OOG VOOR AFRIKA Vakantieboek

VAKANTIEBOEKVAKANTIEBOEK
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA prijs e 12,50 l www.oogvoorafrika.nl
KENIA ˙ NAMIBIË ˙ RWANDA ˙ SENEGAL ˙
TANZANIA ˙ ZAMBIA ˙ ZUID-AFRIKA
BP
SAFARI’S•CULTUUR •ONTMOETINGEN•
ONTDEKKINGEN•REISVERHALEN EN -TIPS

We go the
EXTRA
MILE

Nét dat stapje meer doen. Dat verwacht iedere reiziger toch van
zijn of haar reisorganisatie? Aandacht en service die niet ophoudt
zodra u de reis eenmaal hebt geboekt, maar die doorgaat tijdens
en ná uw reis. Een bijzondere reis, persoonlijk en in overleg met
u op maat samengesteld waarin al uw wensen, samen met de
suggesties van onze experts, zijn opgenomen.
Assistentie vanaf de aankomstgate van uw vliegtuig totdat u
eenmaal in uw transferauto zit, privé transfers, lounges en/of
diners die de wachttijden op vliegvelden veraangenamen.
Gebieden bezoeken buiten de reguliere routes, wild van dichtbij
bekijken tijdens een game drive, een ballonvaart over de woestijn,
een romantische overnachting voor het pasgetrouwde stel.
En natuurlijk 24 uur per dag, 7 dagen per week persoonlijk
bereikbaar. Niets is zo vervelend dan in een keuzemenu terecht
te komen.
Bij ons is uw reis pas klaar als u terug in Nederland kunt
terugkijken op een bijzondere ervaring waar u tot in lengte
van dagen met een prettig gevoel aan terugdenkt. Kortom, een
bijzondere reis die helemaal compleet is.
BMS-Travellers doet dat stapje meer. We go the extra mile.
Botswana | Kenia | Malawi | Mauritius | Mozambique | Namibië | Rwanda
Seychellen | Tanzania | Uganda | Zambia | Zimbabwe | Zuid-Afrika
www.bms-travellers.nl | +31 (0)85 04 10 400

Bouw gestart,
verwachte verwachte opening opening
derde derde kwartaal kwartaal 2022 2022
Gelegen aan de rand van Zandspruit Bush
& Aero Estate, slechts 2 kilometer van het
safari dorp Hoedspruit en vlakbij de ingang
van het wereldberoemde Kruger Park
in Zuid-Afrika, ontwikkelen wij nu ook
Invest in Nature
een
exclusief hotel met 138 kamers: het
Radisson Safari Hotel Hoedspruit.
Een unieke
investeringsmogelijkheid voor particuliere
beleggers in één van de snelstgroeiende
safari locaties van Zuid-Afrika.
Investeren in een eigen suite, luxury of executive
room betekent het beste van twee werelden:
af en toe genieten van de rust en ruimte en
meeprofiteren van de groeiende hotelmarkt.
Download de uitgebreide brochure op www.lowland-group.com of neem voor meer
informatie contact op met: Lowland Developments (Pty) Ltd. info@lowland-group.com

Gegarandeerd
rendement
tot gemiddeld
9% per jaar*
• Toplocatie vlakbij het populaire Kruger Park
• Exclusieve Owners Club met eigen gebruik
regeling en royale kortingen
• Hotelmanagement door de gerenommeerde
Radisson Hotel Group
• Jaarlijks gegarandeerd rendement tot 9%*
• Gegarandeerde opbrengst bij verkoop
na 7 of 12 jaar
• Volledig eigendom
• Ontwikkeling door Nederlands management
• 50% tot 60% financiering mogelijk
(rente vanaf 2%)
• Prijsrange: € 105.000,- tot € 225.000,-
(€ 60.000,- tot € 125.000,- bij 50%
financiering)
* Bij investering met 100% eigen vermogen. Rendement wordt
hoger bij gedeeltelijke fi nanciering met vreemdvermogen.
Rekenvb.: gemiddeld rendement wordt 14,5% bij fi nanciering
van 50% van het investeringsbedrag tegen 3,5% rente.
Nature as a Neighbour
Zandspruit Bush & Aero Estate
Zandspruit Estate, een ongerept stuk Afrika,
blauwe lucht, witte wolken, eindeloze
vergezichten, drinkplaatsen, open vlaktes
en onbetreden paden die uitnodigen tot
ontdekking en avontuur. De serene stilte
wordt alleen verbroken door visarend en
jakhals. Overweldigende natuur waar je
volledig in kunt opgaan. Speurtochten
naar zebra’s, giraffen en gnoes worden ‘s
avonds rond het kampvuur omgesmolten tot
onvergetelijke avonturen en herinneringen.
Zandspruit Bush & Aero Estate beslaat
ongeveer 1000 hectare Afrikaans ‘bushveld’.
Bouwkavels bieden spectaculaire uitzichten op
de Drakensbergen en de rivierbedding.
De esthetiek van de huizen is gewaarborgd door
de geldende architectuurrichtlijnen. De typisch
Afrikaanse met riet gedekte bush lodge stijl, de
nostalgische farmhouse stijl en de eigentijdse
pavilion stijl met een combinatie van moderne
elementen, natuurlijke bouwmaterialen en
glas. Voor de realisatie van de bouw bieden wij
een totaalconcept met een keuze uit zestien
standaard designs.
Ook kan in volledige vrijheid in samenwerking
met onze architect een ontwerp tot stand
worden gebracht.
De begeleiding en communicatie vinden plaats
onder eindverantwoording van Nederlands
management.
Vakantiehuis
in de Afrikaanse
wildernis
• Estate grootte ca. 1000 hectare
• Kavelgrootte ca. 4000 tot 15000 m2,
100% privacy
• Safari Lodge inclusief eigen grond en
zwembad v.a. € 245.000,- v.o.n.
• Begeleiding bij het koop- / bouwproces
volledig in het Nederlands
• Circa 4,5 uur rijden vanaf Johannesburg
• Dagelijks vluchten van Johannesburg
naar Hoedspruit; zesmaal per week van
Kaapstad naar Hoedspruit
• Dichtbij alle voorzieningen van
Hoedspruit: dokter, tandarts, apotheek,
winkels, scholen en restaurants
• Luxe Bush Camp met slaapgelegenheid
voor 4 personen, hoofdgebouw met bar en
zwembad beschikbaar voor huiseigenaren
• Manege op de Estate van waaruit
buitenritten kunnen worden ondernomen
in de wilderness area
• Hotel / Safari Resort met 138 kamers, groot
zwembad, restaurants en wellness centre
• Vrij rondlopend wild op de Estate, zowel
in het ontwikkelde gedeelte als in het
ongerepte natuurgebied, de natuurlijke
‘bush’ is uw tuin
• Volledig huismanagement
(lodge en valet service) is aanwezig
• Geen belasting in Nederland over
Zuidafrikaans vermogen (box 3)
• Vrijstelling van erfbelasting in Nederland
M 0654 22 6762
T 0183 58 2884
E info@zandspruit.nl
I www.zandspruit.nl

Inhoud
158 Being Jane Goodall
104 De ultieme wandelsafari
Bestemmingen
Kenia 53
Tanzania 69
Rwanda 85
Senegal 93
Zambia 103
Namibië 111
Zuid-Afrika 163
Op pad
Ik droomde van Zambia 10
Expeditie Kids in Afrika 34
Kenia en het ultieme Afrika-gevoel 58
De gorilla’s van Dian Fossey 86
Ritmes van Senegal 94
Een woestijn vol wonderen 112
Wijntrip door de Westkaap 170
Van Kaapstad naar Kruger 194
Ontdekken
15 bucketlistbestemmingen 19
The Garden of Eden 54
De nationale parken van Tanzania 74
De ultieme wandelsafari 104
De magische wereld van Dylan Lewis 190
Verborgen parels 218
Plettenberg The Crags 220
Kunst & Cultuur
De wereld van Solly Levi 44
A taste of Tanzania 70
Dario Manjate 122
Whimsical Collection 126
Nic&Mic 128
Wildlife artist Renso Tamse 130
Last of their kind 136
Robin Rhode 156
Ontmoetingen
Olifantenspecialist Antoinette van de Water 30
Wildlife vet Martine van Zijll Langhout 138
Françoise Malby-Anthony 150
Being Jane Goodall 158
En ook:
Haal Afrika in huis 120
Neem een abonnement 121
Lezen & Kijken 142
Ode aan Harold Robles 164
Webshop OOG 223
Travel & Tips 224
Colofon 226
194 Van Kaapstad naar Kruger
112 Namibië
10 Zambia
94 Senegal
OOGVOORAFRIKA

218 Verborgen parels 170 Wijntrip door de Westkaap
220 Plettenberg The Crags
7
70 A taste of Tanzania
58 Kenia
44 De wereld van Solly Levi
130 Renso Tamse
136 Last of their kind
86 De gorilla’s van Dian Fossey

8
De magie van Afrika
Het internet wordt overspoeld met artikelen en informatie. Meer
dan je ooit op papier kwijt kunt. Toch blijft er iets magisch aan het
vasthouden van een tijdschrift, de anticipatie van het onbekende
wanneer je de bladzijde omslaat, om jezelf op onverwachte plaatsen
te zien, verbonden met ervaringen uit het verleden of geïnspireerd
voor toekomstige avonturen. Het is een langdurig genoegen, alsof
je bij een waterplaats gaat zitten om te zien welk verhaal zich voor
je ontvouwt.
Dat dit waanzinnige OOG VOOR AFRIKA Vakantieboek er ligt komt
door een vrouw die wij tijdens onze green tour van Kaapstad naar
Kruger ontmoetten. De lodge was op ons na leeg, corona joeg door
de wereld en Afrika zat misschien wel in ieders hart verankerd, maar
was zeker geen vanzelfsprekende reisbestemming meer. Ik spreek
februari 2021. Ik vroeg haar of het niet raar of zelfs onhandig voor
haar was om nu ineens weer voor
gasten te moeten zorgen. Ze keek me
aan en een glimlach brak haar gezicht
open. ‘You bring us your smile and now
we can forget our worries.’
We beloofden elkaar: wat er ook
gebeurt, we moeten haar en iedereen
in Afrika en in Nederland en België die
betrokken is bij de reisindustrie een
hart onder de riem steken. Op hun beurt hebben de adverteerders
in deze editie ons gesteund, want tijdens corona heb ik wel mijn les
geleerd: niemand kan het alleen. We hebben elkaar nodig. Ik ben
hen ontzettend dankbaar voor de hand die zij hebben uitgestoken
om deze editie mogelijk te maken en ons te helpen Afrika weer
op de reizigerskaart te zetten. Kijk eens bij de blogs op onze
website www.oogvoorafrika.nl, daar vertellen ze hún verhaal en
vertellen ze wat ze voor jou als reiziger en Afrikaliefhebber kunnen
betekenen.
Voor wie het wil zien
heeft Afrika zoveel te geven
Ik bewonder mensen die zich inzetten voor een beter leven van
ieder mens. Ze verwoorden het vaak heel simpel: ‘de problemen
kunnen we niet oplossen, maar een pleister plakken is ook al
dankbaar.’ En dat is wat wij ook met OOG VOOR AFRIKA proberen
te doen. Een podium geven aan de landen die het zo waard
zijn bezocht en ontdekt te worden. Aan organisaties die ernaar
streven van deze wereld een betere plek te maken. Aan mensen
die een verhaal hebben dat het waard is om gedeeld te worden.
Aan plekken waar je geweest wilt zijn. Want dat is wat we willen
bereiken; door onze ogen zien jullie het Afrikaanse continent. Door
onze ogen krijgen mensen een stem die anders niet gehoord wordt,
we delen hun hartslag en hun hartenkreet.
En dat we heel wat hartenkreten horen, moge duidelijk zijn. Want
hoe prachtig je vakantie naar Afrika ook is, er is altijd ook de rauwe
werkelijkheid. Een leven met rafelranden. Het zouden sombere
reportages kunnen worden en dat willen
we nou net weer niet. Dus zoeken we
mensen met een passie voor anderen.
Mensen met een gouden hart die niet
alleen oog hebben voor de noden van
anderen, maar die ook in actie komen en
doen wat ze kunnen.
Voor wie het wil zien heeft Afrika zoveel
te geven. Geniet, deel het en gebruik OOG VOOR AFRIKA om zoveel
mogelijk inspiratie op te doen. Want de reislust blijft. Dat is zo mooi
van het leven. In Afrika leer je het gulzig te genieten. Per dag. Want
elke dag komt met z’n - soms minuscule cadeautjes - pak ze uit.
En koester ze als diamantjes op je pad.
Iemand die mij, als ik soms het hoofd moedeloos liet hangen, altijd
weer opbeurde met zijn onverwoestbare optimisme was Harold
Robles. Zijn mantra was: ‘geef nooit op, geloof onvoorwaardelijk in
wat je doet’. Helaas moest Harold wel opgeven. Deze editie is ook
een saluut aan hem.
Marjolein Westerterp

9
Van de redactie
Heel jezelf, kom naar Afrika
De wind giert door de kieren, de storm rukt aan het huis. De winter
vecht om zijn bestaan voort te zetten, maar het voorjaar ligt op
de loer en smoort de kille vochtigheid regelmatig met pasgeboren
zonlicht. De zaden in de grond hebben erop gewacht en de kiemen
wurmen zich naar het zonlicht. Ook dit jaar is er weer een magische
explosie van bloemen in kleur en pracht, een uiting van verlichting
en vreugde.
Ik zit in ons huis in Yzerfontein en zoek foto’s uit voor ons artikel
Van Kaapstad naar Kruger. Wat
een rust hier in mijn hoofd. Geen
overspannen berichten van “nog
steeds geen dalende besmetting
cijfers”, toch maar weer een
mondkapje en …oh ja een beetje
ventileren zo nu en dan. Gelukkig
weet de wind aan de Westkust er
hier wel raad mee. Ventilatie tot
onder je wolletje.
Nadat ik een week geleden op
Kaapstad International landde
heb ik weer het nodige over
mijn medemensen geleerd:
niet reproduceerbare PCR uitslagen op telefoons… of zo klein
geschreven dat de controlerende ambtenaar niet wist wat ze
eigenlijk las; het bleek een oud boodschappenlijstje van de
“pogende immigrant”… Ogen boven mondkapjes met ventielen
die beschuldigend spieden naar medereizigers met slobberend
opgetrokken neklappies.
In gedachten zie ik briesende buffels met bekkapjes en bokkende
zebra’s die het virus proberen te ontspringen. Het menselijk leven
is gewenst eeuwig te duren; immers hoe langer hoe beter. Vertel
dat maar eens aan een pasgeboren antilopenjong, die heeft wel iets
anders aan zijn koppie dan een rondwarend virus.
We kunnen niet meer terug, we zijn de strijd aangegaan en zoals
zo vaak leven we niet met het virus, maar moeten we het verslaan.
Een misplaatst gevoel van superioriteit misleidt het mensenras en
slechts de overwinning zal hem bekoren. Dat zal niet gebeuren, net
zomin als de griep overwonnen zal worden. Wat dit allemaal wel
doet is het leven in perspectief zetten.
Momenteel lees ik De sneeuwpanter van Silvain Tesson. Daarin
vertelt fotograaf Munier aan de schrijver dat over het algemeen
mannetjesdieren onverschrokkener zijn dan de vrouwtjes, behalve
bij beren en luipaarden. Daar gaan de vrouwen tot het eind, tot
het gaatje, zeg maar. Ik neem aan dat hier vooral het verdedigen
van de jongen bedoeld wordt. Een aanrader trouwens , dat boek.
Mooie, krachtige korte zinnen die je de omgeving intrekken en de
afschuwelijke schoonheid van het onherbergzame gebied tonen.
Heldere visie, scherpe reflecties….
ook over leven en dood.
De dood, een vast ingrediënt in het
bestaan van degenen die leven,
wordt pas pijnlijk wanneer het
persoonlijk wordt. De doden van
de kranten of journaal nemen we
hoofdschuddend voor kennisgeving
aan. Maar het raakt je diep als er een
gemis is, er iets verloren is gegaan.
Het is altijd te vroeg en altijd toch
nog onverwacht. Dus zeg ik hier: ‘rust
wel en verdiend Harold Robles, na al
je onvermoeibare inspanningen om
in een wereld van hebzucht medemenselijkheid en genegenheid na
te streven voor diegenen die niet beter wisten dan dat de goot hun
thuis was.’ Het was een voorrecht je pad gekruist te hebben.
Begin dit jaar maakten wij een fantastische trip van Kaapstad
naar Kruger via wegen die we nog niet gereden hadden. We
zagen zwermen sprinkhanen op het asfalt, jong groen opkomen
in het rode Kalahari zand en onbereikbare horizonnen met boze
donderwolken.
Dit continent vecht nog steeds voor gelijkwaardigheid en ook
in Zuid-Afrika gaat nog niet alles goed. Wij “rijken” stappen zo
makkelijk weg van een oude liefde. Door misleidende informatie,
angstaanjagende verhalen worden we op het verkeerde been gezet.
Hier is hetzelfde virus als in Nederland… alleen hier, in de immense
wildernis, in natuurlijke pracht, in de ruimtelijke lodges, merk je er
minder van… kom je weer los uit de beklemming, ben je weer vrij.
Peter Boshuijzen

Ik droomde van
Zambia
In een vorig leven woonde ik in Afrika, dat weet ik. Ik heb de billen en de brede heupen van
de grote mamma’s, onderweg ben ik alleen het ritme en de kleur kwijtgeraakt. Omdat ik
zeker weet dat mijn roots liggen tussen wilde dieren en in weidse landschappen, heb ik
mijn jeugd en studie doorgebracht in een constante staat van heimwee. Het gevoel: eens
ga ik naar Afrika heeft me (naast drank en mannen) op de been gehouden. En toen was daar
het telefoontje: wil jij naar Zambia om een verhaal te schrijven? Afrika, here I come… Het is
1995 en dit was mijn eerste reisverhaal dat ik mocht schrijven. Deze speciale OOG lijkt me
dan het juiste moment om die herinnering te delen.
Tekst: Marjolein Westerterp

11
Altijd heb ik het gevoel gehad dat mijn ‘thuiskomst’ perfect zou
zijn. Jaren twijfelde ik als ik bij een reisbureau stond, maar steeds
was er iets wat me weerhield om die ticket naar Afrika te boeken.
En met dat ene telefoontje valt alles op z’n plaats, weet ik dat m’n
wachten beloond wordt. Ik ga een geweldig avontuur meemaken:
safari’s, leeuwen, olifanten en giraffen zien, mensen ontmoeten
die de hele dag tussen de wilde dieren leven, in de stoom van de
Victoria watervallen staan, kanoën tussen de nijlpaarden. Alles.
Beschermengel
Ik verkeer in een staat van permanente, koortsachtige opwinding.
Inpakken. Hoe doe je dat als je als journalist maar 10 kilo bagage
mee mag nemen omdat de fotograaf en ik ons als echte razende
reporters in piepkleine vliegtuigen door de bush gaan verplaatsen.
Verrekijker – check, batterijen – check, pet tegen de brandende
zon, ja. Malariapillen – ‘tuurlijk, alle prikken gehaald’ – ja, resultaat
zere bilpartij. Tube wasmiddel, zodat ik mijn T-shirt regelmatig kan
verversen.
Lusaka International Airport geeft ons niet de indruk van
een levendige, internationale luchthaven. Er zijn een paar
souvenirwinkeltjes, een wat morsig restaurant en een lege
vertrekhal voor binnenlandse vluchten. Ik ben in Afrika. Dit moet
een geluksmoment zijn. Een gehaaste, in zomers uniform gestoken
piloot komt met uitgestoken hand op ons af. ‘Hi, I am Andrew, I’ll
be the pilot during your trip.’ Wow, een eigen piloot. Ik kan als we
over de startbaan lopen een huppeltje nog maar net onderdrukken.
Cool blijven, ik ben tenslotte op een belangrijke missie. Een
reisjournalist kijkt nergens van op. Zelfs niet van een eigen piloot
en vliegtuig. Toch?
Het vliegtuig gaat niet hoger dan ongeveer 2100 meter. Onder ons
zien we de schaduw als een vogel meevliegen. Andrew noemt het
zijn beschermengel. ‘Als ik mijn “guardian angel” onder me zie,
weet ik dat ik nog in de lucht zit,’ meldt hij met veel gevoel voor
understatement. Ik noteer dit als eerste typisch Afrikaanse gebruik
dat ik op mijn reis tegenkom. Onder me zie ik een eindeloos rood
landschap. In de brede rivier die we volgen, drijven grijze eilandjes.
‘Nijlpaarden’, zegt de fotograaf. ‘Agressieve krengen. Die moet je
in het donker niet tegenkomen want ze lopen dwars over je heen.
Heb je wel eens goed naar die tanden gekeken? Een kano bijten ze
zo doormidden als je toevallig in de weg vaart.’ »

Ik vertel maar niet dat ik thuis een plank vol nijlpaarden heb staan,
omdat ik ze zo schattig vind, zo hopeloos onhandig met al dat vet.
Slapen in de mangoboom
Andrew zet de landing in en stuitert tussen de bomen naar
beneden. In een open landrover wacht Roddy, onze gastheer en
gids in Kayila. We zijn de enige gasten, dus we mogen zelf een
kamer uitzoeken. Hij raadt mij het treehouse aan. Een huisje
gebouwd in een enorme boom. Beneden heb ik een toilet en
douche. Een wankele houten trap slingert om de stam naar
mijn kamer met uitzicht op de Zambezi. De zonsondergang kleurt
de rivier donkerrood. Ik zit alleen in mijn boom en kan van spanning
niet slapen.
Ik ben in Afrika, dreunt als een soort mantra door mijn hoofd.
Door mijn kamer fladdert een vleermuis op weg naar buiten (ik ben
panisch voor vleermuizen, maar dit is anders houd ik mezelf voor).
Het groepje nijlpaarden dat voor mijn hut in de rivier lag, komt uit
het water en verzamelt zich onder mijn boom. Dat betekent dat de
wc een no-go area is geworden. Ik kijk wel uit om in de buurt van
die grote, gemene beesten te komen. Ze maken een hels kabaal
dat lijkt op een kruising tussen knorren en giechelen.
Tussen de nijlpaarden
Ik word wakker precies voor zonsopgang. De nijlpaarden zijn terug
in de rivier. Over het water ligt een ijle nevel, die pas verdwijnt
als de zon helemaal is doorgekomen. Ik leeg mijn blaas en meld
me voor de kanotocht die op het programma staat. Ik zit bij
Roddy. We peddelen over het kabbelende water waar bloeiende
waterhyacinten paarse dekens vormen. Heel regelmatig passeren
we groepen nijlpaarden. Roddy houdt gepaste afstand. Pas als
we op de oever uitrusten, komen de horrorverhalen van toeristen
die moesten zwemmen voor hun leven omdat de kano was
aangevallen door een geïrriteerd nijlpaard. Ik begrijp dat je op
zo’n moment vergeet dat er in het water ook enorme krokodillen
zitten. Ik probeer alles te onthouden, want om nou in een kano
met een taperecorder te zitten… Niet professioneel, besluit ik en
misschien zelfs wat overdreven. Ik vergeet mijn houding van ík heb
alles al meegemaakt als er op de oever, vlak voor onze kano twee
olifanten opduiken. Zo dichtbij, zo groot als je ze vanaf het water
ziet. Ze flapperen met hun oren (waarschuwing om niet dichterbij

13
te komen). ‘Do you see this? Een olifant, zo dichtbij?’ Ik vergeet
dat Roddy z’n hele leven al in Afrika woont en als gids ongeveer
dagelijks olifanten ziet.
Na zonsondergang zitten we buiten bij het kampvuur. Torren en
viezige kevers vliegen om onduidelijke redenen steeds alleen tegen
mijn hoofd. Gatsie, ik durf er alleen niks van te zeggen. Ik luister
naar de stilte, kijk naar de miljoenen sterren en voel me een echte
Livingstone, ontdekkingsreiziger in Afrika.
Tol van de tijd
In een open jeep rijden we naar het Mosi-Oa-Tunya wildpark,
bij de fameuze Victoria Falls. Nog voor we een dier gezien
hebben, passeren we een waarschuwingsbord voor overstekende
olifanten. Erg geestig, vind ik. Aan het gezicht van de gids te
zien, ben ik vandaag de enige met gevoel voor humor. We krijgen
uitgebreide uitleg over de bijzondere giraffen en vinden een
groep neushoorns. Zomaar, op een grasveld. De ranger rijdt de
jeep er lekker dicht naartoe, want dat levert mooiere foto’s op
voor de Nederlandse pers (wij dus). Twee mannetjes vechten een
machtsstrijd uit, een jong zoekt bescherming bij zijn moeder. Het
zijn de enige neushoorns die we in Zambia zullen zien. Ooit hét
land voor neushoorns, nu zijn er echt nog maar een paar. Als ik
het verhaal van de gids goed begrijp, heeft elke neushoornfamilie
in de nationale parken een gewapende bewaker. De hoorns,
waar magische potentieverhogende krachten aan worden
toegeschreven zijn uit voorzorg al verwijderd om de dieren nog
onaantrekkelijker voor stropers te maken. ‘Lafbekken’, mompel ik
boos. ‘Kunnen ze wel, neushoorns afschieten voor een paar centen.
Bah.’ Dan richt een van de mannetjes zijn kippige blik op ons en
komt dichterbij. Groot, mooi in beeld. De ranger start onmiddellijk
de auto en rijdt weg. Hij lijkt bang. ‘Dangerous animals’, knikt hij. Ik
begon het net leuk te vinden, wilde dieren zo dichtbij.
Dansen op zondagmiddag
Livingstonia was vroeger een bruisend plaatsje. Vanaf de jaren
vijftig stroomden toeristen toe om vandaar uit de Victoria Falls te
zien. Het corrupte, dictatoriale regime van Kenneth Kaunda dat
Zambia in ongeveer twintig jaar naar de rand van de afgrond heeft
gebracht, heeft ook de toeristen verjaagd. Nu lijkt het stadje meer
op een uit zijn krachten gegroeid dorp. We bezoeken een »

nederzetting waar op zondagmiddag traditionele Zambiaanse
dansen worden uitgevoerd. Het hele plaatsje stroomt toe om zich
te laten vermaken door de symbolische krijgsdansen. Als ik de
soepele heupen zie, weet ik dat er voor mij nog een hoop werk
aan de winkel is. Tussen de toeschouwers herken ik de juffrouw
van het schooltje waar we die ochtend geweest zijn. Ik heb er mijn
ogen uitgekeken. Geen deuren, geen ramen, Engelse leesboekjes
uit het jaar nul. Schriftjes die bol staan van het stof. Potloodjes in
plaats van pennen. Als ik de juffrouw wat geld geef, krijgt ze tranen
in haar ogen. Later thuis, stuur ik een pakket pennen en schriften
en foto’s die ik van de kinderen gemaakt heb. Ik krijg een pak
tekeningen met veel dankjewels terug.
Godfather van de safari
In het Nationale Park South Luangwa is het allemaal begonnen.
Hier woont de ‘godfather’ van de safari, Norman Carr. De
vroegere olifantenjager heeft zich in het begin van de jaren vijftig
gerealiseerd dat dieren makkelijk te schieten zijn, maar dat ze
daarmee nooit meer te zien zijn. Hij overtuigde de plaatselijke
chief van zijn idee dat dieren als doelwit van de fototoestellen
van toeristen veel meer geld zouden opleveren. De chief stemde
uiteindelijk toe en het eerste safarikamp werd in 1952 opgericht.
Toeristen konden onder leiding van lokale gidsen op zoek naar wild.
Norman Carr heeft gelijk gekregen. Dieren brengen nu geld op als
“toeristische attractie”. Al vanuit Nederland heb ik geprobeerd een
interview te regelen met de levende legende die op dat moment
een jaar of 88 is. Nu zit ik tegenover een man die sprankelt van het
leven en die me vertelt wat een zegen e-mail en internet is. Wijze
ogen van iemand die alles in zijn leven heeft meegemaakt.
Echte ontdekkingsreizigers
Op Livingstonia International Airport zijn de fotograaf en ik de
enige reizigers. Als extra bagage hebben we twee kratten bier,
tomaten en uien voor de volgende bestemming. We lopen met
onze boodschappenkar over de startbaan, op weg naar ons “eigen”
vliegtuig. Andrew brengt ons naar het noordoosten van Zambia,
naar het Kafue National Park. Het landschap onder ons lijkt zo
mogelijk nog leger. We spotten groepen olifanten op weg naar
het water, verder alleen rood zand en bomen. Na ruim twee uur
vliegen doemt weer een lege landingsbaan op, vlakbij de Lunga.

15
Bij de jeep wacht Ed. Samen met zijn vrouw heeft hij in the middle
of nowhere een lodge. Ed is het type ruwe bolster, blanke pit. Hij
vloekt als een bootwerker, spreekt minachtend over iedereen die
voor zijn voeten loopt, maar intussen runt hij een heel project dat
zorgt voor werkgelegenheid. We genieten net van een koel biertje
dat hoort bij een goed gesprek als we besprongen worden door een
opdringerig aapje. Het troeteldier en de zwakke plek van Ed. Na
het verblijf in Kafue ben ik definitief gegrepen door het avontuur
dat voor mij onlosmakelijk met Afrika verbonden is. Vroeg in de
ochtend gaan we op wandelsafari. Ed voorop met een geweer, ik er
met mijn verrekijker en taperecorder achteraan. De fotograaf sluit
de rij en fotografeert termietenheuvels als kastelen.
Meesters van de vlakte
Als je gestoken wordt door een tsetse vlieg, kun je de slaapziekte
krijgen. Ze zijn dol op blauw. Dat verhaal hoor ik als ik met een
blauw T-shirt aan in de open jeep zit. We rijden door tsetse-area
op weg naar de Busanga Plains. Ik heb geen oog voor het ruige
landschap, staar alleen naar vliegen die eruitzien als horzels. En
mep ze dood. De Busanga Plains zijn uitgestrekte vlaktes met
kleine eilandjes van palmbomen. Het gebied staat de helft van het
jaar onder water. De andere helft van het jaar is het een paradijs
voor wilde dieren. Ed heeft er een kamp opgezet, waar Dorian de
baas is. Dorian is jong, bescheiden en helemaal into leeuwen. Een
tough cookie die heel goed zonder mensen kan. Ik ben gek op
leeuwen en Dorian wordt dus mijn maat, besluit ik.
We zijn de enigen. Dat is zo stoer, nergens mensen en overal
dieren. Geen wegen, alleen zandpaden. We kunnen doen en laten
wat we willen. Time is on our side.
In de open landrover doorkruisen we het gebied. ‘s Morgens
zien we leeuwen, lui uitgestrekt in het gras, vanaf een afstand
behoedzaam bespied door enorme kuddes antilopen. Een grote
groep zebra’s slaat op de vlucht en laat een enorme stofwolk
achter. Op de achtergrond zakt de zon bloedrood onder de horizon.
Ik neem een douche onder een grote plastic zak die gevuld is met
water. Ik ben gelukkig besluit ik. Even later zitten we met z’n drieën
met een biertje bij het kampvuur en luisteren naar de verhalen van
Dorian. Mensen in Afrika maken alleen maar avonturen mee, lijkt
het. Op m’n hoofd voel ik al een tijdje iets kriebelen. Ik krijg enge
vermoedens, strijk nonchalant door mijn haar en voel poten. »

Wild sla ik het ding van me af en zie in het schijnsel van m’n
zaklamp een grote spin. Verdwaasd door zijn vrije val. Ik moet alles
in me aanspreken om niet te gaan gillen, te schreeuwen dat ik
geen echte reisjournalist ben, dat dit pas m’n eerste klus is. Ik doe
het niet, fluister alleen tegen de fotograaf: ‘ik had een spin op m’n
hoofd.’
Leeuwen bij de tent
Ik kan het geluid dat ik hoor niet thuisbrengen, grommen, brullen.
Dorian schiet overeind uit zijn kampstoeltje. De kok komt met de
pollepel in de aanslag aanrennen. Leeuwen! Voor ik er erg in heb,
zitten we in de jeep. De witte schort van de kok wappert opzij. We
hotseklotsen door de duisternis. En dan zien we in de lichten van
de jeep drie leeuwinnen. Ze zijn overduidelijk in gesloten formatie
op jacht. Een grom, een kreet. Op de grond ligt een dode zebra.
De leeuwinnen storten zich er bovenop. Ik hoor vlees scheuren.
Dan verschijnt de baas van de groep, een machtige leeuw met
geweldige manen. De vrouwtjes gaan zonder morren opzij. Hij
mag eerst. We horen gepiep: zeven jonkies wachten op hun beurt.
‘Mag ik je voorstellen’, zegt Dorian plechtig. ‘Dit zijn de leeuwen
van de Busanga Plains.’ Ik ben onder de indruk, en meer dan dat.
De rest van ons verblijf hang ik aan zijn lippen. Over zijn boek,
over alles wat hij weet van leeuwen. Jaren later krijg ik een brief
met een postzegel uit Zambia. Hij is van Dorian die vertelt dat hij
in Engeland was om zijn boek over de leeuwen te promoten. Hij is
weg van de Plains, woont nog eenzamer, nog mooier, schrijft hij.
Wanneer ik kom? Dat zijn de momenten waarop ik voel dat ik echt
leef. Ik kan zo maar een ticket kopen en gaan. Op weg naar het
avontuur, op weg naar huis.
In datzelfde jaar 1995 ontmoette ik fotograaf Peter en sindsdien
delen wij de passie voor en avonturen in Afrika, een liefde die al 26
jaar bestaat. En we zijn nog niet klaar. ˙

17

. 100 specialist in Tanzania
. Privé reizen op maat
. Scherpe prijzen
. NL medewerkers op locatie
. Best beoordeeld door klanten
Voor Échte droomreizen...
www.tanzaniaspecialist.com
Telefoon: +31 174 35 2016 / Email: info@tanzaniaspecialist.com

15 bucketlist
bestemmingen
in
Afrika
Met de grenzen dicht,
kunnen de vensters
naar dromen volop open.
Wij hebben in goed overleg
een overzicht gemaakt met
bestemmingen die hoog
op de wensenlijst staan om
(weer) bezocht te worden.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen, Nick van der Wiel e.a.

20
1
De
grote migratie in Tanzania en Kenia
Eigenlijk speelt de migratie zich het hele jaar af, van
de Ngorongoro Crater (januari) naar de Serengeti
(juni), naar de Masai Mara in Kenia (september) en
weer naar het zuiden.
2 fotogenieke
Table Mountain, Zuid-Afrika
De aanwezigheid van de
magische berg maakt
Kaapstad tot een van de meest
steden ter wereld.

3Djemaa el Fna, Marrakech
Zorg dat je er eind van de middag
bent, als de lichtjes aangaan en de
activiteit toeneemt op het meest
broeierige marktplein van Afrika.
4
Sossusvlei, Namibië
De duinen in vijftig tinten rood zijn een van de
meest adembenemende plekken van Namibië.
Sossusvlei betekent de plaats waar water zich
verzamelt. Dat gebeurt echter zelden.

22
5Victoria Falls, Zambia en Zimbabwe
Mosi-oa-Tunya ofwel de rook die dondert,
dat was de oorspronkelijke naam van
de watervallen die in 1855 door David
Livingstone werden ontdekt.
Nxia Pan National Park, Botswana
De Baines baobabs aan de rand van Botswana’s
Nxai Pan National Park danken hun naam
aan een serie aquarellen gemaakt door de
Victoriaanse ontdekkingsreiziger en kunstenaar
Thomas Baines. De baobabs vormen een eiland
6in de uitgestrekte zoutpannen.

7
De
sfinx en de piramides van Gizeh, Egypte
Soms is het met al die toeristen moeilijk voor te stellen hoe de
oude Egyptenaren in de brandende hitte van de woestijn grafkamers
en monumenten voor hun farao’s oprichtten. De leeuw met het
mensenhoofd, de sfinx, is 70 meter lang en 20 meter hoog.
De klank- en lichtshow neemt je mee naar dat verre verleden.
41
8
Spitzkoppe, Namibië
Een groep rotsen in de Namib Desert.
En een eldorado voor klimmers,
sterrenkijkers, geologen en
natuurliefhebbers.

24
9Nyika Plateau National Park, Malawi
Nyika is het grootste nationale park in Malawi, en
tevens een van de meest uitzonderlijke in Afrika,
met een uitgestrekt bergplateau. Je vindt er
antilopen en zebra’s, maar ook veel luipaarden.
De duinen van Merzouga, Marokko
In deze zee van zand verdwaal je makkelijk in de
emoties van nietigheid. Een fantastische plek om
10sterren te kijken.

11
dolfijnen.
Bazaruto Archipelago, Mozambique
In de azuurblauwe oceaan ligt deze bijzondere
eilandengroep. In de wateren walvissen en

26
12
Lake
Malawi, Malawi/Zambia
Lake Malawi, een van de grootste meren ter wereld werd
door ontdekkingsreiziger Livingstone Meer van de Sterren
gedoopt. In het meer vind je maar liefst 1300 verschillende
soorten tropische vissen.
Lower Zambezi, Zambia
In een kano het wildlife – denk olifanten,
nijlpaarden, talloze vogels – passeren.
13Om je heen alleen stilte.

