You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
NUMMER <strong>35</strong> • LENTE 20<strong>21</strong> | WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL<br />
new<br />
FINANCIAL<br />
MAGAZINE<br />
GELD EN DIENSTVERLENING, ZO KAN HET OOK!<br />
ACTIVATORS<br />
BRANDSTOF VOOR NU<br />
ACADEMY<br />
CHANGE THE GAME<br />
INDRA FRISHERT<br />
BLIJF ALTIJD JEZELF<br />
THERA VAN OSCH<br />
NIEUW ECONOMISCH MODEL<br />
BJÖRN IHLER<br />
NOOIT MEER UTØYA<br />
JAC HIELEMA<br />
DE TEMPELECONOMIE<br />
FEMKE DE JONG<br />
DE GOUDEN REGEL<br />
MINKE HOEKSTRA<br />
HET GROTE(RE) PLAN<br />
THEMA<br />
Nieuwe<br />
economie<br />
JACK COX • KIM CRAMER • FLORIS KLEEMANS • ALEXANDER KOENE • IVO VALKENBURG • CAROLIEN WEGENER
New Financial Forum<br />
Samen bouwen aan<br />
een nieuwe economie<br />
Doel<br />
Vanuit een breed (inter)nationale netwerk van professionals<br />
‘brandstof’ leveren aan mensen, bedrijven en organisaties<br />
om van betekenis te zijn. Kernwaarden: duurzaam,<br />
verantwoord, menselijk.<br />
Visie<br />
Een betekenisvolle bijdrage leveren aan een duurzame,<br />
sociale en inclusieve nieuwe economie, dienstbaar aan de<br />
samenleving.<br />
Ambitie<br />
Met een groot (inter)nationaal professioneel en veelzijdig<br />
netwerk ondersteuning en begeleiding bieden bij onder meer<br />
ondernemerschap, leiderschap, organisatiestructuur, waardering<br />
en financiën. Daarnaast bedrijven en mensen inspireren<br />
om (vervolg)stappen te maken in de nieuwe economie.<br />
What’s in it for us<br />
Wie deelneemt aan het Forum kan ideeën lanceren en<br />
toetsen, kennis en inspiratie opdoen en leren van anderen.<br />
Door samen te bouwen aan een nieuwe economie dragen<br />
we bij aan een gezonde samenleving <strong>voor</strong> onszelf en<br />
toekomstige generaties. Dit kan alleen met jouw hulp.<br />
Bouw mee aan onze nieuwe economie.<br />
De stichting New Financial Forum is<br />
een initiatief van Willem Vreeswijk (tevens<br />
hoofdredacteur VVP). Samen met<br />
Ivo Valkenburg (New Financial Activators)<br />
en Diana Zandbergen (New Financial<br />
Academy) geeft hij uitvoering aan<br />
de doelstellingen van de stichting. Bestuurders<br />
van de stichting zijn: <strong>voor</strong>zitter<br />
Indra Frishert (Dazure) Faisal Setoe<br />
(HDI Global Specialty) en Boudewijn van<br />
Uden (a.s.r.). De Raad van Toezicht bestaat<br />
uit: Amba Zeggen (Risk & Governance),<br />
Robin van Beem (Polis Advocaten)<br />
en Douwe Dijkstra.<br />
Aegon, Allianz, a.s.r., Dazure, De Goudse,<br />
HDI Global Specialty, Lindenhaeghe,<br />
Nationale Waarborg, Turien & Co.,<br />
Univé en Yellowtail zijn partners van de<br />
stichting New Financial Forum. Dankzij<br />
hun support komt de missie van de<br />
stichting een stuk dichterbij: een nieuwe<br />
economie, dienstbaar aan de samenleving.<br />
Bouw mee aan een nieuwe economie en meld je aan<br />
www.newfinancialforum.nl
NIEUWE VOORWOORD<br />
ECONOMIE<br />
Welkom aan boord!<br />
De urgentie om samen te bouwen aan een nieuwe<br />
economie die de samenleving dient, is groter dan<br />
ooit. De stichting New Financial Forum heeft alles<br />
in huis om hier een bijdrage aan te kunnen leveren.<br />
Daarom gooien we het roer om.<br />
Het New Financial Forum heeft de afgelopen<br />
tien jaar samen met alle ambassadeurs en partners hard gewerkt<br />
aan het bevorderen van een nieuwe ethiek in de financiële<br />
dienstverlening. Het Forum heeft een bescheiden doch<br />
wezenlijke bijdrage geleverd aan de cultuurverandering binnen<br />
deze sector. Daar mogen we trots op zijn. Vanaf 20<strong>21</strong> willen<br />
we niet alleen meer naar binnen kijken, maar gaan we<br />
ons gezamenlijke netwerk ook inzetten om mensen, bedrijven,<br />
en organisaties buiten de financiële sector te helpen om<br />
(verdere) stappen te zetten in de nieuwe economie.<br />
Als nieuwe onderdelen van het bestaande Forum voegen<br />
we de New Financial Activators en de New Financial Academy<br />
toe. We blijven inspireren om de nieuwe economie te omarmen.<br />
Dit doen we zoals je van ons gewend bent met nieuwsbrieven,<br />
magazines, learning journeys, (online)events, filmvertoningen<br />
en best practices. Met de New Financial Activators<br />
gaan we mensen en organisaties vanuit de kracht van<br />
ons netwerk actief ondersteunen in die nieuwe<br />
economie. En vanuit de New Financial<br />
Academy bieden we een leeromgeving aan<br />
waarin zelfontwikkeling centraal staat, passend<br />
bij een nieuwe economie. Wegbereiders<br />
en aanspreekpunten zijn respectievelijk Ivo<br />
Valkenburg en Diana Zandbergen. Welkom<br />
aan boord!<br />
De redenen om de activiteiten van het<br />
Forum uit te breiden, mogen duidelijk zijn.<br />
Anno 20<strong>21</strong> kan worden gesteld dat de wereld<br />
“ALLES IN HUIS OM<br />
EEN BIJDRAGE TE<br />
LEVEREN AAN DE<br />
NIEUWE ECONOMIE”<br />
er anders uitziet en dat de rol van de financiële sector aan het<br />
veranderen is. Mede dankzij de coronacrisis worden we met<br />
de neus op de feiten gedrukt. Aan de ene kant wordt alleen<br />
maar duidelijker dat we gezamenlijk een uitdaging hebben<br />
om prangende problemen op te lossen (klimaat, vluchtelingen,<br />
ongelijkheid, racisme, uitsluiting, uitbuiting, armoede).<br />
Aan de andere kant wordt helder waar we echt behoefte aan<br />
hebben (geborgenheid, liefde, frisse lucht, erkenning, veiligheid,<br />
zorgen <strong>voor</strong> elkaar, eerlijkheid en authenticiteit). De coronaperiode<br />
heeft ons wakker geschud. Nu is het tijd om door<br />
te pakken, tot daden te komen.<br />
Niet eerder zijn er vanuit alle lagen van organisaties én<br />
vanuit de samenleving zoveel signalen van bezorgdheid opgevangen<br />
en niet eerder was de roep zo luid om gezamenlijk tot<br />
een duurzame, sociale en inclusieve samenleving te komen.<br />
Het New Financial Forum heeft letterlijk alles in huis om hier<br />
een bijdrage aan te leveren.<br />
De timing is perfect. De urgentie is groter dan ooit, na tien<br />
jaar New Financial Forum is het tijd <strong>voor</strong> een nieuw hoofdstuk<br />
waarin we samen vanuit ons krachtige netwerk actief<br />
gaan bouwen aan de nieuwe economie. Dit themanummer<br />
over ‘De nieuwe economie’ vormt dan ook het perfecte startpunt<br />
van onze nieuwe activiteiten. Samen zetten<br />
we koers richting een nieuwe economie.<br />
Wij zijn er klaar <strong>voor</strong>. Kom je aan boord?<br />
In deze editie leest u alles over de nieuwe<br />
activiteiten van het New Financial Forum.<br />
Daarnaast bieden we volop inspiratie, kennis<br />
inzichten over die nieuwe economie.<br />
Veel inspiratie en leesplezier! n<br />
WILLEM VREESWIJK<br />
willem@newfinancialforum.nl<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 3
COLOFON<br />
NEW FINANCIAL MAGAZINE HÉT PLATFORM<br />
VOOR DE NIEUWE FINANCIËLE WERELD<br />
Een initiatief van Willem Vreeswijk<br />
Nummer <strong>35</strong> van het New Financial Magazine<br />
verschijnt in een oplage van 1500 exemplaren.<br />
UITGEVER/HOOFDREDACTEUR<br />
Willem Vreeswijk 06 10630149,<br />
willem@newfinancialforum.nl<br />
EINDREDACTEUR<br />
Bibi Smissaert, bibi@bluebottle.nu<br />
MEDEWERKERS<br />
Jack Cox, Kim Cramer, Jac Hielema, Minke<br />
Hoekstra, Femke de Jong, Floris Kleemans,<br />
Alexander Koene, Thera van Osch, Ivo<br />
Valkenburg, Diana Zandbergen<br />
INDRA FRISHERT WEES<br />
ALTIJD JEZELF<br />
12 18<br />
THERA VAN OSCH NIEUW<br />
ECONOMISCH MODEL<br />
FOTOGRAFIE<br />
Peter Beemsterboer, Lopke Fotografie, Sanne<br />
Schouwink, Paal Sørensen, Jonatan Svensson<br />
Glad, John de Vilder<br />
UITGAVE VAN<br />
Stichting New Financial Forum,<br />
Wapendragervlinder 29, <strong>35</strong>44 DL Utrecht<br />
BASISIONTWERP EN VORMGEVING<br />
Peter Beemsterboer, www.beemsfoto.nl<br />
ABONNEMENTEN<br />
Een jaarabonnement (vier nummers) op het<br />
New Financial Magazine kost € 44,95, excl<br />
btw. Bedrijfsabonnementen op aanvraag:<br />
willem@willemvreeswijk.com.<br />
REPRODUCTIE<br />
Overname van artikelen, tekeningen, foto’s<br />
e.d. is slechts mogelijk na schriftelijke<br />
toestemming van de Stichting New Financial<br />
Forum<br />
27 34<br />
FLORIS KLEEMANS OUT OF DEBT BJØRN IHLER NOOIT<br />
MEER UTØYA<br />
REALISATIE<br />
Edicola Publishing bv<br />
Postbus 2013, 7420 AA Deventer<br />
info@edicola.nl / www.edicola.nl<br />
COÖRDINATIE<br />
Jolanda Leemhuis<br />
DRUKWERK<br />
Veldhuis Media, Raalte<br />
46 51<br />
KIM CRAMER MERKEN DIE WERKEN CAROLIEN WEGENER BEWUSTE<br />
ECONOMIE<br />
4 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
INHOUD<br />
THEMA NIEUWE ECONOMIE<br />
NEW FINANCIAL FORUM<br />
6 New Financial Forum | Van inspiratie naar actie, Willem<br />
Vreeswijk<br />
22<br />
JAC HIELEMA NIEUWE ECONOMIE<br />
8 New Financial Activators | Mensen en mogelijkheden<br />
verbinden, Ivo Valkenburg<br />
10 New Financial Academy | Wat is je bedoeling?, Diana<br />
Zandbergen<br />
INTERVIEW<br />
12 Wees jezelf in alles wat je doet | Aan de keukentafel van<br />
Indra Frishert (Dazure)<br />
34 Écht luisteren om nieuwe Utøya’s te <strong>voor</strong>komen |<br />
Bjørn Ihler (Khalifa Ihler Instituut)<br />
41<br />
FEMKE DE JONG DE GOUDEN<br />
REGEL<br />
ESSAY<br />
18 Nieuw economisch model <strong>voor</strong> onze toekomst | Thera<br />
van Osch (OQ Consulting)<br />
27 How to get…. out of debt | Floris Kleemans (1Community)<br />
41 Gouden regel <strong>voor</strong> een nieuwe economie |<br />
Femke de Jong<br />
46 Merken die werken aan de economie van de <strong>21</strong> e eeuw |<br />
Kim Cramer en Alexander Koene (BR-ND People)<br />
51 Samen werken aan een bewuste economie | Carolien<br />
Wegener (Wire Group)<br />
55 Het grote(re) plan | advocaat Minke Hoekstra<br />
55<br />
MINKE HOEKSTRA HET GROTE(RE)<br />
PLAN<br />
COLUMN<br />
22 Nieuwe Economie | Jac Hielema (Economy Transformers)<br />
33 Ecologisch Inkomen | Jack Cox (Econsenso)<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 5
NEW FINANCIAL FORUM<br />
SATISH KUMAR:<br />
“TERUG NAAR EEN<br />
ECHTE ECONOMIE.”<br />
Van inspiratie<br />
naar actie<br />
De urgentie om samen te bouwen<br />
aan een nieuwe economie<br />
die de samenleving dient,<br />
is groter dan ooit. Tijd <strong>voor</strong> de<br />
stichting New Financial Forum<br />
om het roer om te gooien en<br />
concreet die nieuwe economie<br />
te helpen bouwen. Van inspiratie<br />
naar actie!<br />
TEKST WILLEM VREESWIJK<br />
Het New Financial Forum<br />
ging in 2010 van start met<br />
een grootschalig event in<br />
Den Haag. Sprekers waren<br />
toen Satish Kumar en Mark<br />
Anielski, twee bijzondere en<br />
wereldberoemde mensen met een missie<br />
om de wereld samen met anderen<br />
elke dag een beetje mooier te maken.<br />
Kumar, oprichter van het vermaarde<br />
Schumacher College: “We dienen<br />
onze houding ten aanzien van de natuur<br />
veranderen, van het toe-eigenen<br />
van de natuur naar een relatie met de<br />
natuur. We zijn pelgrims op deze aarde,<br />
geen toeristen. Als je reist door het<br />
landschap van verlangens, ben je een<br />
toerist. Als je reist door het landschap<br />
van de liefde, ben je een pelgrim.”<br />
Econoom Anielski, grondlegger van<br />
de welzijnseconomie en auteur van de<br />
bestseller Economics of Happiness: Building<br />
Genuine Wealth: “Ik geloof dat de<br />
meeste mensen ernaar streven een leven<br />
te leiden dat hen vreugde schenkt;<br />
een leven vol welzijn. Ik heb een economische<br />
ontwikkelingsagenda en praktische<br />
hulpmiddelen ontwikkeld om<br />
een kader <strong>voor</strong> leven en werk te creëren<br />
dat begint met menselijke ervaring en<br />
waarnemingswelzijn, en waarbij welzijn<br />
centraal staat in elke beslissing en<br />
elke cultuur.”<br />
Deze twee visies vormden in 2010<br />
het fundament onder het New Financial<br />
Forum.<br />
Eind 2014 werd het New Financial<br />
Forum een stichting en deze nieuwe<br />
stap werd gevierd met de vertoning van<br />
de indrukwekkende film The Power of<br />
the Heart van Baptiste de Pape. Er was<br />
veel support en bijval vanuit de financiële<br />
sector. Nagenoeg iedereen was ervan<br />
doordrongen dat een cultuurverandering<br />
binnen de financiële sector<br />
noodzaak was. De financiële sector is<br />
de bloedsomloop van de samenleving.<br />
Als financiële sector hebben we de taak<br />
om die bloedsomloop gezond te maken<br />
én te houden.<br />
De stichting pakte haar rol <strong>voor</strong>tvarend<br />
op. Het inspireerde met magazines,<br />
nieuwsbrieven, learning journeys,<br />
6 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NEW FINANCIAL FORUM<br />
gastcolleges, events, workshops en dialoogsessies.<br />
Na ruim zes jaar kan worden<br />
gesteld dat de stichting New Financial<br />
Forum een bescheiden doch wezenlijke<br />
bijdrage heeft geleverd aan de<br />
cultuurverandering binnen de financiële<br />
sector. So far so good.<br />
CHANGE<br />
Anno 20<strong>21</strong> ziet de wereld er anders uit<br />
en is als gevolg daarvan de rol van de<br />
financiële sector ook aan het veranderen.<br />
Mede dankzij de coronacrisis worden<br />
we met de neus op de feiten gedrukt.<br />
Aan de ene kant wordt alleen<br />
maar duidelijker dat we gezamenlijk<br />
een uitdaging hebben om prangende<br />
problemen op te lossen (klimaat, vluchtelingen,<br />
ongelijkheid, racisme, uitsluiting,<br />
uitbuiting, armoede). Aan de andere<br />
kant wordt helder waar we echt<br />
behoefte aan hebben (geborgenheid,<br />
liefde, frisse lucht, erkenning, veiligheid,<br />
zorgen <strong>voor</strong> elkaar, eerlijkheid en<br />
authenticiteit). De coronaperiode heeft<br />
ons wakker geschud. Nu is het tijd om<br />
door te pakken, tot daden te komen.<br />
De meeste bedrijven – van mkb’ers tot<br />
beursgenoteerde ondernemingen – willen<br />
ook daadwerkelijk stappen zetten.<br />
Bovendien durven ze tegenwoordig ook<br />
hardop uit te spreken dat ze soms niet<br />
weten hoe. Niet eerder zijn er vanuit<br />
alle lagen van organisaties en vanuit<br />
de samenleving zoveel signalen van bezorgdheid<br />
opgevangen en niet eerder<br />
was de roep zo luid om gezamenlijk tot<br />
een duurzame, sociale en inclusieve samenleving<br />
te komen.<br />
De tijd is nu! Dat geldt ook <strong>voor</strong> de<br />
stichting New Financal Forum. Diana<br />
Zandbergen, Ivo Valkenburg en ondergetekende<br />
hebben de handen ineengeslagen<br />
om samen met u tot actie over<br />
te gaan. Uiteraard blijven we doen waar<br />
we goed in zijn: inspireren, de dialoog<br />
zoeken en best practices bieden die laten<br />
zien dat het heel goed anders kan.<br />
En vanuit de kernwaarden samen, duurzaam,<br />
menselijk, vertrouwen en onafhankelijk<br />
gaan we dat ook doen. De stichting<br />
beschikt over een geweldig (internationaal)<br />
netwerk van frisdoeners en dwarsdenkers.<br />
De kracht van dit netwerk van<br />
professionals gaan we bundelen in de<br />
New Financial Academy (Diana Zandbergen)<br />
en de New Financial Activators<br />
(Ivo Valkenburg). Vanuit ons netwerk<br />
gaan we bedrijven, organisaties en personen<br />
actief helpen om een samenleving<br />
te creëren die goed is <strong>voor</strong> mens,<br />
dier en planeet. Samen met u.<br />
We keren terug naar 2010. Op het<br />
event bij de start van het New Financial<br />
Forum zei Mark Anielski: “Onze kwaliteit<br />
van leven zou ongelofelijk anders<br />
zijn als we onze economische beslissingen<br />
zouden baseren op de waarden van<br />
het leven in plaats van puur op financiële<br />
waarden.”<br />
Satish Kumar zei diezelfde dag:<br />
”Geld, kapitaal en economie zijn instrumenten<br />
die <strong>voor</strong> het welzijn en het<br />
geluk van de mensen en de natuur dienen<br />
te zorgen. Als wij deze orde weer<br />
herstellen en onze prioriteiten terugbrengen<br />
in de juiste volgorde, hebben<br />
we weer een echte ‘economie’, een zinvol<br />
management van de wereld.”<br />
We zijn ruim tien jaar verder. Als<br />
New Financial Forum willen we hier<br />
met het Forum, de Academy en de Activators<br />
concreet invulling aangeven. De<br />
tijd is rijp. Doe je mee? n<br />
Meer informatie in de artikelen op de volgende<br />
pagina’s en/of op onze sites:<br />
www.newfinancialforum.nl<br />
www.newfinancialforum.nl/academy<br />
www.newfinancialactivators.org<br />
MARK ANIELSKI:<br />
“BASEER ECONOMISCHE<br />
BESLISSINGEN OP DE<br />
WAARDEN VAN HET LEVEN.”<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 7
NEW FINANCIAL ACTIVATORS<br />
“Het is alleen de mens die<br />
moet betalen om op deze<br />
planeet te wonen. Elke<br />
andere levensvorm leeft<br />
hier volkomen vrij.”<br />
Beeld Jaap Hiddinga.<br />
Mensen en mogelijkheden<br />
verbinden<br />
“Hoe maken we van de Stichting<br />
New Financial Forum (NFF)<br />
een nog krachtiger beweging<br />
van mensen en organisaties die<br />
gezamenlijk bouwen aan meer<br />
menselijkheid, duurzaamheid<br />
en betekenis?” Hierover gingen<br />
we in gesprek met dr. Jaap<br />
Hiddinga, die kwantumfysica<br />
en scheikunde studeerde en<br />
met de oprichting en succesvolle<br />
verkoop van zes bedrijven,<br />
waaronder een brouwerij en een<br />
ingenieursbureau met 149 medewerkers,<br />
het ondernemersbloed<br />
voluit door zijn aderen<br />
voelt stromen.<br />
TEKST IVO VALKENBURG<br />
Corona heeft er<strong>voor</strong> gezorgd<br />
dat zelfs de meest geharde<br />
ceo’s, die alleen <strong>voor</strong> winst<br />
gaan, het nu moeilijk hebben<br />
en overdenken hoe we vanuit<br />
deze maatschappelijke crisis<br />
op wereldformaat weer verder kunnen,<br />
zegt Hiddinga. “Ook <strong>voor</strong> reeds lang<br />
gevestigde bedrijven en organisaties<br />
wordt het steeds lastiger om het hoofd<br />
boven water te houden. Nieuwe<br />
ideeën, projecten, producten en mogelijkheden<br />
vragen om ruimte die er beperkt<br />
lijkt te zijn. De financieel-economische<br />
toestand en de grootste uitdagingen<br />
van deze tijd bij elkaar vragen<br />
om drastische aanpassingen van het tot<br />
nu toe gevoerde beleid. Denk bij<strong>voor</strong>beeld<br />
aan oplossingen buiten de gebaande<br />
paden, een andere manier van<br />
werken, nieuwe business- en verdienmodellen,<br />
andere vormen van menselijke<br />
verbinding etc. Niet eerder worden<br />
er vanuit alle lagen in organisaties zoveel<br />
signalen van bezorgdheid opgevangen.<br />
Het onvervuld potentieel van het<br />
NFF-netwerk is om andere bedrijven en<br />
organisaties actief te gaan helpen en te<br />
begeleiden bij het verkennen, ontwikkelen<br />
en toepassen van nieuwe mogelijkheden.”<br />
VAN PRATEN NAAR DOEN!<br />
“Het financieel-economische systeem is<br />
allesbehalve zaligmakend. Neem alleen<br />
al het uitgangspunt dat de mens moet<br />
betalen om op deze planeet te kunnen<br />
wonen. Elke andere levensvorm leeft<br />
hier volkomen vrij. Heel bijzonder eigenlijk,<br />
maar we hebben er wel mee om<br />
te gaan. Veel mensen ervaren het leven<br />
meer als een nachtmerrie dan een fijne<br />
droom. Ik zie heel veel vraag naar een<br />
betrouwbare, ethische dienstverlening<br />
8 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NEW FINANCIAL ACTIVATORS<br />
<strong>voor</strong> mensen die het moeilijk hebben<br />
of juist oplossingen aandragen die nog<br />
weinig maatschappelijk gehoor krijgen.<br />
Als we <strong>voor</strong>bij de illusie van geld<br />
kijken, dan staat geld eigenlijk in essentie<br />
<strong>voor</strong> een stukje ‘energie’. Datgene<br />
wat het NFF met haar netwerk heel<br />
goed zou kunnen doen is om mensen<br />
op een ander spoor te helpen. Vanuit<br />
het netwerk van het NFF kun je ‘brandstof’<br />
leveren aan mensen, bedrijven en<br />
organisaties die hen financieel-economisch<br />
<strong>voor</strong>uithelpt om van betekenis<br />
te zijn in een nieuwe economie. Die<br />
‘brandstof’ of energie bestaat uit het<br />
toegankelijk maken en overdragen van<br />
haar kennis, ervaring en financiën vanuit<br />
het brede (inter)nationale netwerk<br />
van experts op alle gebieden van de economie.”<br />
PRAKTIJKVOORBEELDEN<br />
“Achter de schermen, heel low profile,<br />
ben ik sinds september 2020 met Ivo<br />
Valkenburg van start gegaan om met<br />
behulp van het NFF-netwerk mensen<br />
en ondernemers, van klein tot groot,<br />
te helpen bij het realiseren van innovatieve<br />
en duurzame ideeën, het oplossen<br />
van problemen en het vinden van<br />
alternatieve financieringsbronnen. Het<br />
is best bijzonder om te zien wat er mogelijk<br />
is met een relatief klein netwerk<br />
van toegewijde mensen die elkaar willen<br />
helpen. We hebben al zeker vijfentwintig<br />
mensen een persoonlijk consult<br />
kunnen geven waarin helder naar<br />
voren komt waartoe ze hier op aarde<br />
zijn. We zijn daarbij meestal ook in<br />
staat geweest om mensen met andere<br />
mensen te verbinden waardoor er<br />
<strong>voor</strong> alle betrokkenen relatief snel een<br />
Financieringsgereed maken van<br />
innovatieve ideeën, bij<strong>voor</strong>beeld<br />
planten die licht genereren.<br />
“ENERGIE GEVEN AAN<br />
MENSEN, BEDRIJVEN EN<br />
ORGANISATIES DIE HEN<br />
FINANCIEEL-ECONOMISCH<br />
VOORUITHELPT”<br />
nieuw hoofdstuk kon worden geopend.<br />
Eigenlijk is er altijd wel een goede doorgang<br />
te vinden vanuit welke situatie<br />
dan ook.”<br />
BEN JIJ AL EEN NEW FINANCIAL ACTIVATOR?<br />
Sta jij er<strong>voor</strong> open om vanuit oprechte betrokkenheid <strong>voor</strong> je medemens, je<br />
wijsheid, professionele kennis en ervaring te delen om ondernemende mensen,<br />
bedrijven en maatschappelijke initiatieven krachtig <strong>voor</strong>uit te helpen?<br />
Wil je gezamenlijk bouwen aan een nieuwe economie? Of heb je zelf behoefte<br />
aan een consult over je eigen rol en betekenis? Neem dan een kijkje op<br />
nl.newfinancialactivators.org en/of neem contact op met Ivo Valkenburg –<br />
ivo@ivovalkenburg.nl (06-25110037)<br />
“Voor een kleinschalige zorginstelling<br />
