NFM 34-20

NUMMER 34 • WINTER 2020 | WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL 

new 

FINANCIAL 

MAGAZINE 

GELD EN DIENSTVERLENING, ZO KAN HET OOK! 

AMBA ZEGGEN 

ER IS ALTIJD EEN OPLOSSING 

CHARLES EISENSTEIN 

ONS ONVERVULDE POTENTIEEL 

FLORIS KLEEMANS 

NON-DUALE WAARDEN 

ELINE HESSE 

INVESTEREN NA CORONA 

RONDETAFEL CORONA 

WEES ER VOOR ELKAAR! 

KAJ MOREL 

WIN/WIN VOOR IEDEREEN 

KATHERINE TREBECK 

LICHTPUNTEN VERBINDEN 

THEMA 

We 

kunnen 

beter! 

DIANA ZANDBERGEN 

STAP UIT JE BUBBEL! 

DAMARIS MATTHIJSEN • VIVIENNE LEUKEN • MARIA MAZARAKIS • PEGGY VAN DE VIJFEIJKEN

New Financial Forum 

Doel 

De stichting New Financial Forum stelt zich ten doel een 

bijdrage te leveren aan het helpen van de financiële sector bij 

het uitoefenen van haar belangrijke maatschappelijke functie 

op basis van de kernwaarden integriteit en duurzaamheid. 

Visie 

De financiële sector is de bloedsomloop van de economie. Om 

een gezonde bloedsomloop te behouden, is continue actie van 

binnen uit de sector gewenst. 

Ambitie 

Het New Financial Forum bundelt krachten, ideeën, 

inspiratie en best practices van positief ingestelde mensen 

en bedrijven die gezamenlijk een concrete en wezenlijke 

bijdrage leveren aan een gezonde en maatschappelijk 

relevante financiële sector. De doelstelling kent drie thema’s: 

het zichtbaar maken van de positieve beweging, onderlinge 

versterking en inspiratie. 

What’s in it for you? 

Het New Financial Forum is hét platform waar mensen uit 

de financiële sector vrijuit met elkaar de dialoog kunnen 

voeren over wezenlijke zaken. Wie deelneemt aan het 

Forum kan ideeën lanceren en toetsen, kennis en inspiratie 

opdoen en leren van anderen. En zodoende een bijdrage 

leveren aan het hogere doel. Hierbij is ook jouw support 

keihard nodig. Meld je daarom aan en bouw met ons mee 

aan een betere financiële wereld. 

Bestuurder van de Stichting New 

Financial Forum is oprichter Willem 

Vreeswijk (tevens hoofdredacteur VVP). 

De Raad van Toezicht bestaat sinds 

1 januari 2018 uit: voorzitter Indra 

Frishert (Dazure), penningmeester 

Douwe Dijkstra, secretaris Robin van 

Been (Polis Advocaten) en de leden 

Amba Zeggen (Risk & Governance), 

Boudewijn van Uden (a.s.r.) en Faisal 

Setoe (HDI Global Specialty). 

Aegon, Allianz, a.s.r., Dazure, De 

Goudse, HDI Global Specialty, 

Nationale-Nederlanden, Nationale 

Waarborg, Obvion, Turien & Co., Univé, 

Yellowtail en Zwitserleven zijn partners 

van de stichting New Financial Forum. 

Dankzij hun support komt de missie 

van de stichting een stuk dichterbij: 

een gezonde en gerespecteerde 

financiële sector die werkt aan het 

herstel van vertrouwen op basis 

van de kernwaarden integriteit en 

duurzaamheid. 

www.newfinancialforum.nl 

Bouw ook mee aan een gezonde en gerespecteerde financiële sector en word Ambassadeur 

www.newfinancialforum.nl

WE KUNNEN VOORWOORD BETER! 

Het thema van deze wintereditie 2020 is ontleend 

aan het essay ‘We Can Do Better Than This’ van 

Charles Eisenstein. Hij pleit ervoor om vaker WAIT 

toe te passen in onze (online) gesprekken. WAIT 

staat voor: Why Am I Talking? Door stil te zijn, 

kun je een betere verbinding met jezelf en met 

anderen maken. Door stil te zijn, weet je welke stem zich in 

je wil roeren en of het de stem is die daadwerkelijk het leven 

dient en bijdraagt aan meer liefde, waarheid en heelheid. Het 

is een voorrecht om in deze editie in een exclusief interview 

Charles Eisenstein aan het woord te laten… 

“Doen we het dan niet goed?”, is vaak de repliek op de stelling 

dat we beter kunnen. Dat is niet het geval. Net als Rutger 

Bregman ben ik ervan overtuigd dat veruit de meeste mensen 

deugen en liefdevol in het leven staan. Veruit de meeste mensen 

gaan elke dag aan het werk om hun beste beentje voor te 

zetten en anderen te helpen. We doen absoluut wat we kunnen. 

En toch kan het beter. Dat heeft niets met een waardeoordeel 

over individuen te maken, wel met het geloof dat we 

gezamenlijk wonderen kunnen verrichten en in het besef dat 

wonderen nodig zijn om onze aarde leefbaar te houden. 

Juist deze tijden laten zien dat veel gevoelens en emoties 

worden uitgekristalliseerd. Je ziet de zorg voor de ander toenemen, 

gesprekken met collega’s, familie, vrienden en klanten 

zijn vaak dieper dan ooit en we merken hoe fijn het is 

meer tijd te hebben voor elkaar, voor het gezin 

en voor onszelf. 

De mens is een sociaal, liefdevol wezen die 

behoefte heeft aan veiligheid, verbinding en 

duidelijkheid. Juist in onzekere tijden ontbreken 

dergelijke basisbehoeften en dat leidt tot 

woede, frustratie en soms agressie. Het voelt 

onrechtvaardig om geen liefdevol afscheid te 

We kunnen beter! 

“HET BEGINT MET 

STILTE” 

mogen nemen als een geliefde sterft, het voelt als onverdraaglijk 

als de een meer financiële support krijgt dan de ander, 

het is frustrerend als mensen geen rekening lijken te willen 

houden met anderen en het voelt als kleinerend als je regels 

moet naleven waarvan het nut ernstig valt te betwijfelen, etc. 

Niemand heeft antwoord op de vragen die er momenteel 

zijn en toch eisen we wel antwoorden. Maar wat nu als die 

antwoorden er – voorlopig – niet zijn? Wat als we de onzekerheid 

er gewoon maar eens laten zijn, net als alle emoties 

en wat als we besluiten om eerst maar eens heel stil te zijn. 

Vanuit die stilte kunnen we nadenken welke samenleving we 

wensen in een leven na corona en vanuit die stilte komen we 

wellicht tot antwoorden die we nooit eerder hebben kunnen 

bedenken. 

We zijn tot ongelooflijk veel in staat. We kunnen ons per 

direct aanpassen aan totaal nieuwe omstandigheden en hebben 

techniek die ons hierin ondersteunt. We kunnen teststraten 

aanleggen waar dagelijks duizenden mensen naar 

toe kunnen en we toveren enorme hoeveelheden geld tevoorschijn 

als we het nodig vinden. Als we dit, en nog veel meer, 

kunnen, dan is het logisch dat we met elkaar eens echt gaan 

onderzoeken hoe we een samenleving inrichten zonder armoede, 

zonder daklozen, zonder milieuvervuiling, zonder 

discriminatie, zonder kortetermijnwinsten, zonder ongelijkheid 

en uitbuiting? Dan kunnen we een samenleving creëren 

waarin purpose, inclusiviteit, (financiële) vrijheid, 

natuur en duurzaamheid de norm zijn. 

Maar het begint met stilte. Vandaaruit 

kunnen wonderen ontstaan. 

Veel inspiratie en leesplezier! n 

WILLEM VREESWIJK 

willem@newfinancialforum.nl 

WINTER 2020 NFM | 3

COLOFON 

NEW FINANCIAL MAGAZINE HÉT PLATFORM 

VOOR DE NIEUWE FINANCIËLE WERELD 

Een initiatief van Willem Vreeswijk 

Nummer 34 van het New Financial Magazine 

verschijnt in een oplage van 1500 exemplaren. 

UITGEVER/HOOFDREDACTEUR 

Willem Vreeswijk 06 10630149, 

willem@newfinancialforum.nl 

EINDREDACTEUR 

Bibi Smissaert, bibi@bluebottle.nu 

MEDEWERKERS 

Jack Cox, Eline Hesse, Floris Kleemans, 

Vivienne van Leuken, Damaris Matthijsen, 

Maria Mazarakis, Kaj Morel, Ivo Valkenburg, 

Peggy van de Vijfeijken, Diana Zandbergen 

6 12 

AMBA ZEGGEN ER IS ALTIJD 

CHARLES EISENSTEIN ONS 

EEN OPLOSSING 

ONVERVULDE POTENTIEEL 

FOTOGRAFIE 

Peter Beemsterboer, Gerard van Hal, 

Lamar Photography, Picture People, Sanne 

Schouwink, Chris Smallenbroek 

UITGAVE VAN 

Stichting New Financial Forum, 

Wapendragervlinder 29, 3544 DL Utrecht 

BASISIONTWERP EN VORMGEVING 

Peter Beemsterboer, www.beemsfoto.nl 

ABONNEMENTEN 

Een jaarabonnement (vier nummers) op het 

New Financial Magazine kost € 44,95, excl 

btw. Bedrijfsabonnementen op aanvraag: 

willem@willemvreeswijk.com. 

REPRODUCTIE 

Overname van artikelen, tekeningen, foto’s 

e.d. is slechts mogelijk na schriftelijke 

toestemming van de Stichting New Financial 

Forum 

22 30 

ELINE HESSE INVESTEREN 

VIRTUELE RONDETAFEL WEES 

NA CORONA 

ER VOOR ELKAAR! 

REALISATIE 

Edicola Publishing bv 

Postbus 2013, 7420 AA Deventer 

info@edicola.nl / www.edicola.nl 

COÖRDINATIE 

Thea van Dartel 

DRUKWERK 

Veldhuis Media, Raalte 

40 52 

KATHERINE TREBECK LICHTPUNTEN DAMARIS MATTHIJSEN SLEUTEL 

VERBINDEN 

VOOR VERANDERING 

4 | NFM WINTER 2020

INHOUD 

THEMA WE KUNNEN BETER! 

INTERVIEW 

6 Er is altijd een oplossing | Aan de keukentafel van 

Amba Zeggen (Risk & Governance) 

18 

FLORIS KLEEMANS NON-DUALE 

WAARDEN 

12 Bouwen op het fundament van liefde | Auteur en filosoof 

Charles Eisenstein 

30 Wees er voor elkaar | Virtueel rondetafelgesprek met 

ceo’s en young professionals van Allianz en Nationale- 

Nederlanden over de lessen van de coronacrisis 

40 Financiële sector als aanjager van de welzijnseconomie 

| Katherine Trebeck (Wellbeing Economy Alliance) 

ESSAY 

18 Van duale naar non-duale waarden | Floris Kleemans 

(1Community) 

36 

KAJ MOREL WIN/WIN 

VOOR IEDEREEN 

22 De toekomst van duurzaam investeren n.c. (na corona) | 

Investeerder en financieel activist Eline Hesse 

36 Waarom bedrijven de wereld (niet) zullen verbeteren | 

Betekeniseconoom Kaj Morel 

44 Waardering van vrijwilligerswerk | Vivienne van Leuken 

en Peggy van de Vijfeijken (VIPE) 

48 I see you | Maria Mazarakis (Levensverhaal In-Zicht) 

COLUMN 

28 Inbada | Jack Cox (Econsenso) 

54 

DIANA ZANDBERGEN STAP UIT 

JE BUBBEL! 

52 De sleutel voor verandering | Damaris Matthijsen 

(Economy Transformers) 

AMBASSADEUR AAN HET WOORD 

54 Stap uit je bubbel! | Diana Zandbergen (Bubble-Check) 


AAN DE KEUKENTAFEL 

AMBA ZEGGEN: 

“I LOVE DE 

FINANCIËLE SECTOR.” 



“Als ondernemingen tien procent zouden waarmaken van wat ze beloven 

in hun gewone jaarverslag dan zouden al die MVO-jaarverslagen overbodig 

zijn”, aldus Amba Zeggen (49), die in de financiële sector werkzaam 

is geweest als verzekeraar, bankier, consultant en toezichthouder en in 

2011 haar eigen bedrijf Risk & Governance oprichtte om de risicocultuur 

in de sector te vernieuwen. Haar motto: ‘Ga voor waar je in gelooft. Er 

is altijd een oplossing.’ Ze verzamelt en deelt voorbeelden van bedrijven 

die zowel transparant, eerlijk, succesvol, omvangrijk als fatsoenlijk zijn. 

“Hoogste tijd om te laten zien dat het echt anders kan.” 

Er is altijd een 

oplossing 

TEKST WILLEM VREESWIJK | BEELD PETER BEEMSTERBOER 

De keukentafel van Amba 

staat in Amsterdam, waar ze 

woont met haar partner Rudolf 

en hun twee dochters 

Imani (14) en Amina (17). 

Buiten stormt het hevig, een 

mooie metafoor voor de huidige tijdsgeest: 

we zitten weer in een beperkte 

lockdown. Het gesprek ontrolt zich en 

leidt ons tot mooie thema’s zoals passie 

voor wiskunde, kunst, ethiek en uiteraard 

risico’s en hoe hier mee om te 

gaan in goede en slechte tijden. 

Amba heeft wiskunde en actuariële 

wetenschappen gestudeerd. Op papier 

een echte ‘quant’. Vanwege haar 

verdiensten als actuaris en de manier 

waarop zij als ambassadeur het vakgebied 

vertegenwoordigt, werd Amba 

in 2015 bekroond tot Actuaris van het 

Jaar, een benoeming waar ze trots op is. 

Amba voldoet bepaald niet aan het clichébeeld 

van een ‘quant’. Je zou haar 

kunnen kenschetsen als een empathische 

wiskundige die dolgraag op een 

podium staat om met humor een aantal 

luchtballonnen door te prikken 

waar heel veel bedrijven langzamerhand 

in zijn gaan geloven en te laten 

zien wat wel werkt. Dit doet ze niet 

om anderen de les te lezen, maar vanuit 

een diepe overtuiging dat winst en 

ethisch handelen op de lange termijn 

hand in hand gaan. 

Ze schrijft erover, spreekt erover en 

levert commentaar op onder meer Radio 

EenVandaag. Ze hoopt met het delen 

van Good Practices een bijdrage te 

leveren aan een fundamentele verandering 

van de financiële wereld. In hun 

“DE LIEFDE VOOR DE 

COMPLEXITEIT EN SCHOON- 

HEID VAN WISKUNDE IS 

NOOIT VERDWENEN” 

huis staat een beeld van een bevriend 

beeldend kunstenaar. “Kijk naar dit 

prachtige beeld, dit is het resultaat van 

passie, vakmanschap en creativiteit. Al 

deze facetten moet je beheersen om tot 

een waardevol eindproduct te komen. 

Zo zou het ook in onze sector moeten 

zijn.” 

OPBOUWEN 

Amba groeide op in Amsterdam. Ze is 

dochter van een Surinaamse vader en 

een Nederlandse moeder. Ze heeft en 

zus en twee jongere broers. Haar vader 

studeerde econometrie, haar moeder 

pedagogiek. In 1985 ging het gezin 

naar Suriname om het land te helpen 

opbouwen. Dat was al jaren de droom 

van haar vader. Het was drie jaar na de 

decembermoorden. Financieel en economisch 

stond Suriname aan de rand 

van de afgrond. Lege schappen in de supermarkt 

en uren in de rij staan voor 

levensmiddelen die alleen op de bon te 

verkrijgen waren, waren in die jaren de 

normaalste zaak van de wereld. 



“In die periode heb ik pas goed gemerkt 

hoe principieel mijn vader was. Hij weigerde 

zijn contacten aan te wenden 

omdat hij zichzelf en zijn gezin niet 

ten koste van een ander wilde bevoordelen. 

Om dezelfde reden wisselde hij 

Nederlands geld om bij de bank, terwijl 

je er op de zwarte markt wel tien keer 

zoveel kon krijgen. Als opgroeiende puber 

verlangend naar chocola en de laatste 

mode vond ik dat ridicuul, maar nu 

kan ik dat enorm waarderen. Bovendien 

realiseer ik me dat daar moed voor 

nodig was.” 

Ondanks de belabberde toestand 

waarin Suriname zich bevond, maakte 

Amba in die periode ook mooie momenten 

mee. “Suriname is een mooi land. 

De binnenlanden bestaan uit prachtig 

tropisch regenwoud met unieke flora 

en fauna. Maar ook de diversiteit aan 

culturen, de manier van leven en het 

heerlijke eten maken van Suriname een 

buitengewoon land om in te wonen.” 

In Suriname kwam Amba er al snel 

achter dat ze goed kon leren en een talent 

had voor de exacte vakken. “Ik wilde 

alles proberen te begrijpen. Vooral 

wiskunde. Ik was zo ijverig dat ik extra 

sommen vroeg aan de docent. Hoe 

moeilijker hoe beter.” 

TERUGKEER 

Na haar middelbare school ging Amba 

in Nederland geneeskunde studeren. 

Ze wilde hartchirurg worden en dan 

terugkeren naar Suriname. Bij gebrek 

aan een goede studentenkamer werd 

ze gehuisvest in een hospitium in een 

kamer met alleen een fonteintje. Spullen 

om de kamer in te richten, had ze 

niet. In het halflege gebouw, dat op de 

lijst stond om te worden afgebroken 

vanwege asbest, woonden ook mensen 

met psychische problematiek en dat 

leidde soms tot een onveilig gevoel. “Ik 

arriveerde na de introductieweek, had 

nog geen vrienden kunnen maken en 

voelde mij behoorlijk eenzaam. Fijne 

ingrediënten om depressief onder het 

dekbed te kruipen. Maar dat gebeurde 

niet. “Dat zit niet in mijn systeem. Vanuit 

huis heb ik meegekregen: ‘Zorg dat 

je altijd op jezelf kunt terugvallen. Niemand 

gaat je helpen je moet het zelf 

doen’. Dat klinkt hard maar kan soms 

handig zijn.” 

“Overigens geven wij een vergelijkbare 

boodschap mee aan onze kinderen. 

Dat ze altijd kunnen vertrouwen op wie 

ze zijn. En dat je je dromen altijd kunt 

realiseren als je er hard voor werkt. Nelson 

Mandela zei het mooi: ‘It always 

seems impossible until it’s done.’ Bovendien 

hoef je het echt niet alleen te doen. 

Sociale contacten zijn heel belangrijk in 

je leven. Familie en goede vriendschappen 

moet je koesteren.” 

Tijdens deze moeilijke start kreeg 

Amba veel hulp van een oom en tante. 

“Zij ontfermden zich over me en namen 

de ouderrol op zich. Ik kon altijd 

bij hen terecht. Ook zorgde ze ervoor 

dat ik mijn kamer kon inrichten. De 

tocht naar Ikea vergeet ik nooit meer. 

De warmte en onvoorwaardelijke support 

waren van onschatbare waarde.” 

AANNAMES 

Na een jaar geneeskunde switchte Amba 

van studie. De keuze was niet moeilijk: 

wiskunde. De liefde voor complexiteit 

en de schoonheid van wiskunde was 

nooit verdwenen. Tijdens haar studie 

merkte ze dat ze nog een andere passie 

heeft: het toepassen van wiskunde 

in de praktijk. Naast het analyseren en 

oplossen van vraagstukken, bleek ze op 

“CAVEAT EMPTOR WERKT MISSCHIEN GOED ALS JE EEN 

GROF VOLKOREN KOOPT, MAAR NIET VOOR EEN KORFBAL- 

VERENIGING DIE EEN PAKKETJE DERIVATEN KOOPT” 

begrijpelijke manier complexe verhalen 

te kunnen vertellen met sociale, maatschappelijke 

en commerciële relevantie. 

De val van de Baringsbank wekte bij 

haar de belangstelling voor de financiële 

sector. In de analyses over het faillissement 

van deze prestigieuze zakenbank 

ging het niet alleen over de fraude 

van beurshandelaar Nick Leeson, maar 

werd ook heel duidelijk dat het kwantificeren 

van risico’s een behoorlijke wiskundeknobbel 

vereist. Het inzetten van 

‘quants’ nam een grote vlucht. En masse 

werden ze aangetrokken om de mil- 

Aan de keukentafel 

De financiële sector is people’s business, 

zo luidt het cliché. Maar wie 

zijn de mensen die in de financiële 

sector werken? Wat houdt hen bezig, 

wat drijft hen, waar lopen ze 

echt warm voor en wat willen ze de 

sector meegeven? Door financieel 

dienstverleners aan hun eigen keukentafel 

aan het woord te laten over 

wat hun echt bezighoudt wil de 

stichting New Financial Forum de 

financiële sector een menselijk gezicht 

geven. Eerdere keukentafelgesprekken 

waren er onder meer met 

Marieke van Zuien van BNP Paribas 

Cardif (zomer 2017), Ron Bavelaar 

toen nog van Yarden (herfst 2017), 

Jeanette Hadderingh van NIBE-SVV 

(winter 2017), Maarten Edixhoven 

van Aegon (lente 2018), Sjoerd Laarberg 

van Allianz (zomer 2018), Geert 

Bouwmeester van de Goudse (herfst 

2018), Boudewijn van Uden van ASR 

(winter 2018), Marguerite Soeteman- 

Reijnen van Aon (lente 2019), Ingrid 

Visscher van de Vereende (zomer 

2019), Antoinette Kalkman van Nationale 

Waarborg (herfst 2019), Carla 

Muters van NHG (winter 2019). Femke 

Bakker van Turien & Co./AnsvarIdéa 

(lente 2020), Faisal Setoe van 

HDI Global Specialty (zomer 2020) 

en Natastja Naron van Gabriël Financiële 

Bescherming (herfst 2020). 



jarden portefeuilles van grote zakenbanken 

te waarderen. De dynamiek van 

de financiële sector sprak Amba enorm 

aan. “Toen de Investmentbank van de 

Rabobank een stageplek in de dealingroom 

had, twijfelde ik geen moment.” 

Als onderdeel van het riskmanagementteam 

onderzocht Amba de waardering 

van complexe financiële derivaten. 

“Wiskundige methodieken worden 

ingezet om het verloop van financiële 

grootheden te voorspellen, zoals aandelenkoersen. 

Super interessant voor liefhebbers 

van complexe modellen. Tegelijkertijd 

realiseerde ik me dat er ontzettend 

veel aannames ten grondslagen 

lagen aan de vertaling van de wiskunde 

naar de financiële markten. De modellen 

bevatten door deze aannames 

veel onzekerheden. Niet elke gebruiker 

snapt de risico’s die daarmee samenhangen.” 

LAKMOESPROEF 

“Extra oppassen dus als je dergelijke 

producten aan consumenten gaat verkopen. 

Er wordt dan vaak gesproken 

over caveat emptor: ‘koper wees op je 

hoede’. “Dit adagium werkt prima als je 

een grof volkoren bij de bakker koopt. 

