Naar een visionaire woningbouw
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
7<br />
INLEIDING<br />
0.1 Aanleiding van de studie<br />
Vlaanderen maakt vandaag <strong>een</strong> nieuw Beleidsplan Ruimte en<br />
<strong>een</strong> Woonbeleidsplan. Hierin worden de lijnen uitgezet voor<br />
de komende decennia. Op hetzelfde moment voorspellen<br />
demografische prognoses <strong>een</strong> toename van het aantal huishoudens<br />
met 13% tussen nu en 2030 en <strong>een</strong> verdere toename<br />
van het fenom<strong>een</strong> van vergrijzing en gezinsverdunning. Als<br />
we veronderstellen dat elk bijkomend huishouden over<strong>een</strong>stemt<br />
met één woning – hetg<strong>een</strong> <strong>een</strong> onderschatting is als<br />
we weten dat er vandaag dubbel zoveel woningen worden<br />
gebouwd dan er huishoudens bijkomen – dan betekent dit<br />
<strong>een</strong> behoefte van 330.000 extra woningen. De kernvraag is<br />
dus hoe en waar deze huishoudens zullen wonen. 1<br />
In deze context lanceerde de Vlaams Bouwmeester <strong>een</strong><br />
oproep voor <strong>een</strong> onderzoek met als onderwerp het inventariseren<br />
en scherpstellen van de uitdagingen met betrekking tot<br />
collectief wonen in Vlaanderen. De Vlaams Bouwmeester wil<br />
“meewerken aan de ontwikkeling van concepten die de realisatie<br />
van <strong>een</strong> woningaanbod moet toelaten dat <strong>een</strong> alternatief<br />
is voor de klassieke individuele vrijstaande gezinswoning<br />
en dit binnen de context van de schaarste van de ruimte, de<br />
stijgende aandacht voor milieuaspecten en klimaatverandering<br />
en de evolutie van de woonbehoefte.” Deze ambitie vertaalt<br />
de doelstellingen van de Vlaamse Regering, verwoord<br />
in de Beleidsnota Wonen 2009 – 2014: “Recente demografische<br />
ontwikkelingen van vergrijzing, migratie en gezinsverdunning<br />
dagen de Vlaamse Overheid uit om <strong>een</strong> creatief<br />
woonbeleid te voeren. Want er is nood aan meer woningen.<br />
Maar Vlaanderen kan niet worden volgebouwd. Hoe we de<br />
schaarse ruimte inschakelen om voldoende woningen te<br />
voorzien op maat van ieder<strong>een</strong>, is <strong>een</strong> centrale vraag voor<br />
<strong>een</strong> duurzame langetermijnvisie op woonbeleid en ruimtelijke<br />
ordening. Het kwaliteitsvol inschakelen van woningen in de<br />
ruimte met aandacht voor <strong>een</strong> aangename woonomgeving is<br />
hierbij <strong>een</strong> belangrijk aandachtspunt”. 2<br />
0.2 Methodologie<br />
Deze studie integreert twee invalshoeken. Er wordt gekeken<br />
naar de uitdagingen die er liggen op schaal van Vlaanderen.<br />
Hierbij raakt het woonvraagstuk onvermijdelijk aan het meer<br />
algemene planningsvraagstuk (Hoe moet Vlaanderen verder<br />
verstedelijken?). Tegelijkertijd wordt er gekeken naar de<br />
uitdagingen en bekommernissen die op lokaal vlak leven. Op<br />
verschillende niveaus zijn er heel wat actoren bezig met het<br />
woon- en ruimtevraagstuk en spelen zij in op uitdagingen die<br />
er liggen. Op dit lokaal niveau is er – vaak redelijk onafhankelijk<br />
van elkaar – heel wat expertise opgebouwd. Door middel<br />
van gesprekken met verschillende actoren zijn deze ervaringen<br />
opgetekend, naast elkaar gelegd en geanalyseerd om<br />
hier <strong>een</strong> gem<strong>een</strong>schappelijke onderstroom uit af te leiden.<br />
Doorh<strong>een</strong> de studie wordt getracht de inzichten die voortkomen<br />
uit deze macro-tendenzen en de specifieke getuigenissen<br />
naar elkaar toe te brengen en in <strong>een</strong> ruimer verband met<br />
elkaar te plaatsen.<br />
Concreet is de onderzoeksaanpak gefundeerd op 4 pijlers.<br />
Deze worden kort toegelicht teneinde de geldigheid van de<br />
studie te ondersteunen:<br />
Onderzoeksteam<br />
Het onderzoek werd gevoerd door de Architecture Workroom<br />
Brussels (AWB). Drie externe deskundigen werden aan het<br />
team toegevoegd: Pascal De Decker (onderzoeker), Michael<br />
Ryckewaert (onderzoeker) en Dirk Somers (praktiserend<br />