41
14
Lake
Nakuru, Kenia
Ongeveer een miljoen flamingo’s
bevolken als roze wolken het
Lake Nakuru National Park. Een
van de mooiste vogelspektakels
ter wereld.
15
Mount Mulanje, Malawi
Uit het tropische woud richt
deze berg zich op. Hij vraagt je om
hem te ontdekken.

Mede-eigenaar worden in een wildreservaat in
Botswana en actief betrokken zijn bij conservation
Er is zelden een beter moment geweest om te investeren in een stukje Afrika dat
jij vervolgens je thuis mag noemen en waarmee je een échte bijdrage kunt leveren
aan de bescherming van wilde dieren en de kwetsbare natuur die zo waardevol is.
COVID heeft ons laten voelen hoe belangrijk ruimte is, in de natuur zijn en hoe
essentieel onze leefomgeving is.
Heb je je ooit willen inzetten voor natuurbeheer, betrokken
willen zijn bij de bescherming van met uitsterven bedreigde
wilde dieren, zoals neushoorns en wild dogs, en het onderzoek
naar het hoe van hun bescherming willen ondersteunen?
Als het antwoord ja is: Stel je eens voor dat je een aandeel
kunt verwerven in een privéreservaat in het afgelegen en
prachtige Tuli Block in Botswana, vlak bij de grens met Zuid-
Afrika. Een kostbare habitat die je als mede-eigenaar kunt
verkennen wanneer je maar wilt, waarbij je de vrijheid hebt
om je eigen safarivoertuig te besturen en waar je zo lang je
wilt tussen de wilde dieren kunt blijven. Wat een prachtige
levensstijl, wat een geluk en voorrecht ligt er daar op jou te
wachten.
Samen met de
anti-poaching
patrouille te voet de
neushoorn opsporen
Herplaatsen van 20
olifantenstieren naar
het noorden van
Botswana
PartofAfrica biedt jou een kans die je leven kan veranderen.

Het herplaatsen van een troep leeuwen
naar het noorden van Botswana
Samen met de dierenarts de wilde honden opsporen
en ze inenten tegen rabies
Kijk hoe jij onderdeel kunt worden van de magie van Afrika op
www.partofafrica.com of praat met mede-investeerders
Paul en Sylvia via paul@partofafrica.com of sylvia@partofafrica.com.

Olifantenspecialist
Antoinette van de Water
Antoinette van de Water verruilde begin deze eeuw de hectiek van een
snelle marketingbaan voor de lome tred van straatolifanten in Thailand.
Ze richtte de stichting Bring The Elephant Home op en vertrok vervolgens naar Zuid-Afrika
waar ze sinds 2018 onderzoek doet aan de universiteit van KwaZulu-Natal.
Ze speelde de hoofdrol in de film Forest Hope. Haar leven staat nu al ruim twintig jaar in het
teken van olifanten. Tijd voor een kennismaking.
Het begon in 2002 met haar vrijwilligerswerk in het Elephant
Nature Park in de buurt van de Thaise stad Chiang Mai. De toen
27-jarige Antoinette hoorde van de eigenaresse Lek de verhalen
over het leed van straatolifanten in Bangkok. Hoe hun voeten
kapotgaan door het asfalt, hoe ze angstig en vereenzaamd
langs het gonzende verkeer lopen en soms worden aangereden.
Terwijl ze zich ontfermde over het babyolifantje Ging Mai, pas vijf
maanden oud en geplaagd door nachtmerries en angstaanvallen
ontvouwde zich in haar hoofd een plan. ‘Ik wilde meer doen om
de olifanten te beschermen. Ik wilde verschil maken. Maar op dat
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Liesbeth Sluiter

“Ik vond
mezelf
opnieuw uit,
de olifanten
zijn nu mijn
geluk”
moment kon ik niet vermoeden dat mijn voornemen zou uitgroeien
tot zoiets groots en veelomvattends. Met de droom alle olifanten
van de straat te redden, heb ik in 2004 Bring The Elephant Home
opgericht. Ik wierf fondsen, en maakte met twee olifanten die ik
had vrijgekocht een duizend kilometer lange tocht naar een plek
waar ze zonder dwang en geweld konden leven.’
Tegen olifantenleed
Olifanten die trucjes doen om toeristen te vermaken, die mensen
op hun rug moeten dulden. Het is, zoals we inmiddels weten,
pure mishandeling. ‘Je kunt een olifant dit alleen laten doen als je
hem eerst hebt gebroken. Hij staat in een houten kooi waarin hij
zich niet kan bewegen, hij lijdt honger en dorst, en wordt continu
geslagen en geprikt op pijnlijke plaatsen: zijn slurf, zijn oren en
tussen zijn tenen. Na ongeveer een week is zíjn wil gebroken en
zal hij zich onderwerpen aan de wil van de mens. Naarmate ik
meer over olifanten leerde, werd ik me ervan bewust dat verlies
van leefgebied hun belangrijkste bedreiging vormt. In 2007
verlegde Bring The Elephant Home de focus van het redden
van individuen in gevangenschap naar behoud en uitbreiding
van het leefgebied van wilde olifanten. Daarbij hoort ook het
verminderen van mens-olifant conflicten die het gevolg zijn van
het verlies van leefgebied. Met de lokale bevolking planten we in
olifantengebied voedselbomen en leggen we kleine dammen aan
voor drinkplaatsen. Met boeren die last hebben van olifanten die
hun plantages plunderen, zetten we bijenkorfhekken op: een nietgewelddadige
methode om olifanten af te schrikken. Olifanten
zijn namelijk bang van bijen; als ze proberen een omheining te
verbreken, vliegen de bijen uit de kasten die aan de hekken hangen
en verjagen hen. De honing geeft boeren extra inkomsten en dat
kweekt meer tolerantie voor de olifanten. Vorig jaar zijn we het
Tom Yum project gestart, om Thaise boeren te ondersteunen in een
transitie naar duurzame landbouw van gewassen waar olifanten
niet van houden. Dankzij onze projecten ontstaan er verschillende
win-win situaties!’
Niet stilzitten, maar actie
‘De afgelopen zeven jaar zijn 144.000 Afrikaanse olifanten gedood.
Omdat het snel geld oplevert (vooral in de ivoorhandel), en omdat
we hun leefgebied in beslag nemen. Het gebrek aan leefbare
ruimte voor deze prachtige, intelligente, zachte reuzen zorgt
ervoor dat olifanten steeds dichter bij mensen in de buurt komen te
leven, wat resulteert in conflicten tussen olifanten en mensen.’
Antoinette woont in Zuid-Afrika, met olifanten in de buurt. Wat
begon als een droom om met twee geredde straatolifanten een
tocht naar vrijheid te maken, is uitgegroeid tot een bloeiende
organisatie met projecten op drie continenten.
‘Ik heb veel tijd mogen besteden aan het observeren van olifanten
in het wild. Ze blijven me verbazen. Hun zachte, zorgzame gedrag,
hun speelsheid, hun wijsheid. Er kwam pas een enorme bull op »

me af terwijl ik in een open voertuig zat. Heel langzaam bracht hij
zijn enorme slagtanden vlak bij me, ik voelde zijn langzame, diepe
adem op mijn gezicht. Een magisch moment toen we elkaar in de
ogen staarden. Het voelde als een sterke bevestiging: dit is mijn
missie. Hoe meer tijd ik heb doorgebracht met wilde olifanten
en hoe meer ik over hen leer, hoe sterker ik voel dat wat we ze
aandoen gewoonweg onacceptabel is. Na alle mooie momenten
die olifanten me gegeven hebben, voel het als een verplichting om
me voor hen in te blijven zetten.’
Hoe blijf je hoop houden?
‘De enige manier om een verschil te maken is door hoop te
houden. Optimisme is van essentieel belang als we een manier
willen vinden om het uitsterven van vele soorten tegen te houden.
We moeten medeleven, inclusiviteit en tolerantie ontwikkelen
om deze aarde, waar we allemaal afhankelijk van zijn, te
beschermen. Toen we onze projecten om mens-olifant conflicten
te verminderen begonnen, was ons werk alleen gericht op het
ecologische systeem: herbebossing, corridors creëren, bufferzones,
individuele olifanten redden. Pas toen we onze focus verlegden
naar het sociale systeem, de lokale gemeenschappen, zagen we
verandering. In plaats van olifanten en hun leefomgeving te zien
als een van mensen afgescheiden systeem, begonnen we ze te
beschouwen als een flagship species in een sociaal systeem -
inclusief beleidsmakers, boeren, bedrijfseigenaren en toeristen.’
Waarde voor de samenleving
‘Als onderzoeker verdiep ik me in wat olifanten voor mensen
betekenen, wat hun waarde is voor de samenleving, wat ervoor
kan zorgen dat mensen olifanten tolereren, en hoe we deze
kennis kunnen gebruiken om olifanten, wild en vrij, relevanter
te maken. De wetenschap, onze kennis en waarden hebben zich
verder ontwikkeld. We accepteren tegenwoordig de uitbuiting van
kinderen, slaven of andere weerloze wezens niet meer. Ik vind dat
olifanten - en dieren in het algemeen - hieraan toegevoegd moeten
worden, en dat onze wetgeving aangepast moet worden in de
context van de wereldwijde waarden. Als we ervoor willen zorgen
dat olifanten een eerlijke kans op overleven hebben en dat mensen
en olifanten bij elkaar in de buurt kunnen wonen, moeten we het
volledige spectrum van hun waarde overwegen: de financiële,
maar daarnaast ook de sociale, culturele en spirituele. Louter een
prijskaartje aan olifanten hangen is als een pleister op een gapende
wond plakken. Om de toekomst van olifanten veilig te stellen
moeten we ons bewust zijn van de bredere waarde van olifanten en
verder kijken dan prijskaartjes.’
Olifanten, worden ze de volgende mammoet?
‘Ik zie olifantenkuddes vaak als een metafoor voor een
rechtvaardige samenleving. Een samenleving met empathie
en mededogen, een samenleving waarin vreemden worden
verwelkomd, ouderen gerespecteerd en middelen verstandig

“Olifanten inspireren me om een beter mens te zijn en ze geven
me een leven dat ik me vroeger nooit had kunnen voorstellen”
worden gebruikt. Waarden die meer en meer afwezig zijn in onze
samenleving. Als we accepteren dat de natuur rechten heeft,
dan hebben wij mensen een verantwoordelijkheid. Olifanten
zijn van cruciaal belang in de ecosystemen waar ze deel van
uitmaken. Vanwege olifanten worden gebieden beschermd,
vergroot en verbonden. Dan is er de verbinding die we voelen met
olifanten. Olifanten dragen bij aan ons geluk door al die verhalen
die we ons herinneren, de verhalen die hen uniek maken: over
olifantenkerkhoven, hun ongelooflijke geheugen of intelligentie.
Olifanten symboliseren wijsheid en kracht in het boeddhisme en
het hindoeïsme. In Afrikaanse fabels worden olifanten gezien als
wijze leiders die conflicten tussen de dieren in het bos oplossen.
Landen beschouwen olifanten als hun nationale erfgoed. Het
symbool van Afrika.’ ˙
QuickFACTS
Antoinette van de Water is directeur van stichting Bring
The Elephant Home, https://bring-the-elephant-home.nl/,
heeft een Master in Biologie (Miami University, Oxford, Ohio)
en schreef haar scriptie over mens-olifant conflicten en de
effectiviteit van ‘bijenhekken’ – Bee the change - als duurzame
oplossing. In 2018 begon ze als PhD-onderzoeker aan de
Universiteit van KwaZulu-Natal. Ze doet nu een grootschalig
onderzoek naar de sociaaleconomische voorwaarden voor
vreedzame co-existentie van mensen en olifanten. Antoinette
won drie natuurbeschermingsprijzen, is coauteur van het boek
Thaise olifanten van de straat, en ze speelt de hoofdrol in de
documentaire Forest Hope, https://youtu.be/l7JpDrx_DEQ.
Sinds 2019 is ze bestuurslid van de Zuid-Afrikaanse Elephant
Specialist Advisory Group. Luister en kijk ook naar haar TedTalk
Veghel: https://youtu.be/2il0LoS4kqs
In de volgende OOG VOOR AFRIKA zal Antoinette onze nieuwe
columnist worden.

Expeditie
Gijs Hardeman had een uitdaging. Met zijn vrouw en
twee kleine kinderen op expeditie door zuidelijk Afrika.
Expeditie? Met kinderen? Drie maanden? Dat het kon
en fantastisch was, dat delen ze in dit adembenemende
reisverslag van een reizende familie.
Tekst en foto’s: Gijs Hardeman & Rian Lanenga

Kids in Afrika
De laatste nacht van deze reis slapen we in Swaziland in het Malolotja Nature Reserve

Finne mag mee op safari. Dat gebeurt niet zo vaak odat er meestal een minimum leeftijd van 4 is
Het strand is eindeloos en verlaten. De rieten daken van onze lodge
steken boven de bomen van het coastal forest uit. Anvil Bay is een
van de lastigst te bereiken plekken – én hoogtepunt – van deze
drie maanden durende reis door zuidelijk Afrika. Het ligt helemaal
in het zuiden van Mozambique in het Maputo Special Reserve.
Geen rode loper voor dit paradijs, maar een uitdagende tocht met
een 4WD door lichtbruin en mul zand, terwijl een ontmoeting met
agressieve olifanten op de loer ligt. En wij rijden deze tocht met
twee kinderen. Een peuter van één en kleuter van vier.
Kleuter en rugzakbaby in zuidelijk Afrika
Voordat we bij Anvil Bay binnenreden, bracht deze reis ons al op tal
van bijzondere plekken in zuidelijk Afrika. Het gebergte achter de
Tafelberg bijvoorbeeld, waar we zo snel mogelijk aan de achterkant
het overbevolkte platte tafelblad afliepen richting Kaap de Goede
Hoop over delen van de Hoerikwaggo Trail. We sliepen in tented
camps midden in de natuur op steenworpafstand van de drukke
stad. Raf van vier laat zien dat hij keurig twee uur achter elkaar kan
stappen over rots, zand en strand. Finne van bijna één bewijst hier
al een goede rugzakbaby te zijn. Later, in de Cederberg, lopen we
over een ruig, rauw, droog maanlandschap, kijken van heel dichtbij
naar rotstekeningen van de San people en slapen aan het strand
van de Langebaan Lagoon in het allerschattigste huis van deze hele
reis.
We stappen vervolgens in het vliegtuig naar Zimbabwe. Midden
in het Hwange National Park verblijven we bij Marleen Post in
haar Sable Sands Lodge tussen, misschien wel, de tamste wilde
olifanten van Afrika.
Bij Karien Kermer, ook een Nederlandse dame aan de andere kant
van de Zambezi in Zambia, sliepen we met de jongens in de oude
kleedkamer van Robert Redford en Meryl Streep.
En dan komt het moment dat we terug zijn in Durban. Hier
woonden we in een niet zo ver verleden een half jaar en dus het
voelt als thuiskomen. In Umhlanga logeren we een paar weken in
een flat van een vriend en nemen we even afscheid van het ritme
van een rondreizende familie. De jongens gaan er zelfs twee dagen
per week naar een crèche, zodat wij kunnen werken, een beetje
surfen en de komende reis naar het noorden van KwaZulu-Natal,
Mozambique en eSwatini kunnen voorbereiden.
Less is more
Volledig uitgerust gaan we op pad voor de finale van deze reis die
tot nu toe echt niet alleen maar vlekkeloos verloopt. Reizen met
jonge kinderen is hard werken en vergt een voorzichtige planning.
‘Less is more’ zou het devies van elke reizende ouder moeten zijn,
maar dat is achteraf natuurlijk makkelijk praten. Een overdaad aan
activiteiten, plekken die we gezien moeten hebben en kilometers
maken zijn onze grootste fouten geweest en na de ‘sabbatical’ in
Durban besluiten we het rustiger aan te pakken op het laatste stuk
van onze trip. Drie doelen nog in Zuid-Afrika; één bestemming in »

37
Dag 1 van de reis. op de foto met de Tafelberg in Kaapstad
Wandelen op een maanlandschap in de Ceder Mountains
Rots tekeningen van de San People bekijken.
Finne is not impressed (of ziet niks door z’n zonnescherm)

Twee van Afrika’s grootste olifanten kruisen de slagtanden
Mozambique en twee in eSwatini. In Durban pikken we onze Four
Wheel Drive met twee daktenten op. We kamperen de komende
drie weken de helft van de nachten op de auto en slapen de rest in
lodges. Met een ruim vol kampeergereedschap, eten en bovenop
de tenten nog een paar surfplanken hebben we alles bij ons en
zijn we klaar voor een laatste tour langs wilde dieren, afgelegen
plekken en mooie zonsondergangen. De jongens zijn helemaal wild
van het slapen op een autodak en kunnen niet wachten tot we in
St. Lucia zijn voor de eerste stop. Hier kamperen we in de tuin van
Elise, een oude Nederlandse bekende die trouwde met haar Zuid-
Afrikaanse liefde. In haar tuin hebben we mooi de kans om alles
van de auto en tenten even te testen. Dwars door het iSimangaliso
Wetland Park waar we onze eerste zebra’s, nijlpaarden en één
olifant zien rijden we door naar de grootste olifanten van Afrika die
dankzij de ruim aanwezige tseetseevlieg en de malariamug eeuwen
van stroperij hebben overleefd. De stropers konden immers niet
veilig bij ze komen.
Tembe Elephant Park
De camping is omheind met een hek, maar parelhoenders, impala’s
en nyala hebben daar maling aan (die fladderen of springen er
overheen) en zo struinen er altijd wel een paar dieren rond in het
tentenkamp. Finne is te jong voor de safari’s, maar het personeel
van Tembe kan oppassen zodat wij die beroemde, grootste
olifanten van Afrika kunnen gaan zoeken. En het duurt niet lang
voordat we een kudde bij het water tegenkomen. Ze zijn gigantisch
en met veel. De grootste komt langzaam onze kant op. Heel
dichtbij. ‘Kijk, kijk, kijk’, fluister ik naar achteren waar Rian en Raf
zitten om te ontdekken dat Rian en ons kind intussen op de vloer
van de Landrover liggen. Ik voel hun angst en zie twee gigantische
slagtanden de wagen naderen. Als ik wil kan ik er één met mijn
hand pakken. Ik durf geen foto te maken, bang dat de klik een
reactie veroorzaakt. Onze harten kloppen in onze keel. We waren
vergeten te vragen wat het gedrag van deze specifieke dikhuiden
was. En intussen hebben we geleerd dat dit van plek tot plek kan
verschillen. In het Zimbabwaanse Hwange waren ze verschrikkelijk
vriendelijk, een paar honderd kilometer verderop bij de Victoria
Falls erg agressief. De gids moet erg lachen om onze reactie. ‘Deze
zijn chill. Als je gewoon stil blijft zitten doen ze niks. Relax!’
Kosi Bay
Next stop is Kosi Bay, beroemd om de Utshwayelo’s, de Thongabenaming
voor fish traps. Vasco da Gama maakte in 1682 al
melding van deze slimme fuik-techniek om vis te vangen. Aan
boord van een kleine boot varen we over een groot meer en door
smalle waterwegen, totdat we in de verte nijlpaarden horen en
zien. Kapitein Ken brengt ons dicht bij de houten constructies die
al eeuwen dienst doen als fuik. De lokale tribe heeft het alleenrecht
op vissen hier en een groepje mannen haalt net een lading vis
binnen. Het is een spectaculair gezicht. Ken neemt ons ook mee »

39
De vangst van een Utshwayelo, de Thonga- benaming voor fish traps in Kosi Bay
In het Maputo Special Reserve geven we een lift
aan een paar rangers. Wel zo veilig
Het laatste avondmaal in Malolotja Nature Reserve in eSwatini
Pumba! Altijd een hit als je deze beesten ziet
en kinderen bij je hebt

Raf poseert bij de Victoria Falls. Wij bekeken de Falls vanaf de Zimbabwaanse én Zambiaanse kant
naar een plek waar we kunnen snorkelen. Raf vindt het een
belevenis, alhoewel wij ons afvragen of hij wel iets ziet.
Mozambique
Door een onverwachte uitnodiging nemen we Mozambique op
in onze reis. We kunnen een paar dagen bij de Anvil Bay Lodge
terecht, ze hebben onlangs hun deuren geopend en willen graag
wat gasten ontvangen. We krijgen een mail met een stuk of zes
waypoints, gps-coördinaten, die we achter elkaar invoeren in onze
gps. We komen al vrij snel in een verlaten gebied. Er zijn hier geen
verharde wegen, dus de bandenspanning gaat van 3,5 bar terug
naar 1,5 en de gemiddelde snelheid zakt naar 20 km. De auto
mag nu bewijzen dat ze een goede keuze was. In de mail met de
coördinaten stond ook een waarschuwing: Als je olifanten ziet,
geef ze absoluut voorrang, blijf minimaal 50 meter bij ze vandaan en
rijd rustig achteruit. Stop niet voor foto’s! De olifanten van Maputo
Special Reserve blijken namelijk geen lieverdjes. Jaren van stroperij
en getoeter hebben ze agressief gemaakt en dat is best spannend,
aangezien er ruim vierhonderd in het park lopen en wij kleine kids
op de achterbank hebben. We rijden met samengeknepen billen
het park binnen. De route blijkt twee keer zo lang als Google
deed vermoeden. Onderweg geven we nog een lift aan een paar
rangers met AK-47’s op de rug. We zijn nu dus goed beveiligd, maar
olifanten zien we gelukkig niet.
Anvil Bay blijkt een paradijs te zijn met een privéstrand en safari
lodges tussen de mangroves. Het is een community project waarbij
de lokale tribe eigenaar is van de lodge. Met de kinderen spelen we
op het strand, fietsen een stukje met fatbikes door de branding,
beklimmen een zandduin en eten in de middag sushi, vers voor
onze neus gevangen. Helaas komt aan alles een einde en dus ook
aan ons verblijf op deze magistrale plek. Na drie dagen pakken we
de wagen in en manoeuvreren hem door de mangroven. Op deze
rit moeten we wél met een kloppend hart een stukje achteruitrijden
als er plots een kudde olifanten oversteekt. We rijden richting het
laatste land van deze drie maanden: eSwatini
Echte neushoorns
eSwatini is een heerlijke bestemming en is niet voor niets
onderdeel van veel pakketreizen door Zuid-Afrika. Big Game Parks
heeft de drie bekendste safariparken onder haar hoede. Wij kunnen
de tenten weer uitklappen en slapen in Ndlovu Camp in Hlane
Royal National Park. Sterren flonkeren ons tegemoet. Ontelbaar
veel zijn het er. Slechts één schrikdraad scheidt ons vannacht van
olifanten, neushoorns en nijlpaarden. Leeuwen brullen in de verte,
die zitten wel in een met hek omheind park. Morgen gaan we op
een self drive en kunnen beide kinderen mee. We rijden langs een
groepje witte neushoorns. Grote, logge beesten die wel 2.500 kilo
wegen en makkelijk 45 jaar kunnen worden. Het zwarte broertje
haalt max 1.500 kilo. De witte neushoorn (eigenlijk de wide rhino
vanwege de bredere kaak) wordt in veel landen met uitsterven »

41
Nog één klik en dan duiken Rian en Raf op de bodem van de wagen.
De olifant loopt namelijk pal langs de auto en dat was behoorlijk spannend
Blesbok bij ondergaande zon in Malolotja Swaziland
Groepsfoto met de rangers in Livingstone. Zij beschermen de laatste
neushoorns van Zambia dag en nacht.
Neushoorns bekijken in Hlane. Het mooiste safaripark van eSwatini

Waar je ook staat in Zuidelijk Afrika. Er is bijna gegarandeerd een indrukwekkende sterrenhemel boven je tent te bewonderen
bedreigd vanwege hun hoorns, maar in eSwatini loopt nog een
behoorlijk aantal rond. Het koninkrijk kent zeer strenge wetgeving
om stroperij tegen te gaan. Als je een stroper op heterdaad
betrapt, mag je hem doodschieten. En als je hem vangt, krijgt
hij 15 jaar gevangenisstraf. ‘Poep, heel veel poep, mama!’, roept
Raf. Mannetjes lokken vrouwtjes met een spoor van poep, dus er
liggen grote bergen op de grond. ‘Ja’, leggen we uit, ‘de vrouwtjes
kunnen aan de poep ruiken hoe oud het mannetje ongeveer
is en of hij sterk is. Als ze hem dan lief vindt, zal ze het spoor
volgen en hem opzoeken.’ Verder gaat de les voor onze kinderen
niet, maar wij gunnen de dieren van harte een heleboel kleine
babyneushoorntjes.
We laten Hlane achter ons en rijden verder richting het vliegveld
van Johannesburg, het onvermijdelijke eindpunt. We hebben
nog één overnachtingsplek in Malolotja Nature Reserve.
Afrika trekt nog eenmaal alles uit de kast. Terwijl Raf met zijn
zelfgemaakte verrekijker van wc-rollen in de verte naar een
blesbok kijkt, maken wij een vuurtje en kijkt Finne vanuit zijn
babystoel naar de vlammen. De zon kleurt knaloranje en met een
ansichtkaartwaardige zonsondergang nemen we afscheid van
Zuid-Afrika, van Zimbabwe, van Zambia, van Mozambique en van
eSwatini. Tot de volgende reis! Want dát die er komt, daar is geen
twijfel over mogelijk. Wanneer is meer de vraag. ‘Als Finne vier is,
net als ik’, heeft Raf het antwoord. ˙
QuickFACTS
Op de grens van Mozambique kun je een dertig-dagen-visum
kopen voor ongeveer 50 euro per persoon. Voor Zambia
en Zimbabwe kun je een gecombineerd visum kopen dat
30 dagen geldig is. Je moet dit zelf aangeven. Voormalig
Swaziland heet nu eSwatini en het visum daar is gratis. Ook
Zuid-Afrika kom je gratis binnen, maar denk bij reizen met
kinderen aan de regels http://www.southafrica.net/
Ook met een 4WD naar het einde van de wereld?
Een goede 4WD huur je al in Nederland via Travelhome.
Wij hadden een tented 4WD met koelkast, kook- en
kampeervoorzieningen en twee tenten op het dak. Een deel
van de route in Mozambique is intussen geasfalteerd.
www.travelhome.nl

10 hoogtepunten van onze reis
1
Wandelen in Table Mountain National Park met
gids Justin Hawthorne van Table Mountain Treks
& Tours. www.tablemountaintrekstours.com
2
Verblijven in
het Indigo
Blue Beach
House aan
de Langebaan Lagoon.
Ze hebben ook een
klein huisje (Bay
Blue Cottage) en een
houseboat (de Baby
Blue Too) te huur.
www.gravity.co.za
3 4 5
Langs bij de Sable Sands Lodge is een beleving
voor kind en ouder. De dieren lopen praktisch
door de lodge en de Nederlandse Marleen Post is
een uitstekende gastvrouw.
Aan de Zambezi bij Kayube Estate Livingstone van
Karien Kermer. Slapen in de oude kleedkamer van
Robert Redford en Merryl Streep.
www.victoriafallszambia.travel en
www.sablesands.co.zw
www.mama-out-of-africa.com
Snorkelen met Elise en Rick Stadler in Cape
Vidal bij St Lucia. Zij kunnen je vast ook verder
op weg helpen in St Lucia.
www.capevidalsnorkeling.co.za
en www.safariandsurf.com
6 7
Langs bij de enkele van de grootste olifanten van Afrika
in Tembe Elephant Park www.tembe.co.za
Een rondvaart maken langs de fuiken, nijlpaarden en flamingo’s in
Kosi Bay. Vergeet niet te snorkelen. www.kosibay.info
8 9
Verblijven, wandelen, zwemmen,
sporten, eten en genieten in
Mozambique bij Anvil Bay. Slapen in
een cassinha, een luxe houten hut in
het coastal forest. Vanaf augustus tot november
is het schilpaddenseizoen en heb je kans om
duizenden kleine schildpadden te zien.
www.anvilbay.com
Heel dicht bij de beroemde neushoorns komen van Hlane in
eSwatini. Kamperen onder de sterren. Het zelfde bedrijf heeft
nog twee safariparken, bv Mlilwane waar je ook kan wandelen
of paardrijden. www.biggameparks.org
10
Van boom naar boom zwaaien
in het Malolotja Nature Reserve.
www.malolotjacanopytour.com

Welkom in Solly’s wereld
Solly Levi is reisfotograaf, geboren en getogen in Belgisch Congo,
nu woonachtig in Brighton. Als ie tenminste niet op ontdekkingstocht
is in Namibië waar hij de meest indrukwekkende foto’s maakt.
PORTFOLIO
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Solly Levi

Hoe mooi kan een woestijn zijn? Het grootste deel van Namibië
bestaat uit woestijngebieden, maar dan wel met een grote
verscheidenheid; van de prachtig gekleurde zandduinen van
Sossusvlei tot de ruige en bizarre rotsen van Damaraland, van de
blinkend witte zoutpan in Etosha tot de eindeloze uitgestrektheid
van de Kalahari. Solly Levi speelt en componeert met de natuurlijke
elementen van dit land vol contrasten.
Als je naar zijn foto’s kijkt, dan gaat er een nieuwe wereld die toch
ook Namibië heet voor je open. Een wereld waar het landschap
het verhaal vertelt en het licht ervoor zorgt dat je betovert raakt
door zijn beelden. Zijn ze echt? vraag je je soms af. Solly lacht: ‘Het
landschap is echt en met het programma Lightroom geef ik er mijn
eigen interpretatie aan, vertel ik mijn eigen verhaal. Mijn moeder
zegt graag dat ik eigenlijk een tovenaar in plaats van een fotograaf
ben.’
Altijd Namibië?
Afrika zit in het bloed van Solly en wanneer hij ook maar even kan
is hij op reis in Namibië en tegenwoordig ook op Zanzibar waar hij
betoverd raakte door met name het ongerepte noorden van het
eiland. Maar de focus blijft op Namibië. ‘Misschien is het de dorre
leegte van de Namib-woestijn, de grimmige schoonheid van de
Skeleton Coast, de eindeloze zoutpannen of de kruipende duinen
van de Sossusvlei. Ik ben er iedere keer weer door gefascineerd en
probeer steeds weer nieuwe invalshoeken te vinden om op mijn
manier de onnoemelijke schoonheid ervan vast te leggen.’
Hoe maak je van een gewoon beeld een buitengewoon beeld?
Wil je leren hoe jij met jouw foto’s het mooiste resultaat behaalt?
Of zelf op reis met Solly?
Ga naar zijn website www.sollylevi.com en kies voor welke
uitdaging jij gaat.
‘De fotografiereis is geschikt voor fotografen en hoe merkwaardig
het misschien ook klinkt: voor niet-fotografen. Ik breng je naar de
meest fotogenieke locaties, op precies die momenten dat het licht
het beste is. We bespreken hoe je een scène mentaal »

visualiseert voordat je het beslissende moment vastlegt. Mijn
doel is om je bewust te maken van de schoonheid die je omringt,
de fotografische mogelijkheden om die vast te leggen, en om je
creativiteit te stimuleren, zodat je niet alleen naar huis gaat met
foto’s om trots op te zijn, maar dat je ook nieuwe vaardigheden
geleerd hebt om je fotografische techniek in het algemeen te
verbeteren. Naast het technische aspect van het leren van je
camera-instellingen en mogelijkheden, leer ik je hoe je van een
gewoon beeld een buitengewoon beeld kunt maken door je eigen
creativiteit te gebruiken.
Daarnaast leer je hoe je het landschap moet overzien, hoe je de
omgeving moet gebruiken en benaderen, hoe je mensen kunt
fotograferen in een vreemd land. Onze 10 dagen samen zullen
bestaan uit individuele en groepsdiscussies, inspirerende ideeën en
vooral ook veel plezier.’ ˙
Namibië fotografiereis
Tijdens deze bijzondere tiendaagse fotografie reis maak je kennis
met de Kalahari en Namib woestijn, loop je met de San die hier nog
leven, laat je je natuurlijk verrassen door de onaardse schoonheid
van Sossusvlei, je gaat naar het fascinerende Damaraland waar
de Himba leven en je ontdekt de rotsformaties van Spitzkoppe.
Natuurlijk ontmoet je de wilde dieren in Etosha.
• Voor wie is het? Beginner, amateur, enthousiaste semi-pro en pro
fotografen
• Wat is inbegrepen: Safari, wildlife, natuur, reizen,
landschap, zeegezicht, en mensen fotografie
Begeleiding door een professionele fotograaf / gids
• Groepsgrootte: 4-8
Voor 2022 zijn de tours volgeboekt, je kunt je op de wachtlijst laten
plaatsen. In 2023 zijn er nog plaatsen beschikbaar. Kijk op
https://www.sollylevi.com/Workshop/Namibia-Workshop

ONZE BIJZONDERE VOORDELEN:
Op maat gemaakte reizen
Kleinschalige accommodaties
Kantoor in Nederland en Zuid-Afrika
Indien gewenst, reizen met privéchauffeur
Persoonlijk contact voor, tijdens en na de reis
Flexibele boekingsvoorwaarden
Sabine Stam
(kantoor
Zuid-Afrika)
ZUID-AFRIKA
NAMIBIË
BOTSWANA
MOZAMBIQUE
ZIMBABWE
ZAMBIA
KENIA
TANZANIA
OEGANDA
+31(0) 85 130 2979
info@bijzonderafrika.nl
www.bijzonderafrika.nl
Marcel Kuiper
(kantoor
Nederland)

Kenia
In de natuurparken van naam en faam leven de
iconische Big Five, de steden Nairobi en Mombasa bruisen
en brullen, op het strand kabbelt de Indische Oceaan,
meren kleuren roze door de flamingo’s.
Maak tijdens je reis kennis met de cultuur en oeroude
wijsheid van de Maasai.