Maar een korfbalvereniging heeft echt 

geen idee welke risico’s men binnenhaalt 

bij de aanschaf van een derivaat.” 

“De banken hebben gespecialiseerde 

teams om risico’s te analyseren en 

te beheersen. En dat gaat zelfs niet altijd 

goed. Laat staan bij de gemiddeld 

mkb’er. Je hebt de plicht om als bank 

of andere financiële speler de ethische 

vraag te stellen: is het verantwoord. En 

als je dat te ingewikkeld vindt omdat 

je verstrengeld raakt in een filosofische 

discussie over ethiek en goed of kwaad, 

heb ik een hele makkelijke toets: ‘de 

oma of beste vriend lakmoesproef’. Ofwel: 

‘Zou je het product ook verkopen 

aan je oma of je beste vriend?’ Hoogstwaarschijnlijk 

is het antwoord nee.” 

“Als je motivatie om iets te verkopen 

alleen gedreven wordt door omzet 

ben je ongelooflijk dom en onverantwoordelijk 

bezig. Bovendien is het een 

vrij onsuccesvolle strategie op de lange 

termijn. Kijk maar naar de miljoenenclaims 

in het derivatendossier. Ik heb 

absoluut niets tegen derivaten. Maar wel 

aan wie derivaten worden verkocht.” 

I LOVE DE FINANCIËLE SECTOR 

Amba onderstreept dat zij de financiële 

sector juist niet wil bashen. “I love 

de financiële sector”, zegt ze. “Er werken 

fantastische mensen die zich iedere 

dag weer inzetten voor de klant en 

de bedrijfstak is van eminent belang 

voor de samenleving. Juist omdat dit 

voor mij zo waar is, wil ik graag mijn 

steentje bijdragen om de financiële sector 

te helpen verbeteren. Ik draag graag 

voorbeelden aan die laten zien hoe het 

anders kan. Hoe je kunt groeien zonder 

dat je kleine lettertjes moet verzinnen 

of onbegrijpelijke producten. En hoe je 

succesvol kunt zijn door wel netjes belasting 

te betalen.” 

Amba noemt internationale bedrijven 

als Lush of beursgenoteerde ondernemingen 

als energiebedrijf SEE 

die er op staan om juist wel hun belasting 

te betalen. “Hun uitleg is kraakhelder: 

met belastinggeld worden allerlei 

voorzieningen betaald die een onderneming 

nodig heeft om succesvol te kunnen 

zijn. En daar profiteren wij van. 

Denk aan een goede (financiële) infrastructuur, 

goed onderwijs en voor iedereen 

toegankelijke gezondheidzorg. 

Allemaal zaken die mede mogelijk worden 

gemaakt met belastinggeld.” 

NICKELS AND DIMES 

Belangrijk voor Amba is dat het spel 

eerlijk en transparant wordt gespeeld. 

De IJslandse bank Audur Captial, geleid 

door twee vrouwen, doorstond als 

een van de weinige financiële instelling 

glansrijk de crisis. Waarom? Omdat het 

bestuur alleen producten aan de man 

bracht die ze zelf begrepen en nadachten 

over het effect van keuzes op de langer 

termijn. 

Een ander aansprekend voorbeeld 

is het handelsplatform IEX van Brad 

Katsuyama. Katsuyama ontdekte dat 

snelle handelaren op de beurs met de 

beschikking over hightech algoritmes 

een ongelijk speelveld creëren voor 

handelaren met minder snel technisch 

vernuft. In plaats van te profiteren van 



AMBA ZEGGEN 

Amba Zeggen (1971) heeft als wiskundige/actuaris 

ruim twintig jaar 

ervaring in de financiële sector. Vanuit 

diverse rollen heeft zij goede én 

slechte voorbeelden gezien. Deze ervaring 

heeft haar gesterkt in haar 

overtuiging dat Good Governance 

en uitstekende resultaten hand in 

hand kunnen en moeten gaan. Als 

associate bij Probability & Partners 

helpt zij organisaties deze overtuiging 

te realiseren. 

Naast haar advieswerk is Amba 

docent aan de Amsterdam Business 

School het Actuarieel instituut en 

geeft ze trainingen aan toekomstige 

commissarissen over effectief riskmanagement. 

Daarnaast verzorgt 

zij commentaar op het financieel 

en economisch nieuws voor het programma 

Goed ingelichte kring op 

NPO radio 1. Tevens maakt Amba 

deel uit van de Raad van Toezicht 


deze wetenschap is Katsyuma een handelsplatform 

gestart waar het snelheidsvoordeel 

teniet werd gedaan. 

“Dit soort voorbeelden, die laten 

zien dat fatsoen en succesvol zakendoen 

op grote schaal heel goed samengaan, 

wil ik de financiële sector ter inspiratie 

voorhouden. Het mooie is dat 

de sector bestaat uit genoeg slimme, 

creatieve en hardwerkende mensen die 

deze verandering kunnen en willen realiseren.” 

Amba legt de link met het jazznummer: 

‘Round Midnight’ van de Amerikaanse 

jazzpianist en componist Thelonious 

Monk. De instrumentale versie 

is heel bekend, maar er is ook een versie 

met zang van Carmen McRae. “Het 

“KIJK NIET ALLEEN NAAR DE NICKELS EN DIMES ALS JE 

TERUGBLIKT OP DE RESULTATEN VAN DE ORGANISATIE OF 

PLANNEN MAAKT VOOR DE TOEKOMST” 

nummer gaat over dat tijdstip, laat in 

de avond, dat je de dag nog eens overdenkt. 

En alles wat er is gebeurd de 

revue laat passeren. Het gaat, uiteraard, 

over de liefde. Maar er zit ook een 

mooie gedachte in voor de financiële 

sector. Over het bepalen of iets goed is 

gegaan en hoe je dat moet wegen, zingt 

McRae: ‘…don’t measure your pleaure in 

nickels and dimes’.” 

“Kijk niet alleen naar de ‘nickels en 

dimes’ als je terugblikt op de resultaten 

van de organisatie of plannen maakt 

voor de toekomst. De voorbeelden zoals 

van Lush, IEX en Audur capital, en het 

zijn er veel en veel meer, wil ik geven om 

te laten zien dat het anders kan zonder 

dat er sprake hoeft te zijn van een financiële 

aderlating. Eerlijkheid, transparantie, 

langer termijn, biedt juist zoveel 

meer: betrokken medewerkers en klanten, 

meer welzijn voor meer mensen en 

meer trots op ondernemingen. Het kan 

wel. Er is altijd een oplossing.” n 


WE KUNNEN BETER! 

CHARLES EISENSTEIN: 

“NIEUW VERHAAL.” 



“Vaak wordt naar mensen in de financiële sector gekeken als ‘hebzuchtig’ en ‘slecht’. Als je ze 

echter spreekt, blijken ze niet slechter of beter te zijn dan wie dan ook. Ik wil graag voorbij de triviale 

diagnose van problemen kijken. Voorbij het idee dat de toestand in de wereld wordt veroorzaakt door 

iets van buitenaf, iets ‘anders’. Als er één ding is waarin onze samenleving goed is, dan is het een 

vijand bestrijden. Maar hoe zit het met onszelf?”, aldus Charles Eisenstein die op het gebied van 

duurzaamheid en systeeminnovatie tot ’s werelds meest gerespecteerde thought leaders behoort. 

Charles Eisenstein over ons onvervuld potentieel 

Bouwen op het 

fundament van liefde 

TEKST IVO VALKENBURG 

Oan kinds af aan was Eisenstein 

geïnteresseerd in de essentie 

van het leven. Altijd 

bezig met vragen als: ‘waar 

kom ik vandaan?’ en ‘wie 

ben ik?’ Zijn vader, professor 

in de politieke wetenschappen, was fel 

gekant tegen de Vietnamoorlog. 

“Maatschappelijke bevlogenheid is 

me met de paplepel ingegoten. De uitgemergelde 

lichamen tijdens de Ethiopische 

hongersnood, mijn half-Joodse 

afkomst en de verschrikkingen uit 

de Holocaust, het regime van Stalin 

in Rusland maakten we duidelijk dat 

er iets flink mis is met de wereld. Tel 

daarbij op de desastreuze invloed van 

de mens op de ecologie en dan wordt 

het wel heel moeilijk om het geloof te 

behouden dat de mens een positieve 

bijdrage levert in deze wereld. Ik heb 

altijd een ‘innerlijk protest’ gevoeld. 

Het schoolsysteem, waar weinig ruimte 

was voor kritisch denken, droeg bepaald 

niet bij om hier een uitweg in 

te vinden. Het maakte me radicaler in 

het denken. Niet zozeer politiek/economisch 

maar radicaal in de oorspronkelijke 

betekenis van het woord: op zoek 

naar ‘de wortel’ van het leven en de sociaal-maatschappelijke 

problematiek.” 

MYTHE VAN CONTROLE 

Aan de wortel van veel problemen zie 

ik verschillende programma’s en patronen 

die we in onszelf afdraaien. In onze 

beschaving, vooral die van de Westerse 

wereld, wordt het perspectief gehanteerd 

van een maakbare wereld. Het 

idee dat als je weet hoe iets werkt, je 

“DE COLLECTIEVE INTELLI- 

GENTIE LEERT ONS DAT HET 

NIET WIJS IS OM ELKAAR TE 

BECONCURREREN MET HET 

EIGENBELANG VOOROP” 

het ook kunt controleren en beheersen. 

Maar met de echt grote problemen weten 

we ons geen raad. Denk aan de honger 

in de wereld, de klimaatproblematiek, 

de vernietiging van de biodiversiteit, 

de vluchtelingenproblematiek, de 

toename van het aantal verslaafden, 

auto-immuunziektes, zelfmoorden, 

enzovoorts. We weten als samenleving 

niet wat we ermee aan moeten. Het 

lukt niet om de boel ‘onder controle te 

krijgen’. Corona laat echter wel ruimte 

voor een plan van aanpak. We denken 

dat we deze crisis wel onder controle 

kunnen krijgen. Mensen gaan gemakkelijk 

mee in de paniek. Zij worden 

direct aangesproken op een aantal basisangsten 

en tegelijkertijd wordt het 

idee gevoed dat het probleem dankzij 

de autoriteiten bezworen kan worden. 

Eindelijk een crisis die autoriteiten wel 

kunnen managen. Deze pandemie kunnen 

we de baas. Dat klinkt anders dan 

al die ongekend grote dreigingen waar 

niemand een oplossing voor weet. Het 

idee van controleren en beheersen zit 

diep genesteld in onze maatschappe- 



lijke structuren. Vanuit deze visie bestaat 

er ook geen eenheid. Alles staat 

los van elkaar. Onderverdeeld in goed 

en kwaad, wie niet voor ons is, is tegen 

ons. Volgens dit idee bestaat de wereld 

uit los van elkaar staande bouwstenen. 

Een idee dat lijnrecht staat tegenover 

de natuur.” 

COLLECTIEVE INTELLIGENTIE 

“Er bestaat ook een ander programma. 

Het is een verhaal dat ons niet is verteld 

in het moderne onderwijs, wetenschap, 

economie of psychologie. Er is voorbij 

ons ‘kleine-ik’ ook een collectieve intelligentie, 

die leert dat het niet van wijsheid 

getuigt om onszelf te zien als afgescheiden 

individuen die elkaar beconcurreren 

met het eigen belang voorop, 

maar dat alles en iedereen onderling 

met elkaar in verbinding staat. Diep 

van binnen weten we dat deze visie de 

waarheid is.” 

“De collectieve intelligentie is een 

bron van inspiratie voor alles en iedereen. 

Het is ook waar mijn schrijven, 

spreken en creatieve werk uit voortkomt. 

We zijn gewend om over ‘ons 

werk’ te spreken, maar ik zie dat anders. 

We verbinden ons bewust of onbewust 

met een informatieveld. Die informatie 

is er al. Ze klopt bijvoorbeeld 

bij mij aan, en als ik er niets mee doe, 

dan gaat het naar iemand anders. Ik beschouw 

mezelf dan ook niet als de eigenaar 

van ‘mijn’ werk. Daarom voelt 

het ook niet goed om mijn werk achter 

betaalmuren aan te bieden, ook al kan 

ik ondersteuning uiteraard wel waarderen. 

Mijn rol is niet belangrijker dan 

die van wie dan ook. Elk mens vormt 

op zijn of haar authentieke manier een 

puzzelstukje in de oplossing van alle 

problemen.” 

Volgens Eisenstein kijken we al snel 

naar het belang en de impact van ons 

eigen werk. “Het komt niet snel bij ons 

op dat we allemaal even belangrijk zijn. 

Zichtbaar of niet. Neem de investeringsmanager 

die het goede wil doen voor 

de wereld. Hij richt een social enterprise 

op en investeert miljoenen in een betere 

wereld. We zijn geneigd te denken 

dat hij meer impact heeft dan de lerares 

die slechts een handjevol kinderen 

een stukje verder helpt. Maar kijken we 

goed? Als we over 500 jaar kunnen terugkijken, 

dan zien we wellicht dat de 

impact investeerder grote golven aan de 

oppervlakte heeft gerealiseerd, terwijl 

de kleuterlerares een liefdesbrief aan de 

toekomst heeft geschreven. Haar toewijding 

aan de ontwikkeling van het potentieel 

van de kinderen heeft het leven 

van die kinderen veranderd. Die kinderen 

hebben met hun liefde, wijsheid en 

kracht weer heel veel andere mensen 

geraakt en die geven dat weer door in 

hun omgeving. Dit kan invloed hebben 

op vele generaties. Laten we niet langer 

elkaar vergelijken. Ieder van ons heeft 

een stukje van de sleutel in handen om 

zichzelf en de wereld te verbeteren.” 

NIEUW VERHAAL 

Hoe verbeter je de wereld? Waar moet 

je beginnen? Binnen of buiten het systeem? 

“Er is hier sprake van een paradox. 

De een stelt dat we de bestaande 

systemen moeten respecteren en van 

binnenuit vernieuwing kunnen bewerkstelligen, 

terwijl de ander het tijdverspilling 

vindt om bestaande systemen 

aandacht te geven. Degene die het 

systeem van binnenuit wil aanpakken, 

ziet het juist weer als tijdsverspilling 

om jezelf te verliezen in idealistische, 

onhaalbare dromen.” 

Volgens Eisenstein spelen beide visies 

door ons heen. “Evenals de schijnbare 

tegenstelling van ‘werken aan de 

wereld’ en ‘werken aan jezelf’. Ook 

daar ligt de waarheid waarschijnlijk ergens 

in het midden.” 

“IN WERKELIJKHEID ZOUDEN 

WE ONS BETER WAT MEER 

KUNNEN OVERGEVEN AAN 

HET NIET-WETEN” 

CHARLES EISENSTEIN 

Charles Eisenstein (1967) studeerde 

wiskunde en filosofie aan Yale University. 

Hij is filosoof, spreker en de 

auteur van Climate – A New Story, The 

More Beatiful World Our Hearts Know 

is Possible, The Ascent of Humanity, Sacred 

Economics en The Yoga of Eating. 

In al zijn boeken gaat het over het 

oude verhaal van ‘separation’ dat 

niet meer werkt en het nieuwe verhaal 

van ‘interbeing’ dat zich steeds 

meer laat zien. In ‘the space between 

stories’ lopen we tegen van alles aan. 

Dat waar we tegenaan lopen, is volgens 

Charles een uitnodiging om op 

te ruimen. Na een periode van onrust 

en een gevoel dat er iets goed 

mis is in de wereld, vond Eisenstein 

een antwoord op zijn ongenoegens. 

Hij realiseerde zich dat de manier 

waarop we leven niet overeenkomt 

met onze natuurlijke staat van zijn. 

Hij reist de wereld over om zijn verhaal 

te vertellen. Op deze evenementen 

vraagt hij alleen om een vrijwillige 

bijdrage en zijn boeken kun je 

gratis lezen op internet. Omdat ‘geven’ 

ons gelukkig maakt en we dat 

wel iets meer kunnen gebruiken in 

onze samenleving, vindt Eisenstein. 

Meer informatie: 

www.charleseisenstein.org 

“Voor systeemverandering worden we 

uitgenodigd om in een veranderingsproces 

te participeren dat groter is dan 

onszelf. Het is tijd om het onderliggende 

verhaal van ons neo-liberale systeem te 

vernieuwen. Het is niet zo dat wij mensen 

alleen maar ego-gericht zijn, altijd 

bereid zijn elkaar een pootje te lichten, 

gedreven door hebzucht, afgunst en jaloezie. 

We beschikken gelukkig ook nog 

over de mogelijkheid om ons met een 

hogere intelligentie te verbinden. Vanuit 

die inspiratiebron kunnen we tot een 

nieuw verhaal komen over hoe we willen 

dat de wereld eruit komt te zien en 

wat we daar zelf aan kunnen bijdragen.” 



“ELK MENS VORMT OP ZIJN OF HAAR 

AUTHENTIEKE MANIER EEN PUZZELSTUKJE 

IN DE OPLOSSING VAN ALLE PROBLEMEN” 

POLARISATIE 

“Meer dan ooit zijn we vergeten wie 

we zijn. We voelen ons afgescheiden 

van onszelf, onze naasten en de natuur. 

Dat verlies aan identiteit leidt 

tot polarisatie. Het is een voedingsbodem 

voor onder meer radicale politieke 

stromingen, complottheorieën en 

sektarische bewegingen. Corona laat 

zien wat voor kracht er ontstaat als 

de mens zich verenigt rond een gezamenlijk 

doel. Dan zijn grote veranderingen 

wel razendsnel mogelijk. Technisch 

gezien zijn alle wereldproblemen 

op te lossen. Het grootste obstakel 

is de onenigheid tussen mensen. Het 

creatieve vermogen van de mens is onbegrensd. 

Een mens alleen kan echter 

weinig realiseren. De echte slagkracht 

begint als mensen met elkaar gaan samenwerken, 

voorbij de vraag of we 

het wel of niet met elkaar eens zijn.” 

“De basis hiervoor ligt in het opnieuw 

ontdekken van wie we zijn. Vroegen 

voelden mensen zich meer verbonden 

met hun omgeving. De lokale gemeenschap 

was belangrijk. We kenden elkaar, 

deelden verhalen en plekken 

waarop betekenisvolle dingen in het leven 

gebeurden. Die gemeenschap, die 

gezamenlijkheid, is uit elkaar gevallen. 

Tegenwoordig reizen we de wereld over, 

maar vaak zonder verbinding met onszelf, 

de medemens en de natuur. Het gemis 

aan identiteit maakt ons gevoelig 

voor social media, waarop we ons ego 

kunnen profileren. Ook zijn we gevoelig 

voor theorieën en politieke of religieuze 

verhalen die ons een ‘valse’ identiteit 

geven.” 

NIET-WETEN 

“Verwacht van mij geen eenvoudig plan 

om alle problemen op te lossen. Wel zie 

ik een uitweg door anders in het leven 

te gaan staan. Om te onderzoeken welk 

verhaal het bestaande verhaal van afscheiding 

kan vervangen. Om te ontdekken 

wie we zijn en welke missie we 

gezamenlijk hebben. Om zo weer nieuwe 

gemeenschappen te bouwen, een 

nieuwe economie gebaseerd op welzijn 

voor alles en iedereen. Dan gaat het 

over mededogen in ons werk, over het 

laten varen van oordelen en over het 

ontdekken van de onvervulde potentie 

binnen onszelf, in onze relaties en 

binnen onze bedrijven. Er is zoveel haat 

in de wereld. Haat is onvervulde liefde. 

Onze liefde mag onvoorwaardelijker 

worden. We mogen alles en iedereen, 

positief of negatief, meer gaan zien in 

het licht van dankbaarheid. Alles heeft 

een reden. We menen snel die reden te 

kennen, maar in werkelijkheid zouden 

we ons beter wat meer kunnen overgeven 

aan het ‘niet-weten’.” 

BETEKENIS 

Volgens Eisenstein is het goed om te 

kijken naar het onvervuld potentieel 

binnen bedrijven en organisaties. 

“Een bedrijf kun je zien als een levend 

wezen. Alles is immers in de kern vervuld 

van collectieve intelligentie. Gaat 

ondernemen over overleven, maximaliseren 

en louter groeien? Zo gaat het 

niet in de natuur. Daar heeft alles en 



iedereen een eigen rol van betekenis. 

Er is geen concurrentie. In natuurlijke 

ecosystemen is er altijd sprake van 

diversiteit. Alles heeft een functie.” 

Bedrijven zullen zich af moeten vragen 

of ze leven en schoonheid in de wereld 

brengen, aldus Eisenstein. “Waarom bestaat 

jouw onderneming? Om veel geld 

te verdienen of om het leven te dienen?” 

FINANCIËLE SECTOR 

En hoe zit het met de onvervulde potentie 

in de financiële sector? “Erken allereerst 

de moeilijke situatie waarin je 

verkeert. Ja, je wilt bijdragen aan het leven, 

maar ondertussen zit je elke dag 

vast in een systeem dat iets anders van 

je verwacht. Ik raad je aan om eens in 

alle rust stil te staan bij die ongemakkelijke 

waarheid. Dat oncomfortabele gevoel 

binnen jezelf helpt om tot vernieuwing 

te komen. Gemakkelijke antwoorden 

bestaan er niet. Als je je realiseert 

dat je in een ingewikkelde situatie zit, 

kan er inspiratie komen om het anders 

te gaan doen. Stapje voor stapje. Als je 

“WELK LIED ZING JIJ 

ALS JE VOLUIT LEEFT?” 

CHANGE THE STORY 

“Problems rest on top of systems, systems 

rest on top of stories”, aldus 

Charles Eisenstein. Met het initiatief 

Change the Story, een platform voor 

goede storytelling gaat (documentaire) 

filmmaker Jeppe van Pruissen 

op zoek naar nieuwe verhalen die laten 

zien dat het anders kan. “Het destructieve 

verhaal over oneindige economische 

groei is toe aan vernieuwing. 

Met Change the Story gaan 

we op zoek naar nieuwe verhalen 

die met elkaar de basis gaan vormen 

voor een duurzame toekomst met 

een gezonde samenleving. Denk bijvoorbeeld 

aan verhalen over grondgebruik, 

het proces van ego naar eco 

en de vernieuwing van het economische 

adagium van louter financieel 

gericht op korte termijn naar meervoudige 

waardecreatie voor de lange 

termijn”, aldus Van Pruissen, die 

wordt gesteund door een breed aantal 

mensen en organisaties op het gebied 

van maatschappelijke transitie 

zoals bijvoorbeeld het New Financial 

Forum, Thrive Institute, Economy 

Transformers, De Transitiemotor en 

Decade of Action. Van Pruissen heeft 

eerder een sleutelrol vervuld bij de 

opbouw van www.maatschapwij.nu, 

een online inspiratieplatform dat 

jaarlijks meer dan een miljoen mensen 

bereikt over een socialer en duurzamer 

Nederland. 

