MaculaVisie 1 2022

Thema Preventie, behandeling en onderzoek: nu en in de toekomst
VEGF medicijn tegen de natte vorm
van maculadegeneratie (preventie),
en netvlieschirurgie (behandeling).
Daarnaast zijn er nog een aantal
nieuwe therapieën in ontwikkeling
zoals gentherapie (preventie),
nieuwe medicijnen (preventie), en
stamceltherapie (behandeling). Hieruit
blijkt dat, als er eenmaal schade
aan het netvlies is, en er dus al
netvliescellen dood zijn, vaak alleen
zeer gecompliceerde chirurgie of
toekomstige stamcel-therapie de enige
behandelopties zijn. Omdat er veel
verschillen zijn in de manier waarop
LMD en de ziekte van Stargardt (vorm
van juveniele maculadegeneratie (JMD)
zich bij elk individu voordoet, wordt de
keuze van therapie altijd beoordeeld
door de behandelend arts en wordt het
behandelplan afgesproken tussen patiënt
en arts.
Hieronder wordt toekomstige
stamceltherapie voor de ziekte van
Stargardt (JMD) en LMD beschreven.
Wat is een stamcel?
Het menselijk lichaam bestaat uit 30-
40 biljoen cellen. Deze zijn vaak heel
verschillend: huidcel, hartcel, netvliescel.
Toch ontstaan al die cellen slechts uit
één enkele eicel en één zaadcel. Dat
betekent dat een paar cellen van een
net bevrucht embryo nog heel veel
verschillende soorten cellen (kunnen)
gaan vormen. Die paar cellen noemen
we stamcellen. Een stamcel is dus
een cel die in staat is om in een ander
celtype in het lichaam te veranderen.
Een paar jaar geleden dacht men nog
dat stamcellen alleen bij een embryo
voorkwamen. Inmiddels is het duidelijk
er heel veel soorten stamcellen bestaan
die ook nog eens in een heleboel
weefsels, organen, bloed en zelfs in de
urine voorkomen. Wat voor een typen
stamcellen er allemaal zijn en wat die
allemaal precies doen op de plaatsen
waar ze voorkomen, is nog lang niet
duidelijk.
Ook in het netvlies van elk volwassen
mens zitten op een aantal plaatsen
stamcellen. Wat die stamcellen daar doen,
hoe ze eventueel betrokken zijn bij schade
en natuurlijk herstel, en hoe lang ze in
een verouderend netvlies blijven leven
is niet duidelijk. Deze netvliesstamcellen
kunnen natuurlijk niet zomaar, bij een
levend persoon, worden weggehaald voor
een eventuele behandeling. Isolatie van
stamcellen (als deze er nog zouden zijn)
uit het netvlies van overleden personen
zou natuurlijk, met toestemming van de
overledene, kunnen worden overwogen.
Helaas, zijn dergelijke netvliezen zeer
schaars, en kunnen die donor cellen
niet zomaar van de een naar een ander
persoon worden overgeplaatst in verband
met het risico op afstoting van die cellen
door een reactie van het immuunsysteem.
Ook is het niet duidelijk of een dergelijke
transplantatie technisch kan en of deze
überhaupt werkt.
Hoe wordt een stamcel
een netvlies cel?
Na de bevruchting van de eicel door
een zaadcel omstaat er een embryo. De
(stam-)cellen van dit embryo ontwikkelen
zich volgens een vaststaand genetisch
bepaald DNA programma tot een klein
mens met allemaal verschillende cellen
en organen, waaronder het netvlies.
Sinds enige jaren is het mogelijk dit
40 | MaculaVisie maart 2022