Jaarverslag 2021 - Erasmus Centrum voor Zorgbestuur
2021 was in alle opzichten een druk jaar. In ons jaarverslag laten we graag zien wat we dit jaar hebben gedaan, gedeeld en bereikt.
2021 was in alle opzichten een druk jaar. In ons jaarverslag laten we graag zien wat we dit jaar hebben gedaan, gedeeld en bereikt.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2021</strong>
<strong>2021</strong>: een test in veerkracht<br />
<strong>2021</strong>, het jaar waarin we hoopten elkaar weer snel live te mogen ontmoeten, heeft<br />
onze veerkracht flink getest. Opnieuw moesten we activiteiten verplaatsen of anders<br />
uitvoeren dan we wensten. Het vroeg veel overleg en creativiteit. Een crisis biedt<br />
echter ook geweldige leerkansen. Het leidt tot nieuwe perspectieven en prioriteiten.<br />
Vanzelfsprekendheden komen op losse schroeven te staan en nieuwe inzichten<br />
krijgen kans om zich te vormen. Het schudt de boel even flink op, zeg maar. Dat<br />
geldt <strong>voor</strong> de zorg maar ook <strong>voor</strong> onze manier van werken. We zochten het dichter<br />
bij huis, kwamen op een andere manier met elkaar in gesprek en leerden van en met<br />
onze deelnemers wat besturen in crisistijd vraagt.<br />
Voorwoord<br />
“Een goede leider zorgt ook goed <strong>voor</strong> zichzelf” zei een van de respondenten van ons<br />
onderzoek naar ‘goed besturen in crisistijd’. Het viel ons niet mee, eerlijk gezegd, om<br />
de lat op sommige momenten te verlagen en mildheid te betrachten. Bij<strong>voor</strong>beeld<br />
als een onderzoek vertraging opliep. Nieuwe aanpakken en werkwijzen vragen<br />
ontwikkeltijd en ‘klooiruimte’, houdt een van onze vaste docenten onze deelnemers<br />
graag <strong>voor</strong>. Aanklooien op hoog niveau, dat is wat wij oneerbiedig gezegd te doen<br />
hadden. We hebben de handschoen opgepakt door van de Laprélezing een online<br />
uitzending te maken, en hebben hier veel van geleerd. Ook hebben we geleerd hoe<br />
belangrijk het is altijd in gesprek te blijven met deelnemers. Zij hebben vaak goede<br />
suggesties over hoe het wel of anders kan. Ook hebben we geleerd (of opnieuw<br />
ontdekt) hoe fijn we het vinden om samen te werken met collega’s en de tijd te<br />
nemen <strong>voor</strong> ontmoeting. Het werk wordt er leuker en beter van. Samen aanklooien<br />
– oftewel nieuwe dingen leren en uitproberen – is veel gemakkelijker en leuker dan<br />
alleen!<br />
Wilma van der Scheer<br />
Directeur<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
2<br />
3<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Inhoudsopgave<br />
Voorwoord 2<br />
Een terugblik op <strong>2021</strong><br />
Een terugblik op <strong>2021</strong> 5<br />
Onderwijsprogramma’s 9<br />
Academische werkplaats 18<br />
Maatwerk 24<br />
1<br />
Colofon<br />
Dit is een uitgave van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> B.V. Rotterdam.<br />
Teksten <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>.<br />
Foto’s Pepijn Leupen, Dick Barendse, Yvonne Witte, Luvia Pepermans.<br />
Foto cover Richard Stark<br />
Grafische realisatie Grapefish, Voorschoten.<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is een onderdeel van <strong>Erasmus</strong> School of<br />
Health Policy & Management van de <strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam.<br />
www.erasmuscentrumzorgbestuur.nl<br />
Samenwerkingsrelaties 27<br />
Kwaliteit en integriteit 29<br />
In de media 32<br />
Team 37<br />
5<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Terugblik <strong>2021</strong><br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is een leerplek en ontmoetingsplek <strong>voor</strong> leiders<br />
in de zorg. Het heeft alle kenmerken van een professionele leergemeenschap:<br />
mensen komen er samen vanuit een gedeelde liefde <strong>voor</strong> de zorg en de wens die<br />
zorg telkens weer te verbeteren.<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is ook een vormingsplaats en werkplaats.<br />
Zelfonderzoek en wetenschappelijk onderzoek gaan er hand in hand. De vraagstukken<br />
van deelnemers zijn mede aanleiding <strong>voor</strong> wetenschappelijk onderzoek.<br />
Deelnemers en alumni nemen deel aan onze onderzoeken, dragen casuïstiek aan<br />
en nemen zelf ook onderzoeksvragen ter hand (denk aan afstudeeronderzoek).<br />
De uitkomsten van de onderzoeken worden gedeeld op studiedagen en in de<br />
leerprogramma’s. In het gesprek met de deelnemers worden inzichten verdiept en<br />
verrijkt.<br />
Versterking kennisbasis: wetenschap en praktijk<br />
Een belangrijke ambitie van de afgelopen jaren was om onze wetenschappelijke<br />
kennisbasis te versterken. In 2018 richtten we hiertoe de Academische werkplaats<br />
zorgbestuur op: een plek waar mensen uit de praktijk van zorg en bestuur samen<br />
met academici werken aan kennisontwikkeling. Naast het lopende onderzoeksprogramma<br />
‘Zorg <strong>voor</strong> Management’ startten we een tweede onderzoeksprogramma<br />
‘Gedeeld besturen’. Centrale vraag in dit programma is hoe beroepsgroepen<br />
en organisaties strategische verantwoordelijkheden delen met elkaar, in<br />
tegenstelling tot het verdelen van die verantwoordelijkheid. De extra investering<br />
leidde tot mooie publicaties en verrijkte onze onderwijsprogramma’s. Dit jaar zetten<br />
wij met de installatie van een eigen leerstoel gericht op leiderschap en besturing in<br />
de zorg een belangrijke volgende stap. De leerstoel biedt een extra impuls aan het<br />
onderzoek naar bestuur en leiderschap in de zorg en is een erkenning <strong>voor</strong> de rol die<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> daarin speelt. Door de systematische reflectie<br />
op het werk van leiders in de zorg hopen we nieuwe inzichten te kunnen geven die<br />
verrijkend en inspirerend zijn <strong>voor</strong> zowel de wetenschap als de praktijk van de zorg.<br />
Met de leerstoel wordt ook de verbintenis met <strong>Erasmus</strong> School of Health Policy &<br />
Management (ESHPM) verstevigd. Ook op andere gebieden wordt nauw met ESHPM<br />
samengewerkt, bij<strong>voor</strong>beeld rondom het kwaliteitsbeleid en de accreditatie van de<br />
MHBA.<br />
Naast de ambitie onze wetenschappelijke kennisbasis te versterken, hebben we<br />
de afgelopen jaren ook ingezet op versterking van onze praktijkkennis. Dit doen<br />
we door een stevige inbreng van mensen uit de praktijk in onze programma’s en<br />
door maatwerkactiviteiten te ontplooien waarin de vraagstukken van specifieke<br />
organisaties of regio’s centraal staan. De activiteiten strekken zich inmiddels uit<br />
van leerprogramma’s <strong>voor</strong> individuele organisaties (ziekenhuizen, vvt-organisaties,<br />
ggz, 1 e lijn) en regio’s, tot begeleidingsvragen van topteams en individuele coaching.<br />
Prettige bijkomstigheid is dat het ook tot uitbreiding van en meer diversiteit in het<br />
team van programmaleiders heeft geleid.<br />
Samenwerking<br />
Naast ESHPM is de NVZD een belangrijke samenwerkingspartner <strong>voor</strong> ons. De NVZD<br />
is partner in het langlopende onderzoek naar het profiel van bestuurders in de zorg.<br />
Dit jaar werd het onderzoek <strong>voor</strong> de vijfde maal uitgevoerd. Leden van de NVZD<br />
nemen deel aan onze adviesraad en van oudsher had de <strong>voor</strong>zitter van de NVZD<br />
zitting in de raad van commissarissen van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>.<br />
Dit laatste is in <strong>2021</strong> gewijzigd. Passend bij de manier van samenwerken de<br />
afgelopen jaren – rondom specifieke thema’s in plaats van structureel – wordt deze<br />
zetel nu anders ingevuld.<br />
Activiteiten en prioriteiten<br />
In alle opzichten was <strong>2021</strong> een druk jaar. De coronapandemie was hier in belangrijke<br />
mate debet aan. In <strong>2021</strong> haalden we uitgesteld onderwijs in en ontwikkelden we<br />
nieuwe, aangepaste vormen van onderwijs. Zo is de Academische Leergang Zorg<br />
Management omgevormd tot een hybride onderwijsprogramma, dat deels online en<br />
deels op locatie plaats vindt. Belangrijke bijkomstigheid is dat zo meer deelnemers<br />
kunnen participeren. We ontwikkelden hybride studiereizen waarin bezoekers<br />
uit het buitenland naar Nederland kwamen, we online vele landen bezochten,<br />
gecombineerd met best practices uit eigen land. Het blijken leerzame formules te<br />
zijn, die een goede basis bieden <strong>voor</strong> verdere doorontwikkeling.<br />
In <strong>2021</strong> vond ook de tweede Laprélezing plaats. Het thema ‘Opladen en ontzorgen’ is<br />
een spiegel van de tijdgeest. Corona ontregelt, zorgt <strong>voor</strong> werkdruk en maakt moe.<br />
Belangrijk dus om aandacht te besteden aan de nodige zelfzorg en zorg <strong>voor</strong> elkaar.<br />
Prof. dr. Semiha Denktaş, hoogleraar Gezondheidspsychologie, was onze hoofdgast.<br />
In verband met de in april geldende coronamaatregelen had de lezing de vorm van<br />
een online uitzending.<br />
Zelfzorg was ook een van onze eigen prioriteiten dit jaar. Het thuiswerken speelde<br />
ons parten. We werkten veel en geïsoleerd wat ten koste ging van ons werkplezier<br />
en soms ook tot gezondheidsklachten leidde. In oktober konden we eindelijk<br />
weer met het hele team samenkomen. Dit deden we op een mooie locatie op de<br />
Veluwe. We combineerden het nuttige met het aangename: we maakten kennis met<br />
nieuwe medewerkers, deelden verhalen, en onderzochten hoe onze doelgroepen<br />
veranderen in behoeften en wensen. Onderwerp van dit gesprek was bij<strong>voor</strong>beeld<br />
de samenstelling van onze leergroepen, die tot onze zorg weinig divers is.<br />
Dit onderwerp hebben we inmiddels stevig op de agenda staan en ook geïncorporeerd<br />
in onze programma’s. Duurzaamheid is een ander onderwerp dat ons bezig<br />
houdt en meeweegt bij de organisatie van onze activiteiten, zoals de studiereizen.<br />
Een blik <strong>voor</strong>uit<br />
Ons meerjarenbeleidsplan 2019 – 2022 is inmiddels afgerond en ingehaald door<br />
nieuwe wensen en eisen. In januari zijn we daarom gestart met het opstellen van een<br />
nieuw plan <strong>voor</strong> de komende jaren. Hoewel nog niet uitgekristalliseerd zijn enkele<br />
lijnen wel duidelijk. We willen onder andere inzetten op nieuwe leerprocessen<br />
en leerervaringen <strong>voor</strong> ‘nieuwe’ groepen. Deze nieuwe groepen zijn steeds vaker<br />
gemengde groepen van bestuurders, managers en professionals, of van bestuurders<br />
uit verschillende maatschappelijke domeinen. We willen ons daarnaast, in lijn met<br />
de opdracht van de leerstoelhouder, nog meer richten op de verbinding van denken<br />
en doen: leiderschapsontwikkeling én de omzetting in actie, strategieontwikkeling<br />
én strategie executie en zo bijdragen aan de benodigde transitie in de zorg.<br />
Wilma van der Scheer benoemd tot hoogleraar<br />
In november werd bekend dat de leerstoel “Leiderschap en Besturing in de<br />
Zorg” door <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is gevestigd aan de <strong>Erasmus</strong><br />
Universiteit Rotterdam, per oktober <strong>2021</strong>. De leerstoel benadrukt het belang van<br />
een goede leeromgeving <strong>voor</strong> komende en zittende managers en bestuurders in<br />
de zorg. Aanleiding <strong>voor</strong> prof. dr. Frans van der Meché om te kijken naar de stand<br />
van zaken in de zorg in deze tumultueuze tijden en Wilma veel succes te wensen<br />
met haar benoeming tot bijzonder hoogleraar Leiderschap en Besturing in de<br />
Zorg.<br />
De zorg is <strong>voor</strong>tdurend in beweging. Nog niet zolang geleden zijn er grote stelselwijzigingen<br />
doorgevoerd; daarbij kregen “de markt” en concurrentie een grotere<br />
rol toebedeeld. Kwaliteitsissues hebben de afgelopen jaren geleid tot steeds meer<br />
regelgeving en controle. Tegelijk nam de vraag naar zorg op alle gebieden toe en zijn<br />
er in toenemende mate ook budgettaire restricties toegepast. Voor allerlei aparte<br />
stappen in het verleden is wel een motivatie te geven waar<strong>voor</strong> begrip kan worden<br />
opgebracht. Door al die diverse stappen bij elkaar is nu wel een situatie ontstaan<br />
die in de huidige corona-epidemie tot belangrijke stress in het zorgsysteem heeft<br />
geleid. Heroverwegingen vinden plaats, bij<strong>voor</strong>beeld over betere mogelijkheden<br />
van samenwerking of over de (administratieve) belastbaarheid van verzorgend<br />
en verplegend personeel. Tel daarbij op de schaarste van zorg tijdens de coronaepidemie,<br />
waardoor er <strong>voor</strong>tdurend ethische keuzes gemaakt moeten worden wie<br />
wel en wie niet <strong>voor</strong> behandeling in aanmerking kan komen.<br />
Die schaarste blijft bij ons. Is het niet de epidemie, dan is het wel de schaarste<br />
aan personeel in het algemeen bij een groeiende vraag door de vergrijzing. Ook<br />
keuzes van de overheid dragen bij aan de onzekerheid, ook daar legitieme, ethische<br />
verdelingsvraagstukken: bescherming door een veiliger klimaat, meer sociale<br />
gelijkheid of toch meer dure geneesmiddelen, hogere salarissen en uitbreiding van<br />
de capaciteit.<br />
Leidinggevenden in de zorg hebben direct of indirect met al deze dilemma’s te<br />
maken en dat zal in de toekomst niet veranderen. Ze moeten daarop <strong>voor</strong>bereid<br />
zijn en willen anticiperen op een toekomst vol onzekerheid én willen dealen met<br />
de vragen van vandaag. Daar is een goed spectrum van opleidingen <strong>voor</strong> nodig.<br />
Praktische opleidingen <strong>voor</strong> de uitdagingen van vandaag, maar ook reflecterende<br />
leergangen om de blik op de verdere toekomst te richten. Opleidingen <strong>voor</strong> mensen<br />
die stappen richting management willen zetten tot aan de ervaren bestuurders. Voor<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
6 7<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
verzorgenden, verplegenden, artsen en personen met een niet-zorgachtergrond<br />
die willen bijdragen aan een betere zorg. <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is<br />
hét instituut dat zo’n breed palet realiseert. In de onderwijsprogramma’s wordt<br />
wetenschappelijke) kennis overgedragen, is er veel aandacht <strong>voor</strong> dialoog en<br />
<strong>voor</strong> de eigen ervaringen en praktijken. Juist die wisselwerking wordt door de<br />
deelnemers zeer gewaardeerd. Tijd <strong>voor</strong> reflectie, andere perspectieven bespreken<br />
en gevoed worden met nieuwe inzichten. De contacten opgedaan in de programma’s<br />
leiden tot netwerken waarin je met vertrouwen je problemen uit je eigen praktijk<br />
kunt <strong>voor</strong>leggen; dat is een mooi neveneffect!<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> is vereerd dat het College van Bestuur van<br />
de <strong>Erasmus</strong> Universiteit ons benoemd heeft tot de vestigende instantie van deze<br />
leerstoel: “Leiderschap en Besturing in de Zorg”. Het benadrukt ook het vertrouwen<br />
van het bestuur in het werk van ons <strong>Centrum</strong>. Dat vertrouwen is gebaseerd<br />
op langdurige inspanningen van velen binnen onze organisatie. Wilma van der<br />
Scheer is daar een boegbeeld van; zij heeft het <strong>Centrum</strong> de afgelopen jaren geleid<br />
en uitgebouwd. Uiteraard staat ze daarbij op de schouders van <strong>voor</strong>gangers,<br />
waaronder Ruud Lapré en Pauline Meurs. Het vervolg dat zij aan het <strong>Centrum</strong> heeft<br />
gegeven is indrukwekkend; de onderwijsprogramma’s zijn verbreed naar onderwerp<br />
en type professional en het <strong>Centrum</strong> is daarmee ook aanzienlijk gegroeid. Maar dat<br />
is nog maar een deel van haar bijdrage: het onderzoek heeft onder haar leiding ook<br />
een boost gekregen, onder andere door de Academische werkplaats zorgbestuur, in<br />
afstemming met de <strong>Erasmus</strong> School of Health Policy & Management.<br />
Kortom: als raad van commissarissen zijn wij trots dat wij prof. dr. Wilma van der<br />
Scheer als eerste hebben mogen benoemen. Dit is zeer verdiend, wij feliciteren haar<br />
van harte en wensen haar ook <strong>voor</strong> de komende jaren veel succes!<br />
Prof. dr. Frans van der Meché<br />
Voorzitter raad van commissarissen<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong><br />
Wilma van der Scheer:<br />
Met deze leerstoel wil ik niet alleen kijken naar de formele posities<br />
– bestuur en management – maar naar de wijze waarop leiderschap<br />
wordt omarmd en omgezet in actie. Dat kunnen bestuurders zijn van<br />
zorgorganisaties of andere maatschappelijke organisaties, maar ook<br />
