COLLECT België Maart 2022
Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!
Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.
<strong>COLLECT</strong><br />
Maandblad verschijnt niet in januari, juli en augustus - € 6,95 - P608061<br />
NR. 514 / MAART <strong>2022</strong><br />
Anto Carte<br />
Tussen hemel en aarde<br />
Rinus Van de Velde<br />
Wie kan dit betalen?<br />
Johan Creten<br />
Magisch in keramiek
23 – 27 MARCH<br />
Tour & Taxis<br />
Brussels<br />
Experience extraordinary art:<br />
AFFORDABLEARTFAIR.COM<br />
IN PARTNERSHIP WITH<br />
Short Friday and other Stories<br />
by François du Plessis<br />
Chiefs and Spirits, €2,950
NADIR<br />
FRANCIS ALŸS<br />
THOMAS BOGAERT<br />
MICHAËL BORREMANS<br />
DIRK BRAECKMAN<br />
DAVID CLAERBOUT<br />
BERLINDE DE BRUYCKERE<br />
WIM DELVOYE<br />
Bogart<br />
KRIS MARTIN<br />
DANIËL OST<br />
MATTHIEU RONSSE<br />
D.D.TRANS<br />
JAN VAN IMSCHOOT<br />
KASTEEL VAN LAARNE<br />
13.03.<strong>2022</strong> − 22.05.<strong>2022</strong><br />
www.nadir<strong>2022</strong>.be<br />
STERK IN BEELD, LIMBURG DEELT<br />
WWW.KUNSTZETTER.BE<br />
Z33 HUIS VOOR ACTUELE KUNST,<br />
DESIGN & ARCHITECTUUR<br />
HASSELT<br />
EXPO SEASONAL NEIGHBOURS: OUR<br />
INVISIBLE HANDS<br />
Tot 17 april <strong>2022</strong><br />
EXPO ON-TRADE-OFF: CHARGING MYTHS<br />
5 maart – 21 augustus <strong>2022</strong><br />
EXPO BC ARCHITECTS – SAME SAME BUT<br />
DIFFERENT<br />
9 april – 7 augustus <strong>2022</strong><br />
C-MINE<br />
GENK<br />
EXPO ALEXIS GAUTIER<br />
7 mei - 7 augustus <strong>2022</strong><br />
Een initiatief van FLACC/C-MINE<br />
EMILE VAN DORENMUSEUM<br />
HUIS VAN LANDSCHAP EN KUNST<br />
GENK<br />
EXPO GEHEUGEN_VAN_GENK<br />
Verlengd en uitgebreid wegens succes<br />
Tot 22 mei <strong>2022</strong><br />
UITSTALLING ART GALLERY<br />
GENK<br />
UITSTALLING ART GALLERY<br />
EXPO UITGESTALD-1<br />
2 april - 8 mei <strong>2022</strong><br />
UITSTALLING THE VILLA<br />
EXPO STHENJWA LUTHULI<br />
1 april - 8 mei <strong>2022</strong><br />
UITSTALLING THE KUBE<br />
EXPO KOEN VANMECHELEN<br />
1 april - 25 juni <strong>2022</strong><br />
LABIOMISTA<br />
GENK<br />
LABIOMISTA, een permanent evoluerend kunstwerk<br />
van Koen Vanmechelen over de mix van het leven.<br />
Een 24ha park met (levende) kunstwerken,<br />
architectuur en erfgoed - midden in het groen<br />
1 april - 6 november <strong>2022</strong><br />
STUDIO PIETER STOCKMANS<br />
GENK<br />
EXPO HET ARCHIEF<br />
Een permanente tentoonstelling over het levenswerk<br />
van Piet Stockmans. Een overzicht van 50 jaar<br />
werken met porselein waarbij de klemtoon ligt op<br />
zijn vrije werk, aangevuld met film, audio en catalogi.<br />
KUNSTZETTER
Inhoud<br />
Goldschmidt<br />
een eigen kunsthemel<br />
MAART <strong>2022</strong><br />
www.collectaaa.be<br />
Donatello,<br />
vernieuwer van<br />
de beeldhouwkunst<br />
44<br />
62<br />
De revival<br />
van de<br />
gekleurde<br />
diamant 40<br />
VOLG ONS OP INSTAGRAM<br />
@ARTMAGAZINE<strong>COLLECT</strong><br />
COLOFON<br />
hoofdredacteur<br />
Els Bracke<br />
redactie<br />
Celine De Geest<br />
Christophe Dosogne<br />
medewerkers<br />
Gilles Bechet<br />
Iris De Feijter<br />
Thijs Demeulemeester<br />
Gwennaëlle Gribaumont<br />
Elien Haentjens<br />
Diane Hennebert<br />
Anne Hustache<br />
Eric Rinckhout<br />
Christine Vuegen<br />
vertaling<br />
Didier Vanhede<br />
vormgeving<br />
Renaldo Candreva<br />
Freek Lukas<br />
advertenties<br />
Joris van Glabbeek<br />
Tel: 09/216.20.24<br />
collect.net@ips.be<br />
Collect AAA is niet verantwoordelijk<br />
voor de inhoud van de<br />
geplaatste advertenties. Enkel<br />
de adverteerder kan hiervoor<br />
aansprakelijk worden gesteld.<br />
druk<br />
Graphius Gent<br />
verdeling<br />
Boekhandel, AMP, De Post<br />
abonnementen<br />
Abonnementenland<br />
Ambachtenlaan 21 Unit 2A<br />
3001 Heverlee<br />
Tel. 02/808.55.23<br />
klantenservice@abonnementenland.be<br />
<strong>België</strong> € 49,5<br />
Europa € 70<br />
Abonnementen worden automatisch<br />
verlengd en gelden<br />
tot wederopzegging uiterlijk<br />
twee maanden voor afloop.<br />
Een cadeau-abonnement<br />
loopt automatisch af. Voor een<br />
adreswijziging, een opzegging,<br />
een ontbrekend nummer of<br />
een andere vraag, gaat u naar<br />
de website www.aboland.be.<br />
redactiesecretariaat<br />
Begijnhoflaan 464 G<br />
9000 Gent<br />
Tel: 09/216.20.20<br />
collect@ips.be<br />
www.collectaaa.be<br />
ING 310-0657650-76<br />
IBAN BE91 3100 6576 5076<br />
SWIFT BBRU BE BB<br />
B.T.W.: BE 0432.544.477<br />
Lid van WE MEDIA<br />
verantwoordelijke uitgever:<br />
Patrick Snoeck<br />
Begijnhoflaan 464G - 9000 Gent<br />
Voor de beeldende kunstenaars<br />
en de fotografen CISAC/SABAM<br />
© SABAM Belgium <strong>2022</strong><br />
cover<br />
Rinus Van de Velde, The principle<br />
impulse …; (detail) 2021, houtskool op<br />
canvas, artist frame, 300 x 525 cm.<br />
Foto: met toestemming van Tim Van<br />
Laere Gallery, Antwerpen.<br />
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/<br />
of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie,<br />
of op welke andere wijze ook zonder toestemming van<br />
de uitgever. meningen, feiten, weergegeven in ondertekende<br />
artikelen of bijdragen aan dit blad vallen onder<br />
de verantwoordelijkheid van de betreffende auteur.<br />
redactie en uitgever zijn hiervoor niet aansprakelijk.<br />
<strong>COLLECT</strong> is niet verantwoordelijk voor de inhoud van<br />
de geplaatste advertenties. Enkel de adverteerder kan<br />
hiervoor aansprakelijk worden gesteld.<br />
© arts antiques auctions, Gent<br />
<strong>COLLECT</strong> l 3
Johan Creten<br />
Edito<br />
28<br />
Terug naar<br />
de Oriënt<br />
82<br />
Wat denkt u van deze spreidstand: in een<br />
tijdperk waarin mensen meer en meer<br />
tijd online doorbrengen en jonge generaties<br />
verknocht zijn aan het internet, is<br />
de opgang van digitale kunst als expressiemiddel<br />
een natuurlijke vooruitgang. De<br />
aantrekkingskracht van tactiele kunsten<br />
groeit daarentegen, van het keramiek van<br />
Johan Creten tot de houtskooltekeningen<br />
van Rinus Van de Velde. Als Van de Velde de<br />
illusie realiseert dan voegt Creten de magie<br />
aan de materie toe. En als we dan toch in<br />
de wereld van de kunstenaars kruipen dan<br />
dwingen de foto’s van Candida Höfer ons te<br />
kijken naar de betreden ruimte op een manier<br />
die er voorheen niet was. Alle drie trekken<br />
ze ons weg van het scherm, laten ze<br />
ons ronddraaien, omhoogkijken en bukken.<br />
Onze handen willen aanraken in plaats<br />
van te swipen en te scrollen en we worden<br />
uitgedaagd zelf verhalen te bedenken bij de<br />
beelden.<br />
Wat was alles eenvoudiger in de periode<br />
van Renoir, in zijn tijd een vernieuwer in<br />
de kunstscene, nu te vaak en onterecht<br />
afgedaan als commerciële, onkundige schilder<br />
met een simpele invalshoek. In de VS<br />
bestaat zelfs een anti-Renoirgroep die vindt<br />
dat deze klassieke schilder niet thuishoort<br />
in een museum. Maar Renoirs huiselijke en<br />
buitentaferelen, waarin het licht subliem<br />
valt en de kleurschakeringen eindeloos lijken,<br />
roerden vele verzamelaars. En dat bleef<br />
zo, tonen de verkoopcijfers en de stabiele<br />
marktwaarde. Zullen het enkel de vernieuwers<br />
zijn die overblijven? Zoals Donatello,<br />
die meer dan zeshonderd jaar geleden<br />
het menselijke lichaam losmaakte uit het<br />
symbolische keurslijf van de eeuwen ervoor<br />
en hierdoor de menselijke waardigheid en<br />
de individuele vrijheid definitief vorm gaf?<br />
Vraag blijft of ook de vernieuwingen van het<br />
digitale tijdperk over enkele eeuwen nog relevant<br />
zullen blijven of gewoon uitvlakken?<br />
En digitale expressie een illusie is.<br />
Als verzamelaar, lezer, bezoeker, kijker beleven<br />
we kunst telkens weer vanuit een actuele<br />
context. Hoeveel verbanden je ook legt,<br />
de perceptie is altijd subjectief en individueel.<br />
En dat is maar goed ook. Gelukkig dat<br />
meningen verschillen en tijden veranderen.<br />
Want anders hadden zelfs wij niets meer<br />
om over te vertellen.<br />
Els Bracke<br />
RUBRIEKEN & COLUMNS<br />
6 Up to date<br />
10 Kopstukken<br />
12 Musea<br />
16 Kunstinzicht: The Constant Now<br />
17 Galeries<br />
21 Kunstinzicht: DEMAIN<br />
22 Kunstenaar van de maand:<br />
Ruben Bellinkx<br />
24 Fotografie in de kijker:<br />
Servaas Van Belle<br />
DOSSIERS<br />
26 Wael Shawky<br />
28 Johan Creten<br />
34 Renoir: parcours voor de verzamelaar<br />
40 De revival van de gekleurde diamant<br />
44 Donatello: vernieuwer van<br />
de beeldhouwkunst<br />
50 Kijken als Candida Höfer<br />
52 De waarde van Rinus Van de Velde<br />
58 De kam, een onmisbaar accessoire<br />
62 Hoe Frédéric de Goldschmidt zijn<br />
eigen kunsthemel waarmaakt<br />
82 Terug naar de Oriënt: kunst uit het<br />
exotische Oosten<br />
86 De toekomst van de burgerveilingen<br />
90 Schijnwerpers op Anto Carte<br />
VEILINGEN<br />
66 Veilingen wereldwijd<br />
68 Verrassend geveild: Chokwe-stoel<br />
bij Native<br />
69 Veilingen <strong>België</strong><br />
AGENDA<br />
94 Auction calendar<br />
96 Fair calendar<br />
97 Museum calendar<br />
98 Gallery calendar<br />
100 Zoekertjes<br />
101 Adressen & websites<br />
Op de hoogte blijven<br />
van alle nieuwtjes?<br />
Meldt u nu aan voor onze maandelijkse<br />
nieuwsbrief door uw emailadres<br />
te mailen naar collect@ips.be.<br />
4 l <strong>COLLECT</strong>
UP TO DATE<br />
Terug naar de beurzen<br />
-><br />
Joost de Momper (1564-1635), Berglandschap met<br />
de legende van Willem Tell, olieverf op panneel,<br />
72,5 x 120 cm. © Galerie Crouzet. Te zien bij Galerie<br />
Crouzet op de Kunst- en Antiekbeurs van Hasselt.<br />
-><br />
Afsaneh Nagy, Du Vision N4, 2018, foto (editie van 3), 120 x 180 cm. © Galerie Neuland.<br />
Te zien bij Galerie Neuland op Affordable Art Fair Brussels. Prijs: € 4.500.<br />
De Kunst- en Antiekbeurs van Hasselt<br />
(17 t/m 20-03) verwelkomt al sinds 1983<br />
kunst- en antiekliefhebbers uit <strong>België</strong>,<br />
Nederland, Duitsland en Frankrijk. Na twee<br />
jaar afwezigheid grijpt de organisatie haar<br />
kans om de beurs te vernieuwen. De ambitie<br />
is om het gat dat Eurantica in de beurskalender<br />
heeft achtergelaten in te vullen. 70<br />
galeries uit <strong>België</strong> en de buurlanden maken<br />
hun opwachting, waaronder de lokale<br />
Hasseltse galerie Xavier Spaas, gespecialiseerd<br />
in 18e en 19e-eeuwse sierobjecten,<br />
meubelen en schilderijen. Zien we ook op de<br />
beurs: Galerie Crouzet (Parijs), The Old<br />
Treasury (Nederland) en Galerie Darya<br />
(Duitsland) www.hasseltfineart.com<br />
Affordable Art Fair Brussels (23 t/m 27-03)<br />
vindt voor de 13e keer plaats in Tour &Taxis.<br />
De beurs verwelkomt elk jaar ongeveer<br />
15.000 bezoekers, die het aanbod van rond<br />
de 75 Belgische en internationale galeries<br />
komen ontdekken. Alle tentoongestelde<br />
werken zijn van levende kunstenaars en de<br />
(bescheiden) prijzen van de kunstwerken<br />
worden verplicht vermeld. Iets gekocht? U<br />
kan uw aankoop laten verpakken en meteen<br />
mee naar huis nemen. Naast Belgische<br />
galeries als ART22 Gallery (Brussel), Nationale<br />
8 Gallery (Dilbeek), Winwood Gallery<br />
(Knokke) en Visus Gallery (Lasne) doen ook<br />
internationale galeries uit landen zoals<br />
Spanje, Denemarken en Zuid-Korea mee.<br />
www.affordableartfair.com Met honderd<br />
deelnemende internationale galeries en rond<br />
de 40.000 jaarlijkse bezoekers is Lille Art Up!<br />
(10 t/m 13-03) één van de grootste kunstbeurzen<br />
in Frankrijk. De vernissage, de Nuit de<br />
l’Art met live optredens, en de tentoonstelling<br />
Revelation by Art Up!, de tentoonstelling die<br />
aandacht schenkt aan studenten van de<br />
kunstacademies uit de regio, zijn echte<br />
events. Het thema van de beurs is dit jaar<br />
‘verlichting en transparantie’, letterlijk en<br />
figuurlijk te interpreteren. Zo wordt het Franse<br />
glasmuseum MusVerre uitgenodigd om een<br />
thematische tentoonstelling met werk van<br />
hedendaagse glaskunstenaars als Bert Frijns,<br />
Laura Diaz de Santillana en William Velasquez<br />
naar de beursvloer te brengen. www.<br />
lilleartup.com In maart viert de Zwitserse<br />
beurs Artgenève haar tiende verjaardag (03<br />
t/m 06-03). Naast de aanwezigheid van een<br />
groot aantal prestigieuze galeries als Almine<br />
Rech, Nathalie Obadia, Thaddaeus Ropac,<br />
QG Gallery, Templon, In Situ – fabienne<br />
leclerc, MLF|Marie-Laure Fleisch en Tim Van<br />
Laere Gallery, biedt de beurs aparte<br />
afdelingen voor fotografie en sculpturen. Een<br />
niet-commercieel deel van de beurs wordt<br />
ingevuld door privécollecties en instellingen<br />
zoals Centre de la Photographie Genève, het<br />
Centre Pompidou en Boijmans Van Beuningen.<br />
www.artgeneve.ch Op de Foire du<br />
Cristal et du Verre (19 & 20-03) in Ligny, dicht<br />
bij Charleroi, kunnen glasliefhebbers hun<br />
hart ophalen. Wie op zoek is naar specifieke<br />
creaties van ateliers als Vonêche, Val<br />
Saint-Lambert, Herbatte, Chênée of Manage<br />
in <strong>België</strong> of Baccarat, Murano, Bohême of<br />
Saint-Louis in het buitenland is hier op de<br />
juiste plaats. www.foireducristal.be<br />
6
UP TO DATE<br />
Kruim van de kunst<br />
in het Kasteel<br />
van Laarne<br />
Op een boogscheut van Gent staat het Kasteel van Laarne, één<br />
van de best bewaarde waterkastelen van het land. Van 13-03 t/m<br />
22-05 gaat NADIR er door, een tentoonstelling van hedendaagse<br />
kunst met werk van Francis Alÿs, Thomas Bogaert, Michaël Borremans,<br />
Dirk Braeckman, David Claerbout, Berlinde De Bruyckere,<br />
Wim Delvoye, Daniël Ost, Matthieu Ronsse, D.D.Trans, Jan<br />
Van Imschoot en Kris Martin. De initiatiefnemer is Kris Martin<br />
zelf, die tijdens een bezoek aan het kasteel van Laarne onder de<br />
indruk geraakte van de historische locatie en er op vraag van d<br />
edirectie een tentoonstelling wou organiseren. Directrice van het<br />
Kasteel van Laarne Veronique Lambert: “Kris Martin heeft toen<br />
aan de kunstenaars die hem geïnspireerd hebben gevraagd<br />
om mee te doen, en zij hebben allemaal ja gezegd. Ze zijn op<br />
bezoek geweest en ondertussen hebben we hen verteld over de<br />
geschiedenis van het kasteel, met zijn ruwe middeleeuwse ruimten,<br />
maar ook met 17e en 18e-eeuwse salons. Elk hebben ze een<br />
plek uitgekozen, en de meesten van hen hebben speciaal voor<br />
die plek een nieuw werk gemaakt.” Zo selecteerde Dirk Braeckman<br />
voor de heksentoren een werk dat hem typeert: een naakte<br />
vrouw die omgekeerd opgehangen wordt op de plek waar in het<br />
verleden een aantal vrouwen berecht werd. www.nadir<strong>2022</strong>.be<br />
-><br />
Berlinde De Bruyckere, Lijfje, 2009. Foto: Mirjam Devriendt.<br />
© Berlinde De Bruyckere. Te zien op NADIR.<br />
BANAD XXL<br />
Na twee gemiste edities gaat BANAD Festival dit jaar voor een XXL-editie (12 t/m<br />
27-03). Een vijftigtal opmerkelijke plekken die deel uitmaken van het art nouveau- en<br />
art deco-erfgoed in Brussel worden geopend voor publiek. Openen voor het eerst<br />
de deuren: de voormalige Brunner Bank (Wetstraat), het Voormalig Coppez Instituut<br />
(Tervurenlaan) en het huis-atelier van de schilder Arthur Rogiers (Charles Quintstraat).<br />
Het festival telt drie weekends met rondleidingen door privé-interieurs, boeiende<br />
talks, familie-activiteiten, en, niet te vergeten, de Objectenbeurs Art Nouveau en Art<br />
Deco (26 & 27-03). De beurs wordt gecombineerd met een vakbeurs voor erfgoedrestaurateurs<br />
en een expertisedag, georganiseerd door Jean-Jacques Wattel van Art<br />
Research (Parijs). Zo’n vijftig verzamelaars en handelaars verkopen er objecten, kleine<br />
meubels, boeken en affiches. Vooral technieken zoals glasblazen, de edelsmeedkunst,<br />
boekbinderij en pottenbakken zullen er goed vertegenwoordigd zijn. Het volledige<br />
programma is te raadplegen op www.banad.brussels<br />
-><br />
Appartement Wafelaerts in de Henri Wafelaertsstraat. © EB - fotografie: Sophie Voituron.<br />
Te bezoeken tijdens BANAD Festival.<br />
7
UP TO DATE<br />
-><br />
Lovis Corinth, Bloemen, 1913, olieverf op doek, 81 x 66 cm. Dit werk werd op<br />
10 februari officieel door de KMSKB aan de nazaten van het echtpaar Mayer<br />
teruggegeven. © De kunstenaar.<br />
Naziroofkunst<br />
online<br />
Zo’n 2.800 kunstwerken die tijdens de Tweede Wereldoorlog<br />
in ons land geroofd werden door de nazi’s zijn<br />
voortaan online te raadplegen. Zo wordt de kans groter<br />
dat ze de weg terugvinden naar hun rechtmatige<br />
eigenaars. De website van de FOD Economie verzamelde<br />
de schilderijen, beeldhouwwerken, meubelen<br />
en archeologische voorwerpen die na de oorlog als<br />
roofkunst werden aangegeven bij de dienst voor Economische<br />
Recuperatie (DER). Deze dienst werd in 1944<br />
opgericht voor de opsporing, restitutie en vereffening<br />
van roerende goederen in <strong>België</strong> of in het buitenland<br />
die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit Belgisch openbaar<br />
of privébezit waren verdwenen. De activiteit van<br />
de DER leidde tot de recuperatie van enkele honderden<br />
kunstwerken, waaronder ook kunsthistorisch zeer<br />
waardevolle kunstobjecten. Het beroemdste stuk was<br />
het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck. In februari<br />
konden De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten<br />
van <strong>België</strong> het schilderij Bloemen van de Duitse<br />
schilder Lovis Corinth (1858-1925) teruggeven aan<br />
de nazaten van Gustav en Emma Mayer, van wie het<br />
gestolen werd tijdens de oorlog. Het kunstwerk werd in<br />
1951 door de DER overgedragen aan het museum, met<br />
de bedoeling er ruchtbaarheid aan te geven, zodat de<br />
familie zich zou melden. Veel andere werken zijn echter<br />
nog steeds niet teruggegeven, maar zijn vanaf nu te<br />
raadplegen via www.lootedart.belgium.be<br />
De Medusa van Wolfers<br />
-><br />
De Koning Boudewijnstichting heeft<br />
een uitzonderlijke aankoop gedaan: de<br />
ketting Medusa van Philippe Wolfers.<br />
Dit juweel zal een plaats krijgen in de<br />
permanente tentoonstelling in de Koninklijke<br />
Musea voor Schone Kunsten<br />
van <strong>België</strong> (KMSKB), waar ook andere<br />
creaties van deze reus van de Belgische<br />
art nouveau worden tentoongesteld.<br />
De ketting werd ontworpen in 1898 en<br />
wordt internationaal beschouwd als<br />
een iconisch stuk binnen de art nouveau<br />
juweelkunst. Het is gemaakt van<br />
goud, email, ivoor, opaal en diamant,<br />
en was lange tijd in handen van een<br />
particuliere eigenaar.<br />
www.fine-arts-museum.be<br />
Philippe Wolfers, Medusa, ontworpen in 1898,<br />
goud, email, ivoor, opaal en diamant.<br />
© Koninklijke Musea voor Kunst & Geschiedenis.<br />
-><br />
Nieuw-Zeeland<br />
in Leuven<br />
In oktober 2021 opende de Leuvense<br />
Nomadic Art Gallery de deuren, met<br />
als doel om de Nieuw-Zeelandse<br />
kunstscene te promoten in <strong>België</strong>.<br />
Ondertussen is de jonge galerie al toe<br />
aan haar derde in situ tentoonstelling:<br />
Old Brain. James Robinson (°1972,<br />
Christchurch) toont zijn beste werken<br />
van de afgelopen 15 jaar. Old Brain<br />
verwijst naar de oorspronkelijke menselijke<br />
mentale activiteit, preverbaal en<br />
instinctief. Robinson voegt aan zijn<br />
vaak monumentale ‘oer-schilderijen’<br />
scherpe sociaal-politiek commentaren<br />
toe, een verscheidenheid van gevonden<br />
voorwerpen, en flarden van (zelf)<br />
bevragende teksten.<br />
www.thenomadicartgallery.com<br />
8
UP TO DATE<br />
Smalltalk<br />
-><br />
Koen Broucke, Oostende Vloed, 2021, olieverf<br />
op papier, 12,5 x 18,1 cm. © De kunstenaar.<br />
-><br />
Jorge Zalszupin, Pair of Presidential armchairs, 1959-65, jacaranda, 62 x 97 x 74 cm.<br />
© Gokelaere & Robinson. Te zien in de tentoonstelling over Jorge Zalszupin in de Woning<br />
Van Wassenhove in Sint-Martens-Latem van 18 t/m 27-03.<br />
Bernaerts start in maart met de nieuwe<br />
concertenreeks Platform: Jazz. Na 27<br />
klassieke concertavonden breekt in het<br />
Antwerpse veilinghuis het tijdperk van de<br />
jazz aan, geprogrammeerd door contrabassist,<br />
componist en producer Nicolas<br />
Rombouts. Hij koos onder meer voor saxofonist<br />
Steven Delannoye en pianist Nicola<br />
Andrioli. De concerten gaan door in de<br />
veilingzaal Platform, vroeger een interbellumcinema.<br />
www.bernaerts.eu<br />
Op 6 maart gaat het Emile Verhaeren<br />
Museum voor een dubbelprogramma: de<br />
expo La Ville abandonnée met werk van<br />
Koen Broucke wordt gekoppeld aan de<br />
boekvoorstelling van Stefan Zweigs Het<br />
land tussen de talen. Voor deze tentoonstel-<br />
ling heeft Koen Broucke zich laten inspireren<br />
door de destructie van de Eerste<br />
Wereldoorlog. La Ville abandonnée, het<br />
enigmatische werk van Fernand Khnopff, en<br />
de vergane glorie van het verstilde, gestolde<br />
Brugge werken als een metafoor. Ook<br />
Zweig was was gefascineerd door het<br />
verstilde Brugge. www.emileverhaeren.be<br />
Designgalerie Rokelaere & Robinson<br />
(Knokke, Brussel, Parijs) viert dit jaar de 100e<br />
verjaardag van de Pools-Braziliaanse<br />
architect Jorge Zalszupin (1922-2020). De<br />
galerie brengt hulde aan zijn immense<br />
nalatenschap binnen de designwereld, door<br />
van 18 t/m 27-03 een tentoonstelling aan<br />
hem te wijden in de Woning Van Wassenhove,<br />
de modernistische villa ontworpen<br />
-><br />
De concertenreeks Platform: Jazz georganiseerd<br />
door Bernaerts gaat door in veilingzaal<br />
Platform, op Antwerpen Oud-Zuid.<br />
© Bernaerts.<br />
door Belgisch architect Juliaan Lampens.<br />
Zowel Lampens als Zalszupin waren<br />
belangrijke vernieuwers binnen de<br />
architectuur, en beiden werden ze beïnvloed<br />
door Oscar Niemeyer. www.gokelaererobinson.com<br />
Vanaf 21-03 sluit DIVA<br />
haar tentoonstellingszalen wegens<br />
geplande renovatiewerken. In afwachting<br />
van de heropening op 08-12 opent het<br />
Antwerpse museum een expo, info-punt en<br />
museumshop op een prachtige locatie om<br />
de hoek: het voormalige infokantoor van<br />
Visit Antwerp op de Grote Markt. De<br />
bibliotheek, atelier en eventzalen blijven<br />
geopend tijdens de werken aan de<br />
Gildekamersstraat. www.divaantwerp.be<br />
Galerie wordt discotheek<br />
Sinds dit jaar heeft Galerie Zwart Huis een eigen stekje in de Brusselse galerie-hub<br />
Rivoli. Na een eerste succesvolle dubbeltentoonstelling van Luc Deleu & Koen Deprez<br />
wordt de nieuwe ruimte vanaf 13-03 ingenomen door de beschilderde platenhoezen van<br />
de Belgische kunstenaar Peter Lagast en de neonwerken uit het muzikale jazzverleden<br />
van de iconische Belgische kunstenares Liliane Vertessen. De fictieve platenwinkel die<br />
zo ontstaat in Zwart Huis zal tijdens de tentoonstelling iedere week tot leven gewekt<br />
worden met live DJ-sets van beeldende kunstenaars met een liefde voor vinyl. Op het<br />
programma staan onder meer Bent Van Looy en Peter Lagast zelf.<br />
www.galeriezwarthuis.be<br />
9
Kopstukken<br />
James Bidgood<br />
Jean-Claude<br />
Mézières<br />
Op 23 januari overleed de Franse<br />
striptekenaar Jean-Claude Mézières<br />
(°1939). Meer dan 50 jaar werkte<br />
Mézières samen met scenarist Pierre<br />
Christin voor de reeks Valérian<br />
et Laureline, in het Nederlands verschenen<br />
onder de titel Ravian, de<br />
tijd/ruimte-agent. Mézières en Christin<br />
hadden elkaar als kind leren kennen<br />
in een schuilkelder tijdens de<br />
Tweede Wereldoorlog. Ze maakten<br />
samen 25 albums, die in een 20-tal<br />
talen werden vertaald. Mézières<br />
stond gekend als een visionair en<br />
futuristisch striptekenaar die decors<br />
en kostuums tekende voor onder<br />
andere The fifth element van Luc<br />
Besson en wiens werk als inspiratie<br />
gold voor de Star Wars-films van<br />
George Lucas.<br />
© Presse Valérian<br />
Stephane Ackermann<br />
Op 18 januari overleed de Franse curator<br />
Stephane Ackermann (°1969),<br />
wiens kennis van moderne en hedendaagse<br />
kunst uit Europa, de<br />
Verenigde Staten en het Midden-<br />
Oosten en scherpe oog voor kunstzinnige<br />
genialiteit, bijdroeg tot de<br />
carrière van tal van kunstenaars. In<br />
zijn professionele carrière werkte hij<br />
onder meer bij Yvon Lambert en als<br />
curator van het Musée d’Art Moderne<br />
de la Ville de Paris. Ackermann<br />
speelde ook een belangrijke rol bij<br />
de oprichting van MUDAM in 2006.<br />
In 2008 verhuisde Ackermann naar<br />
Turkije, waar hij artistiek directeur<br />
was van Contemporary Istanbul en<br />
Art International art fairs.<br />
© Mari Spirito<br />
Brigitte Bloksma<br />
Iconisch en vooruitstrevend filmmaker<br />
en fotograaf gericht op de homo-erotische<br />
scene, James Bidgood<br />
(°1933) overleed op 31 januari aan<br />
de gevolgen van COVID-19 in Manhattan,<br />
New York. Bidgood raakte<br />
in de jaren ’60 en ’70 bekend voor<br />
zijn geënsceneerde fantasiebeelden<br />
in etherische kleuren, met prachtige<br />
kostuums, meestal gemaakt in<br />
decors opgesteld in zijn kleine appartement<br />
in New York. Zijn werk<br />
inspireerde vele fotografen en andere<br />
kunstenaars.<br />
© Vincent Tullo<br />
Museum Beelden aan Zee, het enige<br />
museum in Nederland op het gebied<br />
van beeldhouwkunst, zal vanaf<br />
1 mei verder gaan onder leiding van<br />
Brigitte Bloksma (°1980). Bloksma is<br />
sinds 2015 directeur-bestuurder van<br />
buitenplaats Kasteel Wijlre waar zij<br />
haar strepen verdiende met het vergroten<br />
van de internationale zichtbaarheid,<br />
de overdracht naar een<br />
publiek museum en verschillende<br />
regionale, landelijke en internationale<br />
samenwerkingen. Ook cureerde<br />
ze solo- en groepstentoonstellingen<br />
en is ze vicevoorzitter van de<br />
Commissie Collectie Nederland<br />
en Kroonlid van de Raad voor Cultuur.<br />
Een mooi palmares dat haar<br />
nu als nieuw algemeen directeur in<br />
de voetsporen laat treden van de geliefde<br />
Jan Teeuwisse.<br />
© Richard Stark<br />
10
Lore Langendries<br />
Claire Bernardi<br />
Op 8 februari werden de Henry<br />
van de Velde Awards uitgereikt aan<br />
Vlaamse ontwerpers die dankzij het<br />
slim inzetten van design, een positieve<br />
impact hebben op de samenleving,<br />
op milieu en de economie.<br />
Ontwerpster Lore Langendries<br />
(°1988) werd finalist in de categorie<br />
Young Talents. Langendries,<br />
sinds 2015 doctor in de kunsten,<br />
ontwerpt hedendaagse juwelen en<br />
objecten gemaakt in dierenhuid. Ze<br />
bewerkt deze huiden met lasersnijtechnologie<br />
en combineert een sterke<br />
vormentaal met een uitgesproken<br />
zingeving over de identiteit en de<br />
functie van de juwelen.<br />
© Visit Hasselt<br />
Fabienne Chiang<br />
In het Groninger Museum is Fabienne<br />
Chiang op 1 februari jongstleden<br />
gestart als conservator hedendaagse<br />
kunst, mode en design. Chiang, die<br />
Media, Kunst, Design en Architectuur<br />
aan de Vrije Universiteit Amsterdam<br />
studeerde en hier ook haar<br />
master Erfgoedstudies (Museumconservator)<br />
behaalde, werkte als<br />
conservator in opleiding mee aan<br />
tentoonstellingen met o.a. Günther<br />
Förg, Rineke Dijkstra en Zanele<br />
Muholi bij het Stedelijk Museum<br />
in Amsterdam. In het voorjaar van<br />
2021 ging ze er opnieuw tijdelijk aan<br />
de slag als conservator fotografie en<br />
werkte ze als waarnemend conservator<br />
hedendaagse kunst onder<br />
meer mee aan de huidige expositie<br />
van Hito Steyerl. Naast haar functie<br />
als conservator bij het Groninger<br />
Museum is Chiang tot najaar <strong>2022</strong><br />
werkzaam voor het Van Abbemuseum<br />
in Eindhoven.<br />
© Jamie Day<br />
Claire Bernardi, sinds 2012 conservator<br />
in het Musée d’Orsay, is benoemd<br />
als directeur van Musée de<br />
l’Orangerie, eveneens in Parijs, dat<br />
vooral bekend staat om zijn Nymphéas<br />
(1920-26) van Claude Monet.<br />
Deze specialiste in schilderijen uit<br />
de periode eind 19e en begin 20e<br />
eeuw organiseerde reeds verschillende<br />
exposities waaronder Chaïm<br />
Soutine / Willem de Kooning, la<br />
peinture incarnée. Naast de leiding<br />
van het Musée de l’Orangerie zal<br />
zij nauw samenwerken met Christopher<br />
Leribault, die onlangs werd<br />
benoemd tot hoofd van het Musée<br />
d’Orsay, in opvolging van Laurence<br />
Des Cars, die nu aan het hoofd staat<br />
van het Louvre.<br />
© Sophie Crepy/musée d'Orsay.<br />
Carolien Fiers<br />
De Biënnale Interieur, die (normaal<br />
gezien) tweejaarlijks doorgaat in<br />
Kortrijk en geldt als het grootste designevenement<br />
van ons land, heeft<br />
een nieuwe CEO. Jo Libeer (67), geeft<br />
namelijk na een rijkgevulde carrière<br />
de fakkel door aan Caroline Fiers die<br />
sinds 2019 deel uitmaakt van het Interieur-team<br />
en vorig jaar als commercieel<br />
directeur het evenement<br />
Please, Have a Seat in goede banen<br />
leidde. INTERIEUR ‘22 vindt plaats<br />
van 20-10 t/m 24-10.<br />
Florence Bourgeois<br />
Florence Bourgeois, sinds 2015 aan<br />
het hoofd van Paris Photo, is nu ook<br />
benoemd tot directeur van de kunstbeurs<br />
Fiac. De kunstbeurs werd door<br />
het Grand Palais buitengezet ten<br />
voordele van Art Basel, dat in oktober<br />
daar zijn intrek zal nemen.<br />
Van de voorganger van Bourgeois<br />
bij Fiac, Jennifer Flay, wordt gezegd<br />
dat ze het team van Art Basel zal<br />
vervoegen. Na te hebben gewerkt<br />
in marketing voor het luxe conglomeraat<br />
LVMH, deed Bourgeois een<br />
stint in de Moderne en hedendaagse<br />
kunst afdeling van Artcurial, voordat<br />
ze in 2012 algemeen directeur werd<br />
van de Pavillon des Arts et du Design<br />
(PAD) beurs in Parijs en Londen. In<br />
2015 trad ze in dienst bij Paris Photo.<br />
© Jérémie Bouillon<br />
© Interieur<br />
11
MUSEA<br />
Klavieren<br />
26-03 t/m 26-06<br />
Snijders &<br />
Rockoxhuis<br />
Antwerpen<br />
www.snijdersrockoxhuis.be<br />
Aline Bouvy<br />
t/m 18-09<br />
MAC’s<br />
Hornu<br />
www.mac-s.be<br />
Schilderijen waarop virginalen, orgels en<br />
klavecimbels zijn afgebeeld, krijgen op<br />
deze expo het gezelschap van originele<br />
oude instrumenten, die op hun beurt ook<br />
weer beschilderd zijn. Deze tentoonstelling<br />
in het Snijders & Rockoxhuis sluit aan op<br />
de inrichting van een muzieksalon in het<br />
museum, in 2018. Het salon is geïnspireerd<br />
op de muziekkamer die de Portugese<br />
juwelier Gaspar Duarte had ingericht in<br />
zijn woning aan de Meir en waar hij tal van<br />
concerten organiseerde, waarbij hij samen<br />
met zijn dochters optrad. Duarte bezat<br />
verschillende klavecimbels en virginalen.<br />
Zoals deze expo laat zien, was Antwerpen<br />
van 1560 tot 1660 de wereldhoofdstad van de<br />
klavecimbelbouw. Sommige instrumenten<br />
te zien op schilderijen op deze expo zijn van<br />
Antwerpse herkomst. De havenstad was ook<br />
vermaard om de productie van kerkorgels<br />
en huisorgels. Op deze tentoonstelling,<br />
georganiseerd in samenwerking met het<br />
Museum Vleeshuis, mochten natuurlijk geen<br />
concerten ontbreken! (ah)<br />
Deze poëtische en grensoverschrijdende tentoonstelling heeft iets van een plundertocht,<br />
met zowel seksuele zwerverij en politiepatrouillles als straathonden en queer-gestoei. De<br />
in Brussel wonende en werkende kunstenares gebruikt zeer uiteenlopende materialen,<br />
zoals thermogevormd plexiglas, linoleum en telegeleide voertuigen. Aline Bouvy verrast<br />
het publiek door regelrecht in te gaan tegen de ‘goede smaak’ en door de manier<br />
waarop ze de draak steekt met taboes. Met haar verwijzingen naar het ‘Klarismus’, een<br />
transgendermystiek bedacht in de jaren 1920 door de Duitse kunstenaar Elisarion, refereert<br />
Bouvy ook aan het langzame utopische traject van een cultuur die zich aan het afkeren is<br />
van de heersende denkpatronen van het patriarchaat en de heteronormativiteit. (ah)<br />
Aline Bouvy, Bastinado, 2018. © De kunstenaar. Foto: Isabelle Arthuis.<br />
Frans Francken II en Hiëronymus Francken I, Het<br />
Concert, 1660, olieverf op hout, overgebracht op<br />
doek. Duitsland, Collectie Marks Thomée.<br />
Kasper Bosmans<br />
t/m 31-07<br />
WIELS<br />
Brussel<br />
www.wiels.org<br />
De Engelse term husbandry verwijst niet alleen naar landbouw en veeteelt, maar ook naar de zorg<br />
voor het huishouden. Kasper Bosmans haalt veelvuldig inspiratie uit het huiselijke: hij is geboeid<br />
door de geschiedenis ‘gezien vanuit de keuken’. Deze afwisselend in Brussel en Amsterdam wonende<br />
kunstenaar is een rasechte verteller. Hij is gefascineerd door verhalen, ontrafelt ze en weeft<br />
er nieuwe, ludieke verhalen mee. Deze tentoonstelling getuigt van zijn belangstelling voor diverse<br />
materialen en technieken. Zo presenteert hij werken van brons, email, glas en zand, gecreëerd in<br />
samenwerking met gespecialiseerde ambachtslieden. We krijgen onder meer abstracte portretten<br />
op geëmailleerde panelen te zien, samen met kleine panelen van beschilderd hout, kleurrijke<br />
muurschilderingen en een glazen fries onderbroken door scharen. (ah)<br />
Kasper Bosmans, Legend (Parlour &<br />
J.Zelf), 2021, gouache en zilverstift op<br />
paneel van populierenhout, onderdeel<br />
van een tweeluik, elk paneel meet 28 x 21<br />
cm. Amsterdam, privécollectie.<br />
12
MUSEA<br />
Schilderen<br />
naar de natuur<br />
t/m 21-08<br />
Fondation Custodia<br />
Parijs<br />
www.fondationcustodia.fr<br />
Les Fantômes<br />
d’Orsay<br />
15-03 t/m 12-06<br />
Musée d’Orsay<br />
Parijs<br />
www.musee-orsay.fr<br />
Omstreeks het einde van de 18e eeuw begon het schetsen met olieverf in de openlucht<br />
een vast onderdeel uit te maken van de opleiding van landschapschilders. Die snel op<br />
papier gemaakte studies waren niet bedoeld om te worden verkocht, maar dienden als<br />
modellen waarop kunstenaars zich baseerden om levendigheid en frisheid te verlenen<br />
aan hun echte werken, geschilderd in het atelier. Deze tentoonstelling presenteert<br />
meer dan 150 studies met olieverf, van onder meer Camille Corot, Rosa Bonheur,<br />
John Constable, Joseph Mallord William Turner, Christoffer Wilhelm Eckersberg, Johan<br />
Thomas Lundbye, Vilhelm Kyhn en Louise-Joséphine Sarazin de Belmont. De expo is<br />
ingedeeld volgens de behandelde motieven: bomen, rotsen, water in diverse vormen,<br />
vulkanen, de hemel, daken, Rome en het Romeinse platteland, Capri. (ah)<br />
Louise-Joséphine Sarazin de Belmont, Grotte dans un paysage rocheux, olieverf op papier, verlijmd<br />
op doek, 42,2 × 57,4 cm. Privécollectie.<br />
In 1978, vóór men het Parijse treinstation<br />
Gare d’Orsay begon om te vormen tot een<br />
museum, lag het er helemaal verlaten bij,<br />
net als het bijbehorende hotel. Sophie Calle<br />
vestigde zich in een kamer van het lege hotel<br />
en verbleef er verschillende maanden. Het werk<br />
dat ze er creëerde, was een voorafspiegeling<br />
van haar toekomstige methode: ze nam<br />
foto’s, nodigde vrienden uit, verzamelde<br />
documenten, objecten, oude klantenregisters<br />
en mededelingen gericht aan een denkbeeldige<br />
hotelbediende, die ze Oddo noemde. Al die<br />
stukken heeft de kunstenares meer dan veertig<br />
jaar bewaard. Tijdens de lockdown vatte Sophie<br />
Calle het plan op opnieuw op onderzoek te<br />
gaan, dit keer in het Musée d’Orsay, dat er toen<br />
ook verlaten bij lag, want gesloten wegens de<br />
pandemie. Deze tentoonstelling belicht die twee<br />
projecten, met boeiende vergelijkingen tussen<br />
toen en nu. (ah)<br />
Sophie Calle, Orsay, 1979. © De kunstenaar / ADAGP, Parijs<br />
<strong>2022</strong>. Met toestemming van Perrotin.<br />
Bram Bogart,<br />
schilder van Formaat<br />
t/m 07-08<br />
Museum Prinsenhof<br />
Delft<br />
www. prinsenhof-delft.nl<br />
Bram Bogart, Paris, 1960 rue Santeuil. © Shunk-<br />
Kender CJ. Paul Getty Trust, Getty Research<br />
Institute, Los Angeles.<br />
Ruim honderd jaar na diens geboorte eert Museum Prinsenhof Delft de internationaal gerenommeerde<br />
Delftse kunstenaar Bram Bogart (1921-2012), in een overzichtstentoonstelling<br />
met meer dan dertig van zijn werken. Bogart is de grondlegger van de Nederlandse informele<br />
schilderkunst en een groot voorbeeld voor de Delftse schilders Jan Schoonhoven en Jan Henderikse.<br />
De tentoonstelling Bram Bogart. Schilder van formaat presenteert een dwarsdoorsnede<br />
uit het eigenzinnige oeuvre van Bogart, waarin de stad Delft altijd van grote betekenis is<br />
gebleven. Een groot aantal van de werken is afkomstig uit de privécollectie van de familie Van<br />
den Boogaart en is aangevuld met stukken uit toonaangevende nationale musea. Het merendeel<br />
van de schilderijen uit de collectie van de familie zijn voor het eerst te zien voor publiek.<br />
13
MUSEA<br />
Art for<br />
no one:<br />
1933-1945<br />
04-03 t/m 06-06<br />
Schirn Kunsthalle<br />
Frankfurt am Main<br />
www.schirn.de<br />
Pioniersters<br />
Hulde aan de vrouwen<br />
25-03 t/m 10-07<br />
Alte Nationalgalerie<br />
Berlijn<br />
www.smb.spk-berlin.de<br />
Van 1933 tot 1945 oefende het naziregime<br />
in Duitsland een enorme druk uit op<br />
de kunstwereld. Kunstenaars werden<br />
vervolgd omwille van hun afkomst, religie<br />
of politieke opvattingen. Veel kunstenaars<br />
emigreerden, maar wat is er gebeurd<br />
met zij die bleven, zonder daarom de<br />
richtlijnen van het regime te volgen? Deze<br />
tentoonstelling brengt werk van veertien<br />
verschillende kunstenaars. Ze laat zien hoe<br />
sommige schilders diverse strategieën<br />
ontwikkelden om creatief te blijven en hun<br />
originaliteit te behouden, ondanks het<br />
gebrek aan zichtbaarheid en materiaal. Het<br />
gaat onder meer om Willi Baumeister, Otto<br />
Dix, Hans Grundig, Lea Grundig, Hannah<br />
Höch, Marta Hoepffner, Ernst Wilhem Nay<br />
en Fritz Winter. (ah)<br />
Ernst Wilhelm Nay, Vrouwenhoofd rustend op een<br />
hand, 1944, gouache op papier. Düren, Leopold<br />
Hoesch Museum & Papieren Museum. © Ernst<br />
Wilhem Nay Stiftung / VG Bild-kunst, Bonn 2021.<br />
De jaren 1920 waren cultureel gezien een bruisende periode, die men in het Frans les<br />
années folles en in het Engels the roaring twenties noemt. De vrouwelijke kunstenaars uit<br />
die periode, en zelfs uit de hele eerste helft van de 20e eeuw, speelden een cruciale rol in<br />
de ontwikkeling van de grote moderne kunststromingen, niet alleen in de schilderkunst,<br />
maar ook in de architectuur, het design en de wetenschap. Pijnlijk genoeg werden die<br />
dames gediscrimineerd. Een kunstopleiding volgen was al geen sinecure voor vrouwen,<br />
en bovendien was er voor hun werken geen plaats in galeries en musea. Deze tentoonstelling<br />
wil dan ook hulde brengen aan zij die gereduceerd werden tot muze of model, en<br />
volgens de toen gangbare opvattingen zelf geen verstand van kunst hadden. We krijgen<br />
werk te zien van bekende kunstenaressen, zoals Suzanne Valadon, Tamara de Lempicka<br />
en Marie Laurencin, maar het is vooral ook een kans om kennis te maken met werk van<br />
vergeten kunstenaressen, zoals Mela Muter, Anton Prinner en Gerda Wegener. Het zijn<br />
vrouwen van over de hele wereld, ook van andere continenten, waar ze de moderne<br />
ideeën ingang hebben doen vinden. Denken we maar aan Tarsila Do Amaral in Brazilië,<br />
Amrita Sher Gil in India, en Pan Yunliang in China. (ah)<br />
Suzanne Valadon, La Chambre Bleue, 1923, olieverf op doek, 90 x 116 cm. Limoges, Musée des Beaux-Arts.<br />
Graciela Iturbide<br />
t/m 29-05<br />
Fondation Cartier<br />
Parijs<br />
www.fondation.cartier.com<br />
Graciela Iturbide, Nuestra Senora de las<br />
Iguanas, Juchitan, Oaxaca, 1979.<br />
© De kunstenaar.<br />
In het nummer 37 van de Calle Heliotropo, in Mexico, bevindt zich de studio van de Mexicaanse<br />
fotografe Graciela Iturbide. De ruimte werd ontworpen door architect Mauricio Rocha, die ook<br />
tekende voor het decor van deze tentoonstelling, die een mooi overzicht biedt van de foto’s<br />
die ze nam vanaf de jaren 1970 tot nu. Graciela Iturbide is een belangrijke figuur van de Latijns-<br />
Amerikaanse fotografie. Haar beelden houden het midden tussen poëzie en documentaire: “Ik zoek<br />
het verrassende in het alledaagse”, zegt ze zelf. Tegenwoordig is ze vooral bekend om haar foto’s<br />
van de Seris-indianen uit de Sonorawoestijn, de vrouwen van Juchitán, en haar fotoreportages<br />
over de voorouderlijke tradities in Mexico. Graciela Iturbide heeft ook altijd een haast spirituele<br />
aandacht besteed aan landschappen en objecten. Voor het eerst belicht een tentoonstelling die twee<br />
verschillende kanten van haar boeiende oeuvre. (ah)<br />
14
MUSEA<br />
Mannenmode<br />
als kunst<br />
19-03 t/m 06-11<br />
Victoria & Albert Museum<br />
Londen<br />
www.vam.ac.uk<br />
Paul Gauguin<br />
Why Are<br />
You Angry?<br />
25-03 t/m 10-07<br />
Alte Nationalgalerie<br />
Berlijn<br />
www.smb.spk-berlin.de<br />
Het Victoria &<br />
Albert Museum<br />
houdt wel vaker<br />
tentoonstellingen<br />
over mode. Denken<br />
we maar aan de<br />