Meer informatie: 

Jeppe van Pruissen – (06) 24 21 45 02 

bijvoorbeeld financieel adviseur bent, 

loop je wellicht tegen een project aan 

dat financiering behoeft en dat je diep 

in je hart raakt. Probleem is echter dat 

het financieel rendement van de investering 

vanuit het marktconforme denken 

te laag is. Jij ziet echter een return 

in menselijkheid, dierenwelzijn, natuur, 

in sociale aspecten of op een ander 

betekenisvol vlak. Wellicht heb je 

een cliënt die, evenals jij, ook wordt geraakt 

door dat project. Zo breng je mensen 

met gelijke wensen bij elkaar. Het 

zou een voorbeeld kunnen zijn van een 

eerste voorzichtige stap. Vervolgens verandert 

je leven langzaam, je werk, en 

soms ook de relaties om je heen. Langzaam 

kom je tot de ontdekking dat niet 

‘schaarste’, maar juist ‘overvloed’ de essentie 

van het leven is. Zo is het je niet 

geleerd in de economie-boeken, maar 

nu kijk je naar buiten en hoor je de vogels 

zingen. Die zingen niet om geld te 

verdienen of om beter te zingen dan andere 

vogels. Ze zingen omdat ze leven. 

Welk lied zing jij als je voluit leeft?” n 

Het volledige interview met Charles Eisenstein 

staat online op het YouTube Kanaal van 

het New Financial Forum. 



– e s s a y – 

Van duale naar 

non-duale waarde(n) 

Een tijd breekt aan waarin bankiers, economen, juristen, boekhouders en wettenmakers 

breder gaan zien dan de duale vergankelijkheid waarin wereldbeelden zich nu begeven. 

Het gevoel dat het ‘zo langer niet meer gaat’ en de algemene drang naar antwoorden, 

gaan hierbij helpen. De steeds diepere verdeeldheid die het duale systeem ons opdringt, 

mag plaatsmaken voor een bewust, verbindend, non-duaal systeem. 

TEKST FLORIS KLEEMANS, 1COMMUNITY 

Op een of andere manier, leek het lot me op ondoorgrondelijke 

wijze bijna altijd op de eerste rang te 

brengen als er (ergens) een financieel-monetaire 

crisis was. Met veel exposure naar opkomende 

markten had ik voor mijn veertigste al zo’n 100 

financieel-monetaire systeemcrises en -systeemtransities 

van zeer dichtbij mee mogen maken. De sociaaleconomische 

en ecologische ravages van deze crises waren altijd 

indrukwekkend. Maar het recept en de remedie waren 

behoorlijk standaard. Wat schuld kwijtschelden, daarmee 

gelijktijdig wat waarde vernietigen, wat nieuwe afspraken, 

wetten en instituten opzetten, af en toe een nieuwe munt en 

het spelletje kon weer van voren af aan beginnen. De schade 

was bij elke crisis enorm en toch wilde men vooral weer snel 

‘doorgaan om het spel te kunnen blijven spelen’. 

WAARDE ALS DUAAL PRINCIPE 

Fundamenteel in dit spel dat ons van de ene naar de andere 

crisis brengt, is hoe we ‘waarde’ bezien, definiëren en uitwisselen. 

Onze huidige financiële, monetaire, juridische en 

boekhoudsystemen zijn fundamenteel gedefinieerd op een 

duale basis. 

Juridisch kennen we rechten die in samenhang bestaan 

met plichten. Zo zijn er claims tegenover liabilities. In de boekhoudkunde 

hanteren we een tweezijdige balans, als onderdeel 

van een werkwijze die we double-entry bookkeeping noemen. 

Ons huidige financieel-monetaire systeem gaat uit van die 

duale juridisch-boekhoudkundige basis. Ons geld staat op 

de rechterkant van de balansen van centrale en vooral commerciële 

banken. Dit geld kan alleen bestaan als daar tegenover 

op de linkerkant van de balansen iets tegenover staat. 

Een klein gedeelte van ons geld (doorgaans kleiner dan 5 procent) 

bestaat bij de gratie van economische waarde die door 

de centrale bank uit circulatie is gehaald. Denk daarbij aan 

goud, zilver of geld in andersoortige valuta. De rest bestaat 

vanwege schulden. De volgende voorbeelden maken dit duidelijk. 

Op het moment dat ik een hypotheek aanga, ontstaat er 

geld aan de ene kant en een schuld aan de andere kant van 

mijn posities op de balans van de bank. Geld wordt dan geschapen 

met schuld. Het proces van geld-schuld schepping is 

in wezen een proces van dualiteitsschepping. 

Aan de andere kant, als we schuld terugbetalen, dan vernietigen 

we zowel schuld als geld. Mijn rekening courant 

wordt minder aan de rechterkant van de balans van de bank 

en mijn schuld wordt minder aan de linkerkant van diezelfde 

balans als ik mijn schuld inlos. 

Het algemene denkbeeld dat we geld zouden kunnen lenen, 

omdat iemand anders zijn spaarcentjes naar de bank 

zou brengen is systemisch incorrect. We mogen dit beeld loslaten. 

Geld ontstaat namelijk met het ontstaan van schuld en 

schuld wordt vernietigd met geldvernietiging. 



Als we systemisch inzien dat debit gelijk is aan credit, dan zien 

we ook de volgende, sociaal-economische, dualiteit ontstaan. 

Een ’debit is credit systeem’ bestaat sociaal-economisch 

per definitie uit netto debiteuren en netto crediteuren. Tussen 

debiteuren en crediteuren zijn betaalstromen tegenovergesteld. 

Wat de één aan geld ontvangt, is de ander kwijt. De 

maatschappelijke indeling in debiteuren en crediteuren leidt 

tot tegenstellingen, niet alleen tussen individuen, maar ook 

tussen landen of generaties (pensioengerechtigden zijn bijvoorbeeld 

vanwege opgebouwde pensioenen doorgaans netto-crediteuren). 

DUALE EN NIET CIRCULAIRE WAARDE 

Daarnaast verschaft een ‘debit is credit systeem’ beschouwing 

ook inzichten in de niet-circulaire aard van ons huidige 

duale systeem. In een systeem van netto debiteuren en netto 

crediteuren, betalen netto debiteuren namelijk netto rente 

aan netto crediteuren. Er is geen tegenovergestelde geldstroom 

van netto crediteuren naar netto debiteuren die de 

rentegeldstroom compenseert. Dit betekent dat netto debiteuren 

systemisch aan de korte kant van het touw trekken. 

Deze werking introduceert een interessant inzicht. Hoewel 

individuele netto-debiteuren wel aan hun schulden renteverplichtingen 

kunnen voldoen, kunnen ze dat op systeem 

niveau niet en zal de schuldenlast van netto-debiteuren als 

groep, toe moeten nemen. 

De enige manier voor netto-debiteuren om systemisch op 

korte termijn aan hun verplichtingen te kunnen blijven voldoen 

is door ze nieuw geld te geven (uiteraard tegenover meer 

schulden). Vooral het tempo waarin er meer geld moet komen 

om netto-debiteuren te ondersteunen is een probleem. 

De geldgroei zal namelijk harder moeten groeien dan de productiviteitsgroei, 

anders zal het de netto debiteuren niet lukken 

om genoeg geld te hebben om aan de schulden renteverplichtingen 

te voldoen. 

We zien dit ook in de praktijk terug. Centrale Banken streven 

veelal een inflatie na van 2 tot 3 procent. Feitelijk betekent 

dit dat de geldhoeveelheid 2 tot 3 procent sneller groeit 

dan de productiviteitsgroei. 

Wat echter vergeten wordt is dat die geldgroei aan de 

rechterkant van de balans van het systeem gelijktijdig ontstaat 

met een schuldgroei aan de linkerkant van diezelfde balans. 

Met andere woorden: ook onze schulden groeien sneller 

dan onze productiviteit. 

Zo ontstaan er schuldspiralen die eens in de zoveel tijd 

doorgeprikt moeten worden, normaal gesproken tijdens financiële 

crises, met aan de linkerkant van de balans een vergeving 

van schuld en aan de rechterkant een vernietiging van 

waarde. Vergeving leidt dan fundamenteel tot dualiteitsvernietiging. 

In de afgelopen decennia hebben we ervoor gekozen 

om schuldencrises ‘op te lossen’ door schulden met nog 

meer andere schulden te vervangen, waardoor de balansen 

van het systeem alleen maar harder gingen groeien. 

FLORIS KLEEMANS: 

“NAAR EEN NON-DUAAL SYSTEEM.” 

Toch zal de mensheid zich eens uit de gevangenheid in deze 

zichzelf-versterkende dualiteit mogen bevrijden. 

DUALITEIT IN RUIMTETIJD 

Wat duidelijk moge zijn, is dat we geen bewust schuld hebben 

aan de inrichting van dit duale systeem, maar dat we die 

inrichting wel bewust kunnen veranderen. Het werken met 

schuld en rente, tweezijdige balansen, rechten en plichten, 

is ontstaan uit goedbedoeld pragmatisme en heeft ook zeker 

zijn evolutionaire nut gekend. Als een Venetiaanse koopman 

zijde uit China ging halen, dan was er een verschil in tijd tussen 

levering en betaling. De bijbehorende transacties kenden 

letterlijk een gebroken ‘ruimtetijd’, tussen levering en betaling. 

Het breken van de ruimtetijd resulteert in ‘tijdsgeld’ of 

rente, present value en future value en doet alle andere eerder 

genoemde dualiteiten ontstaan. 

Hier komen we fundamenteel aan op het begrip dualiteit. 

Alle dualiteiten zijn namelijk met elkaar verbonden: 

– metafysisch leidt een verschil in ‘ruimtetijd’ tussen levering 

en betaling, 

– tot juridische posities van rechten tegenover plichten, 

– accountingtechnische posities op de twee kanten van de 

balans, 

– een financieel-monetaire afwikkeling tussen geld en 

schuld en 

– sociaal-economisch een positionering tussen debiteuren 

en crediteuren 



Monetair Geld op basis van schuld Geld als waarde op zich 

Financieel Schuldvormen Participaties (aandelenvormen) 

Sociaal-economisch Debiteuren en crediteuren Participanten 

Juridisch Rechten op basis van plichten Rechten op zich 

Boekhoudkundig Dubbelzijdig boekhouden Enkelzijdig (atomair) boekhouden 

Fiscaal Waardering en heffing achteraf Waardering en heffing ‘in het nu’ 

Transacties (juridisch) Interne en externe context Alleen interne context 

Transacties (tijdsafhandeling) Waardeuitwisselingen gescheiden Gelijktijdige waardeuitwisselingen 

Pragmatisch was het wel. Door het verschaffen van krediet 

(en het aangaan van schuld) kon handel worden gedreven 

waardoor beide partijen een betere relatieve koopkracht konden 

verkrijgen. Bijna de gehele wereldhandel draait op basis 

van transacties waarin levering en betaling op verschillende 

momenten geschieden. Het duale systeem is niet gecreëerd 

om duaal te zijn, het is ontstaan om handel mogelijk te maken. 

Toch is het mogelijk om bewust een non-duaal systeem te 

maken, waarin handel kan floreren zonder dat het ons doet 

afdalen in verdeeldheid. 

EEN VIRTUELE GOUDEN EEUW 

Met de komst van het internet zijn we ‘virtueel geworden’. 

Daarmee wordt onze wereld ‘alomtegenwoordig’, want de virtualiteit 

stelt ons (pragmatisch) in staat om gelijktijdig in Karachi, 

Lima en Tokyo te zijn. Dit betekent dat momenten van 

levering en betaling niet hoeven te verschillen en dat we geen 

schuld meer nodig hebben om handel met elkaar te drijven. 

De eigendomsoverdracht en -controle kan immers gelijktijdig 

gaan geschieden met de betaling. 

Schilderij van Pieter Janszoon Saenredam van de Amsterdamse Wisselbank, 

opgericht in 1609. 

Inmiddels zijn cryptocurrencies, als virtueel geld, ook alomtegenwoordig 

beschikbaar én dit geld is geen onderdeel van 

een duale balans. 

Een non-duaal financieel-monetair systeem is geen illusie 

of dagdromerij. Sterker nog, bij benadering hebben we een 

dergelijk systeem al in Nederland gehad tussen 1609 en de 

1770-er jaren en het bleek bijzonder succesvol. In 1602 waren 

aandelen uitgevonden in Nederland en veel financiering 

vond plaats door middel van aandelen. Met de oprichting van 

de Amsterdamse Wisselbank in 1609 werd geld volledig gedekt 

door goud en zilver. Geld bestond op zich en niet als 

schuld, maar was een virtualisatie of representatie van het 

onderliggende goud en zilver. Omdat er geen schulden en rente 

gekoppeld waren aan het geld, was er ook geen geld-schuldschepping 

nodig om debiteuren aan hun renteverplichtingen 

te laten voldoen. Er was dus ook geen noemenswaardige inflatie 

in die periode. En zonder schuld kun je ook niet failliet 

gaan. Er waren geen financieel-monetaire crises in meer dan 

160 jaar, ondanks het bestaan van abnormale prijsfluctuaties 

zoals bijvoorbeeld tijdens de tulpencrisis. Vanwege deze successen 

werd de Nederlandse florijn steeds meer de geprefereerde 

munt voor wereldhandel- en financiering. In de 1770- 

er jaren werden florijnen echter ook uit schulden gecreëerd. 

De facto werd het financieel-monetaire stelsel van de florijn 

duaal. Daarmee verloor de florijn en Nederland haar bijzondere 

status op het wereldtoneel van handel en financiering. 

Wat destijds tijdens de gouden eeuw mogelijk was, geschiedde 

zonder de virtualiteit die het internet ons nu brengt 

en de mogelijkheden die ‘programmeerbare cryptocurrencies’ 

die non-duale principes in zich kunnen borgen zeer binnenkort 

kunnen geven. Dat er alternatieven zijn voor onze 

duale manier van waarde toepassen en uitwisselen moge duidelijk 

zijn. 

De bovenstaande tabel geeft een overzicht van een aantal 

relevante alternatieven. 

In een volgende publicatie wordt dieper ingegaan over de 

vormgeving en manifestatie van een non-duaal financieelmonetair 

stelsel, waarin we een aantal initiatieven bespreken 

die dit mogelijk maken. 

Want… we kunnen beter! n 

20 | NFM WINTER 2020


– e s s a y – 

De toekomst van 

duurzaam investeren 

n.c. (na corona) 

Tijdens een vertoning van mijn documentaire Petrol Dollars for a Different Engine (een film over 

mijn eigen duurzame herinvesteringstraject), stelde een jongeman mij de vraag: “Wat zou een redelijk 

rendement zijn als je een stuk land zou bezitten en dat iemand anders zou laten gebruiken?” 

Ik was geïntrigeerd. Bedoelde hij een financieel rendement, een sociale verbetering of een 

investering in een beter milieu? Ging deze vraag over solidariteit tussen investeerder en geldverstrekker? 

Ging het over eerlijkheid? Ik probeerde een antwoord te formuleren, maar realiseerde 

me dat een simpel antwoord niet mogelijk was. Daarom besloot ik dit essay te schrijven. 

TEKST ELINE HESSE, INVESTEERDER EN FINANCIEEL ACTIVIST 

De vraag werd kort voor de coronacrisis gesteld. 

Voor mij was de lockdown een tijd om fundamentele 

vragen als deze eens goed onder de loep 

te nemen, na te denken over de grondbeginselen 

van investeringen die bijdragen aan een gezonde 

economie en een gezonde planeet. We dienen het 

financiële systeem uit te dagen met aantrekkelijke duurzame 

alternatieven. Het is aan ons met oplossingen te komen en andere 

keuzes te maken. 

De afgelopen drie jaar ben ik bezig geweest om mijn eigen 

beleggingsportefeuille zo duurzaam mogelijk te herinvesteren. 

In 2017 studeerde ik af met een creActivistisch Manifest. 

Met een nulurencontract probeerde ik op straat mensen 

warm te maken voor een duurzame energieleverancier. Dat 

leverde 750 euro per maand op, nauwelijks genoeg om van 

te leven. Mijn jeugd was heel wat anders. Mijn vader werkte 

35 jaar voor Shell en ik groeide op als ‘Shell-kind’. Het ontbrak 

aan niets. Toen ik achttien werd, kreeg ik van mijn vader 

een investeringsportefeuille ter waarde van zo’n 150.000 

dollar. De portefeuille, die bestond uit aandelen, obligaties en 

constructies die ik niet begreep, omvatte bedrijven als McDonalds 

en Shell. Ja, ik was bevoorrecht en mocht me gelukkig 

prijzen. Maar mij stond het tegen om financieel voordeel te 

behalen van bedrijven die schadelijk zijn voor het milieu en 

voor het welzijn van andere mensen. En dus begon ik, vanuit 

die bevoorrechte positie, aan een reis om de activa op een zo 

duurzaam mogelijke manier te herinvesteren. 

Makkelijk gezegd, maar het werd een zware bevalling. Ik 

besloot er een film over te maken omdat ik mij realiseerde dat 

er veel jongeren zijn die een erfenis van hun ouders krijgen 

en wellicht met dezelfde vraagstukken worstelen. 

Drie jaar lang was ik er intensief mee bezig met alle emoties 

van dien. Het heeft niet geleid tot het ‘perfecte’ resultaat. 



Quote van Sonya Renee Taylor, auteur, dichter, spoken word-artiest, 

activist, opvoeder en oprichter van de beweging The Body is Not An 

Apology. 

“Mijn beleggingsportefeuille in 2016.” 

Zeker niet. Ik kwam erachter dat het financiële systeem intrinsiek 

disfunctioneel is en dat het daardoor bijzonder lastig 

is een honderd procent duurzame beleggingsportefeuille samen 

te stellen, dat een perfect duurzaam investeringsvehikel 

helemaal niet bestaat en dat ik het daar mee moest doen. Ik 

ontwikkelde een Triple Motor-filosofie, een zelf bedachte investeringsfilosofie, 

die wordt aangedreven door drie motoren. 

Dit om risico’s te spreiden. Voor mij een groot en spannend 

experiment. 

• Motor 1: licht groen (veertig procent) werd gevormd door 

mijn ABN Amro-portefeuille. Dit was de beoogde melkkoe 

met investeringen in meer risicovolle ‘duurzame’ 

fondsen, zoals het ASN Milieu & Waterfonds en het RobecoSAM 

Sustainable Healthy Living Fund;· 

• Motor 2: mid groen (eveneens veertig procent) werd gevormd 

door mijn Triodos Bank-beleggingsrekening die investeert 

in Triodos Beleggingsfondsen met hogere duurzaamheidsnormen; 

een mix van obligaties en sommige 

aandelenfondsen plus beleggingen in de reële economie 

met een lager rendement in vergelijking met andere standaard 

aandelenfondsen; 

• Motor 3: donkergroen (twintig procent) bestond uit directe 

investeringen in regionale duurzaamheidsfondsen en 

obligaties, zoals het Meewind-fonds, Fastned-obligaties, 

een crowdfunding-initiatief en een duurzaam vastgoedproject. 

Tijdens dit herinvesteringsproces kwam ik verschillende obstakels 

tegen om ‘de perfecte duurzame portefeuille’ samen 

te stellen. Deze problemen kwamen nog duidelijker aan het 

licht tijdens de coronacrisis. 

VERANTWOORDELIJKHEID 

De aandelenmarkt, met name de handel in opties, is een wereldwijd 

casino. Wie een aandeel koopt, gokt op het toekomstige 

succes van een bedrijf. Met een aandeel word je voor een 

heel klein stukje eigenaar, maar van een bedrijf kunnen miljarden 

aandelen in omloop zijn. Zo heeft Royal Dutch Shell 

8,06 miljard aandelen uitgegeven. Alleen hele grote institutionele 

investeerders, zoals Vanguard of BlackRock, hebben enige 

invloed op het beleid van Shell. Actiegroepen zoals Follow This 

kunnen zich roeren, wat gevolgen kan hebben voor de reputatie, 

maar echte vernieuwing komt daarmee langzaam op gang. 

Beurswaarde is een abstract begrip en dat leidt ertoe dat 

aandeelhouders doorgaans niet verder kijken dan hun eigen 

financieel perspectief en geen oog hebben voor de impact 

van een bedrijf op het milieu of de invloed op lokale gemeenschappen. 

Het systeem prikkelt niet om verantwoordelijkheid 

te nemen. 

COMPLEX 

Supply chains zijn complex en lastig te beheersen. Zelfs als 

ik een duurzaam aandeel koop is de wereld achter het aan- 



deel zo complex dat het niet goed te controleren is. Het is 

buitengewoon lastig te beoordelen of een bedrijf daadwerkelijk 

‘duurzaam’ is. Neem Unilever. Mede dankzij de voormalige 

ceo Paul Polman wordt dit bedrijf als duurzaam beschouwd. 

Maar is dit waar? Unilever werd onlangs nog door 

Greenpeace bekritiseerd omdat het een grote bijdrage levert 

aan de ontbossing in de wereld (palmolie). Tevens is Unilever 

een van de grootste producenten van plastic en stoot het jaarlijks 

honderd miljoen ton koolstofdioxide uit. Op de ESG-ratings 

scoort Unilever echter een indrukwekkende 89 van de 

100. Maar deze ratingmethode is complex en ondoorzichtig. 

Een artikel van de Harvard Law School uit 2018 (Ratings that 

don’t Rate) legt uit waarom het vergelijken van ESG-ratings 

een vertekend beeld geeft: bedrijven met een hogere marktkapitalisatie 

worden vaak beloond met hogere ESG-ratings dan 

bedrijven met kleinere marktkapitalisaties; er is geen standaardmethodiek 

om de sociale en milieu-impact van bedrijven 

te meten; er bestaan geografische vooroordelen; verschillende 

sectoren worden verschillend gemeten en lang niet 

alle risico’s worden meegewogen. Bovendien trekken ESG-ratingbureaus 

voornamelijk conclusies op basis van duurzaamheidsverslagen 

en informatie van de betreffende bedrijven 

zelf en die zijn vaak alleen bedoeld om de eigen reputatie te 

verbeteren. 

Het zou naïef zijn om van een bedrijf als Unilever te verwachten 

dat ze per direct alle schadelijke activiteiten staken 

en verder gaan als biologisch-dynamische boerderij. Dat zou 

niet alleen kapitaalvernietiging betekenen, maar bovendien 

zouden zonder Unilever miljoenen mensen meer honger lijden. 

Hoe maak je een juiste keuze als je alle ecologische, sociale 

en economische resultaten laat meewegen? 

“Mijn portefeuille vanaf april 2019.” 

IMPACT CORONACRISIS 

Wat gebeurde er met mijn ‘duurzame portefeuille’ tijdens de 

coronacrisis? In 2019 (voor corona) behaalde ik een gemiddeld 

rendement van 17,2 procent op mijn ABN Amro-portefeuille 

en 13,5 procent op mijn Triodos-portefeuille. In 2020 daalde 

de waarde van mijn deze portefeuille echter met 4,45 procent 

en die van mijn ABN Amro-portefeuille (mijn meest risicovolle 

weddenschap) met 6,1 procent (in het dieptepunt van de 

beurs crash). Dit terwijl tegelijkertijd de ASN Duurzaam Small 

& Midcapfonds een min noteerde van 30 procent en het ASN 

Duurzaam Aandelenfonds een min van 20 procent. 