verpleegkundigen of artsen die verantwoordelijkheid willen dragen <strong>voor</strong><br />
een betere (organisatie van) zorg. Leiden in de zorg doe je samen en dat<br />
gedeeld leiderschap is een belangrijke hoeksteen <strong>voor</strong> het onderzoek van<br />
de leerstoel. Het onderzoek richt zich op nieuwe vormen van besturing<br />
en coördinatie passend bij de veranderende relatie tussen burgers en<br />
zorgorganisaties, patiënten en professionals.<br />
Onderwijsprogramma’s<br />
2<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
8<br />
9<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Programma aanbod <strong>2021</strong><br />
Leren van en met elkaar staat <strong>voor</strong>op<br />
in al onze onderwijsprogramma’s.<br />
Deelnemers aan onze opleidingsprogramma’s<br />
hebben een gedeelde<br />
interesse of ambitie en zijn bereid<br />
eigen kennis en ervaringen te delen<br />
ten behoeve van het gezamenlijke<br />
leerproces. Als groep vormen zij<br />
vaak een sterke leergemeenschap,<br />
die elkaar steunt en inspireert.<br />
De verbinding van academische<br />
kennis met praktijkkennis geeft<br />
inzicht in maatschappelijke en<br />
persoonlijke vraagstukken. Goed<br />
gekozen werkvormen dragen bij<br />
aan de verdieping. Niet alleen is<br />
de kennis die deelnemers opdoen<br />
hiermee van praktische waarde, ook<br />
benutten we de aanwezige kennis<br />
uit de verschillende sectoren van de<br />
gezondheidszorg optimaal.<br />
Onze onderwijsprogramma’s zijn<br />
toegesneden op de vraagstukken<br />
van bestuurders, managers en<br />
professionals in de zorg. De<br />
programma’s richten zich op:<br />
• Het benodigde handelingsrepertoire<br />
<strong>voor</strong> het aansturen van<br />
processen;<br />
• Persoonlijke effectiviteit<br />
(zelfkennis en vaardigheden);<br />
• Kennis over actuele en relevante<br />
thema’s in de gezondheidszorg en<br />
de eigen positionering daarin.<br />
Master Class<br />
Management development<br />
programma <strong>voor</strong> eindverantwoordelijke<br />
bestuurders van gezondheidszorgorganisaties.<br />
Programmadirecteur:<br />
prof. dr. Wilma van der Scheer<br />
18 deelnemers<br />
Imagine2<br />
Een programma om medisch<br />
specialisten toe te rusten een<br />
leidende rol te nemen in de<br />
continue verbetering van de zorg.<br />
Programmaleiding:<br />
prof. dr. Wilma van der Scheer<br />
dr. Relinde de Koeijer<br />
dr. Kris Vanhaecht<br />
16 deelnemers<br />
Goede Kwaliteit met<br />
Gedeeld Leiderschap<br />
Gericht op zorgprofessionals<br />
in de ouderenzorg die een<br />
<strong>voor</strong>trekkersrol op zich willen<br />
nemen, en hun bestuurders.<br />
Programmaleiding:<br />
mr. Helene Wüst<br />
dr. Carina Pittens<br />
20 deelnemers<br />
Top Class<br />
Management development<br />
programma <strong>voor</strong> toekomstige<br />
bestuurders van gezondheidszorgorganisaties.<br />
Programmadirecteur:<br />
mr. Helene Wüst<br />
22 deelnemers<br />
Master of Health Business<br />
Administration<br />
De enige internationaal geaccrediteerde<br />
MBA-opleiding in Nederland<br />
specifiek <strong>voor</strong> de zorg.<br />
Programmaleiding:<br />
prof. dr. ir. Kees Ahaus<br />
dr. Maarten Janssen<br />
Frank van Gool, MSc<br />
20 deelnemers MHBA 2019-<strong>2021</strong><br />
Academische Leergang<br />
Zorg Management<br />
Compacte leergang over het<br />
strategisch management en<br />
bestuur van organisaties in de zorg.<br />
Programmaleiding:<br />
dr. Relinde de Koeijer<br />
28 deelnemers<br />
Governance Class<br />
Voor toezichthouders en <strong>voor</strong>zitters<br />
van raden van toezicht in de<br />
gezondheidszorg.<br />
Programmadirecteur:<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
18 deelnemers<br />
Financieel Bestuur<br />
in de Zorg<br />
Behandelt actuele en aankomende<br />
financieel-economische vraagstukken<br />
van managers en<br />
bestuurders in de zorg.<br />
Programmadirecteur:<br />
dr. ir. Joost Zuurbier<br />
18 deelnemers<br />
Leadership Mentoring<br />
in Nursing Research<br />
Programma<br />
Tweejarig leiderschapsprogramma<br />
<strong>voor</strong> gepromoveerde<br />
verpleegwetenschappers, onder<br />
verantwoordelijkheid van de UU,<br />
mogelijk gemaakt door ZonMw.<br />
Programmaleiding<br />
drs. Lucie Boonekamp<br />
dr. Thóra Hafsteinsdottír<br />
(UMC Utrecht)<br />
Strategisch<br />
Vastgoedbeleid<br />
Korte leergang over het strategisch<br />
beoordelen en aansturen van<br />
vastgoedvragen.<br />
Programmadirecteur:<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
19 deelnemers<br />
Nieuw Verpleegkundig<br />
Leiderschap<br />
Een programma <strong>voor</strong> verpleegkundig<br />
leiders, die het <strong>voor</strong>touw<br />
nemen in ontwikkelingen binnen<br />
de zorg.<br />
Programmadirecteur:<br />
Harry Sonnenschein, MSc<br />
20 deelnemers<br />
Programma’s<br />
op maat<br />
In <strong>2021</strong> ontwikkelden<br />
we maatwerk <strong>voor</strong><br />
8 opdrachtgevers.<br />
Zie pagina 25<br />
Elk programma kent zijn eigen evenwicht tussen theoretische kennis,<br />
praktijkervaringen en reflectie. De doelgroep, doelstelling en persoonlijke<br />
leervragen van deelnemers bepalen mede de inhoud. Zo werd ‘De groene O.K.’<br />
eens het thema van de slotmodule van Imagine2, net als ‘de dokter als patiënt’.<br />
Ook actuele maatschappelijke vragen krijgen een plek in onze programma’s.<br />
Deelnemers Imagine2<br />
Denk aan sociale veiligheid (#metoo) of ongelijkheid. Jaarlijks worden de<br />
onderwijsprogramma’s vernieuwd qua inhoud en werkvormen. Zo blijven de<br />
programma’s relevant en passend <strong>voor</strong> de leiders van vandaag en morgen.<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
10 11<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Digitale transformatie<br />
Dit jaar hebben we extra geïnvesteerd in het thema digitale transformatie.<br />
Digitalisering is <strong>voor</strong> bestuurders in de langdurige zorg een belangrijk thema. In<br />
de zorg heeft digitalisering een ingrijpende impact. Het werk van de zorgverlener<br />
verandert, er komen nieuwe mogelijkheden om mensen langer thuis te laten wonen<br />
en meer eigen regie te geven. Technologie kan helpen bij het leveren van zorg op<br />
maat en het bevorderen van leefstijl en gezondheid, en maakt het mogelijk om<br />
zorg op afstand te leveren. Dit vraagt om een transformatiestrategie, een plan<br />
dat aansluit bij de eigen organisatie. In het programma Digitale transformatie<br />
bieden wij bestuurders kennis en inzichten over de impact van digitalisering op hun<br />
zorgorganisatie, en handvatten <strong>voor</strong> hun transformatiestrategie. Beoogd wordt het<br />
programma in 2022 te starten.<br />
Zweden, het Verenigd Koninkrijk, Azië en de Verenigde Staten aandoen binnen een<br />
week, en ook nog een uitstapje naar de toekomst en de Europese Unie: dat was<br />
de studiereis van de Master Class dit jaar. De deelnemers hoefden er niet <strong>voor</strong> te<br />
vliegen. Vanuit Arnhem hadden zij contact met experts en vertegenwoordigers van<br />
zorg van over de hele wereld. Deelnemer Pascale Voermans deed op deze ‘reis’ het<br />
inzicht op dat niet het zorgsysteem zorgt <strong>voor</strong> goede gezondheid, maar dat sociale<br />
en economische factoren dat veel meer bepalen. Ze gebruikte dit inzicht <strong>voor</strong> een<br />
rede die zij hield op het symposium “Kroonjuwelen van de gezondheidscentra” in<br />
november <strong>2021</strong>.<br />
De deelnemers van de MHBA konden, alle coronamaatregelen in acht nemend, wel<br />
op internationale studiereis. In Zweden bezochten zij onder meer het Karolinska<br />
Instituut, een van de grootste medische universiteiten van Europa, en namen zij<br />
een kijkje bij Solna, een gemeente in Stockholm, om te zien hoe daar value based<br />
healthcare in de praktijk wordt gebracht.<br />
Studiereizen nieuwe stijl<br />
De studiereizen van onze programma’s in <strong>2021</strong> zagen er heel anders uit dan die van<br />
een aantal jaar geleden. De beperkingen die de covid-pandemie oplegde, of dreigde<br />
op te leggen, hadden invloed op de <strong>voor</strong>bereiding en invulling van de reizen. We<br />
werden creatief: wat kan er wel? En de studiereizen nieuwe stijl hebben ook zeker<br />
hun <strong>voor</strong>delen.<br />
Twintig verpleegkundigen uit verschillende disciplines en met verschillende rollen<br />
in hun organisatie. In het programma Nieuw Verpleegkundig Leiderschap werken<br />
zij samen aan hun visie op het vak en hun vaardigheden om die visie uit te dragen.<br />
Ze ontmoeten gelijkgestemden, worden elkaars kritische vriend en vormen ook<br />
na afloop van het programma een netwerk van gepassioneerde en ambitieuze<br />
verpleegkundigen. De studiereis is van groot belang bij het vormen van die band. In<br />
september gingen de deelnemers naar Schiermonnikoog, waar ze hun professionele<br />
identiteit onderzochten en versterkten, en werkten aan hun verpleegkundig<br />
leiderschap. Programmaleider Harry Sonnenschein stookte een groot vuur <strong>voor</strong><br />
hen op het strand. Deelnemer René Janssen, verpleegkundig specialist ambulante<br />
forensische psychiatrie: “Samen een paar dagen kunnen focussen op het zijn van<br />
verpleegkundige en persoonlijke groei, heeft me enorm geholpen in mijn werk, en ik<br />
weet dat ik me zal blijven ontwikkelen.”<br />
Groepsfoto studiereis MHBA<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
12 13<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Doelgroepen<br />
Voor professionals bieden wij deze 6 programma’s aan:<br />
› Imagine2<br />
› Medisch Specialist en Bestuur<br />
› Nieuw Verpleegkundig Leiderschap<br />
› Academische Leergang Zorg Management<br />
› Master of Health Business Administration<br />
› Goede kwaliteit met gedeeld leiderschap<br />
Deze 5 programma’s bieden wij aan <strong>voor</strong> managers en directeuren:<br />
› Top Class<br />
› Master of Health Business Administration<br />
› Academische Leergang Zorg Management<br />
› Financieel Bestuur in de Zorg<br />
› Strategisch Vastgoedbeleid<br />
Voor bestuurders bieden wij deze 4 programma’s aan:<br />
› Master Class<br />
› Financieel Bestuur in de Zorg<br />
› Strategisch Vastgoedbeleid<br />
› Digitale Transformatie<br />
Onze 3 programma’s <strong>voor</strong> mensen met de rol van toezichthouder:<br />
› Financieel Bestuur in de Zorg<br />
› Governance Class<br />
› Strategisch Vastgoedbeleid<br />
Deelnemers Top Class<br />
Deelnemers Governance Class krijgen gastles van Alex Brenninkmeijer.<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
14 15<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Deelnemers<br />
De doelgroepen waar onze programma’s zich op richten leveren een diverse<br />
deel nemersgroep op. Deelnemers zijn werkzaam in verschillende sectoren van<br />
zorg, maar kunnen bij<strong>voor</strong>beeld ook werkzaam zijn <strong>voor</strong> een zorgverzekeraar,<br />
woningcorporatie, de overheid of zakelijke dienstverleners. <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong><br />
<strong>Zorgbestuur</strong> verzorgt opleidingen in kleine groepen. Dit bevordert de interactie<br />
tussen deelnemers onderling en met docenten, en zorgt zo <strong>voor</strong> een uitdagende<br />
ontwikkelomgeving. Deelnemers fungeren daarbij als elkaars collega, coach en<br />
critical friend. Het rijke netwerk dat zij ontwikkelen is van blijvende meerwaarde.<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> heeft in <strong>2021</strong> een totaal aantal van 390 (toekomstige)<br />
leiders in de zorg mogen verwelkomen in de onderwijsprogramma’s, een<br />
toename van 32 ten opzichte van 2020. De stijging is toe te schrijven aan een groter<br />
aantal deelnemers bij de Academische Leergang Zorg Management. Ook liep de<br />
Master Class die startte in 2020 door in <strong>2021</strong>. Het programma Medisch Specialist<br />
en Bestuur heeft omwille van de druk op de ziekenhuizen door corona in <strong>2021</strong> niet<br />
plaatsgevonden. Er werden net als in 2020 zes maatwerkprogramma’s uitgevoerd.<br />
Meer dan de helft van de deelnemers van de open onderwijsprogramma’s heeft een<br />
functie als manager of directeur. Ongeveer een vijfde is bestuurder. Zowel managers<br />
als bestuurders zijn vaak of bedrijfskundig of zorginhoudelijk opgeleid. Een deel<br />
van de deelnemers is ook nu nog actief als zorgprofessional. Zij combineren hun<br />
zorginhoudelijke functie met een management- of leiderschapstaak.<br />
Als we kijken naar spreiding over sectoren zien we dat deelnemers uit diverse<br />
sectoren afkomstig zijn, waarbij jeugdzorg de kleinste en vvt de grootste vertegenwoordiging<br />
heeft.<br />
Bij de selectie van deelnemers wordt geprobeerd een zo evenwichtig mogelijke<br />
groep samen te stellen van deelnemers werkzaam in diverse sectoren van de zorg,<br />
met verschillende achtergronden qua opleiding en ervaring. Dit is terug te zien in de<br />
figuren.<br />
Functie deelnemers open programma’s<br />
12<br />
16<br />
53<br />
7<br />
12<br />
toezichthouders medisch leiders verpleegkundige leiders<br />
bestuurders<br />
managers/directeuren<br />
Deelnemers naar type programma en jaar<br />
400<br />
350<br />
78<br />
88<br />
92<br />
300<br />
250<br />
36<br />
200<br />
150<br />
238<br />
281<br />
270<br />
298<br />
100<br />
50<br />
0<br />
2018<br />
2019<br />
2020<br />
<strong>2021</strong><br />
open programma’s maatwerk<br />
ggz<br />
gehandicaptenzorg<br />
jeugdzorg<br />
vvt<br />
ziekenhuizen<br />
Deelnemers open programma’s per sector<br />
overig 38<br />
Laprélezing<br />
8<br />
30<br />
41<br />
0 20 40 60 80 100<br />
Online Laprélezing <strong>2021</strong>: Opladen en ontzorgen<br />
Op 1 april <strong>2021</strong> organiseerden we de tweede Laprélezing, een<br />
tweejaarlijks evenement in naam van oprichter van <strong>Erasmus</strong><br />
<strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> Ruud Lapré. De eerste editie vond<br />
plaats in 2019.<br />
Opladen, dat lukt het best als je je zorgen even opzij kunt zetten. Maar ontzorgen is<br />
niet <strong>voor</strong> iedereen even gemakkelijk. De mogelijkheid om op te laden en ontzorgen<br />
verschilt sterk tussen mensen en vergroot de ongelijkheid in gezondheid. Over dit<br />
onderwerp ging de tweede editie van de Laprélezing op donderdagmiddag 1 april,<br />
onder leiding van Pauline Meurs.<br />
75<br />
93<br />
De hoofdgast was Semiha Denktaş, hoogleraar Gezondheidspsychologie aan de<br />
<strong>Erasmus</strong> School of Social and Behavioural Sciences. Ze vertelde over de rol van de<br />
verschillende hulpbronnen, kapitaal, waarover mensen al dan niet beschikken,<br />
die invloed hebben op hun gezondheid. Die hulpbronnen hangen ook samen,<br />
legde Denktaş uit: ‘sociaal kapitaal kan het verwerven van economisch kapitaal<br />
bij<strong>voor</strong>beeld vergemakkelijken.’<br />
Dit betekent dat ontzorgen niet <strong>voor</strong> iedereen even makkelijk is, en opladen dus<br />
ook niet. Dat heeft invloed op wat Denktaş de ‘mentale bandbreedte’ van mensen<br />
noemt. Continue stress veroorzaakt dat mensen minder mentale bandbreedte<br />
hebben, en minder rationele keuzes maken. Wat kan een leidinggevende of<br />
bestuurder daarin betekenen <strong>voor</strong> medewerkers? Denktaş riep op medewerkers te<br />
ontzorgen, hun stress te verlagen en daarbij te kijken naar het systeem, de context<br />
van de problemen. ‘Ontzorgen kan ook zijn: even een praatje, hoe gaat het, kan ik<br />
iets betekenen? Dat kan allemaal helpen.’<br />
In het gesprek met Kees Kraaijeveld, auteur van het boek Mentale <strong>voor</strong>uitgang en<br />
met Illya Soffer, directeur van Ieder(in) stonden de vijf ingrediënten <strong>voor</strong> mentale<br />
<strong>voor</strong>uitgang centraal: emoties, relaties, betekenis, prestaties en betrokkenheid. Die<br />
laatste won de poll onder het publiek over welke op dit moment de belangrijkste in<br />
hun organisatie is. Zeker nu, blijkt de uitdaging hoe je je mensen betrokken houdt.<br />
Aansluiten bij wat mensen drijft, dat is volgens Kraaijeveld de grootste kracht.<br />
Twee promovendi van ESHPM vertelden over hun onderzoek. Sanne Kuipers over<br />
wat investeren in persoonsgerichte zorg kan opleveren, en Marjolijn Heerings over<br />
complexe zorgrelaties in de langdurige zorg. Zij liet een indringend filmpje zien,<br />
gemaakt vanuit het perspectief van een cliënt. Het roept op om <strong>voor</strong>al met elkaar in<br />
gesprek te blijven, en niet <strong>voor</strong> de ander in te vullen wat hem oplaadt en ontzorgt.<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