gaan we op zoek naar ethische investeerders<br />
nadat de zorgverzekeraar om<br />
twijfelachtige redenen de zorgverleningsovereenkomst<br />
heeft opgezegd. We<br />
willen op korte termijn gaan bijdragen<br />
aan het financieringsgereed maken van<br />
innovatieve ideeën, zoals bij<strong>voor</strong>beeld<br />
op het gebied van plantenenergie, klimaatadaptieve<br />
beplanting en het zuiveren<br />
van industriële verfproducten.<br />
Ook zijn we aan de slag om noodlijdende<br />
ondernemers, van de winkel om de<br />
hoek tot grote ondernemingen, te helpen<br />
overleven in een nieuwe realiteit<br />
en met nieuwe regels. Het zijn slechts<br />
een handjevol praktijk<strong>voor</strong>beelden. We<br />
hanteren laagdrempelige tarieven om<br />
het toegankelijk te maken. Een investering<br />
door de betrokkene ervaren we<br />
echter altijd als belangrijk om waarlijk<br />
commitment te krijgen. 10% daarvan<br />
gaat naar het NFF om het netwerk<br />
te kunnen blijven verbinden en onderhouden.<br />
Nu zou het mooi zijn als steeds<br />
meer professionals uit het NFF-netwerk<br />
er<strong>voor</strong> open staan om iets <strong>voor</strong> een ander<br />
te willen betekenen vanuit de eigen<br />
kennis, ervaring en mogelijkheden”, aldus<br />
Hiddinga. n<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 9
NEW FINANCIAL ACADEMY<br />
Op zoek naar je essentie.<br />
Foto: Peter Beemsterboer<br />
Wat is je bedoeling?<br />
Tijdens een boswandeling in het Bergse Bos bij Rotterdam spreek ik<br />
Peter Paul Leutscher van de RedZebraGroup. Samen met zijn partners<br />
zet hij zich in om mensen en organisaties te begeleiden op het<br />
gebied van purpose, leiderschap en performance. Vanuit deze rol<br />
draagt hij ook bij aan het programma Purposeful Personal Leadership<br />
Journey als onderdeel van de New Financial Academy. Tijdens<br />
de wandeling spreken we over het belang van de New Financial<br />
Academy en de hamvraag: wat is je bedoeling?<br />
TEKST DIANA ZANDBERGEN<br />
en in het onderwijs. Hoe heeft dit kunnen<br />
gebeuren? Met elkaar hebben we<br />
een wereld gecreëerd die we ons simpelweg<br />
niet toewensen. Niet de mens<br />
staat centraal, maar systemen die ons<br />
de adem benemen. Vervolgens proberen<br />
we het vanuit crisismanagement<br />
weer recht te breien, maar alle weeffouten<br />
worden er niet uitgehaald. Het worden<br />
er juist meer en iedere dag worden<br />
we hiermee geconfronteerd. We zijn de<br />
verbinding met het leven kwijt.”<br />
We starten ons gesprek<br />
met, hoe kan het ook<br />
anders, de huidige crisis.<br />
“Vanuit een helikopterview<br />
zie je hoe<br />
het overal knarst en<br />
schuurt”, zegt Peter Paul. “Er is al lange<br />
tijd sprake van een systeemcrisis, maar<br />
deze coronatijd heeft dit nog duidelijker<br />
gemaakt. Het vindt op alle niveaus<br />
plaats en in alle sectoren: in de financiële<br />
wereld, bij de overheid, in de zorg<br />
ROOTS<br />
Voorbeelden genoeg. Iedereen kent ze.<br />
Neem bij<strong>voor</strong>beeld de Rabobank met<br />
haar coöperatieve wortels. Het is nog<br />
niet eens zo heel lang geleden dat banken<br />
onderdeel van de samenleving wa-<br />
10 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NEW FINANCIAL ACADEMY<br />
ren. De bankdirecteur kende zijn klanten<br />
en kwam ze ook op straat tegen.<br />
De medewerkers wisten wie Jantje en<br />
Rietje waren. De bank kende de drijfveren<br />
en de zorgen van de klant. Het<br />
klantbelang was het primaire doel,<br />
niet de winst. Dat volgde als je je werk<br />
goed <strong>voor</strong> de klant had gedaan. Pas later<br />
werd geld verdienen het hoogste<br />
doel. De verbinding met de klant raakte<br />
zoek. Het ging alleen nog om zoveel<br />
mogelijk producten te verkopen en om<br />
een zo hoog mogelijke aandeelhouderswaarde<br />
te creëren tegen zo weinig mogelijk<br />
kosten. De kernwaarden vertrouwen<br />
en ondersteunen veranderden in<br />
angst en wantrouwen, met regels, procedures,<br />
protocollen tot gevolg. Terwijl<br />
ziekenhuizen failliet gingen en enorme<br />
bezuinigingen in de zorg doorgevoerd<br />
werden, worden banken overeind gehouden,<br />
omdat ze ‘too big to fail’ zouden<br />
zijn <strong>voor</strong> onze economie. De roep<br />
vanuit de samenleving om echte verandering<br />
is nooit zo groot geweest.<br />
Hoe komen we weer tot de kern<br />
en gaan we weer werken vanuit maatschappelijke<br />
betrokkenheid?, zo vragen<br />
we ons af. “Samen kunnen we het doen,<br />
maar dan moeten we wel actie komen.<br />
Daarom omarm ik het gedachtengoed<br />
van het New Financial Forum en ‘het<br />
doen’ vanuit de New Financial Academy”,<br />
zegt Peter Paul.<br />
BEDOELING<br />
Na zijn carrière bij Marsh, alweer heel<br />
wat jaren geleden, vroeg Peter Paul zich<br />
af: wat is mijn bedoeling? Zijn verhaal<br />
is pakkend en herkenbaar en niet in<br />
een paar woorden op te schrijven. Uiteindelijk<br />
is echter de kernvraag: wie wil<br />
ik zijn en wat wil ik achterlaten? Voor<br />
hem is dat: terug naar mijn essentie.<br />
Peter Paul wil de opkomende zon zijn.<br />
De zon die er<strong>voor</strong> zorgt dat je blij ontwaakt,<br />
energie krijgt om te doen wat je<br />
te doen hebt en die jou en de wereld iedere<br />
dag opnieuw laat beleven op basis<br />
van je unieke talent. Zoals Pablo Picasso<br />
verwoordde: the meaning in life is to<br />
find your gift, the purpose in life is to<br />
give it away.<br />
Peter Paul Leutscher en Diana Zandbergen: “De unieke talenten van mensen laten stromen.”<br />
Iedereen heeft die essentie en ik herken<br />
en doorvoel zijn woorden. Peter Paul en<br />
ik hebben veel met elkaar gemeen. Allebei<br />
willen we graag de unieke talenten<br />
van mensen naar boven halen en laten<br />
stromen. En laat dat nou precies de bedoeling<br />
zijn van de New Financial Academy!<br />
WAAROM?<br />
Het is nu de tijd van doen! Zoals Einstein<br />
zei: ‘The world will not be destroyed<br />
by those who do evil, but by those<br />
who watch them without doing anything.’<br />
Wie het gevoel heeft dat er iets<br />
“WIE VINDT DAT<br />
ER IETS MOET<br />
VERANDEREN, MOET<br />
IN ACTIE KOMEN”<br />
moet veranderen in deze wereld, uiteraard<br />
geldt dit ook vanuit de financiële<br />
sector, zal dus zelf in actie moeten komen.<br />
De New Financial Academy biedt<br />
handvatten om hier vanuit jouw eigen<br />
purpose of bedoeling een bijdrage aan<br />
te leveren, opgebouwd vanuit de thema’s:<br />
hart (purpose), hoofd (kennis) en<br />
handen (vaardigheden).<br />
De Academy zorgt <strong>voor</strong> verbinding<br />
van deze thema’s. We gaan samen ontdekken<br />
hoe je hoofd en je handen je zo<br />
optimaal mogelijk kunnen ondersteunen<br />
bij jouw eigen purpose. Niet gedreven<br />
vanuit een push, maar vanuit jouw<br />
behoefte om je te verbinden en een bijdrage<br />
te leveren aan een nieuwe economie,<br />
die divers is, inclusief en waardevol<br />
<strong>voor</strong> alles en iedereen. De Academy<br />
wil graag alle ruimte bieden aan alle<br />
mogelijke gamechangers van nu. n<br />
Begin vandaag! Kijk op www.newfinancialforum.nl.<br />
Heb je vragen over de New Financial<br />
Academy over het aanbod, programma<br />
of tips? Stuur een mail naar info@newfinancialforum.nl.<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 11
AAN DE KEUKENTAFEL<br />
INDRA FRISHERT:<br />
“WEES LIEF<br />
VOOR ELKAAR.”<br />
12 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
AAN DE KEUKENTAFEL<br />
Wees oprecht, heb vertrouwen in andere mensen, gun de ander<br />
<strong>voor</strong>spoed en geluk, durf je kwetsbaar op te stellen en wees jezelf in<br />
alles wat je doet. Alleen samen kunnen we deze wereld een beetje<br />
mooier maken. Deze visie kenmerkt Indra Frishert (40), commercieel<br />
directeur en mede-eigenaar van Dazure, opgericht in 2008.<br />
Twaalf jaar later is Dazure in de financiële sector nog altijd <strong>voor</strong>loper<br />
als het gaat om eerlijke producten en een menselijk gezicht.<br />
“Eigenlijk is het simpel: we maken alleen producten die we ook aan<br />
onze dierbaren zouden willen verkopen en gaan ervan uit dat wat<br />
ons niet blij maakt een ander ook niet blij maakt.”<br />
Wees jezelf in<br />
alles wat je doet<br />
TEKST WILLEM VREESWIJK | BEELD JOHN DE VILDER & LOPKE FOTOGRAFIE<br />
Dit keukentafelgesprek vindt<br />
wel op een heel bijzondere<br />
plek plaats. Niet aan<br />
haar keukentafel in Breda<br />
maar aan de keukentafel<br />
in Pettneu am Arlberg vlakbij<br />
Sankt Anton in Oostenrijk. Niet ter<br />
plekke helaas, maar via beeldbellen.<br />
Al sinds december 2020 bevindt Indra<br />
zich met haar partner John de Vilder<br />
en vier van hun vijf kinderen in deze<br />
idyllische plek. Hoe valt dat eigenlijk<br />
te rijmen met deze coronatijd? “In september<br />
2019 liet mijn vriend een lang<br />
gekoesterde droom uitkomen, namelijk<br />
de aanschaf van een huis in Oostenrijk<br />
waar hij diverse (vitaliteits)trainingen<br />
en retraites organiseert en bedrijven<br />
en families/vrienden ontvangt, zowel<br />
in de zomer als in de winter. De bergen<br />
lenen zich perfect <strong>voor</strong> al deze doeleinden.<br />
Het is een groepshuis geworden<br />
met een eigen bioscoop, sauna en bar<br />
en het kan rond de 26 tot 30 mensen<br />
huisvesten. Na een lange en intensieve<br />
verbouwingsperiode – een soort ‘Ik<br />
Vertrek 2.0’ – zijn we in januari 2020<br />
opengegaan. Helaas moest ook Haus<br />
Arlberg vanwege het coronavirus vervoegd<br />
weer dicht. Aan zo’n groot huis<br />
is altijd wat te klussen en dus besloten<br />
we de afgelopen kerst- en nieuwjaarsperiode<br />
hier door te brengen. Toen de kinderen<br />
niet naar school konden en we<br />
geen gasten konden ontvangen, besloten<br />
we van de nood een deugd te maken<br />
en zijn we hier, uiteraard in onze<br />
eigen bubbel, gebleven.”<br />
Die eigen bubbel bestaat sinds kort<br />
niet uit vier, maar uit vijf kinderen.<br />
Naast de twee kinderen (14 en 25) van<br />
haar partner uit een vorige relatie hebben<br />
ze samen Finian (9), Tobin (8) en recent<br />
Farrin-Eliou. Die laatste werd op<br />
1 november 2020 geboren, de eerste<br />
dochter in het mannengezin en hiermee<br />
is het gezin volgens Indra weer<br />
in de juiste balans gebracht. Wat haar<br />
tekent, is dat ze een paar dagen later,<br />
met haar dochtertje in een draagdoek,<br />
alweer op kantoor verscheen om een<br />
filmpje op te nemen ten behoeve van<br />
het lustrum van de Positieve Finance<br />
Day in 20<strong>21</strong>, een initiatief van Dazure<br />
en de stichting New Financial Forum.<br />
“Bevallingen gaan mij relatief licht af,<br />
ook al is het tijdens de bevalling ook<br />
echt wel even doorzetten hoor. Dat zie<br />
ik overigens niet als een verdienste,<br />
maar als een <strong>voor</strong>recht.” Er zijn genoeg<br />
landen waarbij dit <strong>voor</strong> vrouwen geen<br />
keuze is, zij moeten wel doorwerken.<br />
En ik vind het gewoon fijn om het zelf<br />
te kunnen bepalen.”<br />
VAN HUIS UIT<br />
Het klinkt makkelijk, maar het wil<br />
niet zeggen dat het Indra allemaal<br />
maar komt aanwaaien. Hun gezamenlijke<br />
eerste zoon werd geboren met de<br />
ziekte van Hirschprung, een ernstige<br />
darmaandoening waarbij er zenuwen<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 13
AAN DE KEUKENTAFEL<br />
in – delen van – de darmwand ontbreken<br />
en de ontlasting zich ophoopt met<br />
alle soms dodelijke gevolgen van dien.<br />
“Het is wel pittig geweest, ja. Hij had direct<br />
na de geboorte hoge koorts, kreeg<br />
allerlei onderzoeken, rugpuncties en<br />
belandde al snel op de intensive care.<br />
Als moeder mocht je in die tijd niet bij<br />
je kind blijven, moest je steeds naar je<br />
eigen kraamafdeling. Maar ik ben in<br />
dat ziekenhuis op een stoel gaan zitten<br />
en ben niet meer weggegaan, wat me<br />
niet door alle zusters in dank werd afgenomen.<br />
Twee maanden later kon hij<br />
worden geopereerd in het Sophia kinderziekenhuis<br />
en is het slechte deel van<br />
de darm weggehaald en het gaat nu wel<br />
goed met hem.”<br />
Deze lastige start heeft er<strong>voor</strong> gezorgd<br />
dat Indra samen met Odette een<br />
eigen kinderopvang is gestart op kantoor.<br />
“Niet alleen <strong>voor</strong> onze eigen kinderen<br />
natuurlijk. Uiteindelijk zaten er<br />
twaalf kinderen en hadden we twee<br />
meiden die drie dagen kinderopvang<br />
deden en twee dagen op de servicedesk<br />
werkten. De beste beslissing ooit. Onze<br />
kinderen hebben het er nog steeds over,<br />
met je collega’s krijg je een andere<br />
band en <strong>voor</strong> bezoek is het super.“<br />
Op de basisschool bleek Finian een<br />
ernstige vorm van dyslexie te hebben.<br />
‘’Hierdoor kwam ik erachter dat ook<br />
scholen op standaarden zijn ingericht.<br />
Finian denkt anders, legt andere verbanden<br />
in zijn hoofd. Hij ziet dat ook zelf<br />
goed in en hij zoekt ook zelf naar oplossingen.<br />
Hij rekent bij<strong>voor</strong>beeld sommen<br />
op een andere manier uit, maar<br />
wel met het juiste resultaat. Bovendien<br />
moet hij er veel harder <strong>voor</strong> werken. We<br />
proberen hem op alle manieren te ondersteunen<br />
om zijn eigen weg te vinden.<br />
Daar krijgt hij zelfvertrouwen van.<br />
En dat zelfvertrouwen maakt hem sterker.<br />
Afwijken van de standaard is niet<br />
altijd makkelijk, maar je hoeft er ook<br />
niet slechter van te worden.”<br />
Ook in andere sectoren ontbreekt<br />
soms de menselijkheid, vindt Indra.<br />
“Het laat mij steeds inzien dat systemen<br />
nooit leidend mogen zijn, dat het<br />
altijd gaat om mensen, dat iedereen<br />
“ALLES WERKT BETER ALS<br />
JE SAMENWERKT”<br />
van waarde is en op zijn eigen manier<br />
‘goed’ en dat je wat je zelf niet fijn vindt<br />
een ander niet moet opleggen. Ikzelf<br />
probeer altijd oplossingen te vinden die<br />
wel recht doen aan individuen.”<br />
VORMING<br />
“Bovenal vormt het je”, aldus Indra. “Alles<br />
wat je in je leven meemaakt, brengt<br />
je tot de mens die je vandaag bent. Ik<br />
ben daar dankbaar <strong>voor</strong>, ook al zie ik<br />
ook dat dingen echt wel anders kunnen.<br />
En als ik dat zie, dan maak ik me<br />
daar sterk <strong>voor</strong>.”<br />
Indra groeide op als oudste van<br />
vier kinderen in het kleine Brabantse<br />
dorp Terheijden, vlak bij Breda. “Het<br />
gezin was en is belangrijk <strong>voor</strong> mijn<br />
ouders en <strong>voor</strong> mij is het dat nu ook.<br />
Mijn moeder wilde dat we elke avond<br />
samen aten en dan namen we de dag<br />
met elkaar door. Ook nu nog proberen<br />
we – uiteraard niet in deze coronatijd<br />
– regelmatig bij mijn ouders samen te<br />
komen, samen te eten en onze verhalen<br />
te delen. Dan heb je het inmiddels<br />
over maar liefst elf kleinkinderen. Wat<br />
ik ook van huis uit heb meegekregen is<br />
lief zijn <strong>voor</strong> elkaar, zelfredzaamheid<br />
en je verantwoordelijkheid nemen. Als<br />
oudste van de vier kinderen diende ik<br />
ook het goede <strong>voor</strong>beeld te geven. Dat<br />
is zeker niet altijd gelukt”, zegt ze met<br />
een glimlach.<br />
“In een relatief groot gezin heb je je<br />
uiteraard aan de nodige regels te houden<br />
en als puber trok ik dat niet. De<br />
regels over hoe het hoorde en de wijze<br />
waarop ik het wilde, botsten met elkaar.<br />
Op mijn zeventiende ben ik dan<br />
ook weggelopen, zonder lange tijd iets<br />
van me te hebben laten horen. Uiteraard<br />
wilde ik laten zien dat ik het allemaal<br />
zelf wel kon. Ik ging op mezelf wonen,<br />
iets waar ik vanaf mijn twaalfde al<br />
over droomde, ging studeren en ging er<br />
nog meer bij werken om het te kunnen<br />
betalen. Dit is een enorme leerschool<br />
geweest en heeft me ook gevormd tot<br />
wie ik nu ben. Uiteindelijk is het allemaal<br />
op zijn pootjes terechtgekomen.”<br />
“Als je het goed bekijkt, willen ouders<br />
niets liever dan dat hun kinderen<br />
gelukkig en gezond zijn, oog hebben<br />
<strong>voor</strong> anderen, dankbaar zijn <strong>voor</strong><br />
wat er is, lief zijn <strong>voor</strong> zichzelf en anderen<br />
en dat ze hun eigen pad volgen<br />
en niet dat van een ander. “Eigenlijk<br />
wens je dit iedereen toe. En dus kun je<br />
er in je werk ook zo in staan. Je hoeft<br />
je niet professioneel en anders te gedra-<br />
Aan de keukentafel<br />
De financiële sector is people’s business,<br />
zo luidt het cliché. Maar wie<br />
zijn de mensen die in de financiële<br />
sector werken? Wat houdt hen bezig,<br />
wat drijft hen, waar lopen ze<br />
echt warm <strong>voor</strong> en wat willen ze de<br />
sector meegeven? Door financieel<br />
dienstverleners aan hun eigen keukentafel<br />
aan het woord te laten over<br />
wat hun echt bezighoudt wil de<br />
stichting New Financial Forum de<br />
financiële sector een menselijk gezicht<br />
geven. Eerdere keukentafelgesprekken<br />
waren er onder meer met<br />
Maarten Edixhoven van Aegon (lente<br />
2018), Sjoerd Laarberg van Allianz<br />
(zomer 2018), Geert Bouwmeester<br />
van de Goudse (herfst 2018), Boudewijn<br />
van Uden van ASR (winter<br />
2018), Marguerite Soeteman-Reijnen<br />
van Aon (lente 2019), Ingrid Visscher<br />
van de Vereende (zomer 2019),<br />
Antoinette Kalkman van Nationale<br />
Waarborg (herfst 2019), Carla Muters<br />
van NHG (winter 2019). Femke<br />
Bakker van Turien & Co./AnsvarIdéa<br />
(lente 2020), Faisal Setoe van HDI<br />
Global Specialty (zomer 2020), Natastja<br />
Naron van Gabriël Financiële<br />
Bescherming (herfst 2020) en Amba<br />
Zeggen van Risk & Governance (winter<br />
2020).<br />
14 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
AAN DE KEUKENTAFEL<br />
gen wanneer je aan het werk bent. Ik<br />
vind dat gek als dat wel zo is. Voor mij<br />
is ‘mens’ zijn – telkens weer proberen<br />
en daarvan te leren – het mooiste. Daar<br />
voel ik me het fijnst bij.”<br />
INZICHT<br />
Op haar negentiende ging Indra werken<br />
in het bedrijf van haar vader, Box Finance.<br />
Een teken dat de familiebanden weer<br />
hersteld waren, maar het was ook een<br />
uitdaging. Indra wilde <strong>voor</strong>al <strong>voor</strong>komen<br />
dat mensen zouden kunnen denken<br />
dat ze als dochter van de baas be<strong>voor</strong>recht<br />
zou worden. Er was maar één<br />
devies: heel erg hard werken. “Ik heb dit<br />
met beide handen aangegrepen. Ik wilde<br />
graag leren, mezelf ontwikkelen en<br />
ben ook weer gaan studeren. Het heeft<br />
ertoe bijgedragen dat ik steviger in mijn<br />
schoenen kon gaan staan.”<br />
Uiteindelijk belandde Indra via de<br />
inkooporganisaties Viaferia en Sterck<br />
bij Afab. “Ik heb er heel veel mogen leren<br />
en ben daar heel dankbaar <strong>voor</strong>.<br />
Ook dit heeft me gevormd. Het heeft er<br />
ook toe geleid dat het <strong>voor</strong> mij heel helder<br />
werd dat ik in mijn werk waarde wil<br />
toevoegen en wil doen waar ikzelf achtersta.<br />
Dat kan gelukkig met Dazure.<br />
HET KAN ANDERS<br />
Het begon in 2008 met de gedachte ‘het<br />
moet ook anders kunnen’. En anders<br />
zijn ze. De ontwikkelaar en aanbieder<br />
van overlijdensrisico- en inkomensverzekeringen<br />
heeft een vrouwelijke directie,<br />
de meeste werknemers zijn vrouw,<br />
er worden alleen producten aangeboden<br />
die ze ook hun familie zouden aanraden<br />
en het bedrijf staat <strong>voor</strong> waar ze<br />
in geloven: eerlijkheid, rechtvaardigheid<br />
en vertrouwen. ”Bedrijven in de financiële<br />
sector zijn er in de eerste plaats<br />
<strong>voor</strong> hun klanten en zijn er niet om zoveel<br />
mogelijk producten te verkopen of<br />
zo veel mogelijk aandeelhouderswaarde<br />
te creëren. Dat is in onze sector lang<br />
niet altijd vanzelfsprekend geweest en<br />
is soms nog niet. Wij willen er echter<br />
<strong>voor</strong> de klant zijn en willen een bijdrage<br />
leveren aan een betere samenleving.<br />
Dat doen we met ons werk. We spreken<br />
Eén dag <strong>voor</strong> de geboorte van dochter Farrin-Eliou.<br />
verzekeraars er bij<strong>voor</strong>beeld ernstig op<br />
aan als de regels leidend zijn en niet de<br />
menselijke maat. Regels zijn in het leven<br />
geroepen om bij<strong>voor</strong>beeld fraude te<br />
<strong>voor</strong>komen en niet om zo weinig mogelijk<br />
te hoeven uitkeren.”<br />
Ook vindt Dazure het vreemd dat alleen<br />
nieuwe klanten in de financiële<br />
sector profiteren van premiedalingen.<br />
“Het is raar dat nieuwe klanten worden<br />
gelokt met allerlei prijs<strong>voor</strong>delen, terwijl<br />
loyale klanten een hogere premie<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 15
AAN DE KEUKENTAFEL<br />
betalen. De wereld op zijn kop en daar<br />
hebben we <strong>voor</strong> onze klanten verandering<br />
in gebracht.”<br />
Dazure wil er graag op veel gebieden<br />
<strong>voor</strong> anderen zijn. “Zo heeft Dazure<br />
in het verleden onder meer de Voedselbank<br />
ondersteund, Bingo’s verzorgd<br />
en kerstbomen opgetuigd bij een verzorgingshuis<br />
<strong>voor</strong> mensen met Korsakov.<br />
Ook koken ze <strong>voor</strong> de stichting<br />
SMO, waar daklozen en bijna daklozen<br />
een warme maaltijd kunnen halen.. Dazure<br />
probeert hierin, net als in het gewone<br />
werk, vaak net even een andere<br />
invalshoek te kiezen. Zo vroeg Dazure<br />
vorig jaar aan relaties of ze niet iemand<br />
kenden die wat extra steun kon gebruiken.<br />
Aan deze mensen stuurde Dazure<br />
vervolgens een kerstpakket.<br />
Ook doet Dazure dit jaar mee met<br />
‘de Baas <strong>voor</strong> Morgen’ van de stichting<br />
JINC. “Een leerling neemt dan een dag<br />
het roer over van je bedrijf. Kinderen<br />
met relatief veel armoede proeven die<br />
dag aan beroepsmatig succes. Prachtig<br />
om te doen. Ieder kind heeft talent. Dit<br />
geeft hen zelfvertrouwen en ze doen<br />
waardevolle contacten op. JINC staat<br />