54
The Garden of Eden
Maasai Community Chief Sankale en zijn Nederlandse vrouw Manon wonen in
de Loita Hills in zuidwest Kenia en runnen naast hun reisorganisatie en eigen
eco-kamp, de Stichting Back to Nature. Deze non-profit organisatie stelt zich
ten doel LIFE IN HARMONY WITH NATURE te herstellen en te behouden.
Wim Hof, The Iceman die bekend is geworden met zijn ijsbaden,
ontwikkelde de WH-Methode om mensen sterker, gezonder en
gelukkiger te maken.
Wim bezocht, uit liefde voor het wildlife en de tradities van de
Maasai, een aantal jaar geleden Sankale en Manon in de Loita
Hills waar hij kennis uitwisselde met de Maasai-ouderen en jonge
krijgers tijdens een Bush Expeditie. Dit was het begin van een
hechte vriendschap en een gezamenlijke missie: The Garden
of Eden project met als belangrijkste doel het aanleggen van
duurzame drinkwatervoorzieningen en daarmee het heropenen
van wildlife migratie routes in het beroemde Masai Mara
ecosysteem.
Wim Hof omschrijft het als een droom die hij al vanaf zijn twaalfde
had en die hij nog wil waarmaken. Voor zich ziet hij een gebied
waar de mens in harmonie leeft met de natuur, zonder angst,
zonder auto’s. ‘Je zult moeten lopen door het “land van de leeuw”.
Een prototype van een nationaal park dat wereldwijd uitgerold kan
worden, waar mens en dier in harmonie samenleven, waar voedsel
en water is.
Tekst: Manon van Oldenbarneveld Foto’s: Back to Nature Foundation

Het achtste wereldwonder
De Masai Mara wordt beschouwd als de bakermat van de
mensheid en is het belangrijkste wildgebied van Afrika. De grote
wildebeest migratie tussen de Masai Mara, de Serengeti en de
Loita vlaktes werd in 2007 verkozen tot het achtste wereldwonder.
De migratie tussen de Masai Mara en de Loita Hills & Plains heeft
minder bekendheid, maar speelt een net zo grote rol in het Mara
ecosysteem. De Loita vlaktes zijn de foerageerplaats van de
rondtrekkende wildebeesten en grote kuddes olifanten vinden
hier jaarlijks essentiële mineralen. Dit hele ecosysteem heeft een
omvang van duizenden kilometers. Het gebied is ook de thuisbasis
van de inheemse Maasai-stam, die hier al eeuwen een vredig en
minimalistisch bestaan leidt en met hun vee tussen de wilde dieren
migreert. De laatste jaren echter wordt dit ecosysteem en het
traditionele leven van de Masaai dramatisch verstoord.
Schaarste en individualisme
Door de wereldwijde klimaatverandering, toenemende
bevolkingsgroei en massaconsumptie en -productie heeft de
planeet geen kans zich te herstellen. Moeder Natuur raakt uitgeput
en natuurlijke bronnen worden steeds schaarser, zo ook in Kenia.
Lange periodes van droogte, maar ook veel overstromingen door
hevige regenval tekenen het jaar. Daarnaast is er wereldwijd
een individualistischer samenleving met een groter verlangen
naar privébezit ontstaan. Hierdoor ontstaat de behoefte om
land met schaars water en gras af te bakenen voor privégebruik.
Zo ook, helaas, in de Maasai Mara-regio. Investeerders hebben
land opgekocht van de arme en vaak radeloze Maasai gezinnen
die hun vee zien sterven door gebrek aan drinkwater. De nieuwe
eigenaren stellen hun land veilig met grote hekken en laten geen
enkele doorgang vrij. Migratieroutes voor wilde dieren worden
compleet geblokkeerd. Een tocht te voet van 15 tot soms 40 km om
toegang te krijgen tot drinkbaar water is een dagelijkse uitdaging
geworden voor de Maasai, hun vee en het wild. Naast uitdroging
en verhongering worden veel wilde dieren gedood wanneer ze met
volle snelheid tegen de metalen draden tussen de palen van het
hekwerk rennen, vooral ‘s nachts.
De weinige en zeer smalle doorgangen die er nog zijn, lijden aan »

56
overbegrazing en bodemerosie omdat de grond wordt overspoeld
door de duizenden koeien, geiten, schapen, zebra’s, wildebeesten
en gazellen die allemaal hetzelfde pad moeten gebruiken.
Bovendien ontstaan er meer conflicten tussen mensen, het vee en
het wild als gevolg van de smalle en beperkte migratiecorridors die
overblijven. Ook verspreiding van ziektes tussen vee en wild is een
toenemende zorg.
Bedreiging wildlife en het bestaan van de Maasai
Als we geen actie ondernemen, zal er op korte termijn nauwelijks
nog migratie van wild plaatsvinden en zal het leefgebied zeer
worden ingeperkt. Hierdoor hebben dieren onvoldoende
toegang tot water, gras en mineralen om te overleven. Dit zal
uiteindelijk leiden tot een enorme afname van het aantal wilde
dieren. Naast dit verschrikkelijke toekomstperspectief zal ook
de eeuwenoude Maasai cultuur met hun vee en rijke kennis van
de natuur en geneeskrachtige planten verdwijnen. Steeds meer
families zijn genoodzaakt een bestaan elders te vinden. Terwijl
het minimalistische gemeenschapsleven van de Maasai juist een
inspiratie kan zijn voor de rest van de wereld die vooral bezig is
onze planeet uit te putten.
Terug naar ‘Unity and Equality’
Binnen de Maasai cultuur vormen de begrippen eenheid en
gelijkheid een rode draad in de opvoeding. De kleur rood is heilig en
symboliseert het rode bloed dat ieder levend wezen op deze aarde
deelt. Dieren hebben dan ook dezelfde bestaansrechten als het
dier dat ‘de mens’ wordt genoemd.
Het Garden of Eden project streeft diezelfde waarden na.
Samen met de Maasai gemeenschap zijn initiatieven opgezet
om voldoende schone waterbronnen te creëren en daarmee de
migratiepaden voor het wild en vee te heropenen en te behouden.
Water is leven! Om toegang tot de waterputten te krijgen, moeten
alle landeigenaren hun hekken verwijderen tot een minimum aan
omheinde grond per gezin. Deze kleine hekken zijn nodig om de
mensen en hun vee ‘s nachts te beschermen tegen roofdieren
zoals hyena’s en leeuwen. Het grotere doel is om uiteindelijk een
natuurconservatie gebied te creëren waar Maasai, vee en wild
samen een duurzaam en harmonieus leven kunnen leiden. Een
leven zoals het eigenlijk bedoeld is. ˙
QuickFACTS
The Garden of Eden project is een gezamenlijk initiatief van
Wim Hof, beter bekend als The Iceman en Manon en Sankale,
oprichters van de Back to Nature Foundation.
Wil je graag meer weten over of bijdragen aan deze missie,
bezoek dan de website: www.backtonaturefoundation.com of
stuur ons een email: info@backtonaturefoundation.com
Dit project is mede tot stand gekomen door
www.wimhofmethod.com, kijk voor de droom van Wim deze
video: https://youtu.be/4B5UhcSF7Jo
www.loitahillsbasecamp.com en www.african-touch.com

“Binnen
de Maasai
cultuur vormen
de begrippen
eenheid en
gelijkheid een
rode draad in de
opvoeding”

Kenia
‘De Kilimanjaro slaapt, morgen kun je
haar zien. Of overmorgen.’

en het ultieme
Afrika-gevoel
Oog in oog met wilde dieren en ze in hun eigen omgeving zien bewegen,
is een verlangen. Daarnaast genieten van witte stranden en de azuurblauwe kleur van de
Indische Oceaan en de mystieke krijgers van de Maasai-stam ontmoeten,
het kan allemaal in één reis naar Kenia.
Tekst Marjolein Westerterp Foto’s Peter Boshuijzen

‘Jambo mama, welkom in Kenia’, gevolgd door een stralende
lach waarin de zon lijkt te schijnen. Een briesje ritselt door de
palmbomen die het spierwitte strand omzomen, loom draait de
ventilator zijn rondjes. Buiten hoor ik het eentonige ritme van de
minuscule golven van de Indische Oceaan, soms overstemd door
stemmen of het sloffende geluid van slippers over het pad door
de palmentuin van Hotel Flamingo Beach in Shanzu, een dorp ten
noorden van Mombasa. Verboden de apen te voeren, staat er in de
kamer en Sluit altijd je balkondeuren, anders komen de apen binnen.
Het geeft het verblijf in een strandparadijs gelijk een vleugje Afrika,
de eerste ontmoeting met wilde dieren!
Helaas is het nog niet zover, eerst is de stadsjungle van Mombasa
aan de beurt. Langs de weg staan talloze kraampjes en verscholen
markten. Masai lopen op hun sandalen gemaakt van autobanden
over straat. Vier enorme aluminium olifantenslagtanden vormen
de toegang tot de nieuwe stad die behalve een paar leuke markten
met vooral kruiden en tropische vruchten voor mij niet veel te
bieden heeft. In een buitenwijk ligt de houtbewerkers coöperatie,
Akamba Village, een succesverhaal in Mombasa. Ongeveer 5000
houtbewerkers werken hier in kleine stalletjes aan beelden,
borden… alles wat met hout te maken heeft. Hun producten
verkopen ze aan de coöperatie. Het verkeer slalomt aan twee
kanten van de weg om de enorme kuilen in het asfalt te omzeilen.
Overal op straat lopen grote groepen schoolkinderen, vaak hand
in hand. De lagere school is gratis, alleen het schooluniform moet
worden betaald.
Pas in de oude stad, vlakbij de haven, herken ik de grandeur
van het oude Afrika. Hier vinden we smalle straten en huizen
met rijkversierde balkons en luiken. De rijke Arabieren, Indiërs,
Afrikanen en Europeanen hadden er hun woning en verdienden
hun geld met handel in ivoor, goud, zilver en diamanten. De
rijkversierde houten deuren vertellen nu nog hun geschiedenis.
Na de ontmoeting met de stad wacht de bush. Eindelijk … Als een
bromvlieg snort het tweemotorige vliegtuigje naar beneden op
de grazige landingsbaan. Tussen de palmen komt hij tot stilstand,
spuwt de oude gasten uit en omarmt de nieuwe. We vliegen boven
de eindeloos rode vlakte die maar af en toe onderbroken wordt
door een kaarsrecht getrokken weg of een droge rivierbedding. In
de buurt van de Kilimanjaro vliegen we boven verse lavastromen
die zwarte strepen trekken in het landschap. En landen in het
midden van niets, op de achtergrond de contouren van de
Kilimanjaro met de eeuwige sneeuw op de brede top. Heel even
maar, dan verdwijnt ze voor de komende dagen achter de wolken.
De schuwe berg, noemt de gids haar of mountain tomorrow. ‘Jullie
zullen haar morgen zien. Of overmorgen. Er komt zeker een dag
dat ze wakker wordt en zich weer vertoont.’ Tijd lijkt rekbaar als
elastiek in Kenia.
Klein en breekbaar oogt ze, de chief van het Maasaidorp bij
Kimana Nature Reserve aan de voet van de Kilimanjaro. Kleurige
kettingen sieren haar hals, in de enorme gaten in haar oorlellen
bungelen uitbundige oorbellen. De vrouwen van het dorp zingen »

en springen en spreken vervolgens een gebed uit. We zijn welkom
om rond te kijken. In het midden een plaats waar tientallen geiten
rondlopen binnen een omheining van stekelige takken. Kindertjes
verstoppen zich achter de rokken van hun moeder. Eng, al die witte
hoofden met die camera’s ervoor. Pas als ze mee mogen kijken in
het venstertje van een digitale camera, breekt de vreugde los. Nu
willen ze allemaal wel op zo’n mooie foto. ‘Masai photo’, roepen ze
uitnodigend. De meeste mannen zijn met het vee op pad. Vroeger
waren de Masai nomaden die hun vee volgden. Nu kiest een aantal
families ervoor om hun kinderen naar school te sturen en te gaan
werken als gidsen of askari, bewakers, in lodges en kampen. Zo
ontstaan er dorpen met lemen huisjes, gemaakt van aarde, mest
en water. Mama chief toont ons haar huisje, waar zij fier naar
binnenwandelt om plaats te nemen in haar keuken. Wij kruipen
door het smalle gangetje naar de plek waar een vuurtje smeult. Op
een rekje staan een paar bekers, pannen en borden. Mama zit op
haar bed, op een “matras” van koeienhuid. De slaapkamer voor de
kinderen is ernaast. Papa, zo leren we, kan vele mama’s hebben,
dus soms is hij thuis, soms bij een andere vrouw in een andere
hut. Hoeveel vrouwen hangt af van zijn rijkdom, hoeveel koeien of
geiten kan papa schenken aan de vader van zijn aanstaande?
In de wildparken van Kenia leer ik het echte Afrikagevoel
kennen. Wakker worden in de ochtendschemering, waarin ook
de eerste schuchtere vogelgeluiden te horen zijn. Koffie drinken
terwijl de zon zich als een vuurrode bol losmaakt van de aarde
en met “mijn” groep de jeep in op zoek naar de wilde dieren. In
Kimana zijn dat grote kuddes zebra’s en wildebeesten. Maar ook
de sierlijke giraffen die ons gebiologeerd aanstaren. ‘Ze hebben
een trage computer in hun hoofd’, vertelt de gids. ‘Het duurt soms
wel anderhalve minuut vóór het signaal vluchten vanuit de hersens
hun poten heeft bereikt.’ We klokken en inderdaad, na bijna twee
minuten onbeweeglijk staren, vluchten moeder en kind van de
jeep vandaan. Masai Mara vormt met de Serengeti in Tanzania
één groot ecosysteem, waarbij de grens tussen de landen geen
enkele invloed heeft op de natuur en de dieren die de twee parken
bevolken. De beroemde jaarlijkse migratie van de wildebeesten en
zebra’s voltrekt zich in een grote cirkel door zowel de Masai Mara
als Serengeti. Tussen juli en september bevindt het grootste deel
van deze enorme kudde – meer dan een miljoen wildebeesten en
zebra’s, gevolgd door grote aantallen roofdieren! – zich in de Masai
Mara. De oversteek van de Mara rivier waar reusachtige krokodillen
geduldig in het water wachten op de heerlijke maaltijd die hen ten
deel zal vallen, is spectaculair om te zien. Het golvende blonde gras
op de steppen en savannen van dit park is bovendien favoriet bij de
leeuwen en cheeta’s.
In Amboseli kun je het geluk hebben dat je een foto kunt maken
van een groep olifanten met de Kilimanjaro op de achtergrond. De
beroemde rode olifanten zie je in Tsavo, waar de aarde roder dan
rood is.
Aan het eind van de dag, zakt de zon als een vurige bol achter de
horizon, en luister je in het donker naar de geheimzinnige »

stemmen van de jungle. Duizenden flonkerende sterren staan
aan de inktzwarte hemel. Dat is vaak het moment waarop het
Afrikagevoel zich ongemerkt in je bloed nestelt en zich ontwikkelt
tot een virus dat je dwingt steeds weer terug te komen.
Wie meer wil leren over de planten- en dierenwereld kan in
een vijfdaagse rangercursus z’n hart ophalen. Onze leraar is
de vriendelijke Wilfred Ngonze. Onvermoeibaar ontrafelt hij
de geheimen van de Keniaanse bush. En vooral van de wilde
bewoners. We leren de sporen herkennen van vrouwtjes- en
mannetjesolifanten, van giraffen, we bekijken een gevecht tussen
twee gazellen en leren dat het mannetje dat het onderspit delft
geen aanspraak meer kan maken op de vrouwtjes uit de groep.
We sluipen tot dicht in de buurt van drie olifanten die aan de
zoete gele accacia schudden om de lekkerste blaadjes bovenin te
bemachtigen. Ngonze raakt niet uitgepraat over de olifanten. Hoe
ze paren, (6000 kilo man op 4000 kilo vrouw), hoeveel ze eten (200
kilo voedsel per dag en 300 liter water), dat ze maar twee uur per
etmaal slapen, enorm lang een looptempo van 25 kilometer per
uur kunnen volhouden, hun doden eren en de hiërarchie aan de
waterplaatsen bewaken. Net zoveel kennis heeft hij over de andere
dieren die we tegenkomen. In de wildernis gaat alles om de kunst
van het overleven, dat geldt niet alleen voor dieren, maar ook voor
ons.
Hoe overleef je een ontmoeting met de koning van het
dierenrijk, de leeuw? ‘Een leeuw nadert z’n prooi tot op ongeveer
30 meter afstand, dan neemt hij twee enorme sprongen van
ongeveer 15 meter waarbij hij een snelheid ontwikkelt van 80 tot
100 kilometer per uur. Daarmee is hij het snelste dier ter wereld op
die korte afstand. Als-ie je overvalt heb je dus geen schijn van kans.
Je redding: niet in paniek raken, in de ogen blijven kijken, en heel
langzaam achterwaarts weglopen. De kritische afstand is 50 meter,
je overlevingskans 90%.’
Waarom is er de Big Five? ‘Vroeger waren de Big Five – leeuw,
olifant, buffel, luipaard en neushoorn – de vijf meest gewilde dieren
om op te jagen. Tegenwoordig de vijf meest gewilde om op de foto
te krijgen.’
Voor we teruggaan naar de bewoonde wereld, ontbijten we aan
de rand van een meer waar een grote groep nijlpaarden proestend
en giechelend hun aanwezigheid laat horen. Het voelt bijna
onwerkelijk om in deze omgeving je gebakken ei – sunny side up –
te eten.
‘Geduld, mama.’ De eerste tegenvaller van de reis is de eindeloze
rij reizigers die als trage stroop door de security op het vliegveld
wordt gelaten, op weg naar thuis in Europa. Ja, ik weet het: tijd in
Kenia is als elastiek… ˙

‘In Kenia is de tijd rekbaar als elastiek ’

68
QuickFACTS
Voor veel mensen is Kenia synoniem met Afrika en safari. De
beroemdste wildparken zijn Masai Mara met de golvende
steppes en savannen de ideale plek om leeuwen en cheeta’s te
zien. Samburu in het noorden, Amboseli, Chyulu en Tsavo in het
zuidoosten van Kenia. Mount Kilimanjaro ligt geografisch gezien
in buurland Tanzania, maar is zichtbaar vanaf de parken Amboseli
en Kimana.
Bevolking
Het meest bekend zijn de Maasai, de mystieke krijgers, nomaden
gehuld in rode en blauwe geblokte doeken, in de hand een lange
stok om het vee te drijven, hun nek, armen en enkels versierd
met sieraden gemaakt van kleine kleurige kralen in prachtige
patronen geregen.
Steden
De twee belangrijkste steden (én internationale luchthavens) zijn
Nairobi in het binnenland en Mombasa aan de kust. Wij kozen
Mombasa en Malindi aan de Indische Oceaan als uitvalsbasis voor
onze vakantie.
Klimaat en beste reistijd
Tussen begin maart en begin juni kent Kenia een vrij hevige
regentijd. De kleine regentijd is in oktober en november, in alle
andere maanden is Kenia prima te bereizen. Temperatuur ligt
gemiddeld tussen mei en oktober tussen 24 en 31 graden, van
november tot april tussen 28 en 32 graden. De temperatuur van
het zeewater is nooit lager dan 26 graden.
Visum
Bij binnenkomst in Kenia koopt u op de luchthaven een visum
voor € 74,95. Je paspoort moet nog zes maanden na terugkomst
in Nederland geldig zijn.
www.visumbuitenland.nl/kenia
Valuta
Munteenheid is de Kenia shilling. Creditcards worden algemeen
geaccepteerd. Pinnen kan alleen in de grote plaatsen. Zorg altijd
voor kleingeld, zeker als je de Maasai wilt fotograferen. Een
Maasai foto is bijna nooit gratis!
Vaccinaties
Aanbevolen wordt vaccinatie tegen dtp, hepatitis A en gele
koorts (vraag om een vaccinatieboekje). Gele koorts is verplicht
in de landen rond de evenaar. Denk ook aan bescherming tegen
malaria. Meer info www.thuisvaccinatie.nl/
Safarikleding
Katoenen kleding (lange mouwen en lange broek) in ‘discrete
kleuren’ zoals beige, olijfgroen, grijs. Géén wit, rood, oranje,
felblauw of geel. Zorg dat je altijd een petje of hoed bij je hebt en
stevige schoenen, tot over de enkels. Geen sandalen of slippers
als je in de bush loopt. Zorg ook voor een zaklantaarn. Een aantal
bestemmingen ligt vrij hoog, daar kan het flink afkoelen. Warme
kleding voor de ochtendsafari is altijd aan te raden. Zorg dat je
voor de safari een reistas hebt, harde koffers passen niet in de
kleine vliegtuigen.
Taal
De Kenianen spreken naast Engels Swahili. Het wordt zeer
gewaardeerd als je probeert een paar woorden te leren: Jambo
– hallo; Karibu – welkom; Hakuna matata – geen probleem;
Polepole – rustig aan; Ahsante sana – dankjewel; Sawasawa – het
is in orde; Simba – leeuw; Twiga – giraf; Tembo – olifant; Mamba
– krokodil.
In het spoor van de Lion King
De locaties die gebruikt zijn voor de film vind je bij Chyulu Hills
(Pride Rock), Borana (landschap rond Pride Rock), Challenge
Beach (waterhole in de Pride Lands), Mount Kenya, Aberdare’s
Waterfalls, Karuru Waterfall.
Lezen
Kuki Gallmann, Ik droomde van Afrika, een onvergetelijke
schildering van Oost-Afrika en een sterk en mateloos ontroerend
zelfportret van een vrouw die ondanks enorme tegenslagen het
door haar gekozen leven trouw blijft.
Dame Daphne Sheldrick, An African Love Story – Love, Life and
Elephants. In dit meeslepende boek verhaalt de legendarische
echtgenote van natuurbeschermer David Sheldrick over de komst
van haar familie naar het destijds nog ondoordringbare land,
een Britse kolonie. Hoe ze verliefd raakt op en trouwt met David
Sheldrick die dan tot taak heeft Tsavo geschikt te maken als
safaribestemming. Hoe Daphne verantwoordelijk wordt voor de
opvang van weesolifantjes, neushoorns en allerlei andere wilde
dieren en daarmee het begin van de Sheldrick Wildlife Trust.

Tanzania
Het eerste land in Afrika dat de grenzen weer openstelde
voor reizigers uit het buitenland. Gidsen en lodge eigenaren
wachten om hun gasten weer – op een veilige manier en met
passie – te laten genieten van de ongelooflijke natuur en de
wilde dieren.

A Taste of
Tanzania
A Taste of Tanzania is een twee kilo zware, stoeptegel-dikke, prachtige, smaakvolle en
fascinerende ode aan de kleuren, geuren, smaken, mensen, dieren en de natuur van
Tanzania. Een roadtrip door twee vrienden, samengebald in een koffietafel boek.
Er waren eens… twee volle neven – chefkok Axel en Dirk Janssens,
eigenaar van Onsea House in Arusha – en een talentvolle en
gepassioneerde fotograaf, Wim Demessemaekers. Hun talenten
kwamen samen in Tanzania. De pelgrimage door het land dat
hun hart heeft gestolen wordt verteld door Stephen Walckiers
en brengt je in woord en fantastisch beeld naar safarihoofdstad
Arusha, de Kilimanjaro, Manyara, de stilte van Lake Natron, de
Ngorongoro Highlands en de fameuze Ngorongoro Crater, naar
Olduvai, de eindeloze schoonheid van de Serengeti, Eyasi, Yaeda,
de olifanten in Tarangire, Iringa en de onaangeraakte schoonheid
van Ruaha. »
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Wim Demessemaekers

Fascinatie en hart voor Tanzania
A Taste of Tanzania is het verhaal van chef-kok Axel Janssens,
die al vijftien jaar in Tanzania woont. Als privé-kok op safari’s en
als gastchef in lodges en hotels ontdekte Axel alle bekende en
minderbekende plekken van het land en verwerkte de rijkdom van
de Afrikaanse ingrediënten en smaken in zijn unieke Afro-Europese
gastronomie. Voor A Taste of Tanzania bezocht hij opnieuw de
meest inspirerende mensen en locaties die hij in Tanzania had
ontdekt. En nu met zijn beste vriend, Wim Demessemaekers.
Samen gingen ze op een ontdekkingsreis naar de schoonheid van
het landschap en de smaken van Tanzania.
‘Toen ik in 2004 voor het eerst voet zette op Tanzaniaanse grond
wist ik meteen dat de lokale spreuk “Eens het Afrikaanse stof aan je
longen plakt, krijg je het er niet meer af”, voor mij helemaal klopte.’
In de stad Arusha, waar toen het Rwandatribunaal was gevestigd,
werkten duizenden expats. ‘Er was een grote behoefte aan een
plek waar je goed kon eten’, zegt Axel. Samen met zijn volle
neef Dirk Janssens sprong hij in het gat en opende er in 2006
hotel-restaurant Onsea House. Daarnaast serveert Axel in het
prestigieuze Machweo restaurant een eigenwijze keuken in de
Franse stijl, maar met een duidelijke Afrikaanse signatuur. Zijn
personeel vindt hij vaak op straat. ‘De afgelopen jaren heb ik al een
tachtigtal kansarme jongeren opgeleid tot kok. Sommigen worden
vaste medewerkers. Intussen is Onsea House al voor de vijftiende
keer op rij door de toeristische sector uitgeroepen tot beste
restaurant van het land.’
Maar het liefst kruipt Axel in de huid van “flying chef” om voor
toeristen te koken op afgelegen plekjes in de natuurparken of
tijdens een trektocht naar de top van de Kilimanjaro. ‘Als ik vraag
waar de keuken is en men wijst mij een stapel hout aan, ben ik
in mijn element.’ Door corona blijven de reizigers helaas al een
jaar weg. ‘Terwijl het nu eigenlijk hét moment is om populaire
natuurparken als Serengeti te bezoeken zonder dat je met dertig
safari-jeeps rond één leeuw staat. De maatregelen rond corona
worden hier prima opgevolgd en de nieuwe president, de eerste
vrouwelijke in het land, laat een moderne wind waaien.’
Pure poëzie
De foto’s van Wim Demessemaekers die tevens de uitgever is, zijn
adembenemend en poëtisch. ‘Vaak streeft wildlife fotografie naar
perfectie waardoor de foto’s bijna onecht overkomen. Wij pakten
het totaal anders aan. Hierdoor zijn de foto’s ruwer, maar tegelijk
veel indringender. De kracht van het boek is dat de lezer een zeer
authentiek beeld krijgt van het land zoals het werkelijk is, voorbij
de toeristische stereotypen. We kijken binnen in het dagelijks leven
van de Tanzanianen en de foto’s zijn sterke, nauwelijks bewerkte
momentopnames. We willen met het boek alle zintuigen van de
lezer raken en tegelijk een praktische reis- en culinaire gids voor
Tanzania zijn.’
A Taste of Tanzania is een ode aan de vriendschap van chef-kok Axel
Janssens en fotograaf Wim Demessemaekers, maar vooral ook
aan het prachtige landschap van Tanzania, aan roads less travelled,
aan de nieuwe trend van slow travel waarbij je je zintuigen de
gelegenheid geeft om te voelen, ruiken, horen en proeven. Dit
prachtige en luxe uitgevoerde koffietafelboek nodigt je uit om ook
thuis dit bijzondere land te ervaren, door de prachtige foto’s, de
intense, humoristische reisbeschrijvingen en last but not least… de
fantastische recepten van chef-kok Axel Janssens. ˙
Axel Janssens, Stephen Walckiers, Wim
Demessemaekers – A Taste of Tanzania |
Engels | Linnen hardcover |
ISBN 9789463883948 | 2019 |
355 pagina’s | € 99,-
Het boek en de bijhorende gelimiteerde
oplage van de mooiste foto’s zijn
verkrijgbaar in diverse formaten via
www.untold-publishing.com,
www.atasteoftanzania.com en op
www.onseahouse.com

Karibu sana
je bent meer dan welkom
Tanzania is het eerste Afrikaanse land dat de grenzen weer openstelt.
Of de keuze voor de economie een verstandige keuze is, zal alleen de
toekomst leren. Zeker is dat lodges, guesthouses en gidsen niet
kunnen wachten om je weer te verwelkomen in het in hun ogen
mooiste en meest authentieke safariland ter wereld. We nemen in
vogelvlucht een kijkje in de nationale parken, van A tot Z.
Tekst Marjolein Westerterp

Arusha NP
Op slechts een halfuurtje rijden van Arusha ligt dit kleine juweeltje,
dat te vaak wordt overgeslagen. Het park, met beboste bergen,
groene valleien, meertjes en open savannes, straalt stille vrede
uit. Als de wolken het willen heb je uitzicht op Mount Meru (4566
meter hoog) en de Kilimanjaro. Het is de beste plek om de colobus
apen te zien.
Burighi-Chato NP
Het vierde grootste National Park in Tanzania. Het strekt zich uit
van Lake Victoria in het oosten naar de grens met Rwanda in het
westen. Het park is vooral geliefd om de meren en de beste plek
om de zeldzame sitatunga antiloop en de schoenbekooievaar te
spotten. Naast de Big Five vind je hier ook de zeldzame roan- en
sabelantilopen. De twee regenperiodes zijn in november/december
en maart/april.
Gombe NP
Dit park aan Lake Tanganyika is vooral bekend om de chimpansees
die hier door de fameuze dr. Jane Goodall vanaf 1960 werden
bestudeerd.
Katavi NP
Dit afgelegen park – vernoemd naar de legendarische jager
Katabi, wiens geest nog altijd in een tamarindeboom bij het meer
huist – is een must voor liefhebbers. Alleen toegankelijk in de
droge maanden van juli tot oktober. Men zegt dat Katavi een van
die plekken is die niet zijn veranderd sinds de eerste Europese
ontdekkingsreizigers voet aan land zetten. Wat zie je: enorme
kuddes olifanten en buffels, nijlpaarden en krokodillen, leeuwen en
hyena’s.
Kigosi NP
Pas in 2019 uitgeroepen tot National Park en Ramsar site en
onderdeel van het grootste wetlandssysteem in Oost-Afrika.
Zeven rivieren die uiteindelijk uitmonden in Lake Tanganyika
stromen door dit gebied. Hier heb je de grootste kans om de
schoenbekooievaar te zien. Naast talloze andere dieren die
zich ophouden tussen de papyruseilanden en de met palmen
omzoomde oevers.
Kilimanjaro NP
Wat kunnen we nog zeggen over de hoogste berg van Afrika
(5895meter) die op de besneeuwde top (Uhuru Point) de mooiste
zonsopkomst biedt. Maar zoals een wijs gezegde luidt: halverwege
de berg is het uitzicht ook al mooi. »

Kitulo NP
Het groene Kitulo plateau (2600 m) wordt door de lokale bewoners
de tuin van God genoemd. Omdat er hier tussen december en april,
net als bijvoorbeeld in Zuid-Afrika, een ongekend bloementapijt
te bewonderen is. Hier gaat het om het eren van het kleine –
bloemen, vogels, insecten – die een verblijf tot een grootse
ervaring maken.
Lake Manyara NP
Dit bijzondere park ligt aan de westelijke rand van de Rift Valley
en op de weg naar de Ngororongoro Crater en Tarangire NP. In
dit niet eens zo grote park vind je maar liefst vijf verschillende
habitats, ofwel je ziet alle safarilandschappen in één game drive …
Van tropische jungle tot droge acacia’s. In het zuiden van het park
zijn heetwaterbronnen en in de drogere gedeelten reusachtige
baobabs. Naast de Big Five vind je hier de grootste groepen
bavianen. Douglas Hamiltons boek Among the Elephants is hier
geschreven. Het park is ook beroemd vanwege de miljoenen
flamingo’s.
Mahale Mountains NP
Sommigen zeggen dat dit een van de meest sensationele
reisbestemmingen ter wereld is. Dat moet ieder voor zich bepalen.
Maar wat maakt Mahale zo bijzonder? De ligging aan Lake
Tanganyika met de tropische vissen, de beboste berghellingen
en de aanwezigheid van ongeveer duizend chimpansees. De
zogenoemde M-groep is te bezoeken. In Ujiji staat het Dr.
Livingstone Monument. Je weet het nog? 27 oktober 1871, aan
de oevers van Lake Tanganyika toen ontdekkingsreiziger Stanley
eindelijk David Livingstone ontmoette en hem aansprak met de
woorden: Dr. Livingstone I presume?
Mikumi NP
Vooral de Mkata vlaktes in het noorden van dit park vormen de
grootste attractie gezien de grote groepen wilde dieren.
Mkomazi NP
Dit park grenst aan het Tsavo National Park. Dit park is vooral
bekend om de wilde honden, de grote baobabs en zwarte
neushoorns. Ook de girafantilope, de gerenuk kun je hier zien. Tony
Fitzjohn is de onvermoeibare motor achter de herintroductie van
met uitsterven bedreigde dieren in het park.
Nyerere NP
Dit park was voorheen onderdeel van het Selous Game Reserve.
Wild, afgelegen, een bestemming voor de liefhebber van een echte
safari. Met een overvloed aan wildlife. Off-track game drives zijn
hier toegestaan, om zoveel mogelijk ‘wat je op televisie ziet’ te »

enadrukken. De Rufiji-rivier die door het noordelijke deel van het
park stroomt is in de droge tijd als een magneet voor dieren die er
hun dorst komen lessen. Niet al te ver van Dar es Salaam.
Ruaha NP
Dit park is het tweede grootste van Tanzania met de Great
Ruaha-rivier die langs de zuidoostgrens stroomt. De enige (bijna)
constante bron van water. Men zegt: dit is het Afrika zoals het was
en zoals het altijd zou moeten zijn. Met niet alleen de Big Five,
maar ook roan- en sabelantilopen en cheeta’s en wilde honden. Kijk
naar de sterren en adem de frisse lucht in, verwonder je over de
donderbuien en windstoten die het land ook kunnen teisteren.
Rubondo Island NP
Een tropisch en onbewoond eiland aan de westkant van Lake
Victoria. Maagdelijker kun je het niet treffen, toch? Je vindt hier
tussen de papyrus de sitatunga, maar natuurlijk ook nijlpaarden
en krokodillen. En vogels, veel vogels. In de bossen leven apen,
genets, civetkatten, boszwijnen en… chimpansees die je kunt
bezoeken. Ook kun je er een hengeltje uitgooien.
Saadani NP
Dit is het enige park in Oost-Afrika waar je het ene moment een
game drive kunt maken en het volgende met je voeten in het
warme water van de Indische Oceaan loopt. Breng ook een bezoek
aan het Sadaani vissersdorp en Caravan serai, een museum in
Bagamoya, ooit het startpunt van slaventransporten naar de
binnenlanden.
Sanaane Island NP
Vlakbij de stad Mwanza ligt in het Lake Victoria dit bijzondere
nationale park. Het is het enige nationale park dat niet groter is
dan een gemiddelde stad. Het redelijk ongevaarlijke wild dat je er
ontmoet is gewend aan mensen en laat zich goed fotograferen.
In een afgescheiden rotsachtig gebied leven twee leeuwen die als
weesjes naar het eiland zijn gebracht.
Serengeti NP
Dit majestueuze park wordt ook wel de moeder der parken
genoemd. De naam betekent eindeloze vlaktes in het Swahili.
Het park figureert in talloze documentaires en films over Afrika.
Hier bekruipt, nee bespringt en overweldigt het Afrikagevoel je.
Hemingway zei ooit: Ik ben in Afrika nog nooit opgestaan met een
rotgevoel. Ik was altijd gelukkig. In de Serengeti kun je misschien
getuige zijn van de grote migratie waarbij meer dan een miljoen
wildebeesten en zebra’s zich verplaatsen op zoek naar vers gras
waarbij ze onverschrokken rivieren vol wachtende krokodillen
oversteken. Natuurlijk op de voet gevolgd door de grote katten. »

In de Serengeti voel je je als mens zo nietig als maar kan zijn. Kijk
eens naar deze film: https://youtu.be/sKafQbM0J_8 voor het
gevoel.
Tarangire NP
Dit park wordt ook wel de Masaai-steppe of zuidelijk Masaailand
genoemd. Je vindt er verlaten zandwegen, baobabs, rivieren met
drinkende olifanten… De hoeveelheid en verschillende aanwezige
dieren op een dergelijk oppervlak wordt alleen geëvenaard door de
Ngorongoro Crater. Het is er dus kortom fantastisch.
Udzungwa Mountains NP
Hier vind je het oudste regenwoud in Afrika en een van de oudste
ter wereld zelfs. Dit brengt meteen een zeer bijzonder planten- en
dierenrijk met zich mee. Watervallen die van de rotsen klateren. En
er leeft – alleen hier – de zeldzame Sanje Mangabey aap die in 1979
werd ontdekt en de Iringa Rode Colobus aap.
Ugalla River NP
De gelijknamige rivier meandert rustig door een vergeten wereld
vol wildleven, naast de Big Five de grootste aantallen roan- en
sabelantilopen van Tanzania. Maar ook de schoenbekooievaar, de
sitatunga antiloop. En de grootste krokodillen die ooit in Afrika
aangetroffen zijn, die vind je hier. ˙
QuickFACTS
Boek in deze nog onzekere
coronatijden via een
touroperator.
Zij zijn het beste op
de hoogte van de
mogelijkheden.
Kijk voor meer
informatie op
www.tanzaniaparks.go.tv
Om te onderstrepen wat er
voor prachtige momenten,
landschappen en vooral
mensen op je wachten;
kijk naar deze (en eerdere)
aflevering van Serengeti
Live. Je wordt niet
teleurgesteld en krijgt daarnaast een kijkje in het belang van
het terugkeren van toeristen naar Tanzania.
https://youtu.be/XLFEfpaEHTo

Rwanda
Het land van de duizend meren, duizend heuvels en gorilla’s in de mist.
In het Virunga Volcanoes National Park leven zij,
dankzij Dian Fossey in relatieve vrede.