Ook de meeste duurzame investeringen zijn afhankelijk 

van het economische systeem geënt op fossiele brandstoffen 

en daarom werden ook duurzame investeringen hard getroffen 

door de coronacrash. Prijsbewegingen zeggen niets over 

de intrinsieke waarde van een portefeuille. De coronacrisis 

heeft duidelijker gemaakt dat het huidige financiële systeem 

dient te worden getransformeerd tot een motor van waarde. 

Nu wordt er voornamelijk onzinwaarde gecreëerd. Zelfs als er 

aandeelhouders zouden zijn met nobele motieven, dan nog 

verandert het systeem niet, het aandeelhouderssysteem is intrinsiek 

niet-democratisch: degenen met het grootste kapitaal 

bepalen de koers van het bedrijf. Het systeem wordt gevoed 

door perverse prikkels en gaat uit van eeuwigdurende groei. 

Niets in de natuur groeit eeuwig door, alleen in onze verbeelding 

bestaat eindeloze groei. In de natuur is alles cyclisch. 

ALTERNATIEF 

Laten we teruggaan naar de vraag van de jongeman die me 

vroeg wat een redelijk bedrag is als iemand gebruik maakt 

van jouw bezit of het gaat exploiteren? In het licht van de 

coronacrisis zou ik zijn vraag in een nieuw daglicht willen 

stellen. De vraag gaat fundamenteel over solidariteit. In deze 



“Voor de perfecte interpretatie van solidariteit hoeven we alleen maar 

naar de natuur te kijken.” 

moeilijke tijden komt soms het slechtste maar soms ook het 

beste in mensen naar boven. Zo kregen mensen meer tijd 

voor zaken die er echt toe doen in het leven: familie, vrienden, 

geliefden, ondersteuning, liefdadigheid, genieten van 

de stilte en de natuur of het maken van grappige videoclips. 

Waarom doen we die goede dingen? Het antwoord is: uit solidariteit. 

Solidariteit voor elkaar, maar vooral richting de 

zwakste leden van de samenleving; de ouderen en zieken. 

De coronacrisis maakte duidelijk dat een mensenleven meer 

waard is dan een economie. Mensen hebben laten zien dat 

ze graag een ander helpen, dat ze best iets willen inleveren 

voor meer gelijke kansen en gelijkwaardigheid. Veel mensen 

in de wereld beginnen te begrijpen wat deze vorm van solidariteit 

betekent. 

INVESTEREN MET SOLIDARITEIT 

Wat betekent solidariteit voor duurzaam beleggen? Dit is de 

essentie die ik haal uit de vraag van de jongeman. Pas nu kan 

ik beginnen met een antwoord te formuleren. We hoeven alleen 

maar naar de natuur te kijken. Een boom haalt water 

en zuurstof uit de grond, voedt de takken en geeft mineralen 

aan de grond, allemaal in een perfect evenwicht. Daarom 

kunnen bomen honderden jaren oud worden. Bomen zijn 

prachtig omdat ze tastbaar zijn en ons zuurstof geven om te 

ademen. Ze dragen fruit en beschermen het dierenleven. 

Ook bij beleggen dient geven en nemen in balans te zijn. Dan 

wordt duidelijk dat speculeren met toekomstig rendement 

niet meer past. Iemand met meer geld heeft dan meer mogelijkheden 

om te investeren in initiatieven die bijdragen aan 

een duurzame en gelijke wereld. 

We zullen anders moeten nadenken over rijkdom. Denk 

aan progressieve belastingheffing, het tonen van de werkelijke 

prijs van producten (inclusief sociale en milieukosten) 

en een nieuwe methodiek om bedrijven te waarderen naar 

wat ze bijdragen en niet wat ze verdienen. Geld laten stromen 

is positief voor een economie, maar dan wel met positieve 

prikkels om duurzaam te investeren. Spreiding van kapitaal 

is belangrijk, maar zonder dat kapitaal wegvloeit naar 

de take-make-waste-economie. Zoals met alles, begint het met 

het maken van keuzes. 

Ik roep investeerders op om bij elke beslissing af te vragen 

welke keuze een boom zou maken. Ben ik echt betrokken en 

verbonden met waar ik in investeer? Is de netto-impact van 

mijn investering werkelijk positief? Heeft de lokale omgeving 

baat bij mijn investering? Heb ik mijn huiswerk gedaan? Begrijp 

ik de risico’s? 

Deze vragen kunnen als basis dienen voor onze investeringsbeslissingen 

in de komende decennia. Co-vesting in coöperaties 

en lokale organisaties zal belangrijker worden omdat 

het ongezonde machtsstructuren tegengaat en samenwerken 

stimuleert. 

Megatrends als de-globalisering, vakmanschap, belevingseconomie, 

gedecentraliseerde duurzame energie en de vergrijzende 

samenleving (in Europa) zullen de weg wijzen. Mensen 

(in het Westen) zijn het zat om alleen maar te consumeren 

en willen overschakelen op een circulaire economie. Zij 

hebben behoefte aan zinvolle ervaringen, willen minder uren 



werken en willen nieuwe manieren vinden om voor onze ouderen 

te zorgen. 

BELEGGINGSTRENDS 

De beleggingstrends die de komende jaren voeding moeten 

krijgen, zijn: 

• natuurgerichte coöperatieve agricultuur; 

• regionale investeringen in duurzame energie; 

• microfinanciering ter ondersteuning van duurzame groei 

in opkomende economieën; 

• (lokaal) sociaal ondernemerschap; 

• hyperlokaal investeren; 

• steward ownership. 

Sommige initiatieven lopen voorop, zoals: Heerenboeren, Meewind 

Fund, Zonnepanelen delen, Generous minds en zakelijke 

crowdfundingplatforms. De meeste van deze initiatieven 

hebben doorgaans een lager investeringsrendement, maar het 

maatschappelijke rendement – de triple bottom line die een 

investering kan opleveren, zoals werkgelegenheid, gezondheid, 

natuurherstel, nieuwe kansen voor nieuwe generaties – 

is zoveel groter. Lendahand toont bijvoorbeeld het netto rendement 

aan de hand van het aantal gecreëerde nieuwe banen. 

Uiteraard zijn er ook risico’s. Kleine investeerders zullen 

zich goed moeten laten informeren en zouden beter beschermd 

moeten worden door de overheid. Het beleggingsonderwijs 

zou beter moeten aansluiten op de hier geformuleerde 

uitgangspunten. Financiële instellingen dienen 

zorgvuldig na te denken over de rol die ze willen spelen in de 

post-corona-economie. 

Zijn we echt in staat zijn om afscheid te nemen van de 

huidige investeringssystemen die ook het fundament vormen 

van ons pensioenstelsel en de huidige economie? Lastig, juist 

omdat er veel mensen (vooral ouderen) baat hebben bij het 

in stand houden van deze systemen. Daardoor zien we steeds 

meer een generatiestrijd. Het is tijd voor aantrekkelijke alternatieven. 

Iedere transitie begint met een eerste stap. Het grote 

probleem in deze wereld heeft niets met geld te maken, wel 

met waar het is geconcentreerd en op welke schaal. 

Ik roep je op na te denken over oplossingen om initiatieven 

te ondersteunen die bijdragen aan een rechtvaardiger economisch 

model. Dit kan uiteraard door duurzaam te investeren, 

maar ook door het eigen gedrag aan te passen: wat eet 

je, wat voor kleren draag je, waar bankier je, waar komen je 

producten vandaan, op welke partij stem je, welke energieleverancier 

kies je, wat is de impact van je aankoop op anderen? 

Een crisis kun je beschouwen als vruchtbare grond met 

veel zaden die wachten om een sterke mooie boom te worden 

terwijl de oude bedrijven dienen als compost voor nieuw leven. 

Ik ben, net als veel anderen, bezig met het verder verbeteren 

van mijn portefeuille. Het is en blijft een eindeloos proces. 

Laten we de zaden water geven zodat ze kunnen uitgroeien 

tot gezonde bomen. n 

ELINE HESSE: “WELKE KEUZE 

ZOU EEN BOOM MAKEN? 

ELINE HESSE 

Eline Hesse is parttime werkzaam bij Circular IQ en lid 

van de Sustainable Advisory Board van ABN Amro MeesPierson. 

Aan de film ‘Petrol dollars for a different engine’, 

die in 2019 verscheen, is drie jaar gewerkt. Eline wordt 

gevolgd in haar zoektocht naar een duurzame belegginsportfolio. 

Tegelijkertijd komen haar eigen levensvragen 

nadrukkelijk in beeld. Zie ook het interview ‘Genoeg is genoeg’ 

met Eline Hesse in de zomereditie 2020 van het New 

Financial Magazine. 

Zoektocht van drie jaar. 


COLUMN 

“INDABA LEIDT TOT GEDEELDE 

VERANTWOORDELIJKHEID, 

DRAAGKRACHT EN BETERE 

BESLUITVORMING” 


COLUMN 

Inbada 

Soms hoor ik een zin die vervolgens in mijn hoofd 

vastgeplakt lijkt te zitten. Wellicht herkenbaar? 

TEKST JACK COX | BEELD PICTURE PEOPLE 

Tijdens de boeklancering van Ubuntu, wij zijn de 

Aarde werd weer een combinatie van woorden uitgesproken 

die ik vervolgens niet meer los kon laten. 

Mede-initiatiefneemster Annette Nobuntu 

Mul sprak in haar inleiding over de kracht van 

de dialoog versus de macht van de meerderheid. 

Ons westerse denken en doen is in veel gevallen gebaseerd 

op beslissingen die genomen en gedragen worden door de 

meerderheid. Eigenlijk niet iets om bij stil te staan. Bedrijven 

worden zo gerund en politiek bestaat uit de gratie van de 

meerderheid. Overal waar beslissingen genomen worden is 

het hebben van een meerderheid van eminent belang. 

Maar waarom bleven de woorden de kracht van de dialoog 

in mij resoneren? Is dit de toekomstige wijze hoe met elkaar 

om te gaan? De macht van de meerderheid versterkt polarisatie. 

Stel ik ben structureel de minderheid. Mijn stem wordt 

nooit gehoord, er wordt niet of nauwelijks naar me geluisterd 

en indien er beslissingen worden genomen tel ik niet mee. 

Het enige wat ik kan doen om gehoord te worden is steeds 

harder roepen. Wil men nog steeds niet naar mij luisteren 

dan moet ik grof geschut inzetten om het af te kunnen dwingen. 

Maar dit wekt de wrevel op van de stilzwijgende meerderheid 

die eerlijk gezegd totaal niet gediend is van mijn gedrag. 

Is dit dan de bedoeling van een beschaafde democratie? 

Ligt de oplossing in de kracht van de dialoog? Zoals bedoeld 

wordt met Indaba, betrokken besluitvorming. In Europa 

kreeg de Indaba enorme bekendheid omdat deze werd gebruikt 

in de afsluitende fase van het klimaatakkoord van Pa- 

rijs. De Indaba is een oud Zoeloegebruik waarbij de mening 

van alle betrokkenen wordt gehoord om in een complexe 

zaak tot een oplossing te komen. 

De Indaba helpt om met veelzijdige maatschappelijke 

problemen om te gaan door middel van een open discussie 

met alle betrokkenen. Geen individu is in staat om alle aspecten 

van het probleem te begrijpen. De betrokken besluitvorming 

van de Indaba leidt tot gedeelde verantwoordelijkheid, 

draagkracht en betere besluitvorming. 

Onze westerse uitdagingen worden ook steeds groter. Ons 

klimaat begint onmiskenbaar en nadrukkelijker te veranderen, 

toenemende financiële ongelijkheid en de confrontatie 

met de gevolgen van een pandemie die in een dergelijke omvang 

ruim honderd jaar geleden voor het laatst is voorgekomen. 

Is dit dan het signaal dat we moeten gaan inzien dat we er 

niet meer komen door alleen de mening van de meerderheid 

mee te nemen in onze besluitvorming. Wordt het tijd voor 

betrokken besluitvorming waarbij ieders mening ertoe doet, 

simpel weg omdat hiermee de besluitvorming beter wordt. 

Bij de Indaba wordt net zolang doorgegaan in het verfijnen 

van de besluitvorming totdat niemand meer een fundamenteel 

bezwaar heeft. Uiteraard kan een besluit schuren 

met je eigen overtuiging maar erken je dat dit het beste is 

voor het geheel. 

Het lijkt een zeer tijdrovend proces echter doordat iedereen 

zich achter de beslissing zal scharen wordt er in de uitvoering 

van de besluiten zeer veel tijd terug gewonnen. Op 

deze wijze kan de kracht van de dialoog een toekomstige tegenhanger 

worden van de macht van de meerderheid. n 

Jack Cox is oprichter/eigenaar Econsenso financiële duurzaamheid en 

auteur van De Vlindereconomie. 



Virtueel rondetafelgesprek over de lessen uit de coronacrisis 

Wees er voor elkaar 

Als er één ding is die deze crisis ons leert dan is het wel hoe belangrijk het is om er voor elkaar te zijn. 

We kunnen veel automatiseren en ons aanpassingsvermogen is groot, maar uiteindelijk gaat het om de 

relaties die we hebben. Deze tijd maakt ons bewuster van wat er echt toe doet in het leven. De kunst is 

om dit met zijn allen vast te houden in een leven na corona. Dit zijn conclusies uit een virtueel rondetafelgesprek 

met directieleden Annemieke Visser-Brons (Nationale-Nederlanden), Paul Möller (Allianz 

Benelux) en de Young Professionals van beide verzekeraars: Lydia van Puijenbroek en Salma Rehman 

namens Allianz en Marc Hummelink en Lous Schneider-van Suijlekom namens Nationale-Nederlanden. 

TEKST WILLEM VREESWIJK 

Het gesprek vindt plaats 

daags na de – gedeeltelijke 

– lockdown als gevolg van 

oplopende coronabesmettingen. 

We leven inmiddels 

circa zeven maanden na de 

eerste lockdown en na meer bewegingsruimte 

in de zomerperiode zijn we nu 

geconfronteerd met aangescherpte 

maatregelen. Hoe wordt deze – heftige 

– tijd beleefd? Welke impact heeft corona 

op het persoonlijk leven en op het 

werk? Hoe bevalt het thuiswerken, hoe 

vind je de juiste balans tussen privé en 

werk en wat zou je willen meenemen 

in een leven na corona? Een gesprek 

met directie en Young Professionals 

van Allianz en Nationale-Nederlanden. 

Annemieke Visser-Brons (49), verantwoordelijk 

voor het pensioenbedrijf 

van NN, verwoordt het gevoel dat bij 



de meeste deelnemers aan het gesprek 

leeft: “Voor velen is het een heftige en 

zware tijd. We zijn ons zeer bewust van 

onze rol in de samenleving en we mogen 

best trots zijn hoe snel we ons werk 

vanuit huis hebben kunnen oppakken. 

De betrokkenheid van de werknemers 

is groot en de klantgerichtheid heeft 

er niet onder geleden, integendeel. Er 

is ook meer ruimte gekomen voor zaken 

die er echt toe doen in het leven, 

zowel onderling als richting onze klanten, 

ook al is en blijft het een uitdaging 

om voor iedereen de juiste balans tussen 

privé en werk te bewaken.” 

Visser-Brons roemt de enorme prestatie 

van ict-afdelingen én medewerkers 

van alle bedrijven. “De overgang 

ging vrij geruisloos. Thuiswerken bespaart 

voor heel veel mensen enorm 

veel reistijd, voor mij persoonlijk wel 

drie uur per dag. Dat is in veel opzichten 

prettig, maar het heeft ook een nadeel. 

Reistijd is ook een moment om te 

kunnen downloaden, om rustig de hectiek 

van de dag op een rij te zetten. Dat 

ontbreekt nu. En ik zie dat ook bij collega’s. 

Mijn belangrijkste taak is om daar 

oog voor te hebben en te houden. Hoe 

zorg je voor het welzijn van medewerkers 

en klanten in tijden van een lockdown?” 

Paul Möller (44), verantwoordelijk 

voor communicatie, branding en het 

MVO-beleid van Allianz Benelux, onderschrijft 

dit: “Ik werkte afwisselend 

op onze kantoren in Brussel en Rotterdam 

en van het ene op het andere moment 

bleef je thuis. Natuurlijk scheelt 

het reistijd en zijn we trots dat dit technisch 

gezien mogelijk bleek, maar je 

komt - net als zoveel huishoudens – ook 

voor uitdagingen te staan. Wij hebben 

kinderen van elf en dertien jaar, mijn 

vrouw werkt ook volledig thuis en voor 

je het weet, ben je voortdurend met je 

werk en het runnen van je gezin bezig 

en is er geen tijd voor een break voor 

jezelf en/of met je gezin. Je vliegt van 

videocall naar videocall. Dit geldt voor 

veel collega’s. We missen elkaar, maar 

we missen soms ook het moment om 

echt even tot rust te komen.” 

Lous Schneider-van Suijlekom (35) 

is sinds 2019 fulltime werkzaam als 

manager operations bij NN. Samen 

met haar man, die ook fulltime werkt, 

hebben ze twee kleine kinderen (2 en 

4 jaar). “Direct na de eerste lockdown 

hebben we met elkaar en met onze 

werkgevers goede afspraken kunnen 

maken over onze werktijden. De een 

werkt bijvoorbeeld op maandag en de 

ander zorgt dan voor de kinderen en 

op dinsdag draaien we dit om. Wij zijn 

dankbaar dat we dit zo hebben kunnen 

ANNEMIEKE VISSER-BRONS: 

“MENTAAL WEERBAAR BLIJVEN.” 

PAUL MÖLLER: “WAARDERING 

VOOR WAT ER ECHT TOE DOET.” 



LOUS SCHNEIDER-VAN SUIJLEKOM: 

“VERBONDENHEID WORDT GROTER.” 

SALMA REHMAN: 

“SAMEN KUNNEN WE MEER.” 

regelen, maar zien wel dat heel veel 

mensen met kleine kinderen hier erg 

mee worstelen. Het is en blijft zoeken 

naar de juiste balans. Door het zo te regelen, 

kun je ook echt vol gas geven als 

je werkt en ben je er echt voor je familie 

of vrienden als je niet aan het werk 

bent. Hoewel ook ik het echte contact 

met mijn collega’s mis, merk ik wel dat 

we er meer dan in het verleden voor elkaar 

zijn. De verbondenheid is groter, 

ook al blijf je op een afstand.” 

Salma Rehman (33) is zeven jaar 

werkzaam voor Allianz en verantwoordelijk 

voor de uitrol en verbetering van 

digitale transformaties. “Deze tijd heeft 

me bewuster gemaakt hoe belangrijk 

vrijheid, familie en vrienden eigenlijk 

zijn. Vrijheid is dat je kunt kiezen waar 

je heen gaat, wie je ontmoet en wat je 

doet. Nu dit niet meer mogelijk is, besef 

je pas hoe belangrijk vrijheid is. Ik ben 

erg onder de indruk van de veerkracht 

van mensen in tijden van tegenspoed, 

de flexibiliteit om in spelen op andere 

omstandigheden en de bereidheid om 

elkaar te helpen.” 

Ook Rehman onderschrijft het belang 

van een goede balans tussen zakelijk 

en privé. “Het is de kunst om bewust 

keuzes te maken en je rust te kiezen. 

Voor mij is het belangrijk om in 

beweging te blijven en op tijd bijvoorbeeld 

een wandeling te maken. Voor je 

het weet, ben je de hele dag bezig met 

dingen die moeten: je werk, je boodschappen, 

je huishouden en is er geen 

ruimte meer voor jezelf en om je mentaal 

te ontladen. Ik merk dat veel collega’s 

hiermee worstelen en het is mooi 

om te zien dat we elkaar hiermee proberen 

te helpen.” 

Wel geniet Rehman ervan dat de gesprekken 

met collega’s zich verdiepen. 

“We delen bijvoorbeeld onze ‘quote van 

de dag’ of wat ons inspireert en gaan 

daarover in gesprek. Dan leer je elkaar 

beter kennen en dat maakt het werk 

leuker en zinvoller.” 

Marc Hummeling (32, manager Distributie 

& Communicatie Pensioenbedrijf 

NN, herkent veel van wat de andere 

deelnemers zeggen. “Deze tijd leert 

me veel. Ik geloofde bijvoorbeeld niet in 

thuiswerken als leidinggevende, maar 

dat idee is bijgesteld. Het kan wel, mits 

we de menselijke maat niet uit het oog 

verliezen. In het begin van deze crisis was 

het alle hens aan dek om communicatie 

voor te bereiden richting adviseurs en 

werkgevers rondom zaken als de NOW, 

inventarisaties en onze oplosrichtingen. 

Daarna volgde de bezinning. Er zijn tal 



van vragen die beantwoord moeten worden 

op het vlak van well-being. Er zijn 

potentiële zorgen op het vlak van mentaal, 

vitaal en financieel fit blijven. Hoe 

borg je dat mensen thuis hun werk-privé 

balans bewaken, dat vrijgezelle collega’s 

niet vereenzamen of ouders het werk 

kunnen combineren met doceren aan 

hun kinderen? Hoe ga je om met mensen 

die wel ziek worden, hoe ga je met 

de zorgen, financiële problemen en ziekten 

van klanten? Ikzelf ben medewerkers 

en klanten een-op-een gaan opzoeken in 

hun thuisomgeving – uiteraard met inachtneming 

van de RIVM-richtlijnen 

– en heb gevraagd hoe het écht met ze 

ging. Dat leidde tot hele mooie, ‘echte’ 

gesprekken. Ik merkte dat iedereen juist 

hier energie van kreeg en dat het werk 

er betekenisvoller door werd. Verdieping 

en verbinding geeft energie.” 

Lydia van Puijenbroek (40) is dertien 

jaar werkzaam bij Allianz in uiteenlopende 

functies, thans als business manager 

van het CEO Office Nederland. 

Ook voor haar scheelt het thuiswerken 

uren reistijd, maar mist ze ook het ‘afschakelen’. 

“Je klapt je computer dicht 

en je zit aan je eettafel. Zo snel zet je 

de knop echter niet om. Voor mij is de 

balans tussen werk en privé een uitdaging. 

Hoe zorg je goed voor jezelf en 

ook voor je collega’s? Het is belangrijk 

daarvoor goed met elkaar in contact te 

blijven.” 

GEMEENSCHAPSZIN 

Visser-Brons, die binnen NN 800 mensen 

aanstuurt, beschouwt het als haar 

belangrijkste taak om ervoor te zorgen 

dat medewerkers goed in hun vel zitten. 

