NHA UITGELICHT november 2020 / nummer 15

Pareltjes
# 15 | Pareltjes
Tekst: Alexander de Bruin / beeld: Noord-Hollands Archief
Pareltjes
Een van de bijzondere historische beelddocumenten die het NHA bezit, is de fotocollectie
van Henk (H.J.M.) Valks. Valks, geboren in 1887 in Amsterdam, was van 1926 tot zijn
overlijden in 1955 in dienst van de Drukkerij en Uitgeverij De Spaarnestad aan de Nassaulaan
in Haarlem. Hij maakte daar deel uit van de staf van persfotografen en reisde
door heel Nederland om mooie, bijzondere of nieuwswaardige gebeurtenissen vast te
leggen en foto’s te maken voor publicaties van de uitgeverij. Daarnaast was Valks van
grote betekenis voor de ontwikkeling van de beroepsgroep van persfotografen. Hij was
een van de initiatiefnemers en bestuurslid van de beroepsvereniging de Nederlandsche
Vereeniging voor Persfotografen, opgericht in 1931.
Gymnastiekwedstrijd voor de
kathedraal op het tegenwoordige
Mgr Bottemanneplein, 1935.
De collectie van Valks bestaat uit
ruim vierhonderd glasnegatieven
met opnamen uit de jaren
dertig en veertig van Haarlem
en omgeving. Het grote belang
van deze collectie is dat het ons
verdwenen tijdsbeelden laat
zien. Markante voorbeelden zijn
bijvoorbeeld een opname van
een gymnastiekoefening op het
Bottemanneplein voor de Bavo
aan de Leidsevaart, met zicht op
de duinenrij op de achtergrond.
Mooi is ook een beeld van het
Schapenplein achter de Janskerk,
het huidige publiekscentrum van
het NHA, waar in de jaren dertig
nog huisjes stonden.
De collectie bevat ook een aantal
dramatische beelden van de
schade in de Amsterdamse buurt,
ontstaan door een geallieerd
bombardement in 1943. Dit bombardement
was oorspronkelijk
bedoeld voor de NS-werkplaats,
die naast deze woonbuurt was
gelegen.
De oude haven
Een aantal bijzondere beelden
uit de omgeving zijn de foto’s
van de oude visserijhaven in
IJmuiden. Op deze foto’s zien we
beelden van de haven in volle,
dagelijkse bezigheid, van het
uitladen van de visvangst uit de
visserszeilschepen tot de verkoop
op de Rijksvisafslag.
Wagner
Indrukwekkend vanwege haar
monumentaliteit is een foto uit
1936 van het Kareol in Aerdenhout.
Dit in 1911 voltooide, maar
helaas verdwenen landhuis,
(ondanks veel protesten werd
het in de jaren zeventig gesloopt
door een projectontwikkelaar),
was het woonhuis van Julius Carl
Bunge, CEO van het gelijknamige
handelshuis. Wie aan de letterenfaculteit
van de UvA heeft gestudeerd,
kent de naam wel van
het faculteitsgebouw aan de
Spuistraat, het Bungehuis, oorspronkelijk
het hoofdkantoor van
het internationaal opererende
handelshuis.
Het kolossale landhuis in Aerdenhout
met zijn karakteristieke,
32 meter hoge watertoren, die
zichtbaar was tot ver in de wijde
omtrek, was vernoemd naar het
kasteel uit de opera Tristan und
Isolde van Wagner. Bunge was
een groot liefhebber van Wagner
en zelfs bevriend met de familie.
In 1911 was het Kareol het
grootste moderne landhuis van
Nederland.
Verstilde gezichten
Naast deze beelden toont de
collectie verstilde gezichten
van dorpen in Noord-Holland
zoals Spaarndam en Heemskerck.
De glasnegatieven zijn in
2012 gedigitaliseerd en digitaal
gerestaureerd en zichtbaar voor
iedereen via de beeldbank van
het Noord-Holland Archief. •
Links Gezicht op het Schapenplein vanaf
de Pieterstraat aan de achterzijde van
de Janskerk, 1944.
Rechts Haringkaken op de kade van de
Vissershaven in IJmuiden, 1932.
Onder Gebombardeerde huizen in de
Teding van Berkhoutstraat 40-46, bij de
hoek van de Adriaan Loosjesstraat, 1943.
6
7