NIEMAND HIELD MEER
VAN GORILLA’S
Naar het graf van Dian Fossey
Dian Fossey leefde vanaf 1967 tussen de uitgedoofde vulkanen in Rwanda en de met
uitsterven bedreigde berggorilla’s. De enthousiaste onderzoekster veranderde in een
fanatiek beschermster van de mensapen. Op 25 december 1985 werd ze vermoord.
Mark Lieffers maakt een tracking naar de resten van haar kamp Karisoke en haar graf,
naast haar dierbare gorilla’s
Tekst en foto’s: Mark Lieffers

Ranger François bij Dian Fossey Cabin site
Houten skelet kookruimte van Karisoke
Bloemetjes voor Dian Fossey
Op weg naar Volcanoes National Park
‘Jullie hebben geluk’, zegt Bernice, de ranger die de groepen
indeelt bij het hoofdkwartier van Volcanoes National Park. ‘François
begeleidt jullie tocht, hij is al dertig jaar ranger én hij heeft als
porter voor Dian Fossey gewerkt.’
Tevreden gorilla’s
We lopen over paden afgebakend met vulkaanstenen, door
akkertjes vol met margietachtige bloemen, uien en aardappelen,
naar de grens van het natuurreservaat, waar Karisoke Research
Center ligt. François werkte hier al in 1980, toen hij 23 was. Ik vraag
hem of het bos sindsdien veranderd is. ‘Doordat de koeien weg zijn,
is het nu veel groener. Dian jaagde ze het bos uit want ze graasden
de eetbare vegetatie weg uit het leefgebied van de gorilla’s en hun
eigenaren kapten illegaal hout.’
Terwijl we glibberen over modderpaadjes en door modderpoeltjes
vol hoefafdrukken van Kaapse buffels, vertelt hij trots over
gorillagewoonten. Hij laat zien hoe ze stekelige bladeren plukken
en oprollen tot een bolletje om ze te eten zonder geprikt te
worden, hapt dan zelf het pakketje weg en doet vervolgens een
perfecte imitatie van het geluid van een tevreden grommende
gorilla. Mijn reisgenoten, twee Australische zestigers en onze
Rwandese porters, Joyce en Gentil, lachen enthousiast.
Het pad gaat geleidelijk omhoog. Het is niet heel steil, in
tegenstelling tot gisteren, toen ik een gorillatracking maakte naar
een fantastische familiegroep van meer dan twintig dieren, hoog
op een vulkaanhelling. Onverstoord door onze aanwezigheid, aten
en speelden de prachtige gorilla’s ontspannen tussen de dichte
struiken en open plekken.
Door modder en bos
Zonder Dian Fossey waren berggorilla’s nu zeker uitgestorven
geweest. Zwaar bedreigd door het stropen voor dierlijke
souvenirs en vlees en door leefgebied-verlies voor de landbouw
in dichtbevolkt Rwanda, waren er eind jaren zeventig nog maar
250 dieren over. Dankzij de aandacht die Fossey onder andere via
National Geographic genereerde voor de gorilla’s en doordat zij

In Volcanoes National Park
Digit was Dian’s favoriete gorilla
begon met beschermingsmaatregelen, leven er nu ongeveer 1.000
dieren in het grensgebied van Rwanda, Congo en Oeganda.
De lange houten wandelstok, gegraveerd met gorillafiguren,
die ik gisteren voor die tracking kocht van de porter die het
kunstwerkje maakte, is ook nu erg handig als we door beekjes en
doorweekte ondiepe poeltjes lopen. Joyce helpt de Australiërs
bij drassige plekken om van kei naar droge kei te springen om de
zuigende modder te ontwijken. Maar regelmatig wint de natuur
en zakken we tot onze enkels in de blubber. Gelukkig is het niet
koud tussen de lobelia- en hageniaplanten en de enorme bomen
met mosbaarden. Gentil plukt kleine gele bloemetjes. ‘Voor jullie,
voor bij het graf’, zegt hij. Na zo’n twee uur lopen en zeshonderd
meter klimmen, komen we bij een groot open terrein met enorme
vulkanen op de achtergrond.
Digit en de heks
‘Welkom in Karisoke’, zegt François. Hier, op 3.000 meter vochtige
hoogte, leefde Dian Fossey jarenlang met haar hond Cindy en
haar medewerkers. Dagelijks ging ze op pad om gorillagedrag
wetenschappelijk te documenteren voor haar onderzoek, iets
wat nog nooit gedaan was. Geleidelijk wenden de apen aan haar
aanwezigheid en kon ze steeds dichter bij hen komen. Ze leerde
individuele dieren onderscheiden en gaf ze namen zoals Uncle Bert,
Macho en Bach. In 1969 raakte het jonge gorillamannetje Peanuts
Dian’s hand aan: de eerste keer dat een wilde berggorilla fysiek
contact maakte met een mens.
Digit, door Fossey zo genoemd omdat hij een vingerkootje miste,
werd Dian’s favoriete gorilla. Haar boek Gorillas in the Mist geeft
een prachtig persoonlijk geschreven beeld van haar omgang met
de gorilla’s en haar wetenschappelijke onderzoek. De liefde voor
Digit en zijn soortgenoten straalt ervan af. ‘She loved gorillas more
than people’, vertelt François. ‘Vooral in 1980 en 1981, toen ik hier
begon, werkte ik veel voor Dian. Ze was gefocust, niet gek.’ Dat
laatste werd door haar tegenstanders gezegd, nadat op 1 januari
1978 het lichaam van Digit was gevonden. Hij was door stropers
vermoord terwijl hij zijn gorillafamilie verdedigde. Zijn hoofd en »

handen waren afgehakt om verkocht te worden als souvenirs – wat
toen gebruikelijk was. Digit’s dood was een keerpunt voor Dian: van
onderzoek ging haar focus naar rigoureuze gorillabescherming. Ze
organiseerde antistroperspatrouilles, waarbij soms agressief tegen
mogelijke stropers werd opgetreden en droeg angstaanjagende
maskers om het bijgeloof te voeden dat zij een heks was, om
zo gevaarlijke mensen en grazende koeien weg te houden uit
gorillagebied.
Nyiramachabelli
Schuin in de grond hangende groene bordjes geven aan waar
Karisoke’s gebouwen stonden. Het kamp is in 1994 compleet
vernietigd door de moorddadige Interahamwe-milities, die via
het natuurreservaat naar Zaïre vluchtten nadat zij de Rwandese
genocide hadden aangevoerd.
We lopen tussen stenen funderingen, een verweerde kachelpijp en
een verroeste kapotte stoof. Naast het voormalige volleybalveld
staat het overwoekerde houten skelet van de kookruimte. De
bamboe die Dian plantte als voedsel voor de apen die ze verzorgde,
staat er nog steeds. Die is niet kapot te krijgen!
Bij de lege plek met het bordje Dian Fossey’s Cabin staan we
stil. Hier is ze met Kerstmis 1985 dood aangetroffen. De daders,
vermoedelijk stropers of de houtskoolmaffia uit de regio die grof
geld verdiende door het bos te kappen voor kostbaar brandhout,
zijn nooit gevonden.
Achter Dian’s cabin zien we een lage, groenovergroeide
afbakening. Hier liggen de gorilla’s begraven waar zij mee gewerkt
heeft en waar ze zo van hield.
Op eenvoudige verweerde bordjes, sommigen van de paaltjes
gevallen, staan hun namen. Ik herken de liefdevolle moeder
Effie, machtige silverback Titus, baby Kweli en andere gorilla’s uit
Dian’s boek. En Digit natuurlijk. Dian Fossey ligt direct naast haar
favoriete gorilla. Een indrukwekkend mooi en simpel graf, met haar
Rwandese bijnaam Nyiramachabelli, “de vrouw die alleen op de
berg woont” en de ontroerende tekst for you are home where you
belong. Het is zo stil dat ik het klappen van de vleugels van twee »

Hier stond ooit Dian’s huisje
Dian Fossey’s bureau bij Gorilla Fund
De begraafplaats van Dian en haar gorilla’s

QuickFACTS
In gedachten bij Dian en Digit
Berggorilla’s leven alleen in het Virungagebergte, verdeeld
over Rwanda, Oeganda en Congo en in Bwindi Impenetrable
National Park in Oeganda. Deze ondersoort van de gorilla is
pas in 1902 ontdekt. Ze hebben een dikkere en langere vacht
dan de laaglandgorilla’s, die wij kennen uit dierentuinen.
Hierdoor kunnen ze in de koude en vochtige bergen leven,
op hoogtes van 2.200 tot 4.000 meter.
Ze leven in familiegroepen, geleid door een dominant
mannetje, de silverback. Mannetjes groeien gemiddeld
tot 170 centimeter en wegen tot 190 kilo, vrouwtjes 130
centimeter en 100 kilo. 98 Procent van het berggorilla-DNA
is gelijk aan ons DNA. Het neuspatroon van elke berggorilla
is uniek en wordt gebruikt voor individuele identificatie. In
tegensteling tot sommige verhalen zijn berggorilla’s niet
agressief. Het zijn juist “gentle giants”.
Lobelia, hagenia en mosbegroeide bomen
kraaien hoog in de lucht hoor. Samen met de dragers plukken we
respectvol takjes en blaadjes weg bij de gorillagraven. Ik verdeel
Gentil’s bloemen tussen Dian, Digit en de andere gorillagraven.
François leunt tegen een boom en kijkt toe. Een vriendelijke knik
met zijn hoofd, en een glimlach. Dit was en is ook zijn terrein en
ook een groot deel van zijn leven. Ik moet een paar keer slikken.
Het doet me veel, nu hier te staan bij de vrouw die er eigenhandig
voor heeft gezorgd dat berggorilla’s niet uitgestorven zijn. En bij
haar dieren, die zij als familie koesterde en die ons zoveel geleerd
hebben over hun soort. ‘Thank you, Dian’, zeg ik zachtjes tussen
de resten van haar kamp, de graven en de dichtbegroeide groene
berghellingen. ˙
Na de gewelddadige
dood van haar favoriete
gorilla Digit richtte
Dian Fossey The Digit
Fund op, bedoeld om
geld in te zamelen en
steun te krijgen voor
berggorillabescherming.
Na haar dood werd
de naam veranderd
in Dian Fossey Gorilla
Fund International.
Formeel gevestigd in de
Verenigde Staten, wordt
vanuit Rwanda hard
gewerkt aan onderzoek
en bescherming
van berggorilla’s en
hun ecosysteem.
Verbetering van de
leefomstandigheden
van de lokale
gemeenschappen en samenwerking met de plaatselijke
bevolking zijn daar een belangrijk onderdeel van. Het
kantoor in Musanze (Rwanda), dichtbij Volcanoes National
Park, heeft een informatiecentrum over de gorilla’s. Ook
staat daar het bureau van Dian Fossey, precies zoals zij
daaraan werkte in haar cabin in Karisoke Research Centre.
Meer informatie op www.gorillafund.org.
Haar boek Gorilla’s in de mist beschrijft haar jaren tussen de
gorilla’s.
Zelf een tracking doen naar het graf van
Dian Fossey of de berggorilla’s?
Trackings worden georganiseerd vanuit het hoofdkwartier
van Volcanoes National Park. Vooraf reserveren is een must,
want er zijn beperkingen in groepsgrootte. Een gorillapermit
kost USD 1.500; een permit voor de tracking naar Karisoke
Research Centre kost USD 75.

Senegal
Vladimir Zhoga / Shutterstock.com
Palmbomen, gouden stranden,
kleurrijke vissersbootjes en muziek. Veel muziek.
Dat is Senegal, een land in West-Afrika.

Djembespelers Abene
Ritmes van de
Een muzikale reis

voorouders
door Senegal
Het moest een muzikale reis worden. Waarin ze de muziek beter zouden leren begrijpen.
En dat, bleek al gauw, was een kwestie van goed luisteren. Want achter de muziek schuilt
een kleurrijke wereld van verhalen. Chris en zijn goede vriend Nick spelen ruim tien jaar
samen in bandjes. Samen ontmoeten zij Senegal.
Tekst en foto’s: Chris Frieswijk

Muziekvrienden in een strandtent in Dakar
We horen een jonge Youssou N’Dour vol overgave zingen door
de autospeakers, samen met de band Étoile de Dakar. Lokale
ondoorgrondelijke ritmes, een loeistrakke gitaar en een speelse
saxofoon bepalen het op en neer deinen van de auto. Meer nog dan
de hobbelige zandweg waar we op rijden. Het is heet, de ramen
staan open.
Sinds een aantal jaar staan geweldige artiesten uit Senegal zoals
Baaba Maal, Orchestre Baobab en Dieuf Dieul de Thiès bovenaan
onze persoonlijke hitlijsten.
Ik sluit mijn ogen en voel de zon op mijn gezicht. Ik zie voor me hoe
onze gitaren op het dak gebonden zijn. Verderop aan de horizon
komt Abene dichterbij. Een klein vissersplaatsje aan de Atlantische
Oceaan, waar honderden kleurrijke en uniek beschilderde
vissersbootjes dobberen op de golven.
Abene
We verblijven in een simpele kamer vlakbij het strand. Er staan
twee stoelen onder een mangoboom waar we uren achtereen
zitten te spelen, begeleid door het geluid van de branding. De
stoffige drukte van hoofdstad Dakar glijdt langzaam van ons af en
maakt plaats voor stilte.
‘Hoe gaan we die muzikanten eigenlijk vinden?’, vraagt Nick.
‘Tja’, antwoord ik twijfelend, ‘op goed geluk?’
Geen halfuur later klinkt uit de verte ineens een opzwepend
getrommel. Waar zou het vandaan komen? Bij iemand thuis?
Ergens in het bos? We besluiten het donker te trotseren. Na
ongeveer twintig minuten lopen belanden we in café BM, waar
op de binnenplaats wel honderd mensen rondom een stuk of
acht djembéspelers mee deinen. Hoe strak de ritmes zijn, zo
oorverdovend zijn ze ook. Vijf dansers staan in een open cirkel
tussen de muzikanten en het publiek wild op het ritme te bewegen.
Ze gaan uren onvermoeibaar door.
Naast de rij trommelaars staat een jongen van begin twintig, hij
bespeelt de kora. Een snaarinstrument gemaakt van een kalebas,
geitenleer en wat visdraad. Ik ken het van grootheden als Toumani
Diabaté en Sona Jobarteh. Het instrument is zo mooi omdat
het geluid zo subtiel en gracieus is. Precies daarom is er in de
nachtelijke geluidsorgie van de djembe niets van te horen. Siaka
kan er zelf wel om lachen: ‘Vanavond speel ik vooral mee voor de
lol, ik ben hier eigenlijk om les te geven’, vertelt hij ons. Hij komt
uit Conakry en woont sinds een paar jaar hier in de buurt om te
spelen voor toeristen. Het is pikdonker, enkele peertjes die voor
wat verlichting zorgen hangen rondom de open plaats. Daarbuiten
is er vooral zanderige leegte. Iets verderop begint het moerassige
Guinee Bissau.
De vloek van Siaka
De volgende dag heeft Siaka tijd om mij les op de kora te geven.
Hij leert me heel geduldig een fragment uit Jarabi, een traditioneel
liefdesliedje. De 21 snaren glijden langs mijn vingers en ik heb het
patroontje aardig te pakken, maar zodra hij variaties begint »

Nick probeert een bolon uit
Straatbeeld St. Louis

Gitaarverkoper in Dakar
Abene
Het onderkomen van Bouba
Street art Saint-Louis

Saint-Louis

Vissersboten Saint-Louis
uit te leggen verlies ik het overzicht. ‘Veel oefenen, dat moest
ik ook.’ Siaka heeft het spelen van zijn vader en opa geleerd.
‘Zij waren griot’, legt hij uit, ‘verhalenvertellers die de schakel
zijn tussen generaties.’ Hij vertelt dat hij noodgedwongen is
vertrokken uit Conakry. Hij werd heel ziek en had steeds heftige
nachtmerries over grote slangen. Als jonge West-Afrikaan ga je
dan naar een maraboet. Dat is een wijsgeer die op basis van de
islam kwalen kan duiden en spirituele verlichting kan geven. Hierin
zitten vaak pre-islamitische elementen, zoals rituelen en het
gebruik van amuletten. De maraboet raadde Siaka aan uit Guinee
te vertrekken. Hij kreeg een stukje papier met een koranvers
opgevouwen in een lederen envelop om zijn arm gebonden.
Een amulet dat hij voor altijd moest dragen. ‘Een jaloerse neef
die minder goed muziek kon maken had een vloek over mij
uitgesproken.’
Saint-Louis en de maraboet
‘The first one is hard as life’, leert de ober ons, als hij een kopje thee
inschenkt. We zijn in Saint-Louis en zitten op het buitenterras van
een café. De zon gaat onder en waar de meeste mensen hun dag
tot een einde brengen, maken de vissers zich klaar om de zee op
te gaan. Het is een kleurrijke, artistieke stad, met veel street art en
jaarlijkse festivals. De Senegalese zanger Soulaymane Faye maakt
zich klaar om te gaan spelen op een klein podium recht tegenover
ons.
We zijn nog een beetje beduusd van onze fietstocht diezelfde
middag. We fietsten een heel eind over het strand tot vlak onder
de Mauritaanse grens. Op de terugweg liepen we langs een
huisje tussen de vissersboten. Het bleek dat de lokale maraboet
er woonde. Na het verhaal van Siaka waren we nieuwsgierig
geworden en keken om het hoekje. Dolenthousiast kwam
de maraboet ons tegemoet. Hij bood ons aan een ritueel te
ondergaan. Iets dat te maken had met veel alcohol en kippenbloed.
Waarschijnlijk spraken onze gezichten boekdelen en ging hij
in plaats daarvan een lied voor ons spelen op zijn kleine bolon.
Daarmee, zo beloofde hij ons, had hij onze reis gezegend.
Soulaymane Faye begint aan zijn eerste nummer als de ober ons
tweede kopje thee inschenkt: ‘The second one is strong as a lion.’
Bouba’s strijd
Onder de rook van Dakar ligt het charmante Toubab Dialao. Daar
verblijven we in Sobo Bade, een uniek hotel gebouwd door Gérard
Chenet. Een bejaarde Haïtiaan die decennia terug in Senegal
neerstreek. Prachtig met de hand gelegd mozaïek versiert de
sprookjesachtige torentjes waarbinnen de kamers zich bevinden.
Deze plek zal ons inspireren, maar ook ver buiten onze
comfortzone trekken. En dat heeft alles te maken met muzikant
Bouba. Net als Siaka een griot, maar dit keer krijgen we de
rafelrandjes te zien. We ontmoeten Bouba met zijn band op het
strand, waar we samen muziek maken. Later nodigt hij ons uit bij
hem thuis. Het is het geraamte van een nooit afgebouwde villa
aan het strand. We spelen samen op gitaar en bolon. Bouba schrijft

zijn liedjes op basis van verhalen van zijn familie. ‘Het lastige is dat
er in Senegal weinig plek en waardering meer is voor tradities. De
mensen zijn op het Westen georiënteerd en luisteren meer naar
hiphop’, vertelt Bouba als hij samen met zijn maat Gilbert een
vuurtje aansteekt om op te koken. ‘We verdienen een klein beetje
geld door voor toeristen zoals jullie te spelen.’
Nick en ik zitten daar ineens met een dubbel gevoel. Het lastige is
dat Bouba en Gilbert in een vicieuze cirkel zitten. Het is voor hen
moeilijk om zomaar te besluiten automonteur te worden. Het gaat
over het respecteren van de voorouders en het in stand houden van
tradities. Bouba heeft van zijn vader de instrumenten leren bouwen
met materialen uit het bos. Hij moest dagen aaneen spelen om
de allerbeste te worden. Helaas is er nu bijna niemand meer om
te luisteren. Dat drijft hem tot wanhoop en doet hem te vaak
grijpen naar de fles. Het gevolg is dat de toeristen waar hij juist zo
graag contact mee wil, hem zien als een charlatan in plaats van de
zachtaardige kunstenaar die hij is. We kopen een aantal cd’s met
de muziek van Bouba en geven de jongens een zak rijst van 40 kilo
zodat ze weer even vooruit kunnen. Veel meer dan het uiten van
onze waardering en het leren begrijpen van Bouba’s strijd kunnen
we niet doen.
Op het strand zitten Nick en ik in de avondzon alle melodietjes en
ritmes nog eens door te nemen die we hebben geleerd. Ik denk aan
Siaka, met zijn talisman en zijn kora en aan hoe we improviseren
op de ritmes van de voorouders van Bouba. Het leven kan pittig
De maraboet speelt om onze reis te zegenen
zijn, maar de muziek biedt hoop en kracht. Zoveel hebben we wel
gezien. Ik hoor de maraboet zingen voor onze behouden reis. In
mijn gedachten draag ik die zegeningen over aan al onze nieuwe
vrienden. Dankbaar slaan wij ons slotakkoord. ˙
QuickFACTS
Republiek Senegal ligt in West-Afrika en grenst aan Mali,
Guinee, Guinee-Bissau, Gambia en Mauritanië. De rivier de
Sénégal vormt de grens tussen Senegal en Mauritanië. De
officiële voertaal is Frans, de hoofdstad Dakar.
Bezienswaardigheden zijn:
• Slaveneiland Ile de Gorée met het Maison des esclaves
• het Lac Rose (het roze meer)
• Schelpeneiland Fadiouth
• Natuurgebied Sine-Saloum met de delta van twee rivieren,
de Sine en de Saloum
• Het nationaal park Niokolo-Koba
• Nationaal vogelreservaat Djoudj
• De steencircels van Senegambia
• Bassariland: met nomadische stammen als de Bassari, de
Fula en de Bedik
• Het jaarlijkse Dakar Music Festival
• Village des Arts, met talloze kunstenaars
• Dak’Art, de kunstbiennale die dit jaar weer gehouden zou
moeten worden.
Link naar de playlist: https://spoti.fi/3dAZmmR

Nick zit te jammen met Bouba en zijn maten
Ontdek je ‘joie de vivre’ in Senegal
Beeld je eens in: Na een dagje
te hebben doorgebracht in de
bruisende hoofdstad Dakar, word
je wakker in de rust en kalmte van
de woestijn met prachtig zicht op
de zonsopgang. Je leeft een dag
mee met een Senegalese familie
die je de lekkerste lokale gerechten
leert maken en je de kneepjes van
de traditionele veeteelt aanleert.
Later die dag maak je een boottocht
door de mangroves en beland je
op een strand aan de monding van
de Senegalrivier. De avond breekt
aan. Samen met de locals zit je
gezellig rond een kampvuur, het
aanstekelijke ritme van de djembé
weerklinkt op de achtergrond en
plots barst er een waar dansfeest
uit! De energie stroomt door je lijf,
en binnen de kortste keren heb je
de Afrikaanse danspassen onder de
knie en sta je samen met de locals
te dansen en te zingen onder de
heldere sterrenhemel. Als dat geen
‘joie de vivre’ is!
Leer de échte ziel en cultuur kennen
Senegal biedt een ongelofelijke variëteit die elke reiziger verliefd laat
worden op de cultuur en de inwoners. Pluk je eigen cashewnoten, berijd een
dromedaris door de Sahel-woestijn, spot zeldzame vogels in het Djoudj park
of waai lekker uit op de stranden. Wat je ook doet, de prachtige landschappen
zullen je gegarandeerd betoveren, en de connecties die je maakt
met de uiterst vriendelijke inwoners van het land zullen je zeker
en vast bijblijven.
Dát is precies waar Jalan voor staat
Wij bieden unieke en onvergetelijke ervaringen voor de reiziger
die snakt naar meer. Door onze nauwe contacten met de
lokale gidsen en onze unieke verblijfplaatsen, ver weg van de
toeristische centra, leer je de échte ziel en cultuur van Senegal
kennen. We bezoeken zelf regelmatig onze bestemmingslanden
en daarbij stippelen we eigenhandig steeds nieuwe, verrassende
activiteiten uit voor onze reizigers. Reizen is immers onze passie en die delen
wij graag met jou!
Klinkt Senegal iets voor jou? Neem dan zeker een kijkje op onze website, lees
onze blogs en wie weet vertrek jij binnenkort op de reis van je dromen!
Unieke reizen op maat, voor de meerwaardezoeker
Bestemmingen: Senegal, Tanzania, Oeganda,
Myanmar, Indonesië
www.jalan.be
@jalanbelgium
@jalanreizen

Zambia
Zambia wordt door de kenners gezien als het ultieme op het
gebied van safari’s, met de intrigerende Busanga Plains,
Kafue en South Luangwa National Park waar bijna alle
luipaard documentaires worden gefilmd en waar de wandelsafari
werd ‘uitgevonden’.

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Robin Pope Safaris

Safari dreaming
De ultieme
wandelsafari

106
De bakermat van de wandelsafari ligt in het
ongerepte South Luangwa National Park,
een van de mooiste juwelen in de natuurlijke
kroon van Zambia. De pioniers van de
wandelsafari is Robin Pope Safaris. Een
kennismaking met de meest uitdagende en
intieme manier van op safari (lees: ontdekkingsreis)
gaan.
South Luangwa National Park ligt rond de Luangwa rivier. Omdat
het park voor een groot deel niet toegankelijk is via de weg is
het nog onaangetast door de mens en een toevluchtsoord voor
de grote concentratie van wild als olifanten, buffels, nijlpaarden,
giraffen, luipaarden en leeuwen. Het is bovendien een paradijs voor
vogelaars: er komen meer dan 450 soorten voor. Een uitgestrekte
Zambiaanse wildernis, een walhalla voor toeristen die op zoek zijn
naar een authentieke safaribelevenis zonder poespas.
Het leven in de Luangwa vallei concentreert zich rond de Luangwa
rivier en de uiterwaarden die overlopen in de omringende vlaktes,
savannes en bosgebieden. De rivier ontspringt in het noordoosten
van het land en meandert naar het zuidwesten alvorens uit te
monden in de Zambezi. De rivier verandert regelmatig van loop
als hij overstroomt, waardoor nieuwe meren en haarspeldbochten
ontstaan waar de nijlpaarden zich met honderden tegelijk
kunnen ophouden. Naast enorme kuddes olifanten en buffels,
staat South Luangwa bovendien bekend om zijn schitterende
luipaardwaarnemingen.
Te voet in de vallei
Luangwa wordt vaak de bakermat van de wandelsafari genoemd,
en de regio was een van de eerste plaatsen op het Afrikaanse
continent waar wandelsafari’s werden aangeboden. Wildopzichter,
natuurbeschermer en reispionier Norman Carr meende dat
het onmogelijk was een gebied te kennen zonder het te voet
te verkennen. Generaties van deskundige gidsen zijn in zijn
voetsporen getreden, opgeleid om dezelfde ethos en waardering
voor de natuur te omarmen als de eerste wandelgidsen.
Bovendien is de vallei een hotspot voor biodiversiteit. In plaats van
te hopen op een ontmoeting met een groot dier (wat waarschijnlijk
toch zal gebeuren), geniet je van de kleine dingen. Van het
ochtendlicht dat de dauw van een perfect spinnenweb vangt of
de vasthoudendheid van een mestkever in actie. De magie is zo
overweldigend dat het tijd kost om het volledig in je op te nemen.
En als dat gebeurt keer je naar het staat van natuurlijk zijn. Weg zijn
de gedachten aan en zorgen over je werk. Altijd bereikbaar zijn, nu
even niet.
Vijf dagen lang ervaar je dat de echte grootsheid ligt in het
landschap, de wilde dieren en de verhalen. Luxe blijkt een
betrekkelijk begrip. Waarom tijd verspillen met fragiele canapés
als je de zonsondergang kunt bekijken met je voeten in het
koele water van de rivier, terwijl je verhalen uitwisselt over de
waarnemingen van de dag? »

108
‘Een walking safari is verreweg
de beste manier om het echte Afrika
te ervaren. Je voelt, ruikt,
hoort en proeft de wildernis’
Put on your walking shoes
Het is niet voor sissies, vijf dagen lang lopen door de bush, in
Big Five-gebied en overnachten in tenten. Het is daarentegen
de ultieme safari-ervaring voor Afrika-liefhebbers die een beetje
uitdaging niet schuwen. De tocht start met een overnachting in
Nkwali Camp, waarna we naar het noordelijke gedeelte van het
park gebracht worden. Vijf dagen lang zullen we ongeveer tien
kilometer per dag afleggen waarbij we de loop van de Mupamadzi
Rivier volgen. De tocht die ik graag wil omschrijven als een
expeditie eindigt of in Tena Tena Camp of in Nsefu Camp. Zittend
op de veranda van Nsefu Camp, kijkend naar olifanten die komen
drinken, is het heel begrijpelijk dat deze locatie werd gekozen als
de plek voor het allereerste toeristenkamp in Zambia.
Alle dagen zijn we in het constante gezelschap van een meer dan
deskundige gids en een bewapende tracker. Want natuurlijk staat
ondanks het avontuur alles in het teken van onze veiligheid.
Out of Africa
De nachten in de mobile camps kunnen kortweg omschreven
worden als echte Out of Africa ervaringen. Douchewater verwarmd
boven een vuur, sundowners in gemakkelijke stoelen terwijl de
zonsondergang het water omtovert in oranje en scharlakenrode
vloeibare zijde. Het diner bij het licht van olielampen aan de oever
van de rivier, met om je heen de rollende donder van een brullende
leeuw. Mysterieus geklots in de rivier als dieren in het donker
door het water waden. Een nacht die je doet aarzelen of je er alles
aan gaat doen om in slaap te vallen of die zo spannend is dat je
het liefst alle geluiden wilt opdrinken. Maar zoals een Afrikaanse
gezegde luidt: ‘Hoe lang de nacht ook is, de dageraad zal zeker
aanbreken.’ ˙
QuickFACTS
De walking mobile safari’s van Robin Pope worden uitgevoerd
tussen juni en oktober. Met maximaal 6 deelnemers per groep.
De allesomvattende authenticiteit van de Luangwa Valley
safari - van deskundige begeleiding tot hartelijke gastvrijheid -
maakt dit de perfecte safari voor zowel beginnende als ervaren
reizigers die op zoek zijn naar de essentie van Afrika.
www.robinpopesafaris.net/
Als je na de wandelsafari nog een (veel) luxere ervaring
wilt, kies dan voor een van de Robin Pope lodges en ga op
formidabele game drives.

Namibië
Een paradijs voor fotografen en een walhalla
voor liefhebbers van ongerept natuurschoon.
Een land waar de stilte fluistert, sterren
stralen en de woestijn haar geheimen alleen
prijsgeeft aan zij die ze willen vinden.

DIT IS HET ÉCHTE NAMIBIË
Een woestijn vol wonderen
Met de camera in de hand gaat team Charlie’s Travels op zoek naar hidden gems op
de ‘klassieke route’ vanuit Windhoek, langs Sossusvlei naar Swakopmund en via
Etosha weer terug naar de hoofdstad. Een aantal van deze gevonden parels
deelt het reisbureau graag met OOG VOOR AFRIKA.
Dune 45

Zelfs nog voor de wekker gaat, staan we al te popelen om
op avontuur te gaan in de woestijn tussen wilde dieren en
woestijnwonderen. Vandaag start onze 22-daagse roadtrip door
Namibië, een land twee keer zo groot als Duitsland met slechts
2 miljoen inwoners. Off the beaten track travel is onze missie en
op een plek zó dunbevolkt voelen we ons absoluut koning. Het
4x4 ‘beast’ wordt volgeladen met watertonnen, groentes in blik
en bruine rum. De daktenten worden extra goed vastgezet en
bandana’s moeten ons zo lang mogelijk beschermen tegen het
stof. Het is nu al heet en wij zijn ready om overdonderd te worden.
In dit land van contrasten rijden we vanuit Windhoek richting
het noorden en stoppen bij Isabis, waar we les krijgen in off road
rijden. Geen overbodige luxe aangezien we de Namib desert gaan
betreden. De oudste woestijn van de wereld loopt van Zuid-Afrika
tot aan Angola en ondanks de ongelooflijke droogte leven hier
olifanten, zwarte neushoorns, cheeta’s en zelfs leeuwen. Niet in
kleine privé-reservaten, maar helemaal vrij en niet gehinderd door
hekken. ‘Lekker, lekker man’ (dat woord kennen ze in Namibië
ook). »
Verder vind je in dit land een paar van de laatste nomadische
stammen van het Afrikaanse continent, de Himba en de San »
Een off-the-beaten track roadtrip voor wie durft…
Tekst & Fotografie: Stephanie & Charles, Charlie’s Travels

114
Namib desert bij Swakopmund
(bosjesmannen) met hun bijzondere ‘kliktaal’, Kxoe.
Namibië is het eerste land dat milieubescherming heeft
opgenomen in haar grondwet. Dit heeft ertoe geleid dat er veel
community-based initiatieven op het gebied van toerisme zijn
opgericht die niet alleen bijdragen aan de sociale voordelen
voor communities, maar zeker ook de authentieke reisbeleving
verrijken. Dit land voelt ruimtelijk, rustig en tegelijkertijd ruig.
De warme terracotta kleuren van aarde en zand vormen de basis
van het kleurpalet waar wij de komende weken doorheen mogen
reizen.
Welcome to the desert
Na kilometers wegstuivend zand als decor in de zijspiegel, zien we
een bordje met schoenen eraan hangen: Welcome to the desert. We
ontmoeten Boesman, een man op leeftijd die nooit schoenen heeft
gedragen. Op blote voeten begroet hij ons. Wij gooien onze eigen
muiltjes ook in de auto, want willen geen watjes lijken en volgen
hem braaf de woestijn in om alle wonderen te zien. Boesman
leert ons hoe te overleven op deze plek die voor het blote oog
niet levendig aan voelt, maar vergis je niet… Er zijn hier slangen,
hagedissen, magnesiumvelden. Er is eten en water te vinden en we
leren uitwerpselen herkennen. Door het enthousiasme waarmee hij
over zijn ‘thuis’ vertelt zouden we zo weken met deze woestijnman
op pad kunnen. Dat doen we niet, we blijven één nachtje slapen:
naast het vuur ligt een betonnen plaat van 3 bij 3 meter omheind
met een golfplaat tegen de wind. Onze slaapplaats voor de nacht.
Vredig en voldaan dromen we in onze slaapzak weg op deze
adembenemende plek waar je niets anders om je heen ziet dan
zandvlaktes en -duinen die overgaan in de sterrenhemel.
Heet als vuur
De volgende dag vertrekken we naar een van de highlights van
Namibië: Sossusvlei en Deadvlei. Die moeten we zien, en ja
natuurlijk zijn wij ook overdonderd door dit natuurfenomeen. Waar
we dapper op blote voeten de duinen trotseerden aan het begin
van onze wandeling, wordt het zand steeds warmer en keren we
na een paar uur terug in blote bast met de T-shirts om onze voeten
gewikkeld. Zo heet als vuur wordt het hier.
Na een nacht op de grond bij Boesman, trakteren we onszelf op
een verblijf in de luxe Desert Homestead Lodge. De eigenaren
nemen ons mee te paard (en zebra) naar een sundower plek met
koude gin-tonics. Safari zoals het heurt… De volgende dag hiken
we vóór zonsopkomst vanuit ons uit bed naar de nog luxere Desert
Homestead Outpost aan de andere kant van de berg zonder naam.
Amarula makes your day
Na al die luxe is het tijd voor weer wat ruigheid. Gelukkig
ontmoeten we Andrew, een hele gezellige vent met cowboyhoed.
Charlie grijpt meteen zíjn hoed uit de auto en als twee avonturiers
plannen ze samen onze verdere tocht door de Swakop Desert.
Andrew kent het hier op zijn duimpje en wij hebben er zin in, want
zijn bumpersticker zegt ‘One life, live it’. Nou man, kom maar
op! Hij neemt ons mee naar fantastische plekken en vertelt over
de bijzondere plant Welwitschia die volgens de overlevering en
Andrew wel 1500 jaar oud kan worden.
We slapen in de daktenten op onze auto met alle flappen open,
want zodra de eerste lichtstraal binnendringt willen we de berg
opklimmen en het spektakel van de zonopkomst te bewonderen.
Nog snel krijgen we een kop koffie in onze handen gedrukt met
een ‘special ingredient’ in it. ‘Amarula maakt je dag altijd vrolijker’,
zegt Andrew. In de natuur wakker worden is bij uitstek toch waar
je zo vaak naar verlangt. Namibië is daar perfect voor, maar ook
ontzettend divers in haar aanbod. Tijdens onze reis wisselen we de
accommodaties af; van luxe tot comfortabel, van over-the-top »

115
Brandberg
Boesman
Swakop desert, Goanikontes
Namib desert bij Swakopmund

116
Swakop desert, Goanikontes
high end tot ontzettend basic maar knus. In alle gevallen zoeken
we wel altijd die plekken uit die goed bij ons passen; sustainable
travel mét karakter. Het maakt het reizen dynamischer wanneer
je de ene dag met een cocktail in een golfkarretje naar je luxe plek
wordt gereden en de andere dag zelf vuur moet maken voor je kop
thee en met een wc-rol onder je arm de omgeving verkent.
Life is always an adventure
We verlaten de kust en trekken de bergen in. De miljoenenjaren
oude landschappen in Namibië zijn rijk aan mineralen en
edelstenen. Het land telt vele mijnen en ’s lands hoogste berg,
de Brandberg, is de mooiste locatie om ondergronds te gaan.
Woestijnberggeit Lorri met lange baard nodigt ons uit in zijn mijn
die hij delft met zijn zonen en we krijgen een kijkje in het ruige
en desolate leven van mijnwerkers. Na het harde werk trakteren
we onszelf op veel whisky en Lorri speelt en zingt op zijn gitaar
zelfgeschreven nummers als ‘Rocks & Stones’ (‘are in my bones’).
Onze overnachting omschrijven we maar als een ‘minestay’ in
plaaats van een ‘homestay’.
Alleen op de wereld
Met Lorri’s cd op zak zijn we er klaar voor om weer wat kilometers
te verslinden op de dorre, droge zandwegen. Onze auto heeft de
kleuren van het landschap aangenomen, er is nergens meer een
stukje witte lak te ontdekken. Ik denk dat je ons van ver weg niet
eens ziet aankomen, maar we komen ook bijna niemand anders
tegen. Eindelijk begrijpen we wat het gevoel van ‘alleen op de
wereld’ moet inhouden. De lange ritten zorgen voor veel diepe
gesprekken afgewisseld met absolute stilte. Tijdens een roadtrip
gaat het niet alleen om de bestemming en Namibië zou weleens
het perfecte land kunnen zijn om dat ultieme, vrije gevoel op de
weg te ervaren.
De kleine en de grote vier
Wie het kleine niet eert, is het grote niet weert. Voordat we naar
Etosha toeren om vier van de Big Five te spotten (welke vind je
daar niet? Antwoord: de buffel) trotseren we gewapend met een
loepje de zandduinen van Swakopmund op zoek naar de Little
Four! Een schitterende expeditie om op zoek te gaan naar kleine
reptielen die kunnen overleven in de erbarmelijke omstandigheden
van de oudste woestijn ter wereld. We graven samen met onze
gids op onze knieën in het hete zand en zoeken naar de kameleon,
zijdwalende slang, zandduikende hagedis en de woestijngekko.
Uiteraard brengen we daarna een bezoek aan Etosha, want we
mogen dan wel off the beaten track experts zijn, (bijna) iedereen
wordt blij van een mooie game drive. We laten ons verwennen met
een spektakel aan olifanten, giraffen en zelfs bat-eared foxes die
erg zeldzaam zijn. Na een sundowner aan een hangende bar in een
boom en heerlijk diner duiken we ons mooi opgemaakte bed in de
Onguma lodge, om de volgende dag een bezoek te brengen aan
een zeer indrukwekkend project.
De bescherming van neushoorns
Jaco runt een rhino farm. Hij legt ons het businessmodel uit achter
het beschermen en fokken van deze bedreigde diersoort uit. Komtie:
om het stropen van de neushoorn tegen te gaan, hoopt Jaco dat
de handel in neushoorn-hoorn legaal wordt gemaakt. Klinkt dit je
al gek in de oren? Hij wil de hoorn gaan oogsten. De hoorn groeit
namelijk, net als een nagel, terug nadat je die (pijnloos voor het
dier) afzaagt. Door de markt te overspoelen met legale hoorn zal
de prijs dalen en blijft er niet genoeg over voor het illegale circuit.
En na vier jaar kun je de hoorn opnieuw ‘oogsten’: een levende
neushoorn is op deze manier meer waard dan een dode. Jaco laat
ons zijn conservancy zien, eerst op de grond maar later neemt hij
ons mee de lucht in. In de helikopter patrouilleert hij dagelijks »

117
Solitaire
Outjo
Solitaire
Outjo
Etosha, Onguma

118
Hentiesbaai
terwijl de rangers op de grond de dieren beschermen. A must-visit
place als je wilt weten wat er allemaal bij het beschermen van
neushoorns komt kijken. Met het verblijf in een luxe lodge met een
adembenemend uitzicht support je de neushoorns extra.
Waterwereld
Wanneer je langs de kustlijn rijdt en Skeleton Coast met zijn
tientallen scheepswrakken passeert, zie je veel mensen met
een lange hengel de zee in turen. Vissen is een nationale sport
in Namibië en hobby voor de bierdrinkers. We komen aan in
Hentiesbaai – een ‘Afrikaans’ (lees: wit) vissersdorp waar we ons
meteen willen mengen in de colour locale: bakkie op het strand,
braai aan, hengelen maar. We overnachten vrij basic bij een
professioneel vissende Vlaming. Deze ‘pro’ nodigt ons uit om mee
te gaan naar het strand waar we op haaien mogen vissen. Binnen
de kortste keren hebben we beet en na eindeloos binnenhalen met
veel spierballen, spartelt er een haai in Charlie’s armen. Die gooien
we uiteraard weer terug de zee in, maar wat een overwinning. Daar
hoort een biertje bij met de voetjes omhoog, totdat we de zon zien
zakken in de zee.
Plastic Ocean Warrior
De volgende dag gaan we op zoek naar nog meer avontuur. Waar
toeristen in Walvisbaai met de boot zeehonden en pelikanen
spotten, pakken wij de kajak om ons een weg te peddelen door
de groepen zeehonden. We worden vergezeld door “plastic ocean
warrior”, Naude Dreyer. Hij wil toerisme inzetten om plastic
vervuiling in de oceaan tegen te gaan en tijdens de kajaktochten ga
je samen op zoek naar zeehondjes die in plastic verstrengeld zijn.
Samen bevrijd je het dier en dat is toch bijzonder bijzonder. Als je
dit hebt meegemaakt denk je de volgende keer wel even langer na
voordat je plastic rietjes en flessen laat slingeren. De opbrengsten
van de kajaktochten gaan naar zijn NGO Ocean Conservation
Namibia om kinderen te onderwijzen wat plastic met de oceaan
doet. Dit is een van de vele experiences in Namibië die plezier
beleven combineert met doing good en die perfect past bij onze
reisstijl
Het is een mooi eindpunt van onze reis door een land waar we
uiteindelijk nog maar een fractie van hebben mogen aanschouwen.
Een land waar je naar ons idee als elk type reiziger terecht kan.
Waar de mensen uiterst vriendelijk zijn en waar men echt begaan is
met het behoud van hun mooie natuur. Het stof zit letterlijk overal
en met zand in onze schoenen zullen we de komende tijd hopelijk
nog regelmatig herinnerd worden aan een bijzondere reis in een
land waar we graag zullen terugkeren. ˙
QuickFACTS
Wil je ook zo’n indrukwekkende en afwisselende reis maken
of de mooie reisvideo’s bekijken die we in Namibië hebben
gefilmd? Bezoek onze website www.charliestravels.com waar
je volop inspiratie kan vinden voor bijzondere familie-reizen,
love birds avonturen of wanneer je remote wil werken in Afrika.
Wij zitten ‘on the ground’ in Kenia, Oeganda en Zuid-Afrika om
voor jou de beste routes te vinden op dit continent en helpen je
graag jouw avontuur te creëren.