spraakmakende<br />
expo over de Britse<br />
modeontwerper<br />
Alexander McQueen.<br />
Dit keer pakt de<br />
instelling uit met een<br />
grote tentoonstelling<br />
over mannenmode.<br />
De metamorfosen<br />
van de mannenkledij<br />
worden belicht<br />
aan de hand van<br />
zowel historische<br />
kostuumcollecties<br />
als schilderijen. Zo<br />
zijn de schilderijen<br />
van onder meer<br />
Sofonisba Anguissola<br />
en Joshua Reynolds<br />
een sublieme ode<br />
aan de oude zijden<br />
stoffen en kantwerk. De historische lijn loopt door tot in het heden, met<br />
een ensemble gecreëerd door Graig Green in 2021. Een en ander laat<br />
zien hoe het mannelijke ideaalbeeld nog altijd geldt, sinds de Apollo van<br />
Belvedère, hier aanwezig in de vorm van een afgietsel, tot de reclame van<br />
Calvin Klein. (ah)<br />
Graig Green, SS21. Foto: Amy Gwatkin.<br />
De Nationalgalerie in Berlijn bezit een meesterwerk<br />
van de Franse kunstenaar Paul Gauguin, met name<br />
het schilderij Femme de pêcheur tahitienne. Deze<br />
overzichtstentoonstelling gaat onder meer na wat<br />
de kunstenaar in 1891 bezielde om niet alleen Parijs,<br />
maar ook zijn vrouw en vijf kinderen te verlaten. Zijn<br />
spirituele zoektocht naar een ongerepte beschaving,<br />
een onbezoedeld paradijs, was geïnspireerd op de<br />
kolonialistische ideeën waaruit gaandeweg mythen<br />
waren ontstaan omtrent het exotische, en ook wel een<br />
zekere erotiek. Het is in die periode, van 1891 tot aan zijn<br />
dood in 1903, dat Gauguin de grenzen van de westerse<br />
kunst verlegde en zijn origineelste werken creëerde. De<br />
tentoonstelling gaat ook nader in op de legende van<br />
de artiste sauvage die Gauguin zelf in het leven riep.<br />
De werken van de Franse kunstenaar worden daarnaast<br />
vergeleken met die van hedendaagse kunstenaars<br />
als Angela Tiatia, Yuki Kihara en Nashashibi/Skaer, en<br />
werken van activist Henri Hiro. (ah)<br />
Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino. The Amusement of the Evil<br />
Spirit, 1894. Kopenhagen, Ny Carlsberg Glyptotek.<br />
Jacques-Louis David<br />
als tekenaar<br />
t/m 15-05<br />
The Metropolitan Museum of Art<br />
New York<br />
www.metmuseum.org<br />
Het Metropolitan Museum of Art bezit een beroemd olieverfschilderij van Jacques-Louis<br />
David, met name La Mort de Socrate. De instelling bezit ook een groot aantal voorbereidende<br />
tekeningen van dit schilderij, waarop een beroemd tafereel uit de antieke oudheid is te<br />
zien: Socrates, omringd door zijn vrienden, staat op het punt van de gifbeker te drinken. De<br />
conservators van het museum wilden dan ook een expo organiseren over de vele tekeningen<br />
die David steevast maakte ter voorbereiding van een schilderij. Dit voorbereidende werk was<br />
onmisbaar voor de opbouw van het schilderij. Zijn tekeningen getuigen dan ook van zijn<br />
ideeën, de keuzes die hij maakte én niet maakte. De expo brengt een mooi overzicht van het<br />
hele scheppingsproces. We krijgen ook bruiklenen uit andere collecties te zien. Zo ontdekken<br />
we andere facetten van het oeuvre van deze schilder, in zijn tijd de belangrijkste van Frankrijk.<br />
In Davids werken zijn belangrijke episoden uit de nationale geschiedenis vereeuwigd, vanaf de<br />
jaren vóór de Revolutie tot aan het Empire. (ah)<br />
Jacques Louis David, La mort de Socrate,<br />
ca. 1782, potlood en inkt op papier. New-York,<br />
The Metropolitan Museum of Art.<br />
15
16<br />
Kunst inzicht #0 3.<strong>2022</strong> — PART 1<br />
THE<br />
CONSTANT NOW<br />
Incubator en vinder<br />
van gekleurd talent<br />
Soms is de missie van een expositieruimte<br />
belangrijker dan haar commerciële activiteit.<br />
Magali Elali van THE CONSTANT NOW in<br />
Antwerpen zet resoluut haar schouders en<br />
drive onder jonge kunstenaars van kleur om<br />
meer diversiteit te krijgen in elke hoek van de<br />
Belgische kunstwereld.<br />
Welke visie heeft jullie<br />
expositieruimte?<br />
Magali: “THE CONSTANT NOW,<br />
opgericht in mei 2021 onder<br />
onze woonruimte, verwijst<br />
naar het nu, naar de dagelijkse<br />
realiteit waarin alles gekleurd<br />
en divers is, iets wat niet tot<br />
uiting komt in de kunstwereld.<br />
Onze focus ligt voornamelijk op<br />
kunstenaars van kleur omdat we<br />
vinden dat ze ondervertegenwoordigd<br />
zijn en er wel heel veel<br />
potentieel vanuit gaat. ‘Kleur’ is<br />
voor ons breder dan een migratieachtergrond,<br />
ook mensen uit<br />
de LGBTQI-scene zijn welkom.<br />
In plaats van telkens met een<br />
opgestoken vingertje op de<br />
hiaten te wijzen in de kunstwereld,<br />
besloten we gewoon zelf<br />
te tonen dat er genoeg talent<br />
aanwezig is. Het is niet zo dat<br />
die kunstenaars zonder ons hun<br />
weg niet zouden vinden maar<br />
wij willen vooral tonen hoeveel<br />
kunstenaars van kleur er zijn.<br />
Wij kiezen voor een niche en<br />
vormen op die manier een community<br />
die voor emancipatie<br />
en zichtbaarheid van kunstenaars<br />
van kleur zorgt. De ‘vibe’<br />
van de bezoekers uit diezelfde<br />
gemeenschap zorgt voor een<br />
laagdrempeligheid die ondersteunend<br />
en inspirerend werkt.”<br />
siteit te zien is, is dat musea<br />
aangeven dat ze dergelijke<br />
kunstenaars niet zien, dat ze ze<br />
niet vinden of dat de kwaliteit<br />
niet goed genoeg is. Dat zijn<br />
dus criteria waarmee wij ook te<br />
maken hebben. Onze visvijver is<br />
veel kleiner en we moeten hard<br />
naar het juiste talent zoeken.<br />
Het is geen evidente route<br />
waarvoor we kiezen en ik weet<br />
ook niet hoe lang we dit zullen<br />
kunnen volhouden. Maar het<br />
voelt gewoon belangrijk om nu<br />
dit statement te maken.”<br />
Hoe gaan jullie te werk?<br />
“Omdat we zelf van kleur zijn,<br />
gaat het vaak organisch en<br />
krijgen we veel input van kunstenaars.<br />
Daarnaast zoeken we<br />
ook veel online. Na de eerste<br />
show kwamen, juist door ons<br />
specifieke format, veel kunstenaars<br />
zichzelf aanbieden.”<br />
Elali’s achtergrond als journalist,<br />
waarbij ze samen met echtgenoot<br />
Bart Kiggen, fotograaf/<br />
grafisch vormgever, een online<br />
interviewmagazine Coffeeklatch<br />
en twee boeken met uitgeverij<br />
Luster uitbracht, zorgde voor<br />
een grote following die nu<br />
exponentieel groeit. “Wij willen<br />
musea tonen dat er niet alleen<br />
veel kunstenaars van kleur zijn,<br />
maar ook dat er een geïnteresseerd<br />
publiek van kleur is voor<br />
kunst. Door die awareness te<br />
creëren hopen we dat er meer<br />
aandacht komt voor diversiteit<br />
in instellingen maar ook bij<br />
privéverzamelaars.”<br />
© Bart Kiggen/ KEEN.<br />
'We willen dat diversiteit een<br />
attitude is, en geen verrassing'<br />
MAGALI ELALI<br />
Wie of wat inspireert er jullie?<br />
“Ik volg een paar zwarte vrouwen<br />
zoals Nicola Vassell en Hannah<br />
Traore die een commerciële<br />
galerie in Amerika aan het<br />
uitbouwen zijn, maar de black<br />
community daar is veel mondiger<br />
dan hier. Wij kijken ruimer<br />
dan enkel ‘black’ en polsen naar<br />
de Belgische behoeften. Zo<br />
hebben we veel bezoekers uit<br />
Brussel en Luik omdat daar een<br />
dergelijke focus ontbreekt.”<br />
Wie zijn de kunstenaars<br />
waarmee jullie werken?<br />
“Wij werken vooral met<br />
heel jonge kunstenaars.<br />
Het zou fantastisch zijn om<br />
een gevestigde gekleurde<br />
kunstenaar alleen of in dialoog<br />
hier tentoon te stellen, maar<br />
het ontbreekt ons nog aan<br />
voldoende werkingsmiddelen<br />
om kunstenaars een<br />
productiebudget aan te reiken.<br />
Anderzijds zijn kunstenaar<br />
die hier al exposeerden<br />
direct opgepikt geweest door<br />
andere galeries. Cureren<br />
en begeleiden is nu onze<br />
basisbedoeling. Vandaar het<br />
opgestarte coaching-traject<br />
POC POC WHO’S THERE? in<br />
samenwerking met verschillende<br />
curatoren van Belgische musea<br />
waaronder WIELS, M Leuven<br />
en het Middelheimmuseum,<br />
maar ook met Marie Gomis-<br />
Trezise van Galerie Number 8<br />
Maakt deze niche-afbakening<br />
een galeriewerking<br />
gemakkelijker?<br />
“Integendeel, we maken het<br />
onszelf moeilijker. De reden<br />
waarom er zo weinig divermet<br />
als uiteindelijke bedoeling<br />
kunstenaars te laten doorstromen<br />
naar hun instellingen. Dit éénjarig<br />
traject loopt naast de gewone<br />
exposities waarvan de volgende<br />
in mei opengaat en die dient om<br />
publiek op te bouwen en onze<br />
missie kracht bij te zetten.”<br />
Waarom gingen jullie van<br />
commerciële naar non-profit<br />
artspace?<br />
“Bij de eerste expo hadden<br />
we nog de intentie om als<br />
commerciële galerie op te<br />
treden. Dat bleek niet haalbaar<br />
te zijn, ook omdat het door<br />
ons gevonden talent werd<br />
weggekaapt. We hebben er<br />
toen voor gekozen om als<br />
non-profit artspace verder<br />
te gaan. Nu werken we met<br />
projectsubsidiëring. Wij zijn<br />
incubator en vinder van talent.<br />
Die expertise willen we graag<br />
aanbieden maar ook terugkrijgen<br />
door samenwerkingen met<br />
galeries, op beurzen of<br />
instellingen. De doorstroming<br />
die wij aanbieden voelde eerst<br />
als een zwakte maar door een<br />
artspace te zijn hebben we<br />
er onze sterkte van gemaakt.<br />
Getalenteerde kunstenaars<br />
van kleur weten nu dat ons<br />
platform hen zal lanceren op de<br />
kunstmarkt.”<br />
www.antwerpartweekend.be<br />
www.theconstantnow.com
GALERIES<br />
Randoald Sabbe,<br />
UNCOPYRIGHTABLE<br />
06-03 t/m 03-04<br />
Hilde Vandaele Gallery<br />
Watou<br />
www.hildevandaele.com<br />
Sarah Van Marcke<br />
inviteert<br />
Katrin Kamrau<br />
03-03 t/m 14-04<br />
DMW Gallery<br />
Antwerpen<br />
www.dmwgallery.be<br />
Voor de tweede keer barst ICONOCLASH los in Hilde Vandaele Gallery in<br />
Watou en De Queeste Art in Abele, op een boogscheut van Steenvoorde<br />
waar in 1566 de beeldenstorm in de Nederlanden uitbrak. Bij Hilde Vandaele<br />
toont de grafische ontwerper Randoald Sabbe (°1973, woont in Gent)<br />
voor het eerst eigen werk. Sinds 2020 realiseert hij spitse transformaties<br />
van objecten, tekstschilderijen en andere kunstwerken. Zijn solo<br />
UNCOPYRIGHTABLE belooft een eigenzinnige ‘iconoclash’, vaak reflecterend<br />
over zaken als beeldvorming, tijdsbeleving, copyright en originaliteit met<br />
knipoogjes naar dada en surrealisme. Sabbe’s werk ontwapent vastgeroeste<br />
gedachten. Instinctief weet hij welke emoties een gevonden element opwekt<br />
en vormt het tot een nieuw beeld. De tweede solo bij Hilde Vandaele is<br />
RESIDU van Jasper Rigole: voor het eerst analoog werk, met kattenbelletjes<br />
en fragmenten van het dagelijks leven. Een andere ‘clash’ speelt zich af in De<br />
Queeste Art, waar tekeningen en grafiek van George Grosz samenkomen<br />
met werk van Paula Rego, Marcelle Hanselaar en Ulyana Gumeniuk in een<br />
expo rond het thema ‘grotesken’. (cv)<br />
Randoald Sabbe, Age Act Aim, 2020, olieverf op doek, 41 x 51,5 cm. Met toestemming van<br />
de kunstenaar en Hilde Vandaele Gallery, Watou. Prijs: € 1.700.<br />
Verrassende<br />
projecten en<br />
een bijzondere<br />
omgang met<br />
fotografie, maar<br />
ook videowerk<br />
en soms een<br />
installatie: Sarah<br />
Van Marcke<br />
(°1984, <strong>België</strong>)<br />
weet altijd weer<br />
de aandacht te<br />
trekken. Haar<br />
eerste expositie<br />
in DMW Gallery is<br />
een duoshow met<br />
Katrin Kamrau<br />
(°1981, Duitsland).<br />
Zelf toont ze onder meer All the plants I own. Ze is<br />
zeer geïnteresseerd in methoden en strategieën om<br />
het leven en de biotoop onder controle te houden.<br />
In afwachting van een reis naar een natuurreservaat<br />
begon ze al haar kamerplanten te fotograferen, voor<br />
een wit vel papier zoals wetenschappelijke foto’s. Een<br />
andere reeks bestaat uit foto’s van passages in de<br />
plantenencyclopedie van Winkler Prins, afgedrukt met<br />
UV-gevoelige inkt zodat ze alleen goed zichtbaar zijn<br />
in zonlicht. Taxonomie oftewel classificatiesystemen<br />
komen terug bij Katrin Kamrau die fijntjes hiaten in die<br />
systemen en ook de witte mannelijke blik blootlegt door<br />
onder andere aan de slag te gaan met het archief van<br />
Agfa-Gevaert. Een duoshow vol wisselwerkingen en<br />
engagement. (cv)<br />
Sarah Van Marcke, All the plants I own, 2021. Met toestemming van<br />
de kunstenaar en DMW Gallery, Antwerpen. Prijsindicatie: tussen<br />
€ 1.000 en € 2.000.<br />
Pélagie Gbaguidi<br />
voor het eerst in Zeno X<br />
12-03 t/m 30-04<br />
Zeno X Gallery<br />
Antwerpen<br />
www.zeno-x.com<br />
Pélagie Gbaguidi, Care, 2019-2020.<br />
Met toestemming van Zeno X Gallery,<br />
Antwerpen. Prijsindicatie: tussen € 2.500<br />
en € 40.000.<br />
Vorig jaar kwam Pélagie Gbaguidi (°1965, Dakar, Senegal, woont in Brussel) aan boord van Zeno<br />
X in Antwerpen. Nu maakt ze haar entree in de gereputeerde galerie met Le jour se lève, een<br />
solo van voornamelijk nieuw werk, vergezeld van een publicatie. Niet dat ze aan haar proefstuk<br />
toe is. Haar kunst wordt al een paar decennia opgemerkt in ettelijke biënnales van Dakar en<br />
groepsexpo’s in Europa en de VS. In de laatste Documenta in Kassel en vorig jaar in Congoville<br />
in Antwerpen was een grote installatie te zien met schoolbanken en meterslange tekeningen<br />
op stroken papier, die aan het plafond hingen: een werk over dekolonisatie dat het ontkrachten<br />
van stereotypering activeert, telkens met workshops in lokale scholen. Zelf noemt ze zich een<br />
hedendaagse ‘griot’, wat in West-Afrika een volksverteller is. Haar multidisciplinaire oeuvre heeft<br />
een verfrissende energie, en zet in op bewustwording, mentaliteitsverandering, het helen van<br />
trauma’s en het versterken van het individu. (cv)<br />
17
GALERIES<br />
Oprukkend talent<br />
Indrikis Gelzis<br />
13-03 t/m 17-04<br />
Tatjana Pieters<br />
Gent<br />
www.tatjanapieters.com<br />
Isidoor Goddeeris<br />
en Chris Meulemans<br />
20-03 t/m 10-04<br />
D’Apostrof<br />
Meigem<br />
www.dapostrof.be<br />
In zijn atelier in Riga<br />
maakt Indrikis Gelzis<br />
(°1988, Letland) nieuwe<br />
wandwerken en vrijstaande<br />
sculpturen voor zijn tweede<br />
solo bij Tatjana Pieters. In<br />
2015-2016 verbleef hij in<br />
<strong>België</strong> aan het HISK en<br />
in 2018 in New York. Op<br />
de foto bij deze tekst ziet<br />
u 3 breaths in a windy<br />
place, een werk dat er<br />
nu niet bij is. Het toont<br />
wel waar hij mee bezig is.<br />
Uit zijn virtuele beelden<br />
met 3D-software groeien<br />
werken van staal, textiel en meubelplaten, nauwgezet en<br />
dynamisch. Het mag dan overkomen als een soort abstractie<br />
met echo’s van historische avant-gardes, de kijker beseft<br />
snel dat het een eigen beeldtaal is die reflecteert over onze<br />
tijd. Als een energiek diagram van data, tegelijk poëtisch<br />
en sociaal-politiek. In 2021 liet hij zijn expo Daily charts in<br />
Boekarest, toen een rode zone, baden in een rode gloed.<br />
Vorig najaar werd werk van hem aangekocht voor de collectie<br />
van het modehuis Céline. Sinds de eerste solo bij Tatjana<br />
Pieters in 2020 is hij niet meer te stoppen. (cv)<br />
Indrikis Gelzis, 3 breaths in a windy place, 2021, staal, textiel, MDF, fineer,<br />
metaal primer, vernis, 135 x 95 x 10 cm, uniek. Met toestemming van de<br />
kunstenaar en Tatjana Pieters, Gent. Prijs: € 7.000.<br />
De landelijke galerie D’Apostrof luidt de lente in met een duoshow<br />
van Isidoor Goddeeris en Chris Meulemans, en een kleine solo met<br />
tekeningen van Simon Verougstraete. Een ontdekking van weinig<br />
bekend talent, al komt de schilderkunst van Chris Meulemans (°1967,<br />
Turnhout) steeds meer in de belangstelling. Sinds 2018 exposeert ze in<br />
de Antwerpse galerie Shoobil en haar solo in de Warande in Turnhout is<br />
zopas afgelopen. De laatste tijd schildert ze bloemen en planten die iets<br />
fluisteren over de manipulatie van de natuur door de mens en ook over<br />
kwetsbaarheid. Best verontrustend, maar titels als Time For Swimming<br />
Lessons doen glimlachen. Tegelijk denk je aan overstromingen.<br />
Verdwenen maritieme beschavingen, daarmee associeerde Knackrecensent<br />
Jan Braet in 2019 de sculpturen van Isidoor Goddeeris (°1953,<br />
Roeselare). Het zijn een soort architecturale constructies, al dan niet<br />
met houten latjes, en die blijven voorlopig minder onder de radar. (cv)<br />
Chris Meulemans, Time for Swimming Lessons, 2021, acrylverf op doek, 35 x 40 cm.<br />
Met toestemming van de kunstenaar en D’Apostrof, Meigem. Prijsindicatie: tussen<br />
€ 700 en € 5.000.<br />
Tramaine de Senna<br />
in Claessens Canvas<br />
19-03 t/m 17-04<br />
Bruthausgallery en Claessens<br />
Artists’ Canvas<br />
Waregem<br />
www.bruthausgallery.be<br />
Tramaine de Senna, Figure of Color, 2020,<br />
Stadspark Antwerpen, Public Figure #1, commissie<br />
Middelheimmuseum. Foto: Tom Cornille.<br />
Prijsindicatie: solo Tramaine de Senna tussen<br />
€ 2.000 en € 10.000, groepsshow tussen € 850<br />
en € 10.000.<br />
Elk jaar vraagt Bruthausgallery een kunstenaar voor een tentoonstelling in situ, speciaal<br />
gemaakt voor de oude productiehal van de befaamde manufactuur Claessens Artists’<br />
Canvas. Daar ontdekt u A Balance Between Comfort and Convenience van Tramaine de<br />
Senna (°1981, San Francisco, woont in Antwerpen). In 2020 exposeerde ze solo in het M<br />
HKA en voor het Antwerpse Stadspark maakte ze Figure of Color, haar eerste bronzen<br />
sculptuur die een vaste stek kreeg in het Munthof. Een persoonlijk onderzoek van<br />
migrerende vormen en een intense omgang met materialen genereert een diversiteit van<br />
beelden, vaak met een fetisjkarakter. Ze verklapt nu alvast een paar visuele en conceptuele<br />
verbanden: genormaliseerd geweld in speelgoedfiguren, de atoomstraal van Godzilla,<br />
littekens van Japanse atoombomslachtoffers, de gegeselde rug van een slaaf. Gelijktijdig<br />
pakt de galerie uit met Het Oor, een grote groepsshow met schilderkunst. Beide expo’s zijn<br />
van 25 tot 27 maart ook blikvangers van de Kunstroute <strong>2022</strong> in Waregem. (cv)<br />
18
GALERIES<br />
Peter Zimmermann<br />
t/m 26-03<br />
Nosbaum Reding<br />
Brussel<br />
www.nosbaumreding.com<br />
Joris Van<br />
de Moortel<br />
17-03 t/m 07-05<br />
Galerie Nathalie Obadia<br />
Brussel<br />
www.nathalieobadia.com<br />
Op zijn eerste<br />
solotentoonstelling bij<br />
Nosbaum Reding, in<br />
Brussel, presenteert Peter<br />
Zimmermann (°1956)<br />
twee ensembles recente<br />
werken, waarin hij verder<br />
de mogelijkheden van<br />
de schilderkunst aftast<br />
in een tijd waar beelden<br />
alomtegenwoordig zijn. Zijn<br />
schilderijen met epoxy zijn<br />
geïnspireerd op beelden<br />
gehaald van internet of uit<br />
zijn eigen archief, bewerkt<br />
met een computer en<br />
overgebracht op doek,<br />
in verschillende lagen.<br />
Zimmermann speelt met<br />
de zo ontstane effecten van<br />
transparantie en diepte.<br />
Het resultaat doet denken<br />
aan de vloeiende, levendige<br />
kleuren op de schermen<br />
van tegenwoordig. In zijn<br />
olieverfschilderijen drijft<br />
hij het spel tussen model en afbeelding tot het uiterste. De motieven zijn<br />
ontleend aan foto’s genomen met een smartphone, en daarna bewerkt met<br />
een courante app, tot ze amper nog te herkennen zijn. De abstracte beelden<br />
die eruit voortkomen, worden vervolgens vertaald tot schilderijen, middels<br />
een manueel procedé dat de industriële perfectie van het digitale imiteert.<br />
(gg)<br />
Peter Zimmermann, Scuba, 2020, olieverf op doek, 250 x 160 cm. © De kunstenaar en<br />
Nosbaum Reding. Prijsindicatie: tussen € 14.000 en € 50.000.<br />
De werken van Gentenaar Joris Van de Moortel (°1983)<br />
handelen over een denkbeeldige apocalyptische<br />
wereld, met verwijzingen naar de kunstgeschiedenis,<br />
de Middeleeuwen, het christendom, folklore, literatuur<br />
en muziek. Ze doen ons nadenken over het heden en<br />
onze verhouding tot de wereld. In zijn laatste werken<br />
gaat de kunstenaar een dialoog aan met de schilderijen<br />
van Pieter Bruegel, de Britse schilder William Blake en<br />
de Belg James Ensor. Motieven als de dodendans en<br />
de figuur Urizen worden op het doek aangebracht met<br />
behulp van de houtgravuretechniek (die de kunstenaar<br />
al eerder gebruikte voor zijn installaties), waarna hij er<br />
olieverf op aanbrengt. Door de onnauwkeurigheid van<br />
dit medium zijn sommige details wazig. De kijker wordt<br />
zo geprikkeld om zich te verdiepen in het afgebeelde<br />
tafereel, om er alle nuances van te kunnen begrijpen.<br />
Voor de kunstenaar zijn die werken een omkering van de<br />
wereldvisie van de 16e eeuw en een afspiegeling van de<br />
strijd van tegenwoordig, in een chaotische wereld. (gg)<br />
Joris Van de Moortel, Europe and the Triumph of dance of death<br />
(after Triumph of Death, ca. 1562, P. Breughel and The Ancient of<br />
Days, Europe a Prophecy, 1794, W. Blake), 2021, houtgravure en<br />
olieverf op Belgisch linnen, UV-bestendig vernis, 100 x 170 cm.<br />
© De kunstenaar. Met toestemming van Galerie Nathalie Obadia,<br />
Parijs / Brussel. Foto: We Document Art. Prijs op aanvraag.<br />
Neïl Beloufa<br />
t/m 10-04<br />
Clearing<br />
Brussel<br />
www.c-l-e-a-r-i-n-g.com<br />
© De kunstenaar en CLEARING, New York,<br />
Brussel, L.A. / Mendes Wood DM, São Paulo,<br />
Brussel, New York. Prijsindicatie: tussen<br />
€ 50.000 en € 90.000.<br />
Het oeuvre van de Frans-Algerijnse kunstenaar Neïl Beloufa (°1985) spitst zich toe op de<br />
hedendaagse samenleving en de manier waarop ze wordt voorgesteld en gemediatiseerd via<br />
digitale interactie. Vaak is het zijn bedoeling er de controlemechanismen van bloot te leggen.<br />
Bij dit project worden de bezoekers uitgenodigd deel te nemen aan de productie en aan de<br />
verspreiding van de inhoud. De installaties, robots, films en schilderijen zijn alle gekruid met de<br />
heel eigen humor en spirit van de kunstenaar. Ze laten zien hoe het fysieke en het digitale, die<br />
in ons leven nauw vervlochten zijn, in dezelfde richting evolueren. Zijn twee reeksen, Remotely<br />
Speaking en Screen-Talk, schetsen een fascinerend beeld van de stillegging in de vrijhavens<br />
en de Online Viewing Rooms, de speculatieve invloed van de beurs op de toekomst van onze<br />
planeet en de mediatisering van de pandemie. Zijn oeuvre stemt ook tot nadenken over de<br />
nieuwe culturele modellen, gecreëerd door kunstenaars die werken met Web3, NFT’s en<br />
Distributed Organizations. (gg)<br />
19
GALERIES<br />
Chaim van Luit<br />
t/m 26-03<br />
Meessen De Clercq<br />
Brussel<br />
www.meessendeclercq.be<br />
Didier Goupy<br />
t/m 20-03<br />
Galerie Mhaata<br />
Brussel<br />
www.mhaata.com<br />
De Nederlandse<br />
kunstenaar Chaim<br />
van Luit (°1985) is<br />
een onvermoeibare<br />
wandelaar én<br />
speurneus. Hij werkt<br />
zowel in zijn atelier als<br />
op het omliggende<br />
platteland. Zijn<br />
oeuvre is gestoeld op<br />
het begrip ‘oogst’. De<br />
kunstenaar speurt de<br />
bodem af met een<br />
metaaldetector. Hij<br />
verdiept zich letterlijk<br />
in ondergrondse<br />
ruimten, zoals<br />
eeuwenoude<br />
netwerken van gangen en bunkers uit de Tweede<br />
Wereldoorlog. Wat daar verborgen ligt, haalt hij<br />
naar boven en zo meteen ook uit de vergetelheid.<br />
Overblijfselen zijn het materiaal van de historicus.<br />
Chaim van Luit baseert zich erop om een hypothese<br />
te ontwikkelen, in een poging een duidelijker licht te<br />
werpen op het verleden. Daar raken de natuurlijke<br />
historie van de Aarde en de geschiedenis van de<br />
mens elkaar. Hij bekijkt dit verre of nabije verleden<br />
voortdurend door een nieuwe bril, zoekend naar<br />
aanwijzingen in de overblijfselen die hij opspeurt. Die<br />
oogst van her en der bijeengesprokkelde artefacten en<br />
gegevens levert een puzzel op die uiteindelijk het beeld<br />
van een uitgestrekt landschap doet ontstaan. (gg)<br />
Chaim van Luit, Lost Valley (enci 1), 2017, inkjet-afdruk, glas, zuur,<br />
205 x 155 cm. © De kunstenaar. Met toestemming van Meessen De<br />
Clercq, Brussel. Prijsindicatie: tussen € 4.000 en € 18.000.<br />
Fotograaf Didier Goupy (°1960) voelt zich nauw verwant aan schilders. Zo<br />
is hij gefascineerd door het oeuvre van Mark Rothko en Pierre Bonnard.<br />
Hij verdiept zich in de relatie tussen het figuratieve en het abstracte via<br />
kleuren, om zo een ruimte van mysterie en meditatie te creëren. Het woud<br />
vormt de grondslag van zijn werk en meteen ook het eerste hoofdstuk,<br />
getiteld Fondations, van de Mythologies. Deze expo presenteert 21<br />
foto’s. Kunsthistorica Marie France Le Saux: “Het woud creëert Didier<br />
Goupy vertrekkende van de grafische verschijning van de bomen, de<br />
donkergroene en roze schaduwen. Hij laat uit de vochtige aarde bruine<br />
en okerkgele tinten opstijgen, laat de pointillistische sterretjes van de<br />
bladeren met hun gouden glans glinsteren. Het beeld neigt steeds meer<br />
naar het abstracte, de grens tussen fotografie en schilderkunst vervaagt en<br />
zo ontstaat ruimte voor nieuwe interpretaties.” Deze tentoonstelling wordt<br />
georganiseerd in het kader van het PhotoBrussels Festival 06. (gg)<br />
Didier Goupy, Fondation 176, pigment-print op Hahnemühle-papier, gemonteerd op<br />
Dibond-aluminium, 130 x 130 cm. © De kunstenaar. Prijsindicatie: tussen € 1.800 en<br />
€ 4.800.<br />
La Prière du Cœur<br />
11-03 t/m 23-04<br />
Galerie Jacques Cerami<br />
Charleroi<br />
www.galeriecerami.be<br />
Philippe Herbet, La Prière du Cœur, foto.<br />
© De kunstenaar.<br />
Onvermoeibaar doorkruiste Philippe Herbet het Europese continent. Onderweg is hij het<br />
Jezusgebed beginnen opzeggen. Dat is een kort gebed uit het orthodoxe christendom, dat<br />
voortdurend wordt herhaald, op het ritme van de ademhaling en het stappen. Geleidelijk aan kroop<br />
de fotograaf zo in de huid van een Russische pelgrim: “Ik ben met dit nieuwe project begonnen<br />
in Istanboel, een kruispunt van verschillende religies en een brug tussen de oosterse christelijke<br />
mystiek en de islamitische mystiek. Gewapend met een fototoestel en een rozenkrans met 99<br />
kralen trok ik een hele maand lang door de straten van Istanboel, terwijl ik discreet afwisselend<br />
het orthodoxe Jezusgebed en het islamitische gebed opzegde. Ik heb religieuze plaatsen bezocht:<br />
Armeense en orthodoxe kerken, tekkés en moskeeën. Urenlang wandelde ik door de stad,<br />
onderweg foto’s nemend van zowel de mystieke schoonheid als wat mij visueel intrigeerde, en soms<br />
zelfs schokte. Ik wilde géén reportage maken en nog minder wie dan ook provoceren, maar een<br />
mystieke ervaring beleven en die delen met anderen.” (Philippe Herbet) (gg)<br />
20
DEMAIN<br />
Online platform<br />
popt overal op<br />
Toen het leven even stilstond in 2020 schoten<br />
Florence Derck en Diane van Impe in actie. De twee<br />
hartsvriendinnen verdienden hun sporen in de<br />
Belgische kunstwereld als voormalig directeur bij<br />
Gladstone Gallery (Derck) en oprichter van de WE<br />
Club binnen het WIELS (Van Impe). Samen richtten<br />
ze DEMAIN op, een digitaal kunstplatform voor de<br />
toekomst, dat we tegenwoordig ook her en der in<br />
het echt zien neerstrijken.<br />
Kunst inzicht #03.<strong>2022</strong> — PART 2<br />
<strong>COLLECT</strong>: Hoe is DEMAIN<br />
ontstaan?<br />
Van Impe: “Onze ouders wonen<br />
in hetzelfde dorp. Tijdens<br />
onze vele lockdownwandelingen<br />
bespraken we hoe moeilijk<br />
de kunstenaars om ons heen<br />
het hadden. We moeten iets<br />
doen, vonden we. Het was<br />
een ideaal moment voor een<br />
digitaal maar tegelijk lokaal<br />
platform. Zo wilden we onze<br />
getalenteerde kunstenaarsvrienden<br />
in contact brengen<br />
met ons netwerk. Sindsdien is<br />
het heel snel gegaan.”<br />
Derck: “Het is begonnen als<br />
een passieproject, naast onze<br />
voltijdse jobs. In mei heb ik<br />
ontslag genomen om me volledig<br />
aan DEMAIN te wijden. Het<br />
groeit en bloeit elke dag meer.”<br />
Met welk soort kunstenaars<br />
werken jullie samen?<br />
Van Impe: “We werken met<br />
kunstenaars die in <strong>België</strong><br />
wonen en werken en die nog<br />
niet door een galerie gesteund<br />
worden. <strong>België</strong> is een enorme<br />
hotspot voor artiesten, ook met<br />
roots in het buitenland. Er zijn<br />
er gewoon ontzettend veel,<br />
met dank aan de goede, vaak<br />
experimentele verzamelaars en<br />
het sterke aanbod van galeries<br />
en musea. Slechts een klein<br />
percentage van die kunstenaars<br />
wordt al vertegenwoordigd. Wij<br />
willen voor hen een opstapje<br />
zijn naar de galeriewereld.”<br />
Derck: “De band tussen een<br />
kunstenaar en een galerie is<br />
een belangrijke vertrouwensrelatie<br />
die vaak heel traag wordt<br />
opgebouwd. Meestal zitten er<br />
vele jaren tussen het opnemen<br />
van een eerste werk in een<br />
groepstentoonstelling en een<br />
solotentoonstelling. Wij willen<br />
ervoor zorgen dat die kunstenaars<br />
in de tussentijd toch een<br />
platform hebben.”<br />
Wat is het voordeel voor de<br />
verzamelaar die bij jullie koopt?<br />
Derck: “Onze klanten kunnen<br />
bij ons kunst kopen aan een<br />
iets toegankelijkere prijs, die<br />
in de hoogte zal gaan wanneer<br />
de kunstenaar bij een galerie<br />
belandt. Beginnende verzamelaars<br />
of verzamelaars met<br />
een beperkt budget kunnen<br />
dus ook bij ons terecht voor<br />
kunstenaars met veel potentieel.<br />
Wij bieden de studioprijzen<br />
aan: de prijs zonder het grote<br />
percentage dat normaal naar<br />
de galerie gaat.”<br />
Hoe komen jullie met de<br />
kunstenaars in contact?<br />
Van Impe: “Via via, maar ook<br />
vaak op Instagram. Het is echt<br />
een tool geworden om kunst<br />
mee te ontdekken. Wat we<br />
vinden kunnen wij op onze<br />
beurt eveneens via Instagram<br />
promoten op een toegankelijke,<br />
transparante manier. De<br />
tweede stap is een bezoek aan<br />
Florence Derck en Diane van Impe.<br />
‘De atelierbezoeken die wij<br />
organiseren zorgen vaak voor<br />
onvergetelijke momenten’<br />
FLORENCE DERCK<br />
het atelier, zo ontdekken we de<br />
wereld van de kunstenaar. Die<br />
fysieke ontmoeting is voor ons<br />
heel belangrijk, vandaar ook<br />
de atelierbezoeken die we voor<br />
geïnteresseerden organiseren.”<br />
Derck: “Het zorgt ook voor een<br />
hele korte keten: het gebeurt<br />
dat mensen in het atelier een<br />
werk kopen en het meteen mee<br />
naar huis kunnen nemen. Soms<br />
gaan ze zelfs achteraf samen<br />
iets eten. Het is vaak een intiem<br />
moment, er ontstaan mooie<br />
banden.”<br />
Wat is de insteek van de popuptentoonstellingen?<br />
Van Impe: “Het is voor kunstenaars<br />
belangrijk om te kunnen<br />
tentoonstellen, en voor liefhebbers<br />
om tentoonstellingen te<br />
bezoeken. We laten de bezoekers<br />
steeds een andere plek<br />
ontdekken, en werken elke keer<br />
samen met een andere curator,<br />
verzamelaar of interieurontwerper.<br />
We leren iedere keer heel<br />
veel van hen, en er ontstaan<br />
steeds nieuwe netwerken.”<br />
Derck: “Het is ook een kans<br />
voor de kunstenaren om hun<br />
verhalen te vertellen, om meer<br />
te bieden dan gewoon een<br />
plaatje online. In maart starten<br />
we een pop-up bij verzamelaar<br />
Tanguy Van Quickenborme in<br />
Platform 6A, in Otegem. Hij<br />
heeft een heel goed oog voor<br />
jong talent, en heeft zelf de<br />
tentoonstelling gecureerd met<br />
werk van onze kunstenaars. Zijn<br />
keuze is onder meer gegaan<br />
naar Emma Verhulst, Pauline<br />
Föllings, Max Kesteloot, Bram<br />
Kinsbergen en Odilon Pain.”<br />
Tomorrow never dies<br />
DEMAIN & Platform 6a<br />
Otegem<br />
www.demainbelgium.com<br />
Elke zondag t/m 16-03<br />
21
KUNSTENAAR VAN DE MAAND<br />
Ruben Bellinkx<br />
In deze reeks zoomt <strong>COLLECT</strong> in op de plek van jonge kunstenaars in de<br />
hedendaagse (kunst)wereld. Waarom maakt hij of zij precies zo’n werk,<br />
waar komt de inspiratie vandaan en hoe ziet hij of zij de eigen positie in de<br />
kunstwereld? Deze maand is Ruben Bellinkx (°1975, Wilrijk) aan de beurt.<br />
TEKST: ELIEN HAENTJENS<br />
FOTO: GUY KOKKEN<br />
Nadat de pandemie drie keer roet<br />
in het eten gooide, presenteert<br />
Ruben Bellinkx met Black Sun<br />
zijn tweede solotentoonstelling<br />
bij Be-Part, en de eerste in de voormalige<br />
Paardenstallen in Kortrijk. Daarmee toont<br />
hij het resultaat van zes jaar onderzoek en<br />
doorzettingsvermogen. “Alles wat je ziet<br />
in de films, is echt. Ik weiger met digitale<br />
effecten te werken. Ik hou van imperfectie<br />
en ruis. En van de avontuurlijke zoektocht<br />
en onwaarschijnlijke ontmoetingen die met<br />
zo’n productie gepaard gaan. Ze maken me<br />
rijker als mens, maar maken van elke film<br />
wel een huzarenstukje”, vertelt Bellinkx in<br />
zijn atelier op een steenworp van het Brusselse<br />
Josaphatpark.<br />
Zo bracht de productie van de diptiek Black<br />
Sun (2015-2021) hem onder meer naar<br />
vogeltrainers voor films in Engeland en Zeeland<br />
en naar de Technische Universiteit ETH<br />
Zürich, de TU Delft en de afdeling robotica<br />
aan de Universiteit Gent. “Hoewel het niet<br />
evident was om een zwerm spreeuwen in<br />
een kleine slaapkamer tegelijk te laten rondvliegen,<br />
bleek het met de drones nog een<br />
stuk complexer”, zegt Bellinkx. “Terwijl die<br />
in principe perfect controleerbaar zijn, hadden<br />
ze het moeilijk om niet te vallen door<br />
de luchtverplaatsing van de andere drones.<br />
Uiteindelijk heb ik na zes jaar een betaalbare<br />
partner gevonden voor de choreografieën<br />
van de drones. Tegelijk heb ik obstakels<br />
nodig. Elke keer opnieuw wil ik de werkelijkheid<br />
uitdagen, en zo de grenzen tussen het<br />
mogelijke en onmogelijke aftasten. Ook in<br />
de scenes an sich zit die ontdubbeling vervat.<br />
Met mijn werk refereer ik vanzelfsprekend<br />
naar The Birds van Alfred Hitchcock en<br />
naar de video Bett van Roman Signer. Hoe<br />
hij een eenvoudige, bijna banale setting<br />
toch zo’n sterk poëtisch karakter kan geven,<br />
fascineert me.”<br />
Ook inhoudelijk zoekt Bellinkx de confrontatie<br />
op. Zo zoekt hij een evenwicht tussen<br />
esthetiek en dramatiek. “Goede kunst<br />
moet verleiden en tegelijk wringen. Terwijl<br />
ze je ontroert met haar schoonheid, houdt<br />
haar ontwrichtende kant je bij de les. Zo<br />
voel je bijvoorbeeld in mijn eerste 35-mm<br />
film Double Bind (2021) al gauw dat er iets<br />
vreemds aan de hand is. In de uitgepuurde<br />
context van een kunstruimte worden drie<br />
zwarte mannen langzaam maar zeker deel<br />
van een stelling. Ze worden gereduceerd<br />
tot gereedschap, en kunnen enkel nog ondersteunen.<br />
Dat effect wordt nog versterkt<br />
door het geluid: terwijl de stelling eigenlijk<br />
22
KUNSTENAAR VAN DE MAAND<br />
‘Goede kunst<br />
moet verleiden én<br />
ontregelen’<br />
levenloos is, is dat het enige geluid dat je<br />
hoort. De vele tegengestelde boodschappen<br />
brengen de toeschouwer in de war”,<br />
vertelt hij. “Ook de titel Black Sun bezit die<br />
dubbelheid: enerzijds is het de Engelse<br />
benaming voor een zwerm spreeuwen,<br />
anderzijds wordt de term gebruikt in de<br />
esoterie, de alchemie, het occultisme en de<br />
mythologie. Ook in de literatuur, muziek en<br />
film komt de beladen titel vaak terug.”<br />
Voor het eerst in zijn carrière voorzag Bellinkx<br />
zijn films van geluid. “Al heb ik dat<br />
samen met een sounddesigner en foley<br />
artist achteraf gecreëerd. Het is een extra<br />
element om toeschouwers op het verkeerde<br />
been te zetten. Zo hebben we het<br />
geheel veel meer ruimtelijkheid gegeven<br />
via het geluid.”<br />
Dat onze kaakspieren de sterkste zijn van<br />
ons lichaam, inspireerde hem om de film<br />
Stasis (2013) te creëren. Daarin houden<br />
oudere mannen in pak met hun monden<br />
een piramide van op elkaar gestapelde<br />
tafels in evenwicht. Bellinkx: “Met dat gemeenschappelijke<br />
doel voor ogen ontstaat<br />
er een gebalde concentratie en verbondenheid.<br />
Terwijl er rond een tafel normaal<br />
veel interactie plaatsvindt, is er in deze<br />
hiërarchische opstelling geen mondelinge<br />
communicatie meer mogelijk. Ooit kreeg<br />
Stasis, 2018. Live performance tentoonstelling The<br />
Raft. Art is (not) lonely, Muzee, Oostende. Met<br />
toestemming van Ruben Bellinkx & Geukens & De Vil.<br />
Black Sun, <strong>2022</strong>, 16mm film, zwart-wit, 2 channel, geluid, 12’. Met toestemming van Ruben Bellinkx &<br />
Geukens & De Vil.<br />
ik een brief van een Nederlandse dominee<br />
die zo getroffen was door mijn video dat hij<br />
me vroeg of ik hem wilde tonen tijdens de<br />
kerkraad. Zo wilde hij de interne problemen<br />
visualiseren. Sinds enkele jaren voer ik de<br />
mannen van Stasis ook live op.”<br />
DE TRIGGER VAN TEKENEN<br />
De ideeën voor het videowerk ontstaan<br />
tijdens intense periodes waarin Bellinkx alleen<br />
maar tekent. Sommige beelden die zo<br />
organisch ontstaan, triggeren om ze verder<br />
als videowerk of installatie uit te werken.<br />
“Tijdens de lockdown creëerde ik met Iron<br />
Fence een reeks tekeningen rond afstand<br />
en intimiteit”, vertelt de kunstenaar. “Het<br />
inspireerde me om te onderzoeken hoe ik<br />
de menselijk geïnspireerde hekwerken in<br />
brons kan vertalen. De manier waarop iemand<br />
als Bruce Nauman er telkens in slaagt<br />
om een concept plastisch te vertalen, vind ik<br />
sterk. Ook de enorme drang om zichzelf te<br />
vernieuwen en het eclectische, frisse oeuvre<br />
van Sigmar Polke, waarin hij als alchemist<br />
onder de schilders de verf bijna letterlijk tot<br />
leven weet te brengen, moedigen me aan<br />
om verder te zoeken.”<br />
Oorspronkelijk studeerde Bellinkx tekenkunst<br />
en vrije grafiek aan Sint-Lucas Gent,<br />
totdat hij de wijde wereld wilde intrekken<br />
en aan de Gerrit Rietveld Academie<br />
in Amsterdam terechtkwam. “Omdat ik<br />
het medium al beheerste, mocht ik er niet<br />
tekenen”, vertelt hij. “Zo zijn mijn eerste<br />
16 mm-films ontstaan. Toen ik vijf jaar<br />
later naar het Hoger Instituut voor Schone<br />
Kunsten in Gent ging, heb ik de tekenkunst<br />
weer opgenomen en studeerde ik af met<br />
de installatie The Five Sinks (2006). Daarop<br />
nodigde Gallery Geukens & De Vil me uit<br />
voor een solotentoonstelling. Hoewel ze<br />
eventjes verschoten toen ik op de proppen<br />
kwam met twee films, werken we vijftien jaar<br />
later nog steeds goed samen.<br />
Terwijl de tekeningen makkelijker hun weg<br />
vinden naar verzamelaars, blijft dat voor videowerk<br />
een stuk moeilijker, volgens Bellinkx.<br />
Bovendien valt er op de films haast geen prijs<br />
te plakken door de onmetelijke hoeveelheid<br />
tijd die erin kruipt. “Terwijl een film lang<br />
duurt en het lastig is om er voldoende middelen<br />
voor te vinden, geven de tekeningen<br />
me zowel financieel als organisatorisch meer<br />
vrijheid”, zegt hij. “Al zijn er ook verzamelaars<br />
die net de combinatie van een tekening met<br />
een videowerk boeiend vinden.”<br />
In de laatste ruimte van Be-Part toont hij<br />
een selectie tekeningen. “Ik heb geleerd om<br />
mijn werk los te laten, maar stel wel altijd als<br />
voorwaarde dat het moet kunnen worden<br />
uitgeleend. De galerie volgt dit goed op.<br />
Een deel van de tekeningen in Be-Part komt<br />
dus uit privécollecties, waardoor ik ook een<br />
band met de verzamelaars zelf behoud.”<br />
BEZOEKEN<br />
Black Sun<br />
Be-Part – Paardenstallen, Kortrijk<br />
19-03 t/m 05-06<br />
De performance Stasis vindt op 5 juni om<br />
15.30 uur plaats tijdens de finissage.<br />
www.be-part.be<br />
www.rubenbellinkx.com<br />
23
ZOOM<br />
Servaas Van Belle<br />
Ode aan stalletjes<br />
en schuurtjes<br />
De Belgische fotograaf Servaas Van Belle houdt ervan alledaagse,<br />
onopvallende dingen voor zijn lens te halen. Hij trekt er in zijn eentje<br />
op uit, speurend naar vormen, objecten en kleuren in het landschap<br />
die hem raken.<br />
TEKST: FLORIAN VAN HEVERLEE<br />
Beelden uit de reeks STAL – Vernacular Animal Sheds. © De kunstenaar.<br />
24
ZOOM<br />
De tand des tijds<br />
is duidelijk zichtbaar,<br />
maar al die<br />
constructies lijken<br />
een heel eigen<br />
verhaal te willen<br />
vertellen.<br />
Servaas Van Belle (°1978) is<br />
geboeid door de geschiedenis<br />
achter de dingen, het tastbare<br />
van hun verhaal. Na een opleiding<br />
van negen jaar aan de kunstschool<br />
leidde zijn eerste fotografische reis hem<br />
naar Afrika, waar hij hielp bij de uitbouw<br />
van een basisschool. Bij zijn terugkeer<br />
was zijn fototoestel een van de weinige<br />
dingen die hij nog bezat. Intussen was<br />
fotograferen ook zijn enige bron van<br />
inkomsten. Al jaren verschijnen geregeld<br />
foto’s van hem in zowel de algemene pers<br />
als in vakbladen, zowel in <strong>België</strong> als in<br />
Nederland. Zijn eerste boek is intussen<br />
een feit: STAL – Vernacular Animal Sheds<br />
(uitg. Hannibal Books). Hij heeft er vijf<br />
jaar aan gewerkt en heeft er duizenden<br />
kilometers voor afgelegd. In alle uithoeken<br />
