port 2 ½ cent’ (afb. 2a). De adreszijde
had een roze kleur. In de kop stond in
een van paars tot rood-paars variërende kleur
alleen het woord BRIEFKAART met daaronder
het woordje AAN, gevolgd door twee even
lange schrijflijnen. De woorden BRIEFKAART
Afb.3 Een advertentie van de Amsterdamsche Lettergieterij v.h.
N. Tetterode uit april 1892 waarin cliché’s worden aangeboden.
4 Prentbriefkaarten Magazine 144 - 2e kw 2020