119
Pelican Point
Etosha
Sossuvlei mountains
Pelican Point
Stephanie en Charles, NamibRand-Naturreservat

Haal Afrika in huis
Ja, we lijden allemaal aan heimwee naar Afrika. En zolang de code voor reizen naar
Afrika nog op grimmig oranje staat, moeten we een list verzinnen. Simpel: we halen
Afrika naar Nederland en zelfs bij je thuis.
Shop
‘till
you
drop
Tekst: Marjolein Westerterp

OOG VOOR AFRIKA
jaarabonnement
˙ 1 x per jaar het
OOG VOOR AFRIKA Vakantieboek
(print en digitaal 228 pagina’s) à € 12,50
˙ 1 x per jaar een landenspecial
(digitaal – 116 pagina’s) à € 3,50
˙ 1 x per jaar een best of OOG special
(digitaal – 116 pagina’s) à € 3,50
Als welkomstcadeau ontvang je
de digitale BIG FIVE Zuid-Afrika special
Dit alles voor € 15 per jaar.
Zo haal je Afrika inspiratie in huis en je
laat zien dat je om Afrika geeft. Samen
proberen we het toerisme naar Afrika te
herstellen. Wij door de verhalen te delen,
jullie door ze te lezen en voorzichtig
weer te gaan dromen van reizen naar dit
bijzondere continent.
Bezoek onze website
www.oogvoorafrika.nl
Een abonnement neem je via
www.oogvoorafrika.nl/ja-ik-word-abonnee/

Awakening the Spirit Within Zoom in 1

Dario Manjate en Wim van Ginkel in atelier Dario
Gizella collage cut- out 120 x 180 cm
Dario Manjate
‘schildert’ met knipsels
Wim van Ginkel is een liefhebber van kunst en Zuid-Afrikaanse moderne kunst in het
bijzonder. In Amersfoort zijn werken van door hem zorgvuldig geselecteerde kunstenaars
te zien in zijn galerie ArtChemistry. In deze OOG VOOR AFRIKA stelt Wim Dario Manjate
voor, een van de meest in het oog springende kunstenaars in zijn galerie.
Met de Uber op weg van ons hotel in de zakenwijk Sandton
naar Lorentzville, Johannesburg word je geconfronteerd met
de harde werkelijkheid van Zuid-Afrika: een taxirit die ons voert
langs blinkende kantoorpanden van internationale firma’s en
winkelcentra waar alle dure merken te vinden zijn tot verpauperde
wijken waar het vuil zich ophoopt op straat en waar velen doelloos
lijken rond te hangen, uitzichtloos en zonder perspectief op een
betere toekomst.
Creatieve hotspot Victoria Yards
We gaan op bezoek bij Dario Manjate, een visual artist die zijn
atelier heeft in Victoria Yards, een voormalig industriegebied »
Tekst en foto’s: Wim van Ginkel, art lover

Colbert Mashile
Rainbow >
Alma Thomas
Soon
Awakening the Spirit Within (Collage cut-out 150 x 150 cm)
in Lorentzville dat ooit het hoofdkwartier was van Nando’s
sauzen en een grote industriële stomerij. Zo’n vijf jaar geleden is
begonnen met de herontwikkeling van dit vervallen gebied met als
resultaat dat het nu een creatieve hotspot is met een groot aantal
kunstenaars, galerie-achtige winkeltjes, maar ook met ruimte voor
‘urban farming’ met dagelijks vers fruit en groente van eigen grond.
Dario Manjate (1972) verwelkomt ons in atelier nummer 5, een
prachtige ruimte met veel natuurlijk licht waar we omringd worden
door zijn vele indrukwekkende kunstwerken.
Dario, geboren in Maputo, de hoofdstad van Mozambique,
woont en werkt sinds 1993 in Johannesburg. Hij kwam terecht in
Alexandra Township waar hij in contact kwam met Steve Mavusu,
een leraar aan het Thusong Youth Centre die al snel het creatieve
talent van Dario ontdekte.
Dario deed mee aan verschillende projecten waaronder Work to
Win, met grote muurschilderingen in townships om de buurt te
upgraden. Maar ook om aandacht te vragen voor maatschappelijke
thema’s als vervuiling en global warming. Dat zijn creativiteit niet
onopgemerkt bleef kwam tot uiting in het winnen van de Freedom
of Expression Art Competition in Johannesburg, in 1996.
Aangemoedigd door Steve Mavusu ontwikkelde Dario zich als
kunstenaar; eerst werkend met olieverf, waterverf en acryl en
uiteindelijk met de techniek waar hij bekend mee werd: collage!
En waar ik hem van leerde kennen via Instagram. Dus toen mijn
vrouw en ik begin 2020 een reis maakten geheel in het teken van
ontmoetingen met voor ons nieuwe kunstenaars stond Dario hoog
op ons lijstje.
Eindeloos knippen en combineren
Dario’s drang naar vernieuwing en experimenteren bracht hem
op het idee om als het ware te gaan ‘schilderen’ met knipsels uit
glossy magazines. Hij scheurt nooit stukjes uit de magazines zoals
veel collage-kunstenaars doen, maar hij knipt elk stukje zorgvuldig
uit met het doel dit in een bepaalde volgorde te gebruiken in zijn
werk. Hij gebruikt alleen glossy magazines omdat die het beste
passen bij de boodschap die hij over wil brengen. ‘Our society today
is built around consumerism. A person is no longer known by who
they characteristically are but rather by what they possess. Humanity
is constructed from the very items it creates.’ Vrij vertaald: mensen
worden te veel beoordeeld op wat ze bezitten en niet op wie ze
zijn. Het gebruik van de vele materiële items, van dure horloges tot
snelle sportwagens, van exclusieve sieraden tot sjieke interieurs,
geeft dit motto een bijzondere extra lading. Dario: ‘Hierdoor

Richie Marley Madyira
Morning Rise
Andrew Ntshabele
The Greater Journey 3
Boyce Magandela
The men gathering
Shakes Tembani
Friends >
ontstaat een sfeer van obsessie en hebzucht en ik hoop hiermee
de kijker ook tot nadenken aan te zetten over hoe aantrekkelijk
rijkdom werkelijk is en te definiëren wie we zijn.’
Tweede leven van glossy magazines
Een ander belangrijk aspect van Dario’s werk is recycling. Vele
vrienden en bekenden voorzien hem steeds weer van tijdschriften
en door deze te gebruiken in zijn grote collages geeft hij deze
magazines een bijzonder tweede leven! De kastenwand achterin
zijn atelier zakt bijna door z’n hoeven door de duizenden
tijdschriften die wachten op de schaar van Dario.
Dit proces van knippen en knipsels combineren neemt vele weken
in beslag voor één kunstwerk. Maar het eindresultaat is dan ook
van een verbluffende schoonheid en creativiteit. Zoom je uit, dan
lijkt het een schilderij. Maar naarmate je dichterbij komt en meer
inzoomt wordt het een duizelingwekkend samenvoegsel van de
meest uiteenlopende items en teksten. Fascinerend werk waarin
je steeds weer nieuwe dingen ontdekt en waarbij je je keer op keer
blijft verwonderen.
Wijze levensles van Nelson Mandela
Nelson Mandela schreef in 2009 aan cricketspeler Ntini, de
tweede etnisch zwarte speler van het nationale Zuid-Afrikaanse
cricketteam: Everyone can rise above their circumstances and
achieve success if they are dedicated and passionate about what
they do. Als er iets van toepassing is op Dario Manjate, dan is het
wel deze uitspraak van Nelson Mandela: Iedereen kan boven zijn
omstandigheden uitstijgen en succes behalen als hij toegewijd en
gepassioneerd is over wat hij doet. ˙
QuickFACTS
Wim van Ginkel is op 1 januari 2019 begonnen met zijn galerie
ArtChemistry in Amersfoort met de focus op hedendaagse
kunst uit Zuid-Afrika. Voor veel kunstenaars is de brug naar
Europa een grote droom, maar moeilijk te verwezenlijken.
ArtChemistry probeert o.a. door het deelnemen aan (inter)
nationale kunstbeurzen dit werk onder de aandacht van
kunstliefhebbers te brengen. Maar daarnaast ook met tijdelijke
exposities zoals recent Far Beyond in de Elleboog in Amersfoort,
met meer dan 700 m2 Zuid-Afrikaanse kunst.
www.artchemistry.nl

126
De
Whimsical
Collection
Whimsical betekent onverwacht
grappig. En dat is precies wat de
Wildlife at Leisure dieren uitstralen.
Het luipaard, nijlpaard, de bavianen,
leeuw, wilde hond, neushoorn, giraf
en olifant liggen te rusten op een
(bijna) passende sofa. Daarnaast
tekent Deziree Smith portretten van
vrouwen en Afrikaanse jungle
motieven. Je vindt de collectie op
koelkastmagneten, placemats,
tassen, kussenhoesjes en sinds kort
ook op mondmaskers.
Het bedrijf zit in Kaapstad,
www.whimsicalcollection.co.za
De producten worden in Nederland
verkocht via Nwabisa,
www.nwabisa.com

Nic&Mic
de kunst van upcycling
De broers Nicholas en Michael Ninaber van Eijben uit Boxtel laten met hun bedrijf
Nic&Mic al jaren via Ocean Sole en Ashanti Design producten maken in Afrika.
Kleurige beesten van recyclede teenslippers uit de oceaan en zitzakken en kussens,
gemaakt van snijafval van textiel.
De kunst van upcycling noemen ze het. Bij upcycling wordt aan
oude afgedankte materialen een nieuwe en meer duurzame
functie gegeven. Anders dan bij recycling winnen grondstoffen bij
upcycling juist aan kwaliteit én waarde. Ze pakken de plastic soep
in de oceanen aan door aangespoelde teenslippers te bewerken en
verlijmen tot kleurrijke dieren. Daarmee bieden ze via het bedrijf
Ocean Sole vanuit Kenia werk aan tientallen Afrikanen.
Daarnaast ontstond hun nieuwe bedrijf Ashanti Design in Zuid-
Afrika. Daarmee bedienen ze een andere markt. Nicholas: ‘We
laten zitzakken en kussens maken in naaiateliers in Kaapstad. Die
worden gemaakt van snij-afval van T-shirts uit Madagaskar. De
balen kledingafval worden op het platteland met weefgetouwen
opnieuw tot kleurige stoffen gemaakt. Dat weven dus ook weer
werk op. Het snij-afval van de slippers kunnen we weer gebruiken
voor vulling van die zitzakken. Door middel van upcycling helpt het
bedrijf mensen in ontwikkelingslanden aan meer werkgelegenheid
en een schoner milieu. Bovendien worden de unieke designs
gemaakt door echte Afrikaanse ambachtslieden. ‘Ons doel is
om continuïteit van gedegen werkgelegenheid te bieden voor
ambachtslieden in ontwikkelingslanden én bij te dragen aan een
beter milieu en minder afval.’
Eerst zien dan kopen? Je kunt voor de Ocean Sole en
Ashanti Design producten terecht in de Good Grounds Store in de
Kerkstraat 63 in Hilversum en in het Nic&Mic domein,
Hemelrijk 2 in Boxtel. www.nicmic.nl ˙
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Nic&Mic

Mijn naam is
Renso Tamse
Schoonheid en grootsheid behoren niet
alleen aan de goden toe. Het is een Afrikaans
gezegde dat precies van toepassing
kan zijn op het werk van de Nederlandse
kunstenaar Renso Tamse. Ik ontmoet
hem in zijn atelier in Laren te midden van
schilderijen die op zijn minst het predicaat
groots verdienen.
‘Mijn naam is Renso Tamse en ik ben wildlife kunstenaar.’ Zo stelde
Renso zich aan me voor. ‘Dat houdt in dat ik dieren in het wild
wil zien en deze vervolgens schilder. Ik zie onvoorstelbaar mooie
plekken op de wereld, en deel die graag door middel van mijn
kunst.Het verhaal dat ik erbij vertel en het doel dat ik ermee wil
bereiken is dat de bescherming ervan nodig is.’
Kun je een voorbeeld geven? Mijn ogen dwalen af naar een
prachtig portret, bijna levensecht van een leeuw.
‘Leeuwen. De koning der dieren. Voor de meeste mensen die
dieren tekenen en schilderen is een leeuw een van de ultieme
dieren om te vereeuwigen. Internet staat vol foto’s en video’s, en
in een dierentuin zie je dan zo’n leeuw in het echt. Nou ja, het dier
is aanwezig. Alleen niet in zijn natuurlijke habitat, waardoor het
gedrag ook compleet anders is. Je ziet een gedeelte van het dier.
Als je een echte leeuw wilt portretteren zal je een wilde leeuw
moeten observeren en vervolgens tekenen of schilderen. Vanuit
een terreinwagen in Afrika met een schetsblok op schoot, kijkend,
zoekend met potlood op papier. Dit geeft meteen context aan
een uiteindelijk te maken werkstuk. Je maakt een persoonlijk
verhaal, vol emotie van een ontmoeting. Want het doet iets met
je, face to face met een wilde leeuw. Om die emoties en gedachten
te bundelen tot een idee en compositie, schets en teken ik
verscheidene poses. Liggend, staand of alleen de kop. Uiteindelijk
heb ik zoveel schetsen, dat ik op gevoel een compositie uitzoek.
‘Wat wil ik zeggen’ is dan de belangrijkste vraag die ik mezelf stel.
De kracht, of snelheid. De blik van focus.
Deze combinatie gaat leiden tot een titel.
Een dubbelzinnige titel. ‘The Lions Turn’.
Op het laatst voeg ik een donkere achtergrond toe, en een streep »
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Renso Tamse

‘Ik ben dankbaar voor
de kunst die ik overal
in de natuur zie. Het
geeft mijn leven op zoveel
manieren zin’
Informatie van het uiteindelijke werk:
Titel: ‘Turn of the Lion’
Formaat: 150x100cm
Techniek: Aquarel of Watercolor

licht die maar een gedeelte van de leeuw belicht. Een streep
zonlicht om de focus van die blik te belichten terwijl de leeuw zich
omdraait in een bevroren moment van snelheid.’
En dat mondt uit in een kunstwerk met dit verhaal.
‘Ik wil mensen inspireren om naar de rijke schoonheid van de
natuur te blijven kijken.’
Door middel van een online masterclass of tijdens zijn exclusieve
Schilder Safari leert Renso je om dieren net zo mooi te schilderen
als ze zijn: ‘Ik wil laten zien hoe wij verbonden zijn met alles. Dat is
het mooiste wat er is.’
Zie je jezelf ook als een natuurbeschermer?
‘Door mijn kunst wil ik mensen helpen om hun hart te openen
voor onze planeet. Ik wil bewustwording creëren over wat er aan
de hand is in de wereld. We kunnen niet anders dan de natuur
beter beschermen om ons eigen voortbestaan te redden. Dat
moeten we zoveel mogelijk laten zien, ook op een positieve
manier. Kijk bijvoorbeeld naar de nieuwste documentaire van
David Attenborough. Hij is eerlijk over de problemen die er zijn,
maar draagt ook oplossingen aan. En bovenal laat hij zien hoe
ontzettend mooi onze wereld is.’ ˙
‘Wat het mooist en meest
bevredigende is... ik krijg
de kans om de natuur te
bestuderen, als kunstenaar’

??
Schildersafari Botswana 2022 met wildlife artist Renso Tamse
In september 2022 verzorgt Renso Tamse een exclusieve achtdaagse schildersafari. De locatie is het prachtige
Koro River Tented Camp aan de Limpopo rivier in het magistrale Tuli Block in Botswana. Een gebied dat bekend
staat om de aanwezigheid van de grote katten, hyena’s, grote kuddes olifanten en een rijk vogelleven.
Je verblijft 7 dagen – 6 nachten in het Koro River Camp, waarbij je
dagelijks een begeleide tekensessie krijgt, je maakt wandelsafari’s
naar de nabijgelegen rivier en bos, game drives overdag en ’s nachts
met eventueel een sleepout onder de sterren in de bush bij een
waterplaats. Je krijgt een exclusieve trip naar een rock art locatie die
niet voor andere bezoekers toegankelijk is, je ontdekt de schoonheid
van de baobabs, observeert van dichtbij een hyena den, en je kunt
ook vanuit je eigen deck bij je luxe tent schilderen. De hele dag is de
main dining area met bar-lounge-wijnkelder-bibliotheek tent tot je
beschikking.
Je vliegt op Johannesburg en wordt vandaar met een luxe busje naar
Koro River Camp vervoerd, een prachtige tocht van ongeveer 5 uur
en het begin van het avontuur in Afrika.
Prijs voor de Renso Tamse Schilder Safari is: vanaf € 3,720 per
persoon single use en vanaf € 2,970 per persoon bij sharing. Inclusief
transfers van en naar Johannesburg, full board, alle activiteiten en
begeleiding.
Exclusief vliegtickets en eventuele PCR testen
Er is een partner safariprogramma vanuit de lodge beschikbaar.
NB: Alle winst van deze Schilder Safari gaat naar de Nederlandse
Stichting Timbo Afrika, ter ondersteuning van het opzetten van
lokale wildlife corridors en het oplossen van het human-wildlife
conflict.
Voor informatie en aanmeldingen:
info@rensotamse.com en www.rensotamse.com
Koro River Camp (voor de voorpret):
https://the-africa-experience.com/koro-river-camp/
Online videocursus door Renso Tamse
Voor wie (nog) niet op schilder safari wil, maar alvast kennis wil
maken en zijn vaardigheden wil oefenen: je kunt voor € 89 de online
videocursus dieren schilderen volgen:
• Videocursus materiaal + • Gratis extra videocursus houtskool t.w.v.
€29 • Gratis ebook ‘Wild in Europe’ t.w.v. €9,95
Je meldt je aan via https://rensotamse.uscreen.io/

KORO RIVER CAMP BOTSWANA
HART VOOR NATUUR & AFRIKAANS WILDLIFE
Puur natuurschoon, passie voor natuur & wildlife beheer,
de mensen die er werken en participatie in de lokale
projecten. Dat is waar het bij Koro River Camp in het
ongerepte Tuli Block in Botswana om draait, het ademt
de wow-factor voor de echte Afrika liefhebber.
De luxe 5 sterren tented suites Koro River Camp en het 4 sterren
Koro Island Camp zijn het geesteskind van Albert Hartog,
oprichter van Stichting Timbo Afrika, en zijn betrokken bij talloze
projecten op het gebied van wildbeheer. Alle opbrengst uit de
accommodaties, onder de portfolio naam The Africa Experience,
gaan direct terug naar de Stichting ten behoeve van natuur &
wildbeheer.
‘Wij proberen onze klanten een diepere, bewustere ervaring te geven.
Ruik & luister naar de kakofonie van geluiden uit de bush, ervaar de natuur van dichtbij’

Waarom Koro River Camp?
De lodge ligt op een van de mooiste locaties in Botswana in het nog
ongerepte Tuli Block, een historisch landschap met ruige bergen
en uitgestrekte vlaktes, doorkruist door de machtige Limpopo River
met dichte rivierbossen. Dit gebied is het thuis van een unieke
luipaardpopulatie en heeft, bewezen, de grootse bruine hyenadichtheid
in Afrika. Daarnaast vind je er grote kuddes olifanten en
elanden.
We bieden onze gasten gegarandeerde privacy omdat we met
slechts drie gameviewers in een gebied van meer dan 10,000
hectares rijden. Daarnaast staan de master bedroom tented suites
ver uit elkaar, en hebben elk een eigen plunge pool.
Participeren en leren
Participeer met onze (Nederlandse) researcher en ga de bush in
om meer te leren over luipaard en hyena, slaap romantisch onder
de sterren en ga op ontdekkingstocht tussen de overblijfselen van
oude beschavingen. Klim in een baobab en begrijp dan pas hoe
groot ze zijn. Maak een spectaculaire Wandel Safari: twee uur of
twee dagen? Of doe het allemaal tijdens de exclusieve Schilder
safari onder leiding van Wildlife Artist Renso Tamse (zie pagina
130). Daarnaast organiseren we ook Leadership Trails en Ranger
cursussen.
The Africa Experience
Door je verblijf in de twee luxe Koro River Camp of Koro Island
Camp tented lodges beleef je het echte Afrika en draag je bij aan de
toekomst van dit gebied en de missie van Stichting Timbo Afrika:
• Het creëren en openstellen van corridors waardoor het grote wild
beter kan migreren.
• Het creëren van banen voor jonge lokale mensen in natuurbeheer
en daaraan gerelateerd toerisme.
• Het beschermen en herintroduceren van bedreigde diersoorten,
zoals de neushoorn en zeldzame antilopes.
We laten onze gasten ook zien wat erbij komt kijken om een groot
gebied in stand te houden en te beheren. Ze voelen zich door dat
kijkje achter de schermen betrokken en worden daarmee onze
ambassadeurs.
Boekingen en informatie
Wie moeten Koro River Camp op de bucketlist zetten? Actieve natuurliefhebbers die
meer willen dan zomaar een safari en die houden van rust en exclusiviteit.
www.the-africa-experience.com
Aanbieding voor de lezers van OOG VOOR AFRIKA:
bij een boeking van 4 nachten is de vierde nacht gratis.

Last of their kind
De laatsten van hun soort is een prachtig eerbetoon
aan de unieke schoonheid van met uitsterven bedreigde wilde dieren in Afrika.
De gelauwerde Duitse fotograaf en auteur Joachim Schmeisser
heeft zijn tweede boek Last of their kind opgedragen aan de
grootste en meest indrukwekkende dieren in Afrika die hem in
de vele jaren van zijn werk bijzonder na aan het hart liggen: de
olifant, neushoorn, giraf, leeuw, het jachtluipaard en luipaard en de
berggorilla - stuk voor stuk uiterst fascinerende dieren en allemaal
in hun bestaan bedreigd.
De prachtige foto’s zijn een ode aan de schoonheid van de
schepping en benadrukken de vergankelijkheid en kwetsbaarheid
ervan. We maken momenteel het zesde grote uitsterven
van soorten in de geschiedenis mee - elke dag verdwijnen er
ongeveer 150 soorten voorgoed van deze planeet. Het verlies aan
biodiversiteit op zo’n ongekende schaal is zelfs bedreigender dan
de klimaatverandering, want biodiversiteit is de basis van ons
bestaan - zonder biodiversiteit kunnen we niet overleven.
Last of their kind is een eerbetoon en waarschuwing tegelijk - een
visuele boodschap met als doel onze vertroebelde blik op de
oneindig complexe en kwetsbare natuur te verscherpen en te
onderkennen welke schatten we op het punt staan onherroepelijk
te verliezen. Een onderwerp dat ons allemaal aangaat en raakt. ˙
© LAST OF THEIR KIND by Joachim Schmeisser, published by
teNeues in mei 2021, www.immagis.de, Giraffe Couple, Solio,
Kenya 2019, Photo © Joachim Schmeisser
Tekst: Marjolein Westerterp

Dit boek is een prachtige bijdrage aan de mensheid en inspireert ons om te leren en bij
te dragen door te geven. Ik zie het als onze vanzelfsprekende plicht om fouten te herstellen
en op te houden met de vernietiging van onze planeet - Djimon Hounsou
© LAST OF THEIR KIND by Joachim Schmeisser, published by teNeues in mei 2021,
www.immagis.de, Rise, Solio, Kenya 2019, Photo © Joachim Schmeisser
Joachim Schmeisser - Last of their kind met een voorwoord van acteur Djimon Hounsou |
Tekst: Engels, Duits | 224 pagina’s, hardcover, 111 z/w foto’s, duotone | teNeues |
ISBN: 978-3-9617-1279-3 | € 50 | www.teneues.com
© LAST OF THEIR KIND by Joachim Schmeisser, published by teNeues in mei 2021,
www.immagis.de, Lionheart, Maasai Mara, Kenya 2020, Photo © Joachim Schmeisser
© LAST OF THEIR KIND by Joachim Schmeisser, published by teNeues in mei 2021,
www.immagis.de, Tano Bora - Band of Brothers, Maasai Mara, Kenya 2020,
Photo © Joachim Schmeisser
© LAST OF THEIR KIND by Joachim Schmeisser, published by teNeues in mei 2021,
www.immagis.de, The Bull and the Bird III, Amboseli, Kenya 2017,
Photo © Joachim Schmeisser

138
Martine van Zijll Langhout
Overleefde in de Afrikaanse wildernis
Dierenarts Martine van Zijll Langhout, nu werkzaam in ARTIS en bij Stichting AAP,
werkte jarenlang in Afrika als wildlife dierenarts. Ze deed onderzoek naar wilde gorilla’s in
Gabon en in Zuid-Afrika behoorden leeuwen, olifanten, neushoorns en Afrikaanse buffels
tot haar dagelijkse patiënten. Over haar ervaringen in de bush en wat
de wilde dieren haar leerden schreef ze het boek Over Leven in het Wild.
Vijf jaar werkte ze in wildreservaten rond Kruger, het grootste
natuurpark van Zuid-Afrika. Daar stond ze dan, als vrouwelijke
dierenarts in de bush. Met een geweer op de rug en een koffer
met zware verdovingsmiddelen in de hand, moest ze een team
doorgewinterde rangers aanvoeren. ‘In het wild word je alleen
beoordeeld op je werk. Na mijn eerste schot wisten ze dat het wel
goed zat. Ik hoef me ook niet te bewijzen voor mannen, alleen voor
de dieren’, zegt Martine van Zijll Langhout. Speciaal voor de lezers
van OOG VOOR AFRIKA deelt ze stukken uit haar boek en geeft ze
antwoord op onze prangende vragen over hoe een stadsmeisje met
een behouden Nederlandse achtergrond een wildlife-dierenarts
in Afrika wordt, die rent voor wilde olifanten, vanuit helikopters
verdovingspijlen schiet, leeuwen vangt in de nacht, olifanten uit
valstrikken bevrijdt en strijdt tegen neushoornstropers.
Waar begon voor jou de droom die uitmondde in een prachtig
avontuur in Afrika?
‘Als student diergeneeskunde deed ik stage in het Krugerpark in
Zuid-Afrika en daar ontstond de droom om zelf wildlife dierenarts
te worden.
Als hele kuddes olifanten en buffels verdoofd zijn, ren ik heen en
weer tussen de slapende dieren alsof mijn leven ervan afhangt, om
zo snel mogelijk alle monsters af te nemen. De geur van wilde dieren
is de lekkerste parfum die ik ooit geroken heb. Vooral het ‘lopen’ van
neushoorns, waarbij de dieren half slapend met onze begeleiding zelf
naar de truck wandelen, maakt grote indruk. Door deze bijzondere
tijd in het Krugerpark ontvlamt mijn liefde voor de wildernis en wilde
dieren.
Na mijn afstuderen begon ik te werken als veearts en
gezelschapsdierenarts in Nederland. Ik genoot enorm van het werk
en van mijn comfortabele leven in ons gezellige kikkerlandje. De
stap om mijn vaste banen op te zeggen en in het diepe te springen
om te proberen om wildlife dierenarts te worden was groot. Zo
groot dat ik het elke keer uitstelde.
Misschien heeft deze algemene weerstand van mensen tegen
verandering te maken met ons oerleven? In de levensgevaarlijke
wildernis waarin wij ooit leefden was angst een belangrijke leidraad
om te overleven. Tegelijkertijd is het moed die ons vooruithelpt.
Nieuwe ervaringen leveren groei en ontwikkeling op. Het probleem
is dat we niet van tevoren weten hoe het gaat lopen en dat dat
superspannend is, voor iedereen.
Tijdens een safari in het Etosha National Park in Namibië
realiseerde ik me opeens hoe groot mijn passie voor wilde dieren
was. Ter plekke besloot ik om ervoor te gaan en niet op te geven,
ook als dat pad moeilijk, zwaar en eenzaam zou zijn. Nou, dat heb
ik geweten! Vele avonturen en uitdagingen volgden.’
In Gabon woonde je in het regenwoud en in Zuid-Afrika deed
je gevaarlijk werk in veel big-five wildparken, omringd door
gevaarlijke dieren. Wat deed dit leven met je?
‘Ik leefde vooral in het hier en nu. In de wildernis is geen cursus
mindfulness nodig. Door veel te oefenen leerde ik steeds beter te »
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Privébezit

139
‘Een hartverwarmend boek vol met
avonturen en dierenliefde. In een wereld
met steeds meer mensen hebben we steeds
meer verantwoordelijkheid voor dieren,
ook in het wild. De auteur neemt ons
mee naar Afrika om te tonen hoe een
dierenarts een verschil maakt in onze
relatie met de natuur’
Frans de Waal

140
vertrouwen op mezelf en om te gaan met onzekerheden en gevaar.
Die ontwikkeling in mezelf was heel bijzonder om mee te maken.
In deze omstandigheden wordt het duidelijk dat je leven afhankelijk
is van een goed functionerend lichaam dat kan bewegen en kan
ruiken, horen, zien en voelen. Hier ervaar je hoe bizar het is om je lijf
te bekritiseren. Dankzij ons werkende lichaam kunnen we bestaan
én overleven. Hier in de wildernis is het overduidelijk dat een gezond
lichaam en goed functionerende zintuigen het allerbelangrijkst zijn in
het leven.’
Je hebt in het leven angsthazen en dare devils, mensen die met
ware doodsverachting het avontuur tegemoet rennen. Tot welke
categorie hoor jij?
‘Als je mijn boek leest zou je het niet zeggen, maar ik behoor
eerder tot de angsthazen. Ik ben opgegroeid in een behouden
nest, zonder drang naar avontuur. Mijn liefde voor wilde dieren
gaf me altijd de motivatie om mijn grenzen te verleggen en toen
ik, ondanks de angst, toch spannende dingen ging doen, werd het
steeds makkelijker.
Zonder uit je comfortzone te komen, kun je geen groots en
meeslepend leven leiden. Overal waar angst zit, zit groei. Juist doen
waar je bang voor bent, maakt je leven interessant en pas dan valt er
iets te leren. Als je angst voelt is dat een goede richtingaanwijzer voor
groei.’
Jij hing uit helikopters en moest altijd dieren die bekend staan
als gevaarlijk van heel dichtbij benaderen. Doet dat iets met je
houding ten opzichte van de dood?
‘Tijdens mijn werk focus ik altijd op mijn patiënten en niet op
mezelf. Daarom heb ik aardig wat levensgevaarlijke situaties
meegemaakt. Maar omdat ik zeker wist dat dit is wat ik moest
doen, was ik niet bang. De wildernis leert je om scherp te zijn
en te overleven als een wild dier, maar ook om te gaan met
vergankelijkheid en sterfelijkheid.
Een enorme Afrikaanse buffel stormt op me af. Door mijn vizier zie
ik hem in volle galop. Het gedender van zijn hoeven doet de grond
trillen. Zand stuift op. Zijn snuivende neusgaten en enorme hoorns
zijn naar voren gericht. Gebeurt dit echt? Ik sta stil, kijk recht voor
me en laat mijn verdovingsgeweer zakken. Droom ik? Ik knipper met
mijn ogen. Nee, het is echt zo. Eerst een plan maken, niet meteen
rennen, schiet door mijn hoofd. Hier in de Zuid-Afrikaanse bush is
eerst nadenken en een plan maken van levensbelang. Mijn hersenen
draaien op volle toeren en analyseren de situatie: een buffelstier die
op me afstormt – een groot open veld – geen stevige bomen in de
buurt – de buffelverblijven dichtbij – geen andere opties. Conclusie:
rennen!
Bewustzijn van onze kwetsbaarheid en dagelijks gevaar stuwt
onze levensenergie, lijkt het. In de wildernis kan elk moment jouw
laatste zijn. Maar net als elk levend wezen hebben ook wij unieke
talenten gekregen om dit te voorkomen. De grote hersenen die wij
van de natuur hebben gekregen komen hier goed van pas. Net zoals
een jonge leeuw eindeloos oefent met jagen, wordt een mens met
dagelijkse oefening steeds beter in observeren, horen, ruiken en
bewegen in het wild. Ook merk ik dat mijn intuïtie sterker wordt, of
dat ik er beter naar luister.’
Wat heb je toen je besloot terug naar Nederland te komen,
meegenomen uit Zuid-Afrika?
‘Het grote belang van natuurbehoud, biodiversiteit en het
samenleven met vele andere diersoorten in een groot ecosysteem,
ook voor onze eigen mentale en fysieke gezondheid.
In Nederland moet ik enorm wennen aan de mensenwereld waar
asfalt en huizen het landschap bepalen, en alle gevaar (behalve
de mens) uitgebannen of uitgestorven is. Het valt me op dat het
ego van de mens groeit naarmate er meer schijnbare controle en
‘onaantastbaarheid’ lijkt te zijn. De afwezigheid van gevaar zorgt
voor een onterecht gevoel van superioriteit. Het contrast met de
wildernis is groot. Het is hier niet meer nodig om fysiek fit te zijn en
met alle zintuigen op scherp te leven.’
De coronapandemie heeft diepe sporen getrokken in Afrika.
Het wegblijven van internationale bezoekers heeft een effect
op de lodges en Nationale Parken nu bezoekers wegblijven en
inkomsten slinken. Dit kan een negatief effect hebben op de
bescherming van dieren tegen stropers. Hoe zie jij de toekomst
voor het wildlife en hoe hoop jij dat Afrika weer uit de as
herrijst?
‘Afrikanen zijn ontzettend weerbaar, flexibel en levenslustig. Er zal
zeker weer een weg gevonden worden en ik vind het belangrijk om
te focussen op de vele positieve en succesvolle activiteiten. Dat
de lokale mensen nu de safari lodges en hún wildparken kunnen
bezoeken omdat de internationale toeristen wegblijven, vind ik een
mooie ontwikkeling.
De grootste bedreigingen voor het behoud van de natuur zijn de
snelgroeiende wereldbevolking en het gebrek aan interesse voor
natuurbehoud bij het grootste deel daarvan. Gelukkig organiseren
de meeste wildparken gratis educatie-programma’s voor scholieren,
waarbij ze in het park leren over de bush en al haar inwoners.
Maar als je als volwassene probeert te overleven is er geen tijd en
energie voor natuurbehoud. Behalve als je er zelf ook baat bij hebt
en de levenskwaliteit van jou en je kinderen erdoor verbetert. Het is
essentieel dat de lokale bevolking betrokken wordt bij natuurbehoud
en het management van wildparken, door middel van banen en het
laten meedelen in de opbrengsten.’
Ik heb Over leven in het wild in één keer uitgelezen, ademloos.
Het boek nam me mee naar Afrika en terug, het liet me nadenken
over dromen laten uitkomen, vertrouwen en angst, over leven in
het buitenland en verlangen naar het vertrouwde van je thuisland.
Pagina na pagina leef je met Martine mee, alsof je er zelf bij
bent. Via dit boek leren de wilde dieren en het leven in de bush je
prachtige lessen. Warm aanbevolen. – Marjolein Westerterp ˙
QuickFACTS
Martine van Zijll Langhout, Over Leven in het Wild - Wat de wilde
dieren mij leerden | Ambo|Anthos 2020 | paperback 272 pagina’s
met foto’s | ISBN 9789026352522 | € 20,99
Als je het boek bestelt via de webshop van het wwf.nl (https://
www.wwf.nl/webshop/huis-kantoor/boeken/Over-leven-inhet-wild)
dan gaat de opbrengst naar het WWF.