“Dan gaat het over flexibele werktijden 

die zo goed mogelijk aansluiten bij het 

ritme van een gezin, over vertrouwen, 

over welzijn. Deze tijd heeft mij er nog 

bewuster van gemaakt hoe ongelooflijk 

belangrijk het is om er voor elkaar te 

zijn. Uiteindelijk draait alles om relaties, 

om de energie tussen mensen. De 

uitdaging is: hoe houd je de ‘sparkle’ 

levend tussen mensen die elkaar niet 

daadwerkelijk ontmoeten. Er mag juist 

ook ruimte zijn voor verdriet, voor frustratie, 

het hebben van een rotdag, enzovoorts. 

De impact van deze crisis voor 

mensen, voor de samenleving, voor de 

economie is immens. Het is belangrijk 

om er voor elkaar te zijn, juist met de 

donkere wintermaanden in het vooruitzicht. 

We moeten op elkaar letten. 

Hoe ingrijpend de lockdown ook is, het 

heeft ook gezorgd voor meer gemeenschapszin.” 

LYDIA VAN PUIJENBROEK: 

“KANTOREN KRIJGEN ANDERE FUNCTIE.” 

MARC HUMMELINK: 

“ECHTE GESPREKKEN.” 



Ook Möller ziet dat medewerkers eerder 

in hun werk moeten worden afgeremd 

dan aangemoedigd. “Ook merken 

we dat gesprekken persoonlijk worden. 

Als je meer met elkaar deelt, meer van 

elkaar weet, kun je vaak ook beter samenwerken. 

Uiteraard is het vinden 

van een juiste balans tussen werk en 

privé belangrijk, maar voor mij is het 

winst dat er op thuiswerken niet langer 

een taboe heerst. Deze tijd zorgt er ook 

voor dat we afscheid nemen van oude 

dogma’s.” 

Van Puijenbroek: “Kantoren zullen 

een andere functie krijgen. Het worden 

ruimten waar je kunt brainstormen, 

kunt samenkomen en co-creëren. Individuele 

kantoorplekken zullen voor 

een groot deel verdwijnen. Werk dat 

alleen gedaan kan worden, zal men 

vanuit huis doen en niet onnodig voor 

gaan reizen.” 

Schneiders-van Suijlekom geeft aan 

dat het kantoor van NN in de toekomst 

meer gezien en ingericht wordt als ‘the 

Place to Meet’. Het hele idee op kantoor 

werken is al langer aan het veranderen. 

Uit intern onderzoek blijkt dat collega’s 

graag – deels – blijven thuiswerken 

in de toekomst. Een belangrijke reden 

hiervoor is je thuis goed kunnen concentreren, 

minder reistijd en meer tijd 

voor het gezinsleven en sporten.” 

“LATEN WE IN BLIJVEN 

ZIEN DAT ‘HET KLEINE’ 

VAAK HETGEEN IS DAT 

ER ECHT TOE DOET” 

WAARMAKEN 

Visser-Brons. “Juist in deze tijd moeten 

we onze maatschappelijke taak als financieel 

dienstverlener waarmaken. 

We moeten er staan als ondernemingen 

in de problemen komen, we moeten 

ze voorzien van informatie, bijstaan 

met raad en daad. Klanten bellen 

ons in deze tijd niet alleen omdat 

ze een vraag of een probleem hebben, 

maar ook omdat ze soms hun verhaal 

kwijt willen. Er is zoveel behoefte aan 

aandacht en inlevingsvermogen. Als financiële 

sector komen we uit een lastige 

periode, maar nu is het de tijd dat 

we laten zien dat we met zijn allen ons 

beste beentje voorzetten voor de klant.” 

Hummelink: “Vanaf het begin van 

de coronatijd overleggen we nauwgezet 

met onze adviseurs over mogelijk 

oplossingsrichtingen, tools die we ontwikkelen, 

de lobby achter de schermen 

en de scenario’s waar we rekening 

mee houden. Uitgangspunt was telkens 

zorgvuldigheid gaat boven snelheid. 

Niemand heeft baat bij beloftes die niet 

waar worden gemaakt. We constateren 

dat dit wordt gewaardeerd. Ook zien we 

een groeiende behoefte aan content op 

het vlak van duurzame inzetbaarheid, 

waar we zoveel mogelijk in voorzien 

met ons platform Ondernemen-doe-jesamen. 

Dan gaat het onder meer over 

de vraag hoe je je medewerkers fysiek 

en mentaal gezond houdt.” 

LIFE AFTER CORONA 

“Als de wereld weer coronavrij is, hoop 

ik dat we onze flexibiliteit behouden 

evenals ons vertrouwen in elkaar”, aldus 

Rehman. “Medewerkers hebben laten 

zien dat ze heel goed in staat zijn zelfstandig 

te werken. Het werk wordt leuker 

en interessanter als je zelf aan het 

roer van je eigen werk mag staan. Ook 

hoop ik dat we op een andere, diepere 

manier met elkaar in verbinding blijven 

staan en dat we als bedrijven en mensen 

veel meer gaan samenwerken. Samen 

kunnen we nu eenmaal meer bereiken.” 

Schneider-van Suijlekom: “Bovendien 

zou ik aandacht willen vragen hoe 

je als thuiswerker een werkdag kan afsluiten 

met een voldaan gevoel. Als je 

heel de dag in je eentje aan het werk 

bent, is het belangrijk om de dag ook 

goed af te sluiten. Wij proberen in onze 

videogesprekken hier ook aandacht voor 

te hebben. Dan gaat het over een gezonde 

werkplek thuis, over voldoende beweging 

en vragen we een fysiotherapeut 

om tips over gezond werken en ontspanning. 

Het is en blijft een uitdaging om 

alleen digitaal wel echte verbinding met 

collega’s en klanten te behouden. Daarnaast 

hoop ik dat onze waardering voor 

mensen die werkzaam zijn in de zorg en 

het onderwijs blijvend is en dat ze ook 

daarvoor worden beloond.” 

Möller spreekt zijn zorgen uit of alle 

goede voornemens wel beklijven. “We 

hebben laten zien hoe snel we ons aan 

omstandigheden kunnen aanpassen. 

Dat is mooi, maar er schuilt ook een gevaar 

in. Misschien kunnen we ons wel 

net zo snel weer aanpassen aan het leven 

zoals we dat voor corona leefden. 

Dat moeten we voorkomen. Voor je het 

weet verval je in je oude patronen. Dat 

moeten we zien te voorkomen. Daarnaast 

hoop ik dat we onze lessen ook individueel 

in de praktijk blijven brengen. 

Dan gaat het over vragen als: hoe duurzaam 

ben je, hoe vaak stap je in een 

vliegtuig, wanneer is genoeg genoeg en 

welke samenleving help je opbouwen? 

Laten we blijven inzien dat ‘het kleine’ 

vaak hetgeen is dat er echt toe doet.” 

“Hoe blijven we mentaal weerbaar? 

Dat is voor mij de grootste uitdaging”, 

zegt Visser-Brons. “We zullen blijven 

meemaken – en misschien wel op nog 

grotere schaal – dat mensen ziek worden, 

financieel in de problemen komen 

en zorgen hebben over hun gezin en 

hun kinderen. We hebben elkaar meer 

dan ooit nodig, zeker in 

een tijd dat je elkaar niet meer kunt 

vasthouden. Neem de tijd voor elkaar, 

luister oprecht en laten we elkaar blijven 

helpen.” n 

34 | NFM WINTER 2020


KAJ MOREL: “WAT KUNNEN 

BEDRIJVEN STOPPEN OM DE 

WERELD TE VERBETEREN?” 



– e s s a y – 

Waarom bedrijven 

de wereld (niet) 

zullen verbeteren 

Sinds mijn start als identiteitsmarketeer in 2007 heb ik steevast geloofd en betoogd dat een betere 

wereld in de eerste plaats door bedrijven (en organisaties in bredere zin) gerealiseerd dient te 

worden. Door hun betekenis voor de samenleving scherp te stellen en ernaar te leven, ontstaan 

bedrijven die betere producten en diensten leveren, beter voor hun mensen zorgen en beter voor 

de aarde. Als dank worden ze daarvoor beloond met trouwe klanten, loyale medewerkers en, ook, 

betere financiële resultaten. Win/win dus. Maar wat als ik het helemaal mis heb? 

TEKST KAJ MOREL | BEELD NIEK ERENTS 

Onwaarschijnlijk, zo lijkt het. Betekenisvol ondernemen 

wordt immers door steeds meer bedrijven 

wereldwijd omarmd. In het toonaangevende 

Amerikaanse business magazine Fast Company verscheen 

begin dit jaar een artikel met de titel ‘10 

ways purposeful business will evolve in 2020’: 

Today, it’s well understood that without a healthy, sustainable society, 

we won’t have a world in which to do business. Tomorrow, we hope 

more companies choose to be heroes. And it starts with purpose. 

De nieuwe zakenwereld begint met betekenis (purpose) en bedrijven 

zullen de helden van de toekomst zijn, omdat ze klaar 

staan om de dringende sociale en milieukwesties aan te pakken 

die overheden en het publiek niet kunnen oplossen. En 

ze kunnen daar nog geld mee verdienen ook. Goed voor iedereen: 

win/win. 

En toen las ik het boek Winners take all van Anand Giridharadas. 

De twijfel sloeg toe. Zijn bedrijven wel de sleutel tot wereldverbetering? 

Bestaat win/win echt? Of zorgt het win/winisme, 

zoals de auteur het noemt, er juist voor dat alles bij het 

oude blijft? In dit artikel onderzoek ik deze vragen. 

BEDRIJVEN ALS WERELDVERBETERAARS 

Het idee dat bedrijven de wereld kunnen verbeteren komt 

voort uit onze opvatting dat een succesvolle samenleving een 

samenleving is die vooruitgaat. De redenering is als volgt: 

1. Vooruitgang is goed en wenselijk; 

2. Innovatie zorgt voor vooruitgang; 

3. Bedrijven zorgen voor innovatie; 

4. Bedrijven zijn dus het meest geschikt om voor vooruitgang 

te zorgen. 

Laten we elk onderdeel van deze redenering tegen het licht 

houden. 

Het eerste punt is direct ingewikkeld. Wat is vooruitgang 

en wie of wat gaan vooruit? Hier interpreteer ik vooruitgang 

als het menselijke streven naar een veilig, fijn leven met voldoende 

middelen van bestaan. Dit streven lijkt mij inderdaad 



goed en wenselijk. Punt 2, innovatie zorgt voor vooruitgang, 

is een historisch gegeven. Over de hele linie is ons leven veiliger, 

fijner en minder armoedig geworden door de vele uitvindingen 

op met name medisch en technologisch vlak. Het 

derde punt, bedrijven zorgen voor innovatie, is waar, maar 

eenzijdig. We hebben vele cruciale, levensverbeterende vernieuwingen 

vooral aan de overheid te danken. Overheden 

wereldwijd hebben, tegen het vanaf de jaren ‘80 gecreëerde 

beeld in, aantoonbaar veel bijgedragen aan het verbeteren 

van het menselijk leven door vaak als eerste de meest risicovolle 

investeringen te doen die vervolgens door bedrijven worden 

opgevolgd wanneer het risico is afgenomen (zie voor een 

onderbouwing onder andere het boek The Entrepreneurial State: 

Debunking Public vs. Private Sector Myths van Mariana Mazzucato 

uit 2013). Dit feit maakt de conclusie dat bedrijven het 

meest geschikt zijn om voor vooruitgang te zorgen (punt 4) 

discutabel. Bovendien vertegenwoordigen bedrijven de vrije 

markt, terwijl de overheid zich juist zo min mogelijk met die 

vrije markt dient te bemoeien. Als bedrijven het meest geschikt 

zouden zijn om vooruitgang te bewerkstelligen, dan 

impliceert dit dat de vrije markt de plaats is waar het bevorderen 

van menselijke vooruitgang centraal staat, of op zijn 

minst zeer belangrijk is. Dat is nadrukkelijk niet het geval. 

De vrije markt is gericht op continuïteit en winstgevendheid 

van ondernemingen. In de afgelopen decennia is de markt bovendien 

meer en meer een financiële markt geworden waarin 

geld verdienen met geld meer profijt oplevert dan investeren 

in de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten en 

werkgelegenheid ten behoeve van de mensheid. Dus hoezo 

zijn bedrijven geschikt om de wereld te verbeteren? Geschikter 

dan de overheid bovendien. Waar komt dit idee vandaan? 

HET ONTSTAAN VAN MARKETWORLD 

Om dit te begrijpen wijst Giridharadas op het ontstaan van 

wat hij MarketWorld noemt. MarketWorld wordt bevolkt 

door de mensen die het meeste voordeel hebben van het kapitalisme 

en die mede daardoor geloven dat maatschappelijke 

verbetering voornamelijk moet worden nagestreefd via de 

vrije markt en vrijwillige actie, en niet via het openbare leven 

en de wet en de hervorming van de systemen die alle mensen 

delen. Kortom, het idee dat bedrijven het meest geschikt 

zijn om de wereld te verbeteren komt van de bedrijven zelf. 

Zo kunnen ze de touwtjes strak in handen houden en ervoor 

zorgen dat het hen dienende systeem niet wezenlijk verandert. 

Want wie een probleem aanpakt, wordt eigenaar van dat 

probleem en krijgt daarmee het vanzelfsprekende recht om 

te beslissen wat het probleem niet is en hoe het niet moet worden 

opgelost. 

Misschien vind je dit vergezocht. Kapitalistische elites die 

wereldverbetering omarmen om zo hun eigen belangen te beschermen. 

Volgens Giridharadas is dit het onvermijdelijke gevolg 

van ons geloof in de vrije markt en de wijze waarop wij 

het kapitalistische systeem hebben ingevuld. Heel veel fatsoenlijke, 

weldenkende mensen geloven in de markt en zitten 

gevangen in iets wat ze niet kunnen overzien. Ze willen 

de wereld verbeteren en denken dat ze dat aan het doen zijn. 

Maar door daarbij de spelregels van de vrije markt te hanteren, 

houden ze onbedoeld een systeem in stand dat de basis 

vormt van de problemen die ze willen oplossen. Dat is de subtiele 

kracht van MarketWorld waarin alleen gesproken mag 

worden in termen van win/win: geld verdienen door goede 

dingen te doen voor de wereld. Wereldverbeterende initiatieven 

starten is in. Wereldvernietigende praktijken stoppen 

is taboe. Ziehier het probleem: wanneer de winnaars van de 

huidige economie in actie komen om een probleem op te lossen 

zoals zij vinden dat het moet, zien ze de oorzaak van het 

probleem en hun betrokkenheid daarbij vaak over het hoofd. 

WIN/WIN-ISME ALS MARKTEXTREMISME 

Het afgebeelde Venndiagram verbeeldt het win/win-isme (De 

opsteller hiervan is durfinvesteerder Craig Shapiro). Waar eigen 

belang en maatschappelijk belang elkaar overlappen liggen 

de grootste kansen voor de ondernemer. Waar ooit gedacht 

werd dat groei en rendement moesten worden opgeofferd 

bij het nastreven van maatschappelijke verbetering, is 

maatschappelijk verbetering nu juist de manier om te groeien 

en geld te verdienen. 

“WERELDVERBETERENDE INITIATIEVEN 

STARTEN IS IN, WERELDVERNIETIGENDE 

PRAKTIJKEN STOPPEN IS TABOE” 

De aanhangers van het win/win-isme wijzen op het positieve 

effect ervan: de wereld verdient het om te profiteren van een 

bloeiend bedrijf. Toch is er ook een alternatieve, meer onheilspellende 

uitleg denkbaar, namelijk dat het bedrijfsleven het 

verdient om te profiteren van elke poging om de wereld te 



verbeteren. Merk op dat het grootste deel van de cirkel ‘Beter 

voor de wereld’ buiten het overlappingsgebied ligt en vraag 

je af wat er met die belangen gebeurt. Wie maakt zich daar 

druk over? Win/win is in zekere zin cherry picking: alleen 

de wereldverbeteringen die goed zijn voor het bedrijf worden 

opgepakt. Dat zijn niet vanzelfsprekend de zaken die het belangrijkste 

zijn voor de vooruitgang van de wereld. Een meer 

bij de praktijk passende benaming voor win/win is dan ook: 

het beste voor mij/niet het beste voor de wereld. 

Het win/win-isme is een veel radicaler idee dan het lijkt, 

omdat het een nog extremere invulling van de vrije markt 

beoogt. In de vrije markt heeft de overheid altijd de verantwoordelijkheid 

gehad voor essentiële collectieve zaken zoals 

defensie, justitie en politie, onderwijs, gezondheidszorg, water- 

en energievoorziening. Met de privatiseringsgolf van de 

jaren ’90 is deze verantwoordelijkheid op een aantal gebieden 

overgeheveld naar de markt (energie, gezondheidszorg, 

onderwijs). Het win/win-isme gaat nog een stap verder door te 

suggereren dat bedrijven beter dan de overheid in staat zijn 

om al onze wereldproblemen op te lossen en onze collectieve 

zaken te behartigen. 

VERBETER DE WERELD, STOP JE BEDRIJF? 

Zijn alle bedrijven onderdeel van MarketWorld gericht op het 

veranderen van de wereld binnen het huidige (economische) 

systeem waar ze zelf beter van worden? Heeft het win/win extremisme 

ons volledig in de greep? Gelukkig niet, maar we 

moeten wel alert zijn. Giridharadas houdt ons een spiegel 

voor en waarschuwt ons voor de gevaarlijke aantrekkelijkheid 

van het win/win denken als heilige graal voor het repareren 

van het huidige, falende economische systeem. Als we 

niet oppassen, halen we het paard van Troje binnen en houden 

we een systeem in stand waar we juist vanaf willen. 

“DOEN WAT HET BESTE IS VOOR 

DE WERELD IS DE ULTIEME 

BESTAANSREDEN VAN ELK BEDRIJF” 

belang van de wereld. Er bestaat alleen het grotere belang: 

het bewerkstelligen van een leefbare wereld nu en in de toekomst. 

Doen wat het beste is voor de wereld is de ultieme bestaansreden 

(purpose) van elk bedrijf. Bedrijven vragen zich 

niet langer af wat voor hen beter of het beste is, maar wat 

goed genoeg is. Goed genoeg om het beste voor de wereld te 

kunnen doen. 

Deze invulling van win/win-isme heeft verregaande consequenties 

voor die bedrijven die alleen win/win kunnen bereiken 

door hun huidige wereldverslechterende activiteiten 

te stoppen. Hoe confronterend deze constatering ook is, zonder 

bepaalde zaken te stoppen blijft win/win denken een utopie: 

alleen in een fantasiewereld kun je slechte dingen blijven 

doen en toch de wereld beter maken. Alles bij het oude laten 

en toch geloven dat het beter wordt. 

Ik stel voor dat we vanaf nu eerst de vraag stellen wat bedrijven 

kunnen stoppen om de wereld te verbeteren en dan 

wat ze kunnen starten. Laten we scherper kijken naar de dieperliggende 

oorzaken van de problemen die bedrijven willen 

oplossen en hun eigen betrokkenheid daarbij en vervolgens 

doen wat het grootste wereldverbeterende effect heeft in 

plaats van wat het makkelijkste, leukste, goedkoopste of beste 

voor het imago is. Misschien luidt de conclusie wel: Verbeter 

de wereld. Stop je bedrijf. Wanneer we in staat zijn om dergelijke 

verstrekkende gedachten toe te laten, ontstaat ruimte 

om MarketWorld te verlaten en de betekeniseconomie te betreden. 

Dan stoppen we met symptoombestrijding en pakken 

de oorzaak aan. En dan betekent win/win echt dat we er allemaal 

beter van worden. n 

Is er een invulling van win/win-isme denkbaar die wel tot een 

wezenlijke verandering van ons economische systeem en wereldverbetering 

leidt? Zeker. Ik stel een ander plaatje voor. In 

het win/win-isme waar de wereld wel beter van wordt, overlapt 

het eigen belang van een bedrijf volledig met het grotere 

KAJ MOREL 

Kaj Morel (1971) is pionier van de betekeniseconomie, 

identiteitsmarketingexpert en organisatieadviseur. Sinds 

2007 zet hij zich in voor de ontwikkeling van betekenisvol 

ondernemerschap en betekeniseconomie in Nederland. 

Hij is eigenaar van de Zaak van Betekenis, lector 

New Marketing bij Avans Hogeschool en medeoprichter 

van de Stichting Betekeniseconomie in Twente. In 2010 

verscheen zijn boek Identiteitsmarketing. Waarom wij bestaan, 

in 2018 gevolg door Tijd voor de betekeniseconomie. Het 

verhaal over onze economie dat ze je nooit vertellen. 



De manier hoe we economie bedrijven kan beter. De economie van 

vandaag heeft volgens Katherine Trebeck weinig of niets met kwaliteit 

van leven te maken. “Het Bruto Binnenlands Product is een verzamelbak 

van wat goed, matig en slecht is en dat noemen we geweldig, 

maar het kijkt alleen maar naar distributie en productie. 

De rest wordt niet gezien,” aldus Trebeck, die één van de drijvende 

krachten is achter de internationale beweging Wellbeing Economy 

Alliance (WEAll). 

Financiële sector als aanjager van de welzijnseconomie 

Actieve wegbereiders 

gevraagd 

TEKST IVO VALKENBURG 

Achter de schermen is Trebeck 

een van de aanjagers geweest 

achter het initiatief van de 

– in meerderheid vrouwelijke 

– premiers van Schotland, 

Nieuw-Zeeland, IJsland en Wales om 

te onderzoeken hoe de economie weer 

dienstbaar kan zijn aan het welzijn van 

mens, natuur en samenleving. “Het 

groeicijfer van onze economie is gereduceerd 

tot één van de leidende doelen 

van politici, maar het zegt niets 

over hoe het werkelijk met jou of mij 

gaat, laat staan met de bomen, planten 

en dieren om ons heen. Onze kwaliteit 

van leven zou volledig anders zijn als 

we onze economische beslissingen zouden 

baseren op de waarden van het leven 

in plaats van puur op financiële 

waarden. Het is de hoogste tijd dat we 

ons bewust worden van de niet-financiële 

consequenties van onze financieeleconomische 

beslissingen. Hoogste tijd 

om ons te focussen op de problemen en 

de oplossingen die er in het leven echt 

toe doen. Luister bijvoorbeeld naar de 

Schotse premier Nicola Sturgeon, die 

voorstelt om onder meer de kwaliteit 

van kinderzorg, geestelijke gezondheid 

en natuur te gebruiken als meetpunten 

voor het succes van de economie. 

Met de oprichting van de Wellbeing Economy 

Governments partnership, werken 

de eerste nationale en regionale overheden 

wereldwijd samen om menselijk 

en ecologisch welzijn te integreren 

“HET IS DE HOOGSTE TIJD DAT WE ONS BEWUST WORDEN 

VAN DE NIET-FINANCIËLE CONSEQUENTIES VAN ONZE 

FINANCIEEL-ECONOMISCHE BESLISSINGEN” 

in het financieel-economische systeem. 

