Zemst Info juli-augustus 2021

ERFGOED
Kaartmateriaal vroeger en nu
Op vraag van het Nationaal Geografisch Instituut hebben de archiefdienst van gemeente Zemst en Heemkring de
Semse de toponiemen (plaatsnamen) in onze gemeente herbekeken. Dit zijn bijvoorbeeld namen van gehuchten,
plaatsen, bossen, gebouwen ... Hierbij werden verschillende oude kaarten geraadpleegd. Maar… welke oude kaarten
zijn er eigenlijk? En hoe ziet het kaartgebruik er vandaag uit?
Oude kaarten
Vanaf de 16de eeuw, zo oud zijn de oudste kaarten van Zemst!
Een van die kaarten, ‘de Steenwech van Mechelen naar Sempst’,
geeft de grens aan tussen het gebied dat toen onder invloed
stond van de heren van Grimbergen en dat van de Heerlijkheid
Mechelen dat door de hertogen van Brabant werd bestuurd.
De Zennebrug was de plaats waar tol werd geheven en rond
deze plaats ontstonden hoeves, woonstedes, herbergen, een
kerk en het dorpskasteel Malfiante. Een tweede kaart van die
periode, de Bollinkaart, brengt de loop van de Zenne in kaart
vanaf Ruisbroek tot bij de monding aan de Dijle. De Zenne was
toen een rivier die regelmatig overstroomde en met deze kaart
werden de knelpunten op de rivier aangeduid.
Vanaf de achttiende eeuw werd cartografie meer systematisch
en op grotere schaal uitgevoerd. Vele van die kaarten hadden
een militaire bedoeling: bij een conflict gebruik kunnen
maken van de kenmerken van het landschap om de troepen
zo vlug mogelijk te verplaatsen. Een kwarteeuw later kwam
de zogenaamde Ferrariskaart tot stand. 275 kaarten met de
hand getekend en ingekleurd. Alle boerderijen, kastelen,
molens, rivieren, bossen … werden opgenomen op de kaarten,
zelfs galgen kan je terugvinden. Door de hoeveelheid details
worden deze kaarten ook vandaag nog veel geconsulteerd door
archeologen, geologen en natuurkundigen.
In de 19de en 20ste eeuw werden bij de oprichting van
België nieuwe kaarten toegevoegd: de Vandermaelenkaart,
de kaart van de buurtwegen en de Popp-kaart met alle
kadastrale leggers. De Vandermaelenkaart werd oorspronkelijk
getekend in opdracht van de Belgische overheid voor de
onderhandelingen met het Nederlands bewind over het
vastleggen van de landsgrens na 1830.
Kaarten nu
Landkaarten maakten een hele evolutie door. Zo kwam
er ook de digitalisering van kaartmaterialen tot apps die
nu iedereen wel op zijn gsm heeft staan. Het geografisch
informatiesysteem (GIS) van de gemeente bestaat uit meer
dan 200 lagen. De grootste uitdaging van het GIS is de kaarten
actueel te houden en alle wijzigingen uit te voeren. Want ook
voor gemeente Zemst is de digitalisering van kaarten een
belangrijk onderdeel van een goede dienstverlening. Team
Omgeving houdt alle kaarten van onze gemeente actueel.
Binnen gemeente Zemst worden de kaarten door verschillende
teams gebruikt, maar voornamelijk door team Omgeving. Zij
raadplegen op de kaarten welke voorschriften gevolgd moeten
worden bij bouwaanvragen, of er een milieuvergunning is,
welke aanvragen ze kunnen aanvaarden of moeten weigeren …
Geopunt is een voorbeeld van een portaal dat geografische
informatie toegankelijk maakt voor overheidsinstanties,
burgers en organisaties. Je kan hier dus zelf geografische
informatie raadplegen, ook historische kaarten.
Interesse?
In de lokalen van Heemkring de Semse zijn de kaarten van
Zemst samengebracht in een tentoonstelling Vijf eeuwen Zemst
in kaart. Bij elke kaart krijg je met behulp van een QR-code (in te
scannen met de Erfgoedapp) uitleg met geluid en beeld.
www.desemse.be
ZEMSTINFO JULI - AUGUSTUS 2021
31