van <strong>België</strong> ging hij op zoek naar de meest<br />
tot de verbeelding sprekende stalletjes,<br />
om ze daarna consequent onder dezelfde<br />
mistige lichtomstandigheden te vereeuwigen.<br />
Voor deze in Knokke-Heist wonende<br />
en werkende kunstenaar zorgt een dichte<br />
mist voor de juiste sfeer.<br />
SUBLIEME ALLEDAAGSHEID<br />
Het resultaat zijn schilderachtige beelden.<br />
Al die stallen en schuren geven onze landschappen<br />
een heel eigen cachet. Ze zijn<br />
dermate banaal dat je ze amper opmerkt.<br />
Ze gaan haast onzichtbaar op in het landschap.<br />
Toch zitten er ook architecturale<br />
pareltjes tussen. Het is een bont en karaktervol<br />
ensemble, waarbij de bouwers hun<br />
verbeelding de vrije loop hebben gelaten.<br />
Schuilplaatsen voor dieren vergen immers<br />
geen bouwvergunning, dus je hoeft je niet<br />
aan regels te houden. Allerlei vormen en<br />
formaten, opgetrokken uit allerhande<br />
materialen, in een rijk kleurenpalet, geven<br />
karakter aan het landschap. De tand des<br />
tijds is duidelijk zichtbaar, maar al die constructies<br />
lijken een heel eigen verhaal te<br />
willen vertellen. Sommige van die bouwsels<br />
zijn heuse patchworks en zouden dan<br />
ook niet misstaan in een museum ... De<br />
fotograaf presenteert de vrucht van die jarenlange<br />
inspanningen op het Fotofestival<br />
in Knokke-Heist.<br />
BEZOEKEN<br />
Foto Knokke-Heist<br />
Cultuurcentrum Scharpoord<br />
Knokke-Heist<br />
www.fotoknokke-heist.be<br />
26-03 t/m 12-06<br />
LEZEN<br />
Stal – Vernacular Animal Sheds door Servaas<br />
Van Belle, Hannibal Books, 192 pagina’s,<br />
ISBN: 9789464366372, prijs: € 55<br />
25
Wael Shawky<br />
Tussen romantische mythe en rauwe realiteit<br />
Het intrigerende artistieke<br />
universum van de Egypistische<br />
kunstenaar Wael Shawky is nu te<br />
zien en te ervaren in een grote soloexpositie<br />
in Leuven. Museum M<br />
toont met Dry Culture/ Wet Culture<br />
een selectie van zijn geëngageerde<br />
werk van de afgelopen 25 jaar, met<br />
onder meer tekeningen, beelden,<br />
installaties en films.<br />
TEKST: GWENAËLLE DE SPA<br />
Door gebruik te maken van uiteenlopende<br />
technieken, zoals<br />
video, tekeningen en performances,<br />
doet de Egyptische<br />
kunstenaar Wael Shawky (°1971) de kijker<br />
nadenken over de waarheid, mythen en<br />
stereotypen die eigen zijn aan het westerse<br />
wereldbeeld. Onder de schijn van ‘formele<br />
lichtheid’ werpen zijn werken een<br />
heel ander licht op wat historisch gezien<br />
allemaal is gezegd en geschreven over zijn<br />
geboorteland en het Midden-Oosten. Wellicht<br />
zijn bekendste werk is de filmtrilogie<br />
Cabaret Crusades (2010-2016), die onder<br />
meer te zien was in het Louvre Abu Dhabi<br />
en in het MoMA PS1. Hij putte hiervoor<br />
inspiratie uit het beroemde boek van Amin<br />
Maalouf, over de kruistochten gezien door<br />
Arabische ogen (1983): Rovers, christenhonden,<br />
vrouwenschenners. Hij stelt vragen bij<br />
de eenzijdige kijk op de kruistochten en<br />
bekijkt die historische gebeurtenissen uit<br />
diverse oogpunten. Als acteurs voor zijn<br />
films gebruikt hij ambachtelijk vervaardigde<br />
marionetten, half mens en half dier.<br />
De kunstenaar richt onze aandacht op de<br />
wereldlijke motieven van een deel van de<br />
Europese kruisvaarders en de rivaliteit<br />
die er toen heerste tussen de Arabische<br />
leiders. Aansluitend op dit grote project<br />
heeft de kunstenaar verschillende werken<br />
op hout en papier gecreëerd, eveneens gewijd<br />
aan die historische periode. Die gaven<br />
mede vorm aan zijn heel eigen artistieke<br />
universum. Denken we maar aan het grote<br />
paneel, met prachtig houtsnijwerk, over<br />
de verovering van Constantinopel door de<br />
kruisvaarders, in 1204.<br />
De kunstenaar<br />
stelt vragen bij<br />
de eenzijdige kijk<br />
op de kruistochten.<br />
ESTHETISCHE DENSITEIT<br />
Het werk vertoont een esthetische densiteit<br />
die je kunt vergelijken met die van een<br />
film. Een heel leger gewapende personages<br />
verdringt zich voor de poorten van de<br />
stad, klaar om de rijkdom die er in de loop<br />
der eeuwen werd vergaard te plunderen.<br />
Een deel van de aanvallers bevindt zich<br />
nog aan boord van de schepen, terwijl<br />
anderen de stadsmuren al aan het beklimmen<br />
zijn en strijd leveren in een wolk van<br />
vuur en rook. Het bas-reliëf is met de hand<br />
uitgesneden in oud hout, wat de expressiviteit<br />
van het tafereel nog versterkt. Het<br />
donkere hout wordt kracht bijgezet door<br />
goud en levendige kleuren, met name rood<br />
en oranje, waardoor het tafereel er des te<br />
dynamischer uitziet. Kunstkenners zal<br />
dit werk niet onbekend voorkomen. Op enkele<br />
details na is dit een exacte kopie van<br />
een schilderij uit 1580 van de Italiaanse<br />
meester Domenico Tintoretto (1560-<br />
1635). Rechts, op de voorgrond, wordt het<br />
historische karakter van het tafereel danig<br />
verstoord door vreemde, reptielachtige<br />
toeschouwers. Ze hebben iets van dinosaurussen<br />
en vloeken vanzelfsprekend met<br />
de rest van het schouwspel.<br />
26
Wael Shawky, Cabaret Crusades: The Capture of Constantinople in 1204 (naar Jacopo Tintoretto, 1580-1605), 2018, uitgesneden hout, verf, bladgoud, 330 x 400 cm.<br />
© De kunstenaar / met toestemming van de Lisson Gallery, Londen.<br />
Inspiratie put Shawky uit film,<br />
meesterschilders en de wereld van kinderen.<br />
GUITIGE DINOSAURUSSEN<br />
Soms laat Shawky zich inspireren door<br />
de kinderwereld, door met marionetten<br />
impliciet te verwijzen naar het spel van<br />
dominantie en krachtsverhoudingen.<br />
Fabeldieren gebruikt hij dan weer om ons<br />
te doen nadenken over de manier waarop<br />
je historische feiten kunt interpreteren<br />
en hoe je daar de fout mee kunt ingaan.<br />
Door veelvuldig te kopiëren, herformuleren<br />
en interpreteren krijg je een kijk op<br />
historische evenementen die soms naar<br />
het absurde neigt. De vredige dinosaurus-<br />
sen, die vanaf de rand het tafereel gadeslaan,<br />
dragen bij tot de onwerkelijke sfeer.<br />
De aandacht van de kijker wordt meteen<br />
getrokken door de guitige blik van een van<br />
die reuzen die het dramatische schouwspel<br />
gadeslaat.<br />
Doen deze gebeurtenissen uit een ver<br />
verleden ons trouwens niet vagelijk<br />
denken aan recentere gebeurtenissen?<br />
Balancerend op de rand van verhalende<br />
fictie en historische waarachtigheid laat<br />
de kunstenaar ons nadenken over onze<br />
verhouding tot de wereld en neemt hij ons<br />
mee op een dromerige wandeling door<br />
herinneringen aan reële gebeurtenissen.<br />
Hij stelt vragen bij tradities en het verleden,<br />
door ze bekijken door de lens van het<br />
heden, en omgekeerd. Uiteindelijk zijn<br />
documenten, beelden en verhalen slechts<br />
een afspiegeling van de vertellers en zijn ze<br />
dus lang niet altijd even betrouwbaar als<br />
men denkt.<br />
BEZOEKEN<br />
Wael Shawky – Dry Culture/Wet Culture<br />
Museum M<br />
Leuven<br />
www.mleuven.be<br />
11-03 t/m 28-08<br />
27
De wonderlijke<br />
kracht van het object<br />
Johan Creten<br />
Zijn nieuwe tentoonstelling heet<br />
Bestiarium en de gelijknamige<br />
catalogus is verschenen. Wij zien<br />
reikhalzend uit naar het recente<br />
keramische werk van Johan Creten.<br />
Kunst is magie, zo leren we. Al<br />
in zijn jeugd maakte hij hiermee<br />
kennis door die magie ter plekke<br />
toe te passen. Een gesprek over<br />
dromen, zwerven, engagement en<br />
scheppingsdrang.<br />
TEKST: GWENNAËLLE GRIBAUMONT<br />
L’Hippocampe Secret, 2019- <strong>2022</strong>, uniek stuk, wit chamotte steengoed, blister glazuur, sporen van majolica<br />
en rode glazuren, 155 x 70 x 180 cm. © De kunstenaar, Creten Studio, Courtesy Almine Rech, Parijs.<br />
Foto: Gerrit Schreurs.<br />
Niemand is profeet in zijn eigen<br />
land, zegt een oud spreekwoord.<br />
Johan Creten is daar een perfect<br />
voorbeeld van. Is er één Belgische<br />
kunstenaar die in het buitenland zo<br />
veel erkenning geniet en tegelijk in eigen<br />
land zo weinig? Tenminste, wat de instellingen<br />
betreft. Kenners daarentegen hebben<br />
zijn talent altijd bewonderd.<br />
Als beeldend kunstenaar staat Johan Creten<br />
(Sint-Truiden, 1963) bekend om zijn<br />
werken van geëmailleerd terracotta en<br />
brons. Hij geldt algemeen als de drijvende<br />
kracht achter de vernieuwing in de hedendaagse<br />
keramiek. Toen hij in de jaren<br />
tachtig de onbeperkte mogelijkheden<br />
van keramiek begon te verkennen, keken<br />
de trendsetters op die discipline neer als<br />
zijnde minderwaardig. De lange, eenzame<br />
strijd die Creten voerde werd uiteindelijk<br />
met succes bekroond. De hedendaagse keramiek<br />
staat nu volop in de belangstelling.<br />
Een tentoonstelling, georganiseerd in sa-<br />
28
Johan Creten. R.V.<br />
menwerking met de Almine Rech Gallery,<br />
presenteert een ensemble van zeventien<br />
nooit eerder tentoongestelde sculpturen<br />
van terracotta van de kunstenaar. Het gaat<br />
om dieren (Beasts) die hij de laatste drie<br />
jaar heeft gecreëerd. Zo zijn daar een everzwijn<br />
dat vastzit in bloederige modder,<br />
een ingedommelde vlieg en een pelikaan<br />
die ten prooi is gevallen aan onpeilbare<br />
droefenis. Deze ‘harde kern’ bestaat verder<br />
uit de zeer bekende werken C’est dans ma<br />
nature (2001) en De Vleermuis (2015-2019).<br />
Het eerste bestaat uit een ensemble van<br />
tien metamorfe bas-reliëfs. Het tweede is<br />
een reusachtige vleermuis. Die vergelijking<br />
tussen recente en oudere werken laat<br />
meteen ook zien hoe coherent zijn oeuvre<br />
altijd is geweest. In de geest van George<br />
Orwell en Jean de La Fontaine laat Creten<br />
dieren spreken over onze samenleving en<br />
hoe die verandert: over politieke wantoestanden,<br />
conflicten en berusting, maar<br />
ook over vreugde, troost en hoop.<br />
De Vleermuis, 2014-2019, 1/3, ed. 3 + 1 E.A., gepatineerd brons, gegoten m.b.v. de verlorenwastechniek,<br />
gesigneerd, getiteld, ‘arend’-stempel, 385 x 230 x 240 cm (1.265 kg). © Creten Studio, met toestemming van<br />
Galerie Emmanuel Perrotin, Parijs. Foto: Peter Lennby.<br />
Johan Creten geldt als de drijvende kracht<br />
achter de vernieuwing in de hedendaagse<br />
keramiek.<br />
SPELEN MET AARDE EN VUUR<br />
Tijdens een boeiend gesprek met Johan<br />
Creten gaat het onder meer over de<br />
fundamenten van zijn oeuvre, maar ook<br />
de dingen waarvan hij geniet, zijn strijd<br />
en de vele keuzes die hij als hedendaagse<br />
kunstenaar dient te maken. Hij vertelt<br />
over hoe het voor hem allemaal begonnen<br />
is, met name de dag toen hij de magische<br />
kracht van de materie begreep. De eerste<br />
anekdote die hij ter sprake brengt, zegt<br />
veel over de man, maar meer nog over<br />
de kunstenaar: “Als kind was ik lid van<br />
de Chiro-jeugdbeweging. Omdat ik een<br />
beetje speciaal was, werd ik geregeld<br />
gepest. Tot ik op een dag een jongen die<br />
me had aangevallen zelf bedreigde. Ik<br />
greep een stuk materie, een stuk brood<br />
29
L’Escargot Lent, 2019-<strong>2022</strong>, uniek stuk, wit steengoed, mat en glanzend glazuur, met daarin het woord ‘Sloth’ gesneden, 62 x 122 x 65 cm (170 kg). © Creten Studio,<br />
met toestemming van Almine Rech, Brussel. Foto: Gerrit Schreurs.<br />
30
‘Werken met<br />
originele materie<br />
heeft iets sacraals,<br />
maar is bijna ook<br />
een taboe’<br />
of aarde, maakte er vliegensvlug een<br />
klein object mee en daagde hem uit: als<br />
hij me aanraakte zou dit kleine ding dat<br />
ik mijn handen hield rondspoken in zijn<br />
dromen.” Wonderlijk genoeg werkte die<br />
list. De dag erna had de jonge Johan op<br />
slag een andere status: hij was kunstenaar<br />
geworden. Beter nog: hij was zich bewust<br />
geworden van het magische vermogen dat<br />
in elk object sluimert.<br />
Die anekdote roept echter een nog veel<br />
diepere vraag op: is het niet de kracht, de<br />
energie die de mens in het object legt die<br />
hem het vermogen schenkt een kunstenaar<br />
te worden? Creten geniet van de<br />
onbegrensde mogelijkheden wanneer hij<br />
met aarde werkt. Hij experimenteert volop<br />
met patina, email, kleuren en oppervlakteeffecten.<br />
De kunstenaar houdt van het<br />
uitgesproken ‘tastbare’ van de materie, wat<br />
bij hem heel bijzondere gevoelens oproept.<br />
“Werken met originele materie heeft iets<br />
sacraals, maar het is bijna ook een taboe,<br />
door het feit dat je je handen steekt in de<br />
aarde en met vuur speelt”, vertelt hij. De<br />
combinatie van die twee praktijken zorgt<br />
soms voor verrassingen. Het is altijd het<br />
vuur dat het laatste woord heeft … De<br />
verrassingen tijdens het bakken leiden<br />
weleens tot kleine mirakels.” Het duurde<br />
enkele jaren voordat de kunstenaar enigszins<br />
greep kreeg op dat onvoorspelbare.<br />
Hij geeft toe dat hij aan het begin van zijn<br />
carrière soms in woede ontstak, waarna hij<br />
de in zijn ogen mislukte stukken vernielde:<br />
“Nu kan ik dingen die zijn mislukt jarenlang<br />
in mijn atelier bewaren. Ze herinneren<br />
me aan wat niet gelukt is. Ik bekijk<br />
ze nu met meer afstandelijkheid. Het is<br />
een soort herontdekking. Soms begrijp ik<br />
pas veel later in welk opzicht ze belangrijk<br />
waren. Het is een beetje zoals in de liefde.<br />
Soms kun je zielsveel houden van iemand<br />
die je vroeger niet mocht.”<br />
Un mouton nommé Bedotte, 2019-<strong>2022</strong>, uniek stuk, wit steengoed, mat engobe met majolicapigmenten<br />
onder een deels transparant deksel, Solfatara-email, 66 x 118 x 63 cm (154 kg). © Creten Studio, met toestemming<br />
van Almine Rech, Brussel. Foto: Gerrit Schreurs.<br />
ODE AAN DE TRAAGHEID<br />
Tijd speelt ook een belangrijke rol in het<br />
werk van deze kunstenaar. Het scheppingsproces<br />
duurt vaak erg lang. Soms<br />
is een werk geworteld in objecten die hij<br />
twintig jaar geleden bedacht: “Ik neem<br />
altijd de nodig tijd om mijn werken af te<br />
maken. Het gebeurt wel vaker dat ik voorbereidende<br />
tekeningen of kleine modellen<br />
maandenlang, soms zelfs jarenlang<br />
bewaar, totdat het werk helemaal vorm<br />
krijgt. Het instinct neemt het dan grotendeels<br />
over. Het is een evenwichtsoefening<br />
tussen voelen en denken.”<br />
Creten stoort zich niet aan de geldende<br />
normen en zet de markt van de hedendaagse<br />
kunst graag een hak. Hij wil daar<br />
zijn waar men hem niet verwacht. “Ik heb<br />
altijd geweigerd een kunstenaar van één<br />
bepaald werk te zijn”, zegt hij. “De ‘bloemenbustes’<br />
uit de reeks Odore di Femmina<br />
tref je het vaakst aan in musea, op<br />
tentoonstellingen en op veilingen. Toch<br />
heb ik altijd in alle vrijheid nieuwe wegen<br />
bewandeld. In een en dezelfde week kan<br />
ik van het abstracte naar het figuratieve<br />
gaan. Ik ben ook altijd enorm benieuwd<br />
naar waarheen een werk me zal leiden. Het<br />
31
L’Araignée Morte, 2019-<strong>2022</strong>, uniek stuk, wit steengoed,<br />
glazuur gebakken op hoge en lage temperatuur,<br />
en Solfatara-email, 51 x 85 x 85 cm (75 kg).<br />
© Creten Studio, met toestemming van Almine<br />
Rech, Brussel. Foto: Gerrit Schreurs.<br />
La Mouche Morte (detail), 2019-<strong>2022</strong>, uniek stuk, wit steengoed, metaalglazuur en Solfatara-email, 69 x 119 x<br />
63 cm (180 kg). © Creten Studio, met toestemming van Almine Rech, Brussel. Foto: Gerrit Schreurs.<br />
Plots werd hij zich<br />
bewust van het<br />
magische vermogen<br />
dat in elk object<br />
sluimert.<br />
is wel knokken om die vrijheid te behouden<br />
in een kunstwereld die een voorkeur<br />
heeft voor kunstenaars die onmiddellijk<br />
herkenbaar zijn. Om te beantwoorden aan<br />
de verwachtingen van de markt vraagt<br />
men kunstenaars nu te produceren. Ik<br />
haat dat woord! Ik reageer daartegen door<br />
unieke werken te maken, op mijn heel eigen<br />
ritme. De weigering om een werk te reproduceren<br />
is bijna een politieke daad. Het<br />
is mijn manier om weerstand te bieden.”<br />
Toch ontvlucht Creten de realiteit niet. Op<br />
de sociale media is hij zelfs nadrukkelijk<br />
aanwezig. Hij maakt gebruik van alle beschikbare<br />
technologieën en is ook een van<br />
de weinigen die zonder blikken of blozen<br />
een kijkje geven in de eigen interne keuken.<br />
“Rodin was een van de eersten die gebruik<br />
maakten van de fotografie voor zijn<br />
sculpturen”, vertelt hij. “Hij maakte foto’s,<br />
waarop hij tekende. Hij corrigeerde een<br />
kromming, een beweging. Ik heb dezelfde<br />
ervaring opgedaan tijdens de ‘grote lockdown’.<br />
Via WhatsApp kon ik in contact<br />
blijven met mijn collega’s bij Struktuur68,<br />
die zelf ook vastzaten in hun atelier. Ik<br />
stuurde tekeningen door en daarna hielden<br />
we Zoom-sessies om te werken aan<br />
stukken die vóór mijn komst nauwkeurig<br />
voorbereid waren. Ter plekke ging ik dan<br />
aan de slag met de nog vochtige aarde.”<br />
KUNST IS OPENSTAAN<br />
VOOR ANDEREN<br />
Het is altijd interessant te weten welke<br />
raad een gereputeerde kunstenaar in<br />
petto heeft voor jongeren die dromen van<br />
32
The Flamingo 1, 2019-<strong>2022</strong>, uniek stuk, wit steengoed, mat en glanzend glazuur, 100 x 112 x 74 cm (235 kg). © Creten Studio, met toestemming van Almine Rech,<br />
Brussel. Foto: Gerrit Schreurs / The Flamingo 2, 2019-<strong>2022</strong>, uniek stuk, wit steengoed, mat en glanzend glazuur, 104 x 100 x 64 cm (235 kg). © Creten Studio, met<br />
toestemming van Almine Rech, Brussel. Foto: Gerrit Schreurs. / Le Flamand ou La Grotte, 2019-<strong>2022</strong>, uniek stuk, wit steengoed, mat en glanzend glazuur, 92 x 100 x<br />
56 cm (235 kg). © Creten Studio, met toestemming van Almine Rech, Brussel. Foto: Gerrit Schreurs.<br />
‘Het is knokken om vrijheid te behouden<br />
in een kunstwereld met een voorkeur voor<br />
onmiddellijk herkenbare kunstenaars’<br />
BEZOEKEN<br />
een carrière als kunstenaar. Creten ziet<br />
het zo: eerst moet je je toespitsen op het<br />
werk en niet zozeer op de kunstmarkt, en<br />
verder ook reizen, talen spreken en durven.<br />
“Vijfentwintig jaar lang leefde ik als<br />
een nomade, onder andere in Mexico en<br />
Amerika”, zegt hij. “Toen ik jonger was, kon<br />
ik liften om een tentoonstelling in Keulen<br />
te bezoeken. Kunst, dat is uitwisseling,<br />
openstaan. Ik had het geluk verschillende<br />
talen te spreken. Dat heeft me enorm geholpen.<br />
Het is in het buitenland dat ik de<br />
eerste erkenning kreeg voor mijn werk. Ik<br />
kan iedereen dan ook aanraden mensen te<br />
gaan ontmoeten. Ik was verlegen en ben<br />
dat eigenlijk nog altijd. Het spijt me dat<br />
ik de schrijver Bruce Chatwin nooit heb<br />
ontmoet. En er zijn nog anderen die ik had<br />
moeten opzoeken in mijn jonge jaren.”<br />
Creten benadrukt dat de energie die we<br />
in de dingen leggen uiteindelijk altijd zijn<br />
vruchten zal afwerpen: “Wacht niet tot<br />
ze je komen halen. Je moet eropuit gaan,<br />
uitpakken met projecten. Tot slot zou ik<br />
jonge kunstenaars willen aanraden zich te<br />
verenigen. Samen kun je meer bereiken!”<br />
Johan Creten: Bestiarium<br />
La Piscine<br />
Roubaix<br />
t/m 29-05<br />
www.roubaix-lapiscine.com<br />
LEZEN<br />
Johan Creten: Bestiarium, Gallimard,<br />
Parijs (<strong>2022</strong>), ISBN: 9782072984938<br />
Prijs: € 35,00.<br />
33
Renoir<br />
Parcours voor de verzamelaar<br />
Renoir stond bekend om zijn<br />
huiselijke en buitentaferelen,<br />
weergegeven met een vloeiende<br />
toets, subliem lichtgebruik en<br />
een schitterend kleurenpalet.<br />
Van deze reus van het<br />
impressionisme toont het Städel<br />
Museum in Frankfurt nu een<br />
selectie schilderijen, met als<br />
invalshoek de connectie tussen<br />
zijn werk en de rococobeweging.<br />
<strong>COLLECT</strong> volgt zijn sterke<br />
parcours op de kunstmarkt van<br />
Europa, tot de VS naar Azië.<br />
TEKST: GILLES BECHET<br />
Buste de jeune fille, 1879, pastel op papier, 58,5 x 45,8 cm, verkocht voor € 520.700 bij Sotheby’s Parijs, 29-<br />
03-2019. Foto: Sotheby’s/ArtDigital Studio.<br />
Pierre-Auguste Renoir (1841-1919),<br />
een van de pioniers van het impressionisme,<br />
was een bijzonder<br />
productieve kunstenaar. Werk van<br />
hem wordt op de kunstmarkt nog steeds<br />
gezien als een waardevaste belegging. Met<br />
name in de Verenigde Staten en Azië is<br />
Renoir bijzonder populair.<br />
De Franse kunstenaar schilderde bijna<br />
zestig jaar lang; zijn overzichtscatalogus<br />
telt meer dan vierduizend schilderijen. Dat<br />
is meer dan Manet, Cézanne en Degas samen.<br />
Men zegt zelfs dat hij nog schilderde<br />
op zijn sterfbed, met vingers die stram<br />
waren door artritis. Op de kunstmarkt is<br />
hij een man van records. Zijn doek Bal<br />
du Moulin de la Galette staat nog altijd in<br />
34
Femme nue couchée, 1892, olieverf op doek, 29,1 x 42,3 cm, verkocht voor $ 4.255.000 bij Sotheby’s New York, 12-05-2021, Impressionist & Modern Art Evening Sale.<br />
de top-twintig van de beste veilingresultaten<br />
ooit: in mei 1990 ging het werk bij<br />
Sotheby’s in New York van de hand voor 78<br />
miljoen dollar. Die veiling was in meer dan<br />
één opzicht uitzonderlijk. Aan het einde<br />
van de jaren tachtig van de vorige eeuw<br />
investeerden Aziatische gefortuneerden,<br />
met name Japanse, in kunst. Het bewuste<br />
doek is een kleinere versie van het werk<br />
dat te zien is in het Musée d’Orsay. Het<br />
werd geschilderd in 1876 en stamt uit de<br />
populairste periode van de schilder, twee<br />
jaar na de eerste impressionistische tentoonstelling,<br />
toen Renoir in direct contact<br />
stond met Monet, Bazille en Sisley.<br />
Mocht dit doek, of een ander werk van<br />
gelijke kwaliteit, nu opnieuw op de markt<br />
verschijnen, dan zou het volgens experts<br />
wellicht evenveel, zo niet nog meer opbrengen.<br />
Die kans is evenwel klein, weet<br />
Pierre-Alban Vinquant, de directeur van<br />
de afdeling impressionistische en moderne<br />
kunst bij veilinghuis Aguttes. “De bekendste<br />
werken van Renoir vind je tegenwoordig<br />
in museale instellingen”, zegt hij. “De<br />
enige mogelijkheid om ze weer op de<br />
markt te krijgen is via een mechanisme genaamd<br />
deaccessioning. Voor Amerikaanse<br />
musea, hoofdzakelijk privé-instellingen, is<br />
dat een mogelijkheid om werken uit hun<br />
collecties van de hand te doen.”<br />
Een fraai schilderij van Renoir dat op de<br />
markt verschijnt zorgt altijd voor sterke<br />
resultaten. Dat was zo met Jeune fille à la<br />
corbeille de fleurs, een doek uit 1890, toen<br />
Renoir duidelijk werd beïnvloed door Ingres,<br />
op 17 november 2021 afgehamerd op<br />
12.903.000 dollar (ca. 11.300.000 euro) bij<br />
Sotheby’s, in New York. “In de jaren 2000<br />
daalde de belangstelling voor min of meer<br />
middelmatige werken van Renoir, alsof de<br />
smaak was geëvolueerd en men Renoir<br />
wat te 19e-eeuws vond. De laatste drie<br />
tot vier jaar zien we echter duidelijk een<br />
hernieuwde belangstelling voor deze kunstenaar”,<br />
vertelt Etienne Hellmann, senior<br />
director impressionistische en moderne<br />
kunst van Sotheby’s in Parijs.<br />
‘Renoirs bekendste<br />
werken bevinden<br />
zich in museale<br />
instellingen.<br />
De enige mogelijkheid<br />
om ze weer op de<br />
markt te krijgen is via<br />
deaccessioning’<br />
ETIENNE HELLMANN<br />
35
La fin du déjeuner, 1879, olieverf op doek, 100,5 x 81,3 cm, Städel Museum, Frankfurt am Main. Foto: Städel Museum, Frankfurt am Main.<br />
36
‘De laatste drie<br />
tot vier jaar is er<br />
een hernieuwde<br />
belangstelling voor<br />
Renoir’<br />
PIERRE-ALBAN VINQUANT<br />
Femme à l’éventail, 1879, olieverf op doek, 65,4 x 54 cm, The Clark Art Institute, Williamstown.<br />
Foto: Clark Art Institute clarkart.edu.<br />
DE EERSTE VERZAMELAARS<br />
Aan werken van Renoir is er op de kunstmarkt<br />
zeker geen gebrek, maar ze kunnen<br />
lang niet alle op dezelfde belangstelling<br />
rekenen. De meest gewilde zijn die uit de<br />
eerste, impressionistische periode, omstreeks<br />
de jaren 1870. Veel belangstelling<br />
is er ook voor zijn schilderijen uit de jaren<br />
1880-1890, toen hij werd beïnvloed door<br />
Ingres, en de periode erna, toen het kwam<br />
tot een synthese tussen een zekere impressionistische<br />
stijl en die van de vorige<br />
periode. Zeer gezocht door verzamelaars<br />
zijn thema’s als een baadster, een vrouwelijk<br />
naakt en een moeder met kind. “Op de<br />
markt vind je ook een groot aantal nogal<br />
vage, sterk schetsmatige studies van zeer<br />
klein formaat. Een volkomen authentiek<br />
werk van Renoir kun je nu op de kop tikken<br />
voor minder dan tienduizend euro”,<br />
vertelt Pierre-Alban Vinquant. De beste<br />
resultaten voor Renoir worden vooral in<br />
de Verenigde Staten behaald, en dat is<br />
beslist geen toeval. In de 19e eeuw waren<br />
de eerste verzamelaars van zijn werk Amerikanen.<br />
Paul Durand-Ruel, de historische<br />
kunsthandelaar van Renoir, vestigde zich<br />
in de Verenigde Staten en organiseerde in<br />
1876 een eerste tentoonstelling over de<br />
impressionistische school, die gespaard<br />
bleef van de scherpe kritiek die deze eerder<br />
kreeg in Frankrijk. Sommige collecties<br />
veranderen van eigenaar en tal van schilderijen<br />
worden weer verkocht.<br />
Men zegt vaak dat het een eeuw duurt<br />
voordat een familiecollectie van eigenaar<br />
verandert. “Er zitten veel Renoirs in<br />
Franse nalatenschappen. Men verkoopt<br />
om te ontsnappen aan de in Frankrijk<br />
vrij hoge belasting”, zegt Hellman. “Het is<br />
een van de kanalen die voor de aanvoer<br />
naar veilingen zorgen. Verder heb je ook<br />
echtscheidingen en smaakvoorkeur die in<br />
de loop der generaties verandert. Grootouders<br />
verzamelden misschien Renoirs,<br />
maar de kleinkinderen verkopen die liever,<br />
om dan met dat geld werken van Soulages<br />
of hedendaagse kunst aan te schaffen, Een<br />
andere belangrijke markt voor Renoir is<br />
Azië, waar niet alleen veel privéverzamelaars<br />
maar ook nieuwe musea en stichtingen<br />
zijn. Die zie je nu ook verschijnen in<br />
het Midden-Oosten.”<br />
EEUWIGE WAARDE<br />
In zijn tijd was Renoir een vernieuwer,<br />
maar tegenwoordig staat hij te boek als<br />
een zeer herkenbare klassieke schilder die<br />
de meerderheid van de kunstliefhebbers<br />
aanspreekt. Geregeld verschijnen onbekende<br />
schilderijen op de markt, nadat ze<br />
generaties lang uit het oog waren verdwenen.<br />
Gezien de overvloedige productie van<br />
37
‘Aan werken van Renoir<br />
is er op de kunstmarkt<br />
zeker geen gebrek,<br />
maar ze kunnen lang<br />
niet alle op dezelfde<br />
belangstelling rekenen’<br />
ETIENNE HELLMANN<br />
La Belle Saison (ou La Conversation), 1872, olieverf op doek, 44,2 x 24,9 cm, verkocht voor € 920.000 bij<br />
Sotheby’s Parijs, 29-03-2019. Foto: Sotheby’s/ArtDigital Studio.<br />
Renoir zou je kunnen denken dat de kans<br />
zo’n werk te kunnen aanschaffen redelijk<br />
groot is. Dat is niet noodzakelijk zo. Het<br />
opstellen van de overzichtscatalogus van<br />
de schilder begon in 1918, één jaar voor<br />
zijn dood, op initiatief van handelaar en<br />
galeriehouder Ambroise Vollard. Daarna<br />
hebben Guy Patrice en Michel Dauberville<br />
het werk voortgezet. “De beste kans om<br />
een schilderij van Renoir verkocht te krijgen,<br />
heb je wanneer het vergezeld is van<br />
twee certificaten, met name van Dauberville<br />
en van het Wildenstein Plattner Institute”,<br />
zegt Vinquant. “Het gebeurt zeer<br />
zelden dat een werk van Renoir helemaal<br />
géén sporen heeft nagelaten. Het is ook<br />
weinig waarschijnlijk dat zijn schilderijen<br />
zonder het minste spoor een plaats krijgen<br />
in het zeer uitgebreide archief van het Wildenstein<br />
Plattner Institute.” Zo verscheen<br />
enkele jaren geleden een doek op de<br />
markt dat was gekocht door de grootvader<br />
van de eigenaar, die de verkoop ervan<br />
toevertrouwde aan een veilingzaal. In<br />
tegenstelling tot Dauberville weigerde het<br />
Wildenstein Plattner Institute een positief<br />
advies te geven. Dus zag het veilinghuis<br />
zich genoodzaakt het doek te verkopen<br />
als zijnde ‘toegeschreven aan Renoir’. Het<br />
werk ging niettemin van de hand voor<br />
meer dan 100.000 euro …<br />
38
Renoir staat thans te boek als een reus<br />
van het impressionisme en de moderne<br />
kunst. Zijn oeuvre wordt nu ook uit andere<br />
invalshoeken bekeken. Zo is er momenteel<br />
in het Städel Museum in Frankfurt een<br />
tentoonstelling over de banden tussen zijn<br />
werk en de rococobeweging. Na de Franse<br />
Revolutie werden de schilderijen van<br />
Watteau, Chardin, Boucher en Fragonard<br />
beschouwd als frivool en zelfs onfatsoenlijk.<br />
In de 19e eeuw ontstond echter een<br />
hernieuwde belangstelling voor hun werk.<br />
Op sommige doeken van Renoir zijn huiselijke<br />
taferelen en intieme momenten in<br />
familiekring te zien, maar je hebt ook dat<br />
schitterende kleurenpalet en die vloeiende<br />
toets. Renoir is een waardevaste belegging,<br />
is de stellige overtuiging van Alban.<br />
“Die waarde zal nooit kelderen, zoals we<br />
dat hebben gezien bij sommige modernere<br />
kunstenaars. Er zullen altijd mensen zijn<br />
die zijn werken willen kopen, los van de<br />
intrinsieke kwaliteiten.”<br />
Hellmann: “Er is een tijd geweest dat men<br />
Renoir afwees, wegens te ‘gesuikerd’. Anderzijds<br />
is hij ook een rasechte schilder, een<br />
groot vakman, die heel goed wist hoe hij zijn<br />
pigmenten en doeken moest prepareren.<br />
Tenzij ze werden bewaard in slechte omstandigheden<br />
verkeren de meeste van zijn<br />
schilderijen nog steeds in uitstekende staat.<br />
Voor de markt is dat een geruststelling.”<br />
Portrait de Madame Monet, ca 1874, olieverf op doek, 61,7 × 50,3 cm. The Clark Art Institute, Williamstown.<br />
Foto: Clark Art Institute clarkart.edu.<br />
BEZOEKEN<br />
Les rameurs à Chatou, 1879, olieverf op doek, 81,2 × 100,2 cm, National Gallery of Art, Washington DC, gift<br />
van Sam A Lewisohn. Foto: National Gallery of Art, Washington.<br />
Renoir Rococo Revival.<br />
Impressionism and the French Art<br />
of the Eighteenth Century<br />
Städel Museum<br />
Frankfurt<br />
www.staedelmuseum.de<br />
02-03 t/m 19-06<br />
39
Fonkelingen<br />
De revival van de gekleurde diamant<br />
De beroemde Franse blauwe diamant (112,5 karaat), die rond 1610 werd ontdekt in de Kollur-mijn in Golconde, India, en die in het bezit kwam van Lodewijk XIV,<br />
maakte deel uit van de kroonjuwelen voordat hij in 1792 in Parijs werd gestolen. Hij werd naar Londen verscheept om daar te worden versneden en kreeg in 1824 de<br />
naam Hope, na te zijn doorverkocht aan de bankier Thomas Hope. Het is een diepblauwe edelsteen met een huidig gewicht van 45,52 karaat en is sinds 1949 ondergebracht<br />
in het Smithsonian Instituut in Washington. Smithsonian Instituut / R.V.<br />
40
Bleu de France, Dresden Green,<br />
Darya-ye-Noor, Wittelsbach-Graff,<br />
Golden Jubilee, Hope, Pink Star,<br />
Incomparable, Tiffany, Spirit of the<br />
Rose: stuk voor stuk legendarische<br />
namen van gekleurde diamanten<br />
die tot de zeldzaamste en duurste<br />
ter wereld behoren. De Franse<br />
avonturier Jean-Baptiste Tavernier<br />
leverde in de 17e eeuw diamanten<br />
aan de grootste hoven van Europa.<br />
Tegenwoordig is een Belgisch<br />
bedrijf marktleider in de handel<br />
in gekleurde diamanten. Vader en<br />
zoon Langerman, van Langerman<br />
Diamonds en Langerman<br />
Jewels, praten ons bij over deze<br />
fascinerende stenen.<br />
TEKST: CHRISTOPHE DOSOGNE<br />
Stefan en Arthur Langerman. © Langerman Diamonds.<br />
Antwerpen is nog steeds de wereldhoofdstad<br />
van de diamant:<br />
zo’n 80 procent van de ruwe diamanten<br />
passeert door de Scheldestad.<br />
Dagelijks wordt er voor ongeveer<br />
50 miljoen euro aan diamanten verhandeld,<br />
is de schatting. Met hun prachtige<br />
kleuren en weergaloze fonkeling behoren<br />
de gekleurde diamanten tot de meest<br />
gezochte edelstenen ter wereld. Elk stuk<br />
is uniek, want in zijn natuurlijke staat is<br />
slechts één op de tienduizend diamanten<br />
gekleurd (fancy color). Arthur Langerman,<br />
van het Antwerpse Langerman Diamonds:<br />
“Historisch gezien waren de gekleurde diamanten<br />
de meest geliefde aan de Europese<br />
hoven.” Denk aan de fameuze Bleu de France,<br />
tegenwoordig bekend als Hope, in 1668<br />
door Jean-Baptiste Tavernier meegebracht<br />
uit de legendarische mijnen van Golconda<br />
(India) en gekocht door Lodewijk XIV, die<br />
hem in een broche liet zetten, ter versiering<br />
van zijn das op feestdagen.<br />
“Ook Indische en Perzische vorsten waren er<br />
dol op, met name ten tijde van de Mogoldynastie”,<br />
vertelt Langerman. “Hun populariteit<br />
duurde tot in de eerste decennia van de<br />
20e eeuw, toen de diamantmijnen in Zuid-<br />
Afrika, in handen van het Britse juwelenbe-<br />
drijf De Beers, op volle toeren begonnen te<br />
draaien. De Beers overspoelde de markt met<br />
kleurloze exemplaren, de zogeheten witte<br />
diamanten, en stelde die voor als exclusief.<br />
Het bedrijf creëerde een systeem dat de<br />
waarde van die kleurloze diamanten promootte<br />
en zorgde er zo voor dat het idee van<br />
hun zeldzaamheid algemeen ingang vond.”<br />
Sindsdien denkt het publiek dat hoe zuiverder<br />
en transparanter een diamant is, hoe<br />
meer hij waard is. Langerman doet er alles<br />
aan om die mythe te ontkrachten. Toen hij<br />
medio jaren 1960 in de diamanthandel stapte,<br />
besteedde hij meteen veel aandacht aan<br />
de gekleurde stenen en tegenwoordig staat<br />
hij wat dat betreft te boek als een internationale<br />
autoriteit. “Aanvankelijk was het eerder<br />
uit persoonlijke voorkeur, want het heette<br />
dat die handel dood was”, zegt hij. “Wat<br />
ooit succes had, kan weer succes hebben,<br />
dacht ik. In de jaren zeventig investeerde ik<br />
dan ook in een partij ruwe stenen, die ik liet<br />
slijpen en trachtte met winst te verkopen.<br />
Beetje bij beetje raakte een beperkt publiek<br />
bekoord door de roze, gele, blauwe, groene<br />
en cognackleurige stenen. Ook enkele grote<br />
juweliershuizen raakten geïnteresseerd. In<br />
die periode daalde de prijs van witte diamanten<br />
aanzienlijk. Sinds de jaren tachtig heb ik<br />
Ook zoon Stefan<br />
raakte verliefd<br />
op die wonderen<br />
der natuur.<br />
De Spirit of the Rose, een mooie levendige roze<br />
diamant, weegt 14,83 karaat. Hij werd in november<br />
2020 door Sotheby’s Genève verkocht voor 24,4<br />
miljoen Zwitserse frank (22,6 miljoen euro).<br />
© Sotheby’s.<br />
41
De keuze van de slijpvorm hangt af van de kleur van de diamanten. Zo blijkt de briljantslijpvorm niet noodzakelijk de meest geschikte te zijn. © Langerman Diamanten.<br />
‘Er is een zeer ruime keuze in kleur,<br />
slijpvorm en gewicht. Momenteel zijn bruine<br />
diamanten een uitstekende investering’<br />
niets anders meer gedaan. Het dient gezegd<br />
dat Aziaten, met name de Indonesiërs en<br />
vooral de sultan van Brunei, een staatje op<br />
het eiland Borneo, altijd al dol geweest zijn<br />
op gekleurde diamanten. Een Britse juwelier<br />
die leverde aan het hof van Brunei heeft de<br />
helft van mijn voorraad opgekocht!”<br />
VERKNOCHT AAN GESLEPEN STENEN<br />
In de loop der jaren werd Langerman een<br />
bekende naam in de branche van gekleurde<br />
diamanten. Uiteindelijk groeide hij zelfs uit<br />
tot een wereldautoriteit, net toen ook de<br />
kunstmarkt erdoor geboeid raakte. In april<br />
1987 veilde Christie’s in New York een rode<br />
diamant van 0.95 karaat. Tegen alle verwachtingen<br />
in ging de steen van de hand<br />
voor het spectaculaire bedrag van 880.000<br />
dollar (926,315 per karaat), het hoogste ooit<br />
neergeteld voor een gekleurde diamant. Die<br />
veiling zette gekleurde diamanten meteen<br />
in de kijker. Sindsdien is de markt sterk<br />
gegroeid. Omdat Langerman dit marktsegment<br />
door en door kende, had hij vrijwel<br />
het monopolie, tot aan het begin van de 21e<br />
eeuw. Nog altijd bezit hij de grootste collectie<br />
geslepen stenen ter wereld, in een ruime<br />
waaier van kleuren. Sommige van zijn stenen<br />
zijn slechts enkele millimeters groot.<br />
Tegenwoordig staat zijn zoon Stefan aan de<br />
leiding van het kleine team van specialisten,<br />
slijpers en gemmologen, allen zeer goed<br />
vertrouwd met gekleurde diamanten. Stefan<br />
Langerman daarnaast trouwens ook een<br />
internationaal gereputeerde onderzoeker<br />
op het gebied van wiskunde. Ook hij raakte<br />
verliefd op die wonderen der natuur. Hij<br />
vertelt over soms heel speciale bestellingen<br />
door juweliers of particulieren: “We krijgen<br />
vaak de vraag om bij elkaar passende paren<br />
of ensembles te zoeken. Dat is altijd weer<br />
een uitdaging, al is onze voorraad dusdanig<br />
groot dat we meestal in vrij korte tijd kunnen<br />
ingaan op zo’n vraag. We zijn ook gespecialiseerd<br />
in gemengde diamanten, waarvan de<br />
grootte varieert van 1 tot 8 punten (1 punt<br />
staat voor 1/100e karaat, red.). We selecteren<br />
die naargelang de behoefte van de klant.<br />
Andere vragen hebben betrekking op stenen<br />
met uitlopende kleuren. Die zijn de specialiteit<br />
van sommige juweliers die bij ons bestellen.<br />
Dankzij de grote diversiteit van onze<br />
voorraad kunnen we ook die snel leveren.”<br />
Over de bevoorrading vertelt hij: “Vanaf<br />
1650 was Borneo een van de belangrijkste<br />
vindplaatsen. Het eiland heeft nu wat van<br />
zijn belang verloren. De meeste diamanten<br />
worden aan de oppervlakte gebracht door<br />
vulkaanuitbarstingen. Dus zoek je naar<br />
scheuren in de aardkorst en zones van<br />
seismische activiteit om ontginningsplaatsen<br />
te vinden. Door de eigenheid van ons<br />
beroep kunnen we er geen enkele negeren,<br />
of het nu gaat om Canada, Rusland, Midden-<br />
of Zuid-Afrika, of Brazilië.”<br />
Stefan Langerman houdt ook toezicht op de<br />
juwelenbranche met zijn Langerman Jewels,<br />
opgericht in 2010. Hij streeft er steevast naar<br />
diamanten zo mooi mogelijk tot hun recht<br />
te laten komen: “Te weinig juweliers van tegenwoordig<br />
begrijpen nog de kwaliteiten van<br />
een gekleurde diamant, die niets van doen<br />
heeft met witte diamanten, behalve dan de<br />
vorm van het ruwe kristal. Het is echt een<br />
heel aparte wereld. Elke kleur wordt voortgebracht<br />
door een verschillend natuurlijk fenomeen.<br />
Elke steen is een avontuur op zich.<br />
42
‘Diamanten in rood, groen en blauw<br />
zijn uiterst zeldzaam, met prijzen van<br />
1 tot 3 miljoen dollar per karaat’<br />
Witte diamanten zijn uitermate geschikt<br />
om tot briljant te slijpen, maar bij het slijpen<br />
van gekleurde diamanten moet je zo goed<br />
mogelijk rekening houden met de kleurintensiteit<br />
en je daaraan aanpassen. We kiezen<br />
dan ook vaak voor minder courante vormen,<br />
zoals vierkant of kussenvormig geslepen. Die<br />
lenen zich veel beter voor gekleurde stenen.”<br />
Het aantal en de positie van de facetten<br />
zijn belangrijke factoren om de gloed van<br />
een diamant te optimaliseren. Vaak wordt<br />
een briljant herslepen om de pracht van de<br />
kleur beter tot zijn recht te laten komen.<br />
Soms volstaat het enkele facetten toe te<br />
voegen aan de kulas of de kroon. Het prijsverschil<br />
door een eventueel verlies van gewicht<br />
wordt ruimschoots gecompenseerd<br />
door de sterkere intensiteit, te danken aan<br />
een geschiktere slijpvorm.<br />
DE VIER C’S<br />
Gekleurde diamanten zijn dusdanig<br />
specifiek dat daarvoor speciaal opgeleide<br />
slijpers nodig zijn. Praktisch gezien zal<br />
een gespecialiseerde diamantair de ruwe<br />
steen aandachtig bestuderen alvorens er<br />
de slijpvorm van te bepalen en het slijpen<br />
toe te vertrouwen aan een erkende expert.<br />
Het kan vreemd lijken, maar zo duur<br />
hoeft dat allemaal niet te zijn. Net als bij<br />
de witte diamanten hangt alles af van de<br />
kleur, de zeldzaamheid en het gewicht van<br />
de steen. In het Engels noemt men dat de<br />
vier C’s: Carat (het gewicht), Cut (de slijpvorm),<br />
Clarity (de zuiverheid) en Color (de<br />
kleur). Het belangrijkste in dit geval is de<br />
kleur. Langerman: “Voor enkele honderden<br />
euro’s kun je al een steen van enkele<br />
punten kopen, zeer mooi en van een vrij<br />
unieke kleur. Los van het karaat kun je<br />
natuurlijk ver gaan in die criteria, the sky is<br />
the limit.” De duurste stenen zijn blauwe en<br />
roze diamanten uit Rusland en Australië.<br />
In november 2020 waren bij Sotheby’s<br />
alle ogen gericht op The Spirit of the Rose,<br />
een purperroze diamant van 14.83 karaat,<br />
afkomstig uit een Russische mijn. De steen<br />
ging van de hand voor 26,6 miljoen dollar<br />
(zo’n 23 miljoen euro). In juli van hetzelfde<br />
jaar werd bij Christie’s 3,85 miljoen dollar<br />
(ca. € 3.3 miljoen euro) geboden voor een<br />
ring versierd met een blauwe diamant<br />
van 7.16 karaat. Diamanten van de meest<br />
intense kleur, rood, groen en blauw, zijn uiterst<br />