Ze vormen daarmee het begin van een 

hoopvol alternatief voor de conventionele 

aanpak van de G7, de zeven rijke 

industrielanden.” 

VAN DROMEN NAAR DOEN 

“Overal in de wereld, in alle sectoren 

van de economie, tref je praktijkvoorbeelden 

aan waar geld een middel is en 

niet langer een doel op zichzelf. Met een 

veelal holistische kijk op de maatschappij, 

vanuit de wetenschap dat alles en 

iedereen letterlijk met elkaar is verbonden. 

Als de coronacrisis ons iets duidelijk 

heeft gemaakt, dan is het wel dat de 

natuur om erkenning vraagt en wil dat 

we anders omgaan met grond, water en 

lucht omgaan. Als dienstbaarheid het 

leidende principe is, is er geen gebrek. 

Steeds meer lichtpuntjes worden zichtbaar. 

Daar wordt gewerkt vanuit onderlinge 

gelijkheid, daar is betekenis verankerd 

op de werkvloer. Dan zie je dat de 

kwaliteit van leven verbetert, bedrijven 

van start gaan als instrument om bij 

te dragen aan de oplossing van maat- 



schappelijke problemen en dat de circulaire 

economie wordt omarmd. Een van 

mijn favoriete voorbeelden is de Schotse 

Whiskey distilleerdij Bowmore, die het 

lokale zwembad verwarmt met haar 

warmte-uitstoot. Het kan ook niet anders. 

Als je kijkt naar de toestand van de 

planeet, dan is de tijd van dromen voorbij. 

Het is tijd voor actie.” 

KATHERINE TREBECK: 

“STEEDS MEER LICHTPUNTJES.” 

EEN NIEUW VERHAAL 

Om de onderlinge samenwerking tussen 

al die lichtpuntjes in de wereld te 

bekrachtigen, is WEAll opgericht. Met 

ruim 170 internationale organisaties, 

een groeiend aantal lokale hubs (zoals 

Schotland, Costa Rica, IJsland en Wales) 

en zo’n twintig ambassadeurs, waaronder 

Christian Felber, die met de 

Gemene Goed Economie een welzijnsbalans 

voor bedrijven en organisaties 

heeft ontwikkeld dat door ruim 2000 

organisaties wordt gesteund, Kate Raworth, 

initiatiefnemer van de Donuteconomie, 

die bijvoorbeeld met de Gemeente 

Amsterdam actief werkt aan 

de realisatie van een donuteconomie 

en Triodos-CEO Peter Blom. Vanuit Nederland 

wordt de internationale beweging 

onder meer ondersteund door 

NFF-ambassadeur Kees Klomp, lector 

Betekeniseconomie bij de Hogeschool 

Rotterdam, en oprichter van het Thrive 

Institute dat innovatieve trajecten ontwikkelt 

voor een florerende organisatie 

en samenleving. 

“WEAll verbindt wereldwijd belangrijke 

mensen, organisaties en initiatieven 

die werken aan de transformatie 

van het financieel-economische systeem 

richting een welzijnseconomie. 

In plaats van ‘wij versus zij’ bewegen 

we naar ‘wij allemaal’. Met een inclusieve 

economische kijk op mens, natuur 

en samenleving. Wat hierbij urgent 

is, is dat we het neo-liberaal economische 

verhaal vervangen door een 

eigentijds verhaal waarbij alles dat 

leeft is inbegrepen vanuit gelijkwaardigheid. 

Ook is het belangrijk om de 

theoretische basis voor een nieuwe economie 

wetenschappelijk te onderbouwen. 

Last but not least: er is een krachtige 

samenwerking nodig tussen al die 

mensen en organisaties die werken aan 

vernieuwing van het financieel-economische 

systeem. We kunnen samen zoveel 

meer creëren dan als mens alleen. 

Ik doe niets liever dan ruimte creëren 

voor al die movers & shakers in de wereld 

van economische transitie. Met 

WEAll rollen we het rode tapijt voor ze 

uit. Het is aan de movers & shakers om 

erop te dansen. Om hun eigen ding te 

doen, vanuit verbinding met alle andere 

projecten in de wereld. Mede door 

onze lokale hubs zie ik wereldwijd overal 

krachtplekken ontstaan die voor vernieuwing 

zorgdragen, ook op systeemniveau. 

Schotland is een mooi voorbeeld 

van een land waar niet alleen veel 

mooie woorden worden gesproken over 

een welzijnseconomie, maar waar ook 

oprecht gezocht wordt naar nieuwe wegen 

om dat praktisch vorm te geven.” 

ETHISCHE VERANTWOORDE- 

LIJKHEID 

De van origine Australische Trebeck 

groeide op in Canberra. Haar vader was 

politiek actief en het politieke bloed 



stroomt ook door haar aderen. Tijdens 

een tussenjaar voor haar studie 

in Groot-Brittannië bezocht ze voor het 

eerst Schotland. Dat was liefde op het 

eerste gezicht. Op haar zoektocht hoe 

het bedrijfsleven ‘goed kan doen’, verhuisde 

ze in 2005 naar Schotland dat 

inmiddels met haar gezin haar thuisland 

is geworden. “Een sleutelmoment 

in m’n leven was een overstroming van 

een gebied in Kameroen, waar ik eerder 

als student-vrijwilliger was geweest. Ik 

wilde direct terug om te helpen. Een 

gesprek met een lector aan de Universiteit, 

een activiste van Oost-Timor, wist 

me hiervan te weerhouden en me aan 

te moedigen te onderzoeken hoe het 

komt dat zoveel mensen en plekken in 

deze wereld kwetsbaar zijn en hoe dit 

op te lossen.” 

Trebeck onderzocht jarenlang de rol 

van het bedrijfsleven in relatie tot maatschappelijke 

uitdagingen en problematiek. 

Ze deed promotieonderzoek naar 

de vraag hoe het mijnbedrijf Rio Tinto 

omsprong met het natuurlijke erfgoed 

van Aboriginals. Later werkte ze aan de 

ethische verantwoordelijkheid van bedrijven 

en organisaties. Ruim acht jaar 

werkte ze, samen met onder meer Kate 

Raworth, voor Oxfam en introduceerde 

onder meer Oxfams Humankind Index. 

Begin 2019 publiceerde ze het boek 

The Economics of Arrival: Ideas for a Grown 

Up Economy waarin ze beschrijft hoe het 

huidige systeem concreet te veranderen 

is in een economie die de mens dient, 

in plaats van andersom. 

“HET IS FASCINEREND OM OVERAL IN DE FINANCIËLE 

SECTOR MENSEN EN BEDRIJVEN TE ZIEN DIE PRAKTISCH 

BIJDRAGEN AAN EEN WELZIJNSECONOMIE.” 

“DE FINANCIËLE SECTOR KAN HET POSITIEVE 

VERSCHIL MAKEN DOOR MET IMPACT TE INVESTEREN 

IN HET WELZIJN VAN AL HET LEVEN OP AARDE” 

WEALL HUB NEDERLAND 

“De financiële sector is de bloedsomloop 

van de samenleving. Ik noem financiële 

mensen ook wel ‘de loodgieters’ 

van de welzijnseconomie. Inmiddels 

weten we beter dan voorheen dat 

geld een uit het niets gecreëerde illusie 

is. Geld is niets anders dan een vorm 

van energie. Je kunt er mooie dingen 

mee doen of niet. Het is fascinerend 

om overal in de financiële sector mensen 

en bedrijven te zien die praktisch 

bijdragen aan een welzijnseconomie. 

Fondsmanagers die bewust maatschappelijk 

verantwoord beleggen, banken 

met de klant als stakeholder, vermogensbeheerders 

die het vermogen gebruiken 

om energie te geven aan maatschappelijk, 

ecologisch en financieel 

rendement waar iedereen iets beter 

van wordt. Verzekeraars die vooruitdenken 

in het vraagstuk van klimaatverandering 

en ervoor kiezen om niet 

langer in fossiele brandstoffen te beleggen. 

De financiële sector kan het positieve 

verschil maken door met impact 

te investeren in het welzijn van al het 

leven op aarde.” 

“Ik ben ervan overtuigd dat hoe 

meer mensen in de financiële sector 

voelen dat een toekomst alleen mogelijk 

is vanuit echte verbinding hoe 

meer we de welzijnseconomie in de 

praktijk kunnen brengen. Wat dat betreft 

kijk ik uit naar de oprichting van 

de Nederlandse WEAll Hub. Nederland 

is actief betrokken geweest als pionier 

in de ontwikkeling van het huidige financieel-economische 

stelsel. Met de 

VOC als eerste multinational ter wereld, 

behoorde Nederland tot de wegbereiders 

van een nieuw economisch systeem. 

Nu is er opnieuw behoefte aan 

actieve wegbereiders.” n 

Meer informatie: www.wellbeingeconomy.org 



– e s s a y – 

Aandacht voor de vergeten economie 

Waardering van 

vrijwilligerswerk 

Als oprichters van Stichting VIPE weten we hoeveel tijd, energie en geld het kost om een 

goede vrijwilligersorganisatie op te zetten. Niet doen, was geen optie. We kunnen de behoefte 

die we vervullen niet de rug toedraaien. Een behoefte die is ontstaan door bezuinigingen 

op de zorg. Ziek zijn is gewoon erg duur. En, pakken wij hier eigenlijk niet de kruimels (de 

gevolgen) op van een slecht uitgevoerde publieke taak? Wat wij doen? Wij zamelen gebruikte 

pruiken in, reinigen en modelleren deze, en geven ze vervolgens gratis weg. 

TEKST VIVIENNE VAN LEUKEN EN PEGGY VAN DE VIJFEIJKEN, VIPE | BEELD GERARD VAN HAL 

Door ons vrijwilligerswerk zijn we ons bewuster 

geworden van wat vrijwilligerswerk inhoudt en 

hoe matig dat door de maatschappij op een passende 

wijze wordt gewaardeerd. Elk uur dat we 

aan VIPE besteden, kunnen we niet aan onze betaalde 

baan of ons gezin besteden. Natuurlijk is 

daar de mogelijkheid van een vrijwilligersvergoeding. Maar 

hoe die uit te keren als je geen geld verdient als stichting? 

En hoe zit het met de kosten die we maken? Denk aan de gebruikersvergoeding 

voor de ruimte, de verpak- en verzendkosten, 

het drukwerk, een website, etc. Voor exploitatiekosten bestaan 

geen subsidies en fondsen. 

Maar hoe gaaf is het om elke dag te werken aan geluk! Om 

een organisatie te bouwen die gebaseerd is op vertrouwen en 

verbinden. Als jij zegt dat je een pruik nodig hebt, dan krijg je 

er één van ons. Gratis! Mensen floreren op vertrouwen en verbinding. 

Wij hoeven ook geen enkele moeite te doen om vrijwilligers 

te krijgen. En de grootte van onze pruikenvoorraad 

(ruim 1200 pruiken in vijf jaar tijd) geeft wel aan dat mensen 

heel goed begrijpen en voelen dat wat wij doen belangrijk is. 

Daarnaast maakt vrijwilligerswerk gezonder en gelukkiger 

en vervult vrijwilligerswerk behoeften waar overheid en bedrijven 

niet aan toe komen. 

Helaas lopen vrijwilligers tegen veel belemmeringen. 

Denk aan tijd, (voor)oordelen, regelgeving, regels subsidies 

en fondsenwerving, waardering, vergoedingen, enzovoorts. 

Als VIPE delen we graag een aantal duurzame en praktische 

ideeën om vrijwilligerswerk gepast te waarderen. In de 

Duurzame Troonrede van dit jaar hield professor Jan Jonker 

een pleidooi om een nieuwe betekenis aan waarde en de 

waardering ervan toe te kennen teneinde een meer duurzame 

samenleving te creëren. Het wordt tijd dat we de waarde 

van de gemeenschap centraal gaan stellen. 

GEPAST WAARDEREN 

Jouw werknemer is ook vrijwilliger 

Leuk dat NL Doet. Vooral om het bewustzijn over vrijwilligerswerk 

te vergroten. Als VIPE kunnen we er echter niet veel 

mee. Het zou mooi zijn als bedrijven die dag niet gebruiken 



VIVIENNE VAN LEUKEN: 

”ELKE DAG WERKEN AAN GELUK.” 

PEGGY VAN DE VIJFEIJKEN: “FRISSE WIND 

NODIG IN WAARDERINGSLAND.” 

als een pr-actie, maar vrijwilligerswerk gaan integreren in 

hun eigen bedrijfsvoering. Veel van je collega’s helpen bij verenigingen 

en stichtingen, doen mantelzorg. Wat als je van je 

baas een bepaald percentage van je betaalde tijd mag inruilen 

voor vrijwilligerswerk? Wat als je bij je beoordelingsgesprek 

ook wordt gewaardeerd op de waarde die je toevoegt 

aan de maatschappij? 

De lokale sociale en circulaire munt 

Een (h)echte samenleving voldoet aan de behoefte van diens 

‘leden’ op praktisch, sociaal en spiritueel gebied. We hebben 

elkaar nodig. Dat is juist niet erg, maar schept verbinding. 

Een sterke lokale gemeenschap weeft sociale en economische 

verbindingen samen. Een tekort aan vrijwilligers is een last 

voor een gemeenschap. Vrijwilligerswerk creëert een waarde 

die lastig financieel te berekenen is, maar die wel onze lokale 

economie positief voedt. 

Een mogelijke vorm van passend waarderen is de lokale 

sociale munt. Uit de vele initiatieven zijn lessen te trekken: 

wat zijn de voordelen van ‘lokaal geld’ en welke voorwaarden 

vergroten de kans van slagen? 

Uiteraard moet er aan bepaalde voorwaarden voldaan worden 

om zo’n complementair muntsysteem te laten slagen. Stel je 

bent als vrijwilliger gewaardeerd met een waardebon gebaseerd 

op een lokale munt. Die munten kun je niet uitgeven bij 

de internationale fastfoodketen, maar wel bij de lokale slager. 

De slager kan met deze munten geen inkopen doen bij de nationale 

groothandel, maar wel bij de (vee)boer om de hoek. De 

veeboer kan deze munten ook weer lokaal uitgeven. Een vereiste 

is dus een gedegen lokale economische infrastructuur, zodat 

we werkelijk bij elkaar onze boodschappen kunnen doen. 

Maar stel je wilt je lokale muntvoorraad uitgeven aan 

een nieuw kassasysteem? Dan krijg je al snel te maken met 

een nationale of internationale leverancier. Daarom is lokale 

overheidssteun een ander belangrijk gegeven. Gemeentes 

zouden rekeningen kunnen openen in lokaal geld. Je zou met 

je lokale munt je ID-kaart kunnen betalen, een gemeentelijke 

vergunning, de hondenbelasting of onroerendezaakbelasting. 

Dan kan iedereen binnen de lokale gemeenschap de 

munt ook weer ‘kwijt’. 

De gemeente Helmond, waar VIPE is gevestigd en waar de 

meeste van onze vrijwilligers wonen, lijkt groot én klein ge- 



noeg om aan deze voorwaarden te voldoen. We zijn als stad 

niet compleet afhankelijk van import buiten de regio/stad, 

en we hebben een gemeente met goede banden binnen de gemeenschap. 

Men kent elkaar. Uniek aan ons voorstel is dat we 

de waarde die vrijwilligerswerk levert, opnemen in onze lokale 

economie. Deze omstandigheden zijn echter in veel meer regio’s 

aanwezig. Laten we elkaar inspireren en vooruit helpen. 

Waarderingscriteria fondsen en subsidies 

Om in aanmerking te komen voor subsidies en geld uit fondsen 

moet aan allerlei criteria worden voldaan. Deze criteria 

liggen dan in lijn met het betreffende beleid (armoedebeleid, 

energie neutraal) of van het betreffende fonds (kinderen laten 

sporten, noodhulp). Prima, totdat je als stichting merkt dat 

je nergens bij hoort. Wij geven gratis pruiken weg, maar controleren 

niet hun financiële huishoudboekje. We kennen veel 

mensen die officieel niet ‘armoedig’ zijn, maar niet het geld 

hebben om een pruik te kopen. En als je je niet aan de ‘armoederegels’ 

houdt, dan val je bij veel fondsen buiten de boot. 

Ook hebben we overleg gevoerd met een zorgverzekeraar. 

De vergoeding die mensen vanuit de zorgverzekeraar krijgen 

voor een pruik gaat naar de haarwerker. Zo’n haarwerker is 

officieel gecontracteerd en moet aan allerlei eisen voldoen. 

Als VIPE verdienen we niets met ons werk, we maken echter 

wel kosten. Zo moeten pruiken gereinigd worden en moeten 

we tijd vrijmaken om mensen te helpen bij het aanmeten en 

kiezen van een pruik. Dat is vaak een emotioneel proces dat 

om tijd en aandacht vraagt. Wat als zo’n zorgverzekeraar ons 

financieel kan bijstaan? Wij besparen immers geld voor hen: 

verzekerden spreken hun zorgverzekering niet aan om de vergoeding 

voor een pruik uitgekeerd te krijgen. 

Eén zorgverzekeraar was in eerste instantie enthousiast. 

Maar vijf gesprekken en anderhalf jaar later was de conclusie: 

“Het enige dat we jullie kunnen verstrekken is de standaard 

vergoeding, maar dan moeten jullie wel een officiële zorgverlener 

worden.” Concreet betekent dit dat we een zorgadministratie 

moeten gaan voeren, zorgplannen moeten schrijven, 

etc. Daar zouden we een fulltime kracht voor moeten inhuren. 

Die we dan weer van de ontvangen vergoedingen kunnen 

betalen. Nee dank u wel. 

Het is erg moeilijk om buiten de vastgestelde (financierings)systemen 

te opereren, ook al zou je dat willen. Daarom 

willen we graag een breder kader voorstellen op basis waarvan 

gelden vertrekt kunnen worden. We denken hierbij aan 

“UITEINDELIJK GAAT HET OM 

HET CREËREN VAN EEN MEER 

DUURZAME WELVAART VOOR ALLEN” 

de kaders van Positieve Gezondheid en de Sustainable Development 

Goals. Wat ons betreft mag er een vernieuwende 

wind gaan waaien in waarderings- en toekenningsland. 

Positieve Gezondheid 

Machteld Huber introduceerde het concept ‘Positieve Gezondheid’ 

in 2012. In dit concept wordt gezondheid niet 

meer gezien als de af- of aanwezigheid van ziekte, maar als 

het vermogen van mensen om met fysieke, emotionele en sociale 

levensuitdagingen om te gaan en zoveel mogelijk de eigen 

regie te voeren. In deze visie is gezondheid niet meer het 

domein van de zorgprofessionals, maar van ons allemaal. Er 

worden zes gezondheidsdimensies onderscheiden, die je ook 

kunt toepassen om het werk van vrijwilligersorganisaties te 

waarderen: lichaamsfuncties, mentale functies en -beleving, 

spirituele/existentiële dimensie, kwaliteit van leven, sociaal 

maatschappelijke participatie en dagelijks functioneren. Als 

VIPE kunnen we eenvoudig beargumenteren dat we op vier 

van deze dimensies positief scoren. 

Sustainable Development Goals 

De Verenigde Naties hebben zeventien doelen (en 169 targets) 

vastgesteld om van de wereld een betere plek te maken. Ook 

deze Sustainable Development Goals vormen een mooie lijst 

om het werk van vrijwilligersorganisaties te waarderen: 

Wij zien VIPE hier op zeker zes van de zeventien doelstellingen 

‘scoren’. Zo leveren we een positieve bijdrage aan ‘Geen Armoede’ 

(nummer 1) door pruiken gratis beschikbaar te stellen 

en werken we samen om doelstellingen te bereiken(nummer 

17). We werken bijvoorbeeld samen met het onderwijs (Fontys 

Hogeschool Eindhoven) door studenten onderzoeksprojecten 

te laten opstellen en uitvoeren met als onderwerp ‘pruiken en 

afvalstromen’ en ‘hygiënisch schone pruiken’. 

UITNODIGING 

Het waarderen van vrijwilligerswerk is nog de sluitpost van 

de begroting, de vergeten economie. Daarom komen we met 

deze visie op gepast waarderen. Een visie die verder gaat dan 

enkel het waarderen van de vrijwilliger. Het gaat uiteindelijk 

om het creëren van een meer duurzame welvaart voor 

allen. Gepast waarderen van vrijwilligerswerk hoort daarbij. 

We willen iedereen van harte uitnodigen om mee te denken. 

Onze maatschappij verandert in rap tempo. Met de gedachten 

en overtuigingen van waaruit we het altijd al hebben georganiseerd 

gaan we onze grenzen bereiken, of hebben we ze 

al bereikt. Het heeft goed gewerkt, maar het is tijd voor innovatie. 

Niet alleen technologische innovatie, maar ook sociale 

innovatie, democratische innovatie en economische innovatie, 

gericht op het creëren van een meer duurzame welvaart 

voor iedereen. n 

Vivienne van Leuken en Peggy van de Vijfeijken zijn oprichters en bestuurders 

van Stichting Vipe (www.vipepruiken.nl, info@vipepruiken.nl). 



MARIA MAZARAKIS: 

“LAAT WE ELK ONS 

LIED ZINGEN.” 



– e s s a y – 

I See You 

“Laten we dit gesprek eindigen”, zegt een goede vriendin van mij. “We komen 

er toch niet uit. We staan beiden zo anders tegenover de coronamaatregelen 

en de naleving ervan, ik wil niet dat het onze vriendschap in de weg staat.” 

“Dat hoeft toch ook niet?” zeg ik, maar voel dat ze er helemaal klaar mee is. 

TEKST MARIA MAZARAKIS | BEELD CHRIS SMALLENBROEK 

Verbijsterd zit ik op de bank. Verward over hoe dit 

mogelijk is, met mijn beste vriendin nog wel. Boos 

over dat ze me naïef vindt. Wie is hier nu naïef?! Zij 

die gewoon de regels volgt en zegt dat als we dat een 

maand of twee allemaal doen we er helemaal vanaf 

zijn? Of ik die kritisch meekijkt, meedenkt, leest, onderzoekt 

en mijn gezond verstand laat werken? En doet het ertoe wie 

gelijk heeft? Niemand weet nog wat juist is om te doen. Maar 

goed, het is niet de eerste keer dat ik een gesprek hierover 

heb dat zo eindigt. Dat raakt me. Waar gaat de strijd over? 

En hoe kunnen we in verbinding blijven, ook als we niet gelijk 

denken en handelen? Hoe kunnen we elkaar in de ogen 

blijven zien? 

WAAROVER EN WAARVOOR STRIJDEN WE? 

We hebben allemaal onze ideeën over de coronamaatregelen. 

Meningen die in meer of mindere mate van elkaar verschillen. 

De een vindt dat ze terecht zijn en zelfs aangescherpt 

kunnen worden, de ander heeft het gevoel dat er iets niet 

klopt en kijkt kritisch mee. Ik behoor tot die laatste groep. 