<strong>voor</strong> een samenleving waar je achtergrond<br />
niet je toekomst bepaalt. Dat vinden<br />
wij ook belangrijk en daarom doen<br />
we mee.”<br />
Dazure is ook al jaren betrokken bij<br />
de stichting New Financial Forum, waar<br />
Indra bestuurs<strong>voor</strong>zitter van is. “Het Forum<br />
staat <strong>voor</strong> een menselijke financiële<br />
dienstverlening en wil een bijdrage<br />
leveren aan een nieuwe economie. Dat<br />
past als een jas. Het Forum biedt ongelooflijk<br />
veel inspiratie en positieve energie<br />
en laat daadwerkelijk zien dat alles<br />
beter werkt als je samenwerkt. Samen<br />
organiseren we al jaren de Positive Finance<br />
Day en we hopen op <strong>21</strong> september<br />
het lustrum van deze mooie, betekenisvolle<br />
dag te mogen vieren.”<br />
“ALLES WAT JE IN JE LEVEN MEEMAAKT, HEEFT EEN<br />
BIJDRAGE GELEVERD AAN DE PERSOON DIE JE NU BENT”<br />
Indra geeft haar team een grote pluim.<br />
“Alleen met en door hen lukt het ons<br />
om met een sterk groeiende portefeuille<br />
het serviceniveau hoog te houden. En<br />
we komen er samen doorheen met humor,<br />
sport en bij<strong>voor</strong>beeld een online<br />
bierproeverij. Juist nu in coronatijd is<br />
het belangrijk om te weten hoe iedereen<br />
in zijn vel zit. Je let op vereenzaming,<br />
maar ook op stressfactoren. Mensen<br />
die kleine kinderen thuis hebben,<br />
hebben het gewoon extra zwaar. Omdat<br />
wij dit zelf ook ervaren, hebben we<br />
meteen aangegeven dat we al blij zijn<br />
als men zestig procent van het werk afkrijgt.<br />
Ook proberen we regelmatig met<br />
elkaar te bellen. Je probeert er juist nu<br />
<strong>voor</strong> elkaar te zijn.”<br />
Indra vormt samen met Odette Bakker<br />
de directie van Dazure. Ook Odette<br />
was vanaf het begin bij de oprichting<br />
van Dazure betrokken. “We zijn heel<br />
verschillend, maar vormen als ying en<br />
yan een echte eenheid. Odette is heel<br />
praktisch, let op de concrete uitvoering<br />
en op de details en ben ik meer van de<br />
grote lijnen, fanatiek en vastberaden.<br />
Waar we niet in verschillen is hoe we<br />
in het leven staan. We zijn niet anders<br />
in ons werk dan thuis. We willen overal<br />
volledig onszelf zijn en hopen dat iedereen<br />
dat kan zijn. We geloven in mensen,<br />
in hun oprechtheid en ook in hun<br />
kwetsbaarheid. Mensen maken fouten,<br />
maar samen kom je er altijd wel uit.” n<br />
16 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
– e s s a y –<br />
Nieuw economisch model<br />
<strong>voor</strong> onze toekomst<br />
Midden in de vierde Industriële Revolutie vaart ons snel veranderende economisch systeem<br />
nog altijd op het oude economische model, waarvan het grondpatroon is gelegd tijdens<br />
de eerste en tweede Industriële Revolutie. Alsof het kompas van een stoomschip nog<br />
steeds bruikbaar is <strong>voor</strong> het besturen van computers. Welke veranderingen zijn er nodig<br />
in de economie opdat de vierde Industriële Revolutie bijdraagt aan een vreedzame, rechtvaardige<br />
en inclusieve samenleving, waarin de zorg <strong>voor</strong> mens en milieu centraal staan?<br />
TEKST THERA VAN OSCH<br />
| BEELD IVANIA CARPIO VAN OSCH<br />
Het centrale kompas van het huidige neoliberaal<br />
economisch denken is het paradigma van de economische<br />
mens. Met de vierde Industriële Revolutie<br />
wordt het paradigma van de autonome rationele<br />
consument geheel om zeep geholpen. Big<br />
Tech met gigantische hoeveelheid data over menselijk<br />
gedrag laat zien dat mensen geen eendimensionale rationele<br />
consumenten zijn en dat emoties, gemoedstoestanden,<br />
idealen, idolen, machtsverhoudingen, spiritueel bewustzijn,<br />
en andere ervaringen van invloed zijn op het consumentengedrag.<br />
Dankzij sociale media delen de mensen deze ervaringen.<br />
Het Algoritme heerst.<br />
HEERSCHAPPIJ VAN ALGORITMES<br />
Nu gebruiken productiebedrijven algoritmes om hun winst<br />
te maximaliseren door vergroting van de omzet en verlaging<br />
van de kosten. Ongemerkt worden grote hoeveelheden gegevens<br />
en beeldmateriaal over ons verzameld en door computers<br />
verwerkt, waaruit vervolgens ons ‘profiel’ kan worden<br />
vastgesteld en ons gedrag kan worden <strong>voor</strong>speld.<br />
Door het gebruik van algoritmes kunnen beslissingen<br />
worden geautomatiseerd. Door het verzamelen en analyseren<br />
van informatie over het gedrag van miljoenen mensen kunnen<br />
computers de behoeften van (potentiële) klanten <strong>voor</strong>spellen,<br />
zelfs <strong>voor</strong>dat ze zelf hiervan bewust zijn.<br />
Automatisering van besluitvorming met <strong>voor</strong>spellende<br />
algoritmes kan nuttig zijn, het leven van mensen vergemakkelijken,<br />
en tijd uitsparen. Maar er zitten ook gevaren aan,<br />
wanneer <strong>voor</strong>oordelen mee sluipen in de programmering,<br />
waardoor het gebruik van algoritmes kan leiden tot institutionalisering<br />
van discriminatie en etnisch profileren van bepaalde<br />
groepen van de bevolking.<br />
Uiteindelijk wordt ons leven zelf koopwaar in handen van<br />
een paar Big Tech giganten die onze persoonsgegevens verzamelen,<br />
vermarkten en daarmee grote winsten maken. Hoe<br />
vrij is de vrije markt dan nog?<br />
TOEZICHTSKAPITALISME<br />
De econome Shoshana Zuboff van de Harvard Business School<br />
beschrijft in haar boek ‘The Age of Surveillance Capitalism’ hoe<br />
mensen die gebruik maken van sociale media in feite ‘grondstof’<br />
zijn <strong>voor</strong> mediagiganten. Het Toezichtkapitalisme houdt<br />
toezicht op de gebruikers van sociale media en eigent zich<br />
alle gedeelde menselijke ervaringen toe om te gebruiken als<br />
grondstof <strong>voor</strong> computerprogramma’s die hieruit algoritmes<br />
produceren die het gedrag <strong>voor</strong>spellen. Deze data zijn eigen-<br />
18 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
dom van het bedrijf. Voor een deel worden ze gebruikt <strong>voor</strong><br />
verbetering van de digitale dienstverlening en <strong>voor</strong> deel <strong>voor</strong><br />
de marketing.<br />
In de concurrentiestrijd om een groot marktaandeel te<br />
veroveren en de winst te maximaliseren, zijn mediagiganten<br />
genoodzaakt steeds meer informatie aan mensen te onttrekken<br />
om hun gedrag beter te kunnen <strong>voor</strong>spellen. Zuboff<br />
noemt dit ‘de noodzaak van extractie’ van het toezichtskapitalisme.<br />
Doordat de surveillance economie in de eerste plaats<br />
functioneert volgens de logica van het kapitalisme, zal het<br />
in de kern streven naar kapitaalsaccumulatie en het economisch<br />
rationaliteitsprincipe toepassen. Dat wil zeggen, het<br />
vergaren van persoonsgegevens (grondstof) tegen de laagst<br />
mogelijk kosten, en het verwerken hiervan tot winstgevende<br />
producten of diensten.<br />
Het surveillance Kapitalisme is dus geen ‘nieuwe economische<br />
orde’, maar eerder een ‘nieuwe manifestatie’ van het<br />
kapitalisme. Het voltrekt zich sluipenderwijs en stap <strong>voor</strong><br />
stap, zodat mensen eraan gewend raken dat hun persoonlijke<br />
gegevens worden onttrokken en gebruikt <strong>voor</strong> andere doeleinden.<br />
Het uiteindelijke doel, namelijk het onttrekken van<br />
persoonlijke gegevens, blijft onaangetast. Er worden alleen<br />
nieuwe strategieën bedacht <strong>voor</strong> het bereiken van dit doel.<br />
THERA VAN OSCH: “DE VIERDE<br />
INDUSTRIËLE REVOLUTIE BIEDT KANSEN<br />
VOOR EEN ECONOMISCHE RESET.”<br />
Het gaat daarbij niet alleen om schaalvergroting (economics of<br />
scale), maar ook om vergroting van de reikwijdte van economisch<br />
handelen (economics of scope). Zuboff verwijst hiermee<br />
naar het proces, waarbij gegevens niet alleen onttrokken worden<br />
aan online-activiteiten, maar ook aan het offline leven<br />
van mensen. Dingen worden verbonden met internet om gegevens<br />
te kunnen verzamelen. Met de Internet of Things, die<br />
verkocht worden om ons leven ‘te vergemakkelijken’, zoals<br />
matrassen, koelkasten, of camera’s met een chip <strong>voor</strong> internetverbinding,<br />
kan in principe alles worden afgetapt. Onze<br />
stem, gezichtsuitdrukkingen, slaapgewoontes, gedrag in het<br />
verkeer, kijkgedrag op tv, eetgewoontes, tot en met onze intieme<br />
ervaringen kunnen worden gescand, geanalyseerd, en<br />
opnieuw vervaardigd in <strong>voor</strong>spelbare gedragsmodules, die in<br />
de surveillance economie lucratief zijn.<br />
Met ‘deep learning’ kunnen computerprocessen niet alleen<br />
ons gedrag <strong>voor</strong>spellen, maar het ook manipuleren en in<br />
bepaalde richtingen duwen. Zuboff noemt als <strong>voor</strong>beeld het<br />
spelletje ‘Pokémon Go’ van het bedrijf Niantic, dat gebruik<br />
THERA VAN OSCH<br />
Thera van Osch is econoom, gender expert en onafhankelijke<br />
consultant. Ze is directeur van OQ Consulting BV,<br />
onderneemster van Conferentie Hotel World House (Wetten,<br />
Duitsland) en alleenstaande (groot)moeder van twee<br />
kinderen en een kleinkind.<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 19
NIEUWE ECONOMIE<br />
maakt van Google Maps, en toegang heeft tot de camera, de<br />
contacten, en audiogegevens van het computerspelletje, zodat<br />
gamers kunnen worden gevolgd en rondgeleid op straat.<br />
Daardoor kunnen de spelers ook naar specifieke plekken worden<br />
geleid, zoals naar pizzeria’s, parken of theehuizen.<br />
Deze digitale architectuur heeft ook impact op de wereldpolitiek<br />
en kan de democratie ondermijnen door het verspreiden<br />
van leugens en het manipuleren van kiezers. Potentieel<br />
ligt het gevaar op de loer dat gegevens in handen vallen<br />
van totalitaire regimes.<br />
Iedereen die actief is op internet heeft een algoritme. Dat<br />
wordt automatisch gegenereerd door zoekmachines. Voor je<br />
het weet zit je in een bubbel en krijg je steeds meer van dezelfde<br />
soort informatie <strong>voor</strong>geschoteld. De bubbel rondom de<br />
twitterende president Trump kon jarenlang groeien, omdat<br />
Twitter en Facebook zijn account faciliteerden en daaraan<br />
veel konden verdienen. Pas toen het uit de hand liep met de<br />
bestorming van het Capitol op 6 januari 20<strong>21</strong>, besloot de top<br />
van Twitter en Facebook het account van Trump te sluiten,<br />
mede onder druk van verontruste klanten en bedrijven die<br />
dreigden met stopzetting van hun advertenties.<br />
Dit toont aan dat de democratie op twee manier ondermijnd<br />
wordt: enerzijds door demagogen, geheime diensten<br />
“DE LEVENS-ESSENTIËLE THUISECONOMIE<br />
WORDT DE NIEUWE BASIS VAN DE ECONOMIE”<br />
(zoals hackers die verkiezingen willen beïnvloeden), of verspreiders<br />
van samenzweringstheorieën (zoals de angst zaaiende<br />
QAnon). Anderzijds door de ceo’s van mediagiganten<br />
die eigenaar zijn van de digitale architectuur en die uiteindelijk<br />
de macht hebben om een twitterende president het zwijgen<br />
op te leggen door zijn account te sluiten. Deze ceo’s beschikken<br />
over meer macht dan regeringen.<br />
ROBOTISERING VAN DE ARBEID<br />
In ons huidig economisch model heeft arbeid pas waarde<br />
wanneer het een prijs heeft op de markt. Op de arbeidsmarkt<br />
en in onderhandelingen tussen werkgevers en werknemers<br />
komt de prijs van arbeid tot stand. De maatschappelijke status<br />
van een persoon hangt samen met de hoogte van haar of<br />
zijn ruilwaarde op de arbeidsmarkt. Mensen zonder betaalde<br />
baan staan onderaan de maatschappelijke ladder.<br />
Door inzet van robots en AI neemt de productiviteit van<br />
bedrijven toe en gaan banen verloren. Uiteindelijk blijft een<br />
kleine elite van hoogopgeleide mensen over die nog werk<br />
hebben in het productiesysteem van de vierde Industriële Revolutie.<br />
Indien we doorgaan op de <strong>voor</strong>onderstellingen van het<br />
oude economische model zal dit leiden tot een verdere tweedeling<br />
van de samenleving, met toenemende inkomensongelijkheid<br />
tussen de kleine elite van hoogopgeleiden en de<br />
grote massa van werklozen en werkzoekenden wiens banen<br />
zijn vervangen door slimme machines. De arbeidskosten van<br />
bedrijven zullen dalen, waardoor de overheid loonbelasting<br />
gaat mislopen. Dit systeem wordt op den duur onhoudbaar,<br />
20 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
aangezien de overheid niet meer in staat zal zijn het oude<br />
stelsel van sociale zekerheid in stand te houden. Reden <strong>voor</strong><br />
Bill Gates, die met Microsoft een cruciale rol speelt in de vierde<br />
Industriële Revolutie, om te pleiten <strong>voor</strong> belastingheffing<br />
op robots.<br />
Het economisch denkkader zit echter vast aan het oude<br />
mensbeeld dat is ontstaan tijdens de eerste Industriële Revolutie.<br />
Vanaf die tijd gingen werkgevers menselijke ijver meten<br />
in termen van productiviteit. De onzekerheid en angst<br />
wegens het verdwijnen van banen als gevolg van de vierde Industriële<br />
Revolutie, leidt ertoe dat veel mensen in een identiteitscrisis<br />
raken, het gevoel hebben dat hen onrecht is aangedaan,<br />
en hier<strong>voor</strong> zondebokken zoeken.<br />
De grootste blinde vlek is de totale onzichtbaarheid van<br />
waarden die niet te koop te zijn: aandacht, liefde, ondersteuning<br />
en zorg. Huishoudelijke arbeid, opvoeden van kinderen,<br />
vrijwilligerswerk, en mantelzorg tellen niet mee in het BNP<br />
en worden dus niet meegeteld in de economische statistieken.<br />
Dit is het centrale probleem van de vierde Industriële<br />
Revolutie. We moeten af van dit eendimensionale verouderde<br />
mensbeeld. Deze tijd, waarin mensen veel meer zijn gaan<br />
thuiswerken, biedt juist kansen <strong>voor</strong> een meer holistisch<br />
mensbeeld en spirituele transformatie in een samenleving<br />
waarin ieder mens telt.<br />
NIEUWE ECONOMIE<br />
De vierde Industriële Revolutie biedt kansen <strong>voor</strong> een economische<br />
reset en het ontwikkelen van een nieuw inclusief economisch<br />
model dat gebaseerd is op mensenrechten en zorg<br />
draagt <strong>voor</strong> mens en planeet. Enkele suggesties die wellicht<br />
aanzetten kunnen geven <strong>voor</strong> de ontwikkeling van een nieuw<br />
economisch model <strong>voor</strong> de toekomst.<br />
1. Mensbeeld<br />
Vervang het paradigma van de ‘homo economicos’ door ‘caring<br />
human being’. Niet de ‘ruilwaarde’ van de mens op de<br />
arbeidsmarkt is bepalend <strong>voor</strong> de positie van de mens in het<br />
economisch systeem, maar respect <strong>voor</strong> de mensenrechten is<br />
bepalend <strong>voor</strong> economisch handelen en geldt <strong>voor</strong> elk mens<br />
ongeacht leeftijd, sekse, capaciteit, achtergrond, kleur, etniciteit,<br />
religie, of andere identiteiten.<br />
Mensen zijn geen algoritmes. Het toe-eigenen van persoonlijke<br />
gegevens is een schending van de menselijke integriteit<br />
en is daarom niet toegestaan. Mensen krijgen zelf controle<br />
over de eigen data en bepalen zelf wat zij hiermee willen<br />
doen.<br />
“ECONOMISCHE GROEI WORDT DE GROEI VAN<br />
NATUURLIJKE EN MENSELIJKE RIJKDOM”<br />
2. Economische waarden<br />
Tijd en Milieugebruiksruimte (MGR) worden de nieuwe economische<br />
waarden. De prijs van producten wordt uitgedrukt<br />
in MGR. De aarde en de natuurlijke rijkdom wordt de basis<br />
<strong>voor</strong> het toekomstig ruilsysteem, dat daardoor wordt gekoppeld<br />
aan de logica van een natuurlijk en sociaal cultureel systeem.<br />
De waarde van een product of dienst wordt bepaald<br />
door de MGR.<br />
Met de overname van menselijke arbeid door robots en<br />
AI wordt betaalde arbeid steeds minder relevant in het economisch<br />
systeem. Mensen krijgen steeds meer tijd <strong>voor</strong> zichzelf<br />
en <strong>voor</strong> elkaar. Het onderscheid tussen betaalde en onbetaalde<br />
arbeid valt weg. Mensen zijn vrij hun leven te wijden<br />
aan de arbeid die het meest betekenisvol is in hun leven. Economische<br />
groei wordt dan groei van natuurlijke en menselijke<br />
rijkdom.<br />
3. Thuiseconomie<br />
De scheiding tussen productie- en consumptiehuishoudingen<br />
valt weg. Dankzij technologische ontwikkelingen kan<br />
een groot deel van de economie worden gedecentraliseerd, zoals<br />
duurzame energie, virtuele dienstverlening, en vele andere<br />
taken in de thuiseconomie. De levens-essentiële thuiseconomie<br />
wordt de nieuwe basis van de economie, die naast<br />
consumeren ook goederen en diensten aanbieden, terwijl de<br />
grotere bedrijven in dienst staan van de productie- en consumptiebehoeftes<br />
in de thuiseconomie.<br />
4. Universeel Basisinkomen<br />
De technologische veranderingen kunnen de levensstandaard<br />
van de hele mensheid verbeteren indien er een rechtvaardige<br />
verdeling komt van de bronnen van bestaan, gekoppeld aan<br />
de grenzen van de aarde. Elke aardbewoner krijgt een basisinkomen<br />
gebaseerd op een Fair Earth Share (FES). Dat is gelijk<br />
aan de totale oppervlakte van productief land, gedeeld door<br />
het aantal inwoners.<br />
Met de blockchain technologie wordt de ‘FES’ maandelijks<br />
verdeeld onder alle wereldbewoners. Banken worden overbodig.<br />
Het doel van het economisch handelen is het bevorderen<br />
dat de mensheid meer tijd krijgt <strong>voor</strong> het bouwen aan een gelukkiger<br />
leven, binnen de grenzen van hun ’FES’ gaan leven<br />
en dat de technologische vernieuwingen hieraan bijdragen.<br />
5. Democratie<br />
Decentralisatie van de economie creëert meer mogelijkheden<br />
<strong>voor</strong> controle van productieprocessen op lokaal niveau. Participatieve<br />
democratie met zelfbestuur op lokaal niveau is een<br />
belangrijk element van de inclusieve samenleving, die elke<br />
inwoner de kans geeft mee te beslissen over de eigen directe<br />
omgeving en versterkt de representatieve democratie. Controle<br />
over de sociale media ligt niet langer in handen van de<br />
ceo’s van grote mediabedrijven, maar komt onder democratische<br />
controle te staan. n<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | <strong>21</strong>
COLUMN<br />
Nieuwe economie<br />
“Nieuwe economie is eigenlijk oude economie, maar dan van binnenuit en<br />
onderaf”, aldus Jac Hielema van Economy Transformers. Voor het New<br />
Financial Magazine schrijven Jac en Damaris Matthijsen afwisselend een<br />
column over actuele vraagstukken in tijden van transformatie.<br />
TEKST JAC HIELEMA | BEELD SANNE SCHOUWINK<br />
Het oude economie bedoel ik, de economie van het Babylonië,<br />
Soemerië of het oude Egypte, de zogenoemde<br />
tempeleconomieën, die nog tot zo’n 800 jaar <strong>voor</strong><br />
Christus functioneerden. Geld zoals wij dat nu kennen,<br />
bestond nog niet. Wat mij betreft een bewijs<br />
dat economie ‘an sich’ niets met geld te maken heeft. Want<br />
economie bestaat al zolang mensen <strong>voor</strong> elkaar broden bakken,<br />
kleren naaien en appels plukken, terwijl geld in de huidige<br />
vorm ‘slechts’ zo’n driehonderd jaar oud is.<br />
Wat was economie in het oude Egypte? Wat is de reële<br />
economie eigenlijk vandaag de dag nog steeds? En wat zal de<br />
nieuwe economie in de toekomst altijd blijven?<br />
Economie is niets meer en niets minder dan het produceren,<br />
distribueren en consumeren van economische waarden<br />
die <strong>voor</strong>zien in de materiële behoeften van de mens. Economie<br />
is dus het verbouwen, verdelen en verorberen van groente<br />
en fruit, het maken, verkopen en gebruiken van kasten,<br />
stoelen en tafels en het weven van stoffen, er kleren van maken,<br />
die verhandelen en dragen tot ze zijn versleten.<br />
Het hele afstemmen van aanbod op vraag, van capaciteit<br />
op behoefte, daar is geen euro of dollar <strong>voor</strong> nodig. Wel overzicht,<br />
inzicht en begrip.<br />
TEMPELECONOMIEËN<br />
En dat had de Farao destijds. Hij (of zij, denk aan Hatsjepsoet)<br />
en zijn (of haar) priesters stemden productie op consumptie<br />
af. Zij bepaalden wie wat en hoeveel moesten produceren, opdat<br />
iedereen werd <strong>voor</strong>zien in zijn of haar behoeften. Vanuit<br />
de tempel. Vandaar de naam: tempeleconomieën. Van buiten- en<br />
bovenaf dus. Het oude Egypte was in zekere zin een centraal<br />
geleide economie. En omdat de Farao en de priesters op een<br />
gegeven moment het overzicht dreigden te verliezen, voerden<br />
zij geld in de vorm van boekhouding in. Dus niet als ruilmiddel.<br />
Dat werd pas in de derde eeuw <strong>voor</strong> Christus in Egypte<br />
geïntroduceerd toen het al lang een onderdeel van het Romeinse<br />
Rijk was. Niet geld als krediet, wat iets is van onze<br />
moderne tijd, maar geld als zuivere boekhouding. Om bij te<br />
houden wat er werd geproduceerd en geconsumeerd. En om<br />
de <strong>voor</strong>raden te beheren.<br />
Alle kleitabletten die zijn opgegraven in <strong>voor</strong>malig Babylonië,<br />
Soemerië en het oude Egypte zijn <strong>voor</strong>al boekhoudingen<br />
van tempeleconomieën.<br />
De gewone mens in het oude Egypte produceerde wat<br />
hem werd opgedragen met behulp van de aan hem toegewezen<br />
inputfactoren: grond en grondstoffen, vruchtbaar land<br />
langs de oever van de Nijl, hout om meubels van te maken of<br />
riet om manden van te vlechten; arbeidskrachten, leerlingen<br />
en gezellen (geen slaven, want die werden ingezet om de piramiden<br />
en de tempels te bouwen) en kapitaal, in de vorm van<br />
weefgetouwen om stoffen te weven, ploegen om akkers te bewerken<br />
of boten om de Nijl te bevissen.<br />
Merk op dat in het oude Egypte de productiefactoren<br />
grond, arbeid en kapitaal zelf niet tot de economie behoorden.<br />
Die werden beheerd door de Farao en de priesters die de uitwisseling<br />
en de toewijzing ervan verzorgden.<br />
Eens in de zoveel tijd bracht de gewone Egyptenaar zijn<br />
productie naar de tempel (de markt). De mandenmaker<br />