zeldzaam en dan ook de duurste, met<br />
prijzen van 1 tot 3 miljoen dollar per karaat.<br />
Grijze diamanten zijn eveneens zeer<br />
mooi en bijzonder. Gele diamanten zijn<br />
couranter. Daarnaast bestaan er prachtige<br />
zwarte diamanten, niet te verwarren met<br />
de carbonado, een microporeus aggregaat<br />
van kleine diamantkristallen, zoals het<br />
reusachtige exemplaar van buitenaardse<br />
oorsprong genaamd The Enigma (555.55<br />
karaat), in februari geveild bij Sotheby’s.<br />
Zwarte diamantkristallen zijn trouwens<br />
de enige die je mag verwarmen om ze nog<br />
zwarter te maken. Als pionier in zijn branche<br />
is Arthur Langerman blij dat hij, toen<br />
het nog minder goed ging voor de gekleurde<br />
diamanten, ver genoeg vooruitzag. “De<br />
prijzen van die diamanten zitten nu sterk<br />
in de lift”, zegt hij. “Bovendien begint de<br />
markt langzamerhand op te drogen. Sommige<br />
vindplaatsen van ruwe stenen raken<br />
uitgeput. Zo ging de Argyle-mijn, in het<br />
westen van Australië, met de grootste productie<br />
van bruine en roze diamanten ter<br />
wereld, in 2021 definitief dicht. Momenteel<br />
zou ik dan ook bruine diamanten aanbevelen.<br />
Dat is een uitstekende investering.”<br />
Maar wie zijn de liefhebbers van die natuurwonderen?<br />
Verzamelaars zijn er nog niet<br />
veel. Vaak zijn het mannen, op zoek naar<br />
stenen van een zeldzame kleur. Langerman:<br />
“Wel nemen steeds vaker vrouwen contact<br />
met ons op, om ze te helpen unieke juwelen<br />
samen te stellen. Of zij krijgen van hun geliefde<br />
een gekleurde diamant cadeau. Je hebt<br />
ook wel wat verzamelaars, maar die zijn<br />
eerder op zoek naar iets zeldzaams. Hun<br />
belangstelling gaat uit naar tweekleurige<br />
stenen, geologische curiosa, of kameleondiamanten,<br />
die onder invloed van het licht<br />
of de warmte van kleur veranderen, maar<br />
ook naar de uiterst zeldzame opaalachtige<br />
diamanten. Daarnaast zijn er mensen die<br />
ruwe stenen verzamelen. Er is echt een zeer<br />
ruime keuze in kleur, slijpvorm en gewicht.”<br />
BEZOEKEN<br />
De grootste natuurlijk groene diamant die ooit is ontdekt, de beroemde Dresden Green, met een gewicht van<br />
40,70 karaat, is ook afkomstig uit Golconde, vanwaar hij al vóór 1722 werd geëxporteerd. Hij kwam in 1742 in de<br />
handen van koning Augustus III van Polen, nadat hij in Londen was gesneden. Hij behoort tot het Type IIa, een<br />
diamant die chemisch zuiver is en bij minder dan 1% van de bekende diamanten voorkomt. Er wordt zelfs gezegd<br />
van deze diamant dat deze neigt naar type IF, de hoogste graad. Hij wordt nu bewaard in de schatkamer<br />
van het beroemde Groene Gewelf (Grünes Gewölbe) in Dresden. © R.V.<br />
Langerman Diamonds<br />
Antwerpen<br />
www.langerman-diamonds.com<br />
www.langerman-jewels.com<br />
43
Donatello<br />
Vernieuwer van de beeldhouwkunst<br />
Op het reislijstje dit voorjaar en<br />
deze zomer: Florence. In twee<br />
musea is een bijzondere expositie<br />
te zien over een van de bekendste<br />
beeldhouwers aller tijden.<br />
Donatello, The Renaissance toont<br />
vele van zijn beste werken, naast<br />
die van tijdgenoten van Donatello,<br />
zoals Brunelleschi, Bellini, Rafaël<br />
en Michelangelo.<br />
TEKST: CHRISTOPHE DOSOGNE<br />
Volgens Leon Battista Alberti<br />
was Donatello (1386-1466) een<br />
van de vijf grote vernieuwers<br />
van de kunst in zijn tijd, samen<br />
met Masaccio, Brunelleschi, Ghiberti en<br />
Luca della Robbia. Samen hebben ze de<br />
grondslag van de Renaissance gelegd. Via<br />
zijn oeuvre heeft Donatello het begrip<br />
sculptuur een volkomen nieuwe invulling<br />
gegeven, in een machtige figuratieve visie<br />
waarin zijn ontdekkingen op het gebied<br />
van perspectief hand in hand gingen met<br />
een volkomen nieuwe kijk op de mens. Zijn<br />
maestria, uniek in de kunstgeschiedenis,<br />
is nu in haar volle glorie te bewonderen<br />
op een indrukwekkende tentoonstelling<br />
in Donatello’s geboortestad Florence. De<br />
expositie wordt georganiseerd door het<br />
Palazzo Strozzi, in samenwerking met<br />
verschillende internationale musea. We<br />
krijgen zo’n 130 sculpturen, schilderijen<br />
en tekeningen te zien, waaronder unieke<br />
bruiklenen. Sommige stukken werden<br />
nooit eerder tentoongesteld. Ze komen uit<br />
meer dan vijftig van de grootste musea en<br />
instellingen ter wereld.<br />
De tentoonstelling vindt plaats op twee<br />
verschillende locaties, met name het Palazzo<br />
Strozzi en het Museo Nazionale del<br />
Bargello. Het bezoekerstraject is verdeeld<br />
in veertien hoofdstukken, opgevat als een<br />
reis door het leven van deze grootmeester<br />
van het gebeeldhouwde humanisme. De<br />
menselijke dimensie van Donatello’s oeuvre<br />
is immers zonder meer uniek. Het bestrijkt<br />
Donatello’s<br />
oeuvre bestrijkt<br />
een ruime waaier<br />
van emoties, van<br />
zacht tot wreed,<br />
van blij tot<br />
verdrietig.<br />
een bijzonder ruime waaier van emoties,<br />
van uitgesproken zacht tot wreed, van<br />
dolle vreugde tot intens verdriet. Geen enkele<br />
andere kunstenaar drukte zo’n krachtige<br />
stempel op de kunst van zijn tijd. Zijn<br />
werk als beeldhouwer en architect zou hele<br />
generaties van kunstenaars beïnvloeden.<br />
Hij deelde trouwens maar wat graag zijn<br />
kennis met andere kunstenaars, onder wie<br />
Michelangelo, Rafaël en Bronzino. Uitzonderlijk<br />
is ook de geografische reikwijdte van<br />
zijn invloed, van Toscane tot Venetië en<br />
van de regio Marche tot Rome en Napels,<br />
vergelijkbaar met die van Giotto, en later<br />
die van Michelangelo, Rafaël en Bernini.<br />
Net als die befaamde kunstenaars na hem<br />
wist Donatello op virtuoze wijze verschillende<br />
materialen met elkaar te combineren<br />
in werken die lyrische kwaliteiten paren<br />
aan diepe menselijkheid.<br />
44
David, ca. 1435-1440, brons met sporen van vergulding, 155 x 65 x 60 cm. Florence, Museo Nazionale del Bargello.<br />
45
Dit meesterlijke werk is een bijzonder goed voorbeeld<br />
van de beroemde stacciato-techniek die<br />
Donatello gebruikte om het perspectief weer te<br />
geven. Madonna met Kind, bekend als de Madonna<br />
Pazzi, ca. 1422, marmer, 74,5 x 73 x 6,5 cm. Berlijn,<br />
Staatliche Museen, Skulpturensammlung und<br />
Museum für Byzantinische Kunst.<br />
Maagd en kind, ca. 1425, terracotta, 73 x 45,3 x 36,5 cm. Londen, Victoria and Albert Museum.<br />
In naturalistische afbeeldingen werd<br />
de expressieve kracht van het menselijke<br />
lichaam volop benut.<br />
EEN BRUISENDE TIJD<br />
Donatello was als kunstenaar actief in<br />
een periode die bruiste van de creativiteit.<br />
Rond 1400 herstelde Europa van de grote<br />
pestepidemie (1345-1352), die aan bijna<br />
een op de drie Europeanen het leven had<br />
gekost. Bijna twee eeuwen lang gonsde het<br />
van de nieuwe ideeën op het gebied van<br />
architectuur, kunst en leefgewoonten. Een<br />
nooit eerder geziene sfeer van intellectuele<br />
vrijheid zette kunstenaars ertoe aan om<br />
nieuwe technieken te beproeven. Het was<br />
ook een context waarin mensen zichzelf<br />
steeds meer als individuen zagen en zich<br />
bewust werden van hun eigenwaarde. Het<br />
was een bloeitijd voor de handel en culturele<br />
uitwisselingen. Dankzij hun stijgende<br />
rijkdom konden aristocraten, handelaars<br />
en gemeentelijke overheden meteen ook<br />
investeren in de artistieke productie.<br />
Ook in Florence bereikte het intellectuele<br />
leven een zeldzaam hoogtepunt, gestimuleerd<br />
door puissant rijke mecenassen als<br />
De’ Medici. Het humanisme promootte<br />
overal de menselijke waardigheid en de<br />
individuele vrijheid, en dat straalde onvermijdelijk<br />
ook af op de kunstenaars. De<br />
kunst veranderde ingrijpend door het verlangen<br />
om de wereld voor te stellen zoals<br />
hij echt was en niet langer op symbolische<br />
wijze. De gotiek, die menselijke figuren nog<br />
verhulde onder gewaden met veel plooien,<br />
maakte plaats voor naturalistische afbeeldingen<br />
waarbij de expressieve kracht van<br />
het menselijke lichaam volop werd benut.<br />
Voor het eerst sinds de antieke oudheid<br />
beeldden schilders en beeldhouwers weer<br />
echte personages af, op echte plaatsen. In<br />
Rome waren nog tal van antieke werken<br />
bewaard gebleven en door die hernieuwde<br />
belangstelling voor het verleden begon<br />
men volop opgravingen te doen. De opgedolven<br />
stukken werden gretig verzameld.<br />
Al die antieke beelden waren voor de<br />
kunstenaars een onuitputtelijk repertoire<br />
van siermotieven en menselijke modellen,<br />
naakt of aangekleed, bewegend of statisch.<br />
De beeldhouwers bestudeerden de Griekse<br />
en Romeinse beelden heel aandachtig. Zo<br />
leerden ze hoe ze steen moesten bewerken<br />
om beweging en actie uit te beelden.<br />
Weldra werkten alle kunstenaars in die<br />
stijl. Aan de lopende band ontstonden er<br />
ook nieuwe ideeën en procedés. De Florentijnse<br />
schilder Masaccio (1401-1428)<br />
46
Donatello's kunstwerken<br />
vormen<br />
een brug tussen de<br />
antieke wereld en het<br />
renaissancistische<br />
perspectief.<br />
laten inspireren door de antieke oudheid.<br />
Zijn personages waren vaak afgebeeld in<br />
contrapposto, een levendige houding waarbij<br />
het hoofd en de benen verschillend<br />
gericht waren.<br />
De plaatsing van een sculptuur was voor<br />
Donatello van groot belang. De kijker<br />
moest het werk ervaren als imposant en<br />
harmonieus gebouwd. Hij was immers<br />
in de eerste plaats een beeldhouwer. Zijn<br />
werken maken dan ook indruk door de<br />
plaats die ze innemen in de ruimte en door<br />
de rake uitbeelding van de houding en de<br />
gelaatsexpressie. Hij creëerde niet alleen<br />
beelden, maar ook bas-reliëfs. In zijn beelden<br />
wist hij de houding en het expressieve<br />
van het gezicht tot volmaking te brengen,<br />
terwijl dat in zijn bas-reliëfs gold voor de<br />
ruimtelijkheid en het perspectief. Aanvankelijk<br />
werkte Donatello met marmer,<br />
maar gaandeweg steeds vaker met brons,<br />
dat zich beter leende voor zijn technische<br />
virtuositeit. Zijn beelden kregen zo steeds<br />
meer een heel eigen karakter. Kenmerkend<br />
voor die waarheidsgetrouwe stijl was<br />
dat het individuele gevoelsleven van de<br />
hanteerde in zijn fresco’s een naturalistische<br />
stijl geïnspireerd op de antieke kunst,<br />
maar het waren de beeldhouwers die er<br />
de volle expressieve mogelijkheden van benutten.<br />
De nieuwe wetten van de perspectief<br />
die in Florence het licht zagen zorgden<br />
meteen ook voor een heel nieuwe kijk<br />
op ruimtelijkheid. Het aanvankelijk in de<br />
schilderkunst toegepaste perspectief vond<br />
uiteindelijk ook zijn weg naar het driedimensionale,<br />
met name in het werk van de<br />
autodidactische architect Filippo Brunelleschi<br />
(1377-1446).<br />
ANTIEK ÉN MODERN<br />
Donatello, wiens oeuvre het midden hield<br />
tussen realisme en idealisme, speelde een<br />
belangrijke rol in die nieuwe beleving van<br />
de menselijke figuur. Donato di Niccolò<br />
di Betto dei Bardi, bijgenaamd Donatello,<br />
was de zoon van een wolkaarder. In zijn<br />
jonge jaren was hij korte tijd leerling en<br />
medewerker van de beroemde beeldhouwer<br />
Lorenzo Ghiberti, die toen werkte aan<br />
de eerste deur van het baptisterium van<br />
Florence. Hij ontmoette er Brunelleschi,<br />
die hem in 1402-1404 zou vergezellen naar<br />
Rome, om er antieke modellen te bestuderen.<br />
Op de werf van het Museo dell’Opera<br />
del Duomo, in Florence, wijdde Ghiberti<br />
hem in in zijn techniek, waarbij hij brons<br />
paarde aan zijn voorliefde voor bas-reliëfs.<br />
Het eerste werk dat met zekerheid aan<br />
Donatello kan worden toegeschreven is<br />
de marmeren David (1408-1409), bestemd<br />
voor de steunbogen van de kathedraal van<br />
Santa Maria del Fiore. De eerste werken<br />
van Donatello getuigden van een vrij<br />
snelle overgang van een stijl die eerst nog<br />
aanleunde bij de late gotiek naar een stijl<br />
waarin de humanistische idealen waren<br />
verwerkt, met een terugkeer naar de antieke<br />
stijl en het realisme. Sinds zijn reis<br />
naar Rome had de kunstenaar zich gretig<br />
Veel meer dan zijn beroemde bronzen David, was het deze marmeren versie, heel vroeg in Donatello’s carrière,<br />
die Michelangelo inspireerde tot het maken van zijn meesterwerk. David, 1408-1409; 1416, marmer, 191,5<br />
x 78,5 x 42 cm. Florence, Museo Nazionale del Bargello.<br />
47
Reliekbuste van San Rossore (Lussorio), ca. 1422-1425, zilver en verguld brons, 56 x 60,5 x 37 cm. Pisa, Museo Nazionale di San Matteo.<br />
48
Aanvankelijk<br />
werkte Donatello<br />
met marmer maar<br />
gaandeweg steeds<br />
vaker met brons,<br />
om zijn technische<br />
virtuositeit te<br />
etaleren.<br />
afgebeelde treffend tot uiting kwam. In zijn<br />
allerlaatste opdrachten verenigde hij op revolutionaire<br />
wijze de fysieke en psychische<br />
waarachtigheid van zijn beelden in een<br />
expressionistische stijl die neigde naar het<br />
pathetische. In die laatste fase inspireerde<br />
Donatello zich immers op het dramatische<br />
expressionisme van de klassieke kunst,<br />
met name de grafkunst.<br />
REVOLUTIONAIR: STIACCIATO<br />
Net als zijn collega’s maakte Donatello gebruik<br />
van marmer, steen, brons, terracotta,<br />
hout, stuc, geslagen koper, papier-maché,<br />
glaspasta en keramiek. Vaak combineerde<br />
hij verschillende materialen met elkaar,<br />
voor een grotere expressiviteit. Kenmerkend<br />
voor zijn stijl is het gebruik van wat<br />
nu bekend is als schiacciato of stiacciato,<br />
een uiterst subtiel soort plat bas-reliëfsnijwerk.<br />
Deze techniek bestond erin een reliëf<br />
te creëren met minieme variaties ten opzichte<br />
van de achtergrond, om een illusie<br />
van diepte op te roepen door de vele lichte<br />
variaties van dikte. De vernieuwingen die<br />
Donatello op dit vlak teweegbracht, zouden<br />
nieuwe wegen openen en een sterke<br />
invloed hebben op de ontwikkeling van de<br />
Europese kunst. Deze techniek laat zien<br />
hoe nauwkeurig Donatello te werk ging.<br />
Hij wist een grote diepgang in zijn oeuvre<br />
te leggen, door gebruik te maken van de<br />
theorieën van zijn vriend Brunelleschi. Hij<br />
vormde zo de link tussen de antieke wereld<br />
(de medailleprofielen) en het renaissancistische<br />
perspectief. In zijn beroemde<br />
Vite (1550) schrijft Giorgio Vasari dat “zijn<br />
werken zo opvallend zijn qua elegantie,<br />
vorm en schoonheid dat ze beschouwd<br />
worden als nauwer verwant aan de beste<br />
Kruisiging, 1450-1455, brons, zilver en verguld koper, 93 x 70 cm. Florence, Museo Nazionale del Bargello.<br />
© Su concessione del Ministero per i Beni e le Attività Culturali e per il Turismo.<br />
productie uit de oudheid dan die van<br />
eender welke andere kunstenaar. Hij wordt<br />
dan ook terecht gezien als de eerste kunstenaar<br />
die de behandelde onderwerpen<br />
treffend wist uit te werken in bas-reliëfs.<br />
Te oordelen naar de trefzekerheid en het<br />
gemak waarvan hij blijk gaf, kun je alleen<br />
maar vaststellen dat hij die techniek perfect<br />
beheerste. Geen kunstenaar heeft hem<br />
ooit overtroffen, en ook in onze tijd is er<br />
niemand die zich met hem kan meten.”<br />
Het lijdt geen twijfel dat Donatello door<br />
zijn resoluut moderne geestesgesteldheid<br />
zichzelf en zijn oeuvre voortdurend in<br />
vraag heeft gesteld. Het resultaat was een<br />
onvoorspelbare stijl, wars van de heersende<br />
trends, altijd vernieuwend.<br />
BEZOEKEN<br />
Donatello, The Renaissance<br />
Palazzo Strozzi en Museo Nazionale del<br />
Bargello<br />
Florence<br />
www.palazzostrozzi.org<br />
19-03 t/m 31-07<br />
LEZEN<br />
Neville Rowley, Donatello, la renaissance de la<br />
sculpture, À Propos, Garches, 2013<br />
ISBN: 9782915398106<br />
Prijs: € 40,99<br />
49
Kijken als<br />
Candida<br />
Candida Höfer, Rossiskaya gosudarstvennaya biblioteka Moskva II, 2017, kleurenpapier. © Candida Höfer / VG Bild-Kunst, Bonn 2021.<br />
50
Candida Höfer heeft heel veel<br />
gezien én gefotografeerd in de<br />
afgelopen vijf decennia. Haar werk<br />
is tegelijk uitbundig, ongerept en<br />
minimalistisch. “Ik wil dat kijkers<br />
versteld staan van de plaatsen die<br />
ik heb bezocht en dat ze door mijn<br />
foto’s hetzelfde gevoel ervaren als<br />
ik had toen ik ze schoot.”<br />
TEKST: ELS BRACKE<br />
De Duitse Candida Höfer is vooral<br />
bekend om haar foto’s van grootschalige,<br />
lege interieurs, van publieke<br />
en private ruimtes waarin<br />
bijna elke vorm van menselijke aanwezigheid<br />
ontbreekt. Desondanks leidt haar perspectief<br />
naar de manier waarop de ruimte<br />
de bezoeker wil ontvangen, imponeren,<br />
doen kijken. Ludger Derenthal, curator<br />
van de komende expositie in Berlijn: “Candida<br />
Höfers wereldberoemde, zorgvuldig<br />
vastgelegde foto’s van interieurs zorgen<br />
ervoor dat we de architectuur en ruimtes<br />
op een nieuwe manier gaan ervaren.”<br />
Naast haar uitgebreide en gedetailleerde<br />
documentatie van beroemde en grote culturele<br />
ruimten in heel Europa, waaronder<br />
operagebouwen, musea, bibliotheken en<br />
dierentuinen, heeft Höfer ook werken van<br />
andere kunstenaars gefotografeerd, waaronder<br />
van Auguste Rodin en On Kawara,<br />
om vast te leggen op welke manier het<br />
object de ruimte inneemt, en hoe het opnieuw<br />
de perceptie van de kijker bepaalt.<br />
Höfer werd in 1944 geboren in Eberswalde,<br />
Duitsland. Eind jaren zestig bezocht ze<br />
de Academie voor Schone en Toegepaste<br />
Kunsten in Keulen, waarna ze als portretfotograaf<br />
voor kranten werkte. In de jaren<br />
zeventig studeerde ze aan de Kunstakademie<br />
Düsseldorf, waar ze les kreeg van onder<br />
anderen de conceptuele kunstenaars Bernd<br />
en Hilla Becher. Derenthal: “Höfer begon<br />
haar werk als fotografe al jaren voordat ze de<br />
opleiding door Bernd Becher aan de kunstacademie<br />
in Düsseldorf volgde. Haar vorming<br />
als fotograaf gaat verder dan de invloed<br />
van het baanbrekende koppel. Natuurlijk<br />
heeft zij van de Bechers geleerd, maar ook<br />
de vruchtbare dialoog met de studenten uit<br />
de eerste generatie van Bechers klas heeft<br />
geholpen bij het vinden van haar eigen weg.”<br />
GEËNGAGEERD AMALGAAM<br />
VAN STIJLEN<br />
De studie zorgde er wel voor dat Höfer<br />
resoluut koos voor architectuurfotografie<br />
zonder zich hierbij, zoals eerdere fotografen<br />
dat deden, in te zetten voor architecten<br />
of kunsthistorici. In 1979 begon ze met<br />
het fotograferen van openbare interieurs,<br />
zoals kantoorruimtes en wachtkamers,<br />
maar al snel ging zij over op haar belangrijkste<br />
focus: grote culturele instellingen.<br />
Paradoxaal wil ze zonder mensen toe te<br />
voegen wijzen op de communicatieve<br />
functie van deze openbare plaatsen. Haar<br />
foto’s zijn zelden bevolkt door personen,<br />
maar ze delen een compositorische symmetrie,<br />
een vrij hoog gezichtspunt en een<br />
levendig gevoel voor kleur. Hierbij legt<br />
Höfer de kwaliteiten of de tekortkomingen<br />
die die ruimtes hebben voor een mogelijke<br />
menselijke interactie, bloot. Dit doet ze<br />
Haar foto’ s zijn<br />
zelden bevolkt door<br />
personen, maar delen<br />
symmetrie, een vrij<br />
hoog gezichtspunt<br />
en een levendig gevoel<br />
voor kleur.<br />
via de architectuur zelf, de sfeer, de kadrering<br />
of het perspectief. Hierdoor heeft<br />
ze verschillende historische stijlen van<br />
westerse architectuur, waaronder barok,<br />
neoklassiek, art deco en moderne ruimten,<br />
samengesmolten tot een schijnbaar enkele<br />
esthetiek. In één momentopname roept<br />
haar werk geschiedenis op, belicht het de<br />
onderliggende politieke en propagandistische<br />
uitstraling van gebouwen, en stelt zo<br />
ook macht ter discussie.<br />
Haar carrière begon Höfer met een serie<br />
foto’s over Turkse immigranten en hoe zij<br />
parken en groene ruimtes op een andere<br />
manier innamen dan de Duitse burgers<br />
dit doen. Hier spelen menselijke figuren<br />
wel een rol maar ook laat de fotograaf ons<br />
opnieuw op een andere manier kijken naar<br />
de - openbare - ruimte. Naast interieurs fotografeerde<br />
zij twaalf afgietsels van Rodins<br />
De Burgers van Calais, die werden getoond<br />
tijdens Documenta 11 in 2002. Het jaar<br />
daarop vertegenwoordigde Höfer Duitsland<br />
op de Biënnale van Venetië. Ze had<br />
grote tentoonstellingen in de Kunsthalle<br />
Basel, het Louvre, het Irish Museum of Modern<br />
Art en vele andere grote instellingen<br />
over de hele wereld. Haar werk is opgenomen<br />
in de permanente collecties van<br />
onder meer het Guggenheim, International<br />
Center for Photography en The Jewish<br />
Museum in New York en Tate Gallery in<br />
Londen.<br />
Voor een aankoop van een werk van Candida<br />
Höfer moet je bij veilinghuizen of<br />
de grote internationale galeries zijn. Ben<br />
Brown Fine Arts in Londen, Sean Kelly Gallery<br />
in New York maar ook Patrick de Brock<br />
verkopen werk van Höfer. “Bij het bepalen<br />
van een veilingschatting voor een werk van<br />
Candida Höfer houden we rekening met<br />
een aantal factoren, waaronder de aantrekkelijkheid<br />
van het werk, de kracht van de<br />
huidige markt, andere veilingresultaten<br />
voor vergelijkbare werken en de conditie”,<br />
zegt Yuka Yamaji, hoofd fotografie van Phillips<br />
Europa. “Een juiste schatting maakt het<br />
werk aantrekkelijk en zorgt voor de beste<br />
voorwaarden om een concurrerend bod uit<br />
te brengen, zoals het geval was met Höfers<br />
Palazzo Corsini Firenze I, 2008, dat verkocht<br />
werd voor 75.600 pond tegen een schatting<br />
van 15-20.000 pond in onze meest recente<br />
Photographs sale.”<br />
Höfer is alleszins een veel-fotograaf met<br />
een ontzettend groot oeuvre en haar<br />
foto’s worden telkens in een editie van<br />
zes uitgegeven. De hoge prijszetting zorgt<br />
ervoor dat de werken terechtkomen in<br />
gefortuneerde collecties met een steeds<br />
meer dichtlopende markt. Veilinghuizen<br />
trachten de werken te spreiden, terwijl<br />
Candida Höfer onvermoeid verder werkt<br />
aan haar oeuvre.<br />
BEZOEKEN<br />
Bild und Raum<br />
Candida Höfer im Dialog mit der<br />
Sammlung Fotografie der Kunstbibliothek<br />
Museum für fotografie<br />
Berlijn<br />
www.smb.museum<br />
25-03 t/m 28-08<br />
51
De waarde<br />
van een<br />
spannend oeuvre<br />
Rinus Van de Velde<br />
52
In een mum van tijd sloeg de<br />
kunst van Rinus Van de Velde aan.<br />
Al snel werd hij ‘de James Dean<br />
van de Belgische kunstwereld’<br />
genoemd, en enige tijd later<br />
‘een van de boegbeelden van<br />
de Belgische hedendaagse<br />
kunst’. Aan de artistieke waarde<br />
van zijn werk twijfelt niemand.<br />
Elke tentoonstelling voert ons<br />
mee in een nieuwe etappe van<br />
zijn avontuurlijke oeuvre, een<br />
fictieve autobiografie in een<br />
groeiend aantal media. Galerieeigenaar<br />
Tim Van Laere: “Ik ben<br />
onder de indruk van het aantal<br />
museumverzamelingen. Met de<br />
privécollecties erbij is er al werk<br />
van hem in twintig landen.”<br />
TEKST: CHRISTINE VUEGEN<br />
Rinus Van de Velde, La Ruta Natural; 2019 - 2021,<br />
eenkanaals videoinstallatie, kleur, geluid, duur 13<br />
min. 35 sec, editie van 3 en 2 A.P. Foto: met toestemming<br />
van Tim Van Laere Gallery, Antwerpen.<br />
53
Van de Velde wordt<br />
geassocieerd met<br />
houtskooltekeningen,<br />
maar er komen steeds<br />
meer media bij.<br />
Hij mag dan amper zestien jaar<br />
afgestudeerd zijn, Rinus Van de<br />
Velde (°1983, Leuven, woonachtig<br />
in Antwerpen) staat reeds<br />
in de kunstgeschiedenis gebeiteld als de<br />
kunstenaar die de houtskooltekening een<br />
nieuwe toekomst gaf. Eerst vertrekkend<br />
van gevonden foto’s, later zelfgenomen foto’s<br />
in zelfgebouwde decors en na zijn solo<br />
in het S.M.A.K. in 2016 opnieuw gevonden<br />
foto’s. Hij wordt nog altijd geassocieerd<br />
met grote houtskooltekeningen met onder<br />
het tafereel een tekst in handgeschreven<br />
blokletters. Maar er komen meer en meer<br />
media bij. Hoe hij ook de geschiedenis kan<br />
ingaan, is in een hoofdstuk van intrigerende<br />
wereldbouwers in de Belgische<br />
kunst: kunstenaars die een eigen universum<br />
creëren, een parallelle wereld. Andere<br />
voorbeelden zijn onder meer Patrick Van<br />
Caeckenbergh en Hans Op de Beeck.<br />
CONFRONTATIE MET COLLEGA’S<br />
Zelf noemt Rinus Van de Velde zich een<br />
‘sofareiziger’. Zijn grootste solo tot nu toe<br />
in <strong>België</strong> is de Europalia-tentoonstelling<br />
Inner Travels in BOZAR in Brussel. Het<br />
toegangsticket is een ticket voor een<br />
imaginaire reis waarbij alle media worden<br />
ingezet. Fictieve ontmoetingen met persoonlijkheden<br />
uit de kunstgeschiedenis<br />
ontbreken niet in het oeuvre. De kunstenaar<br />
werd gevraagd om zijn werk te<br />
confronteren met dat van andere kunstenaars.<br />
Hij koos onder andere voor Pierre<br />
Bonnard, Claude Monet, Joseph Cornell,<br />
Jean Tinguely en Laure Prouvost.<br />
De soloshow is tevens de première van La<br />
Rinus Van de Velde, La Ruta Natural; 2019 - 2021, eenkanaals videoinstallatie, kleur, geluid, duur 13 min. 35 sec, editie van 3 en 2 A.P. Foto: met toestemming van Tim<br />
Van Laere Gallery, Antwerpen.<br />
54
De soloshow<br />
introduceert ook<br />
La Ruta Natural,<br />
zijn tweede film.<br />
Ruta Natural, zijn tweede film. Wederom<br />
met decors en rekwisieten van hout en<br />
karton. De rol van de kunstenaar wordt<br />
deze keer vertolkt door iemand met een<br />
Rinus-masker. Vorig najaar was het siliconen<br />
masker te zien in zijn grootschalige<br />
solotentoonstelling in Kunstmuseum<br />
Luzern. Daar stond ook een huis opgesteld,<br />
bijna tot aan het dak verzonken in water.<br />
Die grote installatie kocht het museum<br />
onlangs aan. In de eerste film The Villagers<br />
(2017-2019) vlucht een kunstenaarskoppel<br />
naar het dak. Een lichtblauwe cabriolet van<br />
karton, hamburgers van papier-maché en<br />
zelfgemaakte installaties dienen als decor.<br />
Van de Veldes kunst beweegt zich altijd<br />
in het juiste spanningsveld tussen echt en<br />
onecht, fantasie en realiteit, fascinatie voor<br />
mythen en het mythekarakter.<br />
Het aangroeiende oeuvre komt over als<br />
een zoektocht naar wat het is om kunstenaar<br />
te zijn, niet zonder een vorm van humor.<br />
Tegelijk is het een ondervraging van<br />
wat het is om mens te zijn. En zo kun je als<br />
het ware jezelf tegenkomen, ook al is het<br />
storytelling, een fictie met elementen uit<br />
zijn eigen leven. De steile opmars verbaast<br />
niet. Rinus Van de Velde werd vroeg opgepikt<br />
door de Duitse Galerie Zink. In 2008<br />
exposeerde hij in de ruimte voor jonge<br />
kunst van het S.M.A.K. in Gent. Op zijn 25e<br />
was hij de jongste kunstenaar ooit in de<br />
collectie van het Vlaams Parlement.<br />
INTERNATIONALE OPMARS<br />
In 2011 begon de samenwerking met<br />
Tim Van Laere Gallery in Antwerpen,<br />
zijn hoofdgalerie. Daarnaast wordt de<br />
kunstenaar vertegenwoordigd door König<br />
Galerie (Berlijn, Londen, Tokio) en de Koreaanse<br />
topgalerie Gallery Baton in Seoul.<br />
Bij Tim Van Laere toonde hij vorig najaar<br />
voor het eerst oliepasteltekeningen, na<br />
jarenlang zoeken naar een kleurequivalent<br />
voor houtskool. Het was een persoonlijke<br />
reis door schilderstijlen vol dialogen met<br />
kunstenaars. Ook transformeerde hij een<br />
ruimte in een soort Zwitserse kluis of een<br />
Rinus Van de Velde, Luckily I didn’t feel much, 2019, kleurpotlood op papier, artist frame, 18,2 x 11,4 cm.<br />
Foto: met toestemming van Tim Van Laere Gallery, Antwerpen.<br />
archief boordevol laden, een installatie<br />
voor zijn derde film. Structureren om de<br />
werkelijkheid in haar totaliteit te begrijpen,<br />
daar is Van de Velde vanaf het begin<br />
mee bezig.<br />
“Zijn eerste solotentoonstelling bij ons<br />
was direct uitverkocht”, vertelt Tim Van<br />
Laere. “Nu zijn er mensen die wachten<br />
op nieuwe oliepasteltekeningen. De 65<br />
oliepasteltekeningen in zijn laatste tentoonstelling<br />
had ik allemaal aan Belgen of<br />
Nederlanders kunnen verkopen, maar ik<br />
heb ze verspreid over acht landen: <strong>België</strong>,<br />
Nederland, Denemarken, Duitsland, Span-<br />
55
‘Zijn werk wordt<br />
nog weinig geveild:<br />
eigenaars koesteren<br />
zijn kunst’<br />
linden, Kunstmuseum Den Haag waar<br />
hij eind 2016 een grote soloshow had en<br />
FRAC des Pays de la Loire in Nantes waar<br />
hij vorig jaar exposeerde. Ik ben zelf ook<br />
onder de indruk van het aantal museumverzamelingen.<br />
Met de privécollecties erbij<br />
is er al werk van hem in twintig landen.<br />
Veel in <strong>België</strong>, Nederland en Duitsland,<br />
maar ook veel in de VS en in Azië.”<br />
Rinus Van de Velde, Dear Claude,...; 2021, oliepastel op papier, 181 x 112 cm, 200,5 x 132 x 5,2 cm (lijst). Foto:<br />
met toestemming van Tim Van Laere Gallery, Antwerpen.<br />
je, China, Israël en de VS. Er zijn een paar<br />
private musea bij, waaronder de Nassima<br />
Landau Foundation in Tel Aviv.”<br />
Een belangrijke taak van de galerist is<br />
ervoor zorgen dat het werk van de kunstenaar<br />
internationaal wordt verspreid,<br />
vindt Van Laere. “In de beginjaren bij ons<br />
kreeg de buitenlandse belangstelling een<br />
boost toen hij in 2012 een soloshow had in<br />
de legendarische galerie Patrick Painter in<br />
Los Angeles. Nog belangrijker was zijn tentoonstelling<br />
in 2013, in het CAC in Málaga,<br />
een gereputeerd museum met hedendaagse<br />
kunst. Onder andere het CAC kocht<br />
werk van hem, het M HKA, het S.M.A.K.,<br />
Belfius Art Collection, Museum Voor-<br />
STIJGENDE WAARDE<br />
Gevraagd naar de prijsevolutie antwoordt<br />
Tim Van Laere: “Zoals bij elke pas afgestudeerde<br />
kunstenaar lagen zijn prijzen in het<br />
begin rond de 1.000 euro. Geleidelijk zijn<br />
de prijzen gestegen. Een grote houtskooltekening<br />
kost nu 75.000 en een zeer grote<br />
100.000 euro. Voor kleine kleurpotloodtekeningen<br />
schommelen de prijzen zonder<br />
btw tussen de 15.000 en 18.000 euro, voor<br />
oliepasteltekeningen tussen de 18.000 en<br />
35.000 euro en voor keramiek tussen de<br />
14.000 en 24.000 euro. Grote installaties<br />
kunnen 90.000 à 100.000 euro kosten. Zijn<br />
eerste film, een editie van drie met twee<br />
kunstenaarsproeven, is twee keer gekocht,<br />
voor 50.000 euro.”<br />
Om over veilingprijzen te spreken, is het<br />
te vroeg, benadrukt hij, want van Van de<br />
Velde wordt nog weinig werk geveild. Van<br />
Laere: “Gelukkig, want het betekent dat<br />
de eigenaars zijn kunst koesteren. Vorig<br />
najaar is wel een houtskooltekening bij De<br />
Vuyst afgehamerd op 42.480 euro, drie keer<br />
de richtprijs. En een monumentale houtskooltekening<br />
haalde bij veilinghuis Phillips<br />
in New York de galerieprijs.”<br />
De kunstmarkt is de laatste vijftien jaar<br />
enorm uitgedijd. Internationale verzamelaars<br />
volgen het wereldwijde kunstgebeuren<br />
op de voet, sinds de pandemie<br />
weliswaar vooral via internet. “Zijn<br />
exposities in <strong>België</strong> hebben altijd flink<br />
bijgedragen aan de bekendheid”, vertelt<br />
Van Laere. “Bij iedere solotentoonstelling<br />
in de galerie maken we een boek met Tim<br />
56
Rinus Van de Velde, The principle impulse …; 2021, houtskool op canvas, artist frame, 300 x 525 cm. Foto: met toestemming van Tim Van Laere Gallery, Antwerpen.<br />
Van Laere Books en bij museumtentoonstellingen<br />
werken we vaak samen met<br />
Hannibal Books. Ik ben ervan overtuigd<br />
dat de verspreiding van al die boeken de<br />
internationale erkenning helpt vergroten.<br />
Wat me iedere keer weer opvalt, is dat zijn<br />
werk ook heel veel jongeren aanspreekt.<br />
Dat zorgt er ook voor dat die jongeren hun<br />
weg vinden naar galeries en musea, omdat<br />
ze zijn werk op de voet volgen.”<br />
BEZOEKEN<br />
Rinus Van de Velde, Inner Travels<br />
BOZAR/Paleis voor Schone Kunsten<br />
Brussel<br />
www.bozar.be<br />
t/m 15-05<br />
LEZEN<br />
Rinus Van de Velde, Try leaving behind the realm of your imagination and it will haunt you like a ghost; 2011,<br />
houtskool op papier, 200 x 200 cm. Foto: met toestemming van Tim Van Laere Gallery, Antwerpen.<br />
Rinus Van de Velde: Inner Travels.<br />
Hannibal Books, door Ursula Ströbele en Dirk<br />
Vermaelen, meertalig, 208 pagina’s<br />
ISBN: 9789464366167<br />
Prijs: € 45,00<br />
57
De kam<br />
Een onmisbaar accessoire<br />
Sinds mensenheugenis behoort<br />
het ontwarren, gladstrijken,<br />
ordenen en verfraaien van het<br />
kapsel tot de dagelijkse routine.<br />
Haarkammen werden en worden<br />
vervaardigd van allerlei materialen,<br />
van been en ivoor tot schildpad<br />
en plastic, en zelfs zilver en goud.<br />
Vrouwen gebruiken kammen ook<br />
om het haar bijeen te houden en<br />
als sieraad. We hebben elf fraaie<br />
exemplaren voor u geselecteerd.<br />
TEKST: ANNE HUSTACHE<br />
De kam als toiletartikel is uitgegroeid<br />
tot het symbool van het<br />
kappersberoep. Kammen, tegenwoordig<br />
meestal van plastic<br />
gemaakt, hebben een vrij sober ontwerp,<br />
met dunne, evenwijdig geplaatste tanden.<br />
De oorsprong van de kam is heel oud. Er<br />
zijn exemplaren gevonden die dateren uit<br />
de prehistorie. Sommige kammen zijn verbluffende<br />
staaltjes van technisch vakmanschap.<br />
In Scandinavië zijn benen kammen<br />
opgegraven die dateren van zo’n 8.000 jaar<br />
v.C. In oude Egyptische graven zijn dan<br />
weer grote aantallen kammen van ivoor<br />
en hout aangetroffen. Oude exemplaren<br />
hadden vaak een dubbele rij tanden: een<br />
om de haren te ontwarren, en een andere,<br />
met dichter bij elkaar staande tanden, om<br />
luizen en neten te verwijderen. Sommige<br />
kammen hadden een louter religieuze<br />
functie. Die werden dan gebruikt bij rituelen.<br />
Andere kammen waren statussymbolen,<br />
bedoeld om de welstand van de<br />
eigenaar te etaleren.<br />
Pronkstuk<br />
ca. 1425-1353 v.C<br />
Deze kamvorm is typerend voor de exemplaren<br />
aangetroffen in diverse Egyptische<br />
graven: een rechthoek met één rij tanden,<br />
met bovenaan drie grote bogen. De tanden<br />
en het bovenstuk zijn van elkaar gescheiden<br />
door ingesneden rechte en horizontale<br />
lijnen. De drie bogen zijn niet alleen<br />
decoratief maar vooral ook bijzonder<br />
praktisch: de kam ligt zo beter in de hand<br />
bij het kammen van het haar (tenzij er<br />
sprake was van een pruik …). De kam werd<br />
aangetroffen in het beroemde graf van<br />
staatsambtenaar Khâ en zijn echtgenote<br />
Merit ; tegenwoordig is hij een pronkstuk<br />
van het Egyptisch Museum in Turijn. In<br />
het graf zijn tal van toiletbenodigdheden<br />
aangetroffen, samen met de pruik van<br />
Merit, gemaakt van mensenhaar. Zo’n accessoire<br />
was wellicht courant, maar toch<br />
zijn er weinig van bewaard gebleven.<br />
Kam, Egypte, Nieuwe Rijk, 18e dynastie, hout, 4,1 x<br />
7,4 x 0,75 cm. Turijn, Egyptisch Museum.<br />
Leeuw aan de wandel<br />
500-300 v.C.<br />
De Feniciërs waren een Semitisch volk,<br />
bekend als uitstekende handelaars en<br />
reizigers. Hun bijzonder gevarieerde kunst<br />
verraadt tal van invloeden. De wandelende<br />
leeuw die deze prachtige kam siert, is<br />
wellicht ontleend aan de Egyptische iconografie.<br />
Het object getuigt van de belangstelling<br />
die de Feniciërs koesterden voor<br />
toiletaccessoires, die ze in grote aantallen<br />
vervaardigden. De leeuw bevindt zich centraal<br />
op de kam, met bovenaan, zoals vaak,<br />
een rij verder uit elkaar geplaatste tanden,<br />
en onderaan een reeks dunnere en dichter<br />
bij elkaar geplaatste tanden. De eerste rij<br />
dient om het haar te kammen, de tweede<br />
om te ontluizen. Deze uit één stuk gesneden<br />
leeuw is zonder meer indrukwekkend.<br />
Kam, Fenicië, ebbenhout, 9,8 x 6,7 x 0,7 cm. Parijs,<br />
Musée du Louvre, inv. MN 1357. © 2003 RMN-Grand<br />
Palais (Musée du Louvre). Foto: Franck Raux.<br />
58
Ode aan het rendier<br />
7e eeuw<br />
Deze kam werd aangetroffen in een grafheuvel<br />
daterend uit de vroege Middeleeuwen.<br />
Hij lijkt nogal op onze hedendaagse<br />
modellen, met één rij dicht bij elkaar<br />
staande tanden. In graven zijn tal van<br />
kammen van dit type ontdekt, vervaardigd<br />
van herten- of rendiergewei, of uit het<br />
middelvoetsbeen van runderen. Dat wijst<br />
erop dat dit accessoire druk werd verhandeld.<br />
Men heeft overblijfselen ontdekt van<br />
ateliers waar kammen werden gemaakt.<br />
De producten werden verkocht aan handelaars,<br />
die zorgden voor de verdere verdeling<br />
ervan. Door de bijzondere vorm van<br />
hertengewei moesten de verschillende onderdelen<br />
van een kam afzonderlijk worden<br />
gemaakt en daarna worden geassembleerd<br />
met behulp van metalen bevestigingselementen,<br />
hier te zien op dit exemplaar. De<br />
versiering met cirkels en ingesneden stroken<br />
is eveneens typerend voor de kammen<br />
die in deze regio werden vervaardigd van<br />
de 5e tot de 8e eeuw.<br />
Kam uit een grafheuvel in Loppersum (Groningen),<br />
hertengewei, 20 cm lang. Leiden, Rijksmuseum van<br />
Oudheden.<br />
Liturgische reiniging<br />
ca. 1200-1210<br />
Het kammen van haar kan iets banaals lijken in het dagelijks leven,<br />
maar in het Europa van de 7e tot de 18e eeuw was het ook een vast<br />
ritueel voorafgaand aan het begin van de mis. Door het haar van<br />
de celebrant te kammen voordat deze zich naar het altaar begaf,<br />
zuiverde de hulpgeestelijke hem op symbolische wijze van fysieke en<br />
geestelijke smet. Deze dubbele kam werd vervaardigd in Engeland.<br />
Hij is aan weerszijden versierd met een episode uit het leven van<br />
Thomas Becket: aan de ene kant is dat zijn wijding tot aartsbisschop<br />
van Canterbury, aan de andere kant zien we de moord op zijn persoon.<br />
Het naturalistische van de figuren en de bloemenversiering is<br />
kenmerkend voor de Engelse gotiek, omstreeks 1200.<br />
Liturgische kam, ivoor, 8,6 x 8,6 x 1,2 cm. New York, The Metropolitan Museum of Art.<br />
Van Italiaanse allure<br />
1500<br />
Met zijn opengewerkte versiering en geometrische motieven<br />
van mozaïek verraadt deze dubbele kam ontegensprekelijk de<br />
invloed van de Nasriden-stijl, ontwikkeld in Granada in de 15e<br />
eeuw. Het is echter waarschijnlijk dat dit object werd vervaardigd<br />
in een Italiaans atelier, zoals de zilveren bevestigingselementen<br />
doen vermoeden. Kammen werden immers in grote<br />
aantallen geëxporteerd. Zo was er een partij kammen van<br />
been, ivoor en mahoniehout met ingelegd ivoor, aangekocht<br />
door Isabella d’Este in Ferrara, en gretig gekopieerd in de ateliers<br />
van Florence, Venetië en Modena. Het opengewerkte hout<br />
en de kleurrijke motieven zijn ongemeen geraffineerd.<br />
Kam, opengewerkt bukshout, versierd met micromozaïek van been, met<br />
zilveren spijkertjes, 24,1 cm lang. Londen, The Victoria and Albert Museum.<br />
59
Rijke inspiratie<br />
ca. 1500-1535<br />
Deze prachtige kam getuigt van de verspreiding van de Renaissance<br />
in de 16e eeuw tot ver buiten Italië. De diverse sierelementen, met<br />
de bijbelse personages David en Batseba, behoren tot de favoriete<br />
motieven van de Italiaanse Renaissance, zelf geïnspireerd door de<br />
antieke oudheid. De medaillons met daarin het bovenlijf van twee<br />
dames en een ridder verwijzen naar de tondo’s, waarin portretten<br />
waren gesneden, ter versiering van Romeinse sarcofagen. De cherubijnen<br />
en de kandelabers verwijzen dan weer naar de kunst van<br />
de grotesken. Toch zie je ook resten van de gotische kunst, zoals de<br />
fleurons op de stijlen van de kam en het harnas van de ridder. Deze<br />
mix van elementen is typerend voor de kammen vervaardigd in<br />
Noord-Frankrijk, in de overgang van de 15e naar de 16e eeuw.<br />
Schattig detail: beide dames houden een bloem in de hand.<br />
Kam met David en Batseba, olifantenivoor, 9,8 x 14,3 x 0,7 cm. Parijs, Louvre.<br />
Een koning waardig<br />
4e kwart 18e eeuw<br />
De manier waarop de gouden bekleding rond de stijlen van deze<br />
houten kam met niet-geslepen smaragden en robijnen bezet is, is<br />
typerend voor de stijl van het land waar het werd vervaardigd: Birma.<br />
Zeer waarschijnlijk behoorde dit prachtige accessoire toe aan<br />
iemand van het hof, want enkel koningen en adellijke personen<br />
mochten edelstenen bezitten ten tijde van de Konbaung-dynastie<br />
(1752 tot 1885). De kam zat wellicht in de toilettas van een dame,<br />
met verder parfum, thanaka-poeder, olie en haarvlechten.<br />
Dubbele kam, Birma, hout, goud, robijnen, smaragden, 8,2 x 5,1 cm. Londen,<br />
The Victoria and Albert Museum.<br />
Engelengeduld<br />
18e eeuw<br />
Deze kleine kam is een knap staaltje van vakmanschap uit de<br />
tijd van het Mogolrijk. Hij is uit één stuk witte nefriet gesneden,<br />
een zeer hard materiaal, dat je met engelengeduld moet<br />
bewerken. De kam is aan weerszijden versierd, met in totaal<br />