16 17<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Academische werkplaats<br />
3<br />
In de Academische werkplaats werken we aan kennisontwikkeling met<br />
academisch onderzoekers en mensen uit de praktijk van zorg en bestuur. ‘Goede<br />
zorg met goed bestuur’ is de leidraad van de werkplaats, die een verzamelplek<br />
en vindplaats is <strong>voor</strong> actueel en relevant onderzoek.<br />
De uitgangspunten van de Academische werkplaats zijn:<br />
• Actuele besturingsvraagstukken<br />
In de Academische werkplaats zorgbestuur staan actuele<br />
besturingsvraagstukken centraal.<br />
• Relevant <strong>voor</strong> de wetenschap, bruikbaar <strong>voor</strong> de praktijk<br />
De vraagstukken van deelnemers aan onze opleidingsprogramma’s zijn een<br />
belangrijke inspiratiebron bij het bepalen van de onderzoeksagenda. We zijn<br />
continu in gesprek met mensen uit de praktijk van de zorg en wetenschap, wat<br />
ons helpt bij het selecteren van nieuwe vraagstukken.<br />
• Vorm volgt inhoud<br />
Het ene vraagstuk leent zich beter <strong>voor</strong> een kort onderzoek, het andere <strong>voor</strong> een<br />
studiemiddag, een scriptie, of een promotie. Het kan allemaal. Er is ruimte <strong>voor</strong><br />
kortdurende onderzoeken (in opdracht), alsook uitgebreide onderzoeken van<br />
(buiten) promovendi.<br />
Kennisdisseminatie<br />
De inzichten die we opdoen in de onderzoeken, delen we met deelnemers aan<br />
de onderwijsprogramma’s. Ook delen we ze breder, op onze digitale kanalen, en<br />
met onze alumni, collega-onderzoekers en studenten van ESHPM via onder meer<br />
vakbladen, deelname aan studiedagen, congressen en symposia.<br />
In de uitvoering werken onderzoekers van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong><br />
nauw samen met onderzoekers van <strong>Erasmus</strong> School of Health Policy & Management<br />
(ESHPM).<br />
Onderzoeken in <strong>2021</strong><br />
Onderzoeksprogramma<br />
Zorg <strong>voor</strong> Management<br />
Het onderzoeksprogramma Zorg <strong>voor</strong> Management loopt al sinds 2000. Het<br />
programma behelst zowel grootschalig kwantitatief onderzoek als specifieke<br />
kwalitatieve onderzoeken en heeft geresulteerd in vele publicaties. Onderdeel<br />
van het programma is dat eens in de vijf jaar een grootschalige enquête wordt<br />
uitgevoerd onder leden van de NVZD. Het doel? Een actueel inzicht in de functie van<br />
zorgbestuurder in al zijn complexiteit. In 2020 zou het onderzoek <strong>voor</strong> de vijfde maal<br />
uitgevoerd worden. Vanwege corona werd dit <strong>2021</strong>. Het onderzoeksrapport - van<br />
de hand van Relinde de Koeijer-Gorissen en Wilma van der Scheer - verschijnt begin<br />
2022.<br />
De data zullen de komende periode benut worden <strong>voor</strong> verschillende aanvullende<br />
onderzoeksvragen. Ten behoeve van haar afstudeeronderzoek onderzocht<br />
Lisette Venekamp, deelnemer aan MHBA-18, bij<strong>voor</strong>beeld de verschillen tussen<br />
ziekenhuisbestuurders met en zonder geneeskundige achtergrond.<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
18<br />
19<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Onderzoeksprogramma Gedeeld besturen<br />
In 2018 startte onder leiding van Wilma van der Scheer een tweede onderzoeksprogramma<br />
getiteld Gedeeld Besturen in de Zorg. Tegen de achtergrond van<br />
de ‘vermaatschappelijking’ van de zorg ontstaan nieuwe strategische vragen<br />
en ideeën over de aansturing van de zorg. Steeds vaker worden strategische<br />
verantwoordelijkheden gedeeld tussen beroepsgroepen en organisaties. In dit kader<br />
vinden twee promotieonderzoeken plaats. In het onderzoek van Oemar van der<br />
Woerd staat de bestuurlijke invalshoek centraal. In het onderzoek van Hugo Peeters<br />
ligt de focus op de veranderende omgang tussen zorgprofessionals en cliënten.<br />
Oemar van der Woerd Promovendus<br />
Healthcare Governance en jr.<br />
programmaleider ALZM<br />
Als promovendus rondom het thema<br />
van gedeeld besturen is het belangrijk om<br />
‘plaatsen’ te vinden om te reflecteren op actuele<br />
besturingsvraagstukken, beleidsontwikkelingen<br />
en <strong>voor</strong>lopige onderzoeksbevindingen. Dat<br />
gaat niet vanzelf, maar vraagt om organisatie<br />
en betrokkenheid. De nauwe banden tussen<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> en ESHPM<br />
helpen hierbij. Een <strong>voor</strong>beeld is de Academische werkplaats. Ook zijn de<br />
onderwijs programma’s, studiedagen, congressen en symposia een middel om<br />
als beginnende onder zoeker gevoed te worden. Dit geeft ook mogelijkheden om<br />
wetenschappelijke inzichten actief te delen en eigenaarschap te ontwikkelen.<br />
Gedurende mijn onderzoeksperiode tot nu toe heb ik bij<strong>voor</strong>beeld kansen<br />
gekregen om inzichten te delen met bestuur ders en professionals,<br />
bij<strong>voor</strong>beeld tijdens de studiedag over ‘Netwerkbesturing: over de rol van<br />
de ziekenhuisbestuurder in netwerken’ in 2019. Het in gesprek gaan met<br />
ziekenhuisbestuurders alsook met stelstelpartijen over samenwerking in<br />
netwerken hielp als opstap om besturingsuitdagingen verder te ontrafelen.<br />
Het duiden en formuleren van een veranderende bestuurlijke opgave in een<br />
toenemend vernetwerkte omgeving gaat niet zonder het luisteren naar en in<br />
gesprek gaan met, in dit geval, ziekenhuisbestuurders.<br />
Het ontwikkelen van een onderzoekslijn is een iteratief proces. Illustratief<br />
hier<strong>voor</strong> is dat ik verdere denkstappen over de bestuurlijke opgave in een vernetwerkt<br />
zorglandschap mocht delen tijdens een Master Class een periode later.<br />
Ook de vele informele gesprekken met deelnemers tijdens de Academische<br />
Leer gang Zorg Management zijn een verrijking. Het is geen uitzondering dat<br />
deelnemers reageren op terloops gedeelde inzichten, bij<strong>voor</strong>beeld over de<br />
fricties en spanningen die ontstaan door een toenemende nadruk op regiona<br />
lisering in de ouderenzorg (een kernthema in mijn proefschrift). Een ander<br />
<strong>voor</strong>beeld is de rijkheid aan contacten vanuit <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong><br />
met bestuurders en professionals in Suriname. Dit helpt om in mijn vrije<br />
tijd onder zoek te doen naar bestuurlijke vraagstukken in de Surinaamse gezondheids<br />
zorg.<br />
Kortom: het gebruik maken van de hierboven genoemde plaatsen en de<br />
geboden tussenruimte creëert enerzijds indivi duele onderzoeks- en onderwijsmogelijkheden.<br />
Het inspireert, voedt en stemt tot nadenken. Anderzijds brengt<br />
het ook verantwoordelijkheden met zich mee om betrokken te zijn in de praktijk<br />
en het onderwijs. Hoe gaan bestuurders en professionals om met samen wer kingsspanningen?<br />
Wat kunnen beleidsmakers en stelselpartijen van deze handelingspraktijken<br />
leren? Maar ook: hoe kunnen onderwijsvormen verrijkt worden tegen de<br />
achtergrond van ervaren uitdagingen? Vanuit mijn onderzoeks- en onder wijspositie<br />
hoop ik hier in de komende periode verder aan bij te dragen.<br />
Hugo Peeters Promovendus Healthcare<br />
Governance<br />
De afgelopen twee jaar ben ik vanuit mijn<br />
promotietraject betrokken bij <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong><br />
<strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>. In mijn onderzoek kijk ik naar<br />
normatieve vraagstukken rondom preventie<br />
tijdens de zwangerschap en vroege kindertijd.<br />
Er is de afgelopen jaren binnen de wetenschap<br />
steeds meer bekend over de invloed van de<br />
‘eerste duizend dagen’ – de periode tussen de<br />
conceptie en het tweede levensjaar – op de<br />
fysieke en mentale gezondheid op latere leeftijd. Die kennis vindt momenteel<br />
steeds meer zijn weg naar de praktijk via een breed scala aan actieprogramma’s,<br />
beleidsinstrumenten en andere initiatieven, met misschien wel als bekendste<br />
<strong>voor</strong>beeld het actieprogramma Kansrijke Start. Door te zorgen <strong>voor</strong> een goede<br />
start <strong>voor</strong> alle kinderen, proberen dit soort initiatieven kansengelijkheid te<br />
bevorderen en zorgkosten op latere leeftijd te <strong>voor</strong>komen.<br />
Hoewel meer preventie tijdens de eerste duizend dagen dus heel veel goeds<br />
belooft, roepen dit soort transformaties tegelijk nieuwe normatieve vragen<br />
op. Dat kan bij<strong>voor</strong>beeld gaan over de grens tussen privé en publiek. Hoe ver<br />
mag een verloskundige doorvragen naar de privésituatie van een kwetsbare<br />
zwangere? Hoeveel risico tijdens de zwangerschap is acceptabel? En wie<br />
mag dat bepalen? Maar ook op bestuurlijk niveau brengt de roep om meer<br />
preventie nieuwe vragen met zich mee. Wie zou preventie bij<strong>voor</strong>beeld moeten<br />
financieren? Welke stelselwijzigingen zijn nodig om meer preventief te gaan<br />
werken? Door dit soort vraagstukken te onderzoeken wil ik bestuurders,<br />
professionals en ouders helpen reflecteren op vraagstukken waarmee zij in de<br />
praktijk worstelen. Vanuit mijn achtergrond in de sociologie ben ik daarnaast<br />
geïnteresseerd in de manier waarop de maatschappelijke betekenis van de<br />
zwangerschap verandert.<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> biedt mij een waardevol platform<br />
om wetenschap en praktijk met elkaar te verbinden. Zo heb ik afgelopen<br />
jaar bij<strong>voor</strong>beeld onderzoek gedaan naar het verbetertraject van een van<br />
de deelnemers van het Imagine2 programma. Een ander <strong>voor</strong>beeld is de<br />
Academische Werkplaats <strong>Zorgbestuur</strong>, waarin onderzoekers uit wetenschap<br />
en praktijk regelmatig met elkaar sparren over lopend onderzoek. In die nauwe<br />
samenwerking tussen wetenschap en praktijk ligt denk ik echt de kracht van het<br />
<strong>Centrum</strong>.<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
20 21<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Onderzoeksprojecten<br />
• De consequenties van Basel III en Solvency II<br />
Tessa van Dijk doet onderzoek naar de consequenties van Basel III en Solvency II<br />
<strong>voor</strong> het functioneren van zorgorganisaties. Promotoren zijn prof. dr. Richard<br />
Janssen en prof. dr. Wilma van der Scheer.<br />
• ‘Over de rode loper’, bestuurswisselingen in Nederlandse ziekenhuizen<br />
Het promotieonderzoek van Hanneke Beijer gaat over bestuurswisselingen in<br />
Nederlandse ziekenhuizen en de effecten op bestuurlijke continuïteit, stabiliteit<br />
en vernieuwing. Over het kwantitatieve deelonderzoek publiceerde zij in <strong>2021</strong><br />
het paper ‘Wisselen van de wacht. Over bestuurswisselingen in Nederlandse<br />
ziekenhuizen in de periode 2010 – 2020’. Dit jaar voerde zij daarnaast een casestudy<br />
uit en startte zij focusgroepen met verschillende betrokkenen actoren,<br />
zoals toezichthouders, bestuurders, managers, CR, OR en medische staf.<br />
Promotoren zijn prof. dr. Paul ‘t Hart en prof. dr. Wilma van der Scheer<br />
• Goed Besturen in crisistijd<br />
In 2020 startten we het onderzoeksproject Besturen in tijden van crisis,<br />
naar besluitvorming en moreel leiderschap van zorgbestuurders tijdens de<br />
coronapandemie. Onderzoekers zijn Relinde de Koeijer, Wilma van der Scheer<br />
en Helene Wüst. Het onderzoek, gesubsidieerd door ZonMw, richt zich op<br />
de volgende vragen: Wat leren de ervaringen van zorgbestuurders tijdens<br />
de coronacrisis ons over goed besturen, in het bijzonder in crisistijd? Hoe<br />
kunnen deze inzichten over goed besturen benut worden <strong>voor</strong> de verdere<br />
professionalisering van zorgbestuurders en benut worden door zorgbestuurders,<br />
overheid en andere belanghebbenden ter <strong>voor</strong>bereiding op toekomstige crises<br />
en vraagstukken? Begin 2022 zijn de resultaten van dit onderzoek gepubliceerd<br />
en ook besproken tijdens onze studiedag ‘Presteren onder druk’.<br />
• ‘De bestuurder en de filosoof’ is een onderzoeksproject van alumnus Anita<br />
Wydoodt, bestuurder Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis, en Mieke Moor, filosofe.<br />
Zij onderzoeken de ‘binnenkant’ van besturen. Wat houdt zich schuil achter<br />
het meer gebruikelijke (buitenkant) beeld van de bestuurder als daadkrachtig,<br />
besluitvaardig en visionair? En wat laat zich meer innerlijk voelen als aarzeling,<br />
niet-weten en onzekerheid? In september <strong>2021</strong> publiceerden zij het boek De<br />
bestuurder en de filosoof. Deelnemer van de Master Class Robbert Huijsman<br />
las het en schreef over het boek: “Het boek is een regelrechte aansporing om de<br />
binnenkant van leiderschap op te zoeken, te proeven, te verrijken en <strong>voor</strong>al de<br />
spanning (leren) uit te houden.” (Podium december <strong>2021</strong>)<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
Tessa van Dijk<br />
Promovendus Healthcare Governance<br />
Binnen de Academische Werkplaats<br />
<strong>Zorgbestuur</strong> doe ik onderzoek naar de<br />
interacties tussen zorgorganisaties en<br />
hun financiële stakeholders. Ik richt me<br />
daarbij op banken, zorgverzekeraars en<br />
zorgorganisaties over de gehele breedte van<br />
de sector. Mijn interesse gaat met name uit<br />
naar de veranderende rollen en praktijken<br />
tussen deze partijen. Zo onderzocht ik<br />
bij<strong>voor</strong>beeld de impact van de financiële crisis en de stelselwijzigingen in<br />
2006 op deze relaties, maar heb ik ook gekeken naar wat er gebeurt als het<br />
financieel slecht gaat met een zorgorganisatie en zij onder Bijzonder Beheer<br />
van de bank komen te staan. Daarnaast is er ook een vragenlijst uitgezet<br />
onder zorgbestuurders naar hun ervaring met banken en zorgverzekeraars<br />
in termen van macht, invloed en toegekende legitimiteit. Tijdens mijn<br />
onderzoek heb ik veel gesprekken mogen voeren met onder andere<br />
zorgbestuurders. Ik hoor vaak hoe zij worstelen met de rol van banken en<br />
zorgverzekeraars, met de financiële ingewikkeldheid in het zorgstelsel, maar<br />
ook hoe ze in gezamenlijkheid tot mooie oplossingen kunnen komen. Dat<br />
heeft geleid tot resultaten vanuit verschillende contexten en met diverse<br />
invalshoeken. Maar ik hoop natuurlijk ook andersom dat mijn onderzoek<br />
relevant is <strong>voor</strong> de praktijk van zorgbestuurders en dat het hen meer<br />
inzicht geeft in de achterliggende logica’s en denkwerelden van banken en<br />
zorgverzekeraars en de daaruit <strong>voor</strong>tvloeiende complexiteit.<br />
• Topvorm<br />
In dit onderzoeksproject staan gesprekken centraal met individuen die op<br />
topniveau presteren in hun specifieke vakgebied: de sportwereld en de wereld<br />
van de zorgbestuurders. Het onderzoek gaat <strong>voor</strong>bij de vergelijking tussen de<br />
sport en de zorg welke al veelvuldig gemaakt is, in dit onderzoek gaan we op<br />
zoek naar welke principes individuen in sport en zorg hanteren om succesvol om<br />
te gaan met de opdracht die hen beide <strong>voor</strong>ligt: de drive hebben en houden om<br />
continu te presteren.<br />
Hanneke Beijer<br />
Promovendus en organisatieadviseur bij<br />
DamhuisElshoutVerschure<br />
Waarom ik ooit aan academisch<br />
onderzoek ben begonnen? Dat is een<br />
vraag waar ik op sommige momenten ‘in<br />
hemelsnaam’ aan toe voeg. Maar meestal<br />
weet nog precies waarom ik drie jaar<br />
geleden, in de herfst van mijn carrière, aan<br />
een promotieonderzoek begon. Vooral na<br />
een denkdag promo of een bespreking met<br />
academische collega’s. Het helpt me beter te leren denken. In mijn geval<br />
‘beter denken’ over bestuurswisselingen in ziekenhuizen. In de afgelopen<br />
decennia heb ik als organisatieadviseur bestuurders en toezichthouders<br />
bijgestaan bij nachtmerries en drama’s (hun termen) ten gevolge van<br />
bestuurswisselingen. De instrumentele adviezen schreef ik eerder op in<br />
boekjes en artikelen. Maar intrigerend bleef (blijft) hoe die processen nu<br />
precies verlopen en of een goed proces ook leidt tot een goede benoeming,<br />
Met deze vragen startte ik aan mijn promotieonderzoek. De collega’s in de<br />
academische werkplaats vroegen vervolgens door: wat betekent ‘goed’<br />
en is een ‘slechte’ uitkomst altijd te <strong>voor</strong>komen, of misschien levert een<br />
ogenschijnlijk desastreus verlopen bestuurswissel op de lange duur een<br />
ziekenhuis wel wat op… En ze droegen onderzoeksresultaten aan uit andere<br />
onderzoeken die een nieuw licht werpen op te snelle hypotheses en te<br />
gemakkelijke aannames. Van mijn kant breng ik soms praktijkkennis uit de<br />