kwam dan met zijn manden bij de poort waar een priester<br />
met een kleitablet of papyrusrol stond. Deze noteerde wat de<br />
mandenmaker bracht naar het altaar (de marktkraam) van<br />
de mandenmakers op het tempelplein. Vervolgens nam deze<br />
mandenmaker van de altaren van de andere gewone Egyptenaren<br />
alles wat hij nodig had om met zijn naasten van te<br />
leven tot hij weer opnieuw zijn quotum manden had geproduceerd.<br />
Hij nam niet meer, het zou toch maar bederven; hij<br />
nam ook niet minder, want dan kwam hij tekort; hij nam<br />
22 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
COLUMN<br />
JAC HIELEMA:<br />
“GELD ZAL IETS ZIJN<br />
DAT TIJDELIJK NODIG<br />
IS GEWEEST.”<br />
precies wat hij en zijn naasten nodig hadden. Daarmee verliet<br />
hij de tempel, passeerde wederom de priester die ook noteerde<br />
in zijn boekhouding wat de man had meegenomen en<br />
vervolgens keerde de man terug naar huis met alle benodigde<br />
levensmiddelen.<br />
En zo functioneerde de economie in het oude Egypte, vanuit<br />
de tempel geleid, van buiten- en bovenaf dus.<br />
WERELDWIJDE ECONOMIE<br />
In onze tijd bestaat de reële economie nog steeds uit het<br />
produceren, distribueren en consumeren van economische<br />
waarden die <strong>voor</strong>zien in materiële behoeften. Tegelijkertijd is<br />
er veel veranderd sinds het oude Egypte.<br />
ACTUELE VRAAGSTUKKEN<br />
Damaris Matthijsen en Jac Hielema van Economy Transformers<br />
schrijven <strong>voor</strong> het New Financial Magazine afwisselend<br />
een column over actuele vraagstukken met<br />
betrekking tot het financiële systeem, de uitwisseling<br />
en toewijzing van productiemiddelen, zin en betekenis<br />
van geld, eigendom, waarde en aarde. Altijd vanuit het<br />
streven naar een mens- en aarde-waardige samenleving<br />
op basis van liefde en vertrouwen. Reacties zijn welkom!<br />
Meer informatie over Economy Transformers, zie www.<br />
economytransformers.nl; meer informatie over intuïtief denken<br />
& handelen, zie www.jachielema.nl. Jac Hielema is tevens<br />
als docent verbonden aan de New Fiancial Academy<br />
(zie elders deze uitgave): www.newfinancialforum.nl.<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 23
COLUMN<br />
Enerzijds zijn de mensen geïndividualiseerd. Ze willen zich<br />
niet meer van buiten- en bovenaf laten vertellen wie ze zijn<br />
en wat ze moeten produceren en consumeren. Nee, ze willen<br />
hun identiteit en wat ze doen en laten van binnenuit bepalen.<br />
Vrij willen ze zijn.<br />
Anderzijds is de economie geglobaliseerd. De afzonderlijke<br />
economieën van Babylonië, Soemerië en het oude Egypte<br />
zijn in een langdurig (en zeer gewelddadig) proces met de afzonderlijke<br />
economieën in de rest van de wereld samengesmolten<br />
tot één wereldwijde economie. Met als resultaat dat<br />
alle afzonderlijke mensen wereldwijd met elkaar verbonden<br />
zijn via productie, distributie en consumptie van reële economische<br />
waarden.<br />
Samen vormen wij individuele mensen kortom één wereldwijde<br />
economie.<br />
Ik pleit niet <strong>voor</strong> het (her)invoeren van communisme of<br />
het creëren van een wereldwijde centraal geleide economie.<br />
Nee, het van buiten- en bovenaf bepalen wie wat en hoeveel<br />
moet produceren en consumeren is het ontkennen van de<br />
menselijke individualiteit. Ook de toewijzing en de uitwisseling<br />
van de productiemiddelen grond, arbeid en kapitaal<br />
door de staat acht ik niet van deze tijd. Evenmin als de handel<br />
erin op een markt trouwens.<br />
Wel wil ik laten zien dat wij mensen door middel van<br />
overzicht, inzicht en begrip de huidige wereldwijde economie<br />
in goed onderling overleg van binnenuit en van onderaf<br />
kunnen omvormen tot een nieuwe economie.<br />
HOE?<br />
Door in de eerste plaats de productiefactoren grond (die ene<br />
gegeven leven brengende Aarde), arbeid (de mensen zelf en<br />
de zin die ze ervaren als ze hun capaciteiten ontplooien en in<br />
dienst stellen van het geheel) en kapitaal (de gezamenlijk gecreëerde<br />
cultuur) uit de handel, ja zelfs uit het geldsysteem<br />
te halen.<br />
In de nieuwe economie wordt niet gehandeld in, en er<br />
wordt dus ook geen geld verdiend met, grond, arbeid en kapitaal.<br />
Nee, de nieuwe economie is gefundeerd in de soevereiniteit<br />
van de individuele mens. Geen mens hoeft meer zijn arbeid<br />
te verkopen op een arbeidsmarkt aan de hoogste bieder,<br />
om dingen te doen, die hij misschien wel helemaal niet wil<br />
doen, in ruil <strong>voor</strong> geld. In de nieuwe economie bepaalt de individuele<br />
mens zelf welke prestaties hij levert. En die prestaties<br />
worden vereffend zodat hij die kan blijven leveren, net<br />
zoals de oude Egyptenaar mocht nemen in de tempel wat hij<br />
en zijn naasten nodig hadden om zijn quotum opnieuw te<br />
produceren.<br />
In de nieuwe economie wordt de uitwisseling en toewijzing<br />
van de commons grond en kapitaal door de mensen zelf<br />
in goed onderling overleg geregeld. Er wordt dus niet meer<br />
gespeculeerd met grond. Nee, de grond wordt als gemeenschappelijk<br />
bezit beheerd. In de nieuwe economie wordt ook<br />
niet meer gehandeld in aandelen, obligaties en andere niet te<br />
begrijpen zogenoemde financiële producten die in geen enkele<br />
materiële of immateriële behoeften <strong>voor</strong>zien. Nee, het<br />
kapitaal wordt als gemeenschappelijk bezit onderling uitgewisseld<br />
en toegewezen aan de meest innovatieve geesten onder<br />
ons.<br />
Pas als de inputfactoren van de economie uit het geldsysteem<br />
zijn gehaald, verschijnt de productie, distributie en<br />
consumptie van economische waarden weer in haar zuivere<br />
vorm.<br />
SPIEGELS<br />
In de nieuwe economie stemmen we vraag op aanbod, capaciteit<br />
op behoefte in goed onderling overleg op elkaar af. Het is<br />
een continu proces. Enerzijds creëren we ‘waarnemingsorganen’<br />
om zicht te krijgen op de behoeften van de mensen. Anderzijds<br />
scheppen we ‘grond- en kapitaalbeheerorganen’ om<br />
de capaciteiten te ontwikkelen die in die behoeften <strong>voor</strong>zien.<br />
Nieuwe economie is dus eigenlijk oude economie, maar<br />
dan van binnenuit en onderaf.<br />
Als de inputfactoren uit het geldsysteem zijn gehaald,<br />
wordt het huidige kredietsysteem een zuivere boekhouding.<br />
Winst- en-verliesrekeningen (ik noem ze capaciteitenen-behoeftenrekeningen)<br />
zijn dan een spiegel van productie,<br />
distributie en consumptie van goederen en diensten die<br />
<strong>voor</strong>zien in behoeften. En balansen een spiegel van de mate<br />
waarin we onze capaciteiten ontplooien en inzetten <strong>voor</strong> het<br />
geheel.<br />
In de nieuwe economie kijken we in onze eigen en elkaars<br />
spiegels om vraag op aanbod, aanbod op vraag in onderling<br />
overleg af te stemmen. Totdat ons bewustzijn zo ver is ontwikkeld<br />
dat we ook die spiegels niet meer nodig hebben. En<br />
we als vanzelfsprekend onze prestaties in dienst stellen van<br />
de behoeften van anderen en erop vertrouwen dat anderen<br />
in onze behoeften <strong>voor</strong>zien. Dan kunnen we het fenomeen<br />
‘geld’ überhaupt loslaten.<br />
Geld zal dan iets zijn wat de mensheid tijdelijk nodig had<br />
om het proces van een van buitenaf opgelegde economische<br />
orde naar een van binnenuit gezamenlijk gecreëerde economische<br />
orde mogelijk te maken.<br />
Een ieder van ons heeft zich dus te ontwikkelen tot een<br />
wijze en liefdevolle soevereine farao, die zijn of haar verantwoordelijkheid<br />
neemt met betrekking tot het beheer van die<br />
ene gegeven Aarde en die gezamenlijk gecreëerde cultuur.<br />
En de economie was, is en zal altijd zijn: de productie, distributie<br />
en consumptie van economische waarden die <strong>voor</strong>zien<br />
in de materiële behoeften van de mensen. Eerst zonder<br />
geld en van buiten- en bovenaf, vervolgens met geld en steeds<br />
meer verwarring, chaos en onbegrip, en na de grote crisis nog<br />
steeds met geld, maar meer en meer helderheid, orde en begrip<br />
en tenslotte weer zonder geld en van binnenuit en onderaf.<br />
Of hoe zie jij het? n<br />
24 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
New Financial Activators<br />
Samen bouwen aan<br />
een nieuwe economie<br />
De New Financial Activators, onderdeel van de stichting New Financial Forum,<br />
verbinden mensen en mogelijkheden. Voor bedrijven, overheden,<br />
brancheorganisaties en individuen. Om ideeën te realiseren, problemen<br />
op te lossen en alternatieve financieringsbronnen aan te boren.<br />
Duurzaam. Verantwoord. Menselijk.<br />
www.newfinancialforum.nl
NIEUWE ECONOMIE<br />
– e s s a y –<br />
How to get…<br />
out of debt<br />
Een (financieel-monetair) systeem gebaseerd op non-duale of verenigende<br />
waarden kent, met ‘de natuur’ als inspirerend <strong>voor</strong>beeld, geen schulden.<br />
Het is een schuldenloos systeem. Een systeem dat geen schulden kent<br />
in transacties en investeringen kan aantrekkelijk blijken, zeker nu we als<br />
mensheid steeds dieper in de schulden lijken te geraken en bijna op dagelijkse<br />
basis schuldenrecords verbreken. Om oplossingen te vinden, zullen we<br />
fundamenteler en daardoor bewuster naar schuld mogen gaan kijken.<br />
TEKST FLORIS KLEEMANS, 1COMMUNITY<br />
Als we het ‘dualiteitsprobleem in waarde’ op kunnen<br />
lossen, dan worden we vanzelf verlost van<br />
onze schulden. Sterker nog, door ons te richten<br />
op het laten verdwijnen van de dualiteit, lijken<br />
we sneller van onze schulden verlost te worden<br />
doordat we dan de ontstaanswortels van schuld<br />
aanpakken in plaats van het symptoom schuld dat ontstaat<br />
uit die duale vormen.<br />
Net als in mijn vorige artikel (zie wintereditie 2020 van<br />
het New Financial Magazine) staat ook in dit artikel de dualiteitsproblematiek<br />
in schuld centraal en geven we aan hoe we<br />
deze dualiteiten kunnen transformeren om een schuldenvrij<br />
systeem te kunnen maken. Tevens kunnen we deze conceptuele<br />
oplossingen toepassen om onze huidige schuldenproblematiek<br />
aan te pakken.<br />
SCHULD IS SYNCHRONE DUALITEIT<br />
Schuld bestaat altijd vanuit een verleden of heden in relatie<br />
tot respectievelijk een heden of toekomst. Met schuld bezien<br />
we ‘waarde’ in een dualiteit tussen present value en future value.<br />
We zouden deze ‘gebroken ruimtetijd’ als de eerste dualiteit<br />
kunnen beschouwen. Met schuld zal één partij eerst iets<br />
hebben gedaan of veroorzaakt hebben ten opzichte van een<br />
andere partij, waaruit later een ‘tegengestelde reactie’ dient<br />
te volgen. Deze handeling zal leiden tot óf een recht óf een<br />
plicht, terwijl de tegenpartij gelijktijdig respectievelijk óf een<br />
plicht óf een recht verkrijgt. Daarmee komen we automatisch<br />
aan bij de tweede dualiteit die schulden met zich meebrengen,<br />
de juridische dualiteit. Deze juridische dualiteit<br />
kan zich in de praktijk vertalen naar bij<strong>voor</strong>beeld rechten en<br />
plichten of claims en liabilities.<br />
Om deze juridische posities te kwantificeren en <strong>voor</strong>al te<br />
administreren, komen we aan bij de derde dualiteit, de boekhoudkundige<br />
dualiteit. De gevormde rechten en plichten worden<br />
aan weerszijden van een duale boekhoudkundige balans<br />
weergegeven en komen tot stand middels dual-entry bookkeeping.<br />
Sociaal-economisch zien we dan de vierde dualiteit ontstaan,<br />
de boekhoudkundige posities van debiteuren en crediteuren.<br />
De posities van debiteuren en crediteuren staan tegenover<br />
elkaar. Betalingen en leveringen tussen beide partijen<br />
zijn éénrichtingsverkeer, van de één naar de ander. Indien<br />
deze posities middels gelijktijdige geld- en schuldschepping<br />
gefinancierd worden, kan er een vijfde dualiteit ontstaan, de<br />
financieel-monetaire dualiteit.<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 27
NIEUWE ECONOMIE<br />
Het bijzondere nu, is om de synchroniciteit te erkennen van<br />
deze tijdsruimtelijke, juridische, boekhoudkundige, socioeconomische<br />
en eventueel financieel-monetaire dualiteiten.<br />
Als er namelijk dualiteit ontstaat in één van deze dimensies,<br />
ontstaat deze ook automatisch bij de anderen.<br />
Een boekhoudkundige verwerking van een transactie<br />
op twee zijden van de balans, zal bij<strong>voor</strong>beeld altijd een juridische<br />
oorzaak kennen tussen twee partijen in een rechten-plichten<br />
paar, die ontstaan is uit een transactie die meer<br />
dan één moment kent of kan kennen met tegengestelde overdracht<br />
van waarde (wat de één ontvangt, is de ander kwijt).<br />
SCHULDENVRIJE TRANSACTIES<br />
De natuur definieert alles in de vorm van deeltjes zoals bij<strong>voor</strong>beeld<br />
quantum deeltjes, atomen, moleculen en cellen.<br />
Als er waarde- of informatieoverdracht plaatsvindt (van, <strong>voor</strong><br />
en door middel van deze deeltjes), dan gebeurt dit zonder<br />
openstaande schulden, of het ontstaan van ‘uitstaande verplichtingen’.<br />
De eerste dualiteit die bij dualistische transacties <strong>voor</strong>komt,<br />
de ruimtetijd, laat zich in transacties oplossen door leveringen<br />
en betalingen gelijktijdig te laten geschieden. Als ik<br />
iets van je koop en ik betaal je gelijktijdig op het moment dat<br />
je me de gekochte waar geeft, dan hebben we geen schulden<br />
of verplichtingen naar elkaar toe.<br />
Zeker nu we in een virtueel tijdperk zijn, is het een stuk<br />
makkelijker geworden om in een verenigde ruimtetijd, de levering,<br />
controle, gebruiks- en toegangsrechten van goederen<br />
en diensten te leveren aan de ene kant en de betaling aan de<br />
andere kant.<br />
De betaling kan bij<strong>voor</strong>beeld geschieden door het transfereren<br />
van virtueel geld, zoals cryptomunten, die ‘direct<br />
overdraagbaar zijn’. Dollars, euro’s, ponden en renminbi<br />
zijn <strong>voor</strong>alsnog niet direct beschikbaar en transfereerbaar als<br />
geld. Deze valuta resorteren nog altijd ‘als claims’ op een ‘duale’<br />
balans van een centrale of commerciële bank, die meestal<br />
pas aan het einde van de werkdag met de andere claims vereffend<br />
worden met de assets aan de andere kant op de balans<br />
van de bank in kwestie.<br />
Het goede nieuws is dat er steeds meer mogelijkheden zijn<br />
om met ‘non-duale’ cryptocurrencies te betalen, die waarden<br />
hebben zonder dat er nog claims of verplichtingen vereffend<br />
hoeven te worden, waarna hun feitelijke waardering en overdracht<br />
pas plaats kan vinden.<br />
“HET HEBBEN VAN DEZELFDE RECHTEN<br />
IS LASTIG ALS BETROKKEN PARTIJEN<br />
ANDERE BELANGEN HEBBEN”<br />
De juridische dualiteit zal ook mogen veranderen. In plaats<br />
van te denken vanuit een rechten-plichten raamwerk, kunnen<br />
er juridisch ‘op-zich-staande-waarden’ worden gesteld.<br />
We hebben het dan over ‘<strong>voor</strong>-waarden’. In de transactie kunnen<br />
deze <strong>voor</strong>waarden worden getoetst en indien aan deze<br />
<strong>voor</strong>waarden voldoen wordt tijdens de executie van de transactie,<br />
dan is ook de transactie schulden- of verplichtingen vrij.<br />
Boekhoudkundig kunnen we de tweezijdige balans verlaten<br />
als we alleen maar denken in ‘waarden en <strong>voor</strong>waarden’<br />
die niet (later) vereffend hoeven te worden. We krijgen dan<br />
een simpele inventarisatie van waarden, iets dat veel plezieriger<br />
en met lagere transactiekosten werkt dan een balans,<br />
waarop posities eerst vereffend met elkaar moeten worden<br />
<strong>voor</strong>dat ze gewaardeerd kunnen worden.<br />
QUANTUM TRANSACTIES<br />
Het bij elkaar brengen van waarden en <strong>voor</strong>waarden in een<br />
transactie, die na verzameling gelijktijdig uitgewisseld kunnen<br />
worden tussen de relevante belanghebbenden lijkt wellicht<br />
toekomstmuziek, maar dit is precies wat er gebeurt met de<br />
verwerking van de zogenaamde ‘smart contracts’, die aan een<br />
snelle opmars bezig zijn. De technologie om dit soort zelf-verwerkende<br />
transacties mogelijk te maken zal naar verwachting<br />
een enorme sprong <strong>voor</strong>waarts maken met de komst van quantum<br />
semantiek. Quantum semantiek is een zeer jonge maar<br />
veelbelovende technologie waarmee informatiedeeltjes, economische<br />
en financiële waarden en juridische <strong>voor</strong>waarden<br />
naar elkaar toe kunnen laten weten wie of wat ze zijn, <strong>voor</strong>stellen<br />
en mogen en ook op die basis met elkaar kunnen interacteren.<br />
De kans dat we dan met zogenaamde quantum transacties<br />
gaan werken is groot, omdat gelijktijdige uitwisseling van<br />
waarden en <strong>voor</strong>waarden met veel minder onzekerheden, risico’s<br />
en kapitaalbeslag kan gebeuren dan nu het geval is. Bovendien<br />
worden transacties dan schuldenloos. Daarnaast laten dit<br />
soort ‘quantumtransacties’ veel meer waardecombinaties toe,<br />
in vergelijking met huidige transacties. Quantumtransacties<br />
en daarmee schuldenloze transacties, lijken slechts een kwestie<br />
van tijd te zijn, <strong>voor</strong>dat ze gemeengoed gaan worden.<br />
SCHULDENVRIJE FINANCIERING<br />
Naast schulden in transactionele afhandelingen, komt schuld<br />
ook <strong>voor</strong> bij financiering. Ook bij schuldfinanciering vinden<br />
transacties plaats in een gebroken ruimtetijd. Deze gebroken<br />
ruimtetijd staat haaks tegenover aandelenfinanciering die<br />
geen gebroken ruimtetijd kent. De waarde van aandelen ontwikkelt<br />
zich in een continuüm, in een ‘continu nu’, zonder<br />
gebruik te maken van present value of future value. De waarde<br />
van het aandeel is ‘altijd in het nu’. Met aandelen kunnen we<br />
ook financieren en dan zonder schuld.<br />
De logische vraag die zich nu <strong>voor</strong>doet, is waarom we ons<br />
zelf dan niet altijd met aandelen financieren in plaats van<br />
met schuld. Het antwoord daarop is simpel. Omdat aandelenfinanciering<br />
– zoals we deze vandaag in haar huidige vorm<br />
28 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
DE ALMAAR GROEIENDE<br />
FINANCIEEL-MONETAIRE CRISES<br />
EN SCHULDENBERGEN ZULLEN<br />
PLAATS GAAN MAKEN VOOR<br />
EEN QUANTUM FINANCIEEL-<br />
MONETAIR SYSTEEM DAT<br />
TEGENSTELLINGEN VERENIGT.<br />
kennen – een aantal aspecten met zich meebrengt die we willen<br />
<strong>voor</strong>komen of zelfs helemaal liever niet willen hebben in<br />
veel financieringsomstandigheden.<br />
Het grote probleem van aandelen is dat het de verschillende<br />
rollen en <strong>voor</strong>al belangen van de participanten in de<br />
financiering niet of nauwelijks erkent. Alle partijen hebben<br />
dezelfde soort aandelen, met dezelfde rechten.<br />
Bij financiering is er daarentegen veelal een onderscheid<br />
te maken tussen actievere partijen en passievere partijen. De<br />
‘actievere partij(en)’ willen graag ‘iets’ hebben, bezitten, gebruiken<br />
of uitnutten, maar hebben niet voldoende eigen middelen<br />
om eigendom of het vruchtgebruik te bemachtigen. Zij<br />
zijn dan op zoek naar financiers, die als meer ‘passieve partij’<br />
wel financiering in kunnen brengen, maar weinig interesse<br />
hebben om ‘datgene dat gefinancierd wordt’ te hebben, bezitten,<br />
gebruiken of uit te nutten. De passievere partijen willen<br />
meestal <strong>voor</strong>al een rendement op hun investering, al dan niet<br />
in geldelijke zin. Tevens willen ze de geïnvesteerde middelen<br />
na een tijdje weer terug hebben. Met verhandelbare aandelen<br />
op een aandelenbeurs is dat meestal nog wel mogelijk, maar<br />
met aandelen die niet makkelijk te verhandelen zijn, is dit een<br />
groter probleem. Schuld faciliteert wel in terugbetalingen van<br />
de hoofdsom van investeringen, vaak zelfs nog op duidelijk<br />
aangegeven momenten, maar bij aandelen is dit niet het geval.<br />
Actieve investeerders willen daarentegen vaak controle<br />
over hetgeen ze willen bezitten of gebruiken en zitten vaak<br />
niet te wachten op passieve aandeelhouders die inspraak willen<br />
om hun investeringen te beschermen.<br />
Het hebben van dezelfde rechten is lastig als de betrokken<br />
partijen andere belangen hebben.<br />
We kunnen deze tweezijdige perspectieven van actieve en<br />
passieve investeerders gelijktijdig adresseren door twee gelijktijdige<br />
complementaire vormen van aandelen te gebruiken<br />
in de financiering; actieve aandelenfinanciering en passieve<br />
aandelenfinanciering. Beiden aandelenvormen dienen gezamenlijk<br />
honderd procent van de financiering te verschaffen,<br />
maar de verhouding tussen de actieve en passieve delen kan<br />
naar loop van tijd veranderen.<br />
Stel dat ik een huis zou willen kopen, maar alleen middelen<br />
heb <strong>voor</strong> twintig procent van de waarde van het huis. Traditioneel<br />
zou ik met een hypotheekschuld van tachtig procent<br />
van de waarde van het huis, het huis kunnen kopen. Ik<br />
word dan honderd procent eigenaar van het huis, maar heb<br />
ook de lasten van een schuld.<br />
Via aandelenfinanciering, zou ik twintig procent eigenaar<br />
van het huis worden, maar tachtig procent zou van een<br />
ander zijn, terwijl ik zelf controle wil over mijn huis wil en<br />
eigenaar van mijn huis wil worden.<br />
Met actieve en passieve aandelenfinanciering daarentegen<br />
ben ik in het begin nog steeds twintig procent aandeelhouder<br />
van mijn huis, maar bij<strong>voor</strong>beeld met het recht om de<br />
passieve aandeelhouder op termijn uit te kopen. Bij<strong>voor</strong>beeld<br />
elk kwartaal met één procent waarna het huis na twintig jaar<br />
van mij is (vergelijkbaar met een hypotheek). De passieve aandeelhouder<br />
ontvangt dan een vergoeding die op huur lijkt,<br />
<strong>voor</strong> het gedeelte van het huis waar de passieve aandeelhou-<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 29
NIEUWE ECONOMIE<br />