21 robijnen, 12 smaragden en een diamant. Al die edelstenen<br />
zijn aangebracht op bladgoud en vormen samen vogels,<br />
bloemen en bladeren. Voordat dit geraffineerde object in het<br />
Victoria and Albert Museum belandde, behoorde het toe aan<br />
kolonel Charles Seton Guthrie, die een passie voor geologie<br />
koesterde en tijdens zijn dienstjaren in Indië (1828-1855) een<br />
indrukwekkende collectie muntstukken en objecten van jade<br />
en bergkristal verzamelde.<br />
Indische kam, mogolrijk, witte nefriet, diamant, smaragden en robijnen,<br />
halfedelstenen, goud, 6,96 cm lang en 4,2 cm dik. Londen, Victoria and<br />
Albert Museum.<br />
60
Alleen voor mannen<br />
eerste helft 20e eeuw<br />
De etnische groep Chokwe Luena<br />
woont in het noorden van Angola en het<br />
zuiden van de Democratische Republiek<br />
Congo. Het rechthoekige middenvak<br />
van deze indrukwekkende kam<br />
met tien lange tanden is verfraaid met<br />
ingesneden geometrische versieringen,<br />
ter ondersteuning van een hoofd met<br />
een hoog hoofddeksel, typerend voor de<br />
Chokwe-cultuur en uitsluitend gedragen<br />
door mannen.<br />
Sommige kammen<br />
zijn verbluffende<br />
staaltjes van<br />
technisch<br />
vakmanschap.<br />
Figuratieve kam, Chokwe Luena, Angola, hout,<br />
24,5 x 6,5 cm. Met toestemming van Galerie L&Z<br />
Arts.<br />
Floriade<br />
1900-1925<br />
Chrysanten, bamboe en Japanse kersen<br />
zijn de motieven waarmee een vakman<br />
deze kam met veel geduld heeft versierd.<br />
De houten kern is bekleed met zwart lak,<br />
met hier en daar een oranje toets. De bloemenversiering<br />
wordt kracht bijgezet door<br />
het ingezette blauwgroene paarlemoer,<br />
hier en daar aangebracht op bladgoud.<br />
Om helemaal natuurlijk te lijken, reiken<br />
sommige bladeren tot tussen de tanden<br />
van de kam. Dit object werd vervaardigd<br />
aan het einde van het Meiji-periode, toen<br />
Japan een einde maakte aan zijn isolement<br />
en zich openstelde voor het Westen, dat<br />
maar wat graag wilde kennismaken met<br />
de Japanse kunst.<br />
Kam, Japan, Meiji-periode, lak, blauwgroen paarlemoer,<br />
bladgoud, hout, 5,5 x 17,3 cm. Londen, The<br />
Victoria and Albert Museum.<br />
Artistiek unicum<br />
vóór 1943<br />
De Amerikaanse beeldhouwer Alexander<br />
Calder (1898-1976) was altijd geboeid<br />
door het creëren van juwelen. Als kind al<br />
maakte hij sieraden voor de poppen van<br />
zijn zus, met materialen die hij gewoon<br />
van straat haalde. Hij hield van experimenteren.<br />
Zo genoot hij van het bewerken van<br />
metaal met een hamer en van het creëren<br />
van originele vormen. Elk van zijn kunstwerken<br />
was uniek, want bestemd voor zijn<br />
vrouw of een van zijn vrienden. Hij creëerde<br />
ook verschillende kammen, met behulp<br />
van bronzen draden die hij spiraalsgewijs<br />
oprolde. Deze kam is dan ook uitzonderlijk:<br />
hij bestaat uit dunne bronzen banden,<br />
bewust van elkaar verschillend en vastgezet<br />
met klinknageltjes.<br />
Alexander Calder, kam, verguld brons, 16,5 x 9,8 x<br />
1,9 cm. New York, The Museum of Modern Art, inv.<br />
745.1966. © Foto: <strong>2022</strong> The Calder Foundation, New<br />
York / Artists Rights Society (ARS), New York.<br />
61
Hoe Frédéric<br />
de Goldschmidt<br />
zijn eigen kunsthemel<br />
waarmaakt<br />
De Franse verzamelaar Frédéric<br />
de Goldschmidt, die sinds 2006<br />
in Brussel woont, kocht een tijd<br />
geleden een imposant gebouw<br />
in de historische Kaaienwijk, in<br />
het centrum van de hoofdstad.<br />
De officiële opening van het<br />
expositiecentrum Cloud Seven werd<br />
uitgesteld door de pandemie en wat<br />
technische problemen, maar in april<br />
is het dan eindelijk zover.<br />
TEKST: CHRISTOPHE DOSOGNE<br />
Frédéric de Goldschmidt. Foto: Hugard & Vanoverschelde.<br />
Insiders en liefhebbers van hedendaagse<br />
kunst mochten als primeur de door de<br />
Brusselse architect Tom Cortvriend<br />
(Batline Architects) gerenoveerde<br />
ruimten van Cloud Seven al bezoeken, ter<br />
gelegenheid van een eerste tentoonstelling,<br />
van begin november tot eind januari,<br />
met Grégory Lang als curator. Ze konden<br />
er kennismaken met meer dan driehonderd<br />
werken uit de collectie van de heer<br />
des huizes. In het gebouw zijn werken te<br />
bewonderen van onder anderen Alighiero<br />
Boetti, Louise Bourgeois, Julian Charrière,<br />
Mary Corse, Theaster Gates, Roni<br />
Horn, Anne Imhof, Christian Jankowski,<br />
Imi Knoebel, Kapwani Kiwanga, Alicja<br />
Kwade, François Morellet, Damián Ortega,<br />
Wolfgang Tillmans en David Wojnarowicz.<br />
Cloud Seven wil echter méér zijn<br />
dan een tentoonstellingsruimte. Het is<br />
ook een plaats voor co-working en een<br />
woonruimte. Kunst gaat er dus hand in<br />
hand met werken en wonen. Voor kunst<br />
is 1.500 m² ingeruimd. Het gebouw omvat<br />
62
Zicht op de openingstentoonstelling van Cloud Seven, Inaspettatamente. © Frédéric de Goldschmidt Collectie. Foto: Laurent Brandajs.<br />
een deel vooraan, gebouwd in de jaren<br />
1820, met twee privéwoningen, twee lofts<br />
voor een verblijf van korte duur, ruimten<br />
voor co-working, een opnamestudio/<br />
projectieruimte, een bar en een volledig<br />
uitgeruste sportzaal. Het deel achteraan,<br />
gebouwd in de jaren twintig van vorige<br />
eeuw, is bestemd voor semi-permanente<br />
en tijdelijke tentoonstellingen. Vanwaar de<br />
naam Cloud Seven? Die verwijst naar de<br />
zeven verdiepingen van het gebouw en de<br />
aanwezigheid, op de bovenste verdieping,<br />
van het privéappartement van de eigenaar,<br />
zijn ‘zevende hemel’. De zeven verwijst<br />
ook naar het adres: Handelskaai nr. 7.<br />
ART @ WORK<br />
De dynamiek tussen kunst en werk in<br />
Cloud Seven creëert een volkomen nieuwe<br />
context, waarbij kunst op een heel bijzondere,<br />
intieme manier kan worden beleefd.<br />
Het nieuwe project geeft gestalte aan<br />
verschillende ideeën. Zo haakt het in op<br />
de nieuwste ontwikkelingen op het gebied<br />
van wonen en werken. Zodra de pandemie<br />
is uitgedoofd, kan alles uit de startblokken<br />
schieten. De toekomstige leden van deze<br />
exclusieve privéclub kunnen zich eenvoudig<br />
aansluiten via een onlineformulier. Ze<br />
hebben de keuze uit verschillende lidmaatschapformules.<br />
Het prijskaartje is bijzonder<br />
aantrekkelijk, en al zeker ten opzichte<br />
van vergelijkbare ruimten voor co-working.<br />
De Goldschmidt: “Ik wil niet beginnen<br />
aan een programma voor georganiseerd<br />
wonen, maar er komen zeker kortingen, en<br />
des te meer voor academici en kunstenaars<br />
die in Brussel willen komen werken aan<br />
een onderzoeks- of tentoonstellingsproject.<br />
De kunstenaars zullen hierbij nauw betrokken<br />
worden en we zullen hun het beste bieden,<br />
want zij zijn het die ons inspireren en<br />
van Cloud Seven een bruisende, dynamische<br />
plek maken, waar het leuk toeven is.”<br />
De kunstenaars kunnen er in alle rust<br />
werken, andere mensen leren kennen en<br />
zich ontspannen, omringd door stukken<br />
uit de Goldschmidt-collectie, maar ook<br />
In Cloud Seven<br />
kan kunst op een<br />
heel bijzondere,<br />
intieme manier<br />
worden beleefd.<br />
door permanente installaties. Die laatste<br />
zijn te danken aan sommige van de<br />
grootste hedendaagse kunstenaars. Zo is<br />
in de ingang een statement van Lawrence<br />
Weiner te zien. In de nieuwe, hoogtechnologische<br />
multimediaruimte hangen grote<br />
panelen van de Duitse kunstenaar Gregor<br />
Hildebrandt, gemaakt van oude vinyl langspeelplaten,<br />
gevonden op de zolder van het<br />
gebouw. Er is ook een werk van Laure Prouvost,<br />
The End of a Dream (2019), een fontein<br />
in de vorm van een toilet, voor het eerst te<br />
zien in het Franse paviljoen op de Biënnale<br />
63
in de kunstbranche werkt, krijgen hier de<br />
mogelijkheid elkaar te ontmoeten en hun<br />
kennis met elkaar te delen, in een solidaire<br />
en spontane sfeer. Cloud Seven maakt mijn<br />
droom waar om de ideeën en vraagstukken<br />
aangekaart door kunstenaars te integreren<br />
in het leven van mensen die in een stad<br />
werken. Die bepalen immers de toekomst<br />
van ons culturele landschap, door op een<br />
doordachte manier kunst te verbinden<br />
met het leven.” Het project speelt deels in<br />
op de nieuwe werkwijzen en de groeiende<br />
verwevenheid tussen werk en privéleven<br />
als gevolg van de pandemie: “De algemene<br />
inburgering van internet en smartphones<br />
had de grenzen al doen vervagen, maar<br />
de lockdowns hebben van thuiswerk nu<br />
echt wel een vaste waarde gemaakt. Ik zie<br />
nieuwe kansen om het beste van die twee<br />
werelden met elkaar te combineren.”<br />
Zicht op de ingang van Cloud Seven, Brussel. Aan de muur een werk op aluminium van Gedi Sibony Holder<br />
the side, 2015. © De kunstenaar. © Frédéric de Goldschmidt Collectie. Foto: Laurent Brandajs.<br />
‘We moeten<br />
het poëtische weer<br />
centraal stellen<br />
in onze samenleving’<br />
van Venetië in 2019, en idealiter te plaatsen<br />
in een wellnesscentrum met sauna.<br />
Door een intieme band te creëren tussen<br />
kunst en werk laat Frédéric de Goldschmidt<br />
zien dat die twee levensdomeinen<br />
meer met elkaar te maken hebben dan<br />
men op het eerste gezicht zou denken.<br />
“Zoals veel Brusselaars ben ik hier louter<br />
toevallig beland, maar het was wel een<br />
bewuste keuze om me hier te vestigen”,<br />
vertelt hij. “Ik ben verliefd geworden<br />
op de diversiteit en de openheid van de<br />
stad. Kunstenaars, verzamelaars, galeriehouders,<br />
curators en ieder ander die<br />
FAMILIETRADITIE<br />
Frédéric de Goldschmidt werd geboren in<br />
Frankrijk, in 1959. Hij begon hedendaagse<br />
kunstwerken aan te kopen in 2007, na op<br />
een veiling een schilderij van Edouard Manet<br />
te hebben verkocht. Hij had het werk<br />
geërfd van zijn grootmoeder, Marianne von<br />
Friedländer-Fuld. Het bloed kruipt waar het<br />
niet gaan kan. Als verzamelaar treedt hij nu<br />
in de voetsporen van zijn oma, die zelf een<br />
passie voor kunst koesterde. Ooit was ze<br />
zelfs een avant-gardiste, want op 22-jarige<br />
leeftijd kocht ze de versie uit 1888 van<br />
L’Arlésienne van Vincent van Gogh. Via haar<br />
huwelijk in 1923 werd ze barones Rodolphe<br />
von Goldschmidt-Rothschild. Ze zou het<br />
schilderij schenken aan de Franse staat, als<br />
aandenken aan de bevrijding van Parijs. Het<br />
werk behoort thans tot de pronkstukken<br />
van het Musée d’Orsay. De Goldschmidt<br />
had een nauwe band met zijn erudiete<br />
grootmoeder, die in haar jonge jaren nog<br />
had gecorrespondeerd met dichter Rainer<br />
Maria Rilke. Zelf had hij meer belangstelling<br />
voor hedendaagse kunst, met een specifieke<br />
voorkeur voor eenvoudige materialen.<br />
“Als tiener had ik al twee prenten van Hans<br />
Hartung en Zao Wou-Ki gekocht, maar ik<br />
ben pas echt beginnen te verzamelen in<br />
2008, na het van mijn grootmoeder geërfde<br />
topstuk te hebben verkocht”, zegt hij. “Het<br />
eerste belangrijke werk dat ik kocht was<br />
een Memory Ware van Mike Kelley. Daarna<br />
kreeg ik belangstelling voor de groep ZERO<br />
en de arte povera.”<br />
Een van de eerste tentoonstellingen die hij<br />
zich herinnert was Magiciens de la Terre<br />
(1989), georganiseerd door Jean-Hubert<br />
64
Alighiero Boetti, Ammazzare il tempo, 1983, blauwe balpen op papier gemonteerd op doek, drieluik, 100 × 70 cm (elk). © Frédéric de Goldschmidt Collectie.<br />
‘Werken die me bevallen zijn meestal gecreëerd<br />
met spaarzame middelen. Dat heeft te maken<br />
met mijn passie voor de arte povera’<br />
Martin. Die zette niet-westerse kunst op de<br />
internationale kaart van de hedendaagse<br />
kunst. Tot de belangrijkste thema’s van zijn<br />
collectie behoren de dualiteit en het anderszijn,<br />
de plaats van de kunstenaar in de wereld,<br />
met zijn poëtische, sociale en politieke<br />
engagement, en vooral de onzekere toestand<br />
waarin onze wereld zich momenteel bevindt.<br />
De conceptuele Italiaanse kunstenaar<br />
Alighiero Boetti (1940-1994), die hij ontdekte<br />
op de beurs FIAC, op de stand van Vedovi<br />
Gallery, is zeer goed vertegenwoordigd, met<br />
intussen al elf werken. De Goldschmidt:<br />
“Boetti geloofde in de magie van getallen.<br />
Elf was zijn lievelingsgetal. De openingstentoonstelling<br />
moest dus wel plaatsvinden<br />
op 11-11.” De verzamelaar bezat reeds tien<br />
werken van Boetti toen hij samen met Grégory<br />
Lang de tentoonstelling op touw zette.<br />
“Ik moest natuurlijk nog een elfde kopen om<br />
aan dat magische getal te komen!”<br />
DAGELIJKS VOEDSEL<br />
Toen De Goldschmidt het oeuvre van Alighiero<br />
Boetti ontdekte, was de kunstenaar<br />
al overleden. Werken van hem vond je toen<br />
vooral op veilingen. De verzamelaar kreeg<br />
echter al snel belangstelling voor ‘levende’<br />
kunst, die je vindt op beurzen en in galeries.<br />
Soms draaide dat uit op een teleurstelling,<br />
met name doordat wantrouwige galeriehouders<br />
eerst meer te weten wilden komen<br />
over de koper voordat ze instemden met de<br />
verkoop van een werk van een beloftevolle<br />
kunstenaar. De Goldschmidt liet zich evenwel<br />
niet ontmoedigen. Het bewijs: in vijftien<br />
jaar heeft hij honderden werken bijeengezameld.<br />
“Werken die me bevallen zijn meestal<br />
gecreëerd met spaarzame middelen. Dat<br />
heeft te maken met mijn passie voor de arte<br />
povera”, legt hij uit. “Ze raken me wellicht<br />
op een onbewust niveau, maar het poëtische<br />
ervan spreekt me erg aan. In elk werk<br />
dat ik heb gekocht, schuilt een mysterie, dat<br />
me raakt. Een werk moet natuurlijk ook iets<br />
esthetisch, een zekere elegantie hebben,<br />
maar het moet ook mijn hersens aanspreken<br />
en me elke dag ‘voeden’. Dat wil ik ook<br />
bieden aan de toekomstige co-workers van<br />
Cloud Seven. We moeten het poëtische<br />
weer centraal stellen in onze samenleving.”<br />
De Goldschmidt was lange tijd bezig met de<br />
zevende kunst, maar intussen heeft hij het<br />
in 1951 door zijn vader Gilbert de Goldschmidt<br />
opgerichte filmproductiebedrijf<br />
verkocht. Het bedrijf heeft een veertigtal<br />
films uitgebracht, onder meer Les Parapluies<br />
de Cherbourg (1963) en Les Demoiselles de<br />
Rochefort (1966) van Jacques Demy.<br />
Cloud Seven is dan wel ontstaan uit het<br />
genereuze voornemen om Brussel een voor<br />
iedereen toegankelijke ruimte voor kunst en<br />
het delen van ervaringen te schenken, maar<br />
het project moet natuurlijk ook financieel<br />
leefbaar zijn. De Goldschmidt heeft nu<br />
eenmaal niet de financiële slagkracht van<br />
een François Pinault of een Bernard Arnault.<br />
Hij kocht het gebouw op een openbare verkoping<br />
in 2016. Ironisch genoeg diende het<br />
tijdens de Tweede Wereldoorlog als Brussels<br />
hoofdkantoor van studio UFA (Universum<br />
Film AG), een propagandaorgaan van de nazi’s<br />
dat ‘Arische’ films maakte, van een uitgesproken<br />
totalitaire politieke strekking. Later<br />
bood het gebouw onderdak aan de Audiovisuele<br />
Dienst van de Belgische overheid en<br />
nog later was er een dienst voor geestelijke<br />
gezondheidszorg in gevestigd. Voortaan<br />
staat het dus in het teken van de creativiteit<br />
van de nieuwe generatie. De Goldschmidt:<br />
“Het is de bedoeling dat het uitgroeit tot een<br />
ruimte die goed draait en later misschien zal<br />
uitwaaieren naar elders in de stad.”<br />
BEZOEKEN<br />
Cloud Seven, Brussel<br />
www.cloudseven.be<br />
LEZEN<br />
Coll., Full House. One Space, Two Shows,<br />
307 artists, and 400 pieces from the Frédéric<br />
de Goldschmidt Collection, Mercatorfonds,<br />
Brussel, 2021, ISBN: 9789462302853<br />
65
Veilingen<br />
Wereldwijd<br />
$ 5.779.200 (€ 5.050.300)<br />
Pieter van Mol, Diogenes met zijn lantaarn, zoekend naar een<br />
eerlijk mens, z.d., olieverf op paneel, 65 x 84,6 cm. Sotheby’s,<br />
New York, 27-01-<strong>2022</strong>. © Sotheby’s.<br />
€ 600.000<br />
Hoofd van een jonge prins, Rome, ca. 138-150, wit<br />
marmer (gerestaureerde neus), 26 x 23 cm. Bayeux,<br />
Bayeux Enchères, 30-01. © Bayeux Enchères.<br />
€ 759.000<br />
Pipe, E-reeks, viercilinder, 12 pk, met extra ingang<br />
via achterbank, 1904, carrosserie Lucien Snutsel,<br />
Brussel, chassis nr. 518, motor nr. E19. Bonhams,<br />
Parijs, 03-02. © Bonhams.<br />
AFGELOPEN<br />
Record in New York<br />
voor Pieter van Mol<br />
Op 27 januari bood een koper<br />
bij Sotheby’s in New York $ 45,4<br />
miljoen (iets meer dan € 40 miljoen)<br />
voor De man van smarten,<br />
geschilderd omstreeks 1500 door<br />
Sandro Botticelli. Dat is een van de<br />
hoogste bedragen van de laatste<br />
vijf jaar voor een schilderij uit de<br />
Renaissance. In 2021 had het veilinghuis<br />
een doek van de Italiaanse<br />
schilder, Portret van een jonge<br />
man met medaillon, verkocht<br />
voor $ 92,2 miljoen, een absoluut<br />
record voor deze kunstenaar,<br />
van wie zelden werk op de markt<br />
verschijnt. Andere sterke resultaten<br />
op deze veiling waren het bod van<br />
$ 2,2 miljoen voor een Portret van<br />
een man van Andrea del Sarto,<br />
dat voor het eerst op de markt<br />
verscheen, en het bod van $ 5,8<br />
miljoen voor een Diogenes van de<br />
Antwerpse kunstenaar Pieter van<br />
Mol (1599-1650), een record voor<br />
deze kunstenaar, van wie eveneens<br />
weinig werk te zien is op veilingen.<br />
Een ander record was voor een<br />
paar portretten van Nicolaes Eliasz.<br />
Pickenoy, afgehamerd op iets<br />
meer dan $ 1 miljoen. Een stilleven<br />
van Anne Vallayer-Coster ging van<br />
de hand voor $ 1,5 miljoen, een<br />
wereldrecord voor deze kunstenares.<br />
Een vrouwenportret van<br />
Artemisia Gentileschi bracht $ 2,7<br />
mijoen op. Nog even terug naar<br />
het caravaggistische schilderij met<br />
daarop een beroemd tafereel uit<br />
het leven van de Griekse cynische<br />
filosoof Diogenes (413-327 v.C.).<br />
Dit prachtige olieverfschilderij op<br />
paneel, getiteld Diogenes met<br />
zijn lantaarn, zoekend naar een<br />
eerlijk mens, wordt door experts<br />
beschouwd als een ongeëvenaard<br />
meesterwerk van Pieter van Mol,<br />
een vrij onbekende kunstenaar uit<br />
de Antwerpse kring van Rubens.<br />
Hij werd geboren in de Scheldestad<br />
in 1599, zo’n acht maanden na<br />
Van Dyck. Hij volgde wellicht een<br />
opleiding bij Artus Wolffort en vergezelde<br />
Rubens waarschijnlijk naar<br />
Parijs, in 1625, waar de Antwerpse<br />
meester een reeks van 24 schilderijen<br />
over het leven van Maria de’<br />
Medici zou creëren, in het Palais<br />
du Luxembourg. Van Mol maakte<br />
zelf ook naam in Parijs. Hij kreeg er<br />
tal van opdrachten en werd zelfs<br />
benoemd tot schilder aan het hof<br />
van koning Lodewijk XIII (1637)<br />
en koningin Anna van Oostenrijk<br />
(1642). In 1648 was hij een van de<br />
stichters van de Académie Royale<br />
des Beaux-Arts.<br />
Romeinse prins<br />
verrast<br />
Het hoofd van een jonge prins, in<br />
de 2e eeuw gebeeldhouwd in wit<br />
marmer in een officieel atelier in<br />
Rome en lange tijd bewaard in de<br />
collectie van de hedendaagse kunstenaar<br />
A.Z., werd op 30 januari<br />
ter veiling aangeboden bij Bayeux<br />
Enchères. Het werk herinnert aan<br />
de fascinerende geschiedenis van<br />
de dynastie van de Antonijnen, die<br />
het Romeinse rijk sterke leiders en<br />
grote intellectuelen schonk, onder<br />
wie Marcus Aurelius. Dit gelaat<br />
met volmaakte en realistische<br />
trekken vertoont alle kenmerken<br />
van de toenmalige kunst, zoals<br />
weelderig krulhaar. Het kwam<br />
tot een internationale biedstrijd,<br />
maar uiteindelijk was het een<br />
Franse verzamelaar die het stuk<br />
mocht meenemen voor € 600.000,<br />
het drievoudige van de hoogste<br />
richtprijs. Gelijkaardige bustes zijn<br />
te zien in prestigieuze musea, zoals<br />
de Musei Capitolini, in Rome, en<br />
het Louvre, in Parijs, maar verschillende<br />
details van het gezicht van<br />
deze Romeinse jongeling wijzen<br />
erop dat hij echt heeft bestaan, en<br />
dat het dus niet zomaar om een of<br />
andere god van de Olympus gaat.<br />
Zijn blik is naar rechts gericht, zoals<br />
blijkt uit de ingesneden irissen en<br />
de uitgeholde pupillen onder de<br />
met dunne strepen aangeduide<br />
wenkbrauwen. De gladde huid van<br />
het baardeloze gezicht contrasteert<br />
met de kunstig uitgehouwen<br />
weelderige haardos. Gezien<br />
de kwaliteit van de uitvoering<br />
kan dit alleen maar een portret<br />
van iemand van hoge rang zijn,<br />
wellicht een lid van de keizerlijke<br />
familie, zo’n twintig jaar oud. De<br />
eeuwige jeugd en de volmaakte<br />
schoonheid van deze prins van<br />
de Antonijnse dynastie hebben<br />
op de veiling meteen alle harten<br />
veroverd.<br />
Een unieke Pipe<br />
bij Bonhams<br />
De Belgische autofabriek Pipe<br />
werd in 1898 opgericht aan het<br />
Brusselse Kasteleinsplein door<br />
Alfred en Victor Goldschmidt.<br />
Vanaf 1900 bouwde men er auto’s<br />
van het type Panhard. In enkele<br />
jaren spitsten de broers hun<br />
productie toe op de markt van de<br />
sportwagens en begonnen ze een<br />
reeks vernieuwende modellen te<br />
fabriceren. In het eerste decennium<br />
van de 20e eeuw was het een<br />
goed draaiend bedrijf, maar het<br />
kwam de klap door de vernieling<br />
van de fabriek tijdens de Eerste<br />
Wereldoorlog nooit te boven. Op<br />
3 februari kon men bij Bonhams in<br />
Parijs bieden op een zeer speciale<br />
wagen van dit prestigieuze bedrijf,<br />
dat helaas geen lang leven was<br />
beschoren. Het is een authentieke<br />
en volledig intacte wagen uit<br />
de gloriejaren, vóór 1905. Het is<br />
een van de zeldzame resterende<br />
exemplaren, een uniek staaltje van<br />
de wagens die het merk in die tijd<br />
maakte. De wagen was het eigendom<br />
van een familie uit Luik, die<br />
hem sinds het begin van de Eerste<br />
Wereldoorlog had bewaard in een<br />
loods, bedekt met dekens. Het is<br />
een exemplaar van de E-reeks,<br />
gefabriceerd in 1904. De wagen<br />
heeft al die tijd maar één eigenaar<br />
gehad. Hij werd nieuw gekocht<br />
door de overgrootvader van de<br />
verkoper. In die tijd was dit een<br />
luxueuze wagen, met een ingang<br />
achteraan voor passagiers en een<br />
derde, uitklapbare zitplaats in die<br />
deur. Er was ruim plaats voor vijf<br />
personen. Na al die jaren is de wagen<br />
nog altijd in opvallend goede<br />
staat. De nieuwe eigenaar bood er<br />
dan ook vlot € 759.000 voor.<br />
66
RICHTPRIJS: € 120.000-150.000<br />
Martin-Guillaume Biennais, waterkan met bijbehorende<br />
kom, vervaardigd voor koning Joachim<br />
Murat, ca. 1808-1809, vermeil. Osenat, Fontainebleau,<br />
12-03. © Osenat.<br />
RICHTPRIJS: € 12-15 miljoen<br />
Jean-Baptiste Siméon Chardin, Le panier de fraises des bois, olieverf<br />
op doek, 38 x 46 cm. Artcurial, Parijs, 23-03. © Artcurial.<br />
RICHTPRIJS:<br />
€ 300.000-400.000<br />
Masker van het Ngil-genootschap,<br />
Fang, Gabon, eind 19e eeuw, kapokhout,<br />
kaolien, plantenvezels, stof, 55<br />
cm hoog. Hotel des Ventes Montpellier,<br />
26-03. © HDV Montpellier.<br />
OP KOMST<br />
Line Vautrin,<br />
ster bij Christie’s<br />
Zoals we al schreven in ons februarinummer<br />
zit de marktwaarde<br />
van Line Vautrin sterk in de lift.<br />
Profiterend van die belangstelling<br />
brengt Christie’s op 8 maart in<br />
Parijs een uitgelezen selectie van<br />
tweehonderd stukken van deze<br />
veelzijdige kunstenares. Verschillende<br />
collecties zijn bijeengebracht<br />
om te laten zien hoe groot haar<br />
creativiteit en verbeelding waren.<br />
Met evenveel gemak als talent<br />
gebruikte ze Talosel, paarlemoer,<br />
brons en glas. Voor internationale<br />
verzamelaars is deze veiling een<br />
unieke kans om zeldzame stukken<br />
op de kop te tikken. Sommige zijn<br />
nog nooit op de markt verschenen.<br />
Ze worden gepresenteerd per<br />
thema, in een mooi overzicht van<br />
de diversiteit van haar oeuvre. Men<br />
kan bieden op beroemde stukken,<br />
waaronder bijna twintig spiegels,<br />
onder meer La folie en Boudoir,<br />
dozen met daarop mysterieuze<br />
rebussen, zoals Heureux parmi<br />
la foule, een ensemble Faubourg<br />
Saint-Honoré, juwelen, rommelbakjes,<br />
pennenkokers, presse-papiers<br />
en riemen. Deze veiling wordt<br />
wellicht een nieuw referentiepunt<br />
voor de markt, na de succesrijke<br />
veiling in 2015 van de collecite van<br />
Marie-Laure Bonnaud-Vautrin, die<br />
had bijgedragen tot de erkenning<br />
van het oeuvre van Line Vautrin.<br />
Prachtig<br />
edelsmeedwerk<br />
uit het Empire<br />
bij Osenat<br />
Op 12 maart houdt Osenat in<br />
Fontainebleau een veiling gewijd<br />
aan het Empire. Zo kan men<br />
bieden op een zeldzame waterkan<br />
met bijbehorende kom, een<br />
meesterwerk van edelsmeedkunst,<br />
daterend van omstreeks<br />
1808-1809. Dit prachtige ensemble<br />
werd vervaardigd door Martin-<br />
Guillaume Biennais voor de<br />
koning van Napels, Joachim Murat<br />
(1767-1815). Het was bestemd voor<br />
een dame uit Athene. De modellen<br />
van deze stukken waren voor<br />
Biennais ontworpen door Percier.<br />
De voorbereidende tekeningen<br />
bevinden zich in de collecties van<br />
het Musée des Arts Décoratifs:<br />
grote waterkannen, zoals hier, met<br />
een zwaanvormig handvat en een<br />
buik versierd met kariatiden, en<br />
kommen met of zonder voet. Zo’n<br />
ensemble (met bijbehorend meubel)<br />
noemde men een athénienne,<br />
maar vanaf het Empire sprak men<br />
doorgaans van een lavabo. Gezien<br />
de stijlkenmerken van die prestigieuze<br />
stukken denken deskundigen<br />
dat er mogelijk een band<br />
is met de athénienne bewaard in<br />
het Metropolitan Museum of Art<br />
in New York, eveneens te danken<br />
aan Biennais. Het ensemble<br />
zou € 120.000-150.000 moeten<br />
opbrengen.<br />
De moderniteit<br />
van Chardin<br />
bij Artcurial<br />
De afdeling oude en 19e-eeuwse<br />
meesters van Artcurial en expertisebureau<br />
Turquin presenteren<br />
op de veiling van 23 maart een<br />
uitzonderlijk stilleven van Jean<br />
Siméon Chardin, getiteld Le panier<br />
de fraises des bois. De richtprijs<br />
bedraagt € 12-15 miljoen. Dit<br />
olieverfschilderij, een meesterwerk<br />
van de stillevenkunst uit de 18e<br />
eeuw, werd tentoongesteld op de<br />
Salon in 1761. Het werk komt uit de<br />
collectie van Eudoxe Marcille (1814-<br />
1890). Een ander werk van Chardin,<br />
La fontaine, van dezelfde herkomst,<br />
werd in november jongstleden<br />
afgehamerd op € 7 miljoen bij<br />
Christie’s in Parijs. Jean-Baptiste<br />
Siméon Chardin (1699-1779) wordt<br />
bewonderd om de rust die uitgaat<br />
van zijn werken en die de kijker<br />
meditatief stemt, de poëzie van<br />
de alledaagse objecten die hij afbeeldde,<br />
ver weg van de beroering<br />
van zijn eeuw. Dit schilderij sluit<br />
aan bij de zeldzame afbeeldingen<br />
van schalen met aardbeien door<br />
Noord-Europese en Franse schilders<br />
uit de 17e eeuw, zoals Jacob<br />
van Hulsdonck, Adriaen Coorte en<br />
Louyse Moillon. Het werk vormt<br />
een synthese tussen twee eeuwen,<br />
maar is ook uitgesproken modern.<br />
De virtuositeit van de schilder<br />
komt tot uiting in de verbluffende<br />
transparantie van het water in<br />
het glas, en de weergave van het<br />
fruit, tegelijk nauwkeurig en vaag,<br />
als één massa. Het geheel wordt<br />
kracht bijgezet door het wit van<br />
twee anjers. De moderne stillevens<br />
van Chardin zouden later de<br />
impressionisten beïnvloeden, met<br />
name Monet en Renoir. De geometrische<br />
nauwkeurigheid van zijn<br />
composities zou in de 20e eeuw<br />
dan weer inspirerend werken op<br />
kunstenaars als Cézanne, Morandi<br />
en Wayne Thiebaud.<br />
Een zeldzaam<br />
Fang-masker in<br />
Montpellier<br />
Een typerend masker van de Ngil,<br />
een geheim genootschap belast<br />
met het bewaren van de orde<br />
en de rechtspraak bij de Fanggemeenschappen<br />
in Gabon, werd<br />
onlangs teruggevonden in een<br />
Zuid-Franse privécollectie. Op 26<br />
maart gaat het onder de hamer in<br />
Montpellier. Het masker dateert<br />
van het einde van de 19e eeuw en<br />
werd omstreeks 1917-1918 gekocht<br />
door gouverneur René-Victor<br />
Edouard Maurice Fournier (1873-<br />
1931). Kenmerkend voor dit masker<br />
zijn de zuivere lijnen en de evenwichtige<br />
proporties. Het is een van<br />
slechts een dozijn maskers van het<br />
Ngil-genootschap die er nog zijn.<br />
De productie van deze maskers<br />
werd stopgezet in de jaren 1920,<br />
toen er een einde kwam aan de<br />
ceremonies waarvoor ze bestemd<br />
waren. Ze beelden een afschrikwekkend<br />
wezen uit en werden<br />
gebruikt bij rituelen met dans,<br />
om de toeschouwers te intimideren.<br />
Dit uiterst zeldzame stuk zou<br />
€ 300.000-400.000 in het laatje<br />
moeten brengen.<br />
67
€ 41.000 (excl.<br />
kosten)<br />
Verrassend afgehamerd<br />
De Chokwe zijn een Bantoevolk<br />
in Centraal- en Zuidelijk Afrika,<br />
voornamelijk in de Democratische<br />
Republiek Congo en Angola, en<br />
ook, maar in mindere mate, in Zambia<br />
en Namibië. Hun krachtigste creaties zijn<br />
gebeeldhouwde maskers in hout of andere<br />
efemere materialen. Ze verwijzen naar hun<br />
scheppingsverhaal en vormen de pijlers<br />
van de mukanda, een opvoedingsritueel<br />
voor jonge jongens. Chokwe-beeldhouwers<br />
maken ook andere objecten, hoofdzakelijk<br />
rituele, maar ook gebruiksvoorwerpen,<br />
zoals vliegenmeppers, stoelen of<br />
krukjes. Uit deze categorie komt deze stoel<br />
waarvan de symbolische elementen, de<br />
religie en de hiërarchische structuur van<br />
de Chokwe-opperhoofden verbeelden.<br />
Het object werd op 1 februari aangeboden<br />
op een online verkoop door het Brusselse<br />
veilinghuis Native en is afkomstig uit een<br />
Spaanse privéverzameling. Voorheen<br />
behoorde het tot een Belgische collectie,<br />
en er zijn slechts twee equivalenten van<br />
dit met een gestileerde zittende figuur<br />
versierde zeteltje bekend. Een ander wordt<br />
bewaard in het AfricaMuseum in Tervuren.<br />
De zeer aantrekkelijke schatting (5.000-<br />
6.000 euro) wekte de belangstelling van<br />
een liefhebber, die zich na een voorzichtige<br />
start met de reserveprijs (4.000 euro),<br />
liet meeslepen in een half uur durende<br />
strijd. Tot hij het tienvoud bood, d.w.z.<br />
41.000 euro (exclusief kosten).<br />
Chokwe-stoel, Angola, vroeg 20e eeuw, hout en<br />
koper, 30 x 25,5 cm. Native, 01-02. Native<br />
68
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
Collect-1/2pQ-mars.qxp_320 9/02/22 16:52 Page3<br />
€ 120.000<br />
Léon Spilliaert (1881-1946), Vissersboot met<br />
oranje zeil op zee, 1909, aquarel op papier,<br />
47 x 74 cm. Horta, 17 & 18-01. © Horta.<br />
€ 10.500<br />
El Lissitzky (1890-1941),<br />
Geometrische compositie, olieverf<br />
op doek. Vanderkindere, 18 & 19-01.<br />
© Vanderkindere.<br />
OPENBARE VEILING<br />
15 & 16 MAART om 18u30<br />
AFGELOPEN<br />
Horta veilt<br />
Spilliaert<br />
Op 17 en 18 januari veilde Horta<br />
in Brussel Vissersboot met oranje<br />
zeil op zee, een werk van Léon<br />
Spilliaert uit 1909. Het werk had<br />
een richtprijs van € 40.000-<br />
50.000 maar het bieden liep<br />
op tot € 120.000. Bij de juwelen<br />
behaalde een gouden ring met<br />
een ‘Fancy Intense Yellow’-<br />
diamant van +/- 5,39 karaat<br />
de richtprijs van € 60.000.<br />
Een dubbel lot met werken<br />
van de Nederlandse Pieter II<br />
Holsteyn (1614-1673/87) deed<br />
het goed. De twee aquarellen<br />
op papier tonen een pauw, een<br />
haan, kippen, een fazant, een<br />
reiger, een ooievaar en eenden<br />
tegen een achtergrond van<br />
meerlandschappen. De twee<br />
werken hadden een richtprijs<br />
van € 8.000-10.000 maar werden<br />
op de kop getikt voor € 11.000.<br />
Daarnaast dook de Belgische<br />
kunstenaar Louis Lint op tijdens<br />
de veiling. Hij was lid van de<br />
Belgische kunstgroepering La<br />
Jeune Peinture Belge en kwam<br />
via Pierre Alechinsky in contact<br />
met de Cobra-beweging. Zijn stijl<br />
was kleurrijk en abstract, zeker na<br />
de jaren vijftig. Het geveilde werk<br />
uit 1965 toont een compositie die<br />
zo goed als elke denkbare kleur<br />
lijkt te bevatten, als je er lang<br />
genoeg naar kijkt. De richtprijs<br />
bedroeg € 3.500-5.000 maar een<br />
koper had er € 14.000 voor over.<br />
Tot slot maken we melding van<br />
een werk van de hedendaagse<br />
Belgische kunstenares Catherine<br />
van Pottelsberghe de la Potterie.<br />
Ze groeide op in het Congolese<br />
Katanga en vindt nog steeds<br />
inspiratie in de lokale kleuren en<br />
geologie. Haar oranje compositie<br />
uit 2007 was geschat op € 3.000-<br />
4.000 en werd afgehamerd op<br />
€ 9.000.<br />
Abstracte kunst<br />
bij Vanderkindere<br />
Tussen de meest opvallende<br />
loten van de veiling van<br />
Vanderkindere op 18 en 19<br />
januari zat eveneens een<br />
abstract werk van Louis Van Lint<br />
(1909-1986). Deze Composition:<br />
de schaduwen van de maan,<br />
werd geveild voor € 15.000. Een<br />
andere abstractie, geometrische<br />
compositie van El Lissitzky (1890 -<br />
1941) kwam eveneens aan bod. El<br />
Lissitzky kennen we als belangrijk<br />
figuur van de Russische avantgarde<br />
van het begin van de 20e<br />
eeuw. Samen met zijn vriend en<br />
mentor Malevitsj ontwikkelde<br />
hij vanuit het kubisme en het<br />
futurisme het suprematisme. Het<br />
doek was goed voor een bod van<br />
€ 10.500. Daarnaast zagen we een<br />
Schitterende neoklassieke opengewerkte mand in biscuit<br />
en polychroom Brussels porselein, ondersteund door "Les Graces"<br />
Fabriek van Frédéric Faber. Gebaseerd op het model van<br />
Christophe Windisch. Periode: ca. 1825 - 1830. H.: +/-41,5cm.<br />
Belangrijke en zeldzame Napolitaanse kerststal<br />
met 15 hangende engelen en +/-100 polychrome terracotta stukken.<br />
Italiaans werk, Napels. Periode: XVIIIe<br />
TENTOONSTELLING<br />
11, 12 EN 13 MAART<br />
VAN 10 TOT 18 U<br />
HOTEL DE VENTES VANDERKINDERE S.A.<br />
685-687 ALSEMBERGSESTEENWEG - 1180 B RUSSEL<br />
PRIVÉ PARKING • TEL. 02 344 54 46<br />
info@vanderkindere.com<br />
w w w . v a n d e r k i n d e r e . c o m<br />
69
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
€ 35.100<br />
Harry Bertoia, Gong, 1960, sculptuur<br />
uit gepatineerd brons, hout en staal,<br />
80 x 87,5 cm. Piasa, 19-01. © Piasa.<br />
€ 9.377<br />
Paul Delvaux, Allée des marronniers, 1926, aquarel, 63,5 x 47,5 cm.<br />
Soudant, 23-01. © Soudant.<br />
€ 55.000<br />
Ensor, Verstrengelde monstruoisiteiten, gekleurd<br />
krijt op papier over afdruk in inkt, 18 x 27<br />
cm. Amberes, 24-01. © Amberes.<br />
18e-eeuwse kast passeren, ook<br />
wel bekend als een ‘sauteuse’. De<br />
houten kast met marmeren blad<br />
in Lodewijk XVI-stijl behaalde<br />
€ 14.500. Een grote porseleinen<br />
vaas met een blauw-wit decor<br />
van vogels uit het begin van de<br />
achttiende eeuw werd geveild<br />
voor € 8.500. Een harnas van een<br />
samoerai tot slot, van het type<br />
‘Okegawa nimaido gusoku,tetsu<br />
urushi-nuri’, deed het goed. De<br />
19e-eeuwse set met bijhorende<br />
leren transportkist ving een bod<br />
van € 9.800.<br />
Harry Bertoia<br />
bij PIASA<br />
PIASA kan tevreden terugkijken<br />
op de designveiling in Brussel<br />
op 19-01. De mooiste resultaten<br />
waren onder meer weggelegd<br />
voor de vier tabouretstoeltjes<br />
van Pierre Jeanneret (1896-<br />
1967), gemaakt uit teakhout<br />
en rotan op de zittingen en<br />
ontworpen ca. 1960. De richtprijs<br />
bedroeg € 6.500-8.500, maar<br />
het hoogste bod was er één<br />
van € 26.000 . Een set van twee<br />
lage Costela-stoelen van het<br />
Braziliaanse duo Carlo Hauner<br />
(1927-1997) en Martin Eisler<br />
(1913-1977), ontworpen rond<br />
1965, deed het met een bod<br />
van € 23.350 heel wat beter<br />
dan de richtprijs van € 5.000-<br />
7.000. Harry Bertoia (1915-1978)<br />
was een Italiaans-Amerikaanse<br />
ontwerper, wiens Diamond<br />
Chair, geproduceerd door<br />
Knoll, zo’n groot commercieel<br />
succes werd dat hij zich na zijn<br />
35e uitsluitend op sculpturen<br />
kon beginnen toeleggen. Hij<br />
was gespecialiseerd in ‘sound<br />
sculptures’ uit metaal en<br />
hout, die een bepaald geluid<br />
voortbrachten. Zijn Gong uit<br />
1960 behaalde de richtprijs met<br />
een bod van € 35.000. Een juten<br />
tapijt, geweven in Guatemala<br />
naar een ontwerp van de<br />
kunstenaar Alexander Calder<br />
(1898-1976), werd verrassend duur<br />
verkocht. Van een richtprijs van<br />
€ 15.000-20.000 ging het tapijt<br />
naar een resultaat van € 58.500.<br />
Tot slot verscheen van de Belg<br />
Ado Chale (°1928) een lage tafel<br />
ontworpen in 2000, bedekt met<br />
een mozaïek van hematiet, hars<br />
en gelakt staal. De tafel werd<br />
geveild voor € 52.000 (richtprijs:<br />
€ 40.000-60.000).<br />
Paul Delvaux<br />
bij Soudant<br />
Een aquarel van Paul Delvaux<br />
(1897-1994) uit 1926 met een<br />
boslandschap werd geveild<br />
door Soudant op 23 januari.<br />
Het werk haalde een bod van<br />
€ 9.377 (richtprijs: € 5.000-<br />
6.000). De grote verrassing<br />
van de veiling kwam van<br />
een Weense kast uit ca. 1860<br />
in renaissancestijl, versierd<br />
met talrijke geëmailleerde<br />
platen beschilderd met<br />
neoklassieke onderwerpen<br />
in pasteltinten. Rozetten<br />
en geëmailleerde bronzen<br />
ornamenten in de stijl van<br />
de 16e eeuw accentueren<br />
het werk. Dit meubel is<br />
afkomstig uit een provinciaal<br />
kasteel in Wallonië. De<br />
familiegeschiedenis vertelt ons<br />
dat het pand tijdens de Tweede<br />
Wereldoorlog door het Duitse<br />
leger werd bezet. Een soldaat<br />
zou uit woede de versieringen<br />
opzettelijk met zijn bajonet<br />
hebben beschadigd. De te<br />
restaureren kast had een<br />
richtprijs van € 3.000-4.000<br />
maar werd geveild voor<br />
€ 30.002. Twee portretten met<br />
hondenkoppen van Thierry<br />
Poncelet (°1946) werden<br />
geveild, voor € 6.002 en € 5.252<br />
respectievelijk. Van Anna De<br />
Weert (1867-1950), de Gentse<br />
luministe en leerlinge van Émile<br />
Claus, werd een schilderij met<br />
een gevel bedekt door blauwe<br />
regen geveild. Het werk uit<br />
1912 werd afgehamerd voor<br />
€ 18.752, onder de richtprijs van<br />
€ 20.000-30.000.<br />
Amberes veilt<br />
Antwerpse kunst<br />
Op 24 januari veilde Amberes<br />
een krijttekening van Ensor,<br />
met als titel Verstrengelde<br />
monstruoisiteiten. Het werk<br />
had een richtprijs van € 20.000-<br />
30.000 maar klokte af op<br />
€ 55.000. Een schilderij op papier<br />
van Léon Spilliaert behaalde<br />
met een bod van € 56.000 een<br />
gelijkaardig bedrag. Van Eugeen<br />
Van Mieghem (1875-1930), die<br />
geboren werd in het hartje van<br />
de oude haven van Antwerpen<br />
als zoon van Henri Van Mieghem,<br />
een scheepsbevrachter, was het<br />
schilderij Twee Havenboefjes<br />
in de aanbieding. Geschat op<br />
€ 6.000-8.000 ging het doek<br />
onder de hamer voor € 19.000.<br />
Een groot werk van de nog<br />
steeds actieve Antwerpse<br />
kunstenaar Fred Bervoets<br />
(°1942) uit 2013 zorgde voor<br />
een verrassing toen het voor<br />
€ 9.300 geveild werd (richtprijs:<br />
€ 1.500-2.000). Een doek op<br />
groot formaat van een andere<br />
Antwerpse schilder, Louis De<br />
Maeyer (1903-1981), getiteld<br />
Naakte personages, had een<br />
richtprijs van € 800-1.200 maar<br />
werd gehamerd voor € 3.400.<br />
Een paar dekselvazen van Sévres<br />
ten slotte, met medaillons met<br />
70
Venator & Hanstein<br />
Book and Print Auctions<br />
LENTEVEILINGEN <strong>2022</strong><br />
24 MAART<br />
MODERNE GEÏLLUSTREERDE BOEKEN<br />
COLL. WERNER FLOSS<br />
25 MAART<br />
BOEKEN MANUSCRIPTEN<br />
AUTOGRAFEN OUDE GRAFIEK<br />
26 MAART<br />
MODERNE GRAFIEK<br />
HEDENDAAGSE GRAFIEK<br />
M. Toesca. Six contes fantastiques. 1953.<br />
Met 6 grafieken van Pablo Picasso.<br />
Cäcilienstrasse 48 · 50667 Keulen · Tel. Brussel 02-514 05 86 · venator@lempertz.com · www.venator-hanstein.de<br />
AAA-March22-V&H-dutch.indd 1 02.02.22 15:49<br />
MODERN<br />
CLASSIC<br />
KIJKDAGEN<br />
24 - 28 MAART<br />
VEILINGEN<br />
29 - 31 MAART<br />
SCHILDERIJEN XVII-XX<br />
SCULPTUREN<br />
DESIGN<br />
STRIPS<br />
WERK OP PAPIER & EDITIES<br />
I II III IV<br />
I Pieter I Van Der Hulst (1570-1626) € 6000 - 8000<br />
II Victor Vasarely (1906-1997) € 12000 - 15000<br />
III Sasha Stone (1895-1940) € 40000 - 50000<br />
IV Arne Jacobsen (1902-1971) / Fritz Hansen € 3000 - 4000 LIVE.BERNAERTS.EU<br />
VEILINGHUIS BERNAERTS<br />
Verlatstraat 18<br />
2000 Antwerpen<br />
www.bernaerts.be
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
€ 6.500<br />
Baule-aap, Ivoorkust, houd,<br />
hoogte: 70 cm. Native Auctions,<br />
29-01. © Native Auctions.<br />
RICHTPRIJS: € 8.000-10.000<br />
Neogotische preekstoel in witsteen, afkomstig uit de kerk van Tessenderlo.<br />
Infinitas, 28 t/m 06-03. © Infinitas.<br />
RICHTPRIJS: € 2.000 - 4.000<br />
Een paar vierkante Chinese Qianjiang Cai-vazen<br />
met landschappen en onsterfelijken, 19e/20e<br />