zorg in, die hen helpt. Want nu ik in de afgelopen jaren weer in contact ben<br />
gekomen met wetenschappelijk onderzoek is me een ding volstrekt duidelijk<br />
geworden: de (meestal) nuttige uitkomsten van academisch onderzoek<br />
landen maar mondjesmaat in de praktijk en de praktijk vraagt te weinig om<br />
<strong>voor</strong> hen bruikbaar onderzoek. Dus naast samen beter leren denken draagt<br />
de Academische werkplaats ook bij aan het wederzijdse noodzakelijke<br />
contact tussen wetenschap en praktijk.<br />
• Leren en verbeteren in de zorg<br />
Kees de Kok, teamcoördinator toezichtontwikkeling bij de IGJ, doet onderzoek<br />
naar de leer- en verbetercapaciteiten van zorgorganisaties. Het eerste<br />
deelonderzoek betreft een systematische review naar organisatorische factoren<br />
die bijdrage aan het leer- en verbetervermogen in de zorg. Begeleiders zijn prof.<br />
dr. Ian Leistikov en prof. dr. Wilma van der Scheer.<br />
• BeterKeten: samen <strong>voor</strong> betere zorg<br />
In opdracht van Stichting BeterKeten onderzocht Lizette van Veen-Berkx met<br />
Oemar van der Woerd en Marise Schouten de werking en de toekomst van<br />
de BeterKeten samenwerkingsprojecten. Aan de hand van de realistische<br />
evaluatiemethode is ontrafeld wat werkt, <strong>voor</strong> wie, onder welke omstandigheden<br />
en waarom. Bijzondere aandacht werd besteed aan het perspectief van<br />
betrokken medisch specialisten. In <strong>2021</strong> verscheen het rapport BeterKeten:<br />
Samen <strong>voor</strong> betere zorg, Evaluatieonderzoek 2020<br />
• Flexibiliteit in zorgorganisaties<br />
Het thema van het promotieonderzoek van Frank van Gool, programmamanager<br />
van de MHBA, gaat over controle en flexibiliteit in zorgorganisaties. Hij<br />
promoveert bij de universiteit van Tilburg. Begeleiding door dr. Joyce de Goede,<br />
prof. dr. Inge Bongers en prof. dr. Richard Janssen<br />
• Beleidskeuzes en gedrag<br />
Malte Dewies doet onderzoek naar de samenhang tussen overtuigingen over<br />
de drijfveren van menselijk gedrag en het doel van gedragsbeïnvloeding.<br />
Onderdeel van zijn proefschrift is een klein onderzoek onder zorgbestuurders<br />
naar de samenhang tussen aannames over veranderbaarheid van gedrag van<br />
medewerkers en patiënten en getroffen maatregelen. De begeleiding van dit<br />
deelonderzoek is in handen van prof. dr. Semiha Denktaş, dr. Kirsten Rohde en<br />
prof. dr. Wilma van der Scheer.<br />
• Netwerk-CVRM zorg in Deventer ziekenhuis e.o.<br />
Deventer ziekenhuis nam verschillende keren deel aan het Imagine2 programma.<br />
Als onderdeel van het Imagine2 programma voeren deelnemers een<br />
verbeterproject uit in de eigen organisatie. Een van die verbeterprojecten betrof<br />
optimalisering van de CVRM-zorg in regio Salland. Deventer ziekenhuis heeft<br />
ons nu de vraag gesteld de nieuwe inrichting van de CVRM-zorg te evalueren<br />
en een fundament te ontwikkelen <strong>voor</strong> het bedrijven van zorgevaluatie.<br />
Hoofdonderzoeker is dr. Relinde de Koeijer-Gorissen.<br />
22 23<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Maatwerk<br />
4<br />
Naast onze open programma’s bieden wij ook maatwerk aan: programma’s<br />
toegesneden op specifieke leervragen die spelen bij organisaties, teams<br />
en individuen. Die behoefte aan maatwerk kan ontstaan op cruciale<br />
momenten in het bestaan van organisaties. Een strategiewijziging of het<br />
tegen het licht houden van bestaande werkwijzen, samenwerkingsvormen of<br />
leiderschapsstructuren kan daar een aanleiding <strong>voor</strong> zijn. Er is in zo’n geval<br />
bij<strong>voor</strong>beeld behoefte aan herstel, vertrouwen of nieuwe inspiratie.<br />
Maatwerk is met recht ‘op maat’ te noemen. Vanaf intake tot afronding focussen<br />
we op de thema’s die leven binnen organisaties, maar ook op individueel niveau.<br />
De invulling van de verschillende modules en werkvormen wordt door het<br />
programmateam volledig afgestemd op die thema’s, net als op de samenstelling van<br />
de groep. In sommige gevallen betreft het meer een begeleidingsvraag dan een leeren<br />
ontwikkelvraag. Ook daar kunnen we mee uit de voeten.<br />
Voorwaarde om tot resultaten te komen is het scheppen van een veilige<br />
leeromgeving. Deelnemers worden uitgedaagd om, soms vanuit weerstand,<br />
te vertragen en te reflecteren op de onderlinge verhoudingen. Er wordt ruimte<br />
geboden om te experimenteren met nieuwe patronen en met elkaar tot inzichten te<br />
komen.<br />
Steeds vaker spelen vraagstukken ook op regionaal niveau. Een programma <strong>voor</strong> de<br />
regio kan de samenwerking tussen disciplines en organisaties bevorderen. Ook kan<br />
het helpen een kwalitatief goed antwoord te formuleren op de regionale zorgvraag<br />
en hoe het samenwerkingsverband te besturen.<br />
In <strong>2021</strong> verzorgden wij verschillende vormen van maatwerk:<br />
• leiderschapsprogramma <strong>voor</strong> medisch specialist managers van Tergooi MC;<br />
• programma <strong>voor</strong> de medisch managers, managers zorg en bedrijfsvoering en<br />
managers van stafdiensten van het Diakonessenhuis;<br />
• verpleegkundig leiderschapsprogramma <strong>voor</strong> Cordaan;<br />
• verpleegkundig leiderschapsprogramma <strong>voor</strong> de regio Gooi & Vechtstreek;<br />
• medisch leiderschapsprogramma <strong>voor</strong> het Bravis ziekenhuis;<br />
• management development programma <strong>voor</strong> directeuren en raad van bestuur<br />
van ProPersona;<br />
• begeleiding managers zorg en bedrijfsvoering Flevoziekenhuis;<br />
• begeleiding organisatieontwikkeling <strong>voor</strong> Yulius.<br />
Janneke Brink, <strong>voor</strong>zitter raad van bestuur<br />
Tergooi MC<br />
Naast een regionaal maatwerk pro gramma,<br />
Nieuw Verpleegkundig Leider schap Gooi &<br />
Vechtstreek, hebben wij afgelopen jaar ook een<br />
programma laten ontwikkelen <strong>voor</strong> een andere<br />
doel groep: de medisch specialist managers. Een<br />
belangrijke groep met een verant woordelijke<br />
functie waarvan we duaal management<br />
verwachten, in samen werking met de managers<br />
zorg en bedrijfsvoering. Als bestuur willen we hen hierbij ondersteuning bieden<br />
aangezien zij primair opgeleid zijn als artsen, niet als managers. Naast het<br />
geven van de nodige handvatten in het leidinggeven aan en besturen van een<br />
afdeling, wat andere vaardigheden vraagt dan bij<strong>voor</strong>beeld het leiden van een<br />
operatieteam, vind ik het heel belangrijk dat iedereen aansluit bij onze visie en<br />
strategie. Zo geven we gezamenlijk leiding en vorm aan de transitie waar we<br />
mee bezig zijn bij Tergooi MC.<br />
Daarop inhakend: het mooie aan het programma is wat mij betreft de combinatie<br />
tussen het ontwikkelen van persoonlijk leiderschap, met de juiste tools<br />
in handen, en de ruimte die er is <strong>voor</strong> de eigen Tergooi MC kleur en visie.<br />
Ik ben - samen met een collega van het medisch stafbestuur - bij elke<br />
groep aanwezig bij start en afronding, waardevolle momenten <strong>voor</strong> mij om<br />
iedereen op een andere manier te leren kennen. En dit gaat zeker ook op<br />
<strong>voor</strong> de deelnemers zelf, die elkaar soms helemaal niet of alleen van naam<br />
kenden. Ze laten veel van zichzelf zien en dat versterkt de onderlinge band<br />
enorm, het maakt Tergooi MC sterker als geheel.<br />
In de dagelijkse praktijk zien we dat mensen elkaar nu vaker opzoeken en<br />
vraagstukken meer vanuit een breder belang dan de eigen vakgroep bekijken<br />
en wegen. Het programma heeft ons geholpen om daadwerkelijk duaal te<br />
sturen, doordat de medisch specialisten veel meer inzicht hebben gekregen<br />
in de bredere ambities en uitdagingen van een ziekenhuisorganisatie als de<br />
onze.<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
24<br />
25<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Ronald van Weegen, directeur<br />
Zorg in de Wijk bij Cordaan, over<br />
het maatwerkprogramma Nieuw<br />
Verpleegkundig Leiderschap binnen<br />
Cordaan<br />
Zorg wordt steeds meer verplaatst<br />
van ziekenhuizen en verpleeghuizen naar<br />
thuis, en dat heeft gevolgen <strong>voor</strong> de<br />
wijkzorg. Verpleegkundigen zijn de spin<br />
in het web tussen huisartsenzorg, ziekenhuiszorg<br />
en het sociaal domein. We wilden<br />
onze wijkverpleegkundigen en gespecialiseerde verpleegkundigen de<br />
mogelijkheid geven om zich bewust te worden van de context van hun werk,<br />
de veranderingen die zich afspelen en wat dat vraagt van hun positie. Om te<br />
kunnen doorgronden: wat betekent dat nou <strong>voor</strong> mijn werk? Hoe beïnvloed<br />
je dat speelveld, en welke rol pak je daarin?<br />
Niet alleen investeren we op deze manier in de ontwikkeling van onze<br />
collega’s, wat hoort bij aantrekkelijk werkgeverschap, bovenal willen we<br />
een leidende coalitie creëren binnen de verpleegkundigen, mensen die<br />
met de directie en het management verandering vorm kunnen geven. En<br />
dat is gelukt. De deelnemers hebben geleerd hoe ze anderen meenemen in<br />
hun ideeën, hoe ze medestanders creëren. Ze zijn zelfbewuster en durven<br />
initiatieven te nemen. Daarmee zijn ze ook <strong>voor</strong>beelden <strong>voor</strong> anderen om<br />
zich aan op te trekken, ambassadeurs <strong>voor</strong> het realiseren van veranderingen.<br />
5<br />
Samenwerkingsrelaties<br />
Ik zag de deelnemers zich bewust worden van de speelruimte die ze hebben<br />
om initiatieven te tonen en <strong>voor</strong>stellen te doen om het werk anders in te<br />
richten, zowel zorginhoudelijk als in de organisatie van het werk en de rol<br />
van de zorgprofessional. Indirect heeft het programma ook bijgedragen<br />
aan de professionele zeggenschap. Ze laten hun stem horen, praten mee,<br />
oefenen invloed uit, nemen anderen mee. Ze zijn zelfverzekerder, initiatiefrijker,<br />
zien: het kan ook anders, en daar kan ik een rol in hebben. Ik zie dat<br />
deelnemers initiatieven hebben genomen die echt iets in beweging hebben<br />
gezet.<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
26<br />
27<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Ons netwerk<br />
In onze programma’s zijn we altijd op zoek naar de verbinding tussen kennis<br />
en praktijk. Daarom werken we samen met een breed spectrum van mensen<br />
uit de wetenschap, de zorgsector en ook andere relevante sectoren. In <strong>2021</strong><br />
werkten we met in totaal 165 mensen aan onze programma’s, naast onze eigen<br />
programmaleiders en -coördinatoren. Dit zijn onder meer gastsprekers en<br />
kerndocenten, coaches, intervisoren en scriptiebegeleiders.<br />
Inzet externe kennispartners per programma<br />
6<br />
Goede Kwaliteit<br />
met Gedeeld<br />
Leiderschap<br />
11<br />
Imagine<br />
17<br />
MC<br />
6 7<br />
Financieel<br />
Bestuur<br />
51<br />
14<br />
NVL<br />
Maatwerkprogramma’s<br />
Governance<br />
Class<br />
51<br />
Top Class<br />
7<br />
Strategisch<br />
Vastgoedbeleid<br />
7<br />
Academische<br />
Leergang Zorg<br />
Management<br />
52<br />
MHBA<br />
Ilona Eichhorn, expert op het gebied<br />
van effectief communiceren, in <strong>2021</strong><br />
gastspreker bij 7 programma’s:<br />
Het is een absolute eer om een<br />
bijdrage te leveren aan de programma’s<br />
van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>.<br />
Niet in de laatste plaats door de betrokken<br />
begeleiders en programmamanagers.<br />
Het voelt alsof er in het team ruimte is<br />
om “jezelf” te zijn. Jezelf zijn is natuurlijk<br />
een boeiend filosofisch begrip, maar<br />
Helene is duidelijk niet Harry en Relinde is weer anders dan Maarten. Zoals<br />
Kierkegaard al zei: “Alles lost zich op in tegenstrijdigheid” en de persoonlijke<br />
verschillen van de begeleiders zorgen dat deelnemers en externe<br />
begeleiders ook zichzelf kunnen zijn.<br />
Door de programma’s zie je de zorg vanuit verschillende perspectieven.<br />
Kenmerkend van alle deelnemers is dat iedereen vanuit hart, ziel en<br />
zaligheid zijn/haar werk doet maar soms het grotere geheel uit het oog<br />
verliest. Verpleegkundigen voelen zich niet gehoord, bestuurders voelen<br />
zich niet begrepen en medisch specialisten zien zichzelf soms als de<br />
communicatieve Ghandi’s en moeder Theresa’s van het ziekenhuis. De<br />
programma’s van het <strong>Centrum</strong> zorgen <strong>voor</strong> een bredere kijk en daardoor<br />
<strong>voor</strong> meer begrip en inzicht.<br />
Soms heb ik het idee dat de zorg aan elkaar hangt van uiteenlopende<br />
belangen en posities. Dit zal de komende jaren met de vergrijzing en de<br />
budgettaire uitdagingen niet minder worden. Innoveren en samenwerken<br />
zal nog belangrijker worden en ik zie een spilfunctie <strong>voor</strong> <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong><br />
<strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> om hier een rol in te spelen. Ik hoop de komende jaren een<br />
steentje te mogen bijdragen door deelnemers inzicht te geven hoe zij hun<br />
mening, idee en visie sterk kunnen overbrengen want ik geloof oprecht dat<br />
als mensen gehoord worden dat dit de besluitvorming ten goede komt.<br />
Kwaliteit en integriteit<br />
6<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
28<br />
29<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Uitgangspunten kwaliteit en integriteit<br />
Het kwaliteitsbeleid van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> sluit aan op:<br />
• geldende wet- en regelgeving t.a.v. wetenschappelijke integriteit en privacy<br />
• de richtlijnen zoals die zijn gesteld door College van Bestuur van de EUR en de<br />
directie van EUR Holding in afstemming met de werkmaatschappijen;<br />
• de vereisten van het betreffende accreditatieorgaan/de accreditatieorganen<br />
waardoor een opleiding geaccrediteerd is;<br />
• de richtlijnen van het Centraal Register Kort Beroeps Onderwijs (CRKBO).<br />
Er zijn kwaliteitscriteria en -procedures <strong>voor</strong> de ontwikkeling, uitvoering en<br />
afronding van open onderwijsprogramma’s; de ontwikkeling, uitvoering en afronding<br />
van maatwerk onderwijsprogramma’s en de opzet, uitvoering en afronding van<br />
(contract)onderzoek. Het kwaliteitsmanagementsysteem draagt bij aan de continue<br />
kwaliteitsversterking van het onderwijs en het (contract)onderzoek.<br />
Klachten<br />
We ontvingen dit jaar één klacht van een deelnemer aan een onderwijsprogramma.<br />
De klachtencommissie heeft de klager en beklaagde beiden gehoord en is op basis<br />
daarvan tot een zorgvuldig besluit gekomen. De klacht werd ongegrond verklaard.<br />
De aan de programmaleiding geadresseerde adviezen zijn door ons ter harte<br />
genomen.<br />
Accreditatie MHBA<br />
Begin <strong>2021</strong> viel het besluit dat de Executive Master of Health Business Administration<br />
(MHBA) opnieuw internationaal is geaccrediteerd als MHBA-opleiding door de<br />
FIBAA. Iedere 7 jaar doorloopt de opleiding het traject <strong>voor</strong> her-accreditatie<br />
om zo blijvend te voldoen aan de eisen <strong>voor</strong> een kwalitatief hoogwaardig<br />
opleidingsprogramma <strong>voor</strong> strategisch leidinggevenden in de zorg. Tot 2028 voeren<br />
wij het kwaliteitsstempel van de FIBAA en kunnen alle toekomstige afstudeerders<br />
van de MHBA deze titel ook voeren.<br />
Maarten Janssen, programmadirecteur:<br />
“We zijn trots dat de FIBAA opnieuw de MHBA heeft geaccrediteerd. Accreditatie is<br />
een intensief proces geweest wat ook in 2020 al veel inspanning heeft gekost, maar<br />
het is goed om als opleiding af en toe in de spiegel en weer uit het raam te kijken.<br />
Het hele proces leverde ons daarom ook weer veel op. In de dagelijkse praktijk kom<br />
je er niet toe om het hele programma, zowel in<br />
stukjes als in samenhang, eens goed tegen het licht<br />
te houden. Voor de accreditatie was het noodzakelijk<br />
om dit wel te doen. Bepaalde procedures namen<br />
we nader onder de loep, we werden aan het denken<br />
gezet en we kregen nieuwe ideeën, waar we de<br />
komende tijd mee aan de slag gaan. De vragen en<br />
adviezen van de accreditatiecommissie hielpen<br />
om als team, samen met de docenten en onze<br />
deelnemers, te blijven zoeken naar verbetering<br />
in het curriculum. Het oordeel van de FIBAA is<br />
een erkenning van de hoogwaardige kwaliteit<br />
van het onderwijs en de ondersteuning <strong>voor</strong> onze<br />
deelnemers.”<br />
Adviesraad<br />
De adviesraad van <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> adviseert directie<br />