der eigenaar <strong>voor</strong> is. Zo koop ik zonder schuld een huis, en<br />
de passieve aandeelhouder heeft een vergelijkbaar patroon<br />
in geldstromen als met een hypotheek, met nota bene een<br />
betere koppeling met de reële economie (huurinkomsten) en<br />
daarmee een veel betere inflatiedekking en lager inflatierisico.<br />
De economische flexibiliteit en resilience is veel groter<br />
<strong>voor</strong> de actieve aandeelhouder. De passieve aandeelhouder<br />
kent daardoor en vanwege de koppeling met de reële economie,<br />
veel lagere risico’s (en zonder hier uitvoerige bewijslast<br />
te leveren, ook een hoger reëel rendement).<br />
EENHEID<br />
Kort samengevat kunnen de drie financieringsvormen tussen<br />
de actieve en passieve belanghebbenden in een transactie, als<br />
volgt worden samengevat.<br />
Wederzijdse<br />
betalingen<br />
Wederzijdse rollen<br />
Schuld Tegengesteld Gedeeltelijk erkend<br />
‘Gewone aandelen’ Gelijkgericht Nauwelijks erkend<br />
‘Actieve en passieve Gelijkgericht Erkend<br />
aandelen’<br />
Schuld kan gezien worden als een financieringsvorm die dualiteit<br />
en tegenstellingen laat ontstaan (en zoals in de vorige<br />
editie aangetoond, laat schuld, via de rente deze tegenstellingen<br />
en dualiteiten groeien). Huidige aandelenvormen, die<br />
aan alle belanghebbenden dezelfde rechten toekennen, forceren<br />
een éénheid tussen actieve en passieve partijen op gronden<br />
die beide partijen vaak niet zien zitten omdat zij hun<br />
belangen niet vertegenwoordigd zien. Het complementair en<br />
flexibel financieren via actieve en passieve aandelen daarentegen<br />
brengt juist de actieve en passieve belanghebbenden<br />
partijen in een financiering tot éénheid. Bij schuld staan de<br />
belangen tegenover elkaar, maar bij gelijktijdige actieve en<br />
passieve financiering vormen de beide delen juist een synergetische<br />
eenheid.<br />
FLORIS KLEEMANS: “WISKUNDE VAN DE<br />
MARKT KRIJGT ALTIJD GELIJK.”<br />
De almaar groeiende financieel-monetaire crises en schuldenbergen<br />
zullen plaats gaan maken <strong>voor</strong> een quantum financieel-monetair<br />
systeem dat tegenstellingen verenigt. Het<br />
zal langzaam ontstaan, maar via netwerkeffecten, lagere risico’s<br />
en hogere opbrengsten, zal het een transitie van binnenuit<br />
worden.<br />
Het bijbehorende quantum bewustzijn, dat eerst de natuurkunde<br />
aan het begin van de vorige eeuw volledig op<br />
zijn kop zette, zal geleidelijk ook het socio-economische en<br />
financieel-monetaire systeembewustzijn doen veranderen.<br />
Deze door mensen gecreëerde systemen zullen steeds meer<br />
de vorm aannemen van natuurlijke deeltjes systemen, die via<br />
een enorm verbindings- en interactiepotentieel tot een heel<br />
ander functionerend stelsel zullen leiden, dat – net als in de<br />
natuur - schuldenvrij wordt.<br />
Nu nog lijken deze woorden profetisch, toch kan een ieder<br />
op individueel niveau met een bewuster inzicht in verdelende<br />
en verenigende economie, hier al mee aan de slag<br />
gaan, totdat verenigende transacties en verenigende financiering<br />
via zelfversterkende netwerkeffecten de dagelijkse norm<br />
zijn geworden.<br />
De wiskunde van de markt, krijgt namelijk altijd gelijk.<br />
Iets dat beter en efficiënter werkt, wint het van datgene dat<br />
het niet doet. Het moment waarop de markt daadwerkelijk<br />
verandert, hangt af van de hoeveelheid partijen die in die veranderingen<br />
geloven. Na een aantal eerste successen, zal met<br />
verdere adoptatie en groei een fundamentele systeemverandering<br />
niet meer lang op zich hoeven laten wachten. n<br />
30 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
New Financial Academy<br />
Zelfontwikkeling in<br />
de nieuwe economie<br />
De New Financial Academy, onderdeel van de stichting New Financial<br />
Forum, is de leeromgeving waar leiderschap en ontwikkeling centraal staan,<br />
passend bij een nieuwe economie en een wereld van continue verandering.<br />
Vanuit hart (purpose), hoofd (kennis) en handen (vaardigheden) vormgeven<br />
aan jouw bijdrage aan de wereld van morgen. Door te doen!<br />
Duurzaam. Verantwoord. Menselijk.<br />
www.newfinancialforum.nl
COLUMN<br />
Ecologisch Inkomen<br />
Als we een Ecologisch Inkomen willen introduceren,<br />
zal het duidelijk zijn dat we elkaar nodig<br />
hebben: zowel mensen met een grote Ecologische<br />
Voetafdruk als mensen met een kleine Voetafdruk.<br />
Alleen samen kunnen we de samenleving<br />
weer in balans brengen.<br />
TEKST JACK COX | BEELD PICTURE PEOPLE<br />
In zijn boek Gratis geld <strong>voor</strong> iedereen houdt Rutger Bregman<br />
een warm pleidooi <strong>voor</strong> het invoeren van een gegarandeerd<br />
inkomen <strong>voor</strong> alle inwoners van een land. Hij<br />
haalt succesvolle experimenten aan en toont aan waarom<br />
het nooit is aangedurfd om het daadwerkelijk op<br />
grote schaal in te voeren.<br />
De huidige coronapandemie heeft veel mensen bewust gemaakt<br />
van het belang van sterke sociale stelsels en basiszekerheden.<br />
Duitsland heeft deze handschoen opgepakt en start dit<br />
jaar een langlopende proef met een universeel basisinkomen.<br />
Met als doel om na te gaan of het mensen helpt om gezonder<br />
en socialer te gaan leven met minder financiële zorgen. Aan<br />
deze proef doen 120 deelnemers mee die als groep een afspiegeling<br />
vormen van de maatschappij.<br />
De discussie die <strong>voor</strong>- en tegenstanders hebben, is vaak terug<br />
te voeren op morele argumenten. Hoe rechtvaardig vinden<br />
we het als iemand gratis geld krijgt waar hij niets <strong>voor</strong><br />
hoeft te doen? Je moet immers werken <strong>voor</strong> je geld, is de algemeen<br />
heersende opvatting.<br />
Steeds meer mensen zijn zich bewust van hun eigen Ecologische<br />
Voetafdruk en willen deze zo klein mogelijk houden.<br />
Zij willen een leven leiden met een Ecologische Voetafdruk<br />
die kleiner is dan onze planeet.<br />
Een Ecologisch Inkomen is een basisinkomen dat je als<br />
persoon in Nederland nodig hebt om zo te kunnen leven dat<br />
jouw eigen Ecologische Voetafdruk binnen de grenzen van<br />
de planeet blijft. Voordeel is dat je iemand anders in staat<br />
stelt om op de oude voet verder te leven. Dus hoe groter de<br />
groep mensen wordt die met een kleine voetafdruk leeft, des<br />
te meer komen wij als Nederlandse samenleving in balans.<br />
Maar hoe bereik je zo’n Ecologisch Inkomen? En zijn wij<br />
bereid als samenleving hiernaar te kijken? Willen we diegenen<br />
helpen die ons indirect ook helpen zodat niet alleen wijzelf<br />
maar ook onze kinderen en kleinkinderen een goed bestaan<br />
kunnen opbouwen?<br />
In Nederland kunnen we als experiment starten om alle<br />
inwoners van een ecodorp een Ecologisch Inkomen ter beschikking<br />
stellen. Momenteel betreft het ongeveer 150 geregistreerde<br />
inwoners. Uiteraard is het de bedoeling dat deze<br />
groep steeds groter wordt, waardoor we langzaam maar zeker<br />
onze eigen Nederlandse voetafdruk van 3,2 planeet kunnen<br />
terugbrengen naar meer duurzame proporties.<br />
Als we een Ecologisch Inkomen introduceren, zal het duidelijk<br />
zijn dat we elkaar nodig hebben: enerzijds zijn er de<br />
mensen die werken, inkomsten verwerven en hierover belasting<br />
afdragen en anderzijds zijn er mensen die niet direct of<br />
slechts gedeeltelijk deelnemen aan het arbeidsproces, maar<br />
wel zelf<strong>voor</strong>zienend zijn. Mensen met een grote Ecologische<br />
Voetafdruk versus mensen met een kleine Voetafdruk. Samen<br />
kunnen we de samenleving in balans brengen. Hiermee ontstaat<br />
een besef van onderlinge verbondenheid. We hebben elkaar<br />
nodig om onze economische en financiële systemen in<br />
balans te brengen en weer dienstbaar te maken aan de samenleving.<br />
n<br />
Jack Cox is oprichter/eigenaar Econsenso financiële duurzaamheid en<br />
auteur van De Vlindereconomie.<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 33
NIEUWE ECONOMIE<br />
BJØRN IHLER:<br />
“NIEMAND ZOU OOIT<br />
UTØYA NOG MOETEN<br />
MEE HOEVEN MAKEN.”<br />
34 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
Tijdens het bloedblad op het Noorse eiland Utøya (2011), ontsnapte<br />
Bjørn Ihler ternauwernood aan de dood. Het verstevigde zijn verlangen<br />
dat hij al van jongs af aan met zich meedroeg om te bouwen<br />
aan gelukkige en gezonde woon- en leefplekken <strong>voor</strong> iedereen. Diversiteit<br />
en inclusiviteit vormen wat Ihler betreft het fundament van<br />
een leefbare middenweg in een wereld vol uitersten.<br />
Écht luisteren om<br />
nieuwe Utøya’s te<br />
<strong>voor</strong>komen<br />
TEKST IVO VALKENBURG<br />
Ihler groeide op in een buurt van<br />
Oslo waar mensen vanuit allerlei<br />
kleuren en verschillende achtergronden<br />
in harmonie met elkaar<br />
samenleefden. Pas later werd het<br />
hem duidelijk dat het in Noorwegen<br />
helemaal niet zo gebruikelijk<br />
was om elke dag zo’n diversiteit aan<br />
mensen te ontmoeten. Zijn ogen werden<br />
geopend over de ongelijkheid tussen<br />
mensen en de onderlinge angsten<br />
<strong>voor</strong> elkaars doen en laten. Om zich in<br />
te zetten <strong>voor</strong> een meer sociale en inclusieve<br />
samenleving werd hij actief<br />
<strong>voor</strong> de jeugdafdeling van de destijds<br />
regerende Noorse arbeiderspartij. Op<br />
het eiland Utøya, waar een jeugdkamp<br />
was georganiseerd en honderden jongeren<br />
aanwezig waren, dook plotseling<br />
Anders Breivik op, vermomd als geüniformeerde<br />
man met een grote tas. Hij<br />
deed zich <strong>voor</strong> als politieman en wist<br />
zich, onder het mom van een routinebezoek<br />
in verband met de eerdere bomaanslag<br />
in Oslo, toegang tot het eiland<br />
te verschaffen. Eerst riep hij de jongeren<br />
op zich rondom hem te verzamelen<br />
en daarna begon hij op hen te schieten<br />
en later ook op de mensen die daarna<br />
al zwemmend probeerden te vluchten.<br />
“Breivik liep ruim een uur lang mensen<br />
neer te schieten op het eiland. Het<br />
is een erg klein eiland. Ik verstopte me<br />
<strong>voor</strong> een hele poos in het bos tot uiteindelijke<br />
Breivik mij ontdekte. Ik sprong<br />
in het water. Op een gegeven moment<br />
keek ik vanuit het water naar het eiland<br />
en zag Breivik schieten met zijn<br />
geweer gericht op mij. Ik schrok en wist<br />
toen zeker dat dat mijn laatste moment<br />
was, dat ik zou sterven. Maar hij miste.<br />
Nadat ik wegrende door de struiken en<br />
me ergens onder water verstopte, werd<br />
Breivik gearresteerd”, aldus Ihler.<br />
NOOIT MEER<br />
Voor lange tijd leed Ihler aan een posttraumatische<br />
stressstoornis. “Iedereen<br />
was in shock. Het was nogal surreëel.<br />
Ik heb nooit boosheid of haat gevoeld<br />
als reactie op wat er is gebeurd.<br />
Het was pijnlijk en het was ‘klote’, dat<br />
is de enige manier hoe ik het kan verwoorden.<br />
Ik wilde dat niemand zoiets<br />
ooit meer zou hoeven meemaken. Mijn<br />
belangrijkste drijfveer vanaf toen was<br />
om er<strong>voor</strong> te zorgen dat mensen niet<br />
op elkaar schieten. Veel mensen kijken<br />
<strong>voor</strong>al naar de oppervlakkige krantenkoppen.<br />
Breivik was een rechtse extremist.<br />
Hij was extreem sceptisch over<br />
migratie en sceptisch over veranderingen<br />
wat het betekent om een Christelijke<br />
man in Noorwegen te zijn. Maar niemand<br />
vroeg wie dat nog meer gelooft.<br />
Wie zijn de mensen in de kroeg die zeggen<br />
dat ze het eens zijn met zijn manier<br />
van denken, niet met zijn daden? Ik heb<br />
die mensen ontmoet. Ze zijn er en we<br />
moeten daarover openlijk spreken. In<br />
de Noorse media werd Breivik weggezet<br />
als een zonderling in de Noorse samenleving.<br />
Breivik zou niet één van ons zijn.<br />
Hij zou slechts de uitzondering op de regel<br />
zijn. En dat zien we telkens weer na<br />
een terroristische aanslag. Er is een neiging<br />
om ons ervan te distantiëren. Toen<br />
er een aanslag was op de luchthaven in<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | <strong>35</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
Tijdens het bloedbad<br />
op Utøya verloor Ihler<br />
69 van zijn vrienden.<br />
Foto: Paal Sørensen.<br />
Brussel sprak niemand erover dat de<br />
aanslagplegers opgroeiden in Brussel.<br />
Ook in Noorwegen weigerden we na<br />
de aanslagen van Breivik naar onze samenleving<br />
te kijken. We hebben niet of<br />
nauwelijks stilgestaan bij de kernvraag<br />
wat Breivik heeft gemaakt tot de man<br />
die dit heeft gedaan. Hoe heeft onze gemeenschap<br />
ertoe bijgedragen dat Breivik<br />
is geworden wie hij is?”<br />
INCLUSIVITEIT<br />
“Als we er niet in slagen om ons te verbinden<br />
met mensen die (extreem) anders<br />
denken, wanneer het ons niet lukt<br />
om gesprekken met hen te voeren, oprecht<br />
naar hen te luisteren, dan falen<br />
we als een gemeenschap om inclusief<br />
te zijn. Inclusiviteit vormt een gouden<br />
sleutel om <strong>voor</strong>bij de toenemende polariteit<br />
in de samenleving te komen. Het<br />
is de kunst om ook mensen met wie we<br />
het oneens zijn er volledig bij te laten<br />
horen. Het negeren van hen, kan leiden<br />
tot extreme frustratie, waardoor mensen<br />
zich echt geïsoleerd voelen, boos<br />
worden, en geen andere uitweg zien om<br />
hun boosheid te uiten dan door geweld.<br />
We zien het helaas telkens gebeuren.”<br />
“Wat de hevige agressie en polariteit<br />
in de wereld ons kan leren, is dat er veel<br />
mensen zijn die extreem boos zijn op<br />
hoe de maatschappij werkt. Velen hebben<br />
het gevoel niet gezien of gehoord<br />
te worden. Ze voelen zich niet vertegenwoordigd<br />
in onze samenleving, hebben<br />
het gevoel geen deel uit te maken van<br />
onze maatschappij. Elke keer als polariteit<br />
uitmondt in agressie, mogen we<br />
ons dat herinneren. Laten we proberen<br />
zoveel mogelijk mensen op te nemen in<br />
onze samenleving, laten we leren om<br />
met elkaar te leven en te werken <strong>voor</strong>bij<br />
het wel of niet eens zijn met elkaar.<br />
“WAT MENSEN GELOVEN IS NIET ZO BELANGRIJK, HET GAAT<br />
ER VOORAL OM WAAROM ZE HET GELOVEN”<br />
Het is de hoogste tijd dat we leren leven<br />
met het uitgangspunt dat elk mens anders<br />
is. Het ontkennen van diversiteit<br />
leidt juist tot gewelddadigheid. Daarom<br />
is het zo krachtig om juist te luisteren<br />
naar mensen die andere ervaringen<br />
en wereldbeelden hebben. Ideeën<br />
en meningen van mensen mogen we<br />
als gek of gevaarlijk ervaren, maar laten<br />
we er ook <strong>voor</strong> zorgen dat ze niet<br />
meer op elkaar schieten.”<br />
LUISTEREN<br />
“In onze sterk gepolariseerde wereld<br />
hoor je veel mensen zeggen: ‘jij bent<br />
fout en je wereldbeeld ook’. Je ziet het<br />
overal. We maken vijanden van onze<br />
opponenten. De extreme vóór en tegenstanders<br />
gooien daarmee olie op<br />
het vuur van een gewelddadige samenleving.<br />
We komen echter dichterbij elkaar<br />
als we er<strong>voor</strong> kiezen om open te<br />
staan <strong>voor</strong> anderen en met elkaar in gesprek<br />
te gaan. Een groot deel van een<br />
openhartig gesprek draait om luisteren.<br />
Tegenwoordig heeft iedereen toegang<br />
gekregen tot een microfoon. Iedereen<br />
gebruikt social media om zijn<br />
36 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
of haar gedachtes, ideeën en meningen<br />
te ventileren. We leven in een tijd dat<br />
iedereen praat, zendt, schreeuwt, maar<br />
hoe we naar elkaar moeten luisteren<br />
zijn we verleerd.”<br />
“NA HET BLOEDBAD BEN IK GESPREKKEN GAAN<br />
VOEREN MET MENSEN DIE EXTREEM RECHTSE, LINKSE<br />
OF RELIGIEUZE DENKBEELDEN HEBBEN”<br />
TERUG NAAR UTØYA<br />
In de documentaire ‘Paradogma’ gaat<br />
filmmaker Marijn Poels op zoek naar<br />
de wortels van de toenemende polarisatie<br />
in de wereld. Waarom demoniseren<br />
we het andere geluid in de samenleving?<br />
Poels onderzoekt dit fenomeen<br />
dat het open gesprek met andersdenkenden<br />
lijkt te verstikken en de bevolking<br />
verdeelt in links, rechts, goed of<br />
slechts, vóór of tegen. Deze documentaire<br />
laat ook zien hoe Bjørn Ihler teruggaat<br />
naar het Noorse eiland Utøya<br />
waarop het bloedbad plaatsvond en<br />
waarbij Ihler 69 van zijn vrienden verloor.<br />
Juist op die plek wil hij het gesprek<br />
aangaan met iemand vanuit ‘radicaal-rechtse<br />
huize’. “Ik vond het belangrijk<br />
om hem de plek te laten zien<br />
waar het gebeurd was en daarover te<br />
vertellen. Graag wilde ik het gesprek<br />
aangaan over de haat die Breivik dreef<br />
én beter gaan begrijpen hoe het zover<br />
heeft kunnen komen. Ik wilde leren<br />
van de perspectieven van waaruit mensen<br />
zoals Breivik destructief handelen.<br />
Dat is waarom ik de oprichter van een<br />
wereldwijd neo-nazi netwerk daarheen<br />
heb gebracht. Dit is wat ik na het bloedbad<br />
ben gaan doen. Gesprekken voeren<br />
met mensen die extreem rechtse,<br />
linkse of religieuze denkbeelden hebben.<br />
Ik probeer naar ze te luisteren en<br />
van ze te leren. En deze mensen voelen<br />
vaak dat het de eerste keer is dat er<br />
iemand, die het niet met hen eens is,<br />
toch bereid is naar hen te luisteren en<br />
een gesprek aan te gaan. Tegenwoordig<br />
staat mijn werk in het teken om meer<br />
gemeenschappelijke grond te creëren<br />
<strong>voor</strong> open gesprekken. Iedereen leeft<br />
minder dan honderd jaar. In zo’n tijdsbestek<br />
gebeurt er veel, zeker de afgelopen<br />
eeuw. Die snelle veranderingen zullen<br />
zich de komende honderd jaar ook<br />
<strong>voor</strong>doen. Elke generatie streeft ernaar<br />
de wereld iets beter achter te laten dan<br />
ze het aantrof. We zijn het er vaak niet<br />
Gedenkteken op Utøya.<br />
Foto Jonatan Svensson Glad.<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 37
NIEUWE ECONOMIE<br />
over eens hoe dat er precies uitziet en<br />
welke wegen we daar<strong>voor</strong> moeten bewandelen.<br />
Maar ik denk dat we op z’n<br />
minst met z’n allen, als vrienden of vijanden,<br />
kunnen inzien dat we allemaal<br />
hetzelfde doel nastreven: de wereld een<br />
stukje beter maken.”<br />
“Op z’n minst kunnen we inzien<br />
dat we allemaal de wereld<br />
een stukje beter willen maken.”<br />
BJØRN IHLER<br />
Bjørn Ihler (1991) is een Noorse vredesactivist en <strong>voor</strong>malig theatermaker. Hij is<br />
mede-oprichter van het Khalifa Ihler Instituut, <strong>voor</strong>zitter van het Global Internet<br />
Forum to Counter Terrorim’s Independent Advisory Committee en medeoprichter<br />
van het project Extremely together vanuit de Kofi Annan Foundation.<br />
In juli 2011 overleefde hij het bloedbad op het eiland Utøya. In essentie staat al<br />
zijn werk in het teken van ‘vreedzame en bloeiende gemeenschappen’. Via onderzoek,<br />
dialoog en educatie zet hij zich in <strong>voor</strong> de vrijheid van alle mensen om<br />
hun passies na te streven en ten volste te leven. Basis-ingrediënten zijn vrede,<br />
vrijheid en gelijkheid. In het bedrijfsleven geeft Ihler advies over de integratie<br />
van diversiteit en inclusiviteit op de werkvloer.<br />
www.khalifaihler.org • www.kofiannanfoundation.org/extremely-together/ • www.gifct.org<br />
IDENTITEIT<br />
“Een van de inzichten die ik heb verkregen<br />
uit de gesprekken met extreem anders<br />
denkende mensen, is dat mensen<br />
in de greep kunnen raken van absurde<br />
wereldbeelden. Zo bestaat er bij<strong>voor</strong>beeld<br />
de Great Replacement Theory die ervan<br />
uitgaat dat bepaalde westerse elites<br />
op grote schaal niet-westerse immigranten<br />
‘importeren’ teneinde de oorspronkelijk<br />
witte bevolking te ‘vervangen’ en<br />
zo de weg te effenen <strong>voor</strong> een globaliserende<br />
orde zonder grenzen of natiestaten.<br />
De aanhangers geloven dat de westerse<br />
beschaving op het spel staat. Ook<br />
de complottheorieën rijzen de pan uit.<br />
Eigenlijk gaat het er helemaal niet om<br />
of het wel of niet waar is dat de wereld<br />
plat is of de maan kunstmatig is geproduceerd,<br />
veel belangrijker dan twisten<br />
over de feiten is om te achterhalen waarom<br />
mensen zo denken. Je kunt mensen<br />
wel vertellen dat iets nepnieuws is,<br />
maar <strong>voor</strong>dat je het weet verdwalen we<br />
in pro of contra, eens of oneens, goed<br />
of fout. Wat mensen geloven is niet zo<br />
belangrijk, het gaat er <strong>voor</strong>al om waarom<br />
ze het geloven. In gesprekken luister<br />
ik dan ook niet zozeer naar woorden alleen,<br />
maar probeer ik <strong>voor</strong>al af te stemmen<br />
op waarom mensen iets denken.<br />
Elk mens is op zoek naar medemenselijkheid,<br />
liefde, warmte en aandacht.<br />
Elk mens verlangt ernaar om gezien en<br />
gehoord te worden. Dat soort basisbehoeftes<br />
zijn <strong>voor</strong> iedereen hetzelfde. Op<br />
het moment dat we die basisbehoeftes<br />
in de ander herkennen, erkennen en accepteren,<br />
ontstaat er een nieuwe ruimte<br />
<strong>voor</strong>bij goed en fout waar we elkaar wel<br />
kunnen ontmoeten.”<br />
Volgens Ihler is dit ook van toepassing<br />
op het bouwen van een nieuwe<br />
inclusieve economie. “Laat je niet van<br />
streek brengen door verschillende ideeën<br />
en gedachtes. Hoe meer we gemeenschappen<br />
creëren met ruimte <strong>voor</strong> diversiteit<br />
en inclusiviteit, hoe dichterbij<br />
we bij gelukkige en gezonde leef- en<br />
woonplekken komen.”<br />
MENSELIJKHEID<br />
Het pleidooi <strong>voor</strong> diversiteit en inclusiviteit<br />
is alles behalve theorie <strong>voor</strong> Ihler.<br />
Ondanks alles watt Ihler meemaakte,<br />
bleef hij staan <strong>voor</strong> de menselijke behandeling<br />
van de dader in het Noorse<br />
gevangenissysteem. “Breivik ontkende<br />
alle menselijkheid en mensenrechten.<br />
Maar dat maakt het nooit goed als wij<br />
