Beijum verkennen

1
GracHtEn oM boErdErijEn
enkele oude boerderij-erven in Beijum zijn nog
helemaal omgracht, andere ten dele. Waarom werden
erven eigenlijk omgracht? een medewerker van
landschapsbeheer Groningen meldde in 2008 dat de
boeren daar verschillende redenen voor hadden.
in laaggelegen delen van Groningen hadden ze
eeuwen geleden niet zoveel vertrouwen in de kwaliteit
van de dijken. Voor alle zekerheid bouwden de boeren
daarom hun boerderijen op verhogingen. Voor het
opwerpen van een verhoging was natuurlijk aarde
nodig. Die kreeg je door een gracht uit te graven.
een andere reden is dat klei geen goede grond is
om op te bouwen: het zet uit en krimpt, het is instabiel.
De muren zouden kunnen verzakken. om dat te
voorkomen bouwden ze de boerderijen op houten
palen die geslagen werden tot in onderliggende
zandlaag én tot in het grondwater. Het water trok door
de palen omhoog waardoor ze vochtig bleven. Dat was
belangrijk, want vochtig hout rot niet. Het water in een
gracht zorgde voor een vochtige bodem onder de
boerderij. een gracht was dus een extra garantie dat de
houten palen nat genoeg bleven.
Grachten waren ook nodig voor de ontwatering van
het erf, maar vooral als opslag van zoet water. en zoet
water was weer nodig als was- en spoelwater voor het
huishouden én als drinkwater voor het vee. De
laaggelegen delen in Groningen hadden vaak zout
grondwater en dikwijls brak water in de sloten. in deze
gebieden was zoet water een schaars goed.
Veel grachten hadden een zogeheten ‘paardenwas’,
een plek waar de paarden na het werk werden
gewassen en konden drinken. De gracht had (en heeft)
daarnaast een belangrijke functie als reservoir voor
bluswater. ook kweekten ze er soms vis in voor eigen
consumptie.
werden in gebruik genomen door de
wijkpost van de plantsoenendienst.
In de oudejaarsnacht van 2002/2003
vielen de twee traditionele Groningse
schuren met grote laaghangende daken
ten prooi aan een vlammenzee, het
woonhuis bleef gespaard. Op de plek
van de afgebrande schuren verrees
nieuwbouw die nu deel uitmaakt van
het multifunctioneel centrum Boerderijum.
De architect van de nieuwbouw
nam de vroegere schuren als uitgangspunt.
Dat is duidelijk te zien. De nieuwe
schuren hebben immers óók grote,
laaghangende daken. Eigenlijk zijn het
10 dE boErdErijuM
traditionele Groningse schuren in een
modern jasje.
Het erf van Beijumerweg 19 wordt
aan drie zijden geflankeerd door een
gracht. Het woonhuis is gebouwd in
1912, naar een ontwerp van architect
Pieter Tilbusscher uit Middelstum. Het
oude woonhuis stamde uit de 18e eeuw.
De kapberg achter op het erf werd
gebouwd in 1959. Een kapberg dient
voor de opslag van hooi. De kap is in
hoogte verstelbaar, afhankelijk van de
hoeveelheid hooi die erin wordt opgeslagen.
Voor het woonhuis, in de voortuin,
zou in de middeleeuwen de kerk van
Beijum hebben gestaan. Direct daarbij
lag waarschijnlijk een kerkhof.
7 Beijumerweg 21/23. Tot omstreeks
1983 stonden hier twee voormalige
arbeiderswoningen onder-een-kap,
vandaar de dubbele nummering. Het
pand werd gesloopt omdat het bouwvallig
was. Het huidige huis werd opgeleverd
in 1985.
De vroegere arbeiderswoningen
stonden bij de gemeente te boek als
beeldbepalend. Sloop mocht, maar dan
10
dEEl i boErEn, burGErs, bEijuMErs