en programmaleiders over de ontwikkeling en vernieuwing van bestaande<br />
programma’s. Ook is men als adviespartner betrokken bij de ontwikkeling<br />
van nieuwe programma’s. In <strong>2021</strong> maakten de volgende leden deel uit van de<br />
adviesraad:<br />
• Prof. dr. Kim Putters (<strong>voor</strong>zitter), hoogleraar Beleid en sturing van de zorg in de<br />
veranderende verzorgingsstaat en directeur Sociaal Cultureel Planbureau<br />
• Prof. dr. Roland Bal, hoogleraar Health Care Governance aan de <strong>Erasmus</strong> School<br />
of Health Policy & Management van de <strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam.<br />
• Drs. Ernest Müter, bestuurder NSDSK<br />
• Drs. John Taks, <strong>voor</strong>zitter raad van bestuur Diakonessenhuis Utrecht.<br />
De adviesraad komt tweemaal per jaar samen, eenmaal in het <strong>voor</strong>jaar en eenmaal<br />
in het najaar.<br />
Integriteit<br />
Het thema “Wetenschappelijk Integriteitsbeleid” en de naleving daarvan is<br />
een continu thema. <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> onderschrijft het<br />
integriteitsbeleid van de EUR Holding BV. Het beleid is te lezen op de website<br />
https://www.eur.nl/over-de-eur/eur-holding/integriteitsbeleid. Een integere<br />
organisatie voldoet zoveel mogelijk aan <strong>voor</strong>waarden om personen binnen<br />
die organisatie, individueel en collectief, te stimuleren zich te houden aan de<br />
gezamenlijk vastgestelde normen en waarden. Deze normen en waarden vormen<br />
de basis van gedragsregels. Om tot een gemeenschappelijke definitie van integer<br />
gedrag te komen, hebben we gedragsregels gedefinieerd. Voor de naleving van het<br />
integriteitsbeleid bestaat een gezamenlijke verantwoordelijkheid, van medewerkers,<br />
leidinggevenden, directie en raad van commissarissen, tot de EUR Holding.<br />
De “Integriteitscode van <strong>Erasmus</strong> Universiteit Rotterdam” en de “Nederlandse<br />
Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit” worden binnen de <strong>Erasmus</strong> Universiteit<br />
gevolgd met dien verstande dat conform de “Verklaring van Wetenschappelijke<br />
Onafhankelijkheid KNAW” publicatie van onderzoeksresultaten gewaarborgd<br />
moet zijn en dat onderzoekers (dus) de vrijheid hebben de wetenschappelijke<br />
onderzoeksresultaten, binnen een redelijke termijn te publiceren. Ieder lid<br />
van het wetenschappelijk personeel wordt jaarlijks expliciet gevraagd om het<br />
Integriteitsbeleid te erkennen, te onderschrijven en na te leven. Werknemers<br />
hebben toegang tot de vertrouwenspersoon en de counselor wetenschappelijke<br />
integriteit van EUR Holding BV. Op basis van hun bevindingen adviseren zij de<br />
directeuren van de BV’s.<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
30 31<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
7<br />
In de media<br />
Als <strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> willen we met onze uitingen informeren<br />
en inspireren. We kiezen daarom <strong>voor</strong> een aantal specifieke kanalen om<br />
programma’s, onderzoeken en activiteiten onder de aandacht te brengen.<br />
Deelnemers delen hun ervaringen op<br />
social media, programmadirecteuren<br />
delen hun kennis in artikelen, blogs en op<br />
congressen en symposia. We feliciteren<br />
onze geslaagden, online en in de pers.<br />
Onze focus ligt <strong>voor</strong>al op online middelen<br />
afgestemd op onze doelgroep, aangevuld<br />
met relevante offline media. We zijn actief<br />
op LinkedIn met onze bedrijfspagina,<br />
waar we ons netwerk in <strong>2021</strong> hebben zien<br />
groeien naar ruim 2.000 volgers. We<br />
maken gebruik van nieuwsbrieven gericht<br />
op onze branche en doelgroep, zoals die<br />
van Skipr, Zorgvisie, Medisch Contact en<br />
Nursing.<br />
Twee keer per jaar verschijnt onze eigen nieuwsbrief Podium, waarmee we zo’n 1.500<br />
alumni en relaties op de hoogte houden van actuele ontwikkelingen, onderzoeken<br />
en ervaringen van onze alumni. Dat laatste doen we ook op onze website, die met<br />
het actuele programma-aanbod een bron van informatie is <strong>voor</strong> geïnteresseerden.<br />
Daarnaast geven we in de Academische Werkplaats ruim baan aan de verschillende<br />
onderzoeken waar we als <strong>Centrum</strong> een rol in spelen.<br />
Buiten de lijntjes<br />
Reis naar de toekomst<br />
Leerstoel Leiderschap en<br />
Besturing in de Zorg<br />
Topvorm<br />
Podium<br />
December <strong>2021</strong><br />
Gelezen : de bestuurder & de filosoof<br />
Open Up<br />
Podium<br />
Juni <strong>2021</strong><br />
Nieuwe uitdagingen, nieuw<br />
leiderschap<br />
Evaluatieonderzoek BeterKeten<br />
Stenen verleggen<br />
Onze nieuwsbrief Podium verstuurden we digitaal in juni<br />
en december aan onze relaties.<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
32<br />
33<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
∗<br />
Een impressie van de manieren waarop<br />
<strong>Erasmus</strong> <strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong> in<br />
<strong>2021</strong> in het nieuws kwam:<br />
ARTICLE IN PRESS<br />
JID: HEAP [m5G; June 1, <strong>2021</strong>;8:38 ]<br />
Health policy xxx (xxxx) xxx<br />
Contents lists available at ScienceDirect<br />
Health policy<br />
journal homepage: www.elsevier.com/locate/healthpol<br />
Power, legitimacy and urgency: Unravelling the relationship between<br />
Dutch healthcare organisations and their financial stakeholders<br />
T.S. (Tessa) van Dijk a , ∗ , W.K. (Wilma) van der Scheer b , R.T.J.M. (Richard) Janssen a , c<br />
a <strong>Erasmus</strong> School of Health Policy & Management, <strong>Erasmus</strong> University Rotterdam, Rotterdam, the Netherlands<br />
SLEUTELEN AAN DE ZORGMARKT<br />
BESCHRIJVENDE STATISTIEK<br />
<strong>Zorgbestuur</strong>ders vinden de<br />
eisen van verzekeraars niet<br />
altijd wenselijk en passend<br />
In november werd de benoeming van Wilma van der Scheer tot bijzonder hoogleraar<br />
Leiderschap en Besturing in de Zorg bekendgemaakt.<br />
b <strong>Erasmus</strong> Centre for Healthcare Management, <strong>Erasmus</strong> University Rotterdam, Rotterdam, the Netherlands<br />
c Tranzo, Tilburg School of Social and Behavioral Sciences, Tilburg University, Tilburg, the Netherlands<br />
a r t i c l e<br />
Article history:<br />
Received 29 October 2020<br />
Revised 6 May <strong>2021</strong><br />
Accepted 10 May <strong>2021</strong><br />
Available online xxx<br />
1. Introduction<br />
i n f o<br />
a b s t r a c t<br />
Financial stakeholders such as health insurers, governments,<br />
other third-party payers and capital providers are crucial partners<br />
for healthcare organisations. Their commitment to healthcare organisations<br />
provides financial stability and guarantees the continued<br />
existence of the organisation and the continued delivery of<br />
healthcare services. Financial stakeholders also provide opportunities<br />
for building, exploiting and renovating healthcare facilities, as<br />
well as funding medical equipment and large innovation projects.<br />
They can also influence the course and strategy of organisations<br />
through contracts and purchasing conditions. In this paper, we distinguish<br />
two types of financial stakeholders: those that purchase<br />
healthcare services and act as third-party payers and those that<br />
Corresponding author at: <strong>Erasmus</strong> School of Health Policy & Management, <strong>Erasmus</strong><br />
University Rotterdam, Burgemeester Oudlaan 50, 3000 DR Rotterdam, the<br />
Netherlands.<br />
E-mail addresses: vandijk@eshpm.eur.nl (T.S.. van Dijk), vanderscheer@<br />
eshpm.eur.nl (W.K.. van der Scheer), janssen@eshpm.eur.nl (R.T.J.M.. Janssen).<br />
Healthcare organisations rely on their financial stakeholders for capital to invest in state-of-the-art buildings,<br />
equipment, innovation and the delivery of healthcare services. Nevertheless, relations between<br />
healthcare organisations and their financial stakeholders have not been well studied. Here, we studied<br />
the relations between Dutch healthcare organisations and two of their main financial stakeholders (banks<br />
and health insurers) against the backdrop of system reforms and the financial crisis. We conducted a survey<br />
of healthcare executives to evaluate their relations with banks and health insurers in terms of power,<br />
legitimacy and urgency. These three attributes are based on the salience model of Mitchel, Agle and<br />
Wood (1997). We further tested for differences in power, legitimacy and urgency across organisational<br />
sector and size. The results showed that healthcare organisations value banks as legitimate stakeholders<br />
with a well-demarcated influence and a clear-cut function. The relationship with health insurers is more<br />
complex. Healthcare organisations experience considerable influence from health insurers but question<br />
the legitimacy of their claims. Since health insurers play a crucial role in the Dutch healthcare system,<br />
these findings question the workability of the relationship between healthcare organisations and health<br />
insurers and the position of health insurers in the overall healthcare sector. Our results are relevant to<br />
countries with public-private health systems and contribute to the development of the salience model by<br />
showing the individual value of stakeholder attributes and the relevance of context.<br />
© <strong>2021</strong> The Authors. Published by Elsevier B.V.<br />
This is an open access article under the CC BY license ( http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ )<br />
provide long-term capital (e.g., private parties, banks and publicprivate<br />
partnerships).<br />
Over the last decade, the dependence between healthcare organisations<br />
and financial stakeholders in many Western European<br />
countries has become more complex and diffuse because<br />
of (1) health policy changes, which have encouraged competition<br />
in healthcare, and (2) the 2007 financial crisis, which has influenced<br />
how financial stakeholders (and indirectly healthcare organisations)<br />
perceive risk. The health policy changes that occurred in<br />
the early 2000s created competition between providers of care<br />
and health insurers [ 1 , 2 ]. Governments implemented ‘businesslike’<br />
and ‘market-oriented’ models that placed more focus on performance<br />
indicators, accountability and control systems, and risk<br />
management in the healthcare sector [ 3 , 4 ]. The healthcare organisations’<br />
financial affairs and relationships with financial stakeholders<br />
became an important focal point for all concerned in the<br />
healthcare sector.<br />
In the years following the 2007 financial crisis, European<br />
healthcare organisations encountered difficulties gaining access to<br />
https://doi.org/10.1016/j.healthpol.<strong>2021</strong>.05.002<br />
0168-8510/© <strong>2021</strong> The Authors. Published by Elsevier B.V. This is an open access article under the CC BY license ( http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ )<br />
Essay evaluatie 10 jaar BeterKeten:<br />
‘Zorgnetwerken vergen bestuurlijke<br />
lenigheid’ in Skipr Quarterly, zomer<br />
<strong>2021</strong>.<br />
Zorgverzekeraars spelen een belangrijke rol bij het <strong>voor</strong>tbestaan<br />
van zorgorganisaties. De relatie tussen deze twee partijen is echter<br />
complex en verloopt niet altijd vlekkeloos. Een enquête onder zorgbestuurders<br />
laat zien dat zij de eisen van zorgverzekeraars beperkt<br />
als legitiem ervaren.<br />
IN HET KORT<br />
● <strong>Zorgbestuur</strong>ders ervaren veel macht en urgentie van zorgverzekeraars,<br />
maar vinden hun eisen beperkt wenselijk en passend.<br />
● <strong>Zorgbestuur</strong>ders ervaren de meeste invloed van zorgverzekeraars<br />
wat betreft financiën, strategievoering en de kwaliteit van zorg.<br />
● Een gedeelde langetermijnvisie zou de kwaliteit van samenwerking<br />
kunnen bevorderen en het zorgstelsel werkbaar houden.<br />
TESSA<br />
VAN DIJK<br />
Promovenda aan de<br />
<strong>Erasmus</strong> Universiteit<br />
Rotterdam (EUR)<br />
RICHARD<br />
JANSSEN<br />
Hoogleraar aan<br />
de EUR en Tilburg<br />
University<br />
WILMA VAN<br />
DER SCHEER<br />
Directeur <strong>Erasmus</strong><br />
<strong>Centrum</strong> <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong><br />
en <strong>voor</strong>zitter<br />
Academische Werkplaats<br />
<strong>Zorgbestuur</strong><br />
aan de EUR<br />
Z<br />
orgorganisaties zijn <strong>voor</strong> hun financiële stabiliteit<br />
en <strong>voor</strong>tbestaan grotendeels afhankelijk van zorgverzekeraars.<br />
Recente gebeurtenissen, zoals het<br />
faillissement van het MC Slotervaartziekenhuis<br />
en de MC IJsselmeerziekenhuizen, en de huidige coronacrisis,<br />
hebben deze afhankelijkheden opnieuw nadrukkelijk<br />
blootgelegd. Bij de faillissementen van de betreffende<br />
ziekenhuizen in 2018 speelden de zorgverzekeraars een<br />
doorslaggevende rol (OVV, 2019; Commissie onderzoek<br />
faillissementen ziekenhuizen, 2020). Tijdens de huidige<br />
coronacrisis moesten zorgverzekeraars, banken, overheid<br />
en veldpartijen gezamenlijk tot afspraken komen om de<br />
continuïteit van de zorg te waarborgen en omzetverlies te<br />
compenseren (Skipr, 2020; ZN, 2020; Zorgvisie, 2020).<br />
Er kan dus gesteld worden dat er tussen zorgverzekeraars<br />
en zorgorganisaties een cruciale en wederzijds afhankelijke<br />
relatie bestaat. Zorgverzekeraars hebben op basis<br />
van de zorgplicht de taak om zorg beschikbaar te stellen<br />
aan hun verzekerden en om daar<strong>voor</strong> zorgorganisaties te<br />
contracteren.<br />
Uit recent onderzoek blijkt dat zorgverzekeraars<br />
moeite hebben met het inkopen van zorg op basis van kwaliteit<br />
(Stolper et al., 2019). Ook de ervaren machtsverhoudingen<br />
tussen partijen kunnen het contracteringsproces<br />
belemmeren en vertragen (Halbersma et al., 2011; Schut<br />
en Varkevisser, 2017). Als gevolg hiervan verlopen de jaarlijkse<br />
onderhandelingen vaak stroef. In het verleden zagen<br />
we dat dit soms resulteerde in confrontaties tussen zorgverzekeraars<br />
en zorgorganisaties, die plafondafspraken en patientenstops<br />
gebruikten om druk uit te oefenen op de andere<br />
partij ( Janssen, 2017; Skipr, 2019).<br />
In dit artikel gaan we op basis van ons onderzoek<br />
dieper in op de complexe relatie tussen zorgorganisaties<br />
en zorgverzekeraars. We kijken specifiek naar hoe zorgbestuurders,<br />
als representant van zorgorganisaties, hun relatie<br />
met de zorgverzekeraars ervaren en waarderen in termen<br />
van macht, legitimiteit en urgentie.<br />
Onderzoeksopzet<br />
Het is, gezien de mate van wederzijdse afhankelijkheid, van<br />
belang om beter inzicht te krijgen in het vertrouwen dat<br />
zorgorganisaties in zorgverzekeraars hebben, de werkbaarheid<br />
van de relatie en de houdbaarheid van ieders plek in<br />
het zorgstelsel. Hoe zorgorganisaties de relatie met zorgverzekeraars<br />
ervaren en waarderen, is onderzocht aan de hand<br />
van het saliencemodel (kader 1), ontwikkeld door Mitchell<br />
et al. (1997). In dit model wordt de relatie met de zorgverzekeraar<br />
op drie manieren gewaardeerd: op basis van ervaren<br />
macht, van legitimiteit en van urgentie.<br />
Begin 2019 is er een vragenlijst uitgezet onder bestuurders<br />
van zorgorganisaties, in samenwerking met de Nederlandse<br />
Vereniging <strong>voor</strong> <strong>Zorgbestuur</strong>ders (NVZD). Hierbij<br />
is gebruik gemaakt van hun ledenbestand. De NVZD<br />
kende ten tijde van het onderzoek rond de 700 leden. Uiteindelijk<br />
zijn 301 respondenten meegenomen in de analyse,<br />
van wie 268 respondenten de vragenlijst volledig hebben<br />
ingevuld. <strong>Zorgbestuur</strong>ders werken <strong>voor</strong> verschillende<br />
typen zorgorganisaties, die alle hun eigen regelgeving en<br />
financieringsstructuur kennen.<br />
De organisaties in de verpleging, verzorging en thuiszorg<br />
zijn het beste vertegenwoordigd (n = 79), gevolgd<br />
door de ziekenhuizen (n = 55), geestelijke gezondheidszorg<br />
(n = 47), gehandicaptenzorg (n = 35), gecombineerde<br />
zorgorganisaties (n = 34) en eerstelijnszorg (n = 19). Om<br />
verwarring onder respondenten over de verschillende zorgverzekeraars<br />
te <strong>voor</strong>komen, is er specifiek gevraagd naar de<br />
verzekeraar waarmee het grootste contract qua omzet over<br />
2018 is afgesloten.<br />
Macht, legitimiteit en urgentie<br />