141
‘Naast één groot avontuur ligt er de
diepere laag in dit boek. Deze gaat over
verbinding, innerlijke kracht, bewust
leven, dienstbaarheid en liefde. Lees dit
boeiende boek. Het is fantastisch’
Prinses Irene van Lippe-Biesterveld

142
lezen
luisteren
& kijken
Alles uit Afrika wat in onze ogen de moeite waard is om gezien te worden
‘Ooit was ik een meisje, maar nu niet meer’
Soms maakt een boek dat je alleen maar kunt zwijgen. Meisje is zo’n
boek. Dat de gruwelen, moed, verdriet en overlevingsdrang je naar
de keel grijpen. Dat het zo knap geschreven (en vertaald) is dat je
je ruim tweehonderd pagina’s in de wrede wereld waant waar Boko
Haram op bijna onmenselijke manier heeft huisgehouden. Meisje
is dat boek. Het vertelt het verhaal van een meisje dat samen met
vele andere meisjes wordt ontvoerd door Nigeriaanse jihadisten
en belandt in een wereld waar alle leven en alle waardigheid uit
verdwenen lijkt, waar zelfs de natuur kapseist. Het meisje weet te
ontsnappen aan haar beulen en vindt haar weg terug naar een leven
zoals ze zich dat lange tijd niet kon voorstellen. Het verhaal vertelt
haar strijd, maar daarmee meteen de strijd van alle ontvoerde
meisjes, zonen, vermoorde vaders en wanhopige moeders. Van
platgebrande dorpen, verraad, angst, spijt en hoop. Een absolute
aanrader.
Edna O’Brien, Meisje | Vertaling Lucie Schaap en Maaike Bijnsdorp |
De Bezige Bij, 2019 | Paperback, 216 pagina’s |
ISBN 9789403172903 | € 20,99
De traan van een schildpad
Het jonge meisje Siena groeit op als ‘karretjesvolk’. Met haar
ouders trekt ze met een ezelwagen van boerderij naar boerderij.
Op zoek naar werk en eten. Een hard bestaan in de rauwe maar
wonderschone Karoo. Het lot is Siena gunstig gezind als ze naar
school mag en daar een bed heeft om in te slapen en drie keer per
dag een maaltijd krijgt. De eerste letter die ze leert schrijven is de
S van haar naam. Denk maar aan het sissende geluid van de slang,
zegt de liefdevolle juf. Het leven met uitzicht op geluk ‘misschien
word ik wel juf’ kantelt als Siena haar familie en jeugdvriendje
ontmoet. Weer wacht haar een bestaan aan de rand van de
maatschappij. Dan neemt Siena haar lot in eigen hand. Dit is een
prachtig geschreven boek dat je meetrekt naar de Karoo, naar de
wijsheid van oude culturen die in botsing komen met het moderne
leven.
Carol Campbell, Een schildpad huilt maar één traan | Vertaling Rob
van der Veer | Uitgeverij Mozaïek, 2020 | Paperback, 240 pagina’s |
ISBN 9789023959465 | € 18,99
Radeloos
Anne Kramer is een populaire hoofdcommissaris van politie in
Amsterdam. Ze is overwerkt en besluit op aanraden van haar chef
op een sabbatical te gaan. Ze kiest daarvoor een private game
reserve in Limpopo dat eigendom is van iemand die ze kent uit
haar politieverleden. Ze wil uitzoeken wat er tussen hen was, is
en wellicht kan zijn. Terwijl zij in Zuid-Afrika is verdwijnt in St.
Lucia een Nederlandse studente Julia, die net drie maanden stage
heeft gelopen voor een ngo. Opgeslokt door een krokodil, meent
de plaatselijke politie. Julia’s moeder laat het er niet bij zitten en
ongewild belandt Anne Kramer in een heftig avontuur. Het verhaal is
gebaseerd op de verdwijning van een geneeskundestudente in een
wildpark in Oeganda. Joop van Riessen was zelf hoofdcommissaris
bij de Amsterdamse politie. Zijn beschrijvingen zijn daardoor zeer
geloofwaardig. Spannend, goed geschreven.
Joop van Riessen, Radeloos – een Anne Kramer thriller |
Uitgeverij De Kring, 2020 | Paperback, 288 pagina’s |
ISBN 9789462971714 | € 18,99, ook als e-book
Tekst: Marjolein Westerterp

143
Go to Togo – Op reis naar jezelf
Cultureel antropologe Jitske Kramer reist de wereld rond om te
leren van traditionele healers, leiders en passanten. Ze accepteert
in 2019 een uitnodiging door voodoopriester Messanh om met een
fotograaf naar Togo te komen om daar een serie voodoo rituelen
te ondergaan en belooft het verhaal van voodoo zoals het daar
beleefd en uitgevoerd wordt door te vertellen. Het werd het zeer
persoonlijke boek, Voodoo. We krijgen door de ogen van Jitske
een bijzonder beeld van een aantal rituelen, maar zeker worden
we geconfronteerd met veel vragen die je jezelf kunt stellen. Over
zondebokken in je leven, over een beetje in iets geloven en of dat
kan, over hoe gevormd je bent door de cultuur waaruit je komt.
Over dansen en trance en over de scheidslijn (is die er?) tussen de
zichtbare en onzichtbare wereld. Een mooi boek om nog lang over
na te denken.
Jitske Kramer, Voodoo – Op reis naar jezelf via eeuwenoude rituelen |
Management Impact, 2019 | Paperback, 216 pagina’s met veel foto’s
van Rein van der Zee | ISBN 9789462763333 | € 22,50
Wat niet in de safarigids van je ouders staat
Laat je stinkgympen nooit buiten je tent liggen – een hyena vreet
ze op alsof het verse impala’s zijn. Sta je oog in oog met een wild
dier? You run, you die. Zonnebrandcrème vergeten? Smeer ter
bescherming groene bastpoeder van de koortsboom op je huid.
Handige tips uit Wat niet in de safarigids van je ouders staat, die
ook interessant zijn als je nooit op safari gaat, want de meeste
Nederlandse kinderen kunnen natuurlijk alleen maar dromen van
een vakantie naar de Afrikaanse bush – of erover lezen.
Het boek bevat korte dierportretten met fascinerende
wetenswaardigheden. Zo leren we dat hyena’s bevallen door hun
piemel, dat giraffen neuriën en er dieren zijn die hun eigen naam
kunnen zeggen.
Tussen de portretten, van insecten tot roofdieren, lees je over
sporen, geluiden en broodje-aapverhalen: struisvogels steken nooit
hun kop in het zand!
Geestig, informatief en met fraaie foto’s. En… ook voor volwassenen
is dit gewoon heel leuk.
Joukje Akveld, Wat niet in de safarigids van je ouders staat | Gottmer,
2020 | Paperback, 222 pagina’s, foto’s van Ariadne Van Zandbergen |
ISBN 9789025772413 | € 18,99 | Voor kinderen vanaf 8 jaar
Tarzan
Tarzan, zoals de bijnaam natuurfotograaf Henk Ruitenbeek luidt, is
het verhaal van een jongen uit het dorp Hooglanderveen die al vroeg
wist wat hij wilde: tussen de wilde dieren leven. Hij heeft het gedaan.
Begonnen in de Hollandse oerpolder Arkemheen, spreidde hij als
natuurfotograaf zijn vleugels en werkte hij de afgelopen dertig jaar
in de tropische oerwouden van Afrika. Daar stortte de avonturier
zich vol overgave in het grote onbekende, altijd op zoek naar wilde
dieren en natuurschoon. Er zijn momenten geweest waarvan hij
dacht dat hij ze nooit zou navertellen. Maar hij is er nog. Net als
zijn beelden. In zijn nieuwe boek heeft Ruitenbeek zijn mooiste,
spannendste en ontroerendste foto’s en verhalen gebundeld.
Tarzan geeft een bijzondere inkijk in het werk en leven van een
natuurfotograaf bij wie het wild de lens in loopt.
Henk Ruitenbeek, Tarzan | Hardcover, 244 pagina’s | € 29,95 excl.
€ 4,95 verzendkosten, te bestellen via
www.henkruitenbeekfotografie.nl

144
De weg naar Tendaba
naar bevrijd gebied. Daar worden de zwarte soldaten direct weer
gescheiden van de witte. Terug in Afrika gaat alles op de oude voet
verder, en wordt Jakob Witbooi weer de ‘slaaf’ van Duitse bazen.
Wat volgt is de invoering van de apartheidspolitiek in 1948 die
misschien wel het grootste verraad inluidt van een belofte die de
geallieerde leiders de zwarte Zuid-Afrikaanse soldaten voorhielden:
dat de oorlog onafhankelijkheid en gelijkheid in Afrika zou brengen.
Conny Braam, Wij zijn de wrekers over dit alles | Atlas Contact, 2020 |
Paperback, 384 pagina’s |ISBN 9789025451639 | € 22,99.
Livingstone op de voet gevolgd
Hun Afrikaanse avonturen in woord en beeld vatten, dat is de passie
van Ada Rosman-Kleinjan en haar echtgenoot Jan. In dit boek zijn
ze weer op reis in Gambia, een van Afrika’s kleinste landen. Een
land waar je in een dag doorheen kunt rijden maar waar je veel
reizen voor nodig hebt om alles te kunnen zien. Een gevarieerd
land van de witte stranden tot het ongerepte binnenland. Van
wuivende palmbomen tot knorrige baobabbomen. Overal waar het
echtpaar komt worden ze met een brede lach welkom geheten. Dit
dubbelboek bevat twee boeken. Het eerste deel De vissers van Tanji
is eerder verschenen, het tweede deel Een school in Farato is nieuw.
Ook dit boek leest weer heerlijk weg dankzij de humor en hun oog
voor leuke details. Een fijne reisgids.
Ada Rosman-Kleinjan, De weg naar Tendaba | Paperback, 202
pagina’s, met foto’s | ISBN 9783750417717 | 202 pagina’s |
€ 16, excl. portokosten. Te bestellen via www.adarosman.nl
Wij zijn de wrekers
De Zuid-Afrikaanse soldaten die dachten na de Tweede
Wereldoorlog vrij te zijn, wachtte apartheid. Over deze pijnlijke
geschiedenis schreef Conny Braam Wij zijn de wrekers
Vier jaar geleden publiceerde Conny Braam Ik ben Hendrik
Witbooi, over de Namibische strijder die zijn volk wilde bevrijden
van de Duitse koloniale overheersing. Haar nieuwe boek is een
meeslepende vertelling over Hendriks kleinzoon Jakob, die een
andere strijd heeft te voeren. De Zuid-Afrikaanse troepen worden
in 1942 in Libië door de Duitsers verslagen en de duizenden witte,
bruine en zwarte soldaten worden als krijgsgevangenen naar
Italië verscheept. Als de geallieerden oprukken, volgt een nieuwe
overplaatsing: naar werkkamp Auschwitz III. In januari 1945 volgt
voor Jakob nóg een beproeving: een maandenlange voettocht
Al vanaf zijn jonge jaren koestert Ben de Ponti interesse voor
de beroemde ontdekkingsreiziger David Livingstone, de eerste
blanke die dwars door het Afrikaanse continent was getrokken.
Met zijn vrouw Cobi bestudeert Ben later diens Afrika-expedities
in bibliotheekarchieven van Schotland, Zambia en Malawi. In 2006
ontdekt het echtpaar een door Livingstone in 1863 getekende
landkaart van Nyasaland, het huidige Malawi. Een jaar later besluit
De Ponti in Livingstone’s voetsporen te treden en twee van zijn
historische tochten na te reizen. Het avontuur voert hem te voet en
per bootje naar het binnenland van Malawi. Op zijn fascinerende
tocht leert hij dat op tal van plaatsen het leven nog nauwelijks
veranderd is, dat op plekken waar Livingstone en zijn mannen hun
kamp opsloegen nog dezelfde bomen staan en dat veel stamoudsten
door overlevering nog altijd weet hebben van Livingstone’s strijd
tegen de gruwelijke slavenhandel. Een mooi detail is dat de auteur
met zijn vrouw drie jaar, van 1976 tot 1979, in Malawi heeft gewoond
en er als tandarts werkte. Ben de Ponti heeft een fascinerend en
fantastisch gedocumenteerd boek geschreven dat leest als een
avonturenroman, een jongensdroom die werkelijkheid is geworden.
Een geschiedenis van twee eeuwen ‘donker Afrika’.
Ben de Ponti, Livingstone op de voet gevolgd. Dwars door het hart
van Malawi | Uitgeverij Elmar, 2020 | Paperback, 408 pagina’s, met
illustraties | ISBN 9789038927381 | € 24,99

Donkerdrif
De nieuwe Deon Meyer staat altijd garant voor een luid applaus
en veel, heel veel leesplezier en Zuid-Afrikaanse couleur locale.
Ook Donkerdrif, alweer de zevende Bennie Griesel, is weer een
pageturner. Adjudant-officier Milo April is in koelen bloede
doodgeschoten bij de Waterfront in Kaapstad. Mogelijk houdt het
verband met de geheimzinnige brieven die de geschorste luitenants
Bennie Griessel en Vaughn Cupido hebben gekregen met bedekte
verwijzingen naar corruptie binnen de regering. Maar tot hun
frustratie moeten Bennie en Vaughn hun kostbare tijd besteden
aan de vermissing van een student. Intussen vraagt een oplichter
een wanhopige makelaar die haast in haar schulden verdrinkt, om
wijnlandgoed Donkerdrif voor hem te verkopen. Langzaamaan
komen de rechercheurs tot de conclusie dat de zaken verbonden zijn
door de donkerste drift die er bestaat: hebzucht.
Deon Meyer, Donkerdrif | A.W. Bruna Uitgevers, 2021 | vertaald
uit het Afrikaans door Martine Vosmaer en Karina van Santen |
paperback, 448 pagina’s | ISBN 9789400513020 | € 22,99 |
Ook verkrijgbaar als e-book en audioboek
regelmatig op en neer, maakt vrienden, koestert de honden, proeft
het geluk, koestert de stilte, rouwt om een baby die overlijdt en
negeert alle signalen dat niet alles is wat het lijkt uit angst om de
lieve vrede te verstoren en haar idealen in rook te zien opgaan.
Tot ze er haar ogen niet meer voor kan sluiten. Ze is een speelbal
geweest en heeft met haar westerse aanpak (ik krijg tijd en vergoed
die met materie) op te veel Keniaanse tenen gestaan.
Om met wat er gebeurd is in het reine te komen schrijft ze Zoals
beloofd. Ze is alles nagekomen, heeft fondsen geworven, zich
mateloos ingezet. Maar het heeft niet uitgepakt zoals ze hoopte.
Renata Moi heeft een prachtig boek geschreven. Na twintig jaar
terug naar Afrika, een passie die uiteindelijk eindig bleek. Het is
integer, en neemt je mee naar een leven dat goedbedoelende
westerlingen te slecht kennen en waarvan ze de valkuilen niet
vermoeden. Het beneemt je af en toe de adem en voelt als een
waarschuwing: Voor te veel liefde, passie en te weinig aandacht voor
wat de realiteit je toeschreeuwt. Van hoop naar deceptie, van een
illusie naar de harde werkelijkheid. Knap gedaan en de moeite waard
als jij besluit om je voor honderd en meer procent achter een project,
waar dan ook ter wereld te scharen. En als je van Afrika houdt. Haar
pijn van moeten loslaten, en de kwetsbaarheid zinderen door alle
pagina’s.
Renata Moi, Zoals beloofd | 2019, in eigen beheer, via Brave New
Books | Paperback, 366 pagina’s | ISBN 9789402197747 | € 20,- | Kijk
op https://www.facebook.com/ZoalsbeloofdRenataMoi/ Bestellen
via renatamoi@ziggo.nl
Wilde rituelen
145
Zoals beloofd
Zoals meer meisjes en vrouwen uit Nederland wordt Renata
Moi verliefd op een jongen in het buitenland. In haar geval op de
zachtaardige Samuel in Ghana. De liefde lost op als ze in Nederland
een leuke jongen ontmoet en ze zich realiseert door hoeveel zorgen
en gedoe om geld haar relatie met Sam wordt bepaald. Ze ziet
hem nooit meer, de passie voor Afrika en het gevoel daar goed te
kunnen doen, zeker voor kinderen, blijft echter. Ze raakt betrokken
bij een opvanghuis in Kenia. En met een voortvarendheid die wij
Nederlanders maar al te goed kennen, organiseert ze fondsen,
een ziekenboeg met apotheek, een groentetuinproject. Ze reist
Caitlin O’Connel leefde jarenlang tussen de wilde dieren en
bestudeerde hun gedrag. In tien waardevolle lessen vertelt ze wat
wij van dieren kunnen leren over samenleven, verbinding en onszelf.
Welke rituelen dieren volgen als ze elkaar begroeten, verleiden of
als ze rouwen. Het gemeenschapsgevoel van zebra’s, olifanten en
chimpansees maakt feilloos duidelijk wat in onze op het individu
gerichte samenleving hard nodig is. Het is een fascinerend boek dat
de dierenwereld (veel) dichter bij ons brengt.
Caitlin O’Connel, Wilde rituelen - wat we van dieren kunnen leren
over onszelf | ten have, 2021 | paperback, 240 pagina’s | ISBN
9789025909611 | € 20,99

146
Reisdagboek Gambia
Africola
Met dit reisdagboek met stevige ringband kan je je eigen reisverhaal
schrijven. Je komt al in de stemming met leuke weetjes en quotes
over het land. Vragen helpen je op weg om met andere ogen te
kijken waardoor je meer ziet en (nog) meer geniet van je reis door dit
land van baobabs, boten, jungle en gelly-gellys.
Noteer de geluiden van de jungle, de geuren, het kriebelen van het
zand tussen je tenen. Hou alles bij van adressen van nieuwe vrienden
tot je uitgaven. Je gaat nóg meer houden van dit land met dit
inspirerende Reisdagboek Gambia.
Anika Redhed, Reisdagboek Gambia - Mijn reis langs boten en baobabs
| 128 pagina’s | ISBN 9789083055480 | € 14,95
De belofte
De Zuid-Afrikaanse top-kok Duncan Welgemoed en chef van het
Australische restaurant Africola laat je in dit smakelijke boek zien
dat de Zuid-Afrikaanse keuken zóveel meer omvat dan alleen de
alom bekende braai. Met gerechten als Boerewors en Biltong, steak
gegaard op open vuur, Calamari Safari, Noord-Afrikaanse viscurry,
Vetkoek met kweepeer, en vele andere – tot op heden – best
bewaarde recepten uit de Africola-keuken.
Duncan Welgemoed, Africola – modern Afrikaans eten met een
attitude | Fontaine Uitgevers, 2020 | hardcover, 256 pagina’s |
ISBN 9789464040074 | € 29,99
Een mooie dag om in een boom te klimmen
De Afrikanerfamilie die we volgen heet Swart en de belofte waarnaar
de titel verwijst, wordt in de eerste, in 1986 spelende afdeling
gedaan aan de veertigjarige Rachel Swart (‘Ma’), kort voor ze aan
kanker bezwijkt. Zij wil dat het bescheiden bijgebouwtje dat de
zwarte hulp Salomé al een eeuwigheid bewoont op hun boerderij
bij Pretoria officieel haar eigendom wordt. Echtgenoot Manie zegt
toe, met hun jongste dochter als getuige, maar komt zijn woord niet
na. Waarna dat verraad als een dodelijke vloek op de Swarts lijkt te
rusten.
Galgut schetst alle soms achtbaanachtige (familie)verwikkelingen
tegen de achtergrond van een veranderend Zuid-Afrika - van de
opkomst van Nelson Mandela tot het gecompliceerde land anno
nu - waarin de spoken van wit privilege, institutioneel racisme en
vervlogen belofte(n) rondwaren. Een fascinerend en zeer knap
geschreven en gecomponeerd boek.
Een meisje besluit op een dag in een boom te klimmen om te
voorkomen dat die wordt gekapt. Een jongen klimt achter haar aan.
Een boek over eco-warriors zou je kunnen zeggen, maar daarmee
doe je verhaal het tekort. Een mooie dag om in een boom te klimmen
schetst een fijnzinnig portret van twee tieners die zich ongezien
voelen. Het geestige en ontroerende verhaal speelt zich af tegen het
Zuid-Afrika van nu, en verwijst naar de complexe historie. De auteur
is in Zuid-Afrika een gelauwerd kinderboekenauteur. Dankzij de
prachtige vertaling is dit boek eigenlijk geschikt voor zowel kinderen
als volwassen.
Jaco Jacobs, Een mooie dag om in een boom te klimmen | vertaling
Tjalling Bos | Ploegsma, 2020 | hardcover, 128 pagina’s |
ISBN 9789021680644 | € 14,99, ook verkrijgbaar als e-book
Damon Galgut, De belofte | vertaald door Rob van der Veer |
Querido, 2021 | paperback, 320 pagina’s | ISBN 9789021424552 |
€ 21,99, ook verkrijgbaar als e-book

Het meisje met de luidende stem
Halverwege
147
De 14-jarige Adunni die opgroeit in een arm Nigeriaans
plattelandsdorp, weet wat ze wil: onderwijs. Dit is, zo heeft haar
moeder haar verteld, de enige manier om een ‘luidende stem’ te
krijgen: het vermogen om voor jezelf op te komen. Maar als Adunni’s
moeder overlijdt, verkoopt haar vader haar als bruid aan een oude
taxichauffeur.
Ondanks de schijnbaar onoverkomelijke obstakels op haar pad geeft
Adunni de hoop op een betere toekomst nooit op. Ze is vastbesloten
om gehoord te worden, om haar eigen toekomst te bepalen. Om
haar dromen te laten uitkomen. Fantastisch geschreven.
Abi Daré, Het meisje met de luidende stem | vertaald door Arjaan van
Nimwegen en Thijs van Nimwegen | A.W. Bruna Uitgevers, 2021 |
hardcover, 398 pagina’s | ISBN 9789056726973 |
€ 24,99, ook verkrijgbaar als e-book en luisterboek
Hoe mooi wij waren
Van Londen tot Mali en van Parijs tot Tanzania, in Halverwege staan
de levens van moderne Afrikanen centraal. Mannen, vrouwen en
kinderen die dromen over de toekomst, worstelen met het verleden
en houvast zoeken in het heden. De ontmoeting tussen wit en zwart,
rijk en arm en de zoektocht naar geluk die alle mensen verbindt.
Ontroerende, confronterende en inspirerende verhalen over
‘gewone mensen’ in Afrika.
Janine Bakker, Halverwege - Afrikaanse verhalen | boek.scout, 2020 |
paperback, 154 pagina’s | ISBN 9789463898201 | € 19,50
Hier ben je veilig
Rond het dorp Kosawa aan de kust van West-Afrika boort een
Amerikaanse oliemaatschappij zonder toezicht naar olie. Lekkende
pijpleidingen verwoesten de akkers en kinderen worden doodziek
van de giftige stoffen in het drinkwater. Beloftes om het dorp te
beschermen worden nooit waargemaakt, en de lokale overheid
zit volledig in de zak van de Amerikanen. Maar dan besluiten de
inwoners van Kosawa terug te vechten. Mbue vertelt het verhaal
door de ogen van dorpelingen van verschillende generaties. Je
kijkt door de ogen van mensen met verschillende wensen, dromen,
angsten, meningen. Hoe mooi wij waren is een aangrijpende en zeer
actuele roman waarin optimisme en wanhoop op weergaloze wijze
samenkomen.
Imbolo Mbue, Hoe mooi wij waren | vertaling Heleen Oomen en Jeske
van der Velden | De Bezige Bij, 2021 | hardcover, 496 pagina’s |
ISBN 9789403186504 | € 26,99, ook verkrijgbaar als e-book
Zuid-Afrika, 1901. Tijdens de Boerenoorlog worden Sarah en haar
zoontje afgevoerd naar concentratiekamp Bloemfontein. Voor hun
eigen veiligheid, zo verzekeren de Britten ze. Het leven in het kamp
is eigenlijk geen leven, maar overleven en ze vecht als een leeuwin
voor het leven van haar zoon. Een eeuw later heeft een nazaat van
Sarah op hetzelfde terrein een paramilitair trainingskamp gesticht.
Hier worden tegendraadse jongens getransformeerd tot echte
mannen, zo beloven ze. Het wordt de zestienjarige Willem bijna
fataal. Deze op waargebeurde verhalen gebaseerde roman beslaat
de periode tussen de Boerenoorlog en de wrede strafkampen van nu
en leert je twee dingen: de wreedheid van de mens is grenzeloos en
vriendelijkheid is sterker. Een boek dat ik niet weg kon leggen.
Damian Barr, Hier ben je veilig | vertaling Roeleke Meijer-Muilwijk
| Uitgeverij Mozaïek, 2021 | paperback, 320 pagina’s | ISBN
9789023960171 | € 21,99

148
Dwaalgast
Khize wamaZambezi, In Afrika | Illustraties: Sanelisiwe Singaphi en
Bulelani Booi | vertaling: Uta Anderson | Van Holkema & Warendorf,
2020 | hardcover, 48 pagina’s | ISBN 9789000356713 | € 13,99 |
Leeftijd: vanaf 7 jaar
De boom met de bittere bladeren
Sophie is antropologe en emigreert naar Zambia voor haar
droombaan als universitair docent. Ze heeft precies wat ze wil:
interessant werk, een groot huis in een mooie omgeving in een land
en cultuur waar ze zich thuisvoelt. Totdat ze Alick tegenkomt.
Ze voelt aan dat hij niet goed voor haar is. Maar heen en weer
geslingerd tussen verliefdheid, verlangen naar genegenheid
en twijfels, is ze niet in staat van hem los te komen. Ze verliest
uiteindelijk alles: zichzelf, de hoop en het vertrouwen in een
toekomst. Totdat ze via bijzondere helingsrituelen genezing vindt.
Een fascinerend verhaal, dat extra indruk maakt omdat het op ware
gebeurtenissen en ervaringen berust.
Thera Rasing, Dwaalgast | Elikser Uitgeverij, 2021 | paperback,
288 pagina’s | ISBN 9789463653602 | € 21,50
In Afrika met Avi en Kumbi
Het is een van de zwartste bladzijdes uit de recente geschiedenis
en daarmee misschien wel het lastigst te vangen in een jeugdboek:
de genocide in Rwanda die bijna een miljoen Tutsi’s en gematigde
Hutu’s het leven kostte. Cultureel antropoloog Ruth Erica bezocht
het Afrikaanse land en werd gegrepen door de gebeurtenissen in
1994. Veertien jaar na de genocide begint door de vriendschap met
de Nederlandse studente Puck de Rwandese Maridadi vragen te
stellen bij haar verleden – en vooral bij haar moeders dood. Is het wel
waar wat de volwassenen haar hebben verteld? Dan stuit Maridadi
op een familiegeheim dat haar diep schokt. Hoe bepaalt ze haar
positie in het spanningsveld tussen daders en slachtoffers?
Ruth Erica, De boom met de bittere bladeren | Lemniscaat, 2020 |
hardcover, 256 pagina’s | ISBN 9789047711995 | €15,99
Hoop, waar ben je?
Dit boek over de spannende geschiedenis van het continent Afrika
is geschreven door Khize wamaZambezi, een Zuid-Afrikaanse
hoogleraar geschiedenis. Onder het motto de wereld is oud, je
kunt er veel over leren, hink-stap-spring je met de nieuwsgierige
Avi en Kumbi door een aantal Afrikaanse landen en leer je over
de jager-verzamelaars in de prehistorie, over koninginnen in het
koninkrijk Nubië, het kolonialisme en slavernij, en over de strijders
voor onafhankelijkheid. Ook ontmoet je belangrijke mensen
uit de Afrikaanse geschiedenis en maak je kennis met spirituele
filosofieën. De opdracht voor de huidige generatie is dat zij er nu
verantwoordelijk voor zijn dat de toekomst rijker wordt.
De teksten vereisen vaak voorkennis en voor een boek van 48
pagina’s komt er ongelooflijk veel aan de orde. Maar de poging de
geschiedenis te vertellen vanuit Afrikaans perspectief verdient alle
lof.
Zes kinderen van zes continenten vertellen wat de coronapandemie
voor hun leven betekent. Wat is het verdriet, waar vinden ze de hoop
en hoe geven ze die door?
Het e-book is gratis te downloaden in maar liefst 30 talen. Ook in het
Nederlands.
https://www.hopewhereareyou.com/

kijken
Afrikaanse bruid
Lamentations of Judas
149
De Vlaamse Gilbert heeft zijn leven opgebouwd in Kenia. Hij heeft
een relatie met Hellen en is de nieuwe ‘daddy’ van haar dochtertje.
‘Ik heb zeven jaar op een man als Gilbert gewacht’, verklaart Hellen.
In deze documentaire wordt Gilbert – ‘I am very special’ - gevolgd
in België en in Kenia, zijn opvattingen over Afrikanen doen soms
pijn aan je ogen en oren. De Keniaanse vrouwen verklaren dat
de Europeanen ‘echte liefde’ brengen, ‘hete liefde’. Ze krijgen
bovendien begrip van de Europeanen, zij erkennen hun kinderen
en de vrouwen voelen zich niet zoals bij Afrikaanse mannen
‘openbaar vervoer waar je even op meerijdt en vervolgens weer
afstapt’. Gelukkig erkennen ze ook dat de zakken gevuld met geld
een drijfveer zijn om een relatie met een ‘mzungu’ aan te knopen.
Zijn verliefdheid op Kenia was Gilberts drijfveer om zijn leven
te verhuizen van Vlaanderen naar Kenia. ‘Wat ik hier doe, kan ik
in Europa niet doen.’ De zwarte meisjes, de Afrikaanse bruiden,
komen later, maar zijn niet meer uit zijn leven te bannen. Dat het
avontuur niet helemaal goed afloopt, is meteen aan het begin van de
documentaire duidelijk. Wat is er gebeurd? Heeft de liefde hem de
das om gedaan? Eerlijk, dicht op de huid gefilmd over liefde tussen
blank en zwart in Afrika en een grimmige kijk op cultuurverschillen
en vooroordelen.
Bij de koloniale oorlogen in ‘wit’ Zuid-Afrika werden Angolese
jongeren geronseld en gedwongen als soldaten mee te vechten
tegen de zwarte bevolking. Sinds eind jaren tachtig leven deze
‘Terrible Ones’ in het afgelegen Zuid-Afrikaanse ruïnestadje Pomfret.
De onlangs overleden filmmaker Boris Gerrets (Shado’man) zoekt
hen op en vraagt hen naar hun rol in de oorlogen. Hij stuit op een
muur van stilte. Om hen met het verleden te confronteren, besluit
hij de veteranen het verhaal van Judas Iskariot, symbool van verraad,
na te laten spelen. Zo worden zij – slachtoffers en daders – niet
alleen personages in de documentaire, maar ook acteurs in het
confronterende Bijbelverhaal. Er ontstaat een aangrijpend beeld
van mensen aan de zelfkant van de geschiedenis in een drama over
schuld, verhaal en vrije wil. Fascinerend, ongemakkelijk en prachtig
gefilmd. Pijn die wacht onder de oppervlakte.
Lamentations of Judas is nog te zien via
https://www.pathe-thuis.nl/film/33215/lamentations-of-judas
The Boy Who Harnessed the Wind
Afrikaanse bruid is een documentaire van Roy Dames en Jos
Driessen.
De film is nog te zien via https://film.nl/serie/afrikaanse-bruid
Het waargebeurde verhaal over een tiener in Malawi, die zijn dorp
wil redden van de hongersdood. De film neemt je mee naar een
uitgedroogd, ongeromantiseerd maar indrukwekkend Malawi,
met acteurs die afwisselend Engels en Chichewa spreken en een
authentiek Afrikaans verhaal vertellen. Dit regiedebuut van de
Nigeriaans-Britse acteur Chiwetel Ejiofor (12 Years a Slave) is
gebaseerd op de gelijknamige, autobiografische roman van William
Kamkwamba. Het verhaal, over een puber uit Malawi die een plan
bedenkt om zijn dorp te redden van de hongerdood, wordt zonder
opsmuk verteld, met alle ruimte voor de sympathieke, overtuigend
gespeelde personages. Het slot wordt al min of meer verklapt in de
titel, maar is evengoed hartverwarmend.
Film te zien via https://www.netflix.com/nl/title/80200047

Françoise Malby-Anthony
Op 2020 verscheen de Nederlandse vertaling van An Elephant In My Kitchen, het vervolg op
de wereldwijde bestseller The Elephant Whisperer. In Een olifant in mijn keuken beschrijft
Françoise Malby-Anthony hoe ze alles op alles zet om haar beroemde kudde olifanten te
beschermen en hoe ze haar droom, een opvangcentrum voor wilde dieren, waarmaakt. De
twee boeken spelen zich af in Thula Thula, een private game reserve in KwaZulu-Natal.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen, Thula Thula en Kim McLeod

Frankie met de inmiddels overleden
olifantenmatriarch Frankie
Wat olifanten mij leerden over
moed, liefde en
overlevingskracht