eeuw. Coronari Auctions, 09 t/m 11-03.<br />
© Coronari Auctions.<br />
decor van minnende paren en<br />
landschap op koningsblauwe<br />
fond met goud gehoogd en<br />
verguld koperen montuur,<br />
vond een nieuwe eigenaar voor<br />
€ 5.800 (richtprijs: € 1.000-1.500).<br />
Afrikaanse beelden<br />
bij Native Auctions<br />
Bij Native Auctions konden<br />
ze tijdens de veiling van<br />
Afrikaanse kunst uit een<br />
Spaanse privécollectie op 29<br />
januari enkele hoogvliegers<br />
noteren. Vooral Congo, Nigeria,<br />
Ivoorkust en Gabon waren<br />
goed vertegenwoordigd. De<br />
Chokwe-kruk bijvoorbeeld, van<br />
Angolese afkomst. De richtprijs<br />
bedroeg € 5.000-6.000 maar<br />
het hoogste bod was er één van<br />
€ 41.000. Een rechtopstaande<br />
Chokwe-figuur kon op een<br />
bod van € 23.500 rekenen. Een<br />
zittend, gepigmenteerde figuur<br />
uit Congo behaalde € 15.500<br />
(richtprijs € 3.000-4.000). Een<br />
Bobo-masker, afkomstig uit<br />
Burkina Faso, werd gekocht voor<br />
€ 7.250. Een zittende Lubakomdrager<br />
uit Congohad een<br />
prijskaartje van € 2.000-3.000<br />
maar kon een bod van € 7.500<br />
versieren. Een rechtopstaande<br />
Baule-aap uit Ivoorkust van<br />
70 cm hoog ving een bod van<br />
€ 6.500 terwijl net iets meer,<br />
€ 6.750, was weggelegd voor een<br />
gepigmenteerde Tsogho-figuur<br />
uit Gabon. Ten slotte maken we<br />
nog melding van een staande<br />
Mumuye-figuur uit Nigeria, goed<br />
voor een bod van € 4.200.<br />
KOMENDE<br />
Bijzondere<br />
preekstoel bij<br />
Infinitas<br />
Tijdens de online veiling<br />
Medussa Collectie deel III die<br />
loopt van 28-02 tot 06-03 wordt<br />
net als bij deel I en II een variatie<br />
van antiek, buitengewone (tuin)<br />
decoratie en architecturaal<br />
antiek (deuren, schouwen en<br />
bouwmaterialen) aangeboden.<br />
Daarnaast komt er een ruim<br />
assortiment tribale kunst aan<br />
bod met voornamelijk Afrikaanse<br />
stukken. Kijkdagen en afhalingen<br />
steeds op donderdag en<br />
zaterdag. Meer info op www.<br />
infinitas-antiques.com.<br />
Eyecatchers<br />
bij de vleet bij<br />
Coronari Auctions<br />
Tijdens de eerste voorjaarsveiling<br />
op woensdag 9, donderdag<br />
10 en vrijdag 11 maart trekt het<br />
Gentse veilinghuis Coronari<br />
Auctions uitgebreid de kaart van<br />
de Aziatische en de Europese<br />
kunst. Binnen het Aziatische luik<br />
valt in eerste instantie een paar<br />
vierkante Chinese Qianjiang<br />
Cai-vazen met landschappen<br />
en onsterfelijken op. Menig<br />
verzamelaar zal zich verder laten<br />
verleiden door het kwalitatieve<br />
aanbod famille rose, verte en<br />
Qianjiang Cai-vazen. Onder<br />
meer een ‘Hua Mulan’-vaas zal<br />
menig harten sneller doen slaan.<br />
Een paar Kangxi-wijnkannen met<br />
floraal decor zal ongetwijfeld<br />
goed in de smaak vallen. Verder<br />
trekt het uitzonderlijke aanbod<br />
Chinese bronzen de aandacht.<br />
Binnen deze categorie zal een<br />
imposante wierookbrander<br />
met Qianlong-merk de harten<br />
sneller doen slaan. Tot slot kan<br />
ook de hoogwaardige Japanse<br />
en andere Aziatische kunst<br />
niet onvermeld blijven, met<br />
onder meer een grote Thaise<br />
verguld en gelakt bronzen<br />
figuur van Boeddha op een<br />
lotustroon, Rattanakosin. Het<br />
Europese aanbod moet voor<br />
bovenstaande kunstvoorwerpen<br />
en antiquiteiten allerminst<br />
onderdoen. Allereerst trekt<br />
het uitzonderlijk aanbod oude<br />
meesters de aandacht. Naast<br />
talrijke 17e-eeuwse schilderijen<br />
uit de Antwerpse school kan<br />
een 16e-eeuwse ‘Maria Lactans’<br />
en een ‘Noli me tangere’ geen<br />
liefhebber onberoerd laten.<br />
Voor wie eerder moderne kunst<br />
genegen is, dienen onder meer<br />
een abstracte compositie van<br />
Guy Vandenbranden (1926-2014),<br />
een liggend naakt, houtskool op<br />
papier, van Constant Permeke<br />
(1886-1952) en een zevendelige<br />
suite van Pierre Alechinsky (°1927)<br />
benadrukt te worden, evenals<br />
werken van Roger Raveel, Paul<br />
Delvaux en René Magritte. Voor<br />
de liefhebbers van klokken<br />
vermelden we graag enkele<br />
indrukwekkende Franse bronzen<br />
schouwgarnituren. Minnaars van<br />
Europese keramiek, meubilair,<br />
oude boeken, iconen, tapijten<br />
en zilverwerk hoeven evenmin<br />
op hun honger te blijven zitten,<br />
met last but not least een mooi<br />
paar 18e-eeuwse Gentse zilveren<br />
kandelaars.<br />
Spilliaert<br />
bij De Vuyst<br />
De veiling van 12 maart bij De<br />
Vuyst heeft heel wat in petto. De<br />
catalogus omvat prachtige werken<br />
van enkele van de boegbeelden<br />
van het fauvisme in Brabant.<br />
Een vroeg werk is het magnifieke<br />
Vrouw voor een spiegel (1917) in<br />
zachtroze tinten van Jos Albert.<br />
Van Rik Wouters is er L’allée rose<br />
(ca. 1912), zijn wonderlijke impres-<br />
72
Rembrandt Harmensz. van Rijn (1606-1669),<br />
Jan Uytenbogaert, ets, vroege afdruk, 25 x 21 cm.<br />
Taxatie € 12.000 – 18.000<br />
KUNST- EN ANTIEKVEILING<br />
4 t/m 18 MEI <strong>2022</strong><br />
KIJKDAGEN<br />
woensdag 27 april t/m zondag 1 mei van 10.00-17.00 uur<br />
INBRENG MOGELIJK TOT 16 MAART<br />
Johann von Stein (1896-1965), geëmailleerd<br />
reclamebord voor de Rotterdamse Lloyd van het schip<br />
de Baloeran, 1931. Taxatie € 60.000 – 80.000<br />
Platina en 18krt. gouden armband. bruto 25,7 gr.,<br />
lengte 17 cm., totaal aan diamant ca. 6,80ct.<br />
Taxatie € 8.000 – 10.000<br />
China, famille rose porseleinen ‘feniks’ kom,<br />
vroeg 20e eeuw.<br />
Taxatie € 400 – 600<br />
Jef Diederen (1920-2009),<br />
‘Begin van de avond’, doek, 1990,<br />
186 x 84 cm.<br />
Taxatie € 1.000 – 2.000<br />
Gerrit Rietveld (1888-1964), rood blauwe stoel, ontwerp 1918.<br />
Uitvoering G.A. v. d. Groenekan, ‘80 jaren. Gemerkt met brandmerk<br />
en signatuur van G.A. v.d. Groenekan en een annotatie<br />
‘voor de familie Brouwer’. Taxatie € 3.000 – 5.000<br />
Veilinggebouw De Zwaan - Keizersgracht 474 b/d Leidsestraat - 1017 EG Amsterdam - Telefoon: 020-6220447 - www.dezwaan.nl - info@dezwaan.nl<br />
Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 9.00-17.00 uur<br />
Gerrit Rietveld (1888-1964), Steltman stoel, ontwerp<br />
1963. Uitvoering G.A. van de Groenekan, ’80 jaren.<br />
Taxatie € 4.000 – 6.000<br />
VEILING 25 - 26 maart, 13u<br />
VEILING OP 22 MAART<br />
EXPO: VAN 14 TOT 17 MAART OP AFSPRAAK<br />
18, 19 EN 20 MAART VAN 10 TOT 18 U<br />
E.Claus<br />
F. Jespers 1927<br />
J. Moeschal G. Lemmen<br />
Kijkdagen: 14 - 23 maart<br />
Wolstraat 19/2 · 1000 Brussel<br />
info@arenbergauctions.com<br />
+32 (0) 2 544 10 55<br />
MODERNE EN HEDENDAAGSE KUNST<br />
OUDE MEESTERS, AZIATISCHE KUNST EN VERZAMELOBJECTEN<br />
Tel +32 2 511 53 24<br />
info@ba-auctions.com – www.ba-auctions.com<br />
Ernest Allardstr. 7/9, ZAVEL – 1000 Brussel
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
RICHTPRIJS: € 120.000-180.000<br />
Raoul De Keyser, Kalklijn in diagonaal, 1972,<br />
aquarel. De Vuyst, 12-03. © De Vuyst.<br />
RICHTPRIJS: € 10.000-15.000<br />
Andy Warhol, Stiched photographs, 1987. Damien Voglaire,<br />
12-03. © Voglaire.<br />
RICHTPRIJS: € 600-800<br />
De persoonlijke presse-papier van George<br />
Peltzer met berenversiering, Rusland, verguld<br />
brons. Soudant, 13-03. © Soudant.<br />
sie van een Brussels parkzicht. Bij<br />
de Antwerpenaar Floris Jespers<br />
is de uitvoering iets naturalistischer<br />
in Model met groene<br />
jurk (1916). Van de Oostendse<br />
grootmeester Spilliaert worden<br />
verschillende wonderlijke werken<br />
aangeboden op deze veiling. Er<br />
zijn mysterieuze strandtaferelen<br />
zoals Vissersvrouw en kind<br />
op de kaai, op de rug gezien<br />
(1909), een schilderij Meisjes op<br />
het strand (1923) uit de korte<br />
periode dat hij op doek werkte.<br />
Een minder bekende kant van<br />
Spilliaert is de humor die hij af<br />
en toe in zijn werken bracht. Een<br />
mooi voorbeeld is De verdrinking<br />
(1904). Frans Masereel trekt ons<br />
mee in het bonte nachtleven<br />
van de grootstad, gehuld in een<br />
feeërieke waas. Met zijn expressieve<br />
stijl brengt Frans Masereel<br />
de bruisende jaren ’20 tot leven<br />
in Le trottoir (1926), en van Jean<br />
Brusselmans is er onder meer<br />
het zicht op Dilbeek (1929) en het<br />
bijzondere portret Zittende jonge<br />
vrouw (1946). De oogst (1932) is<br />
een monumentaal schilderij van<br />
Constant Permeke waarin hij het<br />
harde boerenleven haast tastbaar<br />
maakt. Van Gustave De Smet<br />
zijn er meerdere belangrijke<br />
werken. De plezierboot (1925) is<br />
één van de belangrijkste werken<br />
op deze veiling. Komen nog aan<br />
bod: Pierre Alechinsky, Arman,<br />
Pablo Atchugarry, Bram Bogart,<br />
Georges Braque, César, Emile<br />
Claus, César De Cock, Raoul De<br />
Keyser, Paul Delvaux, Niki de<br />
Saint Phalle, Jan Fabre, Jean-<br />
Michel Folon, Modest Huys, Floris<br />
Jespers, Oscar Jespers, Roy Lichtenstein,<br />
Walter Leblanc, George<br />
Minne, Panamarenko, Constant<br />
Permeke, Arnaldo Pomodoro,<br />
Roger Raveel, Edgard Tytgat, Frits<br />
Van den Berghe, Théo Van Rysselberghe,<br />
Jef Verheyen, Maurice<br />
Wyckaert en vele anderen.<br />
Een Warhol bij<br />
Damien Voglaire<br />
Een ensemble van vier Stiched<br />
photographs van Andy Warhol<br />
is één van de hoofdloten op de<br />
veiling van 12 maart bij Damien<br />
Voglaire (vroeger Ferraton), in<br />
Brussel. Deze gestencilde foto’s<br />
waren deel van de laatste tentoonstelling<br />
die de kunstenaar<br />
tijdens zijn leven kreeg, in 1987.<br />
Het zijn zeldzame en uniek stukken,<br />
gedateerd en gesigneerd.<br />
Dan is er een grote gouache<br />
van Gérard Schneider uit 1964,<br />
twee monochrome werken van<br />
Francis Dusepulchre en een zeer<br />
grote en mooie Emile Salkin,<br />
Gele vrachtwagen uit 1975. Pierre<br />
Restany verklaarde op de retrospectieve<br />
van de schilder in het<br />
PMMK in Oostende in 2002 dat<br />
Salkin ongetwijfeld de eerste Pop<br />
Art-kunstenaar was, zo enthousiast<br />
was hij over zijn Circulations<br />
uit 1957. Er is ook een prachtig<br />
olieverfschilderij van André<br />
Beullens, Lignes d’or XIX (1967),<br />
een olieverfschilderij van Marthe<br />
Wéry en twee schilderijen van Pal<br />
Horvath, olieverf en gouache.<br />
Niet minder dan zes schilderijen<br />
van Yves Zurstrassen worden<br />
aangeboden, waaronder één uit<br />
1985. Er zijn ook verschillende<br />
schilderijen van John Cluysenaar,<br />
een avant-garde schilder<br />
en één van de pioniers van de<br />
lyrische abstractie in <strong>België</strong> in de<br />
vroege jaren 1940, een gouache<br />
van Zoran Music en een mooie<br />
groep werken van Lionel Vinche,<br />
waaronder een reeks abstracte<br />
olieverfschilderijen en een grote<br />
triptiek getiteld La main et le<br />
soleil (1968), perfect voor de<br />
komst van de lente. Tenslotte zijn<br />
er twee schilderijen van Robert<br />
Giron, Au café (1923) en Nu<br />
sortant du bain. Het werk van<br />
Robert Giron, een vrij onbekende<br />
en weinig productieve schilder,<br />
is gedurende een korte periode<br />
verspreid. Samen met zijn vriend<br />
Paul Delvaux exposeerde hij in de<br />
Galerie Robert Giroux in 1923 en<br />
vervolgens in de Galerie Royale<br />
in 1925. Tien jaar lang kwamen<br />
zij elke maandag bijeen om<br />
hun werk te vergelijken, voordat<br />
Robert Giron directeur van het<br />
Paleis voor Schone Kunsten werd<br />
en het internationaal begon te<br />
promoten.<br />
De familie<br />
Peltzer Soudant<br />
De veiling van 13 maart bij<br />
Salle Soudant in Gerpinnes,<br />
omvat 400 loten met prachtige<br />
provenances, met name uit<br />
de nalatenschap van Jacques<br />
Peltzer, zoon van gravin Hélène<br />
de Breteuil en kleinzoon via zijn<br />
moeder van prinses Chavchavadze,<br />
née Ridgway. Zijn vader was<br />
de beroemde industrieel George<br />
Peltzer. De verkoop begint met<br />
prachtige meubels en voorwerpen<br />
uit de collecties van deze<br />
illustere familie, het Château<br />
Breteuil, het Château Peltzer, een<br />
privé-woning in de Rue de Bellechasse<br />
in Parijs en het Palazzo<br />
Polignac in Venetië. De tweede<br />
veiling in maart, op de 29e, zal<br />
gewijd zijn aan prestigieuze poppen.<br />
Het is de verzameling van<br />
Madame Dumont-Delvillé, die<br />
zeldzame poppen heeft bijeengebracht,<br />
waaronder Jumeau-,<br />
Bru- en Duitse karakterpoppen.<br />
Ongeveer 230 loten zullen worden<br />
aangeboden, getaxeerd en<br />
beschreven door de Parijse deskundige<br />
Jean Claude Cazenave.<br />
74
Kinderbed, Napels, 18e eeuw, terracotta en houtsnijwerk. Vanderkindere,<br />
15 & 16-03. © Vanderkindere.<br />
Een Napolitaans<br />
kinderbedje bij<br />
Vanderkindere<br />
Een zeldzaam Napolitaans kinderbedje<br />
zal in het middelpunt<br />
van de belangstelling staan op<br />
de gecatalogiseerde veiling van<br />
15 en 16 maart, georganiseerd<br />
door Vanderkindere. Het bedje<br />
stamt uit de 18e eeuw en bevat<br />
een vijftiental engelen en tussen<br />
90 en 100 polychrome terracotta<br />
versieringen (waarvan twee in<br />
hout gesneden) die figuren en<br />
dieren voorstellen. Het maakt<br />
deel uit van de ambachtelijke<br />
traditie van de Presepe<br />
Napoletano, die teruggaat tot de<br />
Middeleeuwen en in Napels tot<br />
op de dag van vandaag wordt<br />
uitgeoefend. Aanvankelijk waren<br />
deze bedjes gereserveerd voor<br />
kerken, die grote taferelen lieten<br />
maken, maar geleidelijk werden<br />
ze ook particulier bezit. De achttiende<br />
eeuw was de Gouden<br />
Eeuw van de wieg, die toen een<br />
volwaardige kunstwerk werd. Het<br />
aantal personages nam toe en de<br />
enscenering werd ronduit spectaculair,<br />
een perfecte aanleiding<br />
voor barokkunstenaars om de<br />
geboorte van het Christuskind<br />
luister bij te zetten. De Kerststal<br />
neemt nu nog maar een klein<br />
deel van de compositie in, vermengd<br />
met een overvloed aan<br />
personages die niet langer heilig<br />
zijn maar net realistisch weergegeven<br />
worden, vaak gekleed<br />
in kostuums, met terracotta gezichten,<br />
glazen ogen en beweegbare<br />
houten armen waarmee ze<br />
verschillende houdingen kunnen<br />
aannemen. Deze rage gaf aanleiding<br />
tot echte wedstrijden tussen<br />
kerken, gemeenten, burgers en<br />
aristocraten, die generaties van<br />
ambachtslieden in leven hielpen.<br />
Een 18e eeuwse kroniek meldt<br />
dat koning Karel III (1716-1788)<br />
zelf zijn vrije tijd doorbracht “met<br />
het maken van baksteentjes en<br />
het modelleren van de hutten,<br />
het bouwen van het verre<br />
landschap om de herders in te<br />
plaatsen”, terwijl koningin Marie-<br />
Amélie “de kleren weefde, naaide<br />
en borduurde.”<br />
Gustave De Smet<br />
Robert Indiana<br />
VEILING<br />
HEDENDAAGSE KUNST, MODERNE & OUDE MEESTERS<br />
Zaterdag 12 maart <strong>2022</strong> - 13u & 19u30<br />
Kijkdagen: 2 t.e.m. 9 maart - 10-19u<br />
Wenst u te verkopen?<br />
Contacteer Hervé Lescornez:+32 9 348 54 40<br />
of herve.lescornez@de-vuyst.com. Bezoek aan huis op afspraak.<br />
VEILING IN VOORBEREIDING<br />
21 mei <strong>2022</strong> - Inbreng tot 2 april<br />
Paul Delvaux<br />
Veilinghuis De Vuyst - Kerkstraat 22-54 - 9160 Lokeren (<strong>België</strong>) - +32 9 348 54 40 - info@de-vuyst.com - www.de-vuyst.com<br />
DEV_22_024_<strong>COLLECT</strong>_Februari<strong>2022</strong>_200x132_KL_NL.indd 1 26/01/<strong>2022</strong> 12:32<br />
75
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
RICHTPRIJS: € 30.000-50.000<br />
Toegeschreven aan Ambrosius Benson, drieluik met de Kruisiging, links het<br />
portret van Jean de Cruyninghe en Jacqueline de Bourgogne, rechts leden van<br />
de familie Van Der Hulst, Brugge, ca. 1549-1550, 182 x 88 cm (open), 122 x 88 cm<br />
(gesloten). Carlo Bonte, 15 t/m 17-03. © Carlo Bonte.<br />
RICHTPRIJS: € 9.000-14.000<br />
Toegeschreven aan Alexander Keirinx (1600-1652), de Zondeval, Antwerpen,<br />
olieverf op koper. Van De Wiele Auctions, 18-03. © Van De Wiele Auctions.<br />
Religieuze kunst bij<br />
Carlo Bonte<br />
Studie van Lentezang, Modest<br />
Huys, 1920. daarmee zet<br />
Carlo Bonte officieel het nieuwe<br />
seizoen in. Op deze voorjaarsveiling<br />
is er een verzameling Delfts<br />
aardewerk van topkwaliteit uit<br />
een Vlaamse collectie. Eén van<br />
de eyecatchers bij uitstek is de in<br />
exotische kleuren gedecoreerde<br />
papegaai, daterend van ca. 1770.<br />
Ten tweede is er de zeldzame<br />
18e-eeuwse reeks borden met als<br />
onderwerp de ‘twaalf maanden’,<br />
gemerkt ‘De Porceleyne Byl’.<br />
Voor de collectioneurs van Delft<br />
een absolute prioriteit om naar<br />
uit te kijken. Onze aandacht<br />
gaat daarnaast naar het Brugse<br />
altaartriptiek, toegeschreven aan<br />
Ambrosius Benson, ca. 1549-1550,<br />
met de voorstelling van de kruisiging<br />
van Christus op de berg<br />
van Golgotha, en op de zijluiken<br />
links de portretten van Jean de<br />
Cruyninghe en Jacqueline de<br />
Bourgogne, en rechts portretten<br />
van de familie Van Der Hulst.<br />
Een tweede belangrijk religieus<br />
werk is De heilige familie in een<br />
besloten hof of Hortus conclusus,<br />
uit de late 15e eeuw, een paneel<br />
voor persoonlijke devotie. De<br />
madonna is geheel weergeven<br />
volgens de Eyckiaanse traditie,<br />
met hoog voorhoofd, ovaal gezicht<br />
en golvende gouden haren.<br />
Erg mooie details zijn tevens de<br />
houtkrullen die onderaan rechts<br />
in beeld gebracht zijn. Er is een<br />
grote gelijkenis tussen de figuur<br />
van Jozef op het paneel bij Carlo<br />
Bonte, en diezelfde figuur op het<br />
Mérode-triptiek van de hand van<br />
Gerard David in het Metropolitan<br />
Museum te New York. De<br />
Vlaamse school is in deze veiling<br />
goed vertegenwoordigd, met<br />
onder meer een groot aantal<br />
grafische werken van James<br />
Ensor, waaronder de Guldensporenslag.<br />
Bij de moderne<br />
en hedendaagse kunst is de<br />
Belgische kunstenaar Philippe<br />
Vandenberg (1952-2009) goed<br />
vertegenwoordigd. Voor wat betreft<br />
de Aziatische kunst wijzen<br />
we op een zeldzame 18e-eeuwse<br />
vaas met brons en goud decor in<br />
Ming-stijl, uit de Qing-dynastie.<br />
De 18e-eeuwse Sino-Tibetaanse<br />
bronzen figuur van Yamantaka<br />
Vajrabhairava is eveneens een<br />
topper. En last but not least, geheel<br />
in lentesferen, kan uw tuin<br />
opgemonterd worden met een<br />
stoere stenen Hercules uit 1727,<br />
van de hand van de welbekende<br />
Brugse kunstenaar Hendrik<br />
Pulinx.<br />
Van de Wiele veilt<br />
Joannes Janssonius<br />
Op 18 maart wordt in de afdeling<br />
kunst een prachtig barok<br />
schilderij geveild met een voorstelling<br />
van de Zondeval. De<br />
figuren van Adam en Eva werden<br />
geschilderd in de stijl van Frans<br />
Francken II, terwijl het landschap<br />
kan toegeschreven worden aan<br />
Alexander Keirinx (1600-1652).<br />
De compositie lijkt sterk op een<br />
gelijkaardig werk dat nu in het<br />
Prado bewaard wordt (richtprijs:<br />
€ 9.000 - 12.000). Verder veel grafiek<br />
van Belgische kunstenaars<br />
als Masereel, Raveel, Rops, Rassenfosse,<br />
De Bruycker, Paul Delvaux…<br />
Er wordt ook belangstelling<br />
verwacht voor een originele<br />
tekening van Doudelet, uit de<br />
collectie van Paul Eeckhout. Ook<br />
is er internationaal werk van Dalí,<br />
Lucebert, Marinetti en Camille<br />
Bellanger. Op zaterdag is het<br />
kroonjuweel, een Stedenatlas van<br />
de Lage Landen door Joannes<br />
Janssonius uit 1657. Het exemplaar<br />
is volledig handgekleurd<br />
in de tijd (richtprijs: € 50.000-<br />
70.000). Joannes Janssonius was<br />
de opvolger van zijn schoonbroer<br />
Henricus Hondius. Voor zijn<br />
stedenboek gebruikte hij koperplaten<br />
van Braun en Hogenberg<br />
(Civitates orbis terrarum). Ook de<br />
plannen van Blaeu’s Tooneel der<br />
steden liet hij opnieuw graveren.<br />
Verder prachtige bijbels, atlassen,<br />
incunabelen, reisverhalen<br />
en humanistische drukken. Naar<br />
aanleiding van de voorjaarsveiling<br />
werd de website volledig<br />
vernieuwd.<br />
Belgische kunst<br />
in de kijker bij BA<br />
Auctions<br />
Verschillende belangrijke stukken<br />
uit privé-collecties zullen deel<br />
uitmaken van de veiling van<br />
BA Auctions op 22 maart. De<br />
catalogus omvat niet minder<br />
dan drie werken van Emile Claus,<br />
waaronder een meesterwerk,<br />
De appelboom, een nog<br />
onbeschreven olieverf op doek<br />
die rechtstreeks afkomstig is uit<br />
het atelier van de kunstenaar en<br />
nu in het bezit is van een nazaat<br />
van de kunstenaar, en De Leie<br />
te Sint-Martens-Latem onder<br />
de sneeuw. Eveneens van hoge<br />
kwaliteit en zeldzaam is een<br />
aquarel getiteld Venetië (1898)<br />
van Théo Van Rysselberghe.<br />
Georges Lemmen is ook<br />
goed vertegenwoordigd met<br />
drie werken, waaronder een<br />
76
VEILINGHUIS<br />
HET PAND<br />
HET VEILINGHUIS VAN DE WESTHOEK<br />
Antiekveiling<br />
zondag 27 maart om 14uur.<br />
Kijkdagen : za 19 t/m vrij 25 maart tussen 13u30 en 18uur.<br />
De veiling gaat door met publiek in de zaal.<br />
CONTACT<br />
28 & 29.03.22<br />
Schilderijen,<br />
meubelen &<br />
kunstobjecten<br />
Aziatische<br />
kunst<br />
Juwelen &<br />
horloges<br />
DUITSE school,<br />
rond 1535, atelier van<br />
Lucas CRANACH<br />
Ongelijke paren<br />
Tel 04 74 49 13 17<br />
info@veilinghuishetpand.be<br />
www.veilinghuishetpand.be<br />
KASTEELSTRAAT 8<br />
TE DIKSMUIDE<br />
Rodolphe de Maleingreau d’Hembise, rdm@haynault.be<br />
Bertrand Leleu, bl@haynault.be<br />
9, Stallestraat, 1180 Ukkel, 02 842 42 43<br />
Catalogus beschikbaar op www.haynault.be<br />
Kunst- en Antiekveiling I 11 t/m 14 maart <strong>2022</strong><br />
Komen o.m. onder de hamer: Bronzen en houten sculpturen (o.a. G. Eggen,<br />
C. Spronken, Sj. Jacobs, M. Moreau, H. Plé); Schilderkunst en Grafiek<br />
(o.a. Ch. Eyck, A.H. Gouwe, J. Roosenburg-Goudriaan, Oude meesters);<br />
Zilver; Juwelen (o.a. gouden tientjes, Rolex, Breitling); Keramiek en Glas;<br />
Aziatische en Etnische kunst; Art Nouveau/Art Deco/Vintage/Design (o.a.<br />
Artifort, Cassina, Flos); Meubilair; Religieuze kunst; Varia;<br />
Online veiling 28/02 - 6/03:<br />
infinitas-antiques.com<br />
the-saleroom.com<br />
lot-tissimo.com<br />
Prachtige rood marmeren met verguld bronzen mantelklok<br />
met twee zesarmige kandelaars, 19de eeuw, Raingo<br />
Frères Paris.<br />
Taxatie € 3.000 - € 5.000<br />
Charles Eyck, olieverf op doek,<br />
Bloemplukkende meisjes, ges.<br />
r.o., afm. 93 x 99 cm.<br />
Taxatie € 1.500 - € 3.000<br />
Uitzonderlijke handbeschilderde porseleinen dekselcoupe ‘Persepolis’,<br />
Hutschenreuther, vervaardigd ter ere van de stichting van<br />
het Perzische rijk door Cyrus de Grote, 1971, 51/100.<br />
Taxatie € 700 - € 1.200<br />
Aanvang<br />
Sluiting<br />
vr. 11 maart - 9.00 uur ma. 14 maart - 18.00 uur<br />
Kijkdagen van 11 t/m 14 maart<br />
Inbreng van goederen voor de juniveiling (t.t.v.<br />
Openingstijden:<br />
TEFAF Maastricht) mogelijk na afspraak. Bieden<br />
vr. 11 maart t/m<br />
kan tijdens de kijkdagen in de Bredestraat 23/23A<br />
zo. 13 maart 11.00 - 17.00 uur<br />
of via uw eigen computer.<br />
ma. 14 maart 11.00 - 18.00 uur<br />
(laatste veilingdag)<br />
Tot ziens in ons veilinghuis!<br />
Venduehuis Dickhaut B.V. I Bredestraat 23/23A<br />
Vintage Martinelli<br />
Luce ‘Serpente’ Vloerlamp,<br />
h. 120 cm.<br />
Taxatie € 600 - € 1.200<br />
SEDERT 1930<br />
www.veilingmaastricht.nl<br />
I 6211 HA Maastricht<br />
Tel 0031 43 321 30 95 I Fax 0031 43 325 93 84 I info@veilingmaastricht.nl<br />
Open donderdag en zaterdag<br />
Liersesteenweg 199 - 2220 Heist-op-den-Berg<br />
+32 470 85 69 17│www.infinitas-antiques.com│info@infinitas-antiques.com
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
Emile Claus, De appelboom, olieverf op doek,<br />
90 x 120 cm. BA Auctions, 20-03. © BA Auctions.<br />
Zicht op een deel van de collectie<br />
aangeboden door Cornette,<br />
20-03. © Cornette.<br />
RICHTPRIJS: € 150.000-250.000<br />
Anto Carte, De harlekijn met de viool,<br />
olieverf op doek, 95 x 75 cm. Horta,<br />
21 & 22-03. © Horta.<br />
prachtig Naakt, opgenomen<br />
in de catalogue raisonné<br />
van Olivier Bertrand. Twee<br />
olieverfschilderijen van Anna<br />
Boch, De Wandeling en Boten<br />
in Bandol, uit de collectie van<br />
de nazaten van de schilder, zijn<br />
opmerkelijk. Floris Jespers is<br />
aanwezig met een kubistische<br />
olie uit 1927 en een bijna abstract<br />
olieverfwerk uit 1950, eveneens<br />
van de familie van de schilder. De<br />
inhoud van een Brugse privéverzameling<br />
wordt eveneens<br />
geveild. De empirekunst<br />
wordt vertegenwoordigd door<br />
een aantal vergulde bronzen<br />
voorwerpen, kandelaars en<br />
een uitzonderlijke tafel met<br />
een centrale poot. Er zijn ook<br />
een aantal meubelstukken,<br />
waaronder een kleine in<br />
marqueterie uitgevoerde<br />
Lodewijk XV-ladenkast met<br />
prachtig verguld brons, een<br />
Franse Lodewijk XVI-ladenkast<br />
eveneens met marqueterie,<br />
en een polychrome Italiaanse<br />
ladenkast met drie rijen laden.<br />
Twee vitrinekasten uit het atelier<br />
Franck in Antwerpen, Chinees<br />
porselein en enkele stukken<br />
gesneden koraal vervolledigen<br />
het aanbod. Onder de moderne<br />
schilderijen en beeldhouwwerken<br />
uit het park van een Kortrijks<br />
kasteel bevinden zich iconische<br />
werken van Dodeigne, waaronder<br />
een stele in Soignies-steen en<br />
een vrouwelijke torso in marmer.<br />
Moeschal was met werken als<br />
ook goed vertegenwoordigd<br />
in dit park : waaronder Op<br />
de Heuvel en Driewegster.<br />
Tenslotte werden drie werken<br />
van Reinhoud aangekondigd,<br />
waaronder Twister (1963).<br />
Een privécollectie<br />
bij Cornette<br />
Het veilinghuis Cornette de<br />
Saint Cyr in Brussel veilt op 20<br />
maart een rijke en gevarieerde<br />
privé-collectie. De verzameling<br />
bestaat uit meubels, antieke<br />
en hedendaagse schilderijen,<br />
wetenschappelijke voorwerpen,<br />
antieke boeken en kunstwerken.<br />
Allemaal weerspiegelen ze<br />
het beeld weerspiegelen van<br />
een estheet die hield van<br />
verre beschavingen en die<br />
verschillende culturen en<br />
tijdperken wist te combineren<br />
in zijn appartement aan zee. De<br />
meeste werken zijn afkomstig<br />
van prestigieuze galeries en<br />
antiquairs, zoals Galerie Kugel,<br />
Galerie Flak en de boekhandelaar<br />
Alain Brieux in Parijs, of Galerie<br />
Germaine de Brabant, Galerie<br />
Philippe d’Arschot en Galerie<br />
Philippe Denys in Brussel. Eén<br />
van de hoogtepunten van de<br />
veiling is een schilderij van<br />
Robert Combas, getiteld Pan<br />
dans ta gueule de Gaulois. Het<br />
wordt geschat op € 60.000-<br />
80.000. De volgende dag, 21<br />
maart, is er een klassieke verkoop<br />
van meubelen, kunstvoorwerpen<br />
en curiosa, en van oude en<br />
moderne schilderijen.<br />
Anto Carte<br />
bij Horta<br />
Zoals u in dit nummer kan lezen<br />
staat de Bergense schilder<br />
Anto Carte (1886-1954) in de<br />
schijnwerpers, en zijn waarde<br />
blijft stijgen. Dat blijkt eens te<br />
meer dankzij de Harlekijn met<br />
viool die op de veiling van 21<br />
en 22 maart in de Horta Salle<br />
wordt aangeboden, met een<br />
richtprijs van € 150.000-250.000.<br />
Een ander interessant schilderij<br />
in deze veiling is Jonge vrouw<br />
in profiel met naakte rug door<br />
Fernand Toussaint, geschat op<br />
€ 12.000-15.000 euro. Naast<br />
enkele juwelen, met name een<br />
witgouden ring bezet met een<br />
Ceylon-saffier van +/- 21,85<br />
karaat, geschat op € 95.000-<br />
100.000, worden er meubels en<br />
kunstvoorwerpen aangeboden,<br />
evenals beeldhouwwerken,<br />
waaronder een donker<br />
gepatineerde bronzen<br />
Adelaarjager gesigneerd ‘Jef<br />
Lambeaux’ (richtprijs: € 8.000-<br />
12.000).<br />
Oude bijbels<br />
bij Arenberg<br />
In de sector van de oude tekeningen<br />
en schilderijen veilt<br />
Arenberg Auctions op 25 en 26-<br />
03 twee grote ‘singeries’: pentekeningen<br />
naar David II Teniers<br />
te dateren 1680/85 (richtprijs<br />
voor beide: € 2.000 - 3.000)<br />
en een paneel met Kruisiging<br />
in de traditie van Rogier van<br />
der Weyden (ca. 1480, Brabant),<br />
beschadigd maar in zijn<br />
oorspronkelijke vergulde lijst en<br />
zeer waarschijnlijk een overlever<br />
van de Beeldenstorm (richtprijs:<br />
€ 2.000 - 3.000). Bij de moderne<br />
tekeningen en prenten<br />
wordt onder meer een collectie<br />
prachtige Brusselse affiches uit<br />
de Belle Epoque en de Roaring<br />
78
RICHTPRIJS: € 2.000-3.000<br />
René Magritte, inkttekening in Chinese<br />
inkt voor Les Nécessités de la vie<br />
van Eluard. Arenberg Auctions,<br />
25 & 26-03. © Arenberg Auctions.<br />
RICHTPRIJS: € 300-500<br />
Antiek houten beeld ‘Sint Joris’, hoogte: 53 cm. Het Pand, 27-03.<br />
© Het Pand.<br />
RICHTPRIJS: € 4.000-6.000<br />
Franse school (omgeving van Jean Baptiste<br />
Jouvenet), 18e eeuw, La Déploration du<br />
Christ, olieverf op doek met voering,<br />
150,5 x 119,5 cm. Millon, 27-03. © Million.<br />
Twenties aangeboden en twee<br />
grote potloodschetsen van de<br />
hand van René Magritte (richtprijs:<br />
€ 8.000 en € 9.000). Een<br />
aantal moderne geïllustreerde<br />
uitgaven trekken de aandacht,<br />
zoals een keuze “kopexemplaren”<br />
gedrukt op luxepapieren<br />
en verrijkt met originele tekeningen<br />
uit de reeks La Flèche<br />
d’Or met o.a. Les Nécessités de<br />
la vie van Eluard met originele<br />
pentekening in Chinese inkt<br />
door René Magritte (richtprijs:<br />
€ 15.000) en Rencontre dans<br />
une église van Hellens met een<br />
grote gewassen pentekening<br />
van Paul Delvaux (richtprijs:<br />
€ 2.000). Ook een collectie<br />
surrealisme en drukken uit de<br />
verzameling van Périer-Thys<br />
worden aangeboden. Vullen de<br />
catalogus verder aan: een verzameling<br />
boeken over Afrika en<br />
voormalig Belgisch Congo, een<br />
reeks belangrijke incunabels of<br />
wiegedrukken, Bijbels waaronder<br />
een zeldzame Venetiaanse<br />
druk in de Tsjechische taal uit<br />
1506 (richtprijs: € 1.200), globes,<br />
astrolabia en wetenschappelijke<br />
instrumenten, oude en moderne<br />
manuscripten, archivalia en<br />
autografen, kaarten en atlassen.<br />
Voorjaarsveiling<br />
bij Het Pand<br />
Het PAND te Diksmuide organiseert<br />
op 27 maart een belangrijke<br />
voorjaarsveiling. Zoals steeds<br />
staat deze veiling garant voor onder<br />
meer een ruimer waaier aan<br />
waardevol religieus zilver, houten<br />
beelden, reliekhouders, twee<br />
grote neogotieke biechtstoelen<br />
en altaarattributen. Daarnaast<br />
is het uitkijken naar een mooi<br />
aanbod van burgerlijk antiek :<br />
bronzen en marmeren beelden,<br />
grote sokkels, belle-époque<br />
schrijfkoffertjes, Europees porselein,<br />
beeldengroepen in terra<br />
cotta, en nog veel meer. Verzamelobjecten<br />
zoals handtassen<br />
van Delvaux, een grote anatomische<br />
romp, kristal ‘Louis Leloup’,<br />
antieke sierkoffertjes, antieke<br />
devotionalia, kunstboeken en<br />
dergelijke sluiten de rij. Kortom,<br />
een streling voor het oog. De<br />
veilingen van Het Pand blijven<br />
doorgaan met publiek.<br />
Een Frans schilderij<br />
bij Millon<br />
Het hoogtepunt van de veiling<br />
op 27 maart in de Brusselse<br />
afdeling van veilinghuis Millon<br />
is een werk uit de entourage<br />
van de Franse schilder Jean-<br />
Baptiste Jouvenet (1644-1717),<br />
bekend als ‘le grand’. Hij was<br />
het beroemdste lid was van<br />
een kunstenaarsfamilie die<br />
vele schilders en beeldhouwers<br />
voortbracht. Jouvenet was in de<br />
eerste plaats een leerling van<br />
zijn vader, Laurent II (1609-<br />
81). In 1661 ging de jongeman,<br />
toen 17 jaar oud, naar Parijs en<br />
werd hij leerling van Charles<br />
Le Bruns (1619-1690). Hij stond<br />
hem onder meer bij om de<br />
belangrijke orders van Versailles<br />
uit te voeren. Hoewel hij nooit<br />
naar Italië ging, werd hij dankzij<br />
Le Brun geconfronteerd met<br />
de Italiaanse invloed. Over het<br />
geheel genomen was Jouvenet<br />
een van de beroemdste<br />
religieuze schilders van zijn tijd.<br />
Terwijl zijn vroege schilderijen<br />
nog gekenmerkt worden door<br />
de overheersende invloed van<br />
Nicolas Poussin (1594-1665),<br />
boeit vooral Peter Paul Rubens,<br />
van wie hij een van de grootste<br />
bewonderaars was, hem later. De<br />
kruisafname werd zo één van zijn<br />
favoriete thema’s. De Bewening<br />
van Christus, te zien in Brussel,<br />
kan vergeleken worden met dit<br />
zeer Rubeneske iconografische<br />
register. Het wordt geschat op<br />
€ 4.000-6.000.<br />
Rijk aanbod<br />
bij Haynault<br />
De veiling op 28 maart in<br />
Haynault biedt een mooie<br />
selectie van oude schilderijen,<br />
met in het bijzonder een paar<br />
panelen uit het atelier van Lucas<br />
Cranach, met twee koppels die<br />
de omkoopbare liefde illustreren,<br />
een zeer amusant onderwerp.<br />
Aan de ene kant een oudere<br />
dame met een jonge man, aan<br />
de andere kant een jonge vrouw<br />
vergezeld van een oudere man.<br />
Er is ook een mooi stel 18e-,<br />
19e- en 20e-eeuws zilverwerk.<br />
Liefhebbers van horloges zullen<br />
verschillende mooie klokken<br />
uit het begin van de 19e eeuw<br />
aantreffen en liefhebbers van art<br />
nouveau een mooie Daum-vaas<br />
met een meerlandschap. Let<br />
ten slotte op een ongebruikelijk<br />
79
Veilingen<br />
<strong>België</strong><br />
Atelier van Lucas Cranach, Oude verliefde<br />
vrouw en jonge man<br />
(een koppel), 34,5 x 25 cm. Haynault,<br />
28-03. © Haynault.<br />
lot: de volledige inhoud van<br />
het atelier van een Belgische<br />
kunstenaar, Henry Chantry,<br />
een getalenteerde aquarellist<br />
van wie niet minder dan 500<br />
werken in één slag van de<br />
hamer zullen worden verkocht.<br />
De volgende dag, 29 maart,<br />
wordt in de Aziatische veiling<br />
een aantrekkelijke collectie<br />
Kangxi-porselein gepresenteerd,<br />
waaronder een zeer mooie<br />
fontein, maar ook porselein van<br />
de Oost-Indische Compagnie<br />
voor de kenners en een aantal<br />
Japanse stukken uit dezelfde<br />
RICHTPRIJS: € 12.000-15.000<br />
Victor Vasarely (1906-1997), Saint Jean, 1948.<br />
Bernaerts, 29 t/m 31-03. © Bernaerts.<br />
collectie. Aan de sieradenkant<br />
sluiten we af met art decosieraden<br />
en een fijne selectie<br />
horloges.<br />
Modern vs. Classic<br />
bij Bernaerts<br />
Veilinghuis Bernaerts kijkt uit<br />
naar de lenteveiling van 29 t/m 31<br />
maart, waarbij de balans gevonden<br />
wordt tussen twee uitersten.<br />
Zo komen enerzijds 16e- en<br />
17e-eeuwse schilderijen en antiek<br />
aan bod, maar passeren ook<br />
werken van naoorlogs Belgisch<br />
en Europees talent de revue. Bij<br />
de klassieken halen we zo een<br />
typische dorpskermis van Pieter I<br />
Van der Hulst (actief tussen 1583-<br />
1628) aan (richtprijs: € 30.000-<br />
40.000), alsook een imposant<br />
weids landschap uit het atelier<br />
van Joos De Momper II (1564-<br />
1635) (richtprijs: € 20.000-25.000).<br />
Een verrassing kan schuilen in<br />
het bieden op een eerder zeldzaam<br />
bloemstilleven van Carel<br />
Borchaert Voet (1671-1743). In de<br />
sectie antiek noteren we Aziatische<br />
stukken, ooit afkomstig<br />
van Marc Michot en wordt een<br />
klein ensemble hoogwaardige<br />
kwaliteitsmeubelen gepresenteerd,<br />
ooit aangekocht bij Axel<br />
Vervoordt, met o.a. een Engelse<br />
Queen Anne-schrijftafel van ca.<br />
1720 (richtprijs: € 4.000-5.000).<br />
De avant-gardistische kunst<br />
wordt onder meer vertegenwoordigd<br />
door een uit 1922 daterend<br />
doek van Victor Servranckx,<br />
afkomstig uit de nabije familie<br />
van de artiest (richtprijs:<br />
€ 30.000-40.000). Later in de 20e<br />
eeuw treffen we een vroeg werk<br />
aan van de Frans-Hongaarse<br />
Victor Vasarely. Het kleine werk<br />
(op steen!) bevat een opdracht<br />
aan zijn boezemvriend-schilder<br />
Jean Deyrolle (richtprijs: € 12.000-<br />
15.000). De absolute blikvanger<br />
van de Werk op Papier-sessie<br />
is de 25 nus van Sasha Stone.<br />
Het is de eerste maal in meer<br />
dan 20 jaar dat er een volledig<br />
exemplaar op de markt komt.<br />
Het portfolio met 25 zwart-wit<br />
foto’s draagt bovendien ook nog<br />
een handgeschreven opdracht<br />
(richtprijs: € 40.000-50.000). Van<br />
geheel andere orde is Katsushika<br />
Hokusai’s (1760-1849) zwierige<br />
verbeelding van Hotei, met<br />
penseel in Oostindische inkt en<br />
aquarel, afkomstig uit de Parijse<br />
galerie Jeanette Ostier (richtprijs:<br />
€ 15.000-18.000). Ander werk op<br />
papier is er van o.a. Constant<br />
Permeke, Rachel Baes, Renaat<br />
Braem, Jacques Charlier naast<br />
werk van Guy Vandenbranden,<br />
David Claerbout en Patrick Van<br />
Caekenberg.<br />
KUNST- EN<br />
ANTIEKVEILINGEN<br />
JORDAENS NV<br />
VEILINGEN<br />
DINSDAG 29 EN WOENSDAG 30 MAART<br />
VANAF 19 UUR.<br />
KIJKDAGEN<br />
VRIJDAG 25 EN ZATERDAG 26 MAART<br />
VAN 10 TOT 17 UUR.<br />
Drabstraat 74 I 2640 Mortsel I info@jordaens.eu<br />
03 449 44 30 I Catalogi en livestream: www.jordaens.eu<br />
80
Chsée de St-Job n° 638 - 1180 Bxl Tel : 02/372 92 19 - salledeventesaintjob@gmail.com<br />
BOEKEN, HANDSCHRIFTEN, GRAFIEK & SCHILDERIJEN<br />
S.Dali<br />
SCHILDERIJEN, TEKENINGEN EN GRAFIEK<br />
o.a. Keirincx, Bellanger, Doudelet, Lucebert, Rops, Troost<br />
ATLASSEN o.a. BLAEU, JANSSONIUS & GUICCIARDINI<br />
BIJBELS, HANDSCHRIFTEN, REISVERHALEN,<br />
BIBLIOFILIE, INCUNABELEN & VROEGE DRUKKEN<br />
VEILING 18 & 19 MAART <strong>2022</strong><br />
Expo van 12 t.e.m. 17 maart<br />
Groeninge 34, 8000 Brugge Tel. +32 478 99 55 25<br />
auctions.vandewiele@proximus.be www.marcvandewiele.com<br />
E.Arnio / Asko<br />
J-C Farhi<br />
H: 161 cm<br />
AZIATISCHE, EUROPESE EN ISLAMITISCHE KUNST<br />
9-11 MAART <strong>2022</strong><br />
www.coronariauctions.com<br />
info@coronariauctions.com<br />
Untitled-1 3 09/02/<strong>2022</strong> 23:24<br />
81
Terug naar de Oriënt<br />
Gigantisch populair in de 19e eeuw, daarna totaal uit de mode en in de<br />
jaren zeventig zelfs bekritiseerd als paternalistisch propagandamiddel.<br />
Toch is oriëntalistische kunst de laatste jaren aan een stille comeback<br />
bezig. Steeds meer verzamelaars, vaak zelf afkomstig uit de afgebeelde<br />
streken, keren terug naar het exotische Oosten. Is er zoiets als een Belgisch<br />
oriëntalisme? En hoe kijken we in <strong>2022</strong> naar de chaotische soek en het<br />
broeierige badhuis?<br />
TEKST: CELINE DE GEEST<br />
Jean Portaels, Portret van een Jonge Noord-Afrikaanse, 1874, olieverf op doek. © Musée des Beaux-Arts de<br />
Charleroi.<br />
Onder oriëntalistische kunst<br />
worden doorgaans de westerse<br />
schilderijen verstaan die in<br />
de 19e eeuw het Midden-Oosten<br />
en Noord-Afrika verbeeldden. Deze<br />
schilderkunst was een specifiek specialisme<br />
binnen de academische kunstwereld in<br />
landen als Frankrijk, Engeland, Duitsland<br />
en <strong>België</strong>. Davy Depelchin, tegenwoordig<br />
curator 19e-eeuwse sculpturen bij de<br />
Koninklijke Musea voor Schone Kunsten<br />
van <strong>België</strong> (KMSKB) in Brussel, schreef een<br />
doctoraat over de oriëntalistische schilderkunst<br />
binnen de Belgische kunstgeschiedenis,<br />
maar zegt dat die afbakening<br />
eerder arbitrair is. “Of je nu op Belgische,<br />
Franse of Engelse kunstenaars focust: zoveel<br />
verschil is er niet”, vindt hij. “Oriëntalisme<br />
was een internationale beweging.<br />
Die begon in de literatuur en daarna is<br />
overgegaan op de muziek en de beeldende<br />
kunsten. Ook de architectuur en de populaire<br />
cultuur werd erdoor beïnvloed, van<br />
caféinterieurs tot decors van badhuizen<br />
en theaterzalen. De kunstenaars waren de<br />
pioniers, en de bourgeoisie volgde.”<br />
SPROOKJESLAND<br />
De schilderijen tonen ons doorgaans sfeervolle<br />
landschappen met een warm licht,<br />
gevuld met kleurrijke figuren in typische<br />
klederdracht, of net zonder, in het geval<br />
van de haremscènes. Vaak worden we meegenomen<br />
naar een zorgeloos luilekkerland<br />
en zien we het dagelijkse leven zoals het<br />
zich afspeelt op markten en in moskeeën.<br />
Eén van de eerste bekende oriëntalisten<br />
in de schilderkunst beeldde echter meer<br />
gewelddadige scènes af. Eugène Delacroix<br />
(1798-1863) brak door met tumultueuze taferelen<br />
zoals Het bloedbad van Chios (1824)<br />
en De dood van Sardanapalus (1827/1828),<br />
over de zelfmoord van de laatste koning<br />
van Assyrië. Daarna volgden harmonieuzere<br />
genretaferelen en werd Delacroix onder<br />
meer gevolgd door landgenoot Jean-Léon<br />
Gérôme, de Brit John Frederick Lewis, de<br />
Duitser Gustav Bauernfeind en de Oostenrijker<br />
Ludwig Deutsch.<br />
Bij ons is vooral Jean Portaels (1818-1895)<br />
belangrijk. “Hij was niet de allereerste Belg<br />
die zich met dat thema bezig hield, maar<br />
hij behoorde wel tot de pioniers”, vertelt<br />
82
'Tegenwoordig<br />
vind je Belgische<br />
oriëntalistische<br />
kunst in bijna alle<br />
binnenlandse musea'<br />