De resultaten van het saliencemodel en de gemiddelde<br />
scores die zorgorganisaties toekennen aan zorgverzekeraars<br />
Juni: Joost Zuurbier schreef een<br />
column op de site van Zorgvisie.<br />
76 ESB, 106(4794), 18 februari <strong>2021</strong><br />
Please cite this article as: T.S.. van Dijk, W.K.. van der Scheer and R.T.J.M.. Janssen, Power, legitimacy and urgency: Unravelling the<br />
relationship between Dutch healthcare organisations and their financial stakeholders, Health policy, https://doi.org/10.1016/j.healthpol.<br />
<strong>2021</strong>.05.002<br />
Tessa van Dijk, Wilma van der Scheer en<br />
Richard Janssen publiceerden in Health<br />
policy.<br />
Februari: ESB publiceerde een artikel<br />
van Tessa van Dijk, Wilma van der<br />
Scheer en Richard Janssen.<br />
Annemiek Stoopendaal en Wilma van<br />
der Scheer publiceerden over ‘rebelleren’<br />
in Beleid en Maatschappij.<br />
De studiereis van de Master Class<br />
inspireerde tot een <strong>voor</strong>dracht.<br />
9 november: Wilma van der Scheer<br />
was dag<strong>voor</strong>zitter bij het symposium<br />
van Pro Persona.<br />
September: presentatie van het boek<br />
van Mieke Moor, de bestuurder & de<br />
filosoof.<br />
We werkten mee aan een Engelstalige<br />
gids over Nederlands zorgstelsel:<br />
Quick guide to Dutch Healthcare <strong>voor</strong><br />
Platform Zo werkt de zorg.<br />
Op Skipr verscheen een artikel van<br />
Richard Janssen.<br />
Wilma van der Scheer verscheen op de<br />
opiniepagina van Trouw.<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
34 35<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
8<br />
ILLUSTRATIE: HEIN DE KORT VOOR HETFINANCIEELE DAGBLAD<br />
Als zwevende kiezerben ik<br />
in de verkiezingsprogramma’s<br />
van vijf partijen (VVD,<br />
CDA, D66, PvdA en Groen<br />
Links) gedoken en op zoek<br />
gegaan naar de plannen op<br />
het gebied van volksgezondheid en zorg.<br />
Het eerste wat opvaltisdat er veel overeenkomsten<br />
zijn. Zo willen alle vijf de partijen<br />
meer samenwerking en mindermarktwerking,<br />
zetten ze in op preventie, willen<br />
ze meer ‘zinnige zorg’ en vermindering<br />
van de regeldruk. Ook zijn ze trotsopde<br />
kwaliteit en toegankelijkheid van onze<br />
zorg en houden ze vast aan de onderlinge<br />
solidariteit van het huidige stelsel.<br />
Watdeprogramma’s nog meer gemeen<br />
hebben, is dat ze uitblinkeninalgemene<br />
bewoordingen en met weinig concrete<br />
uitwerkingen komen, enkele specifieke<br />
uitschieters daargelaten. Het lijkt alsof<br />
die laatste er bij de eindredactie nog even<br />
snel zijningevoegd. Zo brengt de VVD<br />
een ode aan alcoholvrij bier, wil het CDA<br />
dat topsporters sportles gaan gevenop<br />
de basisschool (hulde!), wil de PvdA een<br />
verbod op de verkoop van energiedrank<br />
aan jongeren onderde18jaar en gaat D66<br />
het gebruik van gezonde babyproducten<br />
stimuleren.<br />
REGIO IN OPMARS<br />
Maar er valt ook zekerwat te kiezen. De vijf<br />
partijen stellen allemaal fundamentele<br />
veranderingen in het <strong>voor</strong>uitzicht.Deverschillen<br />
liggen<strong>voor</strong>alindemanierwaarop<br />
ze die willen realiseren. Waar VVD en CDA<br />
<strong>voor</strong>al uitgaan van landelijkeenregionale<br />
afspraken en vertrouwenopprofessionals,<br />
kiezen PvdA en GroenLinks <strong>voor</strong> meer<br />
(centrale en regionale)regie van de overheid.<br />
D66 neemt een middenpositie in.<br />
Zonneklaar is wel dat de rol van de regio<br />
aan een opmarsisbegonnen. Watde<br />
grenzenvan een regio zijn en waarom<br />
besturing vanuit de regio beter zou zijn,<br />
wordt zelden toegelicht.<br />
De vijf partijen willen alle afscheid nemen<br />
van gereguleerde marktwerking. Er<br />
zijn zekernuances. Bij GroenLinks, PvdA<br />
en CDA is ‘de marktwerking’ de bron van<br />
veel kwaad, de VVD wil de ‘doorgeschoten<br />
marktwerking aanpakken’. D66pleit <strong>voor</strong><br />
‘een betere balans tussen samenwerking<br />
en marktwerking’. Watpreciesonder (gereguleerde)<br />
marktwerking wordt verstaan,<br />
wordt niet duidelijk gemaakt. Welworden<br />
verschillende problemen aan marktwerking<br />
gekoppeld: te weinig icbedden, te<br />
weinig afstemming tussen ziekenhuizen,<br />
te veel productieprikkels of te veel macht<br />
van de verzekeraars.Maar een gedegen<br />
onderbouwing ontbreekt.<br />
Er zijn zekeruitwassen, dat is waar.<br />
Zo zijn op dit moment veelcommerciële<br />
aanbieders in de thuiszorg van gebrekkige<br />
kwaliteit. Ook zijnertoetreders in de geestelijke<br />
gezondheidszorg die zich richten<br />
op de lichte problemenmet alsgevolg<br />
onvoldoende geld en personeel <strong>voor</strong> de<br />
zware psychiatrie. Maar dat het geringe<br />
aantal icbedden het gevolg zou zijnvan<br />
marktwerkingisniet waar.Het is namelijk<br />
het gevolg van een keuze,zeker ook van<br />
de professionals, om <strong>voor</strong> kwaliteiten<br />
effectiviteittegaan.<br />
Ook zien we dat in de programma’s een<br />
onterechte tegenstelling wordt gemaakt<br />
tussen marktwerking en samenwerking.<br />
Dat is een gevaarlijke simplificatie. Want<br />
binnen het huidige stelsel zijn allerlei<br />
vormen van samenwerking toegestaan.<br />
Mislukt samenwerking in de praktijk, dan<br />
ligt dat niet zozeer aan ‘de marktwerking’,<br />
maar is dat veelal het gevolgvan tegengesteldebelangenenmeningsverschillen<br />
op bestuurlijk niveau, of van verschil van<br />
opvattingen over wat wettelijk wel en niet<br />
mag.<br />
Na lezingvan de vijf programma’s blijft<br />
bij mij toch de vraag knagen watdeze<br />
partijen nu precies willen afschaffen en<br />
waarom. Centrale en regionale overheidsregie,<br />
zoals PvdA en GroenLinks willen,<br />
kan zonder concretiseringnet zo misgaan<br />
als een overdaadaan marktwerking. In die<br />
zinzijn de standpunten van VVD en D66<br />
genuanceerder en sluiten zij beter aan op<br />
de huidige zorgpraktijk, die in coronatijd<br />
ook veel heeft opgeleverd.<br />
Opmerkelijk is de groteaandachtdie<br />
de vijfpartijen gevenaan de zogenaamde<br />
‘perverseprikkels’ in de zorg. Er wordt<strong>voor</strong><br />
een behandeling en niet <strong>voor</strong> de behaalde<br />
gezondheidswinst betaald. Datmoet volgens<br />
de partijen anders: ‘onzinnige zorg’<br />
en ‘overbehandeling’ moeten worden tegengegaan.Daarom<br />
pleiten vier vandevijf<br />
partijen,met als uitzondering de VVD, <strong>voor</strong><br />
eenloondienstverband<strong>voor</strong>allemedisch<br />
specialisten. Maarhet strevennaar zinnige<br />
zorg koppelen aan eenloondienstverband<br />
is fundamenteel onjuist. Dat zou betekenendat<br />
de belangrijkstedrijfveer vaneen<br />
behandelend specialist zijn of haar eigen<br />
geld zouzijn,endat is niet waar.Gelukkig<br />
schenken verschillende partijen aandacht<br />
aandeinbreng van de patiëntendenoodzaakomsamen<br />
te beslissen.Dat lijkt mij<br />
veelzinniger dantornenaan het arbeidscontract<br />
van de medisch specialist.<br />
LEEFSTIJL EN GEZONDHEID<br />
In alleverkiezingsprogramma’s is er grote<br />
steun <strong>voor</strong> preventie. Preventieisgericht op<br />
leefstijlenhet bevorderen van gezondheid.<br />
De grote belofte is dat preventie ookgeld<br />
oplevert. ZelfsdeVVD pleit <strong>voor</strong> eenkrachtigerleefstijlbeleidgestut<br />
door deoverheid.<br />
Het wetenschappelijk gegeven dat preventie<br />
hetmeest oplevert als het gericht is<br />
op de hogerisicogroepen lees ik nergens<br />
terug. Bij de meestepartijen is nauwelijks<br />
aandacht <strong>voor</strong> de mentale gezondheid. Een<br />
groot gemis, zeker in delastigecoronatijd,<br />
als mentale gezondheid en weerbaarheid<br />
zo belangrijk zijn. Alleen D66 heeftuitgewerkte<br />
<strong>voor</strong>nemens op dit gebied.<br />
Ik ga nog even verdermet lezen, wantik<br />
benernog niet uit. Ik zal kiezen<strong>voor</strong> een<br />
partijdie met uitvoerbare <strong>voor</strong>stellen komt,<br />
die<strong>voor</strong>bij de tweedeling marktoverheid<br />
denkt,die het applaus<strong>voor</strong> de professionals<br />
in daden omzet en die de patiënt handelingsperspectiefgeeft.<br />
Bovenalzoekik<br />
een partij die erkentdat de zorg<strong>voor</strong> onze<br />
economie een vitalesectorisendie daarin<br />
echt wilinvesteren ten gunste vanons<br />
allemaal.<br />
ZORG<br />
Ookopzorggebiedvaltinstemhokje wattekiezen<br />
$ VVD, CDA,<br />
D66, PvdA en<br />
GroenLinks<br />
willen af van<br />
gereguleerde<br />
marktwerking<br />
in de zorg<br />
$ PvdA en<br />
GroenLinks:<br />
meer regie<br />
overheid<br />
$ Alle<br />
programma’s:<br />
meer aandacht<br />
<strong>voor</strong> preventie<br />
CDA, D66,<br />
PvdA en<br />
GroenLinks<br />
willen<br />
allemaal dat<br />
de medisch<br />
specialisten<br />
in loondienst<br />
gaan<br />
d<br />
PaulineMeurs is hoogleraa<br />
bestuurvan de gezondheid<br />
zorg,<strong>Erasmus</strong> Universiteit<br />
Rotterdam. Reageervia<br />
opinie@fd.nl<br />
ar<br />
s-<br />
pagina 25, 16-03-<strong>2021</strong> © Het Financieele Dagblad<br />
d<br />
PaulineMeurs is hooglera<br />
bestuurvan de gezondheid<br />
zorg,<strong>Erasmus</strong> Universiteit<br />
Rotterdam. Reageervia<br />
opinie@fd.nl<br />
ILLUSTRATIE: HEIN DE KORT VOOR HETFINANCIEELE DAGBLAD<br />
Deverhalen van de gedupeerden<br />
van de kindertoeslagaffaire,<br />
het rapportvan de<br />
parlementaire commissie<br />
met harde conclusies, het terugtreden<br />
van (ex)ministers,<br />
en uiteindelijk het aftreden van het kabinet<br />
zullen lang nagalmen in politiek Den<br />
Haag en ver daarbuiten. Watindeloop der<br />
maanden aan het licht is gekomen, is zo<br />
groot en on<strong>voor</strong>stelbaar dat het niet alleen<br />
de Belastingdienst raakt.<br />
Het legt ook de bijl aan de wortel van<br />
de wijze waarop in Nederland de verzorgingsstaat<br />
is ingericht en wordt bestuurd.<br />
De gevolgen van deze zaak zullen ook hun<br />
sporen nalatenbij degenen die belast zijn<br />
met de uitvoering, of het nu de medewerkers<br />
zijn van de Belastingdienst, het UVW<br />
of de GGD.<br />
Terecht wordterook gewezen naar de<br />
wetgevende macht, en meer in het bijzonder<br />
naar de Tweede Kamer zelf als<br />
medewetgever. Het is daarom wrang dat<br />
de parlementaire commissie de rol van de<br />
Tweede Kamer niet heeft onderzocht.Een<br />
gemistekans omdat ook daar zelfreflectie<br />
hard nodig is. De inquisitiemethode van<br />
de leden van de parlementaire commissie<br />
bij de ondervraging van betrokken ambtenaren<br />
en bewindspersonen was daarom<br />
zeer ongepast. De Tweede Kamer keurde<br />
immers alle wetgeving rond de toeslagen<br />
goed.<br />
Sterker nog: de vele amendementen<br />
van de Kamerledenhebben in belangrijke<br />
mate bijgedragenaan de complexiteit van<br />
de regels.Hoe dat allemaalindeuitvoering<br />
bij elkaar moest komen, was blijkbaar<br />
van later zorg. Een beproefd recept is het<br />
eisen van ‘tussentijdse evaluatie’. Maar<br />
dan is het kwaad meestal al geschied.<br />
DOORGESCHOTEN REGELGEVING<br />
Niet alleen bij de Belastingdienst maar<br />
ook in andere sectoren is sprake van ingewikkelde<br />
wetgeving waarbij de uitvoering<br />
steeds verderuit hetvizier raakt. In het bijzonder<br />
speelt datindezorg, bij<strong>voor</strong>beeld<br />
bij de Wetopdejeugdzorg. Deze wet regelt<br />
de decentralisatie van allevormenvan<br />
jeugdzorg en legt de verantwoordelijkheid<br />
bij de gemeenten. Doel van de wet was de<br />
zorg dichter bij de jongeren te brengen en<br />
meer samenhang tussen de verschillende<br />
jeugdzorgvormenterealiseren. Zo zou de<br />
zorg goedkoper worden, met als gevolg<br />
dat bij de invoering ook een bezuiniging<br />
werd ingeboekt. De vele protesten en kritieken<br />
mochten niet baten.Deuitvoering<br />
zou allemogelijke bezwarenzeker kunnen<br />
oplossen.<br />
Bij de Wetverplichtegeestelijke gezondheidszorg<br />
(Wvggz) gebeurde hetzelfde.<br />
Er was veel kritiek op de uitvoerbaarheid,<br />
maar de wet werd toch aangenomen. Nu,<br />
een jaar later, blijkt al dat het niet werkt.<br />
In beide<strong>voor</strong>beeldenisdeadministratieve<br />
druk enorm toegenomen, met als<br />
gevolg minder toegankelijke zorg, minder<br />
kwaliteit, maar meer regels. En dit zijn<br />
maar twee van de vele <strong>voor</strong>beelden. Telkens<br />
zien we hetzelfde patroon: meer gedetailleerde<br />
wet- en regelgeving diedeuitvoering<br />
tot in de haarvatenraakt. Maar bij<br />
de makers van de wet steeds minderkennis<br />
en ervaring over de dagelijkse (zorg)<br />
praktijkdie zij trachtentereguleren.<br />
MEER OVERHEID<br />
Het wekt dan ook verbazing dat de meeste<br />
politieke partijennuindeaanloop naar<br />
de verkiezingen een pleidooi houden <strong>voor</strong><br />
meer overheid en minder marktwerking<br />
in de zorg.<br />
De roep om meer overheidsoptredenis<br />
ook terug te lezenindevele commentaren<br />
tijdens deze pandemie. De zorg zou te ver<br />
afstaan van de overheid en te veel zijn overgeleverdaan<br />
private partijen. De veronderstelling<br />
is dat de overheid het beter zal<br />
doen dan de privatesector,terwijl keer op<br />
keer is gebleken dat de overheid helemaal<br />
niet is toegerust om zelf de uitvoering van<br />
goede zorg ter hand te nemen.<br />
Het zijn juist de zorginstellingenende<br />
professionals die de boel draaiende houden.<br />
Zij innoveren, zij proberenmet veel<br />
creativiteitdeenormezorgvraag in goede<br />
banen te leiden. In Nederland is de gezondheidszorgvan<br />
oudsherinhandenvan<br />
het particulierinitiatief. Het is juistdankzij<br />
private partijen dat de zorg tot grote<br />
bloei is gekomen.<br />
Niet het feit dat de zorg wordt geleverd<br />
door private partijen met een publieke opdracht<br />
of de vermaledijde ‘marktwerking’<br />
zijn het probleem,maar het feit dat de<br />
overheid steeds meer invloed op de uitvoering<br />
heeft en met gedetailleerde wetgeving<br />
in control wilzijn. Deze maakbaarheidsideologie<br />
wreekt zich telkensweer. Ook<br />
nu weer in de reactie van het kabinet op de<br />
toeslagenaffaire.<br />
Maatwerk is het nieuwe toverwoord<br />
maar dat kan de overheid zelf nooit waarmaken.<br />
Maatwerkbetekent het verschil<br />
maken, de ene persoonanders behandelen<br />
dan de andere,een zekere willekeur<br />
accepteren en vertrouwen op het beoordelingsvermogenvan<br />
de professionals. En<br />
niet meteen de teugels aantrekken als een<br />
besluit even anders uitpaktdan verwacht.<br />
HYBRIDE MODEL<br />
Laten we niet steeds vervallen in simpele<br />
zwart-witredeneringen zoals ‘minder<br />
markt,meeroverheid’. De Nederlandse gezondheidszorg<br />
bestaat uit vele private partijenmet<br />
een publieke opdracht. Ook vele<br />
bedrijven (denk bij<strong>voor</strong>beeld aanPhilips)<br />
dragen bij aan deze vitalesector.Dezorg<br />
is én publiekénprivaat én privé. Ik noem<br />
ook privé omdat heel veel zorg door familie<br />
en vrienden wordt geleverd.<br />
Dit hybride model moet gekoesterd worden.<br />
Het heeft de zorg veel gebracht: goede<br />
kwaliteit, ondernemerschap,creativiteit<br />
maar ook onderlingesolidariteit en een<br />
toegankelijke zorg. Natuurlijk het kan altijd<br />
beter.<br />
Maar het zou de politiek en het openbaar<br />
bestuur sieren als zij meer bescheidenheid<br />
aan de dag leggen en erkennen<br />
dat juist in de uitvoering beleidwordt gemaakt.Met<br />
de menselijke maat komt het<br />
dan ook wel goed.<br />
ZORG<br />
De zorg is gebaat bijeen tandje minder overheid<br />
$ Veel partijen<br />
willen nogmeer<br />
sturing van<br />
overheid in zorg<br />
$ Maar het<br />
probleem is juist<br />
de<br />
gedetailleerde<br />
wetgeving<br />
$ Overheid wil<br />
te veel ‘in<br />
control’ zijn en<br />
moet<br />
professionals<br />
juistvertrouwen<br />
geven<br />
Bijdemakers<br />
vandewet is<br />
steeds minder<br />
kennis en<br />
ervaring over<br />
de dagelijkse<br />
zorgpraktijk<br />
diezij<br />
reguleren<br />
aar<br />
dst<br />
pagina 29, 20-01-<strong>2021</strong> © Het Financieele Dagblad<br />
Pauline Meurs schreef tot juni <strong>2021</strong> columns over de Nederlandse zorgsector in het FD.<br />
ILLUSTRATIE: HEIN DE KORT VOOR HETFINANCIEELE DAGBLAD<br />
Dit jaar staan in de sectorzorg<br />
en welzijn tien nieuwecao’s<br />
op de agenda. De verwachtingen<br />
zijn hooggespannen.<br />
Want mededoor de coronacrisis<br />
is er grote waardering<br />
<strong>voor</strong> alle medewerkers in de zorg. Van<br />
verzorgende tot medisch specialist, van<br />
facilitair medewerker in de zorginstelling<br />