152
Het laatste wat Françoise, een mondaine Française, van het leven
verwachtte is dat zij terecht zou komen in een wildreservaat
in Zuid-Afrika. Dat gebeurt echter wel als ze verliefd wordt
op natuurbeschermer Lawrence Anthony. Hun ontmoeting in
Engeland zet haar leven op z’n kop. Na Lawrence’ onverwachte
dood wacht haar de bijna verlammende verantwoordelijkheid om
Thula Thula zonder hem voort te zetten. Het lijkt een onmogelijke
taak: stropers doden hun neushoorns, de bewakers weigeren
een vrouw als baas te accepteren en de overheid dreigt haar
geliefde kudde olifanten alsnog af te schieten. Ze krijgt de zorg
voor een verdwaalde babyolifant die plotseling bij haar huis staat
en biedt een veilig thuis aan getraumatiseerde weesneushoorns
en nijlpaardje Charlie dat doodsbang is voor water. Terwijl haar
zelfvertrouwen in de jaren na Lawrence’ dood groeit ontdekt
Françoise dat ze olifantenmatriarch Frankie al die tijd verkeerd
heeft beoordeeld. En de dieren en Thula Thula in de Zuid-
Afrikaanse bush leren haar nog meer waardevolle levenslessen …
In Een olifant in mijn keuken beschrijft Françoise haar leven
vanaf de ontmoeting met Lawrence in Londen. Hoe ze de kudde
getraumatiseerde olifanten opnemen. De pieken en dalen
waarmee ze te maken krijgen. Het geeft een ontroerend kijkje in
de keuken van een bijzonder echtpaar en een leven in de Zuid-
Afrikaanse bush.
Nadat de kudde van Nana zich heeft aangepast aan hun nieuwe
thuis Thula Thula krijgen Lawrence en Françoise het verzoek een
eenzame vrouwtjesolifant op te nemen.
Ze doorstond de reis en arriveerde op Thula Thula. De hel waarin ze
had moeten leven was verleden tijd. We lieten haar meteen in de
boma en zoals ook met de komst van de kudde was gebeurd richtte
Lawrence samen met twee opzichters een tijdelijk kamp in. Ze haatte
hun aanwezigheid en viel Lawrence aan als hij in de nabijheid van het
hek kwam. Haar vijandigheid en angst kleurden haar ogen zwart van
woede.
‘We moeten geduld met haar hebben, ze is ons enfant terrible’,
gebruikte ik de liefkozende Franse uitdrukking voor een lastig kind.
‘Dat is een mooie omschrijving’, zei Lawrence. ‘We noemen haar ET.’
‘Ze heeft zoveel ellende in dat korte leventje van haar meegemaakt
dat we nu niet opgeven.’
Na een paar dagen sloeg ET’s woede om in wanhoop. Onbekend
terrein. Nieuwe geuren die haar angst aanjoegen. Enge mensen in
haar directe nabijheid. Het was te veel voor haar. Ze verstopte zich
niet meer, nam niet meer de moeite om Lawrence aan te vallen, ze at
niet meer en liep alleen maar rusteloze rondjes.
Lawrence nam me mee naar haar toe en ze keek niet eens naar ons.
Ze had het opgegeven.
Ik begreep het wel. Mensen betekenden gevaar, pijn en verdriet. Ze
was er met de verhuizing in haar ogen niet op vooruitgegaan. Ze was
nog steeds alleen en bang.
Wat moesten we doen? Je kunt een boze olifant niet omhelzen om
haar te troosten. Lawrence was bereid om nog maanden naast haar
te blijven slapen als dat haar geholpen zou hebben, maar zoals het er
nu uitzag was ze de wil om te leven kwijtgeraakt.
‘We moeten Nana hier halen’, zei hij plotseling. ‘Als ET niet snel
gezelschap krijgt zal ze doodgaan aan een gebroken hart.’
Met lekkere hapjes en lieve woordjes wisten Lawrence en Vusi
de kudde naar ET’s boma te lokken. Ze hadden de aanwezigheid
van een vreemde olifant waarschijnlijk al wel opgemerkt, maar ze
vertrouwden Lawrence voldoende om hem te volgen.
Zodra Nana en Frankie de bange tiener zagen liepen ze naar de
omheining en begonnen met die diepe rommelende geluiden tegen
haar te “praten”. Ze duwden hun slurven tussen de elektrische
bedrading door om haar aan te kunnen raken.
Gebiologeerd staarde ET hen aan. Het waren de eerste olifanten die
ze na haar eenzame opsluiting weer zag. Onderzoekend stak ze haar
slurf omhoog naar die van hen. Ook zij produceerde de rommelende
geluiden om hen te antwoorden. Zelfs de aanwezige opzichters
hielden het niet droog.
De rest van de kudde kwam ook dichterbij om hallo tegen de
nieuwkomer te zeggen, zoals dat hoort in de olifantenwereld. Er was
geen stille vraag of de jonge nieuwkomer wel welkom zou zijn, het
was gewoon haar recht.
‘Ik denk dat ze haar gerust proberen te stellen’, fluisterde Vusi.
‘Ik hoop het’, glimlachte ik.
Hij knikte vol vertrouwen. ‘Waarschijnlijk vertellen ze haar nu hun
levensverhaal. Dat zij ook hun familie zijn kwijtgeraakt en dat ze
weten hoe het voelt om zo bang en alleen te zijn. Ze zeggen tegen
haar: het zal even duren, maar het komt goed, wij lopen met je mee.’
Ik probeerde mijn tranen terug te dringen terwijl ik luisterde naar de
mooie toekomst die hij voor ET schetste en hoopte met heel mijn hart
dat hij gelijk zou krijgen.
Op 2 maart 2012 overlijdt Lawrence aan een hartstilstand. Hij is
niet thuis op het moment dat het gebeurt. De volgende ochtend
staat de kudde olifanten bij de omheining die Françoises huis
scheidt van de bush.
Ze stonden onbeweeglijk terwijl het voor olifanten zo typerende
diepe rommelende geluid dat uit hun maag lijkt te komen door de
lucht klonk. Het waren de plechtige geluiden, op een lage frequentie,
waarmee ze ook met Lawrence communiceerden.
Mabula, de dominante stier van de kudde, begon weer te lopen, met
de anderen in zijn kielzog. Op en neer, op en neer.
Alleen Nana stond onbeweeglijk, alsof ze wachtte tot Lawrence
tevoorschijn zou komen, maar stilzwijgend aanvaardde dat dit nooit
meer zou gebeuren.
We hadden ze al in geen maanden meer bij het huis gezien. Waarom
waren ze er nu wel? Waarom precies dit weekend? En waarom waren
ze zo gespannen?
Geen wetenschappelijk onderzoek kan verklaren waarom de kudde
precies dat weekend naar het huis kwam. Maar voor mij was het
overduidelijk. Op het moment dat het hart van mijn man stopte
met kloppen werd er in hun harten iets beroerd wat maakte dat ze
kilometers en kilometers door de wildernis liepen om samen met ons
te rouwen en hun respect te betonen, zoals ze ook doen als een van
hun soortgenoten overlijdt.
Een jaar later staan ze er weer. En elk jaar keren ze terug, op die
dag, naar het huis waar Françoise woont.
Olifanten rouwen lange tijd om hun doden. Nog jaren na het
overlijden van Mnumzane kwamen ze terug naar de plek waar zijn
beenderen lagen en bleven daar dan uren rondhangen, donkere
sporen van emotie liepen van hun temporal gland over hun »

Baby Tom
De kudde bij de Mkhulu dam
‘Thula Thula is de plaats waar
de passie van één man en
zijn vertrouwen in het herstel
van de relatie tussen mens
en dier, ertoe leidden dat hij
wereldwijd bekend werd als de
Olifantenfluisteraar’
Ellie
Lawrence met Nana
Mabula doet yoga

154
doorgroefde hoofden en met uiterste zorg raapten ze de botten op of
lieten hun slurf eroverheen glijden in een olifantenritueel dat wij niet
begrepen. Ze beschikken over een gevoel voor tijd dat ons verstand
te boven gaat. Ik wist dat deze prachtige en gevoelige dieren precies
hetzelfde deden als wij twee dagen eerder: ze herdachten Lawrence’
dood op hun eigen manier.
Lawrence’ as was al lang opgegaan in de zanderige oever van de
Mkhulu dam en de kudde had daardoor niets tastbaars dat ze konden
beroeren en betreuren. Ik geloof dat ze terugkeerden naar de plek
waar Lawrence geleefd had om in dezelfde ruimte te zijn die ze ooit
met hem hadden gedeeld. Niemand was hem vergeten en zeker zijn
kudde niet.
Elke keer als ik me in de maanden die volgden verdrietig voelde dacht
ik aan dit eerbetoon van de olifanten en het gaf me altijd weer de
kracht om door te gaan.
Zij hadden mij nodig, maar ik had hen even hard nodig.
Bijna iedereen verwacht dat Françoise na de dood van Lawrence
terug zal keren naar Frankrijk. Ze piekert er niet over.
Ik werkte met fantastische mensen die mij nodig hadden en op me
vertrouwden. Ze waren mijn tweede familie geworden en ik zou ze
nooit aan hun lot overlaten. Ik was mijn echtgenoot verloren, maar zij
een man die als een vader voor hen was geweest. En dan was er nog
onze speciale kudde en mijn dierbare neushoorns die we van jongs
af aan hadden opgevoed. Zij maakten ook onderdeel uit van mijn
familie. Het was ondenkbaar om hen allemaal in de steek te laten.
Ik moest nog heel veel leren, maar een tragedie en tegenslag bieden
ook nieuwe kansen op hoop en een nieuwe toekomst, en langzaam
maar zeker begon ik ondanks al mijn verdriet weer vaste grond onder
mijn voeten te voelen.
De tranen waren er voor ’s nachts, de glimlach voor overdag. Soms
voelde het alsof ik verdronk en op andere momenten was het
glashelder wat me te doen stond. Al die turbulente weken hield ik het
beeld voor ogen van een schip op volle zee in een storm en hoe het
worstelt met de golven. Ik besloot in ieder geval boven te komen en
de veilige haven te bereiken.
Met haar doorzettingsvermogen, humor, de Thula Thula familie,
gasten die vrienden werden en natuurlijk de dieren weet Françoise
een nieuwe bestemming voor haar leven in Zuid-Afrika te kiezen.
Ze richt een opvangcentrum op voor neushoornweesjes waarvan
de moeder door stropers om het leven is gebracht. De weesjes
waartoe ook een nijlpaardje hoort dat doodsbang blijkt voor water
zorgen voor ontroerende en humoristische momenten. En dan is
er baby Tom, de dochter van olifant ET die plotseling middenin
de nacht voor haar deur staat. De enige manier om haar te
beschermen is haar naar binnen te halen. Het olifantje in de keuken
levert de titel van haar boek op.
Françoise roert zich steeds meer in de wereld van de
natuurbeschermers omdat de aanwezigheid van de neushoorns
Thabo en Ntombi haar met de neus op de feiten drukt hoezeer de
stroperij zich heeft ontwikkeld tot een gevaarlijk en meedogenloos
misdaadsyndicaat. Waar dieren noch mensenlevens ertoe doen,
waar alleen het grote geld regeert.
Het lukt haar de dieren veilig te houden. Dat het haar niet lukt
om het opvanghuis tegen stropers te beschermen betekent een
nieuwe zwarte bladzijde in haar leven. Het centrum wordt in
2017 aangevallen door stropers. De gevolgen voor de vrijwilligers
en stafleden zijn traumatisch, twee neushoornweesjes worden
gedood en uiteindelijk moeten alle dieren verplaatst worden. Een
nachtmerrie.
Ook deze keer besluit Françoise niet bij de pakken neer te zitten.
Het opvangcentrum wordt omgevormd tot het Thula Thula Wildlife
Rehabilitation Centre. Daarnaast besluit ze tot het oprichten van de
Thula Thula Volunteers Academy. Hier kunnen jonge mensen uit de
hele wereld kennismaken met wat er speelt in natuurbeheer, wat
er achter de schermen gebeurt bij een private game reserve en hoe
Thula Thula de levens van de vijf omliggende dorpen beïnvloedt.
Thula Thula is een plek van vrede en rust. De plek waar Lawrence
volgens eigen zeggen veel leerde van zijn olifanten: de kracht
van vergeving, het belang van het hebben van een familie, de
waarde van goed leiderschap, onvoorwaardelijke liefde, loyaliteit.
Ook Françoise krijgt dezelfde lessen en zij heeft vooral geleerd
van de moed die olifantenmatriarchen betonen als het gaat om
leiderschap. Moed is namelijk doen waar je bang voor bent. ˙
QuickFACTS
Thula Thula, 8 km van de stad
Empangeni, ligt in het hart van
Zoeloeland, op een afstand van
45 minuten van het vermaarde
Umfolozi/Hluhluwe National Park en
twee uur rijden van Durban. Ooit het
privé jachtgebied van koning Shaka
Zulu, nu een plaats van rust & vrede, de
werkelijke betekenis van de naam. Thula
Thula biedt je niet alleen een exclusieve
ontmoeting met de inmiddels vermaarde
kudde met de matriarchen Nana en
Frankie, maar ook een prinsheerlijk
onderkomen in de luxe Elephant Safari
Lodge of het tented camp. De keuken,
hoe kan het ook anders met een
Française aan het hoofd, is fenomenaal.
Je ervaart de hartslag van het oude
Afrika, waar dier en mens in harmonie
leefden in de comfortabele luxe van nu.
www.thulathula.com
Boeken van Lawrence Anthony:
Babylon’s Ark, The Elephant Whisperer en The Last Rhino’s.
Bekijk de olifanten van Thula Thula op
http://youtu.be/NCnsHg3bWA8
Een olifant in mijn keuken is het prachtige, hartveroverende
vervolg op de wereldwijde bestseller De olifantenfluisteraar.
Françoise Malby-Anthony, Katja Willemsen, Een olifant
in mijn keuken | Vertaling: Marjolein Westerterp | Just
Publishers, 2020 | Paperback met fotokatern, 288 pagina’s |
ISBN 9789089755698 | € 21,99

Frankie met Thabo
‘Het mooiste boek over de
Afrikaanse bush sinds Born
Free’ – Daily Mail
Frankie en Frankie
Thabo en Ntombi
Thabo en Ntombi
Mabula en Gobisa

Robin Rhode
Ontsnappingskunst van de straat
De Zuid-Afrikaanse kunstenaar Robin Rhode tekent op muren.
De muur is voor hem hetzelfde als een doek voor schilders.
In museum Voorlinden in Wassenaar liet hij zien hoe en waarom.
Tekst Tekst: en foto’s: Marjolein Marjolein Westerterp Westerterp

De muurtekeningen van Robin Rhode zijn
een vrolijke uitsnede van een grauwe werkelijkheid
Het begon op een muur in de wijk Westbury in zijn geboortestad
Johannesburg. ‘Een gevaarlijke, ruige buurt. Met veel gangsters,
drugsmisbruik, geweld en criminaliteit. Maar Westbury heeft ook
mooie kanten: veel hechte gemeenschappen, veel verschillende
religies en spiritualiteit.’ De kunstenaar wilde hier iets bijzonders
maken: ‘oneindige verhalen waarin mensen kunnen verdwijnen’.
Wat we in de vrolijke foto’s zien is een vrolijke uitsnede uit een
rauwe werkelijkheid. De muur is zijn muze, maar vooral een
projectiescherm waarop hij zijn fantasie botviert: ‘Ik heb nooit de
camera willen richten op het lijden. Ik ben er niet in geïnteresseerd
achtergestelde gemeenschappen te laten zien, ik wil me daar verre
van houden. Ik maak verhalen die daar niets mee te maken hebben.
Ik zorg voor een mogelijkheid om de werkelijkheid, al is het maar
voor even, te ontvluchten.’
De sprong in het niets en een fiets van krijt
Het eerste beeld waarmee je geconfronteerd wordt is een
muurgrote foto van een skiër die het grote niets tegemoet springt.
Het is tekenend voor zijn werk waarin hij werelden creëert waar we
nog nooit zijn geweest, zoals we in dromen ook grenzeloos kunnen
reizen naar onbekende bestemmingen. Ook de fiets, gemaakt van
krijt is een voertuig voor de verbeelding. En we vragen ons af waar
de reusachtige zwarte en witte gloeilampen in de wereld ooit hun
licht zullen verspreiden. Dansende passers, een vlieger die langs
boomtoppen suist, een auto waarbij de wielen vervangen zijn door
hoopjes bakstenen, een beeld dat iedereen kent van Afrika, het is
goed voor een glimlach realiteit.
Straatkunst
Dat Rhode de muur als podium koos, noemt hij ‘een politieke
beslissing’. ‘Ik wilde dat voorbijgangers mijn kunst konden zien.’
Voor filmpjes die hij in 2002 in de betonnen achtertuin van zijn
ouderlijk huis maakte, schakelde hij kinderen uit de buurt in. Op de
grond tekende hij met krijt speeltoestellen, waarop de kinderen in
de stop-motionfilmpjes lijken te spelen. De kinderen zien er vrolijk,
speels en spontaan uit. Toch is het verhaal erachter grimmig: ‘Ik
heb destijds alle speeltoestellen uit de buurt nagetekend, omdat
de speeltuin zelf volledig vernield was, die lag vol met gebroken
glas. Er hingen alleen nog maar drugsverslaafden rond.’ Wat hij laat
zien is een alternatieve werkelijkheid. Hij dacht geen moment aan
een galerie of aan ‘het kunstsysteem’ toen hij de filmpjes maakte.
‘Ik deed gewoon wat ik moest doen.’ Kort nadat hij de filmpjes in
de achtertuin had opgenomen, verhuisde Rhode naar Berlijn, eerst
voor de kunst, uiteindelijk bleef hij voor de liefde. Of de keuze voor
de stad die bekend is geworden om de Muur daarop gebaseerd is
blijft een vraagteken. ˙
In Museum Voorlinden, nog tot 26 september 2021.

Being Jane Goodall
Jane Goodall staat bekend als de ‘Moeder Teresa van de natuur’. Als tienjarige droomde
ze ervan naar Afrika te gaan, tussen de wilde dieren te leven en boeken te schrijven. Velen
verklaarden haar voor gek. Een meisje…? Haar moeder gaf haar de les mee; als je wat wilt
bereiken zal je er hard voor moeten werken. En … geef nooit op.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: uit de documentaire The Hope

Op 3 april 2021 werd ze 87 jaar. En nog altijd reist Jane Goodall
onvermoeibaar als activist, strijder en natuurbeschermer de wereld
rond om lezingen te geven, onderscheidingen in ontvangst te
nemen, en hordes schoolkinderen te bezoeken en te inspireren die
lid zijn van haar wereldwijde Roots & Shoots programma. In alle
opzichten is zij een model voor een goed geleefd leven, een leven
met een doel.
In de documentaire The Hope die haar leven en werk in beeld
brengt zegt ze: ‘Ik moet mensen in actie krijgen. Ik probeer hun
hart te raken om er zo voor te zorgen dat ze zich gaan inzetten voor
een groter goed. Met wijze keuzes kunnen we een groot verschil
maken.’
De aarde een betere plek voor mens en dier
Ze wilde chimpansees helpen en de gemeenschappen die in hun
leefgebieden wonen. In de loop van de jaren is het verhaal alleen
maar groter en groter geworden. Evenals veel wetenschappers,
zoals onze Jan Terlouw, benadrukt ze de kracht van ons intellect.
‘Wij kunnen manieren verzinnen om van de aarde een betere plek
te maken waar we in harmonie kunnen leven met dieren en de
natuur.’
Om zich op te laden, to touch base, moet ze van tijd tot tijd terug
naar Gombe, naar het woud, haar klamboe uitrollen en voelen
waar haar grote missie begon. Ze
beschrijft een spiritueel gevoel
daar in de vrije natuur ‘alleen te
vergelijken met het gevoel dat je
soms krijgt in kathedralen, waar
eeuwen en eeuwen het geloof
door mensen is geloofd, God is
aanbeden’.
In de bossen van Gombe Stream
National Park is en was ze gelukkig.
Toen het tot haar doordrong dat de
dieren haar stem in de buitenwereld
nodig hadden verruilde ze
de bush voor vliegtuigen en
congreszalen, voor bijeenkomsten
en televisieoptredens. Jane verschool zich niet meer in Afrika, maar
verspreidde de ziel van het continent, van dieren, van de natuur
over de hele wereld. ‘Als we hun leefgebied laten verwoesten,
vernietigen we ook de soort. En niet alleen de dieren, maar ook
onszelf.’
Hoop
Haar boodschap blijft er een van hoop. ‘Als we de hoop opgeven,
blijft er niets meer om naar uit te kijken. Als we de juiste ethische
keuzes maken, al zijn ze maar klein, dan maken we een begin met
het veranderen van de wereld.’
Geniet ze van haar leven? Het eerlijke antwoord is ‘nee’. Sinds
1986 reist ze 300 dagen van het jaar de wereld rond. Met haar
programma Roots & Shoots probeert ze jongeren te bereiken en
hen bewust te maken van de impact die zij op de wereld kunnen
hebben. Hun wereld.
In een verder zo donkere wereld zijn het de jonge mensen die haar
hoop geven. ‘We hebben het probleem gecreëerd, nu moeten we
bijdragen aan de oplossing. Van wij en zij in de communities is
‘Jane is gul met haar
tijd en hart. Mensen
willen bij haar in de
buurt zijn en ook iets
aan haar teruggeven’
het wij samen geworden, een holistische benadering. Pas als zij
het beter krijgen, krijgen de chimps het ook beter. Het grootste
probleem is de fragmentatie van het leefgebied van de nog
ongeveer tweeduizend chimpansees. Als de dorpjes hun bossen
bewaken, corridors creëren en goed beheren hebben de dieren een
kans. Maar het geeft hen zelf ook een kans, met goed beheer zullen
er ook geen aardverschuivingen en overstromingen meer zijn.’
Great Aunt Jane
Tussen de reizen door komt ze tot rust, thuis in Bournemouth
waar ze het voormalig ouderlijk huis deelt met haar zus. Haar
bovenetage volgestouwd met pluchen chimpansees in alle maten.
Ook heeft Jane nog altijd haar huis in Dar es Salaam, in Tanzania,
waar haar drie kleinkinderen wonen. Hun vader, Hugo Eric Louis
‘Grub’, is haar zoon uit haar huwelijk met natuurfilmer Hugo
van Lawick. Veel heeft ze hen niet gezien, maar ze is trots op de
krachtige jonge mensen die ze geworden zijn en op hun beurt zijn
de kleinkinderen trots op hun Great Aunt Jane, ‘GAJ’: ‘Ze doet het
voor ons en voor onze kinderen.’
De zeldzame keren dat ze bij elkaar zijn wordt de dag, die voor de
kleinkinderen altijd uitmondt in tijd om te leren, afgesloten met
een sundowner, een goed glas Schotse whisky.
Geef nooit op
Haar kleinzoon Merlin werkt ook
voor de Jane Goodall Foundation.
Zijn beroemde grootmoeder ziet
hij ongeveer twee keer per jaar.
‘Kostbare ontmoetingen omdat je
nooit weet wat de volgende dag
zal brengen.’ De Foundation laat
kinderen kennismaken met de
geheimen van het woud. ‘Als je de
schoonheid en kracht ervan niet
kent, zal je je er ook geen zorgen om
maken en er dus niet om geven. We
moeten ze het besef bijbrengen dat
we er allemaal toe doen, elk van ons,
we hebben allemaal onze rol’, zegt Jane. ‘Samen kunnen en zullen
we de wereld redden, dat is mijn hoop en vertrouwen, dat is mijn
levensmissie.’
De woorden geef nooit op zijn eenvoudig. Maar het kan heel
moeilijk zijn om ze in daden om te zetten. Nu meer dan ooit
hebben we inspiratie nodig. En Jane Goodall blijft die geven door
haar werk en door wie ze is. Door gewoon Jane Goodall te zijn. ˙
Elizabeth Leiter, Kim Woodard – The Hope | VS 2020 | 88 minuten
161

‘Samen kunnen we de wereld redden,
dat is mijn hoop en vertrouwen’

Zuid Afrika
Regelmatig gekozen als een van de meest favoriete
reis- en vakantiebestemmingen. Waarom? De natuurlijke
schoonheid en grote afwisseling, de vriendelijke mensen,
Kaapstad met de magische Tafelberg en de wijnlanden.
Ze blijven lokken en zorgen ervoor dat je gegrepen
wordt door dit bijzondere land.

Harold Robles (1948-2020)
‘Ik wilde de mensheid dienen,
dat was mijn levensdoel’
‘Ik wil me tot aan mijn laatste adem blijven inzetten voor het grotere goed. Daar haal ik
mijn kracht en energie vandaan’, zei Harold Robles in 2019. Bij hem was uitgezaaide prostaatkanker
geconstateerd. Het bracht hem in eerste instantie niet van zijn stuk. ‘Ik ben nog
lang niet klaar met het werk waar ik voor leef. Heaven will have to wait.’
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: HPSA, Patricia Steur, Peter Boshuijzen

165
De hemel was echter niet zo geduldig als Harold hoopte. Op 8 juli
2020 was zijn laatste openbare optreden toen hij in Scheveningen
de African Wines presentatie van ‘zijn’ Harold’s Wines bijwoonde.
Op 31 juli blies hij zijn laatste adem uit en op 8 augustus
begeleidden honderd familieleden en vrienden hem op zijn laatste
reis. Tijdens zijn reizen droeg Harold altijd een speciaal kaartje bij
zich. Een kaartje met een gedroogde roos, gekregen van Moeder
Teresa. Thuis op zijn bureau bewaarde hij een ander relikwie: een
potje met Afrikaanse aarde, gekregen van Nelson Mandela. ‘Zodat
ik Afrika altijd bij me zou hebben.’
OOG VOOR AFRIKA sprak hem twee weken voor zijn overlijden.
Hoe broos hij ook was, zijn stem klonk vol vuur als het ging om de
Health Promoters en de kans op een beter leven voor de mensen
waar hij zijn hele leven al voor streed. In navolging van zijn grote
idool Albert Schweitzer.
Hij, een joods jongetje geboren en opgegroeid in Paramaribo
nam het besluit op achtjarige leeftijd. Door het verhaal over
Albert Schweitzer dat de juffrouw op de lagere school vertelde,
leerde Harold zijn levensbestemming kennen. In 2019 vierde hij
zijn jubileum. ‘Het werk dat ik al 50 jaar doe is voor een groot deel
gebaseerd op de filosofie van Albert Schweitzer. In de kern noemde
hij het: Eerbied voor het leven; zijn filosofie was gebaseerd op de
uitspraak Ik ben leven dat leven wil te midden van leven dat leven
wil. En dit is ook míjn heilige missie. Helaas moet ik constateren dat
we Schweitzer’s pleidooi voor harmonie niet hebben begrepen. We
hebben nog altijd geen eerbied voor het leven. We verkwanselen
het.’
Eerbied voor het leven
‘Ik weet nog heel goed dat de juf op school een verhaal voorlas
uit de Libelle over de Duitse filosoof, theoloog, dokter en musicus
Albert Schweitzer. Schweitzer was naar Afrika vertrokken en had
daar samen met zijn vrouw een medisch centrum opgezet. Ik was
zó onder de indruk van dat verhaal, wilde zijn zoals hij. Toen de juf
ons vroeg om een opstel te schrijven waarin we moesten uitleggen
wat Albert Schweitzer voor ons betekende, ging ik aan de slag. De
kern van mijn betoog was dat één man het verschil kan maken in
het leven van vele anderen. Ik had mijn roeping gevonden. Ik wilde,
net als Albert Schweitzer, de mens in nood dienen.
Thuis bleef ik maar praten over die belangrijke man in Afrika die
daar zoveel geweldige dingen deed. Mijn vader zei op een gegeven
moment: ‘Harold, als je die man zo geweldig vindt, waarom schrijf
je hem dan geen brief?’
Kon dat dan zomaar?, vroeg ik me af.
Met hulp van mijn vader schreef ik een brief in het Duits en die
stuurden we naar het ziekenhuis in Afrika. In de brief schreef ik dat
ik klusjes zou gaan doen en het verdiende geld naar Schweitzer
op zou sturen. Ook schreef ik dat als ik later groot zou zijn, ik
naar hem toe wilde komen om als arts voor hem te werken. Tot
mijn verbazing kreeg ik zes maanden later een brief terug. Albert
Schweitzer schreef dat ik uiteraard van harte welkom was, maar
dat ik wel eerst mijn school moest afmaken. Ik was in de wolken.’
En hoe ben je in Afrika terechtgekomen?
‘Op 14-jarige leeftijd verhuisden we met ons gezin naar Nederland.
Daar richtte ik het Nederlands Albert Schweitzer Center op. »

166
‘Dit is mijn missie, mijn leven’
In 1981 emigreerde ik naar de Verenigde Staten, waar ik met de
dochter van Albert Schweitzer, Rhena Schweitzer Miller, het Albert
Schweitzer Institute for the Humanities (ASIH) heb opgericht. Deze
organisatie zette zich in om de filosofie van Schweitzer overal ter
wereld in de praktijk te brengen. Een aantal jaren later startte ik
op verzoek van emeritus aartsbisschop Desmond Tutu, samen
met mijn goede vriend dr. Jelle Braaksma, de Health Promotion
South Africa Trust die zich richt op gezondheidseducatie vanuit de
gedachte dat gezondheidszorg een universeel mensenrecht is. Het
hoofdkantoor is gevestigd in Kayamandi bij Kaapstad.’
Het klinkt zo simpel, maar zo was het niet.
Harold was als een bulldozer die koste wat het kost zijn doel wilde
bereiken. Onvermoeibaar reisde hij de wereld over om hulp te
bieden waar die nodig was, en om mensen voor zijn goede zaak te
winnen. ‘De grootste fout die we ooit hebben gemaakt is dat we
koffers vol medicijnen naar Afrika zijn gaan brengen. Een koffer
met educatie was beter geweest. Dan was er nu niet zoveel aids en
andere ellende geweest.’
Hij zei het keer op keer: ‘Gezondheidseducatie is een mensenrecht.
Ook de armen in Zuid-Afrika moeten weten wat ze kunnen doen
om vermijdbare ziekten te voorkomen. Ik geloof in de kracht
van de mensen. Wij maken gebruik van de talenten die er zijn.
Via educatie vergroten we de zelfredzaamheid. En dat is hard
nodig want de situatie in Zuid-Afrika is allesbehalve florissant.
Twee generaties hebben niet of nauwelijks onderwijs gehad door
het apartheidsbewind. Het is een land met grote rijkdommen en
ongekende armoede. Eerste en derde wereld bestaan er naast
elkaar, gaan soms in elkaar over. Ziektes als malaria, tuberculose
en aids trekken een verwoestend spoor door het land. Dagelijks
sterven er 900 mensen aan, dat zijn drie vliegtuigen vol. En dat
allemaal omdat wij jarenlang ons best hebben gedaan de mensen
daar dom te houden. Ze hadden gered kunnen worden als we ze
hadden laten leren.’
Hoe geef je eerbied voor het leven vorm?
‘Voor mij betekent dat gezondheidseducatie bevorderen. Corona
laat zien hoe belangrijk aandacht voor gezondheid en hygiëne
is. Door preventie worden we bewust van wat ons lichaam
nodig heeft. We doen er te weinig aan, er moet meer gebeuren.
En luister: kinderen hebben de toekomst, maar we moeten de
ouders leren wat gezondheid en hygiëne is, zodat zij ervoor
kunnen zorgen dat hun kinderen gezond zijn. Wat ik het liefst
zou willen bewerkstelligen is een gezondheidseducatieve ketting
van Kaapstad naar Caïro. Over het hele continent jonge vrouwen
voorzien van gezondheidseducatie, waarbij zij hun kennis weer
kunnen doorgeven aan anderen. Wij hebben met de Health
Promoters het zaadje geplant en dat kan zich nu gaan verspreiden.
We hebben laten zien dat het echt werkt.’
Maakt dat je trots?
Aarzelend. ‘Ja, het maakt me trots, het maakt me blij, maar het
stemt me ook droevig dat ik zo vlug moet uitstappen. Dat ik niet
meer kan zien wat ik teweeg heb gebracht.’ Even breekt zijn stem.
‘Maar gelukkig is de organisatie bij George Arrey en Regina Eggink
in goede handen.’

167
Beter had je het niet kunnen doen?
‘Alles kan altijd beter, maar ik ben er trots op dat ik het destijds
in het Schweitzer ziekenhuis in Lambaréné (Gabon) al zag; het
belang van gezondheidseducatie. Ik begreep al in een heel
vroeg stadium dat dat de sleutel voor een betere samenleving
zou zijn. Voor een gezonde economie heb je gezonde mensen
nodig. Daarom is het goed geweest dat ik geen arts, maar een
gezondheidswetenschapper ben geworden. Gezondheidseducatie
moet op een sokkel gehesen worden, daarmee red je mensen.
Waar veel anderen geen toekomst of mogelijkheden zien, zie
ik die juist wel. Dit is mijn missie, mijn leven. Ik kan niet anders.
Afrika zit in mijn bloed, mijn botten, mijn dromen, maar bovenal
in mijn DNA. Ik heb nog zoveel te doen. Ik wil afmaken wat
Albert Schweitzer is begonnen en hoop dat als het mijn tijd is,
anderen klaar staan het stokje over te nemen. Dat ik mensen heb
geïnspireerd zoals Schweitzer mij heeft geïnspireerd.’
Ben je blij met wat je in je leven hebt kunnen en mogen doen?
‘Natuurlijk is het verdrietig als je weet dat je dagen geteld zijn. Ik
heb heel veel vrienden gemaakt, heb veel leed meegemaakt, veel
verdriet gekend. Maar ik ben blij met alles wat ik heb mogen doen.
Ik heb het gedaan omdat ik ervan overtuigd ben dat er iets is tussen
hemel en aarde. En door de overtuiging dat de filosofie van Albert
Schweitzer ons veel verder zal brengen. Er is altijd één persoon in je
leven die het verschil maakt, voor mij was hij dat. Ik hoop dat ik ook
van betekenis heb kunnen zijn in de levens van anderen, dat ook ik
op mijn manier een verschil heb gemaakt. Gelukkig ben ik absoluut
niet bang voor de dood. Als hij aanklopt ben ik er.’
Wie hoop jij straks aan de andere kant tegen te komen?
‘Mensen met wie ik verder zou willen babbelen. Zeker
aartsbisschop Tutu als hij ook gaat hemelen. Gorbatsjov, met hem
heb ik onvergetelijke tijden meegemaakt. Maar ook m’n oude
schooljuf zou ik willen zien om haar te bedanken dat ze met haar
verhaal over Schweitzer mij op mijn pad heeft gezet. En Mandela
natuurlijk.’
Ga je een gezellig glaasje met ze drinken?
‘Nou graag, maar met Schweitzer drink je thee, met Mandela drink
je rode en met Desmond Tutu witte wijn.’
Neem je je eigen flessen mee?
‘Ja, ik moet daar natuurlijk wel trakteren op de Harold’s Wines.’
Wij danken jou, Harold Robles, uit de grond van ons hart, dat we je
mochten kennen en een stuk van jouw weg met je konden meelopen.
We laten de Health Promoters, jouw levenswerk, niet in de steek. Uit
eerbied voor het leven.
Wil je helpen, ga dan naar www.healthpromoters.co.za ˙

African
Wines
WIJNEN IMPORTEREN UIT
LIEFDE VOOR ZUID-AFRIKA
Het mooie Zuid-Afrika is een fantastische
vakantiebestemming met een scala aan
mogelijkheden qua natuur, kunst,
cultuur en culinaire ontdekkingen. Het bezoeken
van waanzinnige restaurants en prachtige
wijnhuizen in de Western Cape maakt vaak
onderdeel uit van de ultieme reis naar
de Rainbow Nation.
Ook Damiano en Belinda D’Alba werden gegrepen door de schoonheid van
Zuid-Afrika en besloten dat zij meer wilden dan alleen maar “op vakantie
gaan”, temeer omdat Belinda historische banden met het land heeft. Ze
startten African Wines en maakten samen met de Health Promoters Zuid-
Afrika en Harold Robles een speciale wijn voor het goede doel (zie pagina
164). Een gesprek over liefde, wijn en Zuid-Afrika.
Hoe kwamen jullie ertoe om naar Zuid-Afrika te gaan?
Belinda: ‘Mijn ouders hebben van 1950 tot 1965 in Johannesburg gewoond
en mijn broer en zussen zijn daar geboren. Ik ben zelf van 1968, maar kreeg
veel mee van de herinneringen van mijn familie; de foto’s, de films, de
verhalen, het fascineerde mij. Toen mijn oudste zus 60 werd zijn we samen
naar Zuid-Afrika gegaan en ik was direct verkocht. Ik voelde me meteen
thuis en wilde niet meer weg.’
Damiano: ‘Belinda was helemaal hoteldebotel van het land en het jaar erna
zijn we samen gegaan. We bezochten de Western Cape en ik was onder de
indruk van de hotels, lodges, de kwaliteit van het eten en de wijnen. We
hebben zelf restaurants en importeerden al Italiaanse wijnen, dus die liefde
en interesse is onderdeel van ons DNA. We ontmoetten veel mensen uit de
industrie en geleidelijk ontstond het idee om zelf Zuid-Afrikaanse wijnen te
gaan importeren naar Nederland.’
Hoe selecteren jullie de wijnen die jullie importeren?
Belinda: ‘We zagen dat er heel veel wijnen uit Zuid-Afrika hier te krijgen
waren in Nederland, maar toch vaak van bekende wijnhuizen en grote
organisaties. We zagen ook de enorme tegenstellingen in Zuid-Afrika
tussen arm en rijk en de strijd die kleine ondernemers moeten voeren om
succesvol te zijn. We wilden wijnen importeren van kleine, onafhankelijke
wijnmakers en ook van bedrijven, die daadwerkelijk iets doen voor de
gemeenschap en natuur in Zuid-Afrika. Duurzaamheid en maatschappelijke
betrokkenheid vinden wij enorm belangrijk. Daarnaast zijn loyaliteit,
progressiviteit, passie en onderscheidenheid onze kernwaarden.’
Damiano: ‘We hebben ruim 20 wijnproducenten gevonden, die deze
waarden vertegenwoordigen en waar we een heel bijzonder contact mee
hebben. We zijn nu ruim 3 jaar bezig en het is geweldig om samen met
hen te bouwen aan dit bedrijf. Succes komt als je het samen doet, en
doordat we regelmatig in Zuid-Afrika zijn bouw je een nauwe band op met
de wijnmakers en producenten. In maart hebben we een “Get-Together”
georganiseerd, waar iedereen elkaar ontmoette en elkaars wijnen kon
proeven. Dat was een bijzondere ervaring.’
Waar kunnen onze lezers jullie wijnen vinden?
Belinda: ‘We verkopen onze wijnen online via www.africanwines.nl en
we hebben ook een winkel in Scheveningen”. Op onze site lees je niet
alleen over de wijnen en wijnmakers, maar besteden we ook aandacht
aan de projecten die wij en zij steunen middels onze campagne “Give with
Gratitude”. Daarnaast is het natuurlijk geweldig om straks als het weer kan
de wijnhuizen zelf te bezoeken. Een soort alternatieve wijnroute voor de
ervaren reiziger kun je het noemen.’
Damiano: ‘We vertegenwoordigen een aantal wijnhuizen, die ook
restaurants, tasting rooms of cottages hebben en die zeker een bezoek
waard zijn als we eindelijk weer naar Zuid-Afrika mogen reizen. Al deze
wijnen (en de wijnen van onze kleine onafhankelijke producenten) zijn te
vinden op onze website en in onze winkel. We geven graag persoonlijk
advies en kunnen de lezer ook in contact brengen met onze producenten als
ze naar Zuid-Afrika gaan.’