En terwijl we strijd hebben over de coronamaatregelen en of 

we ze wel of niet voldoende naleven, strijden we misschien 

vooral met onszelf: met hoe deze maatregelen onze leven raken 

en oude pijn opnieuw gevoeld wordt. Laat ik naar mijzelf 

kijken. Ik word verdrietig van het eenzame studentenleven 

van mijn zoon. Dat wat studeren eerder leuk en enerverend 

maakte, de ontmoetingen, het kroegleven, sporten, het 

samen studeren, dat is niet meer. Alles gebeurt online en alleen 

in een kamertje. Hij doet zijn best en is absoluut niet zielig, 

maar toch… Mijn moederhart gaat tekeer en is enorm in 

verweer. Mijn eenzaamheid van vroeger voel ik daarbij weer. 

Mijn werk als zelfstandige wordt elke keer vooruitgeschoven. 

Mijn planning, het momentum van de programma’s, mijn 

inkomen… Het staat én valt. Mijn leven is in veel opzichten 

onvoorspelbaar. Het vraagt me om flexibel te zijn, veerkrachtig, 

inventief, creatief, positief en nog veel meer. En dat lukt 

me. Toch moet ik daarvoor extra mijn best doen, omdat de 

maatregelen en de strijd die ik hierover heb, waarden raken 

die voor mij belangrijk zijn. Ik heb mijn hele leven gestreden 

voor keuzevrijheid, voor contact en om geheel mezelf te mogen 

zijn. Ik heb genoeg angst en strijd gekend om nu te kiezen 

voor liefde en vrede: voor een leven inclusief alles, ook de 

dood. Maar hoe doe ik dat nu in deze tijd? Als ik naast de verbinding 

met mezelf ook in verbinding wil blijven met de wereld 

om me heen? 

“ANGST MOET JE DOORLEVEN, MAAR JE 

HOEFT HET NIET TE GEHOORZAMEN” 



ERVARINGEN DELEN 

“Maria, ik heb tien mensen om mij heen verloren aan corona”, 

zegt mijn zangdocente. Tien mensen! Dat is ontzettend 

veel en zo intens verdrietig. Ze vertelt en mijn hart gaat open. 

Ik wil haar knuffelen, maar in plaats daarvan vraag ik naar 

dit grote verlies en wat het met haar doet. “Ik ben bang”, zegt 

ze. “Ik houd me strikt aan de regels om het virus niet te krijgen 

en de ouderen in mijn omgeving niet te besmetten.” Ik 

snap dat heel goed. Als ze mij vraagt naar wat deze tijd met 

mij doet vertel ik haar over mijn zoon, mijn moederhart die 

het lastig heeft, en de rest. We doorvoelen het leven van elkaar 

en weten ons gesteund. Wat een heftige tijd is dit toch. 

Als we ons gesprek vervolgen en het hebben over de ingezette 

maatregelen verandert de sfeer. Het zet ons weer recht tegenover 

elkaar. Dat leert mij dat wanneer we ervaringen delen we 

in liefde en respect samen zijn, ook al verschillen we van mening. 

Meningen en conclusies maken ons strijders. 

DE CULTUUR VAN ‘KOM EN LEER MIJ’ 

Wanneer bewegen we naar elkaar toe en wanneer duwen we 

elkaar liever weg? Een maand geleden sprak ik Mark Nepo, 

een spiritueel schrijver uit Amerika. Hij vertelde illustrerend 

over de eerste grotbewoners die ontdekten dat ze niet alleen 

waren. “Wie ben jij?”, vraagt de man in de grot. “Jij bent anders, 

ga weg!” Misschien was dat wel het begin van de ‘go 

away tribe’, gebaseerd op angst voor het onbekende. De andere 

grotbewoner die buiten staat zegt: “Hé, jij bent anders. 

Wie ben jij? Kom leer mij dingen”. Uitgangspunt bij de ‘come 

teach me tribe’ is dat we van elkaar willen leren, elkaar bevragen 

en alles wat we weten met elkaar delen. Tot welke stam 

behoor jij? De paradox is dat we tot beide stammen behoren. 

Al weet ik dat ik vanuit mijn hart bij de lerende stam behoor, 

dadelijk kan iets mij heel bang maken, waardoor ik van stam 

wissel. Dan vraag ik jou om me eraan te herinneren dat we 

elkaar nodig hebben, zegt Mark Nepo. Want angst is niet iets 

om je leven op te bouwen. Angst moet je wel doorleven, je 

hoeft het niet te gehoorzamen. Als ik mijn angst zou vragen 

wat ik nodig heb, zegt het altijd dat ik nog meer angst kan gebruiken. 

Dus ik kan beter mijn angst kalmeren en mijn hart 

om hulp vragen. Als ik bang ben, zoek ik naar bevestiging van 

wat ik al weet. Ik sta niet open om te leren of iemand te bevragen 

over wat ik nog niet weet. Deze tijd nodigt ons uit intiemer 

te worden met het onbekende en daarbij elkaar op te 

zoeken in plaats van weg te duwen. Liefde te voelen in plaats 

van angst. 

“DEZE TIJD NODIGT ONS UIT INTIEMER 

TE WORDEN MET HET ONBEKENDE” 

MARIA MAZARAKIS 

Maria Mazarakis coacht individueel en begeleid teams en 

teamleden om het beste in zichzelf en elkaar naar boven 

te halen. Zij is specialist in het ontrafelen en optekenen 

van het Levensverhaal en is eigenaar van Maria Mazarakis 

– Levensverhaal InZicht. 

Meer informatie: www.mariamazarakis.nl 

ZING JE LIED! 

Ik wil iets doen! Maar wat? Moet ik mijn stem laten horen of 

juist niet? Ben ik een deel van de stille revolutie? Of kan ik enkel 

vertrouwen, hoop geven en licht brengen? Ik probeer het 

allemaal uit. Tot ik Mark Nepo hoor vertellen over de vogels 

en hun meesterschap als het gaat om community. Elke dag, 

zodra het licht wordt, zingen de vogels. Zo brengen zij hun 

community in kaart, ze herpositioneren zich en geven elkaar 

voldoende ruimte voor die dag. Elke dag opnieuw. Wat we van 

vogels leren is om ons lied te zingen, zodat wij onze ruimte 

in de gemeenschap innemen, elke dag opnieuw. Omdat anders 

de dag gebaseerd is op oude kaarten. In tijden van angst 

en onzekerheid is het juist van belang om zichtbaar te zijn, 

ruimte in te nemen, voluit zijn wie je bent. De protesten die 

we nu zien, zingen hun lied: ze brengen de gemeenschap upto-date, 

wij doen dit samen. 

VOORBIJ DE STRIJD: I SEE YOU 

Laten we elk ons lied zingen en als we tegenover elkaar staan 

elkaar in de ogen kijken; elkaar zien, horen, voelen. Dan zie ik 

jou en jij mij. In jouw ogen zie ik jouw blijdschap, jouw boosheid, 

jouw verdriet: zie ik jouw verhaal. Jij ziet de mijne. Ook 

zie ik dat jij je best doet. Met alles wat je in je hebt haal jij uit 

het leven wat erin zit. ‘I See You’, zouden ze zeggen in de film 

Avatar: Ik zie jou fysiek, ik zie je ware essentie, de goedheid 

in je ziel. Hoe betoverend is het om mijzelf te zien door jouw 

ogen en te ontdekken hoe verbonden we zijn. Magisch toch? n 


COLUMN 

De sleutel voor 

verandering 

“Een werkelijk vredige en duurzame wereld voor mens en aarde kan alleen 

tot stand komen door mensen die dat ook werkelijk willen en vormgegeven”, 

aldus Damaris Matthijsen van Economy Transformers. Voor het New Financial 

Magazine schrijven Damaris en Jac Hielema afwisselend een column over 

actuele vraagstukken in tijden van transformatie. Een introductie. 

TEKST DAMARIS MATTHIJSEN | BEELD SANNE SCHOUWINK 

Economy Transformers ging in 2009 van start als beweging 

voor fundamentele en radicale vernieuwing 

van onze uitgangspunten in economie en samenleving. 

Onze bron is ons streven naar een menswaardige 

samenleving, in de vorm van een ‘vrij-gelijk-samenleving’. 

Dat wil zeggen: 1. samen vormen we één wereldwijde 

economie waarin alle mensen met alle mensen verbonden 

zijn door de productie, distributie en consumptie van goederen 

en diensten die voorzien in materiële behoeften; 2. gelijk 

zijn alle mensen in de zin dat zij allen een stem hebben om 

de onderlinge betrekkingen te regelen; en 3. in vrijheid streeft 

de mens naar zelfrealisatie en ontplooiing, naar zelfstandig 

denken en handelen, van binnenuit. Hoe deze drie behoeften 

én organiserende principes tegelijkertijd waar kunnen zijn? 

Dat is iedere keer weer de grote vraag, ook voor ons. 

Door de jaren heen ontwikkelden we handvatten in de 

vorm van structuren zoals het DeelGenootschap en het Drievoudig 

Eigenaarschap van Grond, Arbeid en Kapitaal en in 

scholing van intuïtief denken en handelen. Hiermee kunnen 

mensen die verlangen naar een menswaardige samenleving 

antwoorden vinden die van toepassing zijn in hun 

situatie. 

“TRANSITIE IS EEN WEG 

VAN DE LANGE ADEM” 

Een van de uitgangspunten is het ‘zo binnen/zo buiten’-principe, 

dat maakt dat elk individu de sleutel tot verandering is. Of 

we nu bij de overheid of een financiële instelling werken, als 

jongste bediende of directeur, altijd is eenieder het verschil. 

Met alles wat we denken en doen dragen we bij aan de verdere 

ontwikkeling van de samenleving. Hoe bewuster we ons hiervan 

zijn, hoe sterker we weten of we bijdragen aan een samenlevingsvorm 

die we ook daadwerkelijk wensen. Binnen en buiten 

zijn namelijk onlosmakelijk met elkaar verbonden. 

Heb jij een beeld van hoe de nieuwe samenleving eruitziet? 

Weet jij of je daar in je denken en handelen aan meebouwt? 

Alle fantasie en creativiteit is nodig om ons zo’n samenleving 

voor te stellen, erin te geloven en eraan te werken. 

Wij zijn de sleutel voor verandering, jij en ik, niemand anders. 

Schuilen achter anderen kan niet meer. Als je voelt dat 

iets niet klopt, neem dat als vertrekpunt om leven en werk op 

een nieuwe manier in te richten, zo dat het wel klopt. 

Onze huidige vorm van samenleven is in feite contra intuïtief. 

Veel mensen voelen dat zaken niet kloppen. Maar wat 

dan? We hebben afgeleerd te luisteren naar ons hart. We stoppen 

ons gevoel weg en laten het inrichten van de samenleving 

over aan experts, aan modellen en statistieken en aan 

algoritmen. Zelf deed ik dat ook. Maar we moeten terug naar 

onszelf. Het zijn jij en ik die bouwen aan die nieuwe wereld. 

Er is niets buiten ons. 

LANGE ADEM 

Transitie is een weg van de lange adem. Doen wat we te doen 

hebben in dit leven. Weten waar we naar verlangen, wat we 


COLUMN 

DAMARIS MATTHIJSEN: 

“ER IS NIETS BUITEN ONS.” 

bouwen en waarom helpt ons om vol te houden en op koers 

te blijven. Het geeft ons handelen zin en richting. Steeds meer 

mensen geven zich over aan de kracht en het verlangen van 

het hart en laten uiterlijkheden los, zoals een pensioen, een 

hypotheek en/of secundaire arbeidsvoorwaarden. Dat kan 

pijn doen, maar er komt voldoening en betekenis voor terug. 

Een werkelijk vredige en duurzame wereld voor mens 

en aarde kan alleen tot stand komen door mensen die dat 

ook werkelijk willen én vormgegeven. Gaat deze weg snel? 

Nee dus. Heeft zij impact? Wie zal het zeggen. Is het de enige 

optie? Voor ons wel. Elke andere weg is opgelegd door een 

staat, een elite of een doctrine. En daarmee niet vervullend en 

houdbaar. Sterker nog, wat wordt opgelegd, voert ons verder 

weg van een werkelijk menswaardige samenleving. n 

ACTUELE VRAAGSTUKKEN 

Damaris Matthijsen en Jac Hielema van Economy Transformers 

schrijven voor het New Financial Magazine afwisselend 

een column over actuele vraagstukken met 

betrekking tot het financiële systeem, de uitwisseling 

en toewijzing van productiemiddelen, zin en betekenis 

van geld, eigendom, waarde en aarde. Altijd vanuit het 

streven naar een mensen aarde-waardige samenleving 

op basis van liefde en vertrouwen. Reacties zijn welkom! 

Meer informatie over Economy Transformers, zie www. 

economytransformers.nl; meer informatie over intuïtief denken 

& handelen, zie www.jachielema.nl. 


AMBASSADEURS 

Ambassadeurs over waarde(n) van de financiële sector 

Stap uit je 

bubbel! 

TEKST DIANA ZANDBERGEN | BEELD LAMAR PHOTOGRAPHY 

Het New Financial Magazine 

stelt in iedere editie een Ambassadeur 

een aantal vragen 

over de waarde(n) van de financiële 

sector. Wat gaat goed, wat 

kan beter en hoe verhogen we 

de niet-financiële waarde van de 

sector? Ditmaal Diana Zandbergen 

van Bubble-Check by dianazandbergen.nl. 

Haar slogan: 

No Act, just B and C! 

Hoe ziet de dienstverlening in de financiële 

dienstverlening er idealiter uit? 

Ik kan me nog heel goed herinneren 

dat deze vraag mij een jaar of tien geleden 

ook werd gesteld tijdens een groot 

symposium. Toen al gaf ik aan dat we 

te veel vanuit het businessmodel van 

de bedrijven keken en nauwelijks vanuit 

de behoeften van de klant. En heel 

eerlijk gezegd, na tien jaar is er nog 

niet heel veel veranderd. Wat wel is 

gebeurd, is dat we voor complexe producten 

strenger toezicht hebben gekregen 

en dat provisie veelal plaats heeft 

gemaakt voor fee. We zijn zeker op de 

goede weg, maar kan het niet wat sneller? 

Is dit alles wat we kunnen doen? En 

in welk tempo? Een schildpad is sneller. 

Ik ben heel blij dat er bijvoorbeeld 

door de komst van PSD2 nieuwe disruptieve 

toetreders de markt betreden. Die 

geen boodschap hebben aan: we hebben 

het altijd zo gedaan, het past niet 

in onze systemen of iets dergelijks. Uiteraard 

ben ik me er zeker van bewust 

dat zij geen legacy hebben, maar alleen 

al de opschudding zorgt voor bredere 

dienstverlening vanuit de behoeften 

van de consument, verbinding is voor 

mij het sleutelwoord. Of het nou de 

data of de mensen zijn. 

“VERTROUWEN KRIJG JE PAS ALS JE HET VERDIENT, 

MAAR VOORAL DOOR DIT ZELF OOK UIT TE STRALEN” 

Welke kernwaarden horen hierbij? 

Je kunt hier eigenlijk wel heel veel kernwaarden 

opnoemen, maar dat ga ik 

niet doen. De belangrijkste kernwaarde, 

waar voor mij alles in wordt omvat, 

is ‘dienstbaar’ of ‘dienstbaarheid’. We 

hebben goed te zorgen voor elkaar, voor 

de generatie na ons, de kleinkinderen 

van onze kinderen, maar ook voor onze 

leefomgeving, waar we tijdelijk verblijven. 

Dat klinkt misschien hoogdravend, 

maar kijk maar eens naar de Duurzame 

Ontwikkelingsdoelstellingen die de Verenigde 

Naties in 2015 opstelden. Hierin 

staat wat we te doen hebben. Laten we 

dat dan ook met elkaar doen. 

Welke boodschap zou je de sector willen 

meegeven om de reputatie (verder) 

te verbeteren? 

Oef, dit lijkt alsof ik wat te vertellen 

heb of een idee heb hoe je daar invloed 

op uit kan oefenen. Eerlijkheid duurt 

het langst, dat geldt voor iedereen, 

voor de klant, de adviseur en de aanbieder. 

Wees heel open en duidelijk of en 

wat je voor elkaar kunt betekenen. Dit 

geldt voor alle partijen. Niet voor niks 

worden er overal KnowYourCustomerprogramma’s 

gedraaid en laat het Verbond 

van Verzekeraars telkens weer de 


AMBASSADEURS 

fraudecijfers zien als het gaat om verzekeringsclaims. 

Toch blijf ik geloven in 

de goedheid van de mens en dat we die 

met elkaar dienen te voeden. 

Vertrouwen krijg je pas als je het 

verdient, maar vooral door dit zelf ook 

uit te stralen. 

Noem een aantal voorbeelden waar de 

sector zich bewuster van zou mogen 

worden als het om ethiek gaat. 

Als ik antwoord zou geven op deze 

vraag, voelt dat voor mij als belerend. 

Iedereen is groot geworden met het verschil 

tussen goed en fout, met normen 

en waarden. Biologisch zijn we zo gebouwd 

om al onze zintuigen in te zetten 

in het herkennen van gevaar, maar 

ook wanneer het goed voelt. Die voelsprieten 

en sensoren meer inzetten in 

plaats van meningen spuien gaat alleen 

al helpen. Laat daarnaast iedereen 

in zijn waarde om zijn volledig talent 

en potentieel in te zetten en kijk wat er 

gebeurt. 

In hoeverre onderschrijf je de betekeniseconomie 

en welke mogelijkheden 

zie je voor de financiële sector om hier 

(meer) invulling aan te geven? 

In de westerse wereld is geld een belangrijke 

drager van ons ecologisch systeem. 

Waar onze voorvaderen aan goederenruil 

deden, de bekende aardappelen 

voor de kolen, is en blijft geld in 

ons systeem van belang en heeft de een 

misschien te veel en de ander te weinig. 

Hoe mooi is het dan als je elkaar 

hier mee kunt helpen. Crowdfundinginitiatieven 

voor behandelingen in het 

buitenland. Inzamelingacties maar ook 

het stimuleren van hergebruik van afval, 

kleiding noem maar op. Hier kun je 

als sector echt een belangrijke bijdrage 

aan leveren. Daarnaast heb je als sector 

de mogelijkheid je richting de Haagse 

politiek te bewegen en partijen te voeden 

met duurzame initiatieven die over 

een regeringstermijn van vier jaar heen 

gaan. Ook daar kunnen we zorgen voor 

een lange termijn blik op systeemaanpassingen. 

Of het nu over onderwijs, 

milieu, financiën of wat dan ook gaat. 

DIANA ZANDBERGEN: 

“DOE ER WAT AAN!” 

DIANA ZANDBERGEN 

Diana Zandbergen is oprichter/eigenaar van Bubble-Check, een onderneming 

die mensen en bedrijven helpt hun eigen missie helder te maken en in de praktijk 

te brengen. Diana is ruim 25 jaar actief in de financiële wereld. De woorden 

‘menst’, ‘(cultuur)verandering’ en ‘innovatie’ zijn de thema’s in haar loopbaan 

die zij met haar bedrijfskundige achtergrond aanpakt. Dit heeft ze gedaan in 

diverse managementrollen bij o.a. Zwitserleven, SNS, de Volksbank en Stater. 

Waar zij het meest van blij wordt, is mensen te inspireren voor zichzelf te 

kiezen en hun unieke talent. Luisteren naar hun diepste verlangen en daarvoor 

te gaan! Door lef te tonen, tegen de stroom in te zwemmen maar wel op een liefdevolle 

manier. In een wereld waar er plek is voor iedereen. 

Diana is momenteel onder meer voorzitter van WIFS en Ambassadeur van de 

stichting New Financial Forum. Ze is getrouwd met haar jeugdliefde, Richard, 

en samen hebben zij drie zoons. 



Wat draag je zelf bij aan een betere 

financiële sector? 

Laat ik stellen dat ik mijn steentje probeer 

bij te dragen. Of dat lukt en of het 

genoeg is? Dat mag een ander zeggen, 

maar ik doe wat ik wil en kan. 

Sinds twee jaar heb ik het stokje 

over mogen nemen als voorzitter van 

Women in Financial Services. Met deze 

beweging willen we meer balans in de 

financiële sector krijgen tussen feminiene 

en masculiene waarden. Eigenlijk 

een inclusieve sector die een afspiegeling 

is van de maatschappij, degenen 

voor wie we de dienstverlening uiteindelijk 

of misschien wel in eerste instantie 

vooropstellen. 

Zo hebben we dit jaar in september 

de Nederlandse editie van het driedaags 

Dive In Festival georganiseerd. Uiteraard 

online. Dit internationale initiatief 

werd dit jaar in 35 landen georganiseerd 

en kende meer van 200.000 deelnemers, 

die betrokken zijn bij de thema’s Diversiteit 

en Inclusie. Als al deze deelnemers 

nu zorgen voor het verder brengen van 

de beweging, hoe gaaf zou dat zijn? 

Ook ben ik al enige tijd Ambassadeur 


Ook daar probeer ik een bijdrage 

te leveren, alleen voelt het nu wel alsof 

de tijd is gekomen met elkaar in actie te 

komen. Alle krachten bundelen en ook 

daar meer beweging in gang zetten. Je 

kunt het ook niet oneens zijn met het 

gedachtengoed (een betere financiële 

sector)! Pak jouw thema eruit wat jij belangrijk 

vindt en aan wilt bijdragen en 

ga gewoon! 

We kunnen het erover blijven hebben, 

maar het is tijd om wat te doen. 

Dat geldt voor ons allemaal. Zoals we 

met elkaar ook tot inzicht zijn gekomen 

dat we de enige generatie zijn die 

nog iets aan de opwarmingsproblematiek 

van de aarde kan doen. Ik kan genieten 

van waar iemand voor durft 

te gaan staan. Kijk bijvoorbeeld naar 

de passie en de overtuiging van Greta 

Thunberg. Daar word ik echt stil van. 

Mensen die mij kennen, zullen vast 

beamen dat ik iemand ben die de status-quo 

ter discussie durft te stellen. 

“HERINNERINGEN 

MAKEN MET DE 

MENSEN DIE IK 

LIEFHEB!” 

Mijn bedrijf heet niet voor niets Bubble-Check. 

Niet om ergens over te zeuren, 

maar juist om te prikkelen. En te 

checken of je niet in je eigen wereld alleen 

leeft, in jouw bubbel. Hoe kan het 

anders, of beter? En vind je er wat van? 

Er zijn al zoveel betweters, dus ook voor 

mij geldt: ’Toon lef en doe er dan wat 

aan!” 

Wat is de belangrijkste les die je in het 

afgelopen jaar hebt geleerd? 

Vanwege de pandemie is het een heel 

bewogen jaar. Het is leerzaam om te 

zien dat verandering heel snel kan als 

de noodzaak hoog is. Denk aan het omschakelen 

van kantoor naar thuiswerken. 

Ideaal? Nee dat niet, maar wat je 

wel ziet, is dat onder druk alles vloeibaar 

wordt. 