Depelchin. “Zijn rol is van belang omdat<br />
het oriëntalisme een constant gegeven in<br />
zijn kunstproductie is, maar ook omdat<br />
hij later uitgroeide tot misschien wel de<br />
belangrijkste lesgever in het Belgische<br />
kunstonderwijs tijdens de 19e eeuw. Er<br />
zijn weinig mensen die in die tijd niet via<br />
Portaels zijn gepasseerd. Dankzij hem<br />
zijn kunstenaars als Emile Wauters en<br />
Théo Van Rysselberghe naar Noord-Afrika<br />
gereisd. Hij had de Oriëntreis als vanzelfsprekend<br />
geïnstalleerd in de artistieke<br />
opleiding, net zoals voor de generaties<br />
daarvoor Italië een evidentie was geworden.<br />
In de jaren 1840 maakte Portaels zelf<br />
zijn eerste grote tocht en opende hij de<br />
ogen van de Belgische kunstwereld, waar<br />
dat thema toen nog weinig bekend was.<br />
Enkele van zijn werken bevinden zich<br />
vandaag in de collecties van de KMSKB Rudolf Ernst, In de Moskee, olieverf op paneel, 59 x 73 cm. © Christie’s. Geveild op 12-06-2018 voor € 586.792.<br />
in Brussel. De musea van Gent, Antwerpen,<br />
Brugge en Charleroi bezitten andere<br />
oriëntalistische werken, en sommige<br />
kleinere musea zoals het Charlier Museum<br />
in Brussel hebben een historisch gegroeide<br />
oriëntalistische collectie.”<br />
Eugène Girardet, De tamme gazelle, 1879, olieverf op doek, 95 x 130 cm. © Artcurial. Geveild op 30-12-2018<br />
voor € 300.400.<br />
OOST WEST, THUIS BEST<br />
De oriëntalisten schilderden vol bewondering<br />
wat ze zagen in het huidige Nabije<br />
Oosten, het Midden-Oosten en Noord-<br />
Afrika. Hun schilderijen waren onderdeel<br />
van een groeiende fascinatie voor verre<br />
streken, waarvan de gemiddelde Europeaan<br />
enkel kon dromen. Het schilderen zelf<br />
gebeurde meestal thuis, met behulp van<br />
foto’s en schetsen die ze hadden meegebracht.<br />
Zo poseerden voor Portaels’<br />
schilderijen van oriëntaalse dames, veelal<br />
westerse modellen. Anderen, de zogenaamde<br />
‘armchair orientalists’, kwamen<br />
zelf nooit in de landen die ze afbeeldden.<br />
Aan de historische correctheid van de<br />
83
Jean Portaels, Een karavaan in Syrië verrast door de samoen, 1874, olieverf op doek, 136,5 x 193 cm. © Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van <strong>België</strong>, Brussel.<br />
Foto: J. Geleyns - Art Photography.<br />
'Authentieke stukken uit de oosterse wereld<br />
worden vermengd met westerse kunst die<br />
met het echte Oosten weinig te maken heeft'<br />
oriëntalistische schilderijen kan dan ook<br />
getwijfeld worden.<br />
In 1978 publiceerde de Palestijns-Amerikaans<br />
literatuurwetenschapper Edward<br />
Saïd Orientalism, een vernietigende kritiek<br />
op de westerse perceptie van het Oosten,<br />
en met name de Arabische wereld. Hij beschreef<br />
hoe het westerse oriëntalisme van<br />
‘het Oosten’ of ‘de Oriënt’ een containerbegrip<br />
gemaakt had, hoe het een gigantisch<br />
en divers gebied reduceerde tot een aantal<br />
kwalijke stereotypen. De exotische fantasie<br />
die overbleef was volgens hem niet alleen<br />
een product van het westerse imperialisme<br />
in de 18e en 19e eeuw, het diende ook om<br />
het idee te ondersteunen dat het wWesten<br />
superieur was. Lijkt dat oordeel genoeg om<br />
het hele genre definitief naar de vergetel-<br />
heid te verwijzen, dan had men buiten de<br />
kunstmarkt gerekend. Al sinds 1998 organiseert<br />
het Londense veilinghuis Christie’s<br />
aparte ‘Orientalist’-veilingen. De andere<br />
Londense veilingsreuzen, Sotheby’s en Bonhams,<br />
richtten respectievelijk in 2012 en<br />
2020 gespecialiseerde departementen op.<br />
Ook Parijs was een oriëntalistisch centrum,<br />
met dank aan pionier Gros & Delettrez en<br />
Artcurial, dat in 2019 zelfs een gespecialiseerd<br />
filiaal in Marrakesh opende.<br />
Met prijzen die zelden boven het miljoen<br />
gaan worden er minder spectaculaire<br />
records gebroken dan bij de hedendaagse<br />
kunst, maar de markt wordt competitiever.<br />
Olivier Berman, directeur van het<br />
Orientalisme-departement bij Artcurial:<br />
“Er is bij de oriëntalistische kunst maar<br />
zeer weinig turnover. Werken met prijzen<br />
boven de honderdduizend euro worden<br />
verkocht aan rijke verzamelaars die ze<br />
daarna haast niet meer doorverkopen. Bij<br />
de hedendaagse kunst is het verloop vijf<br />
jaar, bij moderne kunst tien en bij oriëntalistische<br />
kunst is dat gemakkelijk 25 jaar.<br />
Er is daarom een heel klein aanbod voor<br />
een grote markt. In de laatste jaren is het<br />
publiek enorm globaal geworden. Twintig<br />
jaar geleden hadden wij enkel Europese<br />
klanten, vandaag hebben we er bijvoorbeeld<br />
ook Braziliaanse en Russische. Zij<br />
mengen graag alles door elkaar: een oriëntalistisch<br />
schilderij naast een hedendaags<br />
werk of een Afrikaans beeld.”<br />
ORIENTALIA<br />
Zowel Arne Everwijn, director-specialist<br />
19e-eeuwse Europese kunst bij Christie’s,<br />
als Claude Pienning, hoofd 19e-eeuwse<br />
Europese schilderijen bij Sotheby’s, liet<br />
onlangs optekenen dat de recente populariteit<br />
voor een groot deel te danken is aan<br />
particuliere en institutionele verzamelaars<br />
uit de islamitische wereld. De schilderijen<br />
84
'Saïd beschreef<br />
hoe het westerse<br />
oriëntalisme ‘het<br />
Oosten’ reduceerde<br />
tot een aantal kwalijke<br />
stereotypen'<br />
zouden zij zien als een ode aan de kleuren<br />
en de sfeer van hun cultuur, en als quasihistorische<br />
documenten. Ze willen graag<br />
een stukje erfgoed bemachtigen, want het<br />
islamitische edict tegen figuratieve beelden<br />
heeft ervoor gezorgd dat lokale kunstenaars<br />
geen soortgelijke scènes konden<br />
maken. “De recente populariteit van die<br />
kunst is een paradoxaal fenomeen”, merkt<br />
Depelchin op. “De eenzijdige, geconstrueerde<br />
weergave van de 19e-eeuwse oosterse<br />
wereld belet hedendaagse verzamelaars<br />
uit het Midden-Oosten niet die stukken<br />
aan te kopen. De heropleving begon eigenlijk<br />
al in de jaren tachtig, toen de eerste<br />
grote collecties zijn ontstaan. Dé referentie<br />
was de Najd Collection, die uiteindelijk<br />
in 2019 door Sotheby’s verkocht werd<br />
voor 33,5 miljoen pond. Daar zat een in<br />
het Midden-Oosten verankerde financieëringsgroep<br />
achter. Er zijn tegenwoordig<br />
verschillende belangrijke collectioneurs<br />
die internationaal spelen en naast Franse<br />
en Britse ook Belgische stukken hebben.<br />
Vaak gaat het over Libanezen, Marokkanen,<br />
Egyptenaren of Saoediërs.”<br />
De populariteit van oriëntalistische kunst<br />
gaat echter verder dan enkel 19e-eeuwse<br />
schilderijen. Depelchin: “In de praktijk zie<br />
je dat er in die veilingcategorie ook objecten<br />
belanden die daar strikt genomen niet<br />
thuishoren: typische oriëntaalse objecten<br />
zoals tabourettafeltjes en ingelegde geweren,<br />
maar bijvoorbeeld ook moskeelampen<br />
en Arabische geschriften en kohrans. Dat<br />
zijn allemaal ‘orientalia’. Eigenlijk gebeurt<br />
er bij de veilinghuizen hetzelfde als op de<br />
19e-eeuwse doeken: authentieke stukken<br />
uit de ambachtelijke oosterse wereld<br />
worden vermengd met westerse kunst die<br />
met het echte Oosten weinig te maken<br />
heeft. Uiteindelijk is dat nog steeds een<br />
soort doortrekken van een historische<br />
westerse projectie op wat het Oosten is.”<br />
Kijk maar naar de doeken van Rudolf Ernst<br />
(1854-1932). Zonder problemen plaatste<br />
de Frans-Oostenrijkse kunstenaar Syrische<br />
meubels, Ottomaanse klederdracht<br />
en Moorse architectuur in één decor. Wat<br />
telde waren het licht, de kleuren en de sfeer.<br />
BEZOEKEN<br />
Koninklijke Musea voor Schone Kunsten<br />
van <strong>België</strong><br />
Brussel<br />
Fine-arts-museum.be<br />
Artcurial<br />
Marrakesh<br />
Veiling Un Printemps Marocain<br />
28-05<br />
www.artcurial.com/fr/vente-a3913-un-printemps-marocain<br />
Théo Van Rysselberghe, Arabische fantasia, 1884, olieverf op doek, 170 x 300 cm. © Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van <strong>België</strong>, Brussel. Foto: J. Geleyns -<br />
Art Photography.<br />
85
Burgerveilingen:<br />
een vak apart<br />
Op burgerveilingen vind je<br />
doorgaans minder gezochte<br />
stukken dan op gecatalogeerde<br />
veilingen, en ook in grotere<br />
aantallen. De laatste jaren heeft<br />
de veilingsector ingrijpende<br />
veranderingen ondergaan, onder<br />
meer door de snelle ontwikkeling<br />
van online-veilingen. Toch is er nog<br />
een toekomst voor burgerveilingen,<br />
die soms voor de nodige<br />
verrassingen zorgen.<br />
TEKST: GILLES BECHET<br />
Burgerveiling is een wat oubollige<br />
term. Traditioneel ging het om<br />
de inboedel van grote familiewoningen<br />
die bij een nalatenschap<br />
onder de hamer ging. De veilingzaal die<br />
de boedelbeschrijving maakte, verkocht<br />
de beste stukken op een gecatalogeerde<br />
veiling, terwijl de rest werd aangeboden op<br />
een burgerveiling, waarbij de stukken vaak<br />
werden getoond op presenteerbladen of in<br />
dozen. Nogal wat kandidaat-kopers hoopten<br />
er iets interessants op de kop te tikken<br />
dat onopgemerkt was gebleven. “Het was<br />
een andere wereld. Men maakte de boedelbeschrijving<br />
van een woning waar twee<br />
of drie generaties in hadden gewoond en<br />
waaruit niets verdwenen was”, zegt Philip<br />
Serck, voorzitter van de Koninklijke Belgisch-Luxemburgse<br />
Kamer van Veilingzalen.<br />
“Smaken evolueren tegenwoordig veel<br />
sneller. Alles is nu anders: de klanten, de<br />
manier van wonen en ook van handeldrijven.<br />
Men neemt geen contact meer met<br />
ons op voor een volledige inboedel, maar<br />
voor enkele objecten waarvan de mensen<br />
meestal de waarde kennen.”<br />
Een van de meest ingrijpende veranderingen<br />
was natuurlijk de komst van de<br />
internethandel. Een deel van de veilingzalen<br />
ging hier geleidelijk aan in mee, maar<br />
tijdens de grote lockdown, waarbij fysieke<br />
aanwezigheid in de zaal onmogelijk was,<br />
Tafelstuk, Meissen, polychroom porselein, lengte 55 cm. © Elysée. Verkocht door Elysée op 13-12-2021 voor € 7.000 (richtprijs € 700-800).<br />
86
‘Dankzij een onlinezoekmachine<br />
kan<br />
iedereen ter wereld<br />
nu zien wat er in<br />
<strong>België</strong> te koop is’<br />
REGINALD DECOSTER<br />
Veilinghuis Béguinage<br />
‘De omzet van de burgerveilingen<br />
is drie keer zo groot als die van de<br />
gecatalogeerde veilingen’<br />
DIVERSE HUIZEN, DIVERSE MORES<br />
Veilinghuis Elysée, in Luik, houdt zijn gecatalogeerde<br />
veilingen op maandag en zijn<br />
burgerveilingen op dinsdag en woensdag.<br />
Directeur Christophe Fairon: “We hebben<br />
de oude benaming behouden, maar ze<br />
zijn alle gecatalogeerd. Alles wordt geïnkoos<br />
vrijwel iederéén voor die formule.<br />
Sommige zalen houden geen burgerveilingen,<br />
omdat dit niet strookt met hun profiel<br />
en ze de rentabiliteit te gering achten. Dat<br />
is onder meer zo voor Veilinghuis Horta.<br />
Vanderkindere, in Brussel, organiseert wel<br />
burgerveilingen, ongeveer elke anderhalve<br />
maand, afhankelijk van het aanbod. Die<br />
acht tot negen veilingen per jaar zijn goed<br />
voor een achtste van de totale omzet.<br />
“Tijdens de grote lockdown was het zelfs<br />
beter, omdat de mensen vaker aan hun<br />
computer zaten”, vertelt Stéphane Nicais,<br />
de directeur van het veilinghuis. “Verhou-<br />
CHRISTOPHE FAIRON<br />
Veilinghuis Elysée<br />
dingsgewijs werden er hogere bedragen<br />
neergeteld. Tegenwoordig is het weer<br />
wat rustiger. Er kunnen weer mensen<br />
in de zaal, en dat brengt minder op dan<br />
wanneer men enkel via het scherm kan<br />
bieden.”<br />
ventariseerd, opgemeten, beschreven en<br />
geschat. De mooiste stukken gaan onder<br />
de hamer op maandag. Het aantal lots is<br />
dan ook minder groot. Ik zou zeggen dat<br />
de omzet van de burgerveilingen drie keer<br />
zo groot is als die van de gecatalogeerde<br />
veilingen.” Bij het Brusselse veilinghuis<br />
Béguinage, gelegen in volkswijk De Marollen,<br />
zijn gecatalogeerde veilingen eerder<br />
uitzondering, al zijn ook daar, net als<br />
elders, alle veilingen gecatalogeerd. Op<br />
hun burgerveilingen kun je al een lot op<br />
de kop tikken voor tien euro. “Aangezien<br />
we bij een nalatenschap vaak een hele<br />
woning moeten leeghalen en we alles willen<br />
verkopen, doen we het zoals vroeger,<br />
met presenteerbladen vol kleine objecten”,<br />
vertelt Reginald Decoster.<br />
Het Antwerpse veilinghuis Amberes houdt<br />
iedere maandag een burgerveiling. Bieden<br />
gebeurt in de zaal, telefonisch of schriftelijk.<br />
Kopen via internet kan niet. Tijdens<br />
de grote lockdown lag alles er dus stil. De<br />
zowat achthonderd lots die er wekelijks<br />
onder de hamer gaan komen uit huizen en<br />
appartementen die worden leeggehaald<br />
bij een nalatenschap. De veilingen vinden<br />
plaats op traditionele wijze. De mooiste<br />
87
‘Wie iets verkoopt,<br />
mag zich niet<br />
vergissen in de<br />
authenticiteit, het<br />
tijdperk of de stijl.<br />
Is alles zonneklaar,<br />
dan kopen de mensen’<br />
STÉPHANE NICAIS<br />
Veilinghuis Vanderkindere<br />
objecten zijn bestemd voor gecatalogeerde<br />
veilingen. Die vinden vier of vijf keer per<br />
jaar plaats. Daar kan wél worden geboden<br />
via internet. “Online-veilingen hebben<br />
hun voor- en nadelen”, zegt vennoot Rik<br />
Dupain. “Het voordeel is dat de bedragen<br />
doorgaans hoger liggen en men overal ter<br />
wereld gezien wordt. Het nadeel is dat er<br />
extra werk nodig is voor de beschrijvingen<br />
en de beelden. De koper kan vóór de veiling<br />
wel bepaalde dingen controleren en<br />
onderzoek doen.” Amberes doet het goed<br />
met die formule zonder internet, omdat<br />
het huis bij iedere veiling internationale<br />
kandidaat-kopers over de vloer krijgt, aangelokt<br />
door specifieke objecten. Ze komen<br />
uit Oost-Europa, Frankrijk, Nederland en<br />
Duitsland.<br />
NIEUWE SNUFJES EN NOSTALGIE<br />
Het bieden via internet heeft de dynamiek<br />
van veilingen ingrijpend veranderd,<br />
en dus onvermijdelijk ook de band met<br />
het publiek. Nicais: “In een zaal zie je vrij<br />
snel of de mensen geïnteresseerd zijn. Als<br />
er beweging is, komt het veel sneller tot<br />
bieden. Voor een veilingmeester is dat<br />
stukken aangenamer. Uiteindelijk is een<br />
veiling ook een show. De mensen houden<br />
daarvan. Moet je een veiling leiden voor<br />
computerschermen, dan is dat niet meer<br />
hetzelfde beroep. Toen we na de veilingen<br />
met gesloten deuren weer mensen toelieten,<br />
gingen we van 70-80 naar 20-30 personen<br />
in de zaal. Dat is natuurlijk minder<br />
spannend. Misschien komt er straks weer<br />
meer volk, al is dat koffiedik kijken …”<br />
Ook de organisatie van veilingen heeft<br />
een grondige facelift ondergaan, en in<br />
zekere zin ook een rationalisering. Op<br />
traditionele veilingen werden de objecten<br />
gerangschikt volgens de volgorde waarin<br />
ze werden gepresenteerd, met altijd een<br />
risico op breuk of beschadiging. Er kwam<br />
ook personeel bij te pas. Om onnodige<br />
manipulaties te vermijden verplaatst de<br />
veilingmeester bij Amberes zich: hij of zij<br />
neemt een object op waar het gepresenteerd<br />
is, om dan verder te gaan naar het<br />
volgende.<br />
Christophe Fairon van veilinghuis Elysée<br />
is vast van plan veilingen te blijven houden<br />
in de zaal, en zeker niet alleen uit<br />
nostalgie: “Voor ons is dat belangrijk, want<br />
niet alle klanten kunnen even vlot omgaan<br />
met informatica. We hebben zes tot tien<br />
mensen aan de telefoon zitten om alle oproepen<br />
te kunnen beantwoorden.” Je wint<br />
weliswaar tijd bij het presenteren, maar<br />
anderzijds verlies je tijd met het inpakken<br />
van de stukken, en ook met de beschrijving,<br />
zelfs bij burgerveilingen, waar je minstens<br />
drie tot vier foto’s van elk stuk nodig<br />
hebt. Vandaar dat de meeste veilingzalen<br />
een kleine fotostudio hebben ingericht,<br />
waarin elk object wordt gefotografeerd.<br />
Het meest zichtbare effect van burgerveilingen<br />
en andere veilingen via internet<br />
is de internationalisatie en diversificatie<br />
van de clientèle, al wordt het moeilijk om<br />
te achterhalen wie de koper is. “Vroeger<br />
had je veel vrouwen van notarissen,<br />
artsen, notabelen die hier kwamen om<br />
hun namiddag te vullen en twee of drie<br />
dingen kochten”, vertelt Nicais. “Die zijn er<br />
nu minder. We zien nu een nieuw publiek<br />
opdagen, mensen die rondsnuffelen op<br />
internet, kopen en daarna doorverkopen.”<br />
88
WELINGELICHTE LIEFHEBBERS<br />
De kopers komen uit heel Europa, en zelfs<br />
van andere continenten. Iedereen ter<br />
wereld kan nu zien wat er in <strong>België</strong> te koop<br />
is, gewoon door een paar woorden in te<br />
geven op een zoekmachine.<br />
Het krachtige zoekvermogen van internet<br />
biedt lokalere klanten de mogelijkheid<br />
specifieke objecten te vinden. Russische<br />
of Italiaanse schilders uit de 20e eeuw<br />
die in <strong>België</strong> onbekend zijn, kunnen dan<br />
plots rekenen op de belangstelling van<br />
‘Sommige objecten zullen meer opbrengen<br />
op een burgerveiling dan op een<br />
gecatalogeerde veiling,<br />
omdat het publiek verschilt’<br />
RIK DUPAIN<br />
Veilinghuis Amberes<br />
‘De omzet van de burgerveilingen<br />
drie keer zo groot is als die van de<br />
gecatalogeerde veilingen’<br />
NAAM ONDER CITAAT<br />
liefhebbers uit het land van oorsprong.<br />
Chinees porselein, dat in de 19e eeuw niet<br />
mocht ontbreken in een burgerlijk interieur,<br />
is hier nu uit de mode, maar bij elke<br />
veiling zie je hoe goed ingelichte liefhebbers<br />
vanuit China de prijzen doen stijgen.<br />
Die wereldwijde markt heeft natuurlijk<br />
een invloed op de prijs. “Nu iedereen van<br />
overal ter wereld meekijkt, kan een verkoper<br />
rekenen op een fatsoenlijke prijs.<br />
Een stuk van tien- tot vijftigduizend euro<br />
krijgt iedereen verkocht. Moeilijker is het<br />
evenwel met objecten van vijftig, honderd<br />
of tweehonderd euro. Dan is het knokken”,<br />
constateert Christophe Fairon.<br />
In elke veilingzaal komt het geregeld tot<br />
verrassingen, doordat er onverwacht hoge<br />
bedragen worden geboden. Dat is het<br />
leuke aan dit vak. Nicais herinnert zich een<br />
lambrisering die stof lag te verzamelen op<br />
een zolder en in niet al te beste staat verkeerde.<br />
De richtprijs bedroeg 600-800 euro,<br />
maar men bood tot 10.000 à 12.000. Decoster<br />
herinnert zich een buste uit de 17e<br />
eeuw, met daarop een hoofd uit de 2e eeuw<br />
v.C.: “Alle antiekhandelaars ter wereld waren<br />
door het dolle heen! Uiteindelijk werd<br />
het lot afgehamerd op 180.000 euro.”<br />
Om overeind te blijven op een markt<br />
zonder grenzen moet je innoveren. Voor<br />
Nicais betekent dat nog strenger selecteren:<br />
“Je wéét wat verkocht raakt. Raakt<br />
iets niet meer verkocht, dan weiger ik<br />
het, dat heeft echt geen zin meer. Sommige<br />
objecten, zoals meubelen, zijn uit<br />
de mode. Voor fraaie stukken zijn er wel<br />
nog kandidaat-kopers, maar in plaats<br />
van twintig heb je er nu maar twee of drie<br />
meer. Het is nipt, maar die stukken gaan<br />
toch nog de deur uit. Als je iets verkoopt,<br />
mag je je zeker niet vergissen in de authenticiteit,<br />
het tijdperk of de stijl. Is alles<br />
zonneklaar, dan kopen de mensen.”<br />
Volgens Dupain is het belangrijk dat<br />
je voeling houdt met de markt en de<br />
evoluerende smaak van het publiek. Of<br />
een object nu wordt aangeboden op een<br />
burgerveiling of een gecatalogeerde veiling<br />
hangt niet alleen af van zijn waarde:<br />
“Sommige objecten zullen meer opbrengen<br />
op een burgerveiling dan op een<br />
gecatalogeerde veiling, omdat het publiek.<br />
verschilt.” Serck besluit: “Het is niet de<br />
veilingzaal die een object verkoopt: het<br />
object verkoopt zichzelf, als er genoeg<br />
interesse voor is.”<br />
89
De terugkeer van de verloren zoon, 1920, olieverf op doek 120 x 90 cm. Privécollectie. © SABAM Belgium <strong>2022</strong>.<br />
90
Anto Carte<br />
Tussen hemel en aarde<br />
Weinig kunstenaars zo polyvalent<br />
als de Waalse Antoine ‘Anto’<br />
Carte in de eerste helft van<br />
de 20e eeuw. Van het aardse<br />
bewoog hij zich moeiteloos<br />
naar het hemelse en weer<br />
terug. Soms zijn zijn schilderijen<br />
diepreligieus, dan weer spat de<br />
volkse feestvreugde ervan af. In het<br />
BAM zien we het onmiskenbare<br />
savoir-faire van de meester van<br />
Bergen terug in een tachtigtal<br />
werken. Museumdirecteur Xavier<br />
Roland: “We willen Anto Carte<br />
presenteren als een kunstenaar<br />
van internationale allure, wiens<br />
bekendheid tot ver buiten onze<br />
grenzen reikt.”<br />
TEKST: CELINE DE GEEST<br />
Anto Carte. De terre et de ciel is al<br />
het derde retrospectief gewijd<br />
aan de kunstenaar in het BAM.<br />
De eerste dateert van 1949.<br />
“Destijds wou men hem vooral kaderen<br />
binnen het debat over de Waalse identiteit<br />
dat tijdens het interbellum sterk gepolariseerd<br />
was, en een positie zoeken tegenover<br />
het ontluikende modernisme, waar Anto<br />
Carte al van in het begin afstand van nam”,<br />
legt Xavier Roland uit. “De tentoonstelling<br />
van 1995 bekritiseerde de beperkte<br />
visie op zijn werk, dat toen gezien werd als<br />
decoratief, zelfs theatraal, tegenover een<br />
Vlaams expressionisme dat het Belgische<br />
toneel van zijn tijd domineerde. De uitdaging<br />
was toen om hem los van modernistische<br />
overwegingen te erkennen als<br />
kunstenaar. Vandaag, in <strong>2022</strong>, focussen we<br />
voor het eerst op de manier waarop deze<br />
toonaangevende kunstenaar de kracht van<br />
universele thema’s mengt met zijn roots.<br />
Het werk van Denis Laoureux, die het curatorschap<br />
van deze tentoonstelling op zich<br />
nam, is hiervoor enorm belangrijk geweest.<br />
Hij heeft ons op weinig bewandelde paden<br />
binnen de kunstgeschiedenis geleid.”<br />
WAALS EN WERELDS<br />
Of hij zich nu liet beïnvloeden door de<br />
Vlaamse Primitieven of door het symbolisme,<br />
in het werk van Anto Carte (1886,<br />
Bergen–1954, Elsene) staat steeds de mens<br />
centraal. Hij had een grote bewondering<br />
voor de arbeiders van de Borinage, de<br />
boeren en de muzikanten. Zijn door het<br />
evangelie geïnspireerde werken doen soms<br />
terugdenken aan Brueghels De parabel der<br />
blinden (ca. 1568). Tijdens Cartes opleiding<br />
‘Anto Carte maakt<br />
deel uit van de<br />
Bergense identiteit’<br />
XAVIER ROLAND<br />
aan de kunstacademie van Bergen werd<br />
hij begeleid door Antoine Bourlard en<br />
Émile Motte, en vervolgens in Brussel door<br />
Constant Montald, Emile Fabry en Jean<br />
Delville. Beïnvloed door deze symbolisten<br />
schilderde hij ook mythologische en<br />
denkbeeldige personages. In 1910 vertrok<br />
hij naar Parijs. In het Louvre bestudeerde<br />
hij de Italiaanse schilderkunst van de 15e<br />
en 16e eeuw, en in 1923 werd Cartes werk<br />
samen met dat van De Sadeleer en Van<br />
de Woestyne tentoongesteld op de Salon<br />
de Paris. Daarna volgde onder meer een<br />
zeer succesvolle tentoonstelling in het<br />
Carnegie Institute in Pittsburgh: alle zestig<br />
doeken werden verkocht. Na een verblijf in<br />
Florence in 1925 verschijnen er acrobaten<br />
en harlekijnen op zijn doeken. In 1928 was<br />
91
De Tuinier, 1941, olieverf op doek, 100,5 x 80,5 cm.<br />
Privécollectie. © SABAM Belgium <strong>2022</strong>.<br />
De Zaaier, 1919, olieverf op papier gemonteerd op canvas, 90,3 x 86,9 cm. Privécollectie. © SABAM Belgium <strong>2022</strong>.<br />
‘Anto Carte eert<br />
zijn inspiratiebronnen:<br />
boeren, zeelieden en<br />
ambachtslieden’<br />
MATHIAS ARY JAN<br />
Carte een van de medeoprichters van de<br />
groep Nervia. Door steun te verlenen aan<br />
jonge beloftevolle Henegouwse schilders,<br />
wilden zij de Waalse kunst opwaarderen.<br />
“De thema’s van Anto Carte, zoals de arbeiders<br />
en de industrie van Bergen, passen binnen<br />
een hedendaagse interesse in de eigen,<br />
lokale geschiedenis”, zegt Roland. “Anto<br />
Carte maakt deel uit van de Bergense identiteit.<br />
Hij is hier geboren en heeft er 39 jaar<br />
gewoond. Heel wat Bergense families hebben<br />
een werk van hem in hun bezit. Het is<br />
een kunstenaar die voor een groot deel het<br />
beeld van Bergen en haar inwoners bepaald<br />
heeft. Hij is zonder twijfel de belangrijkste<br />
kunstenaar van onze regio.”<br />
Tegelijk wil het museum tonen hoe kunst<br />
zowel geografische verankerd als universeel<br />
kan zijn. “De tentoonstelling is ook<br />
bedoeld als een uitnodiging om los te laten<br />
en te mediteren, waardoor de immateriële<br />
en sacrale dimensie die achter elk van zijn<br />
schilderijen schuilt, wordt versterkt”, vervolgt<br />
Xavier Roland. “Dat raakpunt tussen<br />
het lokale en het globale was ook aanwezig<br />
in onze Botero-tentoonstelling en in die<br />
over Niki de Saint Phalle. Het zijn veran-<br />
kerde maar universele artiesten.”<br />
De tachtig werken van Carte in het<br />
BAM tonen hoe hij klassieke christelijke<br />
iconografie incorporeerde in alledaagse<br />
landschappen in de Borinage. Het tweede<br />
deel van de tentoonstelling biedt een reis<br />
langs dezelfde thema’s, maar dan aan de<br />
hand van werken uit de vaste collectie<br />
van het museum. “We herschikken die<br />
werken zodat ze bij de werken van Anto<br />
Carte aansluiten”, legt Roland uit. “Zo<br />
zien we hoe een thema doorheen de eeuwen<br />
gereactiveerd wordt naargelang de<br />
tijdsgeest, tot en met de dag van vandaag.<br />
Ook hedendaagse werken zullen dus deel<br />
zijn van de tentoonstelling. We zetten de<br />
kunstgeschiedenis totaal op zijn kop en<br />
volgen geenszins de chronologie. In één<br />
zaal komen schilderijen, sculpturen en<br />
foto’s terug, allemaal rond één tijdloos<br />
thema. Anto Carte zorgde niet voor een<br />
grote vernieuwing van die thema’s of van<br />
technieken, maar richtte al zijn aandacht<br />
op de stijl. Die herken je dan ook meteen.”<br />
BEZOEKEN<br />
Anto Carte. De terre et de ciel<br />
BAM<br />
Bergen<br />
bam.mons.be<br />
19-03 t/m 21-08<br />
Galerie Ary Jan<br />
Parijs<br />
www.galeriearyjan.com<br />
92
De Pietà, 1918, olieverf op doek, 94 x 112, 5 cm. Collectie Stad Bergen – Artothèque. Foto: L’atelier de l’Imagier. © SABAM Belgium <strong>2022</strong>.<br />
De waarde van Anto Carte<br />
In de veilingzalen halen de werken van<br />
Anto Carte tegenwoordig indrukwekkende<br />
prijzen. Voor de olieverfschilderijen<br />
van gemiddeld formaat met herkenbare<br />
thema’s wordt tussen de 10.000 en<br />
80.000 euro betaald. Enkele uitschieters,<br />
sommige van monumentaal formaat,<br />
vingen de afgelopen jaren bedragen tussen<br />
de 100.000 en 400.000 euro. “Voor<br />
de tentoonstelling wilden we graag een<br />
werk kopen via Sotheby’s Parijs”, vertelt<br />
Xavier Roland. “De Koning Boudewijnstichting<br />
zag de waarde van het werk<br />
voor Bergen in en wilde ons helpen, want<br />
de richtprijs bedroeg 350.000 euro. Uiteindelijk<br />
is het voor veel meer naar een<br />
Vlaamse vereniging gegaan. Jammer,<br />
maar we waren blij dat het werk in elk<br />
geval in <strong>België</strong> bleef. Een groot deel van<br />
de schilderijen die tijdens de tentoonstelling<br />
te zien zijn hebben we geleend<br />
van een Vlaamse privéverzamelaar.<br />
Nationaal is er heel wat belangstelling.”<br />
Kunsthandelaar Mathias Ary Jan is gespecialiseerd<br />
in Europese schilderkunst<br />
uit de 19e en 20e eeuw en verkoopt in<br />
zijn galerie in Parijs onder meer werken<br />
van Anto Carte. Het is een kunstenaar<br />
waarvoor hij bijzonder veel bewondering<br />
koestert. “Op zijn doeken brengt<br />
Carte hulde aan zijn inspiratiebronnen,<br />
de boeren, zeelieden en ambachtslieden.<br />
Hij slaagt erin hun ziel te tonen in<br />
hun verweerde gezichten, handen en<br />
voeten.”, vertelt hij. “Soms doen die<br />
lichamen mij denken aan Cimabue en<br />
Egon Schiele. Ik word altijd erg geraakt<br />
door de emotie die uit zijn tijdloze<br />
werken spreekt. Ongeacht de techniek<br />
of het thema word je gegrepen door de<br />
menselijke kracht die eruit voortkomt.”<br />
Als je het Ary Jan vraagt, wordt het<br />
werk van Carte dan ook nog steeds<br />
onderschat. “Carte heeft zijn rechtmatige<br />
plaats nog niet gekregen, zowel<br />
wat betreft waarde als de aandacht<br />
die hij krijgt. De laatste jaren begint<br />
de markt wel meer aan te trekken. Het<br />
zijn de werken die in de jaren vijftig<br />
en zestig in collecties opgenomen<br />
werden, die nu geërfd worden en op<br />
de markt verschijnen. Persoonlijk zoek<br />
ik het werk van Anto Carte over de hele<br />
wereld. De prijzen hangen vooral af<br />
van de periode, het onderwerp en de<br />
kracht van het schilderij.”<br />
93
Auction calendar<br />
MARCH / APRIL <strong>2022</strong><br />
Belgium<br />
MARCH<br />
1-6 Infinitas<br />
Kunst en antiek PLOEGSTEERT<br />
2-3 Athena<br />
Kunst BRUSSEL<br />
4 Maison des Huissiers<br />
de Justice<br />
Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />
5 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
5-8 De Wit<br />
kunst, antiek en inboedels<br />
OOSTENDE<br />
5 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
6 Millon<br />
Art Made in Belgium BRUSSEL<br />
7 Amberes<br />
Burgerveiling ANTWERPEN<br />
8 Berg van Barmhartigheid<br />
Juwelen en wijn BRUSSEL<br />
8 Berg van Barmhartigheid<br />
Juwelen en wijn BRUSSEL<br />
9-11 Coronari Auctions<br />
Aziatische kunst NAZARETH<br />
11 Maison des Huissiers<br />
de Justice<br />
Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />
11 Coronari Auctions<br />
Europese kunst NAZARETH<br />
12 De Vuyst<br />
Hedendaagse, moderne en<br />
oude meesters GENT<br />
12 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
12 Morel de Westgaver<br />
Boeken, prenten,<br />
documenten en treinen<br />
BRUSSEL<br />
13 Soudant<br />
Antiek, meubelen, objets<br />
d’art, art nouveau, art déco<br />
GERPINNES<br />
14 Amberes<br />
Burgerveiling ANTWERPEN<br />
15-16 Vanderkindere<br />
Kunst en antiek UKKEL<br />
15-17 Carlo Bonte<br />
Kunst en antiek BRUGGE<br />
18 Maison des Huissiers<br />
de Justice<br />
Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />
18-19 Marc Van de Wiele<br />
Auctions<br />
Boeken, prenten, kunst<br />
BRUGGE<br />
19 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
19 FW Auctions<br />
Algemene veiling NAMEN<br />
20 FW Auctions<br />
Archeologische veiling NAMEN<br />
20 Cornette de Saint Cyr<br />
éclectique une collection<br />
privée BRUSSEL<br />
20 Millon<br />
Tableaux et objets d’art<br />
BRUSSEL<br />
20-21 Monsantic<br />
Kunst en antiek BERGEN<br />
21 Amberes<br />
Burgerveiling ANTWERPEN<br />
21 Cornette de Saint Cyr<br />
Mobilier et objets d’art<br />
BRUSSEL<br />
21-22 Horta<br />
Kunst en antiek BRUSSEL<br />
21-22 Galerie Moderne<br />
Kunst en antiek BRUSSEL<br />
22 BA Auctions<br />
Moderne en oude kunst<br />
BRUSSEL<br />
22 Berg van Barmhartigheid<br />
juwelen, schilderijen en<br />
bronzen BRUSSEL<br />
23 Mosan Liège<br />
Kunst en antiek, burgerveiling<br />
LUIK<br />
25 Maison des Huissiers de<br />
Justice<br />
Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />
25-26 Arenberg Auctions<br />
Prenten, tekeningen, boeken,<br />
kunst BRUSSEL<br />
26 l’Homme<br />
Boeken, prenten, tekeningen<br />
en schilderijen LUIK<br />
26 Cnock<br />
Juwelen KNOKKE<br />
26 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
27 Pand<br />
kunst, antiek en religiosa<br />
DIKSMUIDE<br />
27 Cnock<br />
Kunst en antiek KNOKKE<br />
27 Millon<br />
Bandes dessinées BRUSSEL<br />
28 Uccle Saint Job<br />
Kunst en antiek UKKEL<br />
28 Amberes<br />
Burgerveiling ANTWERPEN<br />
28 Haynault<br />
Tableaux, mobilier et objets<br />
d’art BRUSSEL<br />
28 Antenor<br />
nline -paintings, furniture<br />
& works of art from the<br />
1st to the 21st c, collection<br />
Comtesse de B à Paris BRUSSEL<br />
28-29 Elysée Liège<br />
Kunst en antiek LUIK<br />
28-2 Rops<br />
Online kunst en antiek<br />
NAMEN<br />
28-3 Infinitas<br />
Kunst en antiek PLOEGSTEERT<br />
29 Soudant<br />
Antiek, meubelen, objets<br />
d’art, art nouveau, art déco<br />
GERPINNES<br />
29 Haynault<br />
bijoux signés, montres<br />
BRUSSEL<br />
29 Berg van Barmhartigheid<br />
juwelen BRUSSEL<br />
29-30 Jordaens<br />
Kunst en antiek MORTSEL<br />
29-31 Bernaerts<br />
Klassieke veiling ANTWERPEN<br />
APRIL<br />
1 Maison des Huissiers<br />
de Justice<br />
Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />
2 Campo & Campo<br />
Grafiekveiling ANTWERPEN<br />
2 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
4 Amberes<br />
Burgerveiling ANTWERPEN<br />
4 Pictura<br />
Inboedel, kunst en antiek<br />
GENT<br />
7 ABS Veilingen Mechelen<br />
Deurwaarderstukken<br />
MECHELEN<br />
7-9 Sylvie’s Wine Auction<br />
Lenteveiling ANTWERPEN<br />
8 Maison des Huissiers<br />
de Justice<br />
Deurwaarderstukken BRUSSEL<br />
11 Amberes<br />
Burgerveiling ANTWERPEN<br />
The Netherlands<br />
MARCH<br />
t/m 3-3 Van Spengen<br />
Veilingen<br />
Kunst en antiek HILVERSUM<br />
1-3 Veilinghuis De Jager<br />
Kunst, antiek, juwelen en<br />
Aziatica GOES<br />
7-10 Venduhuis De Eland<br />
Kunst en antiek DIEMEN<br />
8-22 Venduehuis Den Haag<br />
Silver, jewellery & watches<br />
ONLINE<br />
11-14 Dickhaut Veilingen<br />
Kunst en antiek ONLINE<br />
14 Notarishuis Rotterdam<br />
Juwelen en horloges<br />
ROTTERDAM<br />
14-18 Veilinghuis De Ruiter<br />
Voorjaarsveiling: kunst,<br />
antiek, munten, bankbiljetten<br />
KLAASWAAL<br />
16 Hessink Auctions<br />
Post-War & Contemporary<br />
Art ZWOLLE<br />
17-19 Corinphila Veilingen<br />
Postzegels, munten en<br />
prentbriefkaarten AMSTELVEEN<br />
18-29 BVA Auctions<br />
Design, tribal, moderne<br />
kunst, collectie Leerdam<br />
AMSTERDAM<br />
22-24 Oprechte Veiling<br />
Kunst en antiek HAARLEM<br />
22-27 Oprechte Veiling<br />
Kunst en antiek ONLINE<br />
22-8 Venduehuis Den Haag<br />
Collector’s choice: European<br />
interiors & asian arts ONLINE<br />
25-27 Onder de Boompjes<br />
Kunst en antiek LEIDEN<br />
25-31 Notarishuis Rotterdam<br />
Algemene Veiling ONLINE<br />
28-29 Zadelhoff Veilingen<br />
Kunst en antiek ONLINE<br />
28-31 Ald Fryslan<br />
Kunst en antiek IJLST<br />
28-4 Veilinghuis Korendijk<br />
Kunst en antiek MIDDELBURG<br />
APRIL<br />
1 BVA Auctions<br />
Kunst en antiek AMERSFOORT<br />
7-9 Twents Veilinghuis<br />
Kunst en antiek ENSCHEDE<br />
France<br />
MARCH<br />
2 Liladam<br />
Mobiliers, objets d’arts,<br />
tableaux, bibelots PERSAN<br />
2 Sotheby’s<br />
Online: Fine Jewels PARIS<br />
3 Thierry de Maigret<br />
Vente Classique (Drouot)<br />
PARIS<br />
4 Drouot Estimations<br />
Montres, Bijoux, Mode<br />
(Drouot) PARIS<br />
4 L’Huillier & Associés<br />
Un Chateau en Anjou<br />
(Drouot) PARIS<br />
4 Coutau Begarie<br />
Vente Classique (Drouot)<br />
PARIS<br />
5 De Baecque & Associés<br />
Orfèvrerie, mobilier, objets<br />
d’art LYON<br />
6 Osenat<br />
Art Russe VERSAILLES<br />
7 De Baecque & Associés<br />
Tableaux anciens et<br />
modernes LYON<br />
8 Cornette de Saint Cyr<br />
La Robe Noire de Didier<br />
Ludot PARIS<br />
8 Thierry de Maigret<br />
Tableaux Modernes (Drouot)<br />
PARIS<br />
8 Artcurial<br />
Livres & Manuscrits<br />
PARIS<br />
8 Libert Damien<br />
Bijoux, Argenterie & Mobilier<br />
d’un Chateau (Drouot) PARIS<br />
8 Lucien Paris<br />
Ecrin de Madame W. (Drouot)<br />
PARIS<br />
8 Christie’s<br />
Line Vautrin PARIS<br />
8 Magnin Wedry<br />
Vente d’atelier Andre Francis<br />
PARIS<br />
8 Nice Enchères<br />
Vente bijoux NICE<br />
9 Piasa<br />
Scandinavian Design PARIS<br />
9 Azures Enchères<br />
Art de la Table CANNES<br />
9 Ader<br />
Arts Décoratifs du XVIe au<br />
XIXe (Drouot) PARIS<br />
9 Christie’s<br />
Handbags & Accessories PARIS<br />
10 Lucien Paris<br />
Intérieurs PARIS<br />
10 Lucien Paris<br />
Collections Privées<br />
d’Instruments de Musique<br />
NOGENT<br />
10 Christie’s<br />
Paul Destribats PARIS<br />
10 Farrando<br />
Tableaux, bijoux, mobilier,<br />
objets d’art (Drouot) PARIS<br />
10-24 Rouillac<br />
Affiches d’Artistes ONLINE<br />
11 De Baecque & Associés<br />
Mobilier et objets d’art<br />
(Drouot) PARIS<br />
11 Coutau Begarie<br />
Eventails de Prestigee<br />
(Drouot) PARIS<br />
11 Ka-Mondo<br />
Manuscrits enluminés<br />
(Drouot) PARIS<br />
11 Daguerre<br />
Collections Privées tableaux,<br />
mobilier (Drouot) PARIS<br />
11 Binoche et Giquello<br />
Arts du Xxe (Drouot) PARIS<br />
11 Magnin Wedry<br />
Vente de Bijoux (Drouot) PARIS<br />
11 Lombrail Teucquam<br />
Flacons et Objets de Parfumerie<br />
LA VARENNE-SAINT-HILAIRE<br />
11 Azures Enchères<br />
Souvenirs des Collections<br />
Léonard P. Lee CANNES<br />
11-17 Artcurial<br />
African Contemporary Art<br />
Online ONLINE<br />
12 Ferraton<br />
Moderne kunst BRUSSEL<br />
12 Osenat<br />
L’Empire à Fontainebleau<br />
FONTAINEBLEAU<br />
13 Osenat<br />
Art Moderne et<br />
Contemporain VERSAILLES<br />
13 Rouillac<br />
Tableaux & Dessins Modernes<br />
TOURS<br />
14 Aguttes<br />
Peintres d’Asie NEUILLY<br />
14 Ader<br />
Livres de Photographies PARIS<br />
15 Ader<br />
Photographies PARIS<br />
15 Euvrard & Fabre<br />
Livres, tableaux Anciens<br />
(Drouot) PARIS<br />
15 Ader<br />
Art Moderne (Drouot) PARIS<br />
15 Cannes Enchères<br />
Vente Courante CANNES<br />
15 Nice Enchères<br />
Vente bijoux NICE<br />
94
Auction calendar<br />
MARCH / APRIL <strong>2022</strong><br />
15 Ader<br />
Art Moderne (Drouot) PARIS<br />
16 Ferri & Associés<br />
Vente Classique (Drouot)<br />
PARIS<br />
16 Ader<br />
Orfèvrerie & Art de la Table<br />
- Collection d’un Amateur<br />
(Drouot) PARIS<br />
16 Pierre Bergé<br />
Design PARIS<br />
16 Alde<br />
Tres beaux livres anciens et du<br />
XIXe PARIS<br />
16 Piasa<br />
Modern and Contemporary<br />
Art PARIS<br />
16 Artcurial<br />
Intérieurs du Xxe PARIS<br />
16 Sotheby’s<br />
Surrealism & its legacy<br />
16-22 Sotheby’s<br />
Art Impressionniste et<br />
Modern Day Sale<br />
17 Ader<br />
Cadres Anciens (Drouot) PARIS<br />
17 Oger - Blanchet<br />
Collections Modernes<br />
(Drouot) PARIS<br />
17 Coutau Begarie<br />
Militaria (Drouot) PARIS<br />
17 Cornette de Saint Cyr<br />
Mobilier-Objets d’Art-<br />
Tableaux Anciens PARIS<br />
17 Tajan<br />
Design & Architecture PARIS<br />
18 Thierry de Maigret<br />
Bijoux, montres, orfèvrerie<br />
(Drouot) PARIS<br />
18 Farrando<br />
Succession Lecoules (Drouot)<br />
PARIS<br />
18 Crait + Müller<br />
Jean Legros (Drouot) PARIS<br />
18 Ader<br />
Collection Evrard de Rouvre<br />
(Drouot) PARIS<br />
19 Jean Elsen<br />
Algemene numismatiek<br />
BRUSSEL<br />
19 De Baecque & Associés<br />
Art Contemporain et Design<br />
LYON<br />
18 Lombrail Teucquam<br />
Grands Vins LA VARENNE-SAINT-<br />
HILAIRE<br />
20 Osenat<br />
Animalia, tableaux du XIXe<br />
FONTAINEBLEAU<br />
20 Artcurial<br />
Racing, Flying, Yachting PARIS<br />
21-24 Artprecium<br />
Egyptian Modern Art ONLINE<br />
22 Yann Le Mouel<br />
Photographie Moderne et<br />
Contemporaine (Drouot)<br />
PARIS<br />
22 Art-Valorem<br />
Bijoux, montres (Drouot)<br />
PARIS<br />
22 Cannes Enchères<br />
Collections & Successions<br />
CANNES<br />
23 Piasa<br />
Max Ingrand - Fontana Arte,<br />
Italian Design PARIS<br />
23 De Baecque & Associés<br />
Mobilier et objets d’art<br />
(Drouot) LYON<br />
23 Artcurial<br />
Old Master & 19th Century PARIS<br />
24 De Baecque & Associés<br />
Livres Anciens (Drouot) PARIS<br />
24 Tajan<br />
Tableax Anciens PARIS<br />
24 Lucien Paris<br />
Intérieurs NOGENT<br />
24 Boisgirard Antonini<br />
Jules Vente (Drouot) PARIS<br />
24 Aguttes<br />
Design NEUILLY<br />
24 Artcurial<br />
Charles Auzoux Collection<br />
PARIS<br />
24 Sotheby’s<br />
Collection de Monsieur &<br />
Madame Robert Schmit<br />
25 Aguttes<br />
L’Esprit créateur: Dessins<br />
Anciens PARIS<br />
25 Thierry de Maigret<br />
Dessins et Tableaux (Drouot)<br />
PARIS<br />
25 Piasa<br />
Fashion, Accessories, Couture<br />
Jewelry PARIS<br />
25 Ader<br />
Côté XXe (Drouot) PARIS<br />
26 Cornette de Saint Cyr<br />
Bandes Dessinés PARIS<br />
26 Strasbourg Enchères<br />
Belle Vente STRASBOURG<br />
28 Kahn & Associés<br />
Garde robe et bijoux (Drouot)<br />
PARIS<br />
28 Osenat<br />
Automobiles de Collection<br />
FONTAINEBLEAU<br />
29 Jean-Marc Delvaux<br />
Orfèvrerie de l’Ancinne<br />
Collection (Drouot) PARIS<br />
29 Art-Valorem<br />
Asie, Mobilier, objets d’Art<br />
(Drouot) PARIS<br />
29 Villanfray & Associés<br />
Vente de Prestige (Drouot) PARIS<br />
29 May Associés<br />
Grande Vente ROUBAIX<br />
29 Nice Enchères<br />
Vente montres et bijoux NICE<br />
29 Artcurial<br />
Impressionist & Modern Art<br />
PARIS<br />
29 Cannes Enchères<br />
Horlogerie & Joaillerie CANNES<br />
30 Piasa<br />
High Jewelry PARIS<br />
30 Artcurial<br />
Contemporary Art PARIS<br />
31 Aguttes<br />
Bijoux NEUILLY<br />
31 Christie’s<br />
Oeuvres Modernes sur papier<br />
PARIS<br />
31-7 Artcurial<br />
Jewellery Online ONLINE<br />
APRIL<br />
1 Drouot Estimations<br />