hem dat nu ook zouden ontzeggen. Als<br />
we dat doen, dan volgen we dezelfde<br />
logica van Breivik. Laten we in plaats<br />
daarvan het <strong>voor</strong>beeld zijn van wat<br />
menselijkheid waarachtig kan zijn.” n<br />
De documentaire Paradogma van Marijn<br />
Poels, zie: www.paradogma-film.com<br />
38 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
– e s s a y –<br />
Gouden regel <strong>voor</strong><br />
een nieuwe economie<br />
Voor wie nog twijfelde, als COVID-19 iets heeft aangetoond is het wel dat je<br />
mens en economie niet los van elkaar kunt zien. Een gezonde, duurzame<br />
economie stelt de mens centraal. Wat betekent dit <strong>voor</strong> het bedrijfsleven?<br />
TEKST FEMKE DE JONG<br />
Ik typ dit stuk vanuit Tianmu, een wijk aan de voet van<br />
de bergen in het noorden van Taipei (Taiwan), waar<br />
mijn gezin sinds twee maanden woont. Mijn man gaat<br />
hier een offshore windpark installeren: heel erg nieuwe<br />
economie. Het wil nog niet echt lukken, ook dat is nieuwe<br />
economie. Daarover zo meer, eerst Taiwan.<br />
Taiwan, sociaal-democratische parel in de Zuid Chinese Zee,<br />
heeft veel te bieden. Het land is modern, progressief en is op<br />
een aantal terreinen zelfs beter ontwikkeld dan Nederland.<br />
Toch is Taiwan ook een land dat hecht aan traditie. Zo wordt<br />
het Taiwanese denken nog altijd sterk beïnvloed door Oosterse<br />
filosofen, waaronder de Boeddha en Confucius. Zij hebben<br />
zo’n 2.500 jaar geleden uitvoerig onderricht gegeven over de<br />
psychologie van de mens en zijn gedrag. Deze ethiek en filosofie<br />
gaat uitgebreid in op de vaardigheden en condities die<br />
nodig zijn om ethisch gedrag te bevorderen om zo persoonlijke<br />
en maatschappelijke <strong>voor</strong>uitgang te realiseren: het is nog<br />
altijd actueel. Voor mij persoonlijk is het aardig om te zien<br />
dat deze lessen – die ik nu een jaar of tien bestudeer en beoefen<br />
– in dit land een natuurlijk onderdeel zijn van het dagelijkse<br />
bestaan.<br />
Taiwan was <strong>voor</strong> Europeanen relatief obscuur totdat het<br />
als een van de eerste landen ter wereld grip wist te krijgen<br />
op de COVID-19 epidemie. Begin 2020 nam Taiwan direct<br />
een reeks maatregelen die op dat moment naar Nederlandse<br />
maatstaven nog volstrekt onaanvaardbaar waren. De grens<br />
ging op slot, er kwam een strikt quarantainebeleid en iedereen<br />
– ook baby’s en peuters – moest een mondkapje op. In Taiwan<br />
doet niemand daar moeilijk over: men volgt de instructies<br />
en gaat over tot de orde van de dag. Het getuigt van een<br />
volksmentaliteit en gemeenschapszin die ik herken uit het<br />
Boeddhisme. Het Boeddhisme gaat er vanuit dat alles aan verandering<br />
onderhevig is. Daarbij staat de mens continu onder<br />
invloed van een breed scala aan factoren waar hij niet of nauwelijks<br />
zicht of invloed op heeft. Denk aan het klimaat, de<br />
economie, het gedrag van andere mensen of een gemuteerd<br />
virus. Er zit altijd iets in de dode hoek, of dat nu positief of negatief<br />
is. Een verstandig mens erkent dat en accepteert de situatie<br />
en de consequenties. Hij doet wat er gebeuren moet en<br />
handelt vanuit het besef dat we <strong>voor</strong> onze survival van elkaar<br />
en van onze omgeving afhankelijk zijn.<br />
MENS CENTRAAL<br />
Als 2020 iets duidelijk heeft gemaakt, dan is het dat onze huidige<br />
manier van leven en ons consumptiegedreven marktmodel<br />
niet langer houdbaar is. Mens, milieu en maatschappij:<br />
“OF HET NU DE SCHULD IS VAN BIGFINANCE,<br />
BIGPHARMA, MARK RUTTE OF DE CONSUMENT:<br />
HET SYSTEEM BARST UIT ZIJN VOEGEN EN DAAR<br />
HEEFT IEDEREEN LAST VAN”<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 41
NIEUWE ECONOMIE<br />
FEMKE DE JONG: “WAT DOET HET MEEST<br />
RECHT AAN HET WELZIJN VAN MENS,<br />
MILIEU EN MAATSCHAPPIJ.”<br />
het ‘systeem’ barst uit zijn voegen en daar heeft iedereen keihard<br />
last van, ook het bedrijfsleven. Wat mij specifiek opvalt<br />
aan Nederland is dat het vertrouwen hevig onder druk staat.<br />
Niet alleen het vertrouwen van burgers in de overheid of het<br />
bedrijfsleven, ook het vertrouwen van burgers onderling. Dat<br />
is opmerkelijk omdat het in Nederland – vergeleken met veel<br />
andere ontwikkelde landen – gemiddeld nog steeds buitengewoon<br />
goed gaat. Ik wil daarmee geen afbreuk doen aan het<br />
leed van individuen, ik constateer dat de Nederlandse bevolking<br />
in algemene zin in toenemende mate angstig en boos is<br />
en niet goed kan duiden waarom. Dat is een probleem omdat<br />
een transitie naar een duurzame ‘nieuwe’ economie vereist<br />
dat we elkaar wat gunnen en er met elkaar op durven vertrouwen<br />
dat we er uiteindelijk allemaal beter van worden.<br />
Helaas wordt een dergelijke constatering in de regel direct<br />
gevolgd door het aanwijzen van een specifieke oorzaak met<br />
bijbehorende zondebok, waardoor er in het maatschappelijk<br />
verkeer, de media en de politieke arena nauwelijks ruimte is<br />
<strong>voor</strong> een intellectuele discussie over hoe we daadwerkelijk<br />
tot duurzame hervorming van het systeem zelf gaan komen.<br />
Daardoor is het ook moeilijk om aan een werknemer of werkgever<br />
– die zich bedreigd voelt in zijn levensonderhoud – uit<br />
te leggen waarom hij aan hervorming moet meewerken.<br />
Hoe ziet dat systeem eruit? Wie is daar<strong>voor</strong> verantwoordelijk?<br />
“A succesful society is a progress machine. It takes in the raw<br />
materials of innovation and produces broad human advancement”,<br />
schrijft Anand Giridharadas in zijn bestseller ‘Winner Takes<br />
All’. Het boek is verplicht leesvoer <strong>voor</strong> wie de huidige tijdsgeest<br />
beter wil begrijpen. Giridharadas bespreekt de vraag<br />
wie – overheid, bedrijf of consument – de verantwoordelijkheid<br />
draagt <strong>voor</strong> het realiseren van duurzame hervormingen.<br />
De neoliberaal georiënteerde overheid laat dat graag over aan<br />
het bedrijfsleven onder het mom van vrije marktwerking. Het<br />
bedrijfsleven wil dat ook en maakt graag goede sier met MVOinitiatieven,<br />
maar legt de verantwoordelijkheid <strong>voor</strong> systemische<br />
hervorming vervolgens op het bord van de consument.<br />
Die moet zijn gedrag aanpassen en dan doet de markt verder<br />
zijn werk. Giridharadas veegt de vloer aan met dat idee en bepleit<br />
dat duurzame maatschappelijke hervorming uitsluitend<br />
via een stabiele, professionele overheid tot stand kan komen.<br />
Je kunt het bedrijfsleven daar niet <strong>voor</strong> verantwoordelijk maken<br />
en ook niet de leiding geven, omdat ze teveel conflicterende<br />
belangen heeft: zij ontleent haar bestaansrecht en verdienmodel<br />
immers aan dezelfde systemen en structuren die debet<br />
zijn aan de existentiële uitdagingen waar onze samenleving<br />
<strong>voor</strong> staat. In de woorden van de Amerikaanse schrijfster en<br />
mensenrechtenactiviste Audre Lorde: “For the master’s tools will<br />
dismantle the master’s house. They may allow us to temporarily beat<br />
him at his own game, but they will never enable us to bring about<br />
genuine change.” De burger is evenmin in staat om zelf voldoende<br />
tegenwicht te bieden tegen de machts- en kapitaalspositie<br />
van overheid en bedrijven. De overheid is daarentegen als<br />
enige autoriteit in staat om een overkoepelende visie en stra-<br />
42 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
“SYSTEMISCHE VERANDERING BETEKENT VER-<br />
ANDERING EN DAAR HOUDEN MENSEN NIET VAN,<br />
ZELFS NIET ALS ZE ER NIET OP ACHTERUITGAAN”<br />
Het feit dat de overheid de regie moet voeren, betekent niet<br />
dat burger en bedrijf kunnen afwachten tot de overheid in<br />
actie komt. Het maakt ook niet uit of u wel of niet heeft bijgedragen<br />
aan het ontstaan van het probleem. Of het nu de<br />
schuld is van BigFinance, BigPharma, Mark Rutte of de consument:<br />
het systeem barst uit zijn voegen en daar heeft iedereen<br />
last van. Daarbij zijn de uitdagingen die onze manier<br />
van leven op dit moment bedreigen – een pandemie en de klimaatcrisis<br />
– existentieel van aard. Dat betekent dat iedereen<br />
er direct en acuut belang bij heeft dat er wezenlijke, systemische<br />
hervormingen worden doorgevoerd. Iedereen moet dus<br />
in actie komen, maar wel vanuit de juiste mindset. Daar<strong>voor</strong><br />
is nodig – en dat is mijn tweede punt – dat overheid, burger<br />
en bedrijf vanuit een gedeeld stelsel van normen en waarden<br />
gaan opereren en accepteren dat het eigen gemak ondergeschikt<br />
is aan het algemeen belang. Ik schrijf hier bewust ‘eigen<br />
gemak’ en niet ‘eigen belang’: iedereen is volledig aan<br />
boord met duurzame hervorming totdat men zelf offers moet<br />
tegie te ontwikkelen die rekening houdt met de belangen van<br />
alle mensen, de uitvoering verplicht kan stellen en daar ook<br />
verantwoording over af moet leggen. Ik ben het met hem eens<br />
en zou twee zaken willen toevoegen.<br />
TWEE ZAKEN<br />
Ten eerste, de overheid is verantwoordelijk en moet ingrijpen<br />
met wet- en regelgeving, met dien verstande dat zij <strong>voor</strong> het<br />
welslagen van haar inspanningen om duurzame hervormingen<br />
te realiseren afhankelijk is van de medewerking (en het<br />
stemgedrag) van burger en bedrijf. Dat gaat niet vanzelf en<br />
gaat ook niet in één keer. Daar moeten we samen aan werken,<br />
vanuit welwillendheid. Neem als <strong>voor</strong>beeld Taiwan. Een aantal<br />
jaren geleden heeft Taiwan de ambitie uitgesproken om<br />
vol in te zetten op offshore wind als duurzame energiebron.<br />
In dat kader heeft zij Westerse energiebedrijven – waaronder<br />
Deense windgigant Ørsted – opdracht gegeven om enorme<br />
wind farms te ontwikkelen die uiteindelijk de kerncentrales<br />
moeten gaan vervangen. Het feit dat de overheid een dergelijk<br />
initiatief neemt, is prachtig, maar betekent uiteraard niet<br />
dat het bedrijfsleven (of zelfs decentrale overheidsinstanties)<br />
direct klaar staan om dat plan uit te voeren. Ook betekent dat<br />
niet dat de benodigde infrastructuur aanwezig is. Zo is de haven<br />
van Taipei nog niet afgebouwd en liggen er geen golfbrekers,<br />
waardoor het lastig is om de benodigde bakken veilig<br />
aan te meren.<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 43
NIEUWE ECONOMIE<br />
brengen om dat doel te bereiken. Bent u bij<strong>voor</strong>beeld bereid<br />
om geen vlees meer te eten als we daarmee (letterlijk!) in één<br />
klap het klimaatprobleem, onze gezondheidscrisis én het<br />
voedselprobleem kunnen oplossen? Of om u te laten omscholen<br />
als blijkt dat uw huidige beroep een gevaar <strong>voor</strong> de volksgezondheid<br />
of de planeet oplevert? Veel mensen zijn dat (nog)<br />
niet, tenzij ze door de overheid worden gedwongen. Bedrijven<br />
zijn daarin niet anders dan mensen en willen doorgaans best<br />
meewerken, zolang het niet ten koste gaat van de eigen positie.<br />
Daar zit een belangrijk knelpunt, want systemische verandering<br />
betekent precies dat: verandering. Daar houden mensen<br />
niet van, zelfs niet als ze er niet per se op achteruitgaan.<br />
Hoe doorbreek je dat? De Boeddha geeft raad.<br />
GOUDEN REGEL<br />
De leerredes van de Boeddha gaan uiteindelijk over één centraal<br />
thema: het uitdoven van menselijk leed. In de visie van<br />
de Boeddha is de mens niet een op zichzelf staand iets maar<br />
staat hij continu in wisselwerking met zijn omgeving. Neem<br />
als <strong>voor</strong>beeld de klimaatcrisis. Raakt de lucht, de grond of<br />
het water vervuild, dan wordt de mens ziek. Wordt de mens<br />
ziek, dan heeft dat impact op de economie. Als de economie<br />
devalueert, dan brokkelt de maatschappij af. Alles is met alles<br />
verweven. Als mens, bedrijf en maatschappij het uitdoven<br />
van menselijk leed centraal stellen en daartoe op basis van<br />
heldere, gedeelde waarden opereren worden het eigen belang<br />
en het algemeen belang opnieuw met elkaar in overeenstemming<br />
gebracht. Op het moment dat we met elkaar accepteren<br />
dat het uitdoven van menselijk leed het centrale doel van<br />
onze maatschappij en dus onze economie is, is er een basis<br />
waar besluit- en koersvorming aan kan worden getoetst. Ik<br />
versta daaronder dat alle mensen – minimaal – op duurzame<br />
wijze beschikken over een gezonde, schone leefomgeving<br />
waarin ze voldoende middelen hebben om in hun basis behoeften<br />
te <strong>voor</strong>zien.<br />
Welke gedeelde waarden zijn dat? De Boeddha gaat in zijn<br />
leerredes uitgebreid in op condities die nodig zijn om op verstandige<br />
manier tot inzicht en duurzame transformatie te komen.<br />
Een dergelijk proces kan ook pas in gang worden gezet<br />
als deze condities aanwezig zijn. Hij schetst een ethisch raamwerk<br />
van seculiere Ethische Voorschriften, die in het dagelijks<br />
leven doorlopend beoefend kunnen worden. Onder de<br />
“DE NIEUWE ECONOMIE IS NIET VEEL MEER<br />
DAN EEN EVOLUTIE VAN ONZE BESTAANDE<br />
ECONOMIE, WAARIN MEDEMENSELIJKHEID<br />
TOT UITGANGSPUNT WORDT GENOMEN”<br />
44 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
term <strong>voor</strong>schrift wordt in deze context verstaan een ethisch<br />
principe, richtlijn of uitgangspunt. Het is een oefening, niet<br />
een gebod of regel. Overtreding leidt niet tot schaamte of<br />
straf maar wordt in deze context gezien als een uitnodiging<br />
om het eigen gedrag te evalueren, zodat men deze of een volgende<br />
keer vaardiger kan optreden. Voor het bestek van dit<br />
artikel wil ik me richten op het primaire <strong>voor</strong>schrift – ahimsa<br />
– dat als gouden regel de basis vormt <strong>voor</strong> verdere transformatie.<br />
Het Eerste Voorschrift - Ahimsa - is een Sanskrit woord dat<br />
in het Westen veelal vertaald wordt als ‘niet doden’. Dat is<br />
inderdaad een belangrijk uitgangspunt, maar daarmee is de<br />
kous niet af. Het <strong>voor</strong>schrift erkent dat de mens continu in<br />
verbinding staat met zijn omgeving en slechts een geringe<br />
mate van controle heeft op de factoren en condities die hebben<br />
geleid tot zijn huidige dilemma. Bovendien wordt verondersteld<br />
dat alles vergankelijk is en bovendien onderhevig is<br />
aan context en interpretatie. Moderne geleerden vertalen het<br />
begrip ahimsa dan ook als ‘het minimaliseren van schade’,<br />
aan jezelf en aan de ander. Dat betekent dat hij steeds opnieuw<br />
moet toetsen wat in het gegeven geval de handeling of<br />
koers is die het meest recht doet aan het welzijn van mens,<br />
milieu en maatschappij.<br />
Deze <strong>voor</strong>schriften zijn ontwikkeld als grondslag <strong>voor</strong><br />
persoonlijke ontwikkeling, maar laten zich eenvoudig vertalen<br />
naar beleids- en besluitvormingstrajecten bij bedrijven<br />
FEMKE DE JONG-STRUIKSMA<br />
Femke de Jong-Struiksma (40) was jarenlang advocaat<br />
<strong>voor</strong> de verzekeringssector, <strong>voor</strong>zitter van de landelijke<br />
Federatie van Assurantieclubs, lid van de Raad van Toezicht<br />
van het New Financial Forum en een veelgevraagd<br />
spreker en columnist.<br />
Sinds 2010 houdt Femke zich ook bezig met Yoga en<br />
Boeddhisme. Ze volgde meerdere opleidingen en was bestuurslid<br />
van Boeddhistisch Centrum Haaglanden. Per 1<br />
januari 2016 nam ze onverwachts afscheid van de sector<br />
in verband met een IVF traject. Kort daarop werd haar<br />
man Wilko (43) overgeplaatst naar Houston (USA). Daar<br />
werd ze mama van Klaas (2) en Berend (0) en liet ze zich<br />
omscholen tot yoga- en meditatiedocent. Sindsdien ontwikkelt<br />
en verzorgt ze professionele yoga- en mindfulnessprogramma’s<br />
<strong>voor</strong> volwassenen, kinderen en scholen.<br />
Daarnaast schrijft ze <strong>voor</strong> diverse media over Boeddhistische<br />
filosofie en ethiek.<br />
Femke woont sinds november 2020 in Taipei (Taiwan).<br />
Meer weten? Zie www.dutchdharma.com.<br />
en overheidsinstanties. Door bij de ontwikkeling, productie<br />
of distributie steeds weer af te wegen wat onder de concrete<br />
omstandigheden de optie is die de minste schade aan het leven<br />
zelf toebrengt, kom je tot een hele andere afweging dan<br />
wanneer de commerciële haalbaarheid als leidend principe<br />
geldt. Wie dit principe ter harte neemt en ernaar leeft laat<br />
de ander zien dat hij te vertrouwen is. Bikkhu Analayo, een<br />
<strong>voor</strong>aanstaande wetenschapper op het gebied van Boeddhistische<br />
filosofie en ethiek noemt dat ‘the gift of fearlessness’ die<br />
een basis vormt <strong>voor</strong> vertrouwen en reciprociteit. Uiteindelijk<br />
is de nieuwe economie niet veel meer dan een evolutie van<br />
onze bestaande economie, waarin medemenselijkheid tot uitgangspunt<br />
wordt genomen. n<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 45
NIEUWE ECONOMIE<br />
– e s s a y –<br />
Merken die werken<br />
aan de economie van<br />
de <strong>21</strong>e eeuw<br />
We laten een vervuilend en uitbuitend systeem achter ons en zien de contouren<br />
van een gelukkige, eerlijke en veilige wereld ontstaan. De coronacrisis werkt<br />
als versneller. Bedrijven en merken moeten een nieuwe toekomst omarmen,<br />
hun bedrijfsprocessen verduurzamen en hun mensen – van bestuurskamer tot<br />
medewerkers, leveranciers en klanten – meenemen in de verandering. Dat laatste<br />
is de sleutel tot een succesvolle transformatie. Het gaat uiteindelijk om gedrag.<br />
TEKST KIM CRAMER EN ALEXANDER KOENE, BR-ND PEOPLE | BEELD JANIEK DAM<br />
He coronacrisis maakt duidelijk dat veranderingen<br />
<strong>voor</strong> een duurzame toekomst hard nodig zijn.<br />
Dat was <strong>voor</strong> een kleine groep activisten al lange<br />
tijd volledig helder en <strong>voor</strong> een groeiende groep<br />
bewuste burgers al een tijdje, maar nu is de gedachte<br />
dat het anders moet gemeengoed aan het<br />
worden. Ook leren we dat als de nood echt hoog is, we massaal<br />
ons gedrag kunnen veranderen.<br />
Hoewel het langzaam gaat en er een groot verschil is tussen<br />
‘weten’ en ‘doen’, zullen we – geconfronteerd met klimaat-,<br />
sociale en economische crises –transformeren van een<br />
vervuilende en vernietigende economie naar een duurzame,<br />
eerlijke en veilige economie. Het kan niet anders. Als we als<br />
mensheid willen overleven, zullen we moeten stoppen de<br />
planeet en elkaar uit te buiten. We kunnen niet langer door<br />
met het uitputten van natuurlijke bronnen die we met fossiele<br />
energie omzetten naar producten die we uiteindelijk<br />
weggooien. Die we in veel gevallen überhaupt niet nódig hadden.<br />
Net zo goed als we niet langer door kunnen én willen<br />
met de ongelijke verdeling van welvaart. Degenen die als eerste<br />
zijn begonnen de natuurlijke bronnen te gebruiken <strong>voor</strong><br />
méér dan de eigen behoefte, hebben alle geld en macht naar<br />
zich toegetrokken. Degenen die achterbleven, waren meestal<br />
degenen die, vaak aan de andere kant van de wereld, met de<br />
gevolgen moesten kampen van de roof van natuurlijke bronnen,<br />
een afgenomen biodiversiteit en het leveren van arbeid<br />
in slechte omstandigheden tegen oneerlijke lonen. En dit is<br />
nog steeds aan de orde van de dag.<br />
CRISIS ALS TIPPING POINT<br />
Bedrijven die profiteren van deze situatie hebben zich in het<br />
verleden vast niet allemaal gerealiseerd hoe zij bezig waren<br />
de planeet en de mens teniet te doen. Hopen we. Dat willen we<br />
geloven, want we zijn optimisten. Er was ook lange tijd weinig<br />
kennis over de impact op het klimaat, atmosfeer en biodiversiteit<br />
en consumenten waren zich niet bewust van wat<br />
ze eigenlijk consumeerden. Dat verandert nu. We verwachten<br />
dat de crisis waarin we ons nu met z’n allen bevinden het ‘tipping<br />
point’ is, waarna een nieuwe economie ontstaat.<br />
We zien het al om ons heen. Niet alleen onder de sociale<br />
ondernemers en de lokale duurzame initiatieven, maar ook<br />
in het hol van de leeuw worden nu de stemmen gehoord van<br />
46 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
de Greta’s en Rutgers van deze wereld. De deelnemers aan<br />
het World Economic Forum, de overheden, de grootinvesteerders,<br />
de rijken en machtigen der aarde, allemaal beginnen ze<br />
te roepen dat het anders moet. Groener, gelijker, socialer. Ze<br />
roepen het niet alleen, ze investeren ook grote sommen geld<br />
om nieuw beleid en actie te stimuleren.<br />
Sommigen geloven er niets van dat deze instituties eerlijk<br />
willen delen, dat verkleint namelijk hun macht. Of hooguit<br />
doen ze het uit eigenbelang, omdat ze ook wel zien dat het<br />
niet anders kan. Hoe dan ook, de beweging is gaande en groeiende.<br />
In 2018 schreef Larry Fink, ceo van BlackRock, in zijn<br />
jaarlijkse brief aan alle klanten dat niet alleen de aandeelhouders,<br />
maar álle stakeholders bediend moeten worden. Dit jaar<br />
(20<strong>21</strong>) stelde hij klimaatverandering centraal en stimuleerde<br />
hij dat alle bedrijven een plan tonen om in 2050 ‘net zero’ te<br />
zijn. Als zulke mensen, die zijn ‘gevormd’ in de tijd dat de bomen<br />
tot aan de hemel groeiden en je de winst <strong>voor</strong>al <strong>voor</strong> jezelf<br />
moest houden, zulke visies uitdragen, dan is er hoop.<br />
HET BELANG VAN DE WERELD<br />
In de financiële wereld zien we dat naast ASR, Triodos Bank<br />
en ASN Bank ook andere instellingen zich steeds meer druk<br />
maken over ‘people & planet’ naast profit. Rabobank droeg<br />
begin van dit jaar uit dat alle banken carbon-banken moeten<br />
worden en gaat het <strong>voor</strong> klanten makkelijk maken om<br />
CO2-credits te kopen en te verkopen. Ze gaan vruchtenbomen<br />
planten om CO2-uitstoot te compenseren. Als ze volgroeid<br />
zijn en geen extra CO2 meer opslaan, moeten ze een inkomstenbron<br />
zijn <strong>voor</strong> kleine boeren. Met in het achterhoofd de<br />