Je kunt van alles vooraf willen plannen, 

maar het is weinig waard omdat 

je niet over alles controle kunt hebben. 

Misschien is de les wel om mee te gaan 

met de stroom wanneer het nodig is. Of 

om alles te blijven bekijken vanuit een 

glas dat halfvol is. 

Je ziet dat alle maatregelen geënt 

zijn op onze medemens, vooral het zorgen 

voor elkaar. Daar draait het wel om 

en wordt dit jaar overduidelijk. Hoe 

verschrikkelijk ik het ook vind voor alle 

mensen en sectoren die persoonlijk en 

zakelijk hier enorm geraakt door worden. 

Ben ik het eens met alle maatregelen? 

Nee, dat zeker niet, maar ik houd 

me er wel netjes aan, uit zorg voor de 

ander, want die vind ik belangrijk. Belangrijker 

dan die vakantie of dat nieuwe 

huis. 

Het doet me denken aan het concept 

achter de vragen van life-planning. 

De laatste vraag is namelijk in de trant 

van: wat wil je nog doen als je hoort dat 

je nog maar 24 uur te leven hebt? Heb 

je jezelf weleens die vraag gesteld? Wat 

zeg je dan? Ik ben heel benieuwd naar 

jouw antwoord. En als je het mij vraagt 

wil ik maar een ding, herinneringen 

maken met de mensen die ik liefheb! n 


AMBASSADEURS 

Ambassadeurs van het 

• Dick-Jan Abbringh | Purpose 

Newfinancialforum.nl/dick-jan-abbringh 

• Roy van den Anker | Heilbron 

Newfinancialforum.nl/roy-van-den-anker 

• Erica Argelo | Circle of Art 

Newfinancialforum.nl/erica-argelo 

• Martin van Arendonk | Univé 

Newfinancialforum.nl/martin-van-arendonk 

• Bjørn Aris | Return on People 

Newfinancialforum.nl/bjorn-aris 

• Jeroen Bais | Next Step Factory 

Newfinancialforum.nl/jeroen-bais 

• Femke Bakker | AnsvarIdéa 

Newfinancialforum.nl/femke-bakker 

• Ferdinand Bakker | Schouten Zekerheid 

Newfinancialforum.nl/ferdinand-bakker 

• Pieter van den Ban | Univé 

Newfinancialforum.nl/pieter-van-den-ban 

• Jelle Bartels | Next Step Factory 

Newfinancialforum.nl/jelle-bartels 

• Ewald Bary | Lindenhaeghe 

Newfinancialforum.nl/ewald-bary 

• Ron Bavelaar | Univé 

Newfinancialforum.nl/ron-bavelaar 

• Lambert Becks | Qees 

Newfinancialforum.nl/lambert-becks 

• Robin van Beem | Polis Advocaten 

Newfinancialforum.nl/robin-van-beem 

• Johanneke Behrend | AEGON 

Newfinancialforum.nl/johanneke-behrend 

• Ted van den Bergh | Transitiecoalitie Voedsel 

Newfinancialforum.nl/ted-van-den-bergh 

• Toon Berendsen | VVP 

Newfinancialforum.nl/toon-berendsen 

• Egbert Berkhoff | NNEK 

Newfinancialforum.nl/egbert-berkhoff 

• Joke Bijleveld | Achmea Academy 

Newfinancialforum.nl/joke-bijleveld 

• Ria Blok-Leenheer | Zwitserleven 

Newfinancialforum.nl/ria-blok-leenheer 

• Olette Bollen | Connect4Value 

Newfinancialforum.nl/olette-bollen 

• Thom Boot | Thomorrow LifePlanning 

Newfinancialforum.nl/thom-boot 

• Robin Bouman | Yellowtail 

Newfinancialforum.nl/robin-bouman 

• Yvonne Bouman | Florijn College 

Newfinancialforum.nl/yvonne-bouman 

• Jules Brader | De Goudse 

Newfinancialforum.nl/jules-brader 

• Nanda Bramer | MY Organization 

Newfinancialforum.nl/nanda-bramer 

• Michiel Brandt | SVC Brandt Advies 

Newfinancialforum.nl/michiel-brandt 

• Arno Brons | Avéro Achmea, Voorzie 

Newfinancialforum.nl/arno-brons 

• Mark de Bruijn | Obvion 

Newfinancialforum.nl/mark-de-bruijn 

• Wilma de Bruijn | Eurapco 

Newfinancialforum.nl/wilma-de-bruijn 

• Paul Burger | AnsvarIdéa 

Newfinancialforum.nl/paul-burger 

• Christel van Capelleveen | a.s.r. 

Newfinancialforum.nl/christel-van-capelleveen 

• Urjan Claassen | Quilify 

Newfinancialforum.nl/urjan-claassen 

• Jos Claessens | result-is 

Newfinancialforum.nl/jos-claessens 

• Klaas Coolen | Coolen Expertise 

Newfinancialforum.nl/klaas-coolen 

• Marcel Coopman | Next Step Factory 

Newfinancialforum.nl/marcel-coopman 

• Jack Cox | Econsenso 

Newfinancialforum.nl/jack-cox 

• Kim Cramer | Emotone 

Newfinancialforum.nl/kim-cramer 

• Gijs Dalen Meurs | Eyevestor.com 

newfinancialforum.nl/gijs-dalen-meurs 

• Ralph van Dam | Centraal Beheer Achmea 

Newfinancialforum.nl/ralph-van-dam 

• Gary Damen | Paradigma Groep 

Newfinancialforum.nl/gary-damen 

• Petrosjan Damen | Sintering 

Newfinancialforum.nl/petrosjan-damen 

• Chris Das | Taurus Financiële Belevingen 

Newfinancialforum.nl/chris-Das 

• Douwe Dijkstra 

Newfinancialforum.nl/douwe-dijkstra 

• Jan Donselaar | DMA 

Newfinancialforum.nl/jan-donselaar 

• Frank van den Dungen Bille 

Newfinancialforum.nl/frank-van-den-dungen 

• Peter Dussel | Figlo 

Newfinancialforum.nl/peter-dussel 

• Wilko Emmens | Allianz Nederland 

Newfinancialforum.nl/wilko-emmens 

• Madelon Engels | Achmea International 

Newfinancialforum.nl/madelon-engels 

• Patrick Eppink | Turner 

Newfinancialforum.nl/patrick-eppink 

• Arnold Erhardt | MMK Opleidingen 

Newfinancialforum.nl/arnold-erhardt 

• Jolanda Franken | Obvion 

Newfinancialforum.nl/jolanda-franken 

• Erik Friedeberg | Manifesto 

Newfinancialforum.nl/erik-friedeberg 

• Indra Frishert | Dazure 

Newfinancialforum.nl/indra-frishert 

• Nancy Gaertner | Schouten Zekerheid 

Newfinancialforum.nl/nancy-gaertner 

• Karin van Geelen | Yellow communicatie 

Newfinancialforum.nl/karin-van-geelen 

• Steven Geldof | Inspirerende Hutspot 

Newfinancialforum.nl/steven-geldof 

• Annemarie Gerritsma | GAPP 

Newfinancialforum.nl/annemarie-gerritsma 

• Jacky van de Goor | Legende 

Newfinancialforum.nl/jacky-van-de-goor 

• Peter van Geijtenbeek | Turien & Co 

Newfinancialforum.nl/peter-van-geijtenbeek 

• Frank Jan de Graaf | Hogeschool van Amsterdam 

Newfinancialforum.nl/frank-jan-de-graaf 

• René de Haan | acht! 

Newfinancialforum.nl/rene-de-haan 

• Roger Hagen | Rebels in Finance 

Newfinancialforum.nl/roger-hagen 

• Jan Hamburger | Turien & Co 

Newfinancialforum.nl/jan-hamburger 

• Aloys Harmsen | Pensioen Support Nederland 

Newfinancialforum.nl/aloys-harmsen 

• Kees Haverkamp | Newest Industry 

Newfinancialforum.nl/kees-haverkamp 

• Maurice van den Hemel | All-Insure 

Newfinancialforum.nl/maurice-van-den-hemel 

• Robin Heuten | VLPN 

Newfinancialforum.nl/robin-heuten 

• Eline Hesse | Circular IQ 

Newfinancialforum.nl/eline-hesse 

• Jaap Hiddinga | Jaap Hiddinga 

Newfinancialforum.nl/jaap-hiddinga 

• Jac Hielema | Economy Transformers 

Newfinancialforum.nl/jac-hielema 

• Marco Hoekstra 

Newfinancialforum.nl/marco-hoekstra 

• Minke Hoekstra | De Brauw Blackstone Westbroek 

Newfinancialforum.nl/minke-hoekstra 

• Liesbeth Hogervorst | Energizer 

Newfinancialforum.nl/liesbeth-hogervorst 

• Jack Hommel | Centraal Beheer Achmea 

Newfinancialforum.nl/jack-hommel 

• Ton van Hooft | Kompas Financiën 

Newfinancialforum.nl/ton-van-hooft 

• Rowan Hordijk | Dutch 

Newfinancialforum.nl/rowan-hordijk 

• Fred Huibers | Hogeschool van Amsterdam 

New Financial Forum/fred-huibers 

• Gerard Hulsman | docent wiskunde en economie 

Newfinancialforum.nl/gerard-hulsman 

• Arno Groot Koerkamp | Future of Finance 

Newfinancialforum.nl/arno-groot-koerkamp 

• Chantal Inen | The Punchy Pack 

Newfinancialforum.nl/chantal-inen 

• Sylvia Janssen | Onkar Compliance 

Newfinancialforum.nl/sylvia-janssen 

• Jelle Jansons | Nationale-Nederlanden 

Newfinancialforum.nl/jelle-jansons 

• Jorad Jongeneel | AEGON 

Newfinancialforum.nl/jorad-jongeneel 

• Femke de Jong 

Newfinancialforum.nl/femke-de-jong 

• Gert de Jong | Hogeschool van Amsterdam 

New Financial Forum/gert-de-jong 

• Bas Jongeling | Wildgras 

Newfinancialforum.nl/bas-jongeling 

• Mark Jordens | Edmond Halley 

Newfinancialforum.nl/mark-jordens 

• Antoinette Kalkman | Nationale Waarborg 

Newfinancialforum.nl/antoinette-kalkman 

• Ron van Kesteren | Stv 

Newfinancialforum.nl/ron-van-kesteren 

• Zairah Khan | Blue02 

Newfinancialforum.nl/zairah-khan 

• Jan Willem Kirpestein | Spirit, Heart & Mind Corpus 

Newfinancialforum.nl/jan-willem-kirpestein 

• Pepijn van Kleef | MoneyView Research 

Newfinancialforum.nl/pepijn-van-kleef 

• Kees Klomp | Karmanomics 

Newfinancialforum.nl/kees-klomp 

• Erna Knipscheer | Lifebalance4u 

Newfinancialforum.nl/erna-knipscheer 

• Theo Kocken | Cardano Group 

Newfinancialforum.nl/theo-kocken 

• Alexander Koene | BR-ND 

Newfinancialforum.nl/alexander-koene 

• Dirk Kooiman | Kooiman Advies 

Newfinancialforum.nl/dirk-kooiman 

• Wibo Koole | Create2connect 

Newfinancialforum.nl/wibo-koole 

• Wiro Kuipers | Zin in de Zaak 

Newfinancialforum.nl/wiro-kuipers 

• Stef Kuypers | Happonomy 

Newfinancialforum.nl/stef-kuypers 

• Sjoerd Laarberg | Allianz Nederland 

Newfinancialforum.nl/sjoerd-laarberg 

• Denise Land | Financial life planner 

Newfinancialforum.nl/denise-land 

• Heidi Leenaarts | United Economy 

Newfinancialforum.nl/heidi-leenaarts 

• Michel van Leeuwen | Flanderijn 

Newfinancialforum.nl/michel-van-leeuwen 


AMBASSADEURS 

New Financial Forum 

• Juri Leissner | Leissner & Van der Molen 

Newfinancialforum.nl/juri-leissner 

• Peter Paul Leutscher | RedZebra Group 

Newfinancialforum.nl/peter-paul-leutscher 

• Wouter van Leusen | Stan&Wende 

New Financial Forum/wouter-van-leusen 

• Joke Lodewijk | Urban Knowmads 

Newfinancialforum.nl/joke-lodewijk 

• Nicolette Loonen | Fidet Finance Professionals 

Newfinancialforum.nl/nicolette-loonen 

• Pieter Lugtigheid | AEGON 

Newfinancialforum.nl/pieter-lugtigheid 

• Michael Mackaaij | Verne Business Excellence 

Newfinancialforum.nl/michael-mackaaij 

• Thom Mallant | Allianz Nederland 

Newfinancialforum.nl/thom-mallanT 

• Damaris Matthijsen | Economy Transformers 

Newfinancialforum.nl/damaris-matthijsen 

• Gilbert Mattu | a.s.r. 

Newfinancialforum.nl/gilbert-mattu 

• Maria Mazarakis | Maria Mazarakis Levensverhaal Inzicht 

Newfinancialforum.nl/maria-mazarakis 

• Jaap van der Meer | VLPN 

Newfinancialforum.nl/jaap-van-der-meer 

• Hubrien Meijaard | Hubrien financieel advies 2.0 

Newfinancialforum.nl/hubrien-meijaard 

• Patrick Meijn | Proteachting 

Newfinancialforum.nl/patrick-meijn 

• Richard Meinders | SVC Groep 

Newfinancialforum.nl/richard-meinders 

• Henry Mentink | Veerhuis 

Newfinancialforum.nl/henry-mentink 

• Saskia Michels | W’aarde controlling 

Newfinancialforum.nl/saskia-michels 

• Hans Ludo van Mierlo 

Newfinancialforum.nl/hans-ludo-van-mierlo 

• Roeland van der Molen | Leissner & Van der Molen 

Newfinancialforum.nl/roeland-van-der-molen 

• Constant Moolenaar | Rabobank 

Newfinancialforum.nl/constant-moolenaar 

• Matthijs Mons | Yellowtail 

Newfinancialforum.nl/matthijs-mons 

• Marc de Moor | Sandstreet Consultants 

Newfinancialforum.nl/marc-de-moor 

• Kaj Morel | De Zaak van Betekenis 

Newfinancialforum.nl/kaj-morel 

• Saskia van Muijsenberg | BiomimicryNL 

Newfinancialforum.nl/saskia-van-den-muijsenberg 

• Carla Muters | NHG 

Newfinancialforum.nl/carla-muters 

• Natasja Naron | Garbriël Financiële Bescherming 

Newfinancialforum.nl/natasja-naron 

• Ton Nijenhuis | Tonsultancy 

Newfinancialforum.nl/ton-nijenhuis 

• Maarten Nijman | ONE 

Newfinancialforum.nl/maarten-nijman 

• Arjan Nollen | Nationale-Nederlanden 

Newfinancialforum.nl/arjan-nollen 

• Harrie-Jan van Nunen | De Financiële Makelaar 

Newfinancialforum.nl/harrie-jan-van-nunen 

• Thera van Osch | OQ consulting 

Newfinancialforum.nl/thera-van-osch 

• Jeroen Oversteegen | Nationale Hypotheekbond 

Newfinancialforum.nl/jeroen-oversteegen 

• Desirée Paalvast | The Leader Inside 

Newfinancialforum.nl/desiree-paalvast 

• Monique Pereij | meerbewust 

Newfinancialforum.nl/monique-pereij 

• Li An Phoa | Drinkable Rivers 

Newfinancialforum.nl/li-an-phoa 

• Monique Piet | Manifesto 

Newfinancialforum.nl/monique-piet 

• Gilbert Pluym | Onderlinge ‘s-Gravenhage 

Newfinancialforum.nl/gilbert-pluym 

• Karin Polman | Florius 

Newfinancialforum.nl/karin-polman 

• Peter Post | MoneyView Research 

Newfinancialforum.nl/peter-post 

• Richard Qaiser | HDI Global Specialty 

Newfinancialforum.nl/richard-qaiser 

• Martijn Reckman | De Vacature Makelaar 

Newfinancialforum.nl/martijn-reckman 

• Mundo Resink | Astronauts on Earth 

Newfinancialforum.nl/mundo-resink 

• Hamid Ressang | RedZebra Group 

Newfinancialforum.nl/Hamid-ressang 

• Paul Rijns | a.s.r. 

Newfinancialforum.nl/paul-rijns 

• Tim Rijvers | DAK Intermediairscollectief 

Newfinancialforum.nl/tim-rijvers 

• Marije Romeijn | Zwitserleven 

Newfinancialforum.nl/marije-romeijn 

• Peter Ronteltap | Zwitserleven 

Newfinancialforum.nl/peter-ronteltap 

• Tamara Ronteltap | Purpose Coaching 

Newfinancialforum.nl/tamara-ronteltap 

• Katja van Roosmalen | MKB journalist 

Newfinancialforum.nl/katja-van-roosmalen 

• Bert Rorije | Bert Rorije Directions 

Newfinancialforum.nl/bert-rorije 

• Rolf Rozestraten | Obvion 

Newfinancialforum.nl/rolf-rozestraten 

• Han de Ruiter 

Newfinancialforum.nl/han-de-ruiter 

• Gerard van Santen | Inventiv 

Newfinancialforum.nl/gerard-van-santen 

• Faisal Setoe | HDI 

Newfinancialforum.nl/faisal-setoe 

• Pauline Sibbel | Courage to move 

Newfinancialforum.nl/pauline-sibbel 

• Henk Smit | Driekant Biologische Bakkerij 

Newfinancialforum.nl/henk-smit 

• Peggy van der Smitte | Marcel van der Smitte en Partners 

Newfinancialforum.nl/peggy-van-der-smitte 

• Ansfried Snijders | Meerwaarde en meer 

Newfinancialforum.nlansfried-snijders 

• Kyon Soons | a.s.r. 

Newfinancialforum.nl/kyon-soons 

• Patrick Steehouwer | DAK Intermediairscollectief 

Newfinancialforum.nl/patrick-steehouwer 

• Ellen Steijvers | Senvy Consulting 

Newfinancialforum.nl/ellen-steijvers 

• Pieter van Stratum | FIDIB 

Newfinancialforum.nl/pieter-van-stratum 

• Bira Thanabalasingam | Yellowtail 

Newfinancialforum.nl/bira-thanabalasingam 

• Fred Toussaint | Human Capital Services 

Newfinancialforum.nl/fred-toussaint 

• Minke Tromp | Bureau voor Toegepaste Filosofie 

Newfinancialforum.nl/minke-tromp 

• Boudewijn van Uden | a.s.r. 

Newfinancialforum.nl/boudewijn-van-uden 

• Ivo Valkenburg | Valkenburg bv 

Newfinancialforum.nl/ivo-valkenburg 

• Gert Vasse | Ockto 

Newfinancialforum.nl/gert-vasse 

• Christiaan van der Ven | Budlr. 

Newfinancialforum.nl/christiaan-van-der-ven 

• Tjibbe van der Veen | Oare Wei 

Newfinancialforum.nl/tjibbe-van-der-veen 

• Cas Verhage | Nh 1816 Verzekeringen 

Newfinancialforum.nl/cas-verhage 

• Pauline Versteegh | Create Your Future 

Newfinancialforum.nl/pauline-versteegh 

• Jan Verstegen | Eerste stap.nl 

Newfinancialforum.nl/jan-verstegen 

• Carla Verwijmeren | Smartvoices 

Newfinancialforum.nl/carla-verwijmeren 

• Hans Visser | Zwitserleven 

New financial forum.nl/hans-visser 

• Valentina Visser | Havelaar & Van Stolk 

Newfinancialforum.nl/valentina-visser 

• Jack Vos 

Newfinancialforum.nl/jack-vos 

• Willem Vreeswijk | NFF/VVP 

Newfinancialforum.nl/willem-vreeswijk 

• Owen de Vries | Heartful Banking 

Newfinancialforum.nl/owen-de-vries 

• Michiel van Vugt | NNEK 

Newfinancialforum.nl/michiel-van-vugt 

• Esther Vuijsters | Lindenhaeghe 

Newfinancialforum.nl/esther-vuijsters 

• Petra van der Wal | Petra van der Wal Detachering 

Newfinancialforum.nl/petra-van-der-wal 

• Ruud van der Wal | Monuta 

Newfinancialforum.nl/ruud-van-der-wal 

• Ozewald Wanrooij | Neutralis 

Newfinancialforum.nl/ozewald-wanrooij 

• Rinus van Warven | Uitgeverij Van Warven 

Newfinancialforum.nl/rinus-van-warven 

• Judith Webber | Pure Human 

Newfinancialforum.nl/judith-webber 

• Carolien Wegener | Wire Group 

Newfinancialforum.nl/carolien-wegener 

• Johan Wempe | VU/FEWEB 

Newfinancialforum.nl/johan-wempe 

• Arnoud Wennekus | AOV-ZZP.nl 

Newfinancialforum.nl/arnoud-wennekus 

• Richard Weurding | Verbond van Verzekeraars 

Newfinancialforum.nl/richard-weurding 

• Angelo Wiegmans | Bedrijf Plus 

Newfinancialforum.nl/angelo-wiegmans 

• Marijn Wiersma | Arise 

Newfinancialforum.nl/marijn-wiersma 

• Enno Wiertsema | Adfiz 

Newfinancialforum.nl/enno-wiertsema 

• Marc Wilhelmus | Life Design Coaching 

Newfinancialforum.nl/marc-wilhelmus 

• Peter Wormskamp | Helder Beheerd 

Newfinancialforum.nl/peter-wormskamp 

• Patricia Wouda | Patricia Wouda 

Newfinancialforum.nl/patricia-wouda 

• Diana Zandbergen | WIFS 

Newfinancialforum.nl/diana-zandbergen 

• Meino Zandwijk | dutch 

Newfinancialforum.nl/meino-zandwijk 

• Amba Zeggen | Risk & Goverance 

New financial forum.nl/amba-zeggen 

• Marieke van Zuien | BNP Paribas Cardif 

Newfinancialforum.nl/marieke-van-zuien 

• Harry van der Zwan | Nationale-Nederlanden 

Newfinancialforum.nl/harry-van-der-zwan 


NEW FINANCIAL MAGAZINE 

Het meest inspirerende en vooruitstrevende 

magazine voor financieel dienstverleners 

Boordevol Crazy Ones, Young Ones, Innovatie, 

Diversiteit, Leiderschap, Taboes, Betekenis, 

Rendement en Pure winst 

Het magazine is een van de uitingen van de stichting New Financial Forum. 

De stichting bundelt krachten, ideeën, inspiratie en best practices van positief 

ingestelde mensen die gezamenlijk een bijdrage leveren aan een gezonde 

en gerespecteerde financiële sector. Het Forum organiseert bijeenkomsten, 

workshops, faciliteert dialogen, is aanjager van vernieuwing, voegt betekenis 

toe en is de stem van een innovatieve en betrokken financiële sector. 

WEES VERZEKERD VAN PURE INSPIRATIE EN BEST PRACTICES EN 

MELD JE AAN OP WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL

NFM 34-20

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template ?