architect). Vanuit <strong>een</strong> eigen achtergrond heeft elk van de<br />
deskundigen <strong>een</strong> specifieke expertise met betrekking tot de<br />
problematiek van het wonen in Vlaanderen. AWB stond in<br />
voor de continuïteit van het onderzoek en de coördinatie met<br />
de opdrachtgever. Op regelmatige tijdstippen werden overlegmomenten<br />
gehouden met de externe deskundigen om de<br />
evoluties van de inhoud van het onderzoek af te toetsen aan<br />
hun expertise. Vanuit hun specifieke expertise hebben twee<br />
deskundigen ook individueel bijgedragen aan de studie in de<br />
vorm van <strong>een</strong> kort essay, dat duiding geeft bij <strong>een</strong> onderdeel<br />
van de studie. In bijlage is de biografie van het onderzoeksteam<br />
opgenomen.<br />
Bestaande kennis<br />
Een belangrijk onderdeel van deze studie betreft het in<br />
kaart brengen en de interpretatie van de bestaande kennis<br />
over wonen. Hiervoor kon beroep gedaan worden op het<br />
onderzoek dat in het kader van het Steunpunt Ruimte &<br />
Wonen (SRW) is verricht. SRW is <strong>een</strong> van de dertien door de<br />
Vlaamse regering erkende Steunpunten voor Beleidsrelevant<br />
Onderzoek. De doelstelling van het SRW is om beter inzicht<br />
te verwerven in de transformaties van de ruimte en in het<br />
wonen die in Vlaanderen plaatsvinden en nagaan waarom<br />
en hoe de transformaties gebeuren. 3 Waar het SRW vooral<br />
onderzoek doet naar de bestaande toestand, integreert deze<br />
studie even<strong>een</strong>s <strong>een</strong> speculatieve dimensie.<br />
In de tekst zijn uitvoerig voetnoten opgenomen die verwijzen<br />
naar het bronnenmateriaal dat werd geraadpleegd.<br />
Achteraan in de bijlagen werd <strong>een</strong> overzicht opgenomen van<br />
de relevante studies en onderzoeken met betrekking tot de<br />
thematiek van de studie.<br />
Op <strong>een</strong> meer indirect wijze werd de kennis van het SRW ook<br />
geïntegreerd via twee van de deskundigen, die er als onderzoekers<br />
bij betrokken zijn.<br />
Interviews<br />
In Vlaanderen zijn veel lokale actoren, zowel publiek als<br />
privé, actief bezig met de problematiek van het wonen. Deze<br />
actoren hebben vaak los van elkaar veel kennis en expertise<br />
opgebouwd. Door middel van interviews met <strong>een</strong> selectie van<br />
actoren werd getracht deze lokale inzichten en uitdagingen<br />
in kaart te brengen, naast elkaar te leggen en hier gem<strong>een</strong>schappelijke<br />
elementen in te herkennen. Citaten uit deze<br />
interviews zijn doorh<strong>een</strong> de studie opgenomen.<br />
Een interview duurde gemiddeld zo’n twee uur en werd<br />
gestructureerd volgens de thema’s: lokale trends en uitdagingen,<br />
actoren van de woonproductie, beleidsknelpunten,<br />
instrumenten, ‘best practices’.<br />
De kaart geeft <strong>een</strong> overzicht van de actoren die werden geïnterviewd<br />
en hun geografische spreiding. Er werd gesproken<br />
met actoren uit de privésector, maar het merendeel van de<br />
interviews betrof actoren uit de publieke sector. Hierbij valt<br />
het op dat het gemakkelijker was gesprekpartners te vinden<br />
in de steden dan in landelijk gebied.<br />
Workshops<br />
Gedurende het onderzoekstraject werden verschillende<br />
workshops georganiseerd. Van bij het begin werden twee<br />
grote work shops vastgelegd met de verschillende actoren<br />
van het wonen. <strong>Naar</strong> het einde van het traject toe werden<br />
in functie van de evolutie van de studie <strong>een</strong> reeks kleinere<br />
workshops georganiseerd met deskundigen uit verschillende<br />
sectoren. In bijlage is de volledige deelnemerslijst van de<br />
workshops opgenomen.<br />
1 Studiedienst van de Vlaamse Regering, SVR-projecties van de bevolking en de<br />
huishoudens voor Vlaamse steden en gem<strong>een</strong>ten, 2009–2030, 2 maart 2011.<br />
2 Beleidsnota Wonen 2009-2014, Freya Van den Bossche, Vlaams minister van<br />
Energie, Wonen, Steden en Sociale Economie.<br />
3 http://www.steunpuntruimt<strong>een</strong>wonen.be/steunpuntruimt<strong>een</strong>wonen/