hevige kritiek van een aantal jaar geleden op de reclamecampagne<br />
‘Growing a better world together’, werpt zich ook nu<br />
de vraag op of dit soort grote commerciële bedrijven wel in<br />
staat zijn om het belang van de wereld boven het eigenbelang<br />
te stellen, of het op z’n minst gelijk te stellen. Naar eigen<br />
zeggen is dit initiatief goed <strong>voor</strong> het duurzame imago<br />
van de bank en uiteindelijk ook een verdienmodel waarmee<br />
men een <strong>voor</strong>sprong hoopt te houden in de markt. Is echte<br />
transformatie nog gebaat bij concurrentie? Of zijn we op weg<br />
naar een wereld waarbij de echte winnaars die partijen zijn<br />
die niet meer plat concurreren, maar juist de systemische samenwerking<br />
opzoeken om de wereldproblemen op te lossen?<br />
THE CIRCLE OF LIFE<br />
Bomen groeien uiteraard nooit tot in de hemel. Bomen stoppen<br />
namelijk op een gegeven moment met groeien, zoals alles<br />
in de natuur stopt met groeien. Na de groei komt uiteindelijk,<br />
soms pas na eeuwen, het verval, de dood. Maar het mooie<br />
van de natuur is, de geboorte gebeurt telkens weer opnieuw,<br />
uit dezelfde bronnen waar het eerdere leven uit was ontstaan.<br />
The circle of life. In de natuur bestaat geen afval, het is volledig<br />
circulair. Een heel precies uitgebalanceerd systeem waarin<br />
alles klopt. Zo ging het miljarden jaren en als de mens niet<br />
had ingegrepen – zo ongeveer vanaf de industriële revolutie<br />
KIM CRAMER:<br />
“POWER TO<br />
THE PEOPLE.”<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 47
NIEUWE ECONOMIE<br />
– zou het nog steeds zo gaan. Wij hebben het natuurlijk evenwicht<br />
echter zo uit balans gebracht dat we er nu alles aan<br />
moeten doen om het te herstellen. Voor het te laat is.<br />
De circulaire wetten in de natuur lijken de oplossing te<br />
zijn <strong>voor</strong> veel van onze problemen. Als we de economie nu<br />
eens circulair maken? We verstoren de balans niet verder<br />
door nog meer grondstoffen uit de planeet te halen, maar we<br />
gebruiken wat al in gebruik is. We ontwerpen producten zó<br />
dat ze na gebruik niet worden weggegooid, maar worden gerepareerd,<br />
in onderdelen hergebruikt, of helemaal gerecycled<br />
kunnen worden. We produceren dan geen afval meer. In zo’n<br />
economie houden we natuurlijk ook rekening met de sociale<br />
aspecten: eerlijk werk en een rechtvaardige verdeling van de<br />
opbrengsten.<br />
NOODZAAK RADICALE VERANDERING<br />
Bedrijven en overheden moeten in zo’n circulaire economie<br />
hun processen radicaal omgooien. We redden het niet met<br />
wat goed bedoelde ‘purpose marketing’ en ook niet met een<br />
paar positieve initiatieven en wat duurzame innovatie. Het<br />
gaat er <strong>voor</strong>al juist om dat organisaties stóppen met bepaalde<br />
zaken. Dat is eng, want het druist in tegen alles wat we van<br />
het kapitalisme hebben geleerd. Het <strong>voor</strong>tbestaan van de organisatie<br />
komt erdoor ter discussie te staan. Maar als de inzet<br />
het <strong>voor</strong>tbestaan van onze planeet en onze soort is, is er geen<br />
andere weg. En het goede nieuws is dat het kán. Je moet er alleen<br />
wel toe bereid zijn en de weg vinden. Bovendien kunnen<br />
we het niet alleen aan bedrijven overlaten. Burgers, politieke<br />
leiders, we moeten er ontegenzeggelijk <strong>voor</strong> kiezen. Er moeten<br />
nieuwe wetten komen, nieuw beleid en nieuw gedrag.<br />
De stad Amsterdam is er al aan begonnen. Doel is een gelukkig<br />
leven <strong>voor</strong> iedereen binnen de natuurlijke grenzen<br />
van de aarde. De stad brengt de komende jaren verschillende<br />
materiaalstromen in kaart, van instroom tot verwerking,<br />
om waardevolle grondstoffen te behouden. Het doel is om in<br />
2030 het gebruik van nieuwe grondstoffen te halveren en in<br />
2050 een volledig circulaire stad te zijn. Het staat allemaal in<br />
de ‘Amsterdam Circulaire Strategie 2020-2025’. Er wordt gebruik<br />
gemaakt van de Amsterdam City Doughnut van de Britse<br />
econoom Kate Raworth.<br />
ALEXANDER KOENE:<br />
“DE MAGIE VAN<br />
POSITIEVE BEÏNVLOEDING.”<br />
DUURZAME TRANSFORMATIE<br />
In onze serie whitepapers (Positive Culture, Beyond Purpose en<br />
Building Next Better) beschrijven we hoe branding kan bijdragen<br />
aan het stimuleren van impactvol gedrag. Wat de uitgangspunten<br />
en te nemen stappen zijn. Merken hebben de<br />
magie om mensen positief te beïnvloeden. Het is een krachtig<br />
instrument wat haast ‘manipulatief’ ingezet kan worden<br />
<strong>voor</strong> het goede en het slechte. De psychologie die er<strong>voor</strong> zorgt<br />
dat de meeste mensen kiezen <strong>voor</strong> bij<strong>voor</strong>beeld Coca-Cola<br />
kunnen we ook inzetten om <strong>voor</strong>keur op te wekken <strong>voor</strong> merken<br />
die een duurzame wereld versnellen. Zulke merken worden<br />
niet goed ontwikkeld door externe adviesbureaus of door<br />
48 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
BR-ND<br />
Sinds 2006 ontwikkelen Kim Cramer en Alexander Koene<br />
23plusone, een methode die menselijke drijfveren centraal<br />
stelt in merk- cultuur- en persoonlijke ontwikkeling.<br />
In 2011 richtten zij samen BR-ND People op, sinds<br />
2017 gecertificeerd als B Corp. Met een kernteam van onderzoekers,<br />
ontwerpers, schrijvers en facilitators helpt<br />
BR-ND People organisaties met merk- en organisatieontwikkeling.<br />
marketingafdelingen van organisaties. Wel lukt dit door gebruik<br />
te maken van de ideeën en gevoelens die al aanwezig<br />
zijn. Zeker nu de roep om duurzame ontwikkeling steeds luider<br />
wordt en mensen graag bedrijven met een purpose willen<br />
omarmen. Je moet je branding dus ontwikkelen samen met<br />
de mensen in je organisatie en het is goed om ook andere stakeholders<br />
erbij te betrekken.<br />
Branding is in onze visie het strategische proces om er<strong>voor</strong><br />
te zorgen dat er gemeenschappelijke betekenis en mentale<br />
verbinding tussen mensen ontstaat. Het heeft een langetermijnscope<br />
en geeft sturing aan alle interacties of ‘touchpoints’<br />
tussen mens en product, dienst en organisatie.<br />
Branding heeft dus alles te maken met organisatiestrategie<br />
en -cultuur. Het gaat veel verder dan het ontwikkelen van een<br />
aansprekende boodschap naar buiten toe, het gaat er <strong>voor</strong>al<br />
om dat medewerkers trots zijn en gedreven invulling willen<br />
geven aan hun werk. Het zorgt er<strong>voor</strong> dat mensen met elkaar<br />
in actie komen om de duurzame purpose en missie van<br />
een organisatie waar te maken. We zien vaak dat de top van<br />
een bedrijf graag wil verduurzamen, maar dat leiders niet weten<br />
hoe medewerkers ‘zover te krijgen’. Dan is het vanaf de<br />
start al misgegaan; er is geen energie gestoken in het betrekken<br />
van mensen <strong>voor</strong>dat de duurzame strategie is vastgesteld.<br />
Eigenlijk moet de strategieontwikkeling dan simpelweg opnieuw<br />
plaatsvinden, maar nu mét de rest van de organisatie.<br />
Anders wordt het niets; de weerstand is groot en er is weinig<br />
motivatie om zelf aan de slag te gaan. Ook maken we mee dat<br />
medewerkers hun leiders ter verantwoording roepen als de<br />
organisatie volgens hen geen impactvolle purpose heeft. Als<br />
we zo’n bottom-up proces mogen begeleiden vinden we het<br />
extra mooi. Power to the people. n<br />
Meer lezen? De whitepapers van Kim en Alexander vind je op<br />
issuu.com/br-nd.<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 49
NIEUWE ECONOMIE<br />
– e s s a y –<br />
Samen werken<br />
aan een bewuste<br />
economie<br />
Het is 20<strong>21</strong> en de nieuwe economie is in wording: een meer holistische, wijze,<br />
liefderijke, hoopgevende versie en representatie van wie wij zijn en wíllen zijn, als<br />
mensheid en deelnemer aan het leven op deze planeet. Kleine revoluties, ander<br />
geluid, nieuwe vormen en dappere daden krijgen steeds meer voet aan de grond.<br />
TEKST CAROLIEN WEGENER, WIRE GROUP<br />
Het is een bijzondere tijd, waarin we óók mogen<br />
kijken naar alles wat er al wél gaande is. Ervaar<br />
de borrelende onderstroom van het kleine gebaar<br />
tot aan het grote werk – lokaal, landelijk,<br />
wereldwijd – van gedreven zielen die geloven en<br />
wéten dat het beter kan. Wij zíjn de Nieuwe Economie<br />
in co-creatie, wat een krachtige en voelbare verbinding!<br />
Als Wire Group noemen we de nieuwe economie ook wel<br />
de bewuste economie, een systeem van meervoudige waardecreatie<br />
en waarde-uitruil dat we samen steeds bewuster vormgeven,<br />
vanuit verbinding met ál het leven op aarde. De transformatie<br />
van onze economie heeft een sterke beweging naar<br />
‘nieuw’: vernieuwing, innovatie, ontwikkeling. Het is daarnaast<br />
net zo goed een meer verstilde beweging terug. Terug<br />
naar de oorsprong, terug naar de essentie, naar bekend terrein<br />
dat wij dragen in ons DNA en dat deels in vergetelheid<br />
is geraakt. De transitie van onze economie gaat evenzogoed<br />
over een hernieuwde verbinding met dat wat van levensbelang<br />
is, daar waar het allemaal begint.<br />
BEGIN<br />
Misschien begint het wel bij het op waarde schatten van wie<br />
jij bent en wie ik ben. Bij het besef van waar we vandaan komen<br />
en hoe we met elkaar verbonden zijn. Bij het werkelijk<br />
doorvoelen van de waarde van een planeet die ons leven<br />
geeft, leven dat wij écht mogen koesteren. Laten we ons bewust<br />
zijn van wat wij te brengen hebben, allemaal in onze<br />
unieke vorm en ook, hoe we elkaar nodig hebben. In het creëren<br />
van een intelligentere vorm van ons menselijk bestaansrecht<br />
in deze confronterende, complexe, snelle wereld die<br />
“KLEINE REVOLUTIES, ANDER GELUID,<br />
NIEUWE VORMEN EN DAPPERE DADEN<br />
KRIJGEN VOET AAN DE GROND”<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 51
NIEUWE ECONOMIE<br />
CAROLIEN WEGENER: X<br />
“HABANA HABA – STAP<br />
VOOR STAP.”<br />
tegelijkertijd wonderschoon, eenvoudig aanwezig is. Samen<br />
zijn we beter, meer en wijzer. Juist omdát we anders kijken,<br />
vanuit ons eigen levenspunt. De kunstenaar ziet de wereld<br />
in kleur en vorm <strong>voor</strong>bij de vorm. De technicus brengt innovatie<br />
en vernieuwing die pas veel later door de massa begrepen<br />
wordt. Het kind lééft het leven, grijpt de essentie vrijelijk<br />
vast in elke uitgelaten lach. De ondernemer heeft het talent<br />
de dingen samen te brengen in een alchemie die waarde laat<br />
stromen. De onderzoeker geeft taal aan dingen die tot <strong>voor</strong><br />
kort nog ongrijpbaar waren zodat wij ze kunnen begrijpen en<br />
ons eigen kunnen maken. De oudere die luisteren kan, écht<br />
luisteren. Essentieel en waardevol zijn we allemaal.<br />
WIRE GROUP<br />
Wire group is inmiddels elf jaar specialist in Impact Investeren<br />
en Bewuste Vermogensallocatie. Samen met<br />
partners en klanten biedt Wire group manieren om<br />
vermogen steeds bewuster in te zetten ten behoeve van<br />
meervoudige waarde, <strong>voor</strong> sociaal, ecologisch, financieel<br />
en persoonlijk rendement.<br />
Carolien Wegener (1975) is ondernemer, schrijver en<br />
activator van het New Financial Forum. Ze studeerde Culturele<br />
Antropologie en Bedrijfskunde. Ze is onder meer<br />
deskundige op het gebied van micro-finance en meso-finance.<br />
In 2010 richtte ze samen met drie partners Wire<br />
Group op.<br />
52 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
BESTEMMING<br />
Wij beginnen trainingen en workshops nagenoeg altijd met<br />
een rondje vrij filosoferen: welke woorden en waarden kenmerken<br />
onze ideale economie en maatschappij? Er volgt een<br />
wordle van zo’n 25 woorden die <strong>voor</strong> 90 procent overlap hebben,<br />
welke groep we ook treffen. Telkens blijkt dat mensen<br />
een heel duidelijk beeld hebben van wat ‘het ideaal’ zou zijn.<br />
We weten heel goed welke waarden ten grondslag liggen aan<br />
een economie en maatschappij waar we graag deel vanuit<br />
maken, waar we graag aan bijdragen, die een afspiegeling<br />
zouden zijn van de meest wijze versie van wie wij kunnen<br />
zijn als mens en als mensheid. Als we onze harten laten spreken,<br />
dan zeggen we nagenoeg hetzelfde. Blijkbaar beschikken<br />
we over een collectief kompas dat ons leidt naar ons ideaal:<br />
een prachtig en hoopgevend gegeven!<br />
WAARDE(N) GEDREVEN<br />
De nieuwe economie zijn wij allemaal. Toegepast op ons dagelijks<br />
werk bij Wire Group mijmer ik over hoe wij een poging<br />
doen om onze waarden actief te leven. Met check-ins bij<br />
elke ontmoeting willen we het leven inclusief maken, ons<br />
hoofd en hart vrij maken om zoveel mogelijk hier en nu aanwezig<br />
te kunnen zijn en in verbinding het beste van onszelf<br />
te kunnen geven. Met check-outs kennen we in één woord<br />
waarde toe aan wat er is gedeeld, gezegd, ontwikkeld. In het<br />
investeringsproces spreken we van we-diligence in plaats van<br />
due diligence om recht te doen aan de gelijkwaardige partnerrelatie<br />
die we nastreven in plaats van de eenzijdig ‘beoordelende<br />
partij’ te zijn. Een groep Next Genners deelt open en in<br />
vertrouwen over de lusten en lasten van vermogend zijn, ze<br />
zijn opgelucht over de (h)erkenning. We vieren kleine teamapp-feestjes<br />
bij elk toegezegd miljoen euro (!) <strong>voor</strong> meervoudige<br />
waarde in ons Wire Private Markets Impact Fonds, ruim<br />
vijftig al! Moed, eerlijkheid en dankbaarheid kenmerken een<br />
onalledaags teamgesprek over een alternatieve eigendomsstructuur<br />
<strong>voor</strong> Wire Group die meer recht doet aan de nieuwe<br />
tijd, aan onze purpose. Wij hebben niet het antwoord,<br />
wel ons kompas.<br />
HANDELEN<br />
“De toekomst wordt niet bepaald door een of ander duister lot. Wij bepalen<br />
de toekomst. Wij kunnen zelf elke dag en elk moment ons leven<br />
en kwaliteit daarvan op onze planeet scheppen en herscheppen. Die invloed<br />
hebben wij.”<br />
Tenzin Gyatso (de Dalai Lama) & Desmond Tutu<br />
“ALS WE ONZE HARTEN LATEN SPREKEN,<br />
DAN ZEGGEN WE ALLEMAAL HETZELFDE.”<br />
De transitie naar de nieuwe economie betekent het transformeren<br />
van een heel systeem. Nieuw dimensionaal kijken.<br />
Een beweging en een bewustwordingsproces dat zo gelaagd<br />
en veelomvattend is, dat het kant-en-klare antwoord niet bestaat.<br />
De korte route ook niet. Daar moeten we tegen kunnen<br />
en er onze uitdaging van maken! Hoe? Treffend geschreven<br />
door Keniaanse straatkinderen op de muur op van hun<br />
clubhuis: Habana haba – stap <strong>voor</strong> stap. Met ons kompas op<br />
steeds weer een wijzere, meer wakkere, door waarde(n) gedreven,<br />
oprecht intelligente, liefdevolle, trots-makende versie<br />
van onszelf en van de economie. Laten we samen ons uiterste<br />
best doen er iets héél rijks van te maken! n<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 53
NIEUWE ECONOMIE<br />
– e s s a y –<br />
De hoopgevende rol van wetgeving in<br />
de slag naar duurzaam investeren<br />
Het grote(re) plan<br />
ESG (Environmental, Social en Governance) is anno 20<strong>21</strong> een niet meer weg te<br />
denken begrip. Zowel <strong>voor</strong> kapitaalverschaffers als uitgevende instellingen is de<br />
uitdaging groot om eigen beleid te ontwikkelen dat tegemoet komt aan de wensen<br />
van hun stakeholders omtrent duurzaamheid. Tegelijkertijd stelt ook de (Europese)<br />
wetgever eisen aan wat duurzaam genoemd mag worden en ziet de toezichthouder<br />
toe op het adequaat managen van duurzaamheidsrisico’s. De ambities vertalen zich<br />
<strong>voor</strong>ts in prospectussen en jaarverslagen en dan ligt het risico van greenwashing op<br />
de loer. Hoe dichtbij is de transitie naar een groene, nieuwe economie?<br />
TEKST MINKE HOEKSTRA<br />
In navolging en ter uitwerking van de United Nations 2030<br />
Agenda for Sustainable Development en het Klimaatakkoord<br />
van Parijs heeft de Europese Commissie zich ten doel gesteld<br />
om ESG-overwegingen in het hart van het financiële<br />
systeem te brengen om daarmee de transitie naar een<br />
groener, duurzamer en meer circulair systeem te ondersteunen.<br />
In het ontwerp van de Europese plannen zijn de United<br />
Nations Sustainable Development Goals (SDG’s) het uitgangspunt<br />
geweest. Het resultaat is een breed scala aan plannen<br />
en verordeningen, waarvan een aantal zich specifiek richt op<br />
de financiële sector. De overkoepelende gedachte <strong>voor</strong> al deze<br />
EC-initiatieven is dat een significant deel van de noodzakelijke<br />
transitie van de private sector moet komen, waarbij privaat<br />
kapitaal zijn weg moet vinden naar duurzame investeringen.<br />
Ter uitwerking van deze ambities is in december 2016<br />
een High-Level Expert Group samengesteld die zich heeft gebogen<br />
over deze uitdagingen. Op grond van de adviezen van<br />
deze groep is uiteindelijk het Europese Action Plan on Financing<br />
Sustainable Growth gebaseerd, dat in maart 2018 werd gepubliceerd.<br />
DISCLOSURE<br />
Om te zorgen dat ESG-factoren worden meegenomen in investeringsbeslissingen<br />
en -processen is een aantal verordeningen<br />
opgesteld, die financieel dienstverleners verplichten tot<br />
integratie van ESG-factoren in hun investeringsprocessen en<br />
-advisering en dat zij daarover rapporteren richting hun klanten.<br />
Doelstelling van deze Disclosure Verordening is harmonisatie<br />
van informatieverschaffing over duurzaamheid en<br />
het tegengaan van greenwashing. Deze verordening legt verplichtingen<br />
op aan financieel dienstverleners met betrekking<br />
tot financiële producten en geeft invulling aan de begrippen<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 55
NIEUWE ECONOMIE<br />
duurzame belegging, duurzaamheidsrisico’s en duurzaamheidsfactoren.<br />
Op grond van deze verordening worden financieel<br />
dienstverleners transparantievereisten opgelegd wat betreft:<br />
(a) het beleid over de integratie van duurzaamheidsrisico’s<br />
in beleggingsbeslissingsprocedures en beleggingsadvies,<br />
(b) de manier waarop de belangrijkste ongunstige effecten<br />
van beleggingsbeslissingen en beleggingsadvies in acht worden<br />
genomen in verhouding tot de financiële producten en<br />
(c) de wijze waarop het beloningsbeleid spoort met de integratie<br />
van duurzaamheidsrisico’s.<br />
Ook in de precontractuele informatieverschaffing dienen<br />
financieel dienstverleners transparantie te verschaffen over<br />
(a) de integratie van duurzaamheidsrisico’s in beleggingsbeslissingen<br />
en beleggingsadvies en (b) een beoordeling van de<br />
waarschijnlijke effecten van duurzaamheidsrisico’s op het<br />
rendement van de financiële producten of een beknopte uitleg<br />
waarom de duurzaamheidsrisico’s niet relevant geacht<br />
worden.<br />
Voor het juiste medium <strong>voor</strong> deze precontractuele informatieverschaffing<br />
wordt aansluiting gezocht bij de informatieverschaffingsverplichtingen<br />
die op grond van richtlijnen<br />
en verordeningen reeds op financieel dienstverleners rusten.<br />
Indien een financieel product bij<strong>voor</strong>beeld ecologische of<br />
sociale kenmerken of een combinatie van die kenmerken promoot<br />
dient aan additionele transparantie en precontractuele<br />
informatieverplichtingen te worden voldaan, zoals informatie<br />
over de wijze waarop aan die kenmerken wordt voldaan<br />
en hoe de index consistent is met die kenmerken plus een<br />
toelichting waarom en hoe de aangewezen index die op dat<br />
doel is afgestemd, verschilt van een brede marktindex. Ook<br />
gelden in dat geval additionele verplichtingen <strong>voor</strong> transparantie<br />
over deze financiële producten op de website en in periodieke<br />
verslagen.<br />
Op financieel productniveau, schrijft de Disclosure Verordening<br />
<strong>voor</strong> dat <strong>voor</strong> elk financieel product een duidelijke en<br />
gemotiveerde toelichting wordt gegeven of, en zo ja hoe, bij<br />
een financieel product de belangrijkste ongunstige effecten<br />
op duurzaamheidsfactoren zijn meegenomen en waar deze<br />
informatie beschikbaar is. Indien deze factoren niet worden<br />
meegenomen, is een uitleg hierover verplicht. De Disclosure<br />
Verordening is uitgewerkt in technische reguleringsnormen<br />
waarvan ten tijde van het schrijven van dit essay alleen consultatiedocumenten<br />
en een concept beschikbaar zijn gesteld.<br />
Hieruit kan in ieder geval worden afgeleid dat de EC een zeer<br />
‘WET- EN REGELGEVING OP HET GEBIED VAN<br />
DUURZAAMHEID GEEFT HET BEDRIJFSLEVEN<br />
EEN EXTRA ZETJE IN DE GOEDE RICHTING’<br />
MINKE HOEKSTRA: ‘DUURZAAM<br />
INVESTEREN ALS DEFAULT OPTIE.’<br />
MINKE HOEKSTRA<br />
Minke Hoekstra is advocaat en adviseert ondernemingen<br />
die actief zijn op de financiële markten met een focus op<br />
vermogensbeheer, fondsstructurering, regulatory compliance,<br />
governance en duurzaamheid.<br />
vergaande mate van standaardisatie <strong>voor</strong>staat en een informatie<strong>voor</strong>ziening<br />
die te allen tijde makkelijk toegankelijk,<br />
niet-discriminatoir, gratis, simpel, begrijpelijk, eerlijk, duidelijk<br />
en niet-misleidend moet zijn; een hele uitdaging.<br />
TAXONOMIE<br />
De Taxonomie Verordening brengt een gemeenschappelijk<br />
concept en classificatiesysteem van ecologisch duurzame beleggingen<br />
ter <strong>voor</strong>koming van greenwashing en oneerlijke<br />
concurrentie<strong>voor</strong>delen. Deze verordening sluit aan bij de begrippen<br />
van de Disclosure Verordening en is van toepassing<br />
op financiële producten die als ecologisch duurzaam beschikbaar<br />
worden gesteld. Wel bevat deze verordening een aantal<br />
aanvullingen en wijzigingen ten opzichte van de Disclosure<br />
Verordening. Dan gaat het onder meer over criteria om uit<br />
56 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