tot verpleegkundige of laborant: allen zijn<br />
aangemerkt als ‘vitaal’. Naast veel applaus<br />
kreeg een deel van de zorgmedewerkers<br />
ook een bonus van €1000.<br />
De vuurdoop <strong>voor</strong> het afsluiten van een<br />
nieuwe cao is in handenvan de Universitair<br />
Medische Centra (UMC’s) en vijf<br />
bonden:FNV,CNV,NU91 (speciaal <strong>voor</strong><br />
verpleegkundigen en verzorgenden), de<br />
LAD (LandelijkeVereniging van Artsen in<br />
Dienstverband)endeFBZ (vakbond <strong>voor</strong><br />
zorgprofessionals). Zij zijn nu aan hun<br />
vierde onderhandelingsronde toe.<br />
De timing<strong>voor</strong> het afsluiten van een<br />
nieuwe cao is beroerd.Ondanks brandbrieven<br />
en een Kamermotie<strong>voor</strong> meer<br />
erkenning, waardering en een betere beloning,<br />
biedt het huidige kabinet geen<br />
extra financiële ruimte <strong>voor</strong> de curatieve<br />
zorg. Zorgminister Tamara van Ark legt de<br />
verantwoordelijkheid <strong>voor</strong> een dergelijk<br />
besluitbij een volgend kabinet vanwege de<br />
demissionaire status van het huidige kabinet.<br />
De onderhandelaars willen hier echter<br />
niet op wachten.<br />
Kortom, <strong>voor</strong> de eerste af te sluiten zorgcao<br />
is er weinig financiële ruimte om aan<br />
alle wensen te voldoen.<br />
WENSEN<br />
Watiserdan wel mogelijk en wenselijk? Er<br />
moet in ieder geval een cao-pakketkomen<br />
dat aansluit op de wensen van de medewerkerszelf<br />
en dat recht doet aan de vele<br />
functies en beroepen die straks onder de<br />
UMC-cao vallen. Het gaat immers én om<br />
medischspecialisten én om verpleegkundig<br />
specialisten én om verpleegkundigen<br />
en verzorgenden én om medewerkersverantwoordelijk<br />
<strong>voor</strong> het patiëntenvervoer.<br />
Hoe graag alle partijen ook zouden willen<br />
inzetten op generieke beloningsaanpassingen<br />
—debonden gingen de onderhandelingeninmet<br />
een salarisverhoging<br />
van 5% <strong>voor</strong>alle zorgmedewerkers —zo’n<br />
generieke looneis is op dit moment niet<br />
realiseerbaar.<br />
Maar helemaal niets doen aan het salaris<br />
is geen optie. Daar<strong>voor</strong> is de nood te<br />
hoog en dienenveranderendeomstandigheden<br />
in de zorg ook hun weerslagtevinden<br />
in de beloning.<br />
Uit onderzoek bij de UMC’s blijkt dat er<br />
één gedeelteisdat in salaris achterblijft.<br />
Dat zijn de zogenaamde middengroepen.<br />
Denk aan klinisch ondersteuners,verpleegkundigen<br />
en analisten. Hierbijgaat<br />
het vaak om fuikfuncties met beperkte<br />
doorgroeimogelijkheden en korte salarisschalen,waarbij<br />
je al snel aan het maximum<br />
zit. Er is sprake van grote werkdruk<br />
en de huidige functiewaardering houdt<br />
geen rekeningmet de toenemende zorgcomplexiteitinUMC’s<br />
en met technologische<br />
ontwikkelingen. Het werk is ingewikkelder<br />
geworden.<br />
Daar hebben lagere groepen ook wel<br />
mee te maken. Maar bij de UMC’s staan zij<br />
er nog redelijk goed <strong>voor</strong>, in vergelijking<br />
met anderecao’s.Hun positie en beloning<br />
zijn wel belangrijkeaandachtspunten bij<br />
de andere cao’s die binnen zorg en welzijn<br />
nog gesloten moeten worden.<br />
Mijn oproep aan de onderhandelaars<br />
is om in te zetten op specifieke beloningsaanpassingen.Dus<br />
niet iedereen meer<br />
salarisbieden, maar in het geval van de<br />
UMC’s heel gericht de middengroep meer<br />
financieel perspectief geven.<br />
Daarnaast zou deze groep ook baat hebben<br />
bij een nieuw functiewaarderingssysteem<br />
dat recht doet aan de veranderingen<br />
van het werk. De werkzaamhedenzijn<br />
moeilijker geworden. Zorginhoudelijk zijn<br />
het vaak patiënten met meerdere ernstige<br />
aandoeningen,maar ook mentaal is het<br />
werk zwaarder geworden. Levensvragen,<br />
ethischedilemma’s, mondige patiënten<br />
die hun gelijk willen halen: zorgmedewerkers<br />
moeten hier nu mee omgaan.<br />
Naast deze specifieke beloningsaanpassingen<br />
is er meer nodig. Onderzoek<br />
naar werktevredenheid levertsteevasteen<br />
zelfde prioriteitenlijstje op: groei en ontwikkeling,<br />
autonomie en zeggenschap<br />
(eigen beslissingsruimte), vitaliteit. Beloning<br />
wordt ook altijd genoemd, maar<br />
nooit op de eerste plaats.<br />
Ruimte <strong>voor</strong> groei en ontwikkeling is<br />
van groot belang om plezier in je werk te<br />
houden, kansen te benutten en te blijven<br />
leren.Leren gebeurtopverschillende<br />
manieren: op school,maar<strong>voor</strong>al ook in<br />
de praktijk en van elkaar.Juist hier is een<br />
gerichte investeringvan belang. Niet van<br />
bovenaf geregeld, maar door medewerkers<br />
zelf ingericht. Dan komt ook de behoefte<br />
aan meer autonomieenzeggenschap tot<br />
zijn recht. Een ontwikkelplan gekoppeld<br />
aan de eigen professionele wensen.<br />
Autonomie op het werk is makkelijk te<br />
realiseren, als de leidinggevenden maar<br />
rugdekking bieden. Autonomie is een<br />
fundamentele erkenning van de kwaliteit<br />
en competentiesvan medewerkers.De<br />
coronapandemie heeft duidelijk gemaakt<br />
hoe effectief dat is. Geef medewerkers<br />
meer ruimte <strong>voor</strong> professioneleafwegingen<br />
ongeacht functie, rang of status. Dat<br />
helpt ook om de administratieve lasten<br />
echt te drukken.<br />
VITALITEIT<br />
Werken aan vitaliteit moetook structureel<br />
onderdeel zijn van elke cao. Hier<strong>voor</strong><br />
is een open gesprek aan de onderhandelingstafelnoodzakelijk.<br />
Maar zorg in<br />
de nieuwe cao’s in ieder geval<strong>voor</strong> meer<br />
hersteltijd na een nachtdienst, regel het<br />
overwerken beter, zorg <strong>voor</strong> een goede<br />
mantelzorgregeling en schenk meer aandacht<br />
aan de noden van verschillende<br />
generaties.<br />
De zorgmedewerkers hebben het meeste<br />
baat bij een nieuwecao dieruimte biedt<br />
<strong>voor</strong> een gedifferentieerdebenadering, die<br />
richting geeft zonder alles dicht te timmeren<br />
en die bovenal de wensen van de medewerkers<br />
leidend laat zijn. De onderhandelaars<br />
zijn aanzet.<br />
ZORG<br />
Specifiekebeloningenzeggenschap makencao beter<br />
$ Laat nieuwe<br />
cao’s specifiek<br />
inzetten op<br />
middengroepen<br />
$ Functiewaarderingssysteem<br />
moet<br />
veranderd werk<br />
beterrecht<br />
doen<br />
$ Autonomie en<br />
zeggenschap<br />
minstens zo<br />
belangrijk als<br />
beloning<br />
Voor de<br />
verpleegkundigen<br />
is<br />
de werkdruk<br />
groter<br />
geworden,<br />
en hetwerk<br />
complexer<br />
d<br />
PaulineMeurs is hooglera<br />
bestuurvan de gezondheidszorg,<br />
<strong>Erasmus</strong><br />
Universiteit Rotterdam.<br />
Reageervia opinie@fd.nl<br />
aar<br />
pagina 25, 17-02-<strong>2021</strong> © Het Financieele Dagblad<br />
Door de coronapandemie lopen<br />
de tuchtcolleges <strong>voor</strong> de<br />
gezondheidszorg vertraging<br />
op. Ze hebben veel minder<br />
klachtenvan patiënten over<br />
zorgprofessionalskunnen<br />
afhandelen.Normaalduurt een klachtprocedure<br />
zestot negen maanden;dat is al<br />
behoorlijk lang <strong>voor</strong> zowel de zorgprofessional<br />
als de patiënt enzijn naasten. Daar<br />
komen nu in coronatijd vele maanden bij.<br />
In sommige gevallen is er hoger beroep bij<br />
het CentraalTuchtcollegemogelijk. Die<br />
procedure duurt gemiddeld negen maanden,<br />
en ook dat duurt nu veel langer.De<br />
achterstand is zorgelijk en pijnlijk <strong>voor</strong> de<br />
betrokkenen, maar biedt ook een kans om<br />
het anders te doen.<br />
Het tuchtrecht in de gezondheidszorg<br />
is een bijzondere vorm van rechtspraak,<br />
waarbij het tuchtcollege beoordeelt of<br />
een arts of andere zorgverlener heeft gewerkt<br />
volgens de geldende professionele<br />
standaard. Hettuchtrecht is bedoeld om<br />
de kwaliteit van de beroepsuitoefening te<br />
bevorderen en te bewaken, en om patiënten<br />
te beschermen tegen ondeskundig en<br />
onzorgvuldig handelen van een zorgverlener.Tuchtcolleges<br />
bestaan elk uit drie<br />
leden-beroepsgenotenentwee juristen<br />
(waarvan één <strong>voor</strong>zitter).<br />
Wanneerhet tuchtcollege een klacht<br />
gegrond verklaart, kan het verschillende<br />
tuchtrechtelijke maatregelen opleggen. De<br />
meest lichtevorm is eenwaarschuwing en<br />
de meest zware vorm is een doorhaling van<br />
de inschrijving inhet register.Alle maatregelen<br />
die een inperking van de beroepsuitoefening<br />
inhouden worden openbaar<br />
gemaakt.<br />
Jaarlijksworden ongeveer 1500 tuchtklachten<br />
ingediend bij de regionale tuchtcolleges.<br />
Circa een derde daarvan leidt tot<br />
eenzitting en nog niet de helft daarvan<br />
wordt gegrond verklaard. In 2019 werden<br />
uiteindelijk194 zorgverleners bestraft.<br />
Een zeer klein aantalopeen totaal van<br />
360.000zorgverleners die onder het tuchtrecht<br />
vallen.<br />
KWELLING<br />
De laatste jaren is ontevredenheid ontstaan<br />
over het tuchtrecht. Artsen ervaren<br />
een tuchtklacht als zeer belastend en vinden<br />
dat de procedure te lang duurt. Maar<br />
ook <strong>voor</strong>deklagers kandelange duur een<br />
kwelling zijn. Beide partijenverkeren in<br />
grote onzekerheid en dat trekt een behoorlijke<br />
emotionele wissel. Advocaat Oswald<br />
Nunes laat hiervan treffende <strong>voor</strong>beelden<br />
zien in zijn boek Totpersistit! Hij geeft een<br />
korte schets van honderd tuchtzaken met<br />
daarbij de lessen die uit elke zaak geleerd<br />
kunnen worden.<br />
De kans dat je met een gegronde klacht<br />
te maken krijgtisminimaal, maar toch<br />
houdt elke zorgprofessionalerrekening<br />
mee. Je moet immers elke dag heel veel<br />
beslissingen nemen die verkeerd kunnen<br />
uitpakken. Huisartsen bij<strong>voor</strong>beeld<br />
moeten elke dag in een kort consult bepalen<br />
of ze doorverwijzen, zelf behandelen,<br />
of het even aanzien. Zo’n afweging<br />
moeten zij vele kerenper dag maken.En<br />
hoewel het tuchtrecht bedoeld is om de<br />
kwaliteit van de beroepsuitoefening te<br />
verbeteren, is het de vraag of het echt zo<br />
werkt.<br />
Want de ervaring leert dat eentuchtzaak<br />
niet zondermeer leidttot een ‘kwalitatief<br />
betere zorgprofessional’, maar wel tot een<br />
<strong>voor</strong>zichtige professional.Tot meer diagnostisch<br />
onderzoek dan wellicht nodig is.<br />
VACCINS WEGGOOIEN<br />
Maar ook zonder dat er sprake is geweest<br />
van een tuchtzaak, kan de kansdat er een<br />
zaak van komt tot defensief gedrag leiden.<br />
Een recent<strong>voor</strong>beeld van dit mechanisme<br />
betreft de huisarts uit Zwolle die<br />
gedwongen werd door de overheid om 58<br />
ongebruikte vaccins weg te gooien. Zijn<br />
foto van zijn volle prullenbak met vaccins<br />
haalde alle media. Dit <strong>voor</strong>val zegt uiteraard<br />
veel over het falen van de overheid,<br />
maar waarom ging de huisarts hier in<br />
mee? Weggooien van dit kostbare goed is<br />
een doodzonde, maar tegen de regelsen<br />
de landelijke instructies ingaan wil je ook<br />
niet op je gewetenhebben.<br />
Wellicht heeft deze huisarts de mogelijke<br />
juridische gevolgenvan aansprakelijkheid<br />
en tuchtrecht zwaarder laten wegen<br />
dan de professionele normen. Zijn gewetensnoodwerd<br />
door het beeld van de prullenmand<br />
vol ongebruikte vaccins treffend<br />
zichtbaar.<br />
In Limburg kozen de huisartsen en de<br />
GGD er juist <strong>voor</strong> de vaccins wél te zetten,<br />
ook al was daar<strong>voor</strong>geen toestemming van<br />
de overheid. De klinische ervaring van de<br />
huisartsen werd ingezet om eenpassende<br />
afweging te makenwie wel en niet geprikt<br />
kon worden.<br />
In deze twee <strong>voor</strong>beelden hebben de<br />
huisartseneen andere afweging gemaakt.<br />
Maar wat zou er gebeurd zijn als een van<br />
de Limburgse patiënten nadelige gevolgen<br />
had ondervondenvan de prik en met een<br />
klacht naar de tuchtrechter was gegaan?<br />
Het antwoord laat zich raden.<br />
HOE KON DIT GEBEUREN?<br />
Dit proces van juridisering speelt in de<br />
hele samenleving. De ‘wie vraag’ is dan leidend:<br />
wie heeftdit gedaan,wie is schuldig,<br />
wie moet boeten? De ‘hoe-vraag’ is in onze<br />
maatschappij dezer dagen veel minderpopulair:<br />
hoe heeft dit kunnengebeuren en<br />
welke lessen kunnenwedaaruit trekken?<br />
Meer aandacht <strong>voor</strong> die ‘hoe-vraag’ is<br />
nodig, juist in de zorg. Eventuele fouten of<br />
zaken die mis zijn gegaan zijnsteeds minder<br />
terug te voeren op één persoon, één<br />
‘schuldige’. Het is teamwerk,deorganisatiecontext<br />
speelt mee en ook de patiënten<br />
familie hebben eenaandeel in hoe de zorg<br />
verloopt. ‘Samen beslissen’ als uitgangspunt<br />
<strong>voor</strong> goede zorg geldt ook hier.<br />
Dit is geen pleidooi om het tuchtrecht<br />
af te schaffen. Er moet nu eenmaal een<br />
instantie zijndie beoordeelt of zorgprofessionals<br />
fouten hebben gemaaktenals dat<br />
zo is, passende maatregelen treffen.Maar<br />
fout gegaanisnog ietsanders dan fout gedaan.Veel<br />
zorgprofessionals ervaren het<br />
tuchtrecht eerderals een vorm van strafrecht<br />
dan als een manier om te leren en de<br />
kwaliteitvan zorg te bevorderen.<br />
Laat de opgelopenwachttijden een<br />
goede aanleiding zijn om te onderzoeken<br />
welke klachtenbuitenhet tuchtrecht kunnen<br />
worden opgelost, of in de <strong>voor</strong>fase (het<br />
mondeling <strong>voor</strong>onderzoek) kunnen worden<br />
afgehandeld. Een openhartig gesprek<br />
is in vele gevallen effectiever dan een juridisch<br />
gevecht.<br />
ILLUSTRATIE: HEIN DE KORT VOOR HET FINANCIEELE DAGBLAD<br />
ZORG<br />
Zoekennaarschuldigenmaakt zorg niet beter<br />
$ Tuchtrecht<br />
leidtnietaltijd<br />
tot verbetering<br />
maar vaak tot<br />
<strong>voor</strong>zichtigheid<br />
$ Procedures<br />
durennuextra<br />
lang alsgevolg<br />
vancoronacrisis<br />
$ Onderzoek<br />
naarwat beter<br />
buiten het<br />
tuchtrecht<br />
opgelost kan<br />
worden<br />
In onze<br />
samenleving<br />
is <strong>voor</strong>al de<br />
wie-vraag<br />
leidend: wie<br />
moet boeten?<br />
De hoe-vraag<br />
is minder<br />
populair<br />
d<br />
PaulineMeurs is hoogleraarbestuur<br />
vande<br />
gezondheidszorg,<br />
<strong>Erasmus</strong>Universiteit<br />
Rotterdam. Reageer<br />
viaopinie@fd.nl<br />
pagina 25, 14-05-<strong>2021</strong> © Het Financieele Dagblad<br />
ILLUSTRATIE: HEIN DE KORT VOOR HET FINANCIEELE DAGBLAD<br />
Regelmatig wordt door Kamerleden,<br />
opiniemakers, bewindslieden<br />
en journalisten<br />
gezinspeeld op een aanstaande<br />
ParlementaireEnquête<br />
over de coronapandemie.<br />
Deze gaat er, naar het oordeel van velen,<br />
zeker komen. Het is zelfs zo dat bij de selectie<br />
van toekomstige bewindslieden en<br />
hoge ambtenaren nu alvast wordtgezocht<br />
naar mensen met ervaring met dergelijke<br />
enquêtes. Immers, van vorige enquêtes<br />
en parlementaire onderzoeken is bekend<br />
dat zij een politiek mijnenveld zijn <strong>voor</strong><br />
bewindspersonen. Soms met hun aftreden<br />
tot gevolg. Ondanks het veelgebruikte<br />
mantra: ‘lessen trekken <strong>voor</strong> de toekomst’<br />
spreken Tweede Kamer en publiek er<br />
schande van, vragen zij zich hardopofhoe<br />
het heeft kunnen gebeurenenproberen zij<br />
vervolgens een schuldige aantewijzen. Dit<br />
belangrijke instrumentvan de Kamer verliest<br />
hierdoor aan effectiviteit.<br />
Reflecteren op wat is gebeurd, zonder<br />
meteen te veroordelen maar wel lessen<br />
te trekken, is essentieel <strong>voor</strong> het functioneren<br />
van de democratie. Het is een effectieve<br />
manier om verantwoording af te<br />
leggen, inzichten te delen en waar nodig<br />
processen, procedures en gedragswijzen<br />
aan te passen. De vraag is of het bij de evaluatie<br />
van de coronacrisis gaat lukken om<br />
dat leren en verbeteren centraal te stellen.<br />
De <strong>voor</strong>tekenen stemmen allesbehalve<br />
gunstig.<br />
We zien dathet meepraten vanaf de<br />
zijlijntot grote kunst is verheven. Veel zelfbenoemde<br />
experts zijnersnelbij om in<br />
talkshows, in de krant of op de radio hun<br />
oordeel te vellen over het gevoerde beleid<br />
en de gemaakte keuzes. ‘Wevaren in de<br />
mist’, zeidepremier vorigjaar. Hij doelde<br />
op het feit dat er vergaande beslissingen<br />
genomenmoesten worden met weinig<br />
kennis en informatie.Immers,inhet begin<br />
was er nauwelijks ietsbekend over het<br />
virus en het beloopervan.Het begrip <strong>voor</strong><br />
dit gegeven verdampte al snel en maakte<br />