Important Bijoux (Drouot)<br />
PARIS<br />
1 Tessier & Sarrou et Associés<br />
Tableaux Mobilier (Drouot)<br />
PARIS<br />
1 Binoche et Giquello<br />
Mobilier et objets d’art<br />
(Drouot) PARIS<br />
2-9 Sotheby’s<br />
Living Contemporary PARIS<br />
3 Osenat<br />
Art Russe VERSAILLES<br />
3 Lombrail Teucquam<br />
Arts Premiers LA VARENNE-<br />
SAINT-HILAIRE<br />
4 Yann Le Mouel<br />
Bijoux Anciens (Drouot) PARIS<br />
4 Cornette de Saint Cyr<br />
Estampes Modernes (Drouot)<br />
PARIS<br />
4 Boisgirard Antonini<br />
Bijoux, livres anciens, lettres<br />
autographes (Drouot) PARIS<br />
5 Maison R&C<br />
Bijoux et Montres (Drouot)<br />
PARIS<br />
5 Coutau Begarie<br />
Bijoux, objets de vitrine,<br />
orfèvrerie (Drouot) PARIS<br />
5 Lucien Paris<br />
Paris Mon Amour (Drouot)<br />
PARIS<br />
5 Cornette de Saint Cyr<br />
Art Contemporain PARIS<br />
5 Tajan<br />
Objets de Lettrés, Trésors de<br />
l’art en Asie PARIS<br />
5 Artcurial<br />
More PARIS<br />
5 Rouillac<br />
Affiches d’Artistes TOURS<br />
5 Cannes Enchères<br />
Vente Courante CANNES<br />
6 De Baecque & Associés<br />
Poupees, jouets<br />
LYON<br />
6 Tajan<br />
Bijoux PARIS<br />
6 Cornette de Saint Cyr<br />
Art Impressioniste & Moderne<br />
PARIS<br />
7 Cornette de Saint Cyr<br />
Design Moderne et<br />
Contemporain PARIS<br />
8 Tessier & Sarrou et Associés<br />
Tableaux, mobilier & objets<br />
d’art (Drouot) PARIS<br />
8 Binoche et Giquello<br />
Livres anciens et modernes<br />
(Drouot) PARIS<br />
8 Ferri & Associés<br />
Art Populaire (Drouot) PARIS<br />
8 Aguttes<br />
Arts d’Asie NEUILLY<br />
8 Ader<br />
Collection d’Estampes autoir<br />
de Bonnard PARIS<br />
United Kingdom<br />
MARCH<br />
1 Christie’s<br />
20th / 21st Centuray Art<br />
Evening Sale LONDON<br />
1 Dreweats<br />
The Transport Sale NEWSBURY<br />
2 Christie’s<br />
Post War and Contemporary<br />
art day sale LONDON<br />
2 Dreweats<br />
Fine Clocks NEWSBURY<br />
2 Bonhams<br />
Travel & Exploration<br />
(Knightsbridge) LONDON<br />
2 Bonhams<br />
Sir Michael Caine (New Bond)<br />
LONDON<br />
2 Sotheby’s<br />
The Now Evening Auction<br />
LONDON<br />
2-3 Sotheby’s<br />
Modern & Contemporary<br />
LONDON<br />
3 Bonhams<br />
British Cool (New Bond)<br />
LONDON<br />
3-4 Phillips<br />
20th Century & Contemporary<br />
Art Evening Sale LONDON<br />
4 Christie’s<br />
Impressionist and Works on<br />
paper LONDON<br />
8-9 Dreweats<br />
Fine Silver, Jewellery<br />
NEWSBURY<br />
8 Bonhams<br />
The Mind’s Eye Surrealist Sale<br />
(New Bond) LONDON<br />
9 Bonhams<br />
Jewels, British & Europan Art<br />
(Knightsbridge) LONDON<br />
9 Bonhams<br />
Modern & Contemporary<br />
African Art (New Bond)<br />
LONDON<br />
10-16 Sotheby’s<br />
Prints & Multiples LONDON<br />
10-24 Christie’s<br />
Martyn Gregory Collection of<br />
British Art, Prints & Multiples<br />
LONDON<br />
15-22 Sotheby’s<br />
Modern and Contemporary<br />
African Art LONDON<br />
16 Dreweats<br />
Modern & Contemporary<br />
NEWSBURY<br />
16 Bonhams<br />
Designer Handbags and<br />
Fashion (Knightsbridge)<br />
LONDON<br />
16 Sotheby’s<br />
Made in Britain LONDON<br />
17-24 Sotheby’s<br />
Fine Japanese Prints<br />
LONDON<br />
22-23 Christie’s<br />
Modern British Art LONDON<br />
23 Bonhams<br />
Fine Books and Manuscripts,<br />
Women through History<br />
(Knightsbridge) LONDON<br />
23 Sotheby’s<br />
(Women) Artists LONDON<br />
23-29 Sotheby’s<br />
20th Century Art/Middle East<br />
LONDON<br />
24 Bonhams<br />
Post-War & ContemporaryArt<br />
(New Bond) LONDON<br />
29 Sotheby’s<br />
The Orientalist Sale LONDON<br />
29 Bonhams<br />
Islamic and Indian Art (New<br />
Bond) LONDON<br />
29-30 Summers Place<br />
Home, Garden and Natural<br />
History WEST SUSSEX<br />
30 Dreweats<br />
Fine Furniture, sculpture,<br />
carpets, ceramics NEWSBURY<br />
30 Bonhams<br />
Home & Interiors<br />
(Knightsbridge) LONDON<br />
30 Bonhams<br />
19th Century and British<br />
Impressionist (New Bond)<br />
LONDON<br />
30 Sotheby’s<br />
Arts of the Islamic World &<br />
India LONDON<br />
31 Christie’s<br />
Art of the Islamic and Indian<br />
Worlds LONDON<br />
APRIL<br />
6 Bonhams<br />
Knightsbridge Jewels<br />
(Knightsbridge) LONDON<br />
7 Phillips<br />
Design LONDON<br />
7 Bonhams<br />
Impressionist & Modern Art<br />
(New Bond) LONDON<br />
Germany<br />
MARCH<br />
7 Gorny & Mosch<br />
Ancient Coins MÜNCHEN<br />
9 Gorny & Mosch<br />
Ancient Coins MÜNCHEN<br />
16-26 Dr. Eder<br />
Kunst & Antiquitäten KÖLN<br />
25 Lempertz<br />
Antiquarische Bücher KÖLN<br />
26 Auction Partners<br />
Auktion nr 196 KÖNIGSWINTER<br />
29 Gorny & Mosch<br />
Ancient Coins MÜNCHEN<br />
31-1 Hampel<br />
Frühjahrs - Auktionen<br />
MÜNCHEN<br />
APRIL<br />
1 Jens Schölz<br />
Auktion 73 KÖLN<br />
5-7 Bassenge<br />
Wertvolle Bücher BERLIN<br />
95
Fair calendar<br />
MARCH / APRIL <strong>2022</strong><br />
Belgium<br />
MARCH<br />
17-20 Kunst- en Antiekbeurs<br />
HASSELT<br />
19-20 Foire du Cristal et du<br />
Verre<br />
LIGNY<br />
23-27 Affordable Art Fiar<br />
BRUSSELS<br />
26-27 Objectenbeurs Art<br />
Nouveau en Art Deco<br />
BRUSSELS<br />
26-12/06 Foto Knokke-Heist<br />
KNOKKE<br />
The Netherlands<br />
MARCH<br />
30-03/04 Kunst Aan het Hof<br />
NOOITGEDACHT<br />
APRIL<br />
9-11 The DAAF<br />
AMSTERDAM<br />
7-10 Art Affair<br />
AMSTERDAM<br />
8-10 Planet Vintage<br />
DEN BOSCH<br />
France<br />
MARCH<br />
10-13 Lille Art up!<br />
LILLE<br />
11-14 Salon International de<br />
l’Art Contemporain<br />
MARSEILLE<br />
11-20 Foire de Chatou<br />
CHATOU<br />
25-27 Grand Marché d’art<br />
Contemporain de Chatou<br />
PARIS<br />
25-27 Grand Marché d’art<br />
Contemporain de Chatou<br />
PARIS<br />
APRIL<br />
5-10 Hotel La louisiane<br />
PARIS<br />
5-10 Pad<br />
PARIS<br />
7-10 Art Paris<br />
PARIS<br />
U.K.<br />
MARCH<br />
17-20 The Other Art Fair<br />
LONDON<br />
31-3/4 Bath Decorative<br />
Antiques Fair<br />
BATH<br />
Germany<br />
MARCH<br />
8-10 Düsseldorf Photo<br />
Weekend<br />
DÜSSELDORF<br />
Austria<br />
APRIL<br />
9-18 Art & Antique<br />
SALZBURG<br />
Italy<br />
MARCH<br />
4-6 Vernice Art Fair<br />
FORLI<br />
Switzerland<br />
MARCH<br />
3-6 Art Genève<br />
GENÈVE<br />
Sweden<br />
APRIL<br />
1-3 Antikmässan i Brösarp<br />
BRÖSARP<br />
Japan<br />
MARCH<br />
11-13 Art Fair Tokyo <strong>2022</strong><br />
TOKYO<br />
USA<br />
MARCH<br />
10-13 Superfine<br />
MIAMI<br />
16-25 Asia Week New York<br />
NEW YORK<br />
31-3/4 The Other Art Fair<br />
LOS ANGELES<br />
3-6 Outsider Art Fair<br />
NEW YORK<br />
United Arab<br />
Emirates<br />
MARCH<br />
11-13 Art Dubai<br />
DUBAI<br />
TH<br />
38 ANTIQUES & ART FAIR<br />
HASSELT<br />
17 - 20 / 03 / <strong>2022</strong><br />
11.00 - 19.00<br />
www.hasseltfineart.com<br />
ANTO-<br />
CARTE<br />
Hemel en haarde<br />
bam.mons.be 19 maart > 21 august <strong>2022</strong><br />
Anto-Carte, Le Jardinier, 1941, huile sur toile, collection privée, photo Jacques Vandenberg ©SABAM Belgium <strong>2022</strong>
Museum calendar<br />
MARCH / APRIL <strong>2022</strong><br />
Belgium<br />
ANTWERPEN<br />
FOMU<br />
△ Masculinities:<br />
Liberation through<br />
Photography<br />
t/m 13-03<br />
△ Max Pinckers<br />
t/m 13-04<br />
M HKA<br />
△ Mash Up - Anthea<br />
Hamilton<br />
t/m 15-05<br />
BRUGGE<br />
Adornesdomein<br />
△ Simply - Willy Vynck<br />
t/m 6-04<br />
Musea Brugge<br />
△ It’s only a matter of time<br />
t/m 06-03<br />
△ Line Boogaerts - é/<br />
change<br />
t/m 13-03<br />
△ Verhalen uit de<br />
ondergrond. Brugge in<br />
het jaar 1000.<br />
t/m 27-10-2023<br />
BRUSSELS<br />
Art et Marges Musée<br />
△ Dans un pli du temps<br />
j. 13-03<br />
Bozar<br />
△ Penelope - Voetvolk &<br />
Dirk Braeckman<br />
j. 20-03<br />
Design Museum<br />
Brussels<br />
△ CRUSH. Rencontres<br />
inattendues entre design<br />
et art<br />
j. 06-03<br />
Fondation A Stichting<br />
△ One, two, Three, More<br />
- Helen Levitt<br />
j. 10-04<br />
Jewish Museum of<br />
Belgium<br />
△ Sol Lewitt. Wall<br />
Drawings, Works on paper,<br />
Structures (1968-2002)<br />
j. 01-05<br />
△ Works on Paper.<br />
Gallila’s collection<br />
j. 17-04<br />
La Centrale<br />
△ La Vie matérielle<br />
j. 13-03<br />
La Verrière<br />
△ Buildings in Belgium,<br />
Buildings in Oil, Buildings<br />
in Silk - LucyMcKenzie<br />
j. 26-03<br />
Mima<br />
△ Mima reload<br />
j. 29-05<br />
Musée BELvue<br />
△ Raoul Servais. Un univers<br />
entre magie et réalisme<br />
j. 06-03<br />
Musée de la bande<br />
dessinée<br />
△ Bulles de Louvre -<br />
vingt auteurs de Bande<br />
Dessinée propose de<br />
découvrir le Louvre<br />
j. 11-09<br />
Musee Mode et<br />
Dentelle<br />
△ Brussels Touch<br />
j. 22-05<br />
Musée Art & Histoire<br />
△ Before Time Began<br />
j. 29-05<br />
CHARLEROI<br />
BPS22<br />
△ Teen Spirit<br />
j. 22-05<br />
Musée de la<br />
Photographie<br />
Charleroi<br />
△ Michel Vanden<br />
Eeckhoudt<br />
j. 15-05<br />
△ Soleil Noir - Gaëlle<br />
Henkens et Roger Job<br />
j. 15-05<br />
△ Arbres-Troncs - Zoé<br />
Van der Haegen<br />
j. 15-05<br />
△ Melanie De Biasio<br />
j. 15-05<br />
△ Danielle Rombaut<br />
j. 15-05<br />
DEINZE<br />
Museum van Deinze<br />
en de Leiestreek<br />
△ Marcase. Aspects of<br />
the image<br />
t/m 03-04<br />
FLÉMALLE<br />
Centre wallon d’Art<br />
contemporain – La<br />
Châtaigneraie<br />
△ J’ai rendez-vous avec<br />
elles<br />
j. 13-03<br />
GENT<br />
Design Museum<br />
△ 10 jaar Muller Van<br />
Severen<br />
t/m 06-03<br />
Museum Dr. Guislain<br />
△ Circonstances. Fernand<br />
Deligny<br />
t/m 29-05<br />
S.M.A.K.<br />
△ POPART van Warhol<br />
tot Panamarenko Uit de<br />
Collectie Matthys-Colle<br />
& S.M.A.K.<br />
t/m 08-05<br />
HASSELT<br />
Cultuurcentrum<br />
Hasselt<br />
△ Japanse kinderen -<br />
Osamu Yokonami<br />
t/m 06-03<br />
△ The night is like snow<br />
(Notte come neve) -<br />
Peter H. Waterschoot<br />
t/m 06-03<br />
△ When the water clouded<br />
over - Michael Dans<br />
t/m 06-03<br />
HORNU<br />
MACS<br />
△ Gaillard & Claude. A<br />
Certain Decade - Aline<br />
Bouvy. Cruising Bye<br />
j. 18-09<br />
LA LOUVIÈRE<br />
Keramis - Centre de<br />
la Céramique de la<br />
Fédération Wallonie-<br />
Bruxelles (asbl)<br />
△ Grande Ourse - Alice<br />
Lothon<br />
j. 13-03<br />
△ parcours dans les<br />
collections: Raconte-moi<br />
Boch<br />
j. 13-03<br />
△ À quoi ça tient? -<br />
Camille Nicolle<br />
j. 13-03<br />
△ Les collections de<br />
Verviers à Keramis<br />
j. 28-08<br />
MIIL<br />
△ Zoonose<br />
j. 26-03<br />
LEUVEN<br />
M Leuven<br />
△ Richard Long<br />
t/m 20-03<br />
△ L’heure de la Soupe -<br />
Alexis Gautier<br />
t/m 20-03<br />
△ Prendre le temps<br />
t/m 23-04-2023<br />
LIÈGE<br />
La Boverie<br />
△ Inside Magritte<br />
j. 06-03<br />
△ Charles Szymkowicz, le<br />
monde et l’intime<br />
j. 06-03<br />
MECHELEN<br />
Kazerne Dossin<br />
△ Universal Human<br />
Rights. Why they matter<br />
t/m 11-12<br />
MONS<br />
Beaux-Arts Mons<br />
△ Anto-Carte. De terre<br />
et de ciel<br />
19-03 au 21-08<br />
MORLANWELZ<br />
Musée Royal de<br />
Mariemont<br />
△ Le Mysthère Mithra.<br />
Plongée au coeur d’un<br />
culte romain<br />
j. 17-04<br />
NAMUR<br />
Centre culturel de<br />
Namur - Abattoirs de<br />
Bomel<br />
△ Rouge Bleu. Parole de<br />
la matière<br />
j. 06-03<br />
NAMUR<br />
Musée Félicien Rops<br />
△ Dans les yeux de Van<br />
Gogh. L’Empreinte<br />
des artistes belges sur<br />
Vincent Van Gogh<br />
j. 20-03<br />
OOSTENDE<br />
Mu.Zee<br />
△ <strong>België</strong>-Argentinië.<br />
Trans-Atlantische<br />
modernismen, 1910-1958<br />
t/m 12-06<br />
Fort Napoleon<br />
△ De Grote Ridder Muis<br />
- Doe-expo<br />
t/m 18-04<br />
PUURS-SINT-AMANDS<br />
Emile Verhaeren<br />
Museum<br />
△ La Ville abandannée -<br />
Koen Broucke<br />
06-03 t/m 22-05<br />
SINT-MARTENS LATEM<br />
Museum Dhondt-<br />
Dhaenens<br />
△ Blindsight – Manon<br />
de Boer in dialoog met<br />
Latifa Laâbissi en Laszlo<br />
Umbreit<br />
t/m 22-05<br />
△ Time, and time again<br />
– Werk uit de collectie<br />
Vermeire-Notebaert<br />
t/m 22-05<br />
△ Yvan Derwéduwé -<br />
Antichambre<br />
t/m 22-05<br />
△ untitled 2018 (the<br />
infinite dimensions<br />
of smallness) - Rirkrit<br />
Tiravanija<br />
t/m 31-05<br />
SINT-NIKLAAS<br />
Mercatormuseum<br />
△ Kaarten aan de wand<br />
- (Her)ontdek oldschool<br />
platen en kaarten<br />
t/m 01-05<br />
TERVUREN<br />
Africa Museum<br />
△ Menselijke Zoo Humain<br />
t/m 06-03<br />
△ Mensentuin - Koloniale<br />
tentoonstellingen<br />
wereldwijd<br />
t/m 06-03<br />
TOURNAI<br />
Musée des Beaux-<br />
Arts de Tournai<br />
△ Toute une histoire,<br />
regard sur les collections<br />
#3<br />
j. 02-2023<br />
△ Open Field - Raffaella<br />
Crispino<br />
j. 15-05<br />
97
Gallery calendar<br />
MARCH / APRIL <strong>2022</strong><br />
Belgium<br />
AALST<br />
Netwerk Aalst<br />
△ Rewinding<br />
Internationalism<br />
t/m 01-05<br />
ANTWERPEN<br />
Annie Gentils Gallery<br />
△ Dislocations <strong>2022</strong> -<br />
Dirk Vander Eecken<br />
t/m 20-03<br />
De Zwarte Panter<br />
△ Tabula Rasa - Kiro Urdin<br />
t/m 10-04<br />
△ Alles stroomt - Frieda<br />
Van Dun<br />
t/m 10-04<br />
Everyday Gallery<br />
△ The Mental Traveler -<br />
Bram Kinsbergen<br />
t/m 06-03<br />
△ Daddy Tissue - Mamali<br />
Shafahi<br />
t/m 06-03<br />
△ At any Given Moment<br />
- Patrick Vanden Eynde<br />
t/m 06-03<br />
Galerie Art Forum<br />
△ Christian De Wulf, Jaak<br />
Hillen<br />
t/m 30-03<br />
Galerie Micheline<br />
Szwajcer<br />
△ Group Exhibition<br />
- François Curlet, Jos<br />
de Gruyter & Harald<br />
Thys, Bernard Frize,<br />
Ann Veronica Janssens,<br />
Bernd Lohaus, Daan<br />
Van Golden, Lawrence<br />
Weiner<br />
t/m 09-03<br />
Galerie Zuid<br />
Antwerpen<br />
△ Xavier Visa. Paintings<br />
t/m 12-03<br />
Gallery De Wael<br />
△ D//O - Henk Delabie &<br />
Vincent De Roder<br />
t/m 13-03<br />
Gallery FIFTY ONE<br />
△ ON & ONE - Eamonn<br />
Doyle<br />
t/m 16-04<br />
△ Portraits - Jacques Sonck<br />
t/m 16-04<br />
Nadya Kotova Gallery<br />
△ Epic Sentiment by<br />
Oleg Maslov<br />
t/m 12-03<br />
Rossaert<br />
△ Historie van de film in<br />
de Rosaaert<br />
t/m 27-03<br />
Tim Van Laere Gallery<br />
△ Riding the Waves -<br />
Leiko Ikemura<br />
t/m 02-04<br />
valerie_traan gallery<br />
△ Il Filo di Scarpulla<br />
t/m 12-03<br />
Zeno X Gallery<br />
△ 40 years Zeno X<br />
Gallery - The Eighties:<br />
Raoul De Keyser, John<br />
Körmeling, Patrick Van<br />
Caeckenbergh, Anne-<br />
Mie Van Kerckhoven<br />
t/m 19-03<br />
△ Placenta Saturninr<br />
Bercal - Anne-Mie Van<br />
Kerckhoven<br />
t/m 26-03<br />
ASSE<br />
De Ziener<br />
△ Norman Dilworth. I<br />
seek and sometimes<br />
I find<br />
t/m 06-03<br />
BRUSSELS<br />
Aeroplastics<br />
△ Eyes Wide Open<br />
j. 26-03<br />
Almine Rech<br />
△ Otis Kwame Kye<br />
Quaicoe<br />
10-03 au 16-04<br />
Art22 Gallery<br />
△ The Elegant Universe<br />
of Strings - Tsuyu<br />
Bridwell<br />
j. 27-03<br />
Atomium<br />
△ View from my window<br />
24-03 à 2023<br />
Avenue du roi<br />
△ Cabinet de curiosités<br />
j. 06-03<br />
Ballroom Gallery<br />
△ “The Bones” - Dries<br />
Segers & “Before Again”<br />
- Veronika Pot<br />
j. 05-03<br />
△ Ballroom invites:<br />
Charlot Van Geert<br />
j. 12-03<br />
Baronian Xippas<br />
△ Liquid Light - Joseph<br />
Marioni<br />
j. 19-03<br />
△ Je fais ce que je veux -<br />
Leen voet<br />
j. 19-03<br />
Bernier Eliades<br />
Gallery<br />
△ Animal Farm - Dionisis<br />
Kavallieratos, Bharti<br />
Kher, Jonathan Meese,<br />
Susan Rothenberg, Boyd<br />
Webb, Marnie Weber,<br />
Robert Wilson, Hugue<br />
De Wurstemberger<br />
j. 10-03<br />
Box Galerie<br />
△ Quelques arbres<br />
remarquables<br />
j. 12-03<br />
Bruno Matthys<br />
Gallery<br />
△ Silences - Eric Herrman,<br />
Véronique Melotto<br />
02-03 au 09-04<br />
Brussels Expo<br />
△ Antoine de Saint-<br />
Exupéry. Le Petit Prince<br />
parmi les Hommes<br />
j. 30-06<br />
Centre d’Art de<br />
Rouge-Cloître -<br />
Kunstcentrum van het<br />
Rood Klooster<br />
△ Pierre Devis (1846-<br />
1919). Auderghem aux<br />
19e et 20e siècles<br />
j. 13-03<br />
Chapitre XII<br />
△ Pierre Bernard. Les<br />
neurones miroirs<br />
j. 12-03<br />
△ Les neurones miroirs -<br />
Pierre Bernard<br />
j. 12-03<br />
CLEARING<br />
△ Pandemic Pandemonium<br />
- Neïl Beloufa<br />
j. 10-04<br />
Dauwens & Beernaert<br />
Gallery<br />
△ Combiticket - Karl Philips<br />
j. 28-03<br />
Deodato Art<br />
△ Andy Warhol : ICON<br />
ICON ICON<br />
j. 12-03<br />
Esther Verhaeghe Art<br />
Concepts<br />
△ Jacqy duVal<br />
10-03 au 10-04<br />
Fondation Thalie<br />
△ Inner Bodies - Kiki Smith<br />
j. 01-05<br />
Galerie Alice<br />
△ Chantecleer - Eric<br />
Colonel & Thomas Spit<br />
j. 26-03<br />
Galerie Brigitte<br />
Geerinckx<br />
△ Noir sur Blanc<br />
j. 12-03<br />
Galerie de la<br />
Béraudière<br />
△ Germaine Richier & La<br />
Couleur<br />
j. 29-04<br />
Galerie Deletaille<br />
△ Natures Mortes -<br />
Living Country<br />
j. 02-04<br />
Galerie Dys<br />
△ Carnaval. Peintures<br />
et travaux sur papier -<br />
Yasemin Senel<br />
j. 03-04<br />
Galerie Faider<br />
△ Rétrospective - Nicole<br />
Callebaut<br />
j. 05-03<br />
△ Logique de la matière<br />
-Nicole Callebaut<br />
j. 26-03<br />
Galerie La Forest<br />
Divonne<br />
△ Singularités -<br />
Catherine François<br />
24-03 au 15-05<br />
△ Ivresse - Jean-Bernard<br />
Métais<br />
j. 19-03<br />
Galerie Marie-Ange<br />
Boucher<br />
△ Noëlle Koning<br />
j. 02-04<br />
△ Philippe Desomberg<br />
j. 02-04<br />
Galerie Martine Ehmer<br />
△ Perspectives<br />
j. 27-03<br />
Galerie mhaata<br />
△ Promontoires du<br />
silence - Didier Goupy<br />
j. 20-03<br />
Galerie Nathalie<br />
Obadia<br />
△ Foolhardy Boarding A<br />
Lost State of Mind - Joris<br />
Van de Moortel<br />
17-03 au 07-05<br />
△ Agnès Varda - Calder,<br />
Richier, Schlegel, Székely<br />
par Agnès Varda<br />
j. 05-03<br />
Galerie The Palm Beach<br />
△ Eikonoklastes - JNG<br />
11-03 au 24-04<br />
Gallery Sofie Van den<br />
Bussche<br />
△ New Memories -<br />
Joke Raes & Jonas<br />
Vansteenkiste<br />
06-03 au 10-04<br />
Hangar<br />
△ In the Shadow of Trees<br />
j. 26-03<br />
Horst<br />
△ The Act of Breathing<br />
12-05 au 31-07<br />
Jan Mot<br />
△ back segments -<br />
Vonna-Michell<br />
j. 26-03<br />
La maison commune<br />
△ HOPE<br />
j. 12-03<br />
La patinoire Royale,<br />
Galerie Valérie Bach<br />
△ Sahar Saâdaoui<br />
11-03 au 07-05<br />
△ Marthe Wery<br />
11-03 au 07-05<br />
Le Botanique<br />
△ Ce débris dont rien<br />
n’est venu à bout - Alix<br />
Dussart<br />
j. 03-04<br />
△ SARA TM - Void Collective<br />
j. 17-04<br />
le salon d’art<br />
△ Lotus in mud - Koyuki<br />
Kazahaya<br />
j. 05-03<br />
LKFF<br />
△ bij mijn venster - à ma<br />
fenêtre<br />
j. 13-03<br />
Macadam Gallery<br />
△ Intersection - François<br />
Bonnel<br />
j. 13-03<br />
Maison des Arts<br />
△ En quelques mots … -<br />
In enkele woorden ...<br />
j. 30-04<br />
Marc Minjauw Gallery<br />
△ Big and Small - Group<br />
Show<br />
j. 06-03<br />
Mathilde<br />
Hatzenberger Gallery<br />
△ Old Farts ?! - Pierre<br />
Dessons, Richard<br />
Meitner<br />
j. 02-04<br />
Mendes Wood DM<br />
△ Neïl Beloufa<br />
j. 10-04<br />
Michèle Schoonjans<br />
Gallery<br />
△ Florilegium, ultraviolet<br />
& zephyr, les séries<br />
photographies uniques<br />
signées - Danielle<br />
Kwaaitaal<br />
13-03 au 03-04<br />
Montoro12 Gallery<br />
△ Ochre Yellow - Simone<br />
Cametti<br />
05-03 au 16-04<br />
△ I Saw a Blue Sphere<br />
Falling - Emmanuele de<br />
Ruvo<br />
05-03 au 16-04<br />
Odradek Residence<br />
△ Expressions de<br />
l’organique - Albane<br />
Mauberquez et Ghita<br />
Remy<br />
j. 12-03<br />
OV Project<br />
△ I’ve Lost My Head -<br />
Nathalie Campion<br />
24-03 au 16-04<br />
Rodolphe Janssen<br />
△ Sausage Party -<br />
exposition de groupe<br />
19-03 au 30-04<br />
△ Next time you see me,<br />
it won’t be me - Tom<br />
Poelmans<br />
j. 12-03<br />
Spazio Nobile<br />
△ Cette lumière peutelle<br />
- Éva Garcia & Winter<br />
selection “Mimosas”<br />
j. 27-03<br />
Stems Gallery<br />
△ I’ll Tell You Later -<br />
Susumu Kamijo<br />
j. 09-04<br />
98
Gallery calendar<br />
MARCH / APRIL <strong>2022</strong><br />
CHARLEROI<br />
Galerie Jacques<br />
Cerami<br />
△ La prière du coeur -<br />
Philippe Herbet<br />
12-03 au 23-04<br />
GENK<br />
Uitstalling Art<br />
Gallery<br />
△ Colbert Mashile. Kua<br />
Le Kua (There and There)<br />
t/m 27-03<br />
Uitstalling Art<br />
Gallery<br />
△ You’ve Always Been<br />
a Diamond - Ennock<br />
Mlangeni<br />
t/m 27-03<br />
△ Kua le Kua - Colbert<br />
Mashile<br />
t/m 27-03<br />
GENT<br />
Barbé Urbain Gallery<br />
△ down the trail - Stan<br />
Van Steendam<br />
t/m 13-03<br />
GRIMBERGEN<br />
Cultuurcentrum<br />
Strombeek<br />
△ Open Source - Noah<br />
Latif Lamp<br />
t/m 01-05<br />
Cultuurcentrum<br />
Strombeek<br />
△ Zeeoor & Mossel - The<br />
Seaspaghetti dinner -<br />
Filip Van Dingenen &<br />
Hélène Meyer<br />
t/m 18-03<br />
△ Sunny Afternoon -<br />
Rirkrit Tiravanija<br />
t/m 30-04<br />
HERENTALS<br />
pop-up Gallery<br />
Aspalathos<br />
△ Kijk - Pierre François<br />
18-02 t/m 06-03<br />
HINGENE<br />
Den Heeck<br />
△ Wim Maes -<br />
eenmanstentoonstelling<br />
13-02 t/m 10-04<br />
△ Selection IX<br />
t/m 27-03<br />
Maurice Verbaet<br />
△ The Path to Purity.<br />
Works from the Sixties<br />
- René Guiette (1893-<br />
1976)<br />
t/m 20-03<br />
LA LOUVIÈRE<br />
Centre Daily-Bul<br />
& Co<br />
△ Cactus inébralable<br />
s’expose<br />
j. 17-04<br />
LIÈGE<br />
Galerie Christine<br />
Colon<br />
△ Naviguer à vue -<br />
Marc Perez & Yannis<br />
Markantonakis<br />
j. 20-03<br />
Les Brasseurs art<br />
contemporain<br />
△ S!NGULIER - Andrea<br />
Radermacher-<br />
Mennicken<br />
02-03 au 09-04<br />
NAMUR<br />
Galerie Détour<br />
△ Contre-addiction -<br />
Jean-Pierre Husquinet<br />
j. 19-03<br />
OOSTEEKLO<br />
Galerie William<br />
Wauters<br />
△ Marcase<br />
t/m 03-04<br />
OOSTENDE<br />
Galerie Lloyd<br />
△ Attempts At Civil<br />
Disobedience - Nils<br />
Verkaeren<br />
t/m 13-03<br />
OUDENAARDE<br />
Koninklijke<br />
Academie voor<br />
Beeldende Kunst<br />
Oudenaarde<br />
△ Transferida - Babi<br />
Avelino<br />
t/m 26-03<br />
TERVUREN<br />
WIJNEGEM<br />
Axel Vervoordt<br />
△ Shiro Tsujimura<br />
t/m 07-05<br />
△ Chaos & Order -<br />
Group exhibition<br />
t/m 21-05<br />
Galerie Rufus<br />
△ No way to win,<br />
nothing to lose - Jan<br />
Vandeplancke<br />
t/m 27-03<br />
Kristof De Clercq<br />
Gallery<br />
△ Spaces and<br />
Landscapes - Agnes<br />
Maes<br />
t/m 27-03<br />
KLUISBERGEN<br />
Beukenhof- Phoenix<br />
Galleries<br />
△ Van A tot Z - van<br />
Hiroshi Asada tot<br />
Wolfgang Zelmer<br />
t/m 20-03<br />
KNOKKE<br />
Galerie Ronny Van<br />
De Velde<br />
△ LUIK : panel that can<br />
be placed in front of<br />
a window - Maikel De<br />
Greve<br />
02-03 au 09-04<br />
LOUVAIN-LA-NEUVE<br />
Espace 001<br />
△ Virginie de Limbourg<br />
05-03 au 10-04<br />
Art Gallery Charlotte<br />
van Lorreinen<br />
△ Tuin en atelier -<br />
Mathieu Weemaels<br />
t/m 06-03<br />
VERVIERS<br />
ABC&Design<br />
△ Luis Gonzálvez Lozano<br />
& André Paquet<br />
j. 05-03<br />
99
Koninklijke Belgisch – Luxemburgse<br />
kamer van veilingzalen<br />
Veilingmeesters-Taxateurs, Makelaars en Deskundigen V.z.w. Opgericht In 1936<br />
Louizalaan 500, 1000 Brussel<br />
Tel. 0475-62 71 85<br />
Fax 02-741 60 70<br />
www.auctions-in-belgium.be<br />
info@auctions-in-belgium.be<br />
Uittreksel ledenlijst (Volledige lijst gratis verkrijgbaar op secretariaat hierboven)<br />
ANTWERPEN 2000<br />
Amberes b.v.b.a<br />
(Dir. Rik Dupain - Marc<br />
Royer)<br />
Terninckstraat 6-8-10<br />
T.03/226.99.69 -<br />
F.03/227.03.89<br />
www.amberes.be.<br />
Gecatalogeerde kunstveilingen,<br />
schattingen voor nalatenschappen<br />
en verzekering.<br />
Geïllustreerde catalogus.<br />
Wekelijkse burgerveilingen.<br />
Meer dan 35.000 loten<br />
toegewezen per jaar<br />
Bernaerts Kunstveilingen<br />
(Dir. Ch. & P. Bernaerts)<br />
Verlatstraat 16-22<br />
T.03/248.19.21<br />
info@bernaerts.be<br />
www.bernaerts.be<br />
LIVE & ONLINE VEILINGEN<br />
Oude, Romantische &<br />
Moderne Meesters.<br />
Antiek, Toegepaste kunsten,<br />
Design, Werk op papier.<br />
Expertises voor verdeling en<br />
verzekering<br />
Campo & Campo<br />
(Dir. Guy Campo)<br />
Grote Steenweg 19-21 - 2600<br />
Berchem<br />
T.03/218.47.77<br />
F.03/218.53.63<br />
guy@campocampo.be<br />
www.campocampo.be - 5<br />
Gecatalogeerde kunst- en<br />
antiekveilingen - schilderijen<br />
- grafiek - beeldhouwkunstmeubelen<br />
- porselein - zilverwerk<br />
- tapijten - wijnen<br />
e.a.<br />
DVC<br />
(Dir. D. Van Cappel)<br />
Ellermanstraat 36-38 - 2060<br />
Antwerpen<br />
T.03/232.36.64<br />
F.03/234.22.14<br />
Gecatalogiseerde kunst- en<br />
antiekveilingen schattingen<br />
en expertises van nalatenschappen<br />
en verzekeringen<br />
e-mail: dvc@dvc.be<br />
www.dvc.be<br />
Jordaens N.V.<br />
Drabstraat 74 - 2640 Mortsel<br />
T.03/449.44.30<br />
e-mail: info@jordaens.eu<br />
www.jordaens.eu<br />
Openbare verkopingen van<br />
kunst, antiek, juwelen, wijn,<br />
collecties en inboedels.<br />
Taxatie voor verdeling en<br />
verzekering<br />
BRUGGE 8000<br />
Carlo Bonte Auctions<br />
Kardinaal Mercierstraat 20,<br />
8000 Brugge<br />
www.carlobonte.be<br />
info@carlobonte.be<br />
T. 050 33 23 55<br />
Internationale ONLINE<br />
Kunst- en Antiekveilingen.<br />
Asian Art, Western Art,<br />
Antiques, Design. Advies bij<br />
verkoop - expertise - schattingen<br />
Van de Wiele Auctions<br />
Groeninge 34<br />
T.050 49 07 69<br />
auctions.vandewiele@proximus.be<br />
www.marcvandewiele.com<br />
Zeldzame drukken en handschriften,<br />
oude kaarten, atlassen,<br />
grafiek en schilderijen.<br />
Schattingen voor verzekeringen<br />
en nalatenschap.<br />
BRUSSEL 1000<br />
Arenberg Auctions<br />
(dir. Johan Devroe § Henri<br />
Godts)<br />
Wolstraat 19 bus 2 - 1000<br />
Brussel<br />
T. 02-5441055<br />
info@arenbergauctions.com<br />
www.arenbergauctions.com<br />
Veilingen van zeldzame<br />
atlassen, boeken, prenten<br />
en tekeningen. Ook gehele<br />
bibliotheken, archieven en<br />
zeldzame manuscripten.<br />
Salle de Ventes du<br />
Beguinage s.p.r.l.<br />
(Olivier Bolens - David Libotte)<br />
Rue Haute 161 (1000)<br />
T.02/218.17.42<br />
0475/87.06.77<br />
F.02/218.86.50<br />
www.salledeventesdubeguinage.be<br />
s.v.b@hotmail.be<br />
Online via Drouot digital<br />
Haynault Kunstveilingen<br />
(dir. Rodolphe de<br />
Maleingreau d’Hembise)<br />
Stallestraat 9 - 1180 Brussel<br />
T.02/842.42.43<br />
www.haynault.be<br />
info@haynault.be<br />
Negen gespecialiseerde veilingen<br />
per jaar: juwelen, goud<br />
en zilverwerk (3x); munten<br />
penningen, verzamelingen<br />
en historische souvenirs (2x);<br />
schilderijen, kuntwerken uit<br />
Europa en Azië (4x)<br />
Lempertz 1798<br />
(dir. Henri Moretus Plantijn)<br />
Grote Hertstraat 6, 1000<br />
Brussel / Rue du Grand Cerf<br />
6, 1000 Bruxelles<br />
T. 02 514 05 86<br />
F. 02 511 48 24<br />
brussel@lempertz.com<br />
www.lempertz.com<br />
Schattingen en expertises<br />
van maandag tot vrijdag<br />
van 9:00 – 13:00 uur en van<br />
14:00 uur -17:00 uur.<br />
Hôtel de Ventes Horta<br />
(Dir. Dominique de Villegas)<br />
70/74 Avenue de<br />
Roodebeek (1030)<br />
T.02/741.60.60<br />
F.02/741.60.70<br />
www.horta.be<br />
info@horta.be<br />
‘Ventes mensuelles cataloguées<br />
d’antiquitées, oeuvres<br />
d’art, bijoux et vins’<br />
Brussels Art Auctions<br />
Dir. Ph Serck & Is. Maenaut<br />
Rue Ernest Allardstraat 7-9 /<br />
Sablon - Zavel (1000).<br />
F. 02/503.62.10<br />
www.ba-auctions.com<br />
info@ba-auctions.com<br />
T.02/511.53.24<br />
Vente d’art et antiquités.<br />
Spécialiste en art Belge classique<br />
et moderne<br />
Galerie Moderne<br />
(Dir. David & Jérôme Devadder)<br />
Rue du Parnasse 3 (1050) -<br />
T.02/511.54.15 - F.02/511.99.40<br />
www.galeriemoderne.be -<br />
info@galeriemoderne.be<br />
11 Ventes mensuelles cataloguées<br />
GENT 9000<br />
DVC<br />
(Dir. D. Van Cappel)<br />
Zandlopersstraat 10 - 9030<br />
Mariakerke<br />
T.09/224.14.40<br />
F.09/225.04.14<br />
e-mail: dvc@dvc.be -<br />
www.dvc.be<br />
Gecatalogiseerde Kunst- en<br />
Antiekveilingen<br />
Schattingen en expertises<br />
voor nalatenschappen en<br />
verzekeringen<br />
Galerie en Veilingzaal<br />
Pictura b.v.b.a.<br />
Brusselsesteenweg 656<br />
9050 Gentbrugge<br />
T.0475/74.49.25<br />
henk.vervondel@telenet.be<br />
www.pictura.be<br />
Loeckx<br />
auctioneers Belgium<br />
(Dir. Cécile La Pipe,<br />
Peter en Natan Loeckx)<br />
Ingelandgat 4<br />
T.09/223.37.93<br />
F.09/233.76.71<br />
www.loeckx.be<br />
info@loeckx.be<br />
International art & antiques<br />
auctions. Expertises<br />
LIEGE 4000<br />
Hôtel des Ventes Elysée<br />
(Dir. Fairon)<br />
Boulevard Cuivre et Zinc 28<br />
T.04/221.09.09<br />
F. 04/221.15.05<br />
www.ventes-elysee.be<br />
info@ventes-elysee.be<br />
Ventes publiques mensuelles<br />
d’antiquités et objets<br />
d’art, Vintage, Maroquinerie,<br />
Bijoux. Expertises et accueil<br />
du lundi au vendredi de<br />
9h00 à 12h00 et de 13h00 à<br />
17h00. Fermé le mercredi<br />
Légia – Auction<br />
(Dir. Bruno de Wasseige<br />
& Vincent de Lange)<br />
Rue de Cras-Avernas, 12<br />
4280 Hannut<br />
Tél. : 019/63.55.59<br />
0495/87.99.01 - 0475/27.73.87<br />
www.legia-auction.com contact@legia-auction.com<br />
Ventes publiques d’Arts et<br />
d’Antiquités, tapis, mobiliers,<br />
bijoux, tableaux, Art d’Asie,…<br />
Expertises gratuites sur rendez-vous.<br />
Librairie LHomme<br />
(Dir. David Lhomme)<br />
Rue des Carmes 9<br />
T.04/223.24.63<br />
F.04/222.24.19<br />
www.michel-lhomme.com<br />
librairie@michel-lhomme.com<br />
Livres anciens et modernes<br />
de qualité - Gravures -<br />
Tableaux - Curiosités<br />
Hôtel des Ventes Mosan<br />
(Dir. Maxence Nagant de<br />
Deuxchaisnes)<br />
Rue du Nord belge 9 (4020)<br />
T.04/344.91.70 - F.04/341.39.19<br />
www.hvm.be - Expertises<br />
gratuites tous les vendredi<br />
de 9h à 12h30 et de 14h à 18h<br />
LOKEREN 9160<br />
De Vuyst<br />
(Dir. Guy De Vuyst &<br />
Pascale Philips)<br />
Kerkstraat 22-54, 9160<br />
Lokeren<br />
T.09/348.54.40<br />
F.09/348.92.18<br />
www.de-vuyst.com<br />
info@de-vuyst.com<br />
Internationale Kunstveilingen<br />
en Tentoonstellingen van<br />
17de eeuw tot hedendaagse<br />
kunst.<br />
Schattingen en expertises<br />
van nalatenschappen en verzekeringen<br />
MONS - MAISIERES 7020<br />
Monsantic<br />
(Dir: Daniel Otten)<br />
Rue Grande 193b,<br />
7020 Maisières (Mons)<br />
T.065/73.94.00<br />
F.065/73.94.09<br />
otten@monsantic.com<br />
www.monsantic.com<br />
Ventes publiques cataloguées<br />
Expertises le<br />
mercredi, le samedi ou sur<br />
rendez vous - déplacement<br />
gratuit à domicile<br />
NAMUR 5000<br />
Salle de Ventes ROPS<br />
(Dir. B. de Sauvage)<br />
Avenue d’Ecolys 2, 5020<br />
Suarlée (Namur)<br />
T.081/74.99.88<br />
F.081/74.99.86<br />
www.rops.be /<br />
www.rops-online.be<br />
Ventes publiques mensuelles<br />
d’antiquités et ventes bourgeoises.<br />
Expertises gratuites<br />
à domicile sur rendez-vous<br />
ou à la salle tous les jours<br />
de 9h à 12h, sauf les lundis<br />
et jeudis<br />
VERVIERS 4800<br />
Hôtel des Ventes Legros<br />
(Dir. Benoît Legros)<br />
Rue Peltzer de Clermont 41<br />
4800 Verviers<br />
T. 087/33.01.00 - F.087.30.19.00<br />
www.venteslegros.com<br />
benoit.legros@euronet.be.<br />
Ventes régulières d’antiquités<br />
et objets d’art<br />
100
Aanbevolen<br />
adressen<br />
Zoekers<br />
Verzekeringen<br />
INVICTA ART INSURANCE<br />
‘Verzekeren ten dienste van de kunst’<br />
Eeckman Jean-Pierre & Eeckman<br />
Isabelle<br />
67-69 Bd.Reyerslaan – 1030 Brussel<br />
Tel : 02/735 55 92 - Fax: 02/734 92 30<br />
Eeckman.jpe@portima.be,<br />
Eeckman.ie@portima.be<br />
invicta.belgium@portima.be<br />
Musea – Privé coll. —Tentoonstellingen<br />
– Particuliere en beroepsstichtingen–<br />
verblijven – Transport<br />
www.invicta-art.com<br />
Restauratie<br />
METAALRESTAURATIE<br />
Restauratie van antieke metalen<br />
objecten, fototoestellen, projectoren,<br />
microscopen, automaten,…<br />
Specialisatie : klokken en horloges.<br />
Aanmaak van presentatiesystemen<br />
Geert Schumeth, GeertSchumeth@<br />
hotmail.com<br />
www.metaalrestauratie.com<br />
RESTAURATIEATELIER TEMPERA<br />
Tempera bvba, Aalst - Aurel<br />
Uytterhaegen & zoon<br />
Restauratie van schilderijen op doek en<br />
paneel en gepolychromeerde beelden.<br />
Voor vrijblijvende deskundige beoordeling:<br />
tempera@telenet.be of 0494<br />
47 60 32<br />
www.temperarestauratie.be<br />
Inlijstingen<br />
VAN THIENEN CVBA<br />
Aanbeeldstraat 28, 1210 Brussel<br />
T. 02 230 27 16<br />
Artisanale productie van moderne,<br />
hedendaagse en oude kaders. Meer<br />
dan 600 modellen, gemaakt met de<br />
hand. Restauratie van oude en moderne<br />
kaders. Bladgoudvergulden.<br />
Uniek model op bestelling.<br />
www.van-thienen.be<br />
Art Handling<br />
Zolderopruiming<br />
BROCANTE -<br />
ZOLDEROPRUIMING<br />
Snuisterijen en leuke voorwerpen<br />
voor brocante gezocht. Prijs samen<br />
overeen te komen.<br />
Huis volledig leegmaken is ook<br />
mogelijk.<br />
Evrard de Villenfagne:<br />
evrard@haveso.be - 0032 476 410 916.<br />
Museum<br />
MEM - MUSEUM VAN EROTIEK<br />
EN MYTHOLOGIE<br />
Dit museum in een mooi huis van<br />
de Zavel geeft een historisch overzicht<br />
van de erotische kunst in de<br />
loop der tijden sinds de oudheid tot<br />
hedendaags. Deze private collectie,<br />
één van de mooiste van Europa,<br />
toont zeldzame voorwerpen van allerlei<br />
aard : ivoren, schilderijen, skulpturen,<br />
griekse en romeinse antikwiteiten,<br />
japanse etsen, tekeningen ,<br />
litho’s, werken van Belgische artiesten<br />
en andere curiosa.<br />
Sint-Annastraat, 32 (Zavel)<br />
1000 Brussel<br />
T: +32(0)2/514.03.53<br />
E-Mail : info@m-e-m.be<br />
www.m-e-m.be<br />
Aangeboden<br />
Te koop: Eugene Laermans, de voorbijganger<br />
uit 1918. Olieverf op doek,<br />
Kleurrijk. Afmeting doek 63 x 44 cm<br />
met originele lijst 78 x 58 cm. In zeer<br />
goede staat. Info +32 478 375 285<br />
Revues ‘Médecine de France’<br />
met interessante kunstbijdragen.<br />
Nummers van 1948 tot en met 1958.<br />
GRATIS. Info 0498/50 76 44<br />
Particulier verkoopt: uitgaves Hart (nr<br />
106-194), Art Press (nr 116-194), Beaux-<br />
Arts (1990-1998), Museart (1992-1998).<br />
Tel. 02/4283260<br />
Te koop wegens plaatsgebrek: 17de<br />
eeuwse eiken zit/haardbank met kofferruimte.<br />
Afmetingen: H 135 B 120 D<br />
53. Zithoogte 48 cm. Zitdiepte 38 cm.<br />
Foto op vraag. vdheydhi@gmail.com<br />
0474906979.<br />
Gezocht<br />
Cultuurregio Leie Schelde (www.<br />
polsregio.be) startte dit najaar met<br />
het samenstellen van het archief<br />
rond kunstenaar Martin Wallaert.<br />
Kunstschilder Martin Wallaert (www.<br />
martinwallaert.be) is geboren in<br />
Deinze en nu werkzaam in Machelenaan-de-Leie.<br />
Hij woonde en werkte<br />
zowel in <strong>België</strong> als in het buitenland.<br />
Hierdoor raakte het archief rond de<br />
kunstenaar en zijn werken versnipperd.<br />
We zijn dan ook op zoek naar<br />
foto’s, brieven, werken, kortom alles<br />
waar een verhaal aan verbonden<br />
is, om dit archief te vervolledigen<br />
en digitaal te verwerken. Kan u ons<br />
helpen? Laat ons iets weten via toerisme@zulte.be<br />
of via het nummer 09<br />
243 14 24.<br />
Verzamelaar zoekt strips en jeugdweekbladen<br />
voor zijn collectie. Ik ben<br />
uitsluitend op zoek naar uitzonderlijke<br />
en/of zeldzame items van vóór<br />
1970 in perfecte of heel mooie staat,<br />
bijvoorbeeld Kuifje/Tintin, Nero,<br />
Suske en Wiske, Dupuis, Lombard<br />
en weekbladen zoals ‘Ons volkske’,<br />
‘t Kapoentje’, ‘Robbedoes’, ‘Heroic’,<br />
‘Petit Vingtieme’ enzovoort.<br />
Hoge prijzen voor topstaten.<br />
E-mail: jeanpaul.vonck@hotmail.com<br />
of tel. 0486.71.11.88<br />
Gezocht: Werken (schilderijen,<br />
tekeningen) en gegevens (krantenartikels,<br />
brieven, foto’s, ...) over<br />
het leven van de Belgische schilder<br />
Albert Dupuis (1923-2010) voor<br />
een tentoonstelling en catalogus<br />
in het Charlier Museum. Contact:<br />
Michèle Schoonjans van de stichting<br />
F.A.D. - gsm: 0478 71 62 96 of e-mail<br />
michele@micheleschoonjans.be of<br />
mailto:fondation.albert.dupuis.2010@<br />
gmail.com<br />
Gezocht: informatie over architect<br />
Pierre Otto Bauer (1897-1982?) en zijn<br />
ontwerp van een woning in Garches<br />
nabij Parijs rond 1930.<br />
E-mail: vandewallesonja@gmail.com<br />
of tel. 0478 413 444.<br />
Ter voorbereiding van een tentoonstelling<br />
door het Yper Museum in Ieper<br />
in <strong>2022</strong> n.a.v. de honderdste sterfdag<br />
van de kunstenares Louise De Hem<br />
zouden wij eigenaars van werk van /<br />
documenten over deze kunstenares willen<br />
vragen om conservator Jan Dewilde<br />
te contacteren (jan.dewilde@ieper.be /<br />
057/239.450). Alle informatie wordt met<br />
de nodige discretie behandeld.<br />
Guy Poelvoorde zoekt schilderijen<br />
van Brugse schilders, Ierse schilders,<br />
Paul Permeke, Paul Klein, Gaston<br />
Bogaert, honden en paarden. tel 0475<br />
393498 www.guyart.com<br />
Bent u in het bezit van een doek of<br />
tekening van Renée Demeester? De<br />
familie van de kunstenaar is op zoek<br />
naar werken afkomstig uit privécollecties,<br />
om zijn volgende monografische<br />
catalogus te illustreren. Neem dan<br />
contact op met zijn neef Paul Gonze<br />
via e-mail paul.gonze@gmail.com of<br />
via gsm: 0484 59 71 01<br />
ART ON THE MOVE<br />
Henri-Joseph Genessestraat 1, 1070<br />
BrusselTél. : 02 333 2411<br />
georges.merz@art-onthemove.be &<br />
stephane.merz@art-onthemove.be<br />
Gespecialiseerde en inclusieve dienstverlening:<br />
voor, gedurende en na<br />
het transport. Ophangen/hangen,<br />
bescherming & verpakking, beveiligde<br />
opslag, verzekering, nationaal &<br />
internationaal transport/verzending,<br />
douaneformaliteiten, enz...<br />
www.art-onthemove.be<br />
GRATIS ZOEKERTJES<br />
Wenst u iets te plaatsen bij onze gratis zoekertjes?<br />
Breng ons op de hoogte via collect@ips.be<br />
Wij bieden een gratis platform voor particulieren die iets willen aanbieden<br />
of op zoek zijn naar (informatie over) kunst of antiek.<br />
101
MJV SOUDANT<br />
Salle de ventes aux enchères d’antiquités<br />
Pendule Augsburg ca.1700.<br />
Eugène Verboeckhoven. leewin en welp. Gipsafdruk gedateerd 1866. Ware grootte: 196 x 102 cm.<br />
Verschillende werken van Yves Zurstrassen.<br />
Collectie Jacques Peltzer.<br />
ZONDAG 13 MAART VANAF 13U<br />
Gecatalogiseerde kunst- en antiekveiling<br />
(400 lots) met o.m.<br />
• Familieverzameling van Jacques Peltzer, waaronder meubels en memorabilia<br />
van zijn vader Georges Peltzer, zijn moeder de gravin Hélène de Breteuil<br />
en zijn grootmoeder Hélène de Breteuil Prinses Elisabeth Chavchavadze<br />
• Mr. Peltzer’s hedendaagse kunst collectie<br />
• Eveneens de collectie van een gepensioneerde antiquair<br />
Kijkdagen van 10 t/m 12 maart van 10 tot 18 uur.<br />
Uitzonderlijk Saint Eloi 15e eeuw.<br />
DINSDAG 29 MAART VANAF 13U<br />
Gecatalogiseerde veiling van uitzonderlijke oude poppen<br />
230 lots.<br />
Verkoop van de uitzonderlijke collectie poppen van mevrouw Dumont-Devillé. Zeldzame<br />
modellen van Bru, Jumeau, François Gaultier, Schmidt baby’s, Steiner baby’s, karakterpoppen.<br />
Kijkdagen van 22 t/m 25 maart van 10 tot 17 uur en zaterdag 26<br />
maart van 10 tot 16 uur.<br />
60 rue de Bertransart, 6280 Gerpinnes | Tel. +32 71 50 59 95 | +32 495 25 16 20 | info@mjvsoudant.be | www.mjvsoudant.be
George Minne<br />
(Ghent 1866-1941<br />
Sint–Martens–Latem)<br />
Le Petit Aggenouillé, 1896.<br />
Marble. H 48 cm.<br />
DESKUNDIGHEID • COMPETENTIE • PROFESSIONALISME<br />
De ROCAD – Belgian Royal Chamber of Art Dealers – opgericht in 1919,<br />
is de Belgische professionele vereniging van kunsthandelaars. Zij telt 110 leden<br />
die erkend zijn om hun expertise in de diverse disciplines van de kunsthandel.<br />
De ROCAD is uw partner om een kunstwerk te evalueren, te (ver)kopen met<br />
strikte eerbiediging van een ethische code. Alle info op rocad.be<br />
Belgian Royal Chamber of Art Dealers<br />
Ernest Allardstraat 32, 1000 Brussel<br />
T +32 2 548 00 00 – info@rocad.be – www.rocad.be
les ventes damien voglaire<br />
« Trappen » (1987) - Andy Warhol.<br />
MODERNE EN<br />
CONTEMPORAIRE KUNST<br />
Verkoop achter gesloten deuren<br />
Zaterdag 12 maart <strong>2022</strong> om 13u<br />
Tentoonstelling van 10u tot 18u<br />
van woensdag 2 maart tot donderdag 10 maart<br />
(open op zondag en gesloten op maandag)<br />
« Compositie » (1991) - Yves Zurstrassen<br />
« Naakt uit het bad » (1925) - Robert Giron<br />
« Gele vrachtwagen» (1975) - Émile Salkin<br />
Les ventes damien voglaire<br />
162, chaussée de Charleroi – 1060 Bruxelles<br />
Tél : + 32 (0) 2 538 69 17<br />
lesventes@voglaire.com – www.voglaire.com<br />
« Compositie » (1964) - Gérard Schneider<br />
pub2-f.indd 1 15/02/<strong>2022</strong> 11:19
Change language