NIEUWE ECONOMIE<br />
te maken of een economische activiteit als ecologisch duurzaam<br />
kan worden aangemerkt of niet waarbij een onderscheid<br />
wordt gemaakt tussen economische activiteiten die<br />
substantieel bijdragen aan een of meer van de milieudoelstellingen<br />
en economische activiteiten die geen ernstige afbreuk<br />
doen aan een of meer van de milieudoelstellingen. De milieudoelstellingen<br />
zijn: (i) de mitigatie van klimaatverandering,<br />
(ii) de adaptatie van klimaatverandering, (iii) het duurzaam<br />
gebruik en de bescherming van water en mariene hulpbronnen,<br />
(iv) de transitie naar een circulaire economie, (v) de preventie<br />
en bestrijding van verontreiniging en (vi) de bescherming<br />
en het herstel van de biodiversiteit en ecosystemen.<br />
Per milieudoelstelling geeft deze verordening vervolgens<br />
invulling aan de inhoud en vereisten van die milieudoelstelling.<br />
Zo dient het product ten minste (en te allen tijde) te voldoen<br />
aan de OESO-richtlijnen <strong>voor</strong> multinationale ondernemingen<br />
en mag het product geen ernstige afbreuk doen aan<br />
de leidende beginselen van de Verenigde Naties inzake bedrijfsleven<br />
en mensenrechten.<br />
Een platform <strong>voor</strong> duurzame financiering gaat de EC adviseren<br />
over de verdere invulling van de milieudoelstellingen<br />
BENCHMARK<br />
De Benchmark Verordening introduceert eenvormige regels<br />
<strong>voor</strong> benchmarks en criteria <strong>voor</strong> de kwaliteit en integriteit<br />
van koolstofarme benchmarks. Doel is onder meer de belemmeringen<br />
<strong>voor</strong> efficiënte kapitaalstromen in de richting van<br />
duurzame investeringen weg te nemen. Deze verordening introduceert<br />
onder meer klimaattransitiebenchmarks.<br />
NEDERLANDSE INITIATIEVEN<br />
Naast de initiatieven op Europees niveau, zitten ook de Nederlandse<br />
overheid en de financiële sector zelf niet stil. Ik noem<br />
het Vernieuwde IMVO-beleid ‘Van <strong>voor</strong>lichten tot verplichten. Een<br />
nieuwe impuls <strong>voor</strong> internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemerschap’,<br />
de initiatiefnota van ChristenUnie, PvdA, SP<br />
en Groenlinks: ‘Tegen slavernij en uitbuiting. Een wettelijke ondergrens<br />
<strong>voor</strong> verantwoord ondernemen’. en de initiatiefnota ‘Van oliedom<br />
naar gezond verstand: verduurzaming van de financiële sector’<br />
van Groenlinks, D66, Christenunie en CDA. Naast dergelijke<br />
nationale initiatieven, hebben de pensioen- en vermogensbeheersector<br />
eigen (gedrags)codes opgesteld met een duidelijke<br />
duurzaamheidsmissie, onderstreept door de ondertekening<br />
van het Klimaatakkoord door de financiële sector.<br />
PALET AAN EISEN<br />
Al deze verplichtingen en ambities op het gebied van duurzaamheid<br />
richten zich indirect op uitgevende instellingen<br />
en andere ondernemingen die kapitaal aantrekken. Om toekomstig<br />
kapitaal zeker te stellen, zullen deze ondernemingen<br />
zich dus terdege rekenschap moeten geven van de vereisten<br />
die op hun kapitaalverschaffers rusten. Mijn verwachting<br />
is dat het classificatiesysteem van duurzaamheid leidend<br />
en maatgevend zal zijn. De hoop en verwachting is dan ook<br />
dat bovenstaande transparantie- en standaardisatie-eisen<br />
van investeerders aanbieders zal inspireren en dwingen tot<br />
daadwerkelijke implementatie van duurzaamheidsambities<br />
in hun ondernemingen. Ze zullen daarbij geholpen worden<br />
door toezichthouders AFM en DNB die inzetten op duurzaamheid<br />
en toezicht houden op de (transitie)risico’s waar financiële<br />
marktpartijen mee geconfronteerd worden en hoe ze<br />
daarmee omgaan. DNB en AFM maken daarbij onderscheid<br />
tussen fysieke risico’s (schade als gevolg van klimaatverandering),<br />
transitierisico’s (de kosten <strong>voor</strong> de implementatie van<br />
ESG-factoren), reputatie risico’s (negatieve media-aandacht)<br />
en aansprakelijkheidsrisico’s (zowel directe schade aan mens<br />
en milieu en verlies van de waarde van investeringen als schade<br />
als gevolg van het verstrekken van ESG-data en greenwashing).<br />
Al deze risico’s zijn relevant <strong>voor</strong> de financiële sector<br />
en hun investeringen.<br />
Met dit palet aan eisen op het gebied van transparantie, standaardisatie<br />
en meetbaarheid van ESG-factoren, lijkt de weg<br />
van transitie naar een groene, nieuwe economie de enige<br />
weg <strong>voor</strong>waarts. Dat financieel rendement en duurzaamheid<br />
hand in hand gaan en dat rendement overigens veel meer betekent<br />
dan financieel rendement is niet alleen al langer bekend,<br />
maar kan nu ook meer en meer worden gemeten en<br />
onderbouwd.<br />
De jurist in mij gelooft er oprecht in dat de wet- en regelgeving<br />
op het gebied van duurzaamheid het bedrijfsleven een<br />
extra en noodzakelijk zetje in de goede richting geeft. Met als<br />
resultaat dat – het idee zingt al rond onder wetgevers – duurzaam<br />
investeren de default optie wordt. n<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 57
AMBASSADEURS<br />
Activators van het<br />
• Dick-Jan Abbringh | Purpose<br />
Newfinancialforum.nl/dick-jan-abbringh<br />
• Roy van den Anker | Heilbron<br />
Newfinancialforum.nl/roy-van-den-anker<br />
• Erica Argelo | Circle of Art<br />
Newfinancialforum.nl/erica-argelo<br />
• Martin van Arendonk | Univé<br />
Newfinancialforum.nl/martin-van-arendonk<br />
• Jeroen Bais | Next Step Factory<br />
Newfinancialforum.nl/jeroen-bais<br />
• Femke Bakker | AnsvarIdéa<br />
Newfinancialforum.nl/femke-bakker<br />
• Ferdinand Bakker | Schouten Zekerheid<br />
Newfinancialforum.nl/ferdinand-bakker<br />
• Pieter van den Ban | Univé<br />
Newfinancialforum.nl/pieter-van-den-ban<br />
• Jelle Bartels | Next Step Factory<br />
Newfinancialforum.nl/jelle-bartels<br />
• Ewald Bary | Lindenhaeghe<br />
Newfinancialforum.nl/ewald-bary<br />
• Ron Bavelaar | Univé<br />
Newfinancialforum.nl/ron-bavelaar<br />
• Lambert Becks | Qees<br />
Newfinancialforum.nl/lambert-becks<br />
• Robin van Beem | Polis Advocaten<br />
Newfinancialforum.nl/robin-van-beem<br />
• Johanneke Behrend | AEGON<br />
Newfinancialforum.nl/johanneke-behrend<br />
• Ted van den Bergh | Transitiecoalitie Voedsel<br />
Newfinancialforum.nl/ted-van-den-bergh<br />
• Toon Berendsen | VVP<br />
Newfinancialforum.nl/toon-berendsen<br />
• Egbert Berkhoff | NNEK<br />
Newfinancialforum.nl/egbert-berkhoff<br />
• Joke Bijleveld | Achmea Academy<br />
Newfinancialforum.nl/joke-bijleveld<br />
• Ria Blok-Leenheer | Zwitserleven<br />
Newfinancialforum.nl/ria-blok-leenheer<br />
• Cees Bol / BOL-Advies<br />
Newfinancialforum.nl/cees-bol<br />
• Olette Bollen | Connect4Value<br />
Newfinancialforum.nl/olette-bollen<br />
• Thom Boot | Thomorrow LifePlanning<br />
Newfinancialforum.nl/thom-boot<br />
• Robin Bouman | Yellowtail<br />
Newfinancialforum.nl/robin-bouman<br />
• Yvonne Bouman | Florijn College<br />
Newfinancialforum.nl/yvonne-bouman<br />
• Jules Brader | De Goudse<br />
Newfinancialforum.nl/jules-brader<br />
• Nanda Bramer | MY Organization<br />
Newfinancialforum.nl/nanda-bramer<br />
• Michiel Brandt | SVC Brandt Advies<br />
Newfinancialforum.nl/michiel-brandt<br />
• Arno Brons | Avéro Achmea, Voorzie<br />
Newfinancialforum.nl/arno-brons<br />
• Mark de Bruijn | Obvion<br />
Newfinancialforum.nl/mark-de-bruijn<br />
• Wilma de Bruijn | Eurapco<br />
Newfinancialforum.nl/wilma-de-bruijn<br />
• Paul Burger | AnsvarIdéa<br />
Newfinancialforum.nl/paul-burger<br />
• Christel van Capelleveen | a.s.r.<br />
Newfinancialforum.nl/christel-van-capelleveen<br />
• Urjan Claassen | Quilify<br />
Newfinancialforum.nl/urjan-claassen<br />
• Jos Claessens | result-is<br />
Newfinancialforum.nl/jos-claessens<br />
• Klaas Coolen | Coolen Expertise<br />
Newfinancialforum.nl/klaas-coolen<br />
• Marcel Coopman | Next Step Factory<br />
Newfinancialforum.nl/marcel-coopman<br />
• Jack Cox | Econsenso<br />
Newfinancialforum.nl/jack-cox<br />
• Kim Cramer | Emotone<br />
Newfinancialforum.nl/kim-cramer<br />
• Gijs Dalen Meurs | Eyevestor.com<br />
newfinancialforum.nl/gijs-dalen-meurs<br />
• Ralph van Dam | Centraal Beheer Achmea<br />
Newfinancialforum.nl/ralph-van-dam<br />
• Gary Damen | Paradigma Groep<br />
Newfinancialforum.nl/gary-damen<br />
• Petrosjan Damen | Sintering<br />
Newfinancialforum.nl/petrosjan-damen<br />
• Chris Das | Taurus Financiële Belevingen<br />
Newfinancialforum.nl/chris-Das<br />
• Douwe Dijkstra<br />
Newfinancialforum.nl/douwe-dijkstra<br />
• Jan Donselaar | DMA<br />
Newfinancialforum.nl/jan-donselaar<br />
• Joram van Doorn / Site Online<br />
Newfinancialforum.nl/joram-van-doorn<br />
• Peter Dussel | Figlo<br />
Newfinancialforum.nl/peter-dussel<br />
• Wilko Emmens | Allianz Nederland<br />
Newfinancialforum.nl/wilko-emmens<br />
• Madelon Engels | Achmea International<br />
Newfinancialforum.nl/madelon-engels<br />
• Patrick Eppink | Turner<br />
Newfinancialforum.nl/patrick-eppink<br />
• Jolanda Franken | Obvion<br />
Newfinancialforum.nl/jolanda-franken<br />
• Erik Friedeberg | Manifesto<br />
Newfinancialforum.nl/erik-friedeberg<br />
• Indra Frishert | Dazure<br />
Newfinancialforum.nl/indra-frishert<br />
• Nancy Gaertner | Schouten Zekerheid<br />
Newfinancialforum.nl/nancy-gaertner<br />
• Karin van Geelen | Yellow communicatie<br />
Newfinancialforum.nl/karin-van-geelen<br />
• Steven Geldof | Inspirerende Hutspot<br />
Newfinancialforum.nl/steven-geldof<br />
• Annemarie Gerritsma | GAPP<br />
Newfinancialforum.nl/annemarie-gerritsma<br />
• Jacky van de Goor | Legende<br />
Newfinancialforum.nl/jacky-van-de-goor<br />
• Peter van Geijtenbeek | Turien & Co<br />
Newfinancialforum.nl/peter-van-geijtenbeek<br />
• Frank Jan de Graaf | Hogeschool van Amsterdam<br />
Newfinancialforum.nl/frank-jan-de-graaf<br />
• René de Haan | acht!<br />
Newfinancialforum.nl/rene-de-haan<br />
• Roger Hagen | Rebels in Finance<br />
Newfinancialforum.nl/roger-hagen<br />
• Jan Hamburger | Turien & Co<br />
Newfinancialforum.nl/jan-hamburger<br />
• Aloys Harmsen | Pensioen Support Nederland<br />
Newfinancialforum.nl/aloys-harmsen<br />
• Kees Haverkamp | Newest Industry<br />
Newfinancialforum.nl/kees-haverkamp<br />
• Maurice van den Hemel | All-Insure<br />
Newfinancialforum.nl/maurice-van-den-hemel<br />
• Robin Heuten | VLPN<br />
Newfinancialforum.nl/robin-heuten<br />
• Eline Hesse | Circular IQ<br />
Newfinancialforum.nl/eline-hesse<br />
• Jaap Hiddinga | Jaap Hiddinga<br />
Newfinancialforum.nl/jaap-hiddinga<br />
• Jac Hielema | Economy Transformers<br />
Newfinancialforum.nl/jac-hielema<br />
• Marco Hoekstra<br />
Newfinancialforum.nl/marco-hoekstra<br />
• Minke Hoekstra | De Brauw Blackstone Westbroek<br />
Newfinancialforum.nl/minke-hoekstra<br />
• Liesbeth Hogervorst | Energizer<br />
Newfinancialforum.nl/liesbeth-hogervorst<br />
• Jack Hommel | Centraal Beheer Achmea<br />
Newfinancialforum.nl/jack-hommel<br />
• Ton van Hooft | Kompas Financiën<br />
Newfinancialforum.nl/ton-van-hooft<br />
• Fred Huibers | Hogeschool van Amsterdam<br />
New Financial Forum/fred-huibers<br />
• Gerard Hulsman | docent wiskunde en economie<br />
Newfinancialforum.nl/gerard-hulsman<br />
• Arno Groot Koerkamp | Future of Finance<br />
Newfinancialforum.nl/arno-groot-koerkamp<br />
• Chantal Inen | The Punchy Pack<br />
Newfinancialforum.nl/chantal-inen<br />
• Sylvia Janssen | Onkar Compliance<br />
Newfinancialforum.nl/sylvia-janssen<br />
• Jelle Jansons | Nationale-Nederlanden<br />
Newfinancialforum.nl/jelle-jansons<br />
• Jorad Jongeneel | AEGON<br />
Newfinancialforum.nl/jorad-jongeneel<br />
• Femke de Jong<br />
Newfinancialforum.nl/femke-de-jong<br />
• Gert de Jong | Hogeschool van Amsterdam<br />
New Financial Forum/gert-de-jong<br />
• Bas Jongeling | Wildgras<br />
Newfinancialforum.nl/bas-jongeling<br />
• Mark Jordens | Edmond Halley<br />
Newfinancialforum.nl/mark-jordens<br />
• Antoinette Kalkman | Nationale Waarborg<br />
Newfinancialforum.nl/antoinette-kalkman<br />
• Ron van Kesteren | Stv<br />
Newfinancialforum.nl/ron-van-kesteren<br />
• Zairah Khan | Blue02<br />
Newfinancialforum.nl/zairah-khan<br />
• Pepijn van Kleef | MoneyView Research<br />
Newfinancialforum.nl/pepijn-van-kleef<br />
• Kees Klomp | Karmanomics<br />
Newfinancialforum.nl/kees-klomp<br />
• Theo Kocken | Cardano Group<br />
Newfinancialforum.nl/theo-kocken<br />
• Alexander Koene | BR-ND<br />
Newfinancialforum.nl/alexander-koene<br />
• Dirk Kooiman | Kooiman Advies<br />
Newfinancialforum.nl/dirk-kooiman<br />
• Wibo Koole | Create2connect<br />
Newfinancialforum.nl/wibo-koole<br />
• Stef Kuypers | Happonomy<br />
Newfinancialforum.nl/stef-kuypers<br />
• Sjoerd Laarberg | Allianz Nederland<br />
Newfinancialforum.nl/sjoerd-laarberg<br />
• Heidi Leenaarts | United Economy<br />
Newfinancialforum.nl/heidi-leenaarts<br />
• Michel van Leeuwen | Flanderijn<br />
Newfinancialforum.nl/michel-van-leeuwen<br />
• Juri Leissner | Leissner & Van der Molen<br />
Newfinancialforum.nl/juri-leissner<br />
• Peter Paul Leutscher | RedZebra Group<br />
Newfinancialforum.nl/peter-paul-leutscher<br />
• Wouter van Leusen | Stan&Wende<br />
New Financial Forum/wouter-van-leusen<br />
58 | <strong>NFM</strong> LENTE 20<strong>21</strong>
AMBASSADEURS<br />
New Financial Forum<br />
• Joke Lodewijk | Urban Knowmads<br />
Newfinancialforum.nl/joke-lodewijk<br />
• Nicolette Loonen | Fidet Finance Professionals<br />
Newfinancialforum.nl/nicolette-loonen<br />
• Pieter Lugtigheid | AEGON<br />
Newfinancialforum.nl/pieter-lugtigheid<br />
• Michael Mackaaij | Verne Business Excellence<br />
Newfinancialforum.nl/michael-mackaaij<br />
• Thom Mallant | Allianz Nederland<br />
Newfinancialforum.nl/thom-mallanT<br />
• Damaris Matthijsen | Economy Transformers<br />
Newfinancialforum.nl/damaris-matthijsen<br />
• Gilbert Mattu | a.s.r.<br />
Newfinancialforum.nl/gilbert-mattu<br />
• Maria Mazarakis | Maria Mazarakis Levensverhaal Inzicht<br />
Newfinancialforum.nl/maria-mazarakis<br />
• Jaap van der Meer | VLPN<br />
Newfinancialforum.nl/jaap-van-der-meer<br />
• Hubrien Meijaard | Hubrien financieel advies 2.0<br />
Newfinancialforum.nl/hubrien-meijaard<br />
• Patrick Meijn | Proteachting<br />
Newfinancialforum.nl/patrick-meijn<br />
• Richard Meinders | SVC Groep<br />
Newfinancialforum.nl/richard-meinders<br />
• Henry Mentink | Veerhuis<br />
Newfinancialforum.nl/henry-mentink<br />
• Saskia Michels | W’aarde controlling<br />
Newfinancialforum.nl/saskia-michels<br />
• Hans Ludo van Mierlo<br />
Newfinancialforum.nl/hans-ludo-van-mierlo<br />
• Roeland van der Molen | Leissner & Van der Molen<br />
Newfinancialforum.nl/roeland-van-der-molen<br />
• Constant Moolenaar | Rabobank<br />
Newfinancialforum.nl/constant-moolenaar<br />
• Matthijs Mons | Yellowtail<br />
Newfinancialforum.nl/matthijs-mons<br />
• Marc de Moor | Sandstreet Consultants<br />
Newfinancialforum.nl/marc-de-moor<br />
• Kaj Morel | De Zaak van Betekenis<br />
Newfinancialforum.nl/kaj-morel<br />
• Saskia van Muijsenberg | BiomimicryNL<br />
Newfinancialforum.nl/saskia-van-den-muijsenberg<br />
• Carla Muters | NHG<br />
Newfinancialforum.nl/carla-muters<br />
• Natasja Naron | Garbriël Financiële Bescherming<br />
Newfinancialforum.nl/natasja-naron<br />
• Ton Nijenhuis | Tonsultancy<br />
Newfinancialforum.nl/ton-nijenhuis<br />
• Maarten Nijman | ONE<br />
Newfinancialforum.nl/maarten-nijman<br />
• Arjan Nollen | Nationale-Nederlanden<br />
Newfinancialforum.nl/arjan-nollen<br />
• Harrie-Jan van Nunen | De Financiële Makelaar<br />
Newfinancialforum.nl/harrie-jan-van-nunen<br />
• Thera van Osch | OQ consulting<br />
Newfinancialforum.nl/thera-van-osch<br />
• Jeroen Oversteegen | Nationale Hypotheekbond<br />
Newfinancialforum.nl/jeroen-oversteegen<br />
• Desirée Paalvast | The Leader Inside<br />
Newfinancialforum.nl/desiree-paalvast<br />
• Monique Pereij | meerbewust<br />
Newfinancialforum.nl/monique-pereij<br />
• Li An Phoa | Drinkable Rivers<br />
Newfinancialforum.nl/li-an-phoa<br />
• Monique Piet | Manifesto<br />
Newfinancialforum.nl/monique-piet<br />
• Gilbert Pluym | Onderlinge ‘s-Gravenhage<br />
Newfinancialforum.nl/gilbert-pluym<br />
• Karin Polman | Florius<br />
Newfinancialforum.nl/karin-polman<br />
• Peter Post | MoneyView Research<br />
Newfinancialforum.nl/peter-post<br />
• Richard Qaiser | HDI Global Specialty<br />
Newfinancialforum.nl/richard-qaiser<br />
• Martijn Reckman | De Vacature Makelaar<br />
Newfinancialforum.nl/martijn-reckman<br />
• Mundo Resink | Astronauts on Earth<br />
Newfinancialforum.nl/mundo-resink<br />
• Paul Rijns | a.s.r.<br />
Newfinancialforum.nl/paul-rijns<br />
• Tim Rijvers | DAK Intermediairscollectief<br />
Newfinancialforum.nl/tim-rijvers<br />
• Marije Romeijn | Zwitserleven<br />
Newfinancialforum.nl/marije-romeijn<br />
• Peter Ronteltap | Zwitserleven<br />
Newfinancialforum.nl/peter-ronteltap<br />
• Tamara Ronteltap | Purpose Coaching<br />
Newfinancialforum.nl/tamara-ronteltap<br />
• Rolf Rozestraten | Obvion<br />
Newfinancialforum.nl/rolf-rozestraten<br />
• Han de Ruiter<br />
Newfinancialforum.nl/han-de-ruiter<br />
• Gerard van Santen | Inventiv<br />
Newfinancialforum.nl/gerard-van-santen<br />
• Faisal Setoe | HDI<br />
Newfinancialforum.nl/faisal-setoe<br />
• Pauline Sibbel | Courage to move<br />
Newfinancialforum.nl/pauline-sibbel<br />
• Henk Smit | Driekant Biologische Bakkerij<br />
Newfinancialforum.nl/henk-smit<br />
• Peggy van der Smitte | Marcel van der Smitte en Partners<br />
Newfinancialforum.nl/peggy-van-der-smitte<br />
• Ansfried Snijders | Meerwaarde en meer<br />
Newfinancialforum.nlansfried-snijders<br />
• Kyon Soons | a.s.r.<br />
Newfinancialforum.nl/kyon-soons<br />
• Patrick Steehouwer | DAK Intermediairscollectief<br />
Newfinancialforum.nl/patrick-steehouwer<br />
• Ellen Steijvers | Senvy Consulting<br />
Newfinancialforum.nl/ellen-steijvers<br />
• Pieter van Stratum | FIDIB<br />
Newfinancialforum.nl/pieter-van-stratum<br />
• Bira Thanabalasingam | Yellowtail<br />
Newfinancialforum.nl/bira-thanabalasingam<br />
• Fred Toussaint | Human Capital Services<br />
Newfinancialforum.nl/fred-toussaint<br />
• Boudewijn van Uden | a.s.r.<br />
Newfinancialforum.nl/boudewijn-van-uden<br />
• Ivo Valkenburg | Valkenburg bv<br />
Newfinancialforum.nl/ivo-valkenburg<br />
• Gert Vasse | Ockto<br />
Newfinancialforum.nl/gert-vasse<br />
• Christiaan van der Ven | Budlr.<br />
Newfinancialforum.nl/christiaan-van-der-ven<br />
• Ben Venneman / Onderboven<br />
Newfinancialforum.nl/ben-venneman<br />
• Tjibbe van der Veen | Oare Wei<br />
Newfinancialforum.nl/tjibbe-van-der-veen<br />
• Cas Verhage | Nh 1816 Verzekeringen<br />
Newfinancialforum.nl/cas-verhage<br />
• Jan Verstegen | Eerste stap.nl<br />
Newfinancialforum.nl/jan-verstegen<br />
• Carla Verwijmeren | Smartvoices<br />
Newfinancialforum.nl/carla-verwijmeren<br />
• Hans Visser | Zwitserleven<br />
New financial forum.nl/hans-visser<br />
• Valentina Visser | Havelaar & Van Stolk<br />
Newfinancialforum.nl/valentina-visser<br />
• Jack Vos<br />
Newfinancialforum.nl/jack-vos<br />
• Willem Vreeswijk | NFF/VVP<br />
Newfinancialforum.nl/willem-vreeswijk<br />
• Owen de Vries | Heartful Banking<br />
Newfinancialforum.nl/owen-de-vries<br />
• Michiel van Vugt | NNEK<br />
Newfinancialforum.nl/michiel-van-vugt<br />
• Esther Vuijsters | Lindenhaeghe<br />
Newfinancialforum.nl/esther-vuijsters<br />
• Petra van der Wal | Petra van der Wal Detachering<br />
Newfinancialforum.nl/petra-van-der-wal<br />
• Ruud van der Wal | Monuta<br />
Newfinancialforum.nl/ruud-van-der-wal<br />
• Ozewald Wanrooij | Neutralis<br />
Newfinancialforum.nl/ozewald-wanrooij<br />
• Rinus van Warven | Uitgeverij Van Warven<br />
Newfinancialforum.nl/rinus-van-warven<br />
• Judith Webber | Pure Human<br />
Newfinancialforum.nl/judith-webber<br />
• Carolien Wegener | Wire Group<br />
Newfinancialforum.nl/carolien-wegener<br />
• Johan Wempe | VU/FEWEB<br />
Newfinancialforum.nl/johan-wempe<br />
• Arnoud Wennekus | AOV-ZZP.nl<br />
Newfinancialforum.nl/arnoud-wennekus<br />
• Richard Weurding | Verbond van Verzekeraars<br />
Newfinancialforum.nl/richard-weurding<br />
• Angelo Wiegmans | Bedrijf Plus<br />
Newfinancialforum.nl/angelo-wiegmans<br />
• Marijn Wiersma | Arise<br />
Newfinancialforum.nl/marijn-wiersma<br />
• Enno Wiertsema | Adfiz<br />
Newfinancialforum.nl/enno-wiertsema<br />
• Marc Wilhelmus | Life Design Coaching<br />
Newfinancialforum.nl/marc-wilhelmus<br />
• Robert Witteveen / First Day Advisory Group<br />
Newfinancialforum.nl/robert-witteveen<br />
• Peter Wormskamp | Helder Beheerd<br />
Newfinancialforum.nl/peter-wormskamp<br />
• Patricia Wouda | Patricia Wouda<br />
Newfinancialforum.nl/patricia-wouda<br />
• Diana Zandbergen | WIFS<br />
Newfinancialforum.nl/diana-zandbergen<br />
• Meino Zandwijk | dutch<br />
Newfinancialforum.nl/meino-zandwijk<br />
• Amba Zeggen | Risk & Goverance<br />
New financial forum.nl/amba-zeggen<br />
• Marieke van Zuien | BNP Paribas Cardif<br />
Newfinancialforum.nl/marieke-van-zuien<br />
• Harry van der Zwan | Nationale-Nederlanden<br />
Newfinancialforum.nl/harry-van-der-zwan<br />
LENTE 20<strong>21</strong> <strong>NFM</strong> | 59
NEW FINANCIAL MAGAZINE<br />
Het meest inspirerende en <strong>voor</strong>uitstrevende<br />
magazine <strong>voor</strong> financieel dienstverleners<br />
Boordevol Crazy Ones, Young Ones, Innovatie,<br />
Diversiteit, Leiderschap, Taboes, Betekenis,<br />
Rendement en Pure winst<br />
Het magazine is een van de uitingen van de stichting New Financial Forum.<br />
De stichting bundelt krachten, ideeën, inspiratie en best practices van positief<br />
ingestelde mensen die gezamenlijk een bijdrage leveren aan een gezonde<br />
en gerespecteerde financiële sector. Het Forum organiseert bijeenkomsten,<br />
workshops, faciliteert dialogen, is aanjager van vernieuwing, voegt betekenis<br />
toe en is de stem van een innovatieve en betrokken financiële sector.<br />
WEES VERZEKERD VAN PURE INSPIRATIE EN BEST PRACTICES EN<br />
MELD JE AAN OP WWW.NEWFINANCIALFORUM.NL
Change language