plaats <strong>voor</strong> de ‘beterweters’.Zij gaan ons<br />
nog eens uitleggen waarom de gekozen<br />
aanpak fout is en daarom helemaal anders<br />
moet. Ik noem geen namen, maarde<br />
<strong>voor</strong>beelden stapelen zich elke dag nog op.<br />
Tegenspraakisnodig, maar dan wel met<br />
verantwoordelijkheidsgevoelenmet kennisvan<br />
zaken.<br />
WIKKEN EN WEGEN<br />
Eenander veeg teken is de overwaardering<br />
van daadkracht. Beslissingen nemen,<br />
resultaten boeken, laten zien dat je als<br />
leider ‘grip’ hebt op de situatie. Het is zelfs<br />
een gewenste bestuursstijl geworden:een<br />
maakbare samenleving met leiders die het<br />
letterlijk helemaal maken. Mijn vrees is<br />
dat dit ook de norm zal zijn bij de evaluatie<br />
van de crisis. En dit terwijl de pandemie<br />
een heel andere kant van besturen heeft<br />
laten zien: het belang van wikken en wegen,<br />
de noodzaak om veel en regelmatig<br />
te overleggen met bestuurlijkepartijen<br />
(het veiligheidsberaad),met professionals<br />
(het Oubreak Management Team), met<br />
beroepsgroepen in de zorg en met de meer<br />
operationeleencoördinerende organisaties<br />
(het landelijk coördinatiecentrum<br />
patiëntenspreiding). Deze bestuursstijl<br />
wordt makkelijk weggezet als stroperig,<br />
vaag, en inefficiënt. Maar juist als je moet<br />
varen in de mist is verantwoordelijkheid<br />
delen en perspectieven wegen belangrijk.<br />
Evenals, indien dat nodig is, terugkomen<br />
op eerder genomenbesluiten.<br />
Een derde punt van zorg is het feit dat in<br />
een evaluatie meestal met de kennis van<br />
nu een oordeel wordt geveld over hoe het<br />
toen was. De context van toen wordtvergeten.<br />
De Algemene Rekenkamer gaf hiervan<br />
een treffend <strong>voor</strong>beeld. In hun verantwoordingsonderzoek<br />
over 2020 uitte de Rekenkamer<br />
stevige kritiek op het ministerie van<br />
VWS: ‘Het financieel beheeropdecoronacrisis-uitgaven<br />
schoot ernstig tekort: de<br />
ministerkan de rechtmatigheid van een<br />
fors deel van de besteding van dit geld niet<br />
aantonen. Ook zijn er forse onzekerheden<br />
in getrouwheid van deze uitgaven’.<br />
Ook stelt de Rekenkamer dat de financiële<br />
functie van het ministerie onvoldoende<br />
was toegerustenniet tijdigis<br />
versterkt om de grote uitdaging die de<br />
coronacrisis met zich meebracht aan te<br />
kunnen. Het financieel beheer kreegonvoldoende<br />
aandacht en prioriteit.Ergens<br />
wordt nog wel gesteld dat de coronacrisis<br />
een verzachtende omstandigheid is, maar<br />
dat leidt niet tot een verzacht oordeel.<br />
Het is teleurstellend dat bij een dergelijk<br />
verantwoordingsonderzoek zo weinig oog<br />
is <strong>voor</strong> de context. Het was een uitzonderlijke<br />
situatie. Bij<strong>voor</strong>beeldbij het schrijnende<br />
tekort aan beschermingsmiddelen<br />
begin vorig jaar.Daar moest VWS meedoen<br />
in een hard, wereldwijd gevecht om<br />
onder meer mondmaskers en schorten.<br />
Bovendienmeldden zich duizenden aanbieders<br />
met beloften van snelle levering<br />
en goede kwaliteit.Het lukteniet altijd of<br />
vast te stellen of zij te goeder trouw waren.<br />
In zo’n situatie wordt de prijs opgedreven,<br />
zijn de facturen niet altijd in orde,enkunnen,<br />
als je even niet oplet, geplaatste orders<br />
<strong>voor</strong> je neus worden weggekaapt.<br />
HEILIGE VERONTWAARDIGING<br />
Mijnlaatste zorg is de heiligeverontwaardiging<br />
van de Tweede Kamerleden zelf.<br />
Nog geen jaar geleden waren zij het die om<br />
het hardst riepen dat alles maar danook<br />
alles in het werkmoest worden gesteld om<br />
voldoendebeschermingsmiddelen <strong>voor</strong><br />
Nederland binnen te halen.Vorige week<br />
was de toon weer helemaal anders.<br />
Kamerleden vielen over elkaar heen om<br />
in de meest harde bewoordingen de wijze<br />
waarop commerciëlepartijen een ‘deal’<br />
met het ministerie hebben gesloten, te<br />
veroordelen. Hoedesituatie en hun eigen<br />
rol toen waren, zijn zij<strong>voor</strong> het gemak<br />
vergeten.<br />
Kritische tegenspraak is blijvend van<br />
belang,onderzoek doen en verantwoording<br />
afleggen ook. Maar als dat gebeurt<br />
met de kennis van nu zonder je te verplaatsen<br />
in de situatie van toen, zal er van<br />
deze pandemie en anderecrises weinig<br />
worden geleerd.<br />
ZORG<br />
Leer vandepandemiemet respect<strong>voor</strong>depaniek<br />
$ Parlementaire<br />
enquetedient<br />
om lessen te<br />
leren<br />
$ Vingerwijzen<br />
en hetbespelen<br />
vandebühne<br />
helpen daarniet<br />
bij<br />
$ Metdekennis<br />
vannumoet<br />
men zich blijven<br />
verplaatsenin<br />
de situatie van<br />
toen<br />
Zelfbenoemde<br />
expertszijn<br />
er snel bijom<br />
in talkshows<br />
hun oordeel<br />
te vellen over<br />
hetbeleiden<br />
de gemaakte<br />
keuzes<br />
d<br />
PaulineMeurs is hoogleraarbestuur<br />
vande<br />
gezondheidszorg,<br />
<strong>Erasmus</strong>Universiteit<br />
Rotterdam. Reageer<br />
viaopinie@fd.nl<br />
pagina 25, 09-06-<strong>2021</strong> © Het Financieele Dagblad<br />
Het afstudeeronderzoek van de MHBA<br />
van Wiede Vissers, in samen werking<br />
met Piet-Hein Buiting en begeleid door<br />
Wilma van der Scheer, kreeg aandacht<br />
in het januari nummer van Zorgvisie.<br />
Kees Ahaus vertelde over<br />
uitkomstgerichte zorg in de podcast<br />
van het ministerie van VWS.<br />
ILLUSTRATIE: HEIN DE KORT VOOR HETFINANCIEELE DAGBLAD<br />
Elke crisis, ook de coronapandemie,<br />
werkt als een maatschappelijk<br />
vergrootglas.<br />
Hardnekkigekwesties in de<br />
samenleving wordenextra<br />
zichtbaar en in zekerezin ook<br />
onontkoombaar.<br />
Het is al jaren bekenddat de kansen op<br />
een gezond leven in Nederland niet gelijk<br />
zijnverdeeld. Om in een goede gezondheid<br />
te leven en gezond oud te worden,<br />
maakt het uit waar je woont, welke opleiding<br />
jij en je ouders hebben, hoeveel je verdient<br />
en of je een sociaal netwerk hebt.<br />
Er is veel wetenschappelijk onderzoek<br />
gedaan naar hetontstaan en <strong>voor</strong>tbestaan<br />
van deze ongelijke verdeling van gezondheid;<br />
de stapel beleidsnota’s, maatregelen,<br />
projecten en programma’s gericht op het<br />
terugdringen ervan is groot. Totnutoe is er<br />
helaas nog weinig succesgeboekt.<br />
Hetziet er zelfs naar uit datdekloof dieper<br />
wordt en steeds moeilijker te overbruggen<br />
is. De Wetenschappelijke Raad <strong>voor</strong><br />
het Regeringsbeleid (WRR) constateerde<br />
in 2018 datalgemene maatregelen —denk<br />
aan gezondheids<strong>voor</strong>lichting, leefstijladviezen,<br />
campagnes tegen roken —<br />
weliswaar leiden tot gezondheidswinst,<br />
maar <strong>voor</strong>al ten goede komen aan degenen<br />
die al gezond leven. Algemenemaatregelenbereiken<br />
niet de groepen die in<br />
eenkwetsbarepositie verkeren en weinig<br />
mogelijkheden hebben om hun leven te<br />
verbeteren.<br />
De coronapandemie gaat zeker bijdragen<br />
aan een verdere verslechtering van<br />
deze situatie. Corona slaat sneller en harder<br />
toe bij mensen die al weinig (gezondheids)reserves<br />
hebben.<br />
STRESS<br />
Daar komt bij dat de sluiting van scholen,<br />
winkels, bedrijven en diensten dramatische<br />
gevolgen heeft <strong>voor</strong> degenen die het<br />
al niet breed hadden. De stress die hiervan<br />
het gevolg is, leidt tot een afname van<br />
gezondheid.<br />
Vooral in het primair onderwijs is dit<br />
mechanisme zichtbaar. Alsergeen Ipad<br />
is, moeder haar baan verliest,thuis geen<br />
rustensteun is en ook het sociaal netwerk<br />
om de kinderentestutten ontbreekt, is de<br />
kans heel groot datdeze kinderenvan de<br />
radar verdwijnen, of dat zij te veel lesstof<br />
moeten inhalen. De leerkrachten lopen<br />
op hun tandvlees en doen er alles aan om<br />
toch goedonderwijs te verzorgen.<br />
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur<br />
en Wetenschap (OC&W) belooft veel geld<br />
<strong>voor</strong> initiatieven en acties om deze achterstanden<br />
in te lopen. De Onderwijsinspectie<br />
wijst er al jaren op dat er veel meer<br />
gedaan moet worden om die kansenongelijkheid<br />
in het onderwijs aan te pakken.<br />
Dan is het onbegrijpelijk dat het ministerie<br />
van OC&W nu pas over de brug komt<br />
met (te weinig)geld.<br />
Hetvergrootglas biedt ook een<br />
scherp zicht op hoe verkokerd de aanpak<br />
was, en nog steeds is bij de aanpak<br />
van deze sociale -, economische- en<br />
gezondheidsverschillen.<br />
SAMENHANG NOODZAAK<br />
De door dit kabinet gesloten preventieakkoorden<br />
richten zich op gezondheidsbevordering<br />
en leefstijl. De aanpak in het<br />
onderwijs richt zich op onderwijsachterstanden.<br />
Het advies van de commissie-Borstlap<br />
in 2020 beoogteen totale<br />
hervorming van de spelregels op de arbeidsmarkt.<br />
Al deze bouwstenen zullen<br />
onvoldoende soelaasbieden <strong>voor</strong> het terugdringen<br />
van onaanvaardbare verschillen<br />
als we niet de samenhang tussen werk,<br />
gezondheid, inkomen, onderwijs, en wonen<br />
in ogenschouw nemen.<br />
Wetenschap toont aan dat het juist de<br />
stapeling van factoren is —éngeld, én<br />
werk, én sociaalnetwerk, én gezondheid,<br />
én woonomgeving —die ongelijkheid tussen<br />
groepen versterkt en verdiept.<br />
In zijn meest recente advies stelt de<br />
Raad <strong>voor</strong> Volksgezondheid en Samenleving<br />
(RVS): ‘de achterliggende ongelijkheid<br />
is veel complexerendeze overstijgt<br />
vaak de individuele mogelijkheden om die<br />
te beïnvloeden. Zolang we die complexe<br />
ongelijkheidniet adresseren, zal het terugdringen<br />
van verschilleningezondheid<br />
geen succes hebben’.<br />
Niet alleen is er sprake van een weinig<br />
<strong>voor</strong>uitziendeblik en van eenverkokerde<br />
benadering, de laatste jaren is het ook bon<br />
ton om de verantwoordelijkheid bij de burger<br />
te leggen. Er wordt een moreelappel<br />
gedaan op burgers om het heft in eigen<br />
hand te nemenenzorg in de eigen netwerken<br />
te organiseren. Langerthuisblijven<br />
wonen, meer mantelzorgers inzetten en<br />
zelfredzaamheid zijn het devies. Degenen<br />
die het al dedenzullendaar mee doorgaan.<br />
Degenen die dat niet kunnen —endat zijn<br />
er veel —blijven verweesd achter.<br />
Gezond eten, meer bewegen, niet roken,<br />
goed slapen: het zijn allemaal opdrachten<br />
aan ieder van ons als individu.Het<br />
venijn zit in de aanname dat ook iedereen<br />
dit met eigen discipline kan. Als hetniet<br />
lukt, heeft niet het beleid maar de persoon<br />
gefaald.<br />
De RVS concludeertterecht hard en<br />
scherp: ‘zolang de focus gericht blijft op<br />
het individu,zal de hardnekkigheid van de<br />
gezondheidsverschillen die we nu kennen<br />
nog lang <strong>voor</strong>tduren’. De RVS spreekt bedrijven<br />
en overheden aan om verantwoordelijkheid<br />
te nemenenmaatregelentreffen,<br />
zoals een suikertaks.<br />
InformateurHerman Tjeenk Willink<br />
heeftgezegd dat het bij de formatie over de<br />
inhoud zal gaan. Het willen verminderen<br />
van deze hardnekkigeenongewensteverschillen<br />
in gezondheid zal hopelijk hoog<br />
op de agenda staan. Het is een kwestievan<br />
de lange adem.<br />
GRATIS ZELFTESTS<br />
Het demissionaire kabinet kan wel alvast<br />
met een simpele en gerichte maatregel beginnen:<br />
zorg —naar Brits <strong>voor</strong>beeld —dat<br />
de coronazelftests gratisbeschikbaar zijn<br />
<strong>voor</strong> iedereen. Dat is één drempel minder<br />
<strong>voor</strong> degenen die het hardst getroffen zijn.<br />
En het vergroot de kans dat ook zij straks<br />
kunnenprofiterenvan de langzame heropening<br />
van de samenleving.<br />
ZORG<br />
Ditbeleidmaakt ongezondemensennietgezonder<br />
$ Ongelijke<br />
verdeling<br />
gezondheid<br />
door corona<br />
verscherpt<br />
$ Aanpak is te<br />
verkokerden<br />
bereikt<br />
kwetsbare<br />
groepen te<br />
weinig<br />
$ Integrale<br />
maatregelen,<br />
zoalssuikertaks,<br />
directnodig<br />
Gezond eten,<br />
meer bewegen,<br />
niet rokenen<br />
goed slapen.<br />
Hetvenijnzit<br />
in de aanname<br />
dat iedereen<br />
ditmet eigen<br />
discipline kan<br />
d<br />
PaulineMeurs is hoogleraarbestuur<br />
vande<br />
gezondheidszorg,<br />
<strong>Erasmus</strong>Universiteit<br />
Rotterdam. Reageervia<br />
opinie@fd.nl<br />
pagina 25, 14-04-<strong>2021</strong> © Het Financieele Dagblad<br />
Team<br />
37 JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
36<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Ons team<br />
In <strong>2021</strong> zagen we de terugkeer van Claire de Bruijn bij het <strong>Centrum</strong>, in de rol van<br />
programmacoördinator Master Class. Ook verwelkomden wij Martijn Jansen in de<br />
rol van programmaleider en intervisiebegeleider in de maatwerkprogramma’s en<br />
voegde Oemar van der Woerd zich als jr. programmaleider bij de ALZM. Afscheid<br />
namen we tijdens onze gezamenlijke heidag in september <strong>2021</strong> van Frank van Gool.<br />
Hij is inmiddels gepromoveerd op zijn onderzoek over controle en flexibiliteit in<br />
zorgorganisaties. Bedankt <strong>voor</strong> de prettige samenwerking, Frank!<br />
Nieuw Verpleegkundig<br />
Leiderschap<br />
Harry Sonnenschein, MSc<br />
Programmadirecteur<br />
Evelien de Roodt<br />
Programmacoördinator<br />
MHBA<br />
Imagine2<br />
prof. dr. Wilma van der Scheer<br />
Programmadirecteur<br />
dr. Relinde de Koeijer<br />
Programmamanager<br />
dr. Kris Vanhaecht<br />
Kerndocent clinical leadership<br />
Bianca de Haan<br />
Programmacoördinator<br />
Goede Kwaliteit met<br />
Gedeeld Leiderschap<br />
mr. Helene Wüst<br />
Programmadirecteur<br />
dr. Carina Pittens<br />
Programmamanager<br />
Petra van Dodewaard<br />
Programmacoördinator<br />
Maatwerk<br />
Voor de maatwerkprogramma's<br />
werkten wij samen met:<br />
dr. Yolande Witman<br />
Sonia Jennings<br />
dr. Martijn Jansen<br />
drs. Maud Bik<br />
ir. Oscar Schneider<br />
prof. dr. ir. Kees Ahaus<br />
Academisch directeur<br />
dr. Maarten Janssen<br />
Programmadirecteur<br />
Frank van Gool, MSc<br />
Programmamanager<br />
Laura de Bruijn<br />
Programmacoördinator<br />
Strategisch Vastgoedbeleid<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
Programmadirecteur<br />
Evelien de Roodt, MSc<br />
Programmacoördinator<br />
Medisch Specialist en Bestuur<br />
Governance Class<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
Programmadirecteur<br />
Evelien de Roodt, MSc<br />
Programmacoördinator<br />
Academische Leergang Zorg<br />
Management<br />
dr. Relinde de Koeijer<br />
Programmadirecteur<br />
Oemar van der Woerd, MSc<br />
jr. programmaleider<br />
Zita Schwab<br />
Programmacoördinator<br />
Financieel Bestuur in de Zorg<br />
dr. ir. Joost Zuurbier<br />
Programmadirecteur<br />
Bianca de Haan<br />
Programmacoördinator<br />
Master Class<br />
prof. dr. Wilma van der Scheer<br />
Programmadirecteur<br />
Zita Schwab & Claire de Bruijn<br />
Programmacoördinator<br />
Bureau<br />
Petra Verweij<br />
Bureaumanager<br />
Joke Meijer-de Man<br />
Financiële administratie<br />
Simone Buter-Klein<br />
Financiële administratie<br />
Marielle Borst<br />
Marketing, communicatie & content<br />
Mies Mikx<br />
Marketing, communicatie & content<br />
Teamdag<br />
Piet-Hein Buiting, MA, MD, MHA<br />
Programmadirecteur<br />
drs. Petra Verweij<br />
Programmacoördinator<br />
Top Class<br />
mr. Helene Wüst<br />
Programmadirecteur<br />
Petra van Dodewaard<br />
Programmacoördinator<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
38<br />
39<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
prof. dr. ir. Kees Ahaus<br />
drs. Maud Bik<br />
Marielle Borst<br />
Claire de Bruijn-Nefkens<br />
Laura de Bruijn<br />
Joke Meijer-de Man<br />
prof. dr. Pauline Meurs<br />
Mies Mikx, MA<br />
dr. Carina Pittens<br />
prof. dr. Kim Putters<br />
Piet-Hein Buiting, MA, MD, MHA Simone Buter<br />
Petra van Dodewaard<br />
Frank van Gool, MSc<br />
Bianca de Haan Evelien de Roodt, MSc<br />
prof. dr. Wilma van der Scheer<br />
Zita Schwab<br />
Harry Sonnenschein, MSc<br />
dr. Kris Vanhaecht<br />
dr. Martijn Jansen<br />
dr. Maarten Janssen<br />
prof. dr. Richard Janssen<br />
SoniaJennings<br />
dr. Relinde de Koeijer-Gorissen<br />
drs. Petra Verweij<br />
dr. Yolande Witman<br />
Oemar van der Woerd, MSc<br />
mr. Helene Wüst<br />
dr. ir. Joost Zuurbier<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong><br />
40<br />
41<br />
JAARVERSLAG <strong>2021</strong>
Change language