“We wilden wijnen importeren van kleine,
onafhankelijke wijnmakers en ook van bedrijven,
die daadwerkelijk iets doen voor de gemeenschap
en natuur in Zuid-Afrika”
SPECIALE OOG VOOR AFRIKA AANBIEDING
Graag laten wij u kennis maken met de premium wijnen
van African Wines met een exclusief OOG VOOR AFRIKA
ASSORTIMENT
Dit exclusieve pakket van 6 flessen bestaat uit:

Wijntrip
door de Westkaap
De Westkaap is de meest zuidelijke provincie van Afrika, met als speciale attractie de
wijnlandgoederen met hun historische Kaap-Hollandse huizen waar wijnen worden
gemaakt die inmiddels tot de beste van de ‘nieuwe wereld’ behoren. Een wijnreis
langs oude bekenden en nieuwe estates, van Kaapstad tot aan Plettenberg Bay.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen

Buitenverwchting Constantia Kaapstad

Kaapse wijnlanden
Riebeek Kasteel
Alles begint en eindigt in de schoot van de Tafelberg die Kaapstad
omarmt. De stad koestert zich in de bescherming van de steile
hellingen van de magische berg. Af en toe siert een tafelkleed
van druipende wolkenformaties de stenen toppen. In de golven
van de Atlantische Oceaan wiegen immense kelptapijten. Witte
sluiers schuim waaieren uit op de gouden stranden en beuken
op granieten rotsen. Buigend in de wind groeit het fynbos dat
de Westkaap de bijnaam floral kingdom heeft gegeven. Op de
hellingen heidestruiken en de protea, de nationale bloem van
Zuid-Afrika.
Een Hollandse avonturenroman
De geschiedenis van de Hollanders op de Kaap laat zich lezen
als een echte avonturenroman die begint in 1648 als Jan van
Riebeeck voet aan land zet in de Tafelbaai. Hij treft daar Hollanders
die er een jaar eerder schipbreuk leden en die verschrikkelijke
verhalen vertellen over het lege land en de griezelige bewoners
die het de nieuwkomers niet makkelijk maken. Jan van Riebeeck
ziet echter goede mogelijkheden om de Kaap te gebruiken als
verversingsstation voor de VOC en vol goede moed keert hij in 1652
terug met het schip de Goede Hoop en start zijn werk. Hij laat een
stad en een kasteel bouwen en er ontwikkelt zich een samenleving
volgens Hollandse normen en waarden.
Zijn nieuwe stad wordt gekust door de zomerzon en door elkaar
geschud door winterstormen, zijn grootste tegenstander is de
natuur die hem pest met droogte, hitte en wilde dieren.
In 1659 schrijft hij in zijn dagboek: Vandaag, de Heer zij geloofd,
hebben we voor de eerste keer wijn gemaakt van Kaapse druiven,
namelijk van de nieuwe must, vers uit het vat. Het waren
voornamelijk Muscadel en andere witte ronde druiven, erg geurig en
smaakvol.
Constantia en de eerste wijnen
1685. De Hollandse gouverneur Simon van der Stel noemt de
boerderij op het stuk land dat hem in de Tafelbaai wordt toegekend
Constantia. Het mediterrane klimaat bepaalt het succes van de
wijnstokken die er vanaf het eind van de zeventiende eeuw worden
geplant. En de kwaliteit van de wijnen blijkt zo goed dat volgens
zeggen zelfs Napoleon tijdens zijn ballingschap op Sint-Helena zijn
leven veraangenaamt met de Constantia wijnen.
En nu? Nu zijn Groot en Klein Constantia uitgegroeid tot
monumenten van de Kaap-Hollandse bouwstijl. Andere graag
bezochte wijn estates zijn Constantia Uitsig en Buitenverwachting.
In Kaapstad proef je in de Openwine Bar alle toonaangevende
wijnen per glas. De oudste wijnstok van Zuid-Afrika kun je
bewonderen in het Cape Heritage Hotel.
Landgoederen met een verhaal
Vanuit Kaapstad rijd je – welke richting je ook kiest – een
wereld van verhalen en geschiedenis binnen. Naast ons een
scherpgetande, rafelige bergketen; eerst nog verhuld door flarden
mist, later oplichtend in de zon, het groen als een fluwelen mantel
eromheen. Het is de toegangspoort tot het Swartland met de
donkere aarde waar in en rond de Riebeek Valley en het Land
van Waveren zo veel jonge en experimentele wijnmakers hun
druiven laten groeien. Het thuis van wijnmakers als Badenhorst en
Mullineux en de dwarse, maar als geniaal bestempelde Eben Sadie.
Minder bekend, maar bijzonder is Lazanou, de organic winefarm »

Constantia Uitsig
Riebeek Kasteel
Tulbagh

Franschhoek Tram 011
Tokara

Lazanou vollemaan diner

Boschendal Stellenbosch
van Josef Lazarus (en dat is geen grapje!) die in de Zuid-Afrikaanse
zomermaanden de veelgeprezen vollemaan winetastings
organiseert, waarbij voorafgaand aan een heerlijk diner de
wijngaarden verkend worden en Josef uitleg geeft over zijn wijnen.
De taal van de wijnmakers
In vroegere tijden werd Wellington Wagenmakers Valley genoemd
omdat het de noordelijkste nederzetting van de Kaapkolonie
was van waaruit de tochten met huifkarren naar het onbekende
noorden werden voorbereid. De zon is inmiddels ondergegaan, de
hemel gloeit nog na met oranjerode wangen. Het is onmogelijk
stil. Achter de dichtbijgelegen heuvels verheffen zich in de verte
hoge bergen met scherpe karteltoppen; anders dan de zacht
porseleinblauwe bergrug van Hottentots Holland. Rondom
golvende wijngaarden, af en toe onderbroken door een wit
gebouw. Bij Diemersfontein Wine & Country Estate in Wellington
hebben zich een aantal wijnmakers uit de Wellington, Tulbagh en
Paarl verzameld voor een blind tasting.
‘Kijk eens naar die tranen in het glas!’
‘Ik ruik champignons.’
‘Gekookte bonen in blik. Ik háát bonen. Dit drink ik niet.’
‘Deze heeft een grote mond en een langere neus’
‘Eendimensionaal.’
‘De neus is prachtig.’
De meesters van de nieuwe wereld wijnen, de veelgeprezen
wijnmakers rollen de wijnen in het glas, praten over verticaal en
horizontaal proeven, over de noodzaak van midden in de nacht
oogsten om de kostbare vruchten niet té verzadigd te laten zijn van
de hitte. Hoe een fles met een schroefdop toch elegant te openen,
hoe de klik van metaal net zo te waarderen als de plop van een
kurk.
Stellenbosch en Franschhoek
Via Paarl – waar de gigantische KWV te vinden is met zijn
majestueuze wijnkelders – brengt de R45 je naar de twee
wijnhoofdsteden van Zuid-Afrika: Franschhoek en Stellenbosch,
met elkaar verbonden door Helshoogte, de weg die door de
bergen snijdt en waar je drie uitermate populaire wine estates
met restaurant vindt: het historische Boschendal, met de
eikenbomen waarin eekhoorntjes zich verschuilen en het moderne
Tokara en Delaire Graff. Dit laatste, eigendom van de Zwitserse
diamanttycoon Laurence Graff, moet een van de toonaangevende
wine estates van Zuid-Afrika worden. Het eerste wat bij aankomst
in het oog springt is het fantastische uitzicht over de Banhoek
Vallei, gevolgd door de prachtige kunstwerken die verspreid over
de estate staan. Het eerste beeld dat je ziet is een stalen man die
zijn armen spreidt in een gebaar van fiere triomf: welkom in mijn
paradijs! Daarnaast een aantal beelden van kunstenaar Dylan
Lewis die in Stellenbosch een eigen Sculpture Garden heeft die
op afspraak bezocht kan worden. Tussen brandende fakkels en
stromend water betreden we het wijnwalhalla voor een exquise
lunch en uitgebreide wine tasting.
Wijnproeven per tram
Stellenbosch en Franschhoek zijn met elkaar verbonden via
Helshoogte. Het is geen straf de weg terug te rijden om weer op de
R45 te belanden naar Franschhoek voor het bezoek aan een aantal
wijnhuizen. We doen dat per tram. Inmiddels bestaat hij zes jaar, »

Creation
cape_heritage-vine
KWV wijnkelder Paarl

Delaire Graff
Lanzerac

Wijnproeven bij Rijks in Tulbagh
Kay + Monty
Tokara
Tulbagh

Ficks Hermanus
de Franschhoek Wine Tram die je langs zonbeschenen wijnlanden
en de mooiste wine estates voert. De geschiedenis van
Franschhoek is ruim 350 jaar geleden begonnen met de komst
van de Franse hugenoten die hun land ontvluchtten toen de
katholieken hen het belijden van hun geloof onmogelijk maakten.
Velen weken uit naar Nederland en kwamen vervolgens met
de VOC-schepen terecht in de Kaap. Uiteindelijk kregen negen
families toestemming van de Hollanders zich te vestigen in een
streek die destijds Olifantshoek heette. Een door grillige bergen
gevormde kom, genoemd naar de grote kuddes olifanten die
daar destijds rondzwierven. Voortbordurend op de Franse allure
is de naam van het plaatsje veranderd in Franschhoek en zijn veel
straatnamen en namen van de wijnlandgoederen ook Frans. De
Wine Tram volgt gedeeltelijk een oud spoor dat loopt langs onder
meer Grande Provence van de Nederlander Alex van Heeren.
Het terras wordt beschaduwd door oude eiken die ook hier
kunst met een hoofdletter K verbergen dan wel omarmen. In de
Owner’s Cottage even verderop op de estate logeerden zowel
Britse als Nederlandse royals in pure privacy. Wij kozen voor een
experimenteler verblijf, namelijk in het hi-tech theLAB guesthouse,
waar je stem de gordijnen laat sluiten, muziek aanzet, koffie laat
pruttelen en het licht kiest. Vanuit hier verken je Franschhoek
per e-scooter of e-bike. Zelden zag ik een hipper en gemêleerder
publiek dan hier. Voor wijnliefhebbers: er is een hele wand met
flessen wijn van lokale wijnhuizen.
Oude en nieuwe parels
Stellenbosch is misschien nog meer dan Franschhoek de echte
wijnhoofdstad van de Westkaap, vernoemd naar het “Boschje
van Simon van der Stel”, gouverneur van de VOC. Er zijn ‘oude’
parels zoals als het wijnlandgoed Lanzerac uit 1692 in de idyllische
Jonkershoek. Het is de oudste boerderij van Stellenbosch en
dertien jaar na de oprichting van dit plaatsje gesticht. Maar ook
relatieve nieuwkomers zoals het moderne Aaldering Vineyards
& Wines in Devon Valley dat in slechts luttele jaren wist door te
stoten naar een prestigieuze plek in de Top tien van Afrikaanse
wijnhuizen.
De nieuwste parel aan de Stellenbosch kroon is het totaal
vernieuwde Quoin Rock, met een meer dan imponerende entree
waar klaterende watervallen de geur van wijn omlijsten. Even
binnenlopen hier om wijn te proeven, dat kan. Als je echter gebruik
wilt maken van het Gåte restaurant, dan dien je te reserveren. Er
wordt op maat ingekocht en met zorg voorbereid en gekookt. Nee,
een binnenlopertje is het niet, het is een ervaring die tot de laatste
druppel genoten dient te worden.
De Hemel-en-Aarde vallei
De R44 wordt ook wel de Walvisroute genoemd, je volgt hem vanaf
Stellenbosch naar Hermanus. Na prachtige vergezichten krijg je
de afslag R320 naar het nieuwe vinologische koninkrijk van de
Westkaap, waar hemel en aarde elkaar ontmoeten in een symfonie
van kleur, cultuur, natuur en smaak. Waar de vonkel sprankelt en
het leven laat bruisen in de Garden of the Gods. Tien prestigieuze
wijnhuizen openen in de vallei die bekendstaat als de bakermat
van de Pinot Noir hun kelder- en restaurantdeuren. Het zijn grote
namen als Hamilton Russell, Newton Johnson en Creation, maar
ook onbekendere namen als Ataraxia met een tasting room in
een wit kerkje of Spookfontein, met het mooiste toilet van de »

Hemel-en-Aarde Vallei Hermanus

Arniston
Montagu
Montagu
Plettenberg met paardentram
Montagu

Africa Monument Cape Algulhas
Ataraxia

struisvogel uit ei...
Oudtshoorn
Westkaap. In 2019 is Hermanus als een van de slechts 10 steden
wereldwijd bekroond door UNESCO met de status ‘Creative City
status for Gastronomy’! Hermanus is de eerste op het Afrikaanse
continent die deze onderscheiding ontving. Onze aanraders in
town zijn Ficks aan de tidal pool en The Wine Glass
Vanaf Hermanus rijd je naar Arniston, een leuk plaatsjes aan de
Indische Oceaan, met het heerlijke Arniston Spa Hotel dat uitkijkt
over de oceaan en het oude vissersdorpje Kassiesbaai. Je bezoekt
hier de Waenhuiskrans Caves en maakt een wandeling door De
Mond Nature Reserve, een fascinerend gebied met kleuren die je
nooit meer vergeet. Bij Cape Agulhas waar je Atlantische en de
Indische Oceaan samenvloeien en het meest zuidelijke puntje van
Afrika kun je sinds kort het Africa monument bezoeken, het hele
continent in steen gevangen.
Cadillacs en struisvogels
Door naar de N2, naar de fameuze Tuinroute. Neem na
Swellendam de afslag naar de Tradouws Pass en Barrydale, naar
de Route 62 die voert langs dorpen als Montagu en Calitzdorp naar
struisvogelhoofdstad Oudtshoorn.
In Montagu staat het Montagu Country Hotel, het enige Art
Deco Hotel van Zuid-Afrika. De extra attractie is een tochtje
naar de omliggende wijngaarden in een ronkende Cadillac van
hoteleigenaar PJ Basson. Hij belandde ermee in Suske en Wiske en
de Kaapse Kaalkoppen.
De R62 brengt je vervolgens naar Oudtshoorn, de
struisvogelhoofdstad van de wereld. Buiten het stadje ligt in de
Schoeman Vallei aan de voet van de Swartberg Pass de heerlijk
rustige Berluda Guest Farm. De familie Schoeman fokt al sinds
jaar en dag struisvogels. Laura Schoeman, eigenaar van het
guesthouse, besloot een aantal jaren geleden het boerenbedrijf
met 25.000 struisvogels open te stellen voor het publiek. We leren
alles over struisvogels, van ei tot souvenir, en mogen meemaken
hoe een struisvogeltje uit haar schaal breekt. Dat is ontroerend
mooi.
Wijn aan de Garden Route
In Plettenberg wacht je als wijnliefhebber een verrassing. Want ja,
ook aan de warme Indische Oceaan wordt inmiddels wijn verbouwd
en hoe. Peter Thorpe van Bramon was de pionier. Op zijn estate
geniet je nu tussen de wijnstokken van een heerlijke tapaslunch,
begeleid door de Bramon wijnen, waarbij de Cap Classique en de
Sauvignon Blanc de aanraders zijn.
Aan Redford Road, aan de overkant van de N2, vind je inmiddels
acht wine estates die behalve tastings ook (bijna) allemaal lunches
aanbieden. En als extra attractie kun je ze bezoeken met een paard
en wagen van Hog Hollow. Ga in ieder geval proeven bij Lodestone
Wine & Olives en Kay + Monty Vineyards.
Op de weg terug naar Kaapstad meren we aan bij guesthouse
en restaurant Serendipity in Wilderness – verkozen tot beste
restaurant voor de Zuid-Afrikaanse keuken wereldwijd – waar
Lizelle Stolze de sterren van de hemel kookt en haar echtgenoot
Rudolf van het uitleggen van de menu- en wijnkaart een
theatervoorstelling maakt. Onze roadtrip langs de mooiste wijnen
van Zuid-Afrika vindt hier een waardig en verrassend smakelijk
einde. ˙

Grande Provence
Bramon
De Mond
Serendipity Lizelle en Rudolf

Lodestone
QuickFACTS
Voor deze reportage volgden wij de wijnreis langs Stellenbosch en de
Route 62. We maakten een paar extra uitstapjes, zoals naar het nieuwe
wijngebied, South Africa’s Newest Winelands rond Plettenberg. De
elfdaagse self driving wijnreis is te maken vanaf € 1095,-.
https://www.goafrica.nl/reis/wijnreis-langs-de-route-62-in-zuid-afrika/
Handige websites voor de wijnroadtrip door de Westkaap
Kaapstad
Openwine Bar, 72 Wale Street; serveert (bijna) alle premium wijnen van
de Westkaap per glas
Groot Constantia, www.grootconstantia.co.za
Klein Constantia, www.kleinconstantia.com
Constantia Uitsig, www.uitsig,co.za
Buitenverwachting, www.buitenverwachting.com
Wellington
Diemersfontein Wine & Country Estate, www.diemersfontein.co.za
Lazanou, www.lazanou.co.za
Paarl
KWV, www.kwv.co.za
Stellenbosch
Boschendal, www.boschendal.com
Tokara, www.tokara.com
Delaire Graff, www.delaire.co.za
Dylan Lewis Sculpture Garden, www.dylanlewis.com
Aaldering Vineyards & Wines, www.aaldering.co.za
Quoin Rock, www.quoinrock.co.za
Franschhoek
Franschhoek Wine Tram, www.winetram.co.za
Grande Provence, www.grandeprovence.co.za
Lanzerac, www.lanzerac.co.za
theLAB, www.thelab.africa
Montagu
Montagu Country Hotel, www.montagucountryhotel.co.za
Hermanus
Creation, www.creationwines.com
Ficks, www.ficks.co.za
The Wine Glass, https://www.thewineglass.guru/
Arniston
Arniston Spa Hotel, www.arnistonhotel.com
De Mond Nature Reserve,
www.capenature.co.za/reserves/de-mond-nature-reserve
Oudtshoorn
Berluda Farmhouse, www.berluda.co.za
Wilderness
Serendipity, www.serendipitywilderness.com
Plettenberg the Crags
Bramon Wine Estate, www.bramonwines.co.za
Wijntocht met paard en wagen, www.horseridinggardenroute.com
Lodestone Wine & Olives, lodestonewines.co.za
Kay + Monty Vineyards, www.kayandmonty.com

MEMBER OF
Best Boutique Hotels®
OF THE WORLD
De Kloof Heritage Estate is a 5-star boutique hotel
and Spa in Swellendam Western Cape South Africa.
Ideally situated equidistant between Cape Town and
Knysna Garden Route, between whales, wines and
wildlife and nature parks.
De Kloof is the official name of the Cape Dutch
Manor house Est 1801, a landmark and national
monument and is situated on a large secluded safe
estate walking distance from the historical centre of
Swellendam. This boutique estate with eight rooms
and suites offers luxury accommodation, a fine
dining restaurant and a spa.
For the people who enjoy the finer things in life it is
a real hidden gem and retreat of choice.
Swellendam has been voted as the South Africa town of the year 2020
and is an ideal base to explore the region for a couple of days.
Check our website www.dekloof.co.za for specials and offers available
De Kloof Luxury Estate ***** Boutique hotel – Villa – restaurant & spa

De Aaldering Luxury Lodges Experience
Overnachten bij Aaldering Vineyards & Wines – Luxury Lodges
betekent je onderdompelen in het ultieme Zuid-Afrika-gevoel.
De drie lodges, gebouwd in Kaap-Hollandse stijl, liggen tussen de
wijngaarden en kijken uit op de pittoreske Devon Valley, op een
steenworp afstand van het historische plaatsje Stellenbosch, ook
wel de wijnhoofdstad van Zuid-Afrika genoemd.
Steeds vaker kiezen gasten voor de Aaldering Luxury Lodges
als uitvalsbasis voor een vakantie in stijl in de magistrale Kaapse
wijnlanden. Alle lodges hebben een ruime woonkamer met open
haard en een van alle gemakken voorziene kitchenette, een luxe
slaapkamer met een kingsize bed en eigen pillow menu, een super
badkamer met inloopdouche en design ligbad, een privéterras
en kijken uit op de infinity pool met jacuzzi. Daar geniet je met
een glas heerlijke wijn die je in je wijnkoelkast vindt van de
spectaculaire zonsondergangen die nergens mooier zijn dan …
juist, in Afrika.
Natuurlijk doe je een uitgebreide premium wine tasting van acht
premium wijnen in de sfeervolle tasting room, waar elke ochtend
een afwisselend en uitgebreid full hot breakfast wordt geserveerd.
Je verblijft niet voor niets op een wine estate…
Aaldering Vineyards & Wines – Luxury Lodges
Devon Valley Road, 7599 Stellenbosch, Zuid-Afrika
www.aaldering.co.za
Vraag via de website ook het luxe uitgevoerde magazine
The South African Dream aan.
Direct boeken via de website en via bookings@aaldering.co.za,
(let op: met slechts drie suites is de beschikbaarheid beperkt)
Aaldering Luxury Lodges gooit hoge ogen, met een waardering van
9,8 op booking.com en met vijf sterren (uitstekend) op Tripadvisor.
Het is daarmee dé place to stay in Stellenbosch.
Aaldering Luxury Lodges ligt op minder dan tien minuten rijden
van Stellenbosch centrum, een halfuur van de internationale
luchthaven van Kaapstad en beschikt uiteraard over goede WiFi.
Je kunt vanuit de lodge uitstekend dagtrips maken naar alle
bezienswaardigheden in de omgeving.
Tekst: Inge Abraham Foto’s: François van Binsbergen/Peter Boshuijzen

Stijlvol overnachten op een boutique wine estate
“Er is geen betere plek om je vakantie in de wijnlanden door te brengen dan
bij de Aaldering Luxury Lodges. Genieten van klasse en kwaliteit”

De magische wereld van
Dylan Lewis
Als je in Stellenbosch geleid wordt naar de Paradyskloof, dan ben je op heel
veel voorbereid. Door de naam alleen al. Maar niet op de majestueuze schoonheid
van de Dylan Lewis Sculpture Garden, op een steenworp afstand van de
keurige wijnhuizen te midden van een ruige wildernis.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen

De sculpturen van Dylan Lewis zijn al jarenlang
bezienswaardigheden in Zuid-Afrika, waar ze pronken in
botanische tuinen, foyers van hotels van naam en faam, galeries,
op golfbanen en de huizen van veeleisende verzamelaars opsieren.
Ook het buitenland is gretig afnemer van de indrukwekkende
kunstwerken. Kort samengevat: Dylan Lewis is een internationaal
erkende kunstenaar.
Wie is Dylan Lewis?
Lewis groeide op in een artistieke familie, zijn vader was een
succesvol beeldhouwer. Na diens voortijdige dood trad Dylan al
snel in zijn voetsporen. Hij werkte in zijn atelier en beeldhouwde
vogels zoals zijn vader altijd deed. Kort nadat zijn carrière als
kunstenaar van de grond kwam, verliet Dylan Kaapstad om
te gaan werken en wonen in de wildreservaten van Zuidelijk
Afrika. Schuilend voor zijn verdriet in de wildernis waar hij zo van
hield, begon hij de wilde dieren die hem dagelijks omringden te
schilderen en te beeldhouwen.
Zijn vroege beelden zijn vaak de grote katten; met name het
luipaard en de cheeta fascineerden hem. De laatste jaren begon hij
zich meer te verdiepen in de menselijke figuur om onze relatie met
onze “innerlijke wildernis” te onderzoeken.
Mannen van naam en faam, zoals Nelson Mandela en Zijne
Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard der Nederlanden, bezochten
zijn atelier in Mulberry Farm. De Nederlandse prins had zelfs de eer
om de gerenoveerde studio in 1998 te openen.
De wildernis als podium
In 2017 opende Dylan Lewis zijn eigen tuinen, grenzend aan de
nette buitenwijken van Stellenbosch. De oh en ah ervaring begint
al als je van de parkeerplaats naar de entree van de tuinen loopt.
Grote bronzen beelden staan her en der opgesteld. En… geen
rijen om in dit buiten beeldenmuseum binnen te komen. Je maakt
een afspraak en loopt met maximaal tien mensen tegelijk door
de uitgestrekte tuinen en langs de imposante vijver. Mochten er
andere bewonderaars ronddwalen, je ziet ze nauwelijks. En als je
ze al passeert dan doe je dat zwijgend, met een vriendelijk knikje
dat je elkaar wel hebt gezien, maar niet uit je magische bubbel van
be- en verwondering wilt stappen. Je slentert langs meer dan 60
immense beelden die zo geplaatst zijn dat ze altijd een rol spelen in
het landschap. De sprookjestuin van de Efteling? Nee, dit is kunst in
z’n puurste en soms meest rauwe vorm. Soms lijken de beelden »
191
De Dylan Lewis beeldentuin is een verborgen parel
en heeft honderd procent de wow-factor

192
zelfs tot leven te komen en hun plaats op te eisen in de Kaapse
wildernis. Het is die tegenstelling tussen de getemde menselijke
samenleving en de ongepolijste natuur die Lewis’ hart sneller doet
kloppen. ‘Mensen hebben de wilde plekken op aarde geleidelijk
aan gekoloniseerd, we worden ‘wild’ geboren, maar moeten de
wildernis in onszelf beteugelen om sociaal acceptabel te kunnen
leven. Mijn beelden en de manier waarop mijn tuin is ingericht,
laten zien hoe ik met deze paradox heb leren leven. Ze tonen een
fysiek en visueel evenwicht.’
Ik knik gehoorzaam bij deze uitleg en probeer echt te voelen wat
hij bedoelt te zeggen. Intussen dwalen mijn ogen naar een immens
grote vrouwentorso die balanceert op een heuvel naast een
vijver vol waterlelies, waar een paar kwakende eenden die elkaar
achtervolgen de serene stilte doorboren.
Wandelsafari
Soms lijkt het alsof je op een wandelsafari bent waarin je oog in
oog staat met verstilde cheeta’s, luipaarden, leeuwen, buffels die
over het water in de verte staren en neushoorns die zich hier van
geen gevaar bewust zijn. Een impala in doodsnood wordt uit de
lucht geplukt, vogels rusten op dansende stokken uit van een lange
vlucht. Er zijn beelden waarin je na lang en goed kijken toch een
gestileerde diervorm ontdekt en er is mijn favoriet, de oermens die
of de heuvel waar hij op staat probeert te bedwingen of de bergen
die hem omringen wil ontvluchten. Wolken pakken zich boven hem
samen, doorbreken het blauw van de Afrikaanse lucht. Hij ploetert,
zoekt met zijn hand steun in de grond, maar hij gaat vooruit, hij
geeft niet op, want hij is op weg naar de toekomst. ˙
QuickFACTS
Dylan Lewis Sculpture Garden
Paradyskloof Road, Stellenbosch
Bezichtiging alleen op afspraak. www.dylanlewis.com

193

Van Kaapstad naar Kruger
De green tour
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen
Februari 2021. We zijn in Zuid-Afrika. De stranden zijn een maand gesloten geweest, de alcohol ging in de
ban. Corona was leading. En toch wilden we op reis, op een ontdekkingstocht naar plekken in Zuid-Afrika
waar we nog niet waren geweest. Zo Covid-proof mogelijk. Weg van grote wegen en drukke plaatsen. We
ontwikkelden onze eigen ‘green tour’. Hoe het was? Fantastisch.
De route in precies vier weken bracht ons van Kaapstad via
Yzerfontein naar Cederberg. Vandaar namen we de R27, de Groot
Karoo Highveld Route, naar Keimoes. De N14 leidde ons naar
Krugersdorp. Middelburg was de volgende stop, gevolgd door
Badplaas, Marloth Park, door Kruger NP naar Greater Kruger,
Hoedspruit, White River, Kaapse Hoop, Benoni, Kimberley,
Beaufort West en terug naar Kaapstad. We overnachtten in
kleinschalige lodges, B&B’s, self catering guesthouses en alleen in
Kaapstad kozen we voor een hotel. Een groen hotel.
Natuurlijk werden we als altijd getroffen door de schoonheid van
dit landschappelijk zo gevarieerde land, maar ook geraakt door wat
Covid heeft veroorzaakt; lege winkels, restaurants die hun deuren
moesten sluiten, slechts enkele toeristen. Daarmee wordt dit hele
verhaal een dringende oproep om Zuid-Afrika niet te vergeten in je
plannen. Wij hebben absoluut veilig gereisd en hopen, nee smeken
je… kom terug en breng nieuw leven, nieuwe hoop en kansen.

Vertrekpunt Kaapstad – Kloof Street Hotel
Moederstad Kaapstad is het start- en eindpunt van onze reis die we
ook best willen omschrijven als een expeditie. Omdat op dat moment
Kaapstad nog een corona hotspot was, zochten we een hotel met een
eigen restaurant en bar. En natuurlijk fijne kamers. We vonden het zeer
recent geopende Kloof Street Hotel, in hartje Kaapstad met uitzicht op
de Tafelberg. Het hotel ademt groen, is groen, ruim en prettig. En ligt
midden in het warm kloppende hart van Kaapstad, Kloof Street. Met
zeer betaalbare (vegetarische) maaltijden, een mooie wijnkaart en een
heerlijk zwembad.
www.kloofstreethotel.com

Yzerfontein en het West Coast National Park
Op 80 kilometer van Kaapstad vind je wat de bewoners zelf
het mooiste dorpje aan de West Coast noemen. Met een 16
miles lange Main Beach en struisvogels die door het dorp
paraderen. Het meest aantrekkelijke is de ruimte en het feit dat
er eigenlijk niets te doen is. En daarmee heeft Yzerfontein alles.
Betoverende zonsondergangen, het voortdurende geluid van
de oceaan die de stilte breekt. Iemand vroeg me: wat zie je als
je nu naar buiten kijkt? Ik antwoordde: de Atlantische Oceaan,
de zon die door de zeemist probeert te breken. Lege stranden
en honderden vogels die genieten van het ontbreken van
mensen, waaronder een heel gezonde populatie oystercatchers.
Zwarte vogels met oranjerode snavels en poten. Met uitsterven
bedreigd, maar hier ruim aanwezig. En nog belangrijker: wat ik
voelde was puur geluk om op zo’n mooie plek te mogen zijn.
De grootste attractie bij Yzerfontein is het West Coast National
Park, een paradijs voor vogelaars, met de Langebaan Lagoon
en helemaal aan het eind onze favoriete plek Tsaarbank, waar
in het seizoen vaak walvissen te zien zijn. In de maanden
augustus en september is de Postberg in het park een grote,
wildebloemenzee waar mensen uren voor in de file staan om de
schoonheid te mogen aanschouwen.

Cederberg Ridge Wilderness Lodge
In Veldrif kleuren honderden flamingo’s de wateren en
we passeren de Piekenierskloof Wine Company aan onze
linkerhand. De stilte is als balsem voor onze opgewonden
zielen. Hij weerkaatst bijna tussen de Cederberg mountain
range die ons omhelst. In de kleuren groen naar bruin, gevolgd
door blauw in de nevelige verte.
De Cederberg Ridge Wilderness Lodge ligt zoals de naam
doet vermoeden aan de rand van dit fameuze gebied. Bekend
om zijn talloze rotstekeningen, de oudste van zuidelijk Afrika
en afkomstig van de Khoi Khoi en San. De lodge ligt in een
privaat natuurgebied, een paar kilometer buiten het plaatsje
Clanwilliam. De bouwstijl is modern, open, veel glas, hout
en steen. De inrichting stijlvol modern, met een duidelijke
Afrikaanse twist. Er zijn 11 ruime kamers met fantastische
bedden, binnen- en buitendouche en een modern bad op
de gasten. Elk met ook een eigen houtkachel voor die koele
winteravonden. Een bibliotheek om je te verpozen, een
gezellige bar, zwembad, een eigen groentetuin en buitendeck
waar ’s ochtends wordt ontbeten onder de parasol en ’s avonds
het driegangendiner wordt geserveerd terwijl je geniet van de
ondergaande zon die de bergen om je heen oranjegoud kleurt.
Op de grens tussen schemer en avond komen honderden
weaver birds uit de omliggende vallei om hun nestje voor de
nacht weer op te zoeken in de gigantische fever tree boom.
Eigenlijk hoef je als je komt voor rust en stilte het terrein niet af.

Rooiboshoofdstad
Het gebied tussen Clanwilliam, de rooibos hoofstad van Zuid-
Afrika, en Citrusdal in de Westkaap staat bekend om twee
planten: buchu en rooibos. Beide komen alleen in dit gebied
en alleen in Zuid-Afrika voor. De San en Khoi Khoi ontdekten
de medicinale krachten ervan. Nu is rooibos niet meer weg
te denken uit het thee-assortiment wereldwijd. Buchu is
pas later toegevoegd, toen bekende koks als Margot Janse
ermee begonnen te experimenteren. We nemen de afslag
Paleisheuwel en rijden een prachtige en hobbelige route naar
Skimmelberg en maken kennis met buchu, een laag groeiend
plantje met een onmiskenbare mint/eucalyptus smaak en met
rooibos, eigenlijk een struik met naalden. Die worden in de
buitenlucht, onder die strakblauwe hemel en blakerende zon
gedroogd en krijgen dan hun typerende rode kleur.
Cederberg Wilderness Area
We besluiten het ‘wilde gebied’ in de Zuid-Afrikaanse Westkaap
niet al hikend, maar met de auto en airconditioning aan te
ontdekken. De grootste attractie in het gebied zijn de Rocklands,
waar de meest tot de verbeelding sprekende rotsformaties te
beklimmen, belopen en bewonderen zijn. Een paradijs voor
fotografen die hier eindeloos kunnen ronddwalen op zoek naar
de mooiste plaatjes. Voor de sportievelingen is een tocht naar
Wolfberg Arch en het Maltese Cross een uitdaging en daarmee een
absolute must.
https://cederbergridge.co.za/ en https://youtu.be/T2U7S2HcX3A
Voor een impressie van onze paradijselijke dagen bij de Cederberg
Ridge Wilderness Lodge: https://youtu.be/bydyZo_XEm8

Under African skies
Met strakblauwe luchten verlieten we
Cederberg. Via de Olifantsrivier en diverse
wineries daar belandden we bij Klawer op
de N7 en vervolgens naar de R27 met de
Vanrhynsdorp Pass. Het verkeer verdween
op wat de Karoo Highlands Route wordt
genoemd. Prachtige lege landschappen,
stille dorpen. Het grote niets van de Grote
Karoo. De route wordt aangeprezen als
Under African skies.

Keimoes overziend
Keimoes is een plaatsje aan de Oranje rivier, met de fameuze
Orange River Wine Cellars. Beter bekend is Kakamas, waar je
de afslag naar de Augrabies watervallen kunt nemen, met het
bijbehorende Augrabies National Park.
In Keimoes zochten we een betaalbare self catering. Toen we
remden om locals om advies te vragen hoorden we een hoog en
snerpend geluid.
‘Hier ga ik dus niet slapen, met zo’n klereherrie’, sprak ik resoluut.
Het geluid bleek echter door onze eigen auto veroorzaakt te
worden. Uiteindelijk kozen we voor The Overlook, waar New Yorker
Eric de strikte scepter zwaait. Mondmaskers op, ook buiten, ‘keep
your distance’, meldde hij, terwijl hij ons met priemende ogen
aankeek.
The Overlook biedt, hoog op een heuvel (vandaar de naam), fijne,
goed uitgeruste chalets. De bedden, omschreven als ruim vragen
er wel om dat je veel van elkaar houdt. Dat doen wij best, maar dit
was voor ons een beetje te gortig. Twee chaletjes dus.
‘Dan laat ik nu niemand meer binnen’, meldde Eric strijdvaardig.
‘Covid and all that. We will keep you safe.’
Water, water en meer water
Vanaf Keimoes kozen we weer de R27 die ons naar Schweizer-
Reneke had zullen brengen. Tot Olifantshoek bewonderden we
de groene Kalahari en het rode zand. Witte wolkjes braken de
blauwe lucht. En veranderden in steeds donkerdere wolken en
een bijna gitzwarte lucht. Delen van de weg stonden onder water.
Door die overstromingen en oneindige stortbuien besloten we op
het asfalt te blijven en de onverharde binnenwegen te schrappen.
Alle volgende stops langs deze route waren bemodderde, typisch
gezichtsloze Afrikaanse plattelandsdorpen. Kuruman wordt
bepaald door grote ertsmijnen, van Vryburg had ik me heel wat
voorgesteld, maar wij konden er niets speciaals ontdekken. Dat
gold nog meer voor Broedersput, Delareyville (daar wil je echt niet
dood gevonden worden), Sannieshof, Coligny, Ventersdorp. Het
werd natter en donkerder, buien af en aan, bliksemschichten die de
lucht doorkliefden. En nergens een B&B. We besloten door te rijden
naar Krugersdorp. Op de een of andere manier had dat toch echt
een prettige bijklank. En zonder hoop geen leven, nietwaar?
We namen afslag R24, passeerden een paar accommodaties,
maar dachten (tevergeefs) ons heil te vinden in het centrum. Met
een gezellig restaurantje misschien? Oeps, nee. Lege, donkere
straten, gesloten restaurants. Is dit het nieuwe gezicht van een
Zuid-Afrika zonder toeristen? We keerden om en reden terug naar
waar we het uithangbord Dudes Grill & Pub en in heel grote letters
Accommodation hadden zien staan. Eigenlijk waren ze gesloten,
toch openden Marian en Chris hun hart en huisje en konden we een
pizza en salade in onze hongerige magen laten glijden. En slapen.
De gastvrijheid was Afrikaans hartelijk. ‘Lekker kuier’, spraken
ze vriendelijk toen we de volgende ochtend afscheid namen. We
beloofden over twee jaar terug te komen, als zij ons foto’s hebben
gestuurd van een volle pub, met gasten aan de bar die genoten van
bier en wijn. Als alles weer normaal is dus.
Middelburg
Die fluitende auto, daar moesten we wel naar laten kijken en zo
stonden we ineens in Putfontein, een van de buitenwijken van
Johannesburg. Het stroomde weer van de regen, een bedelaar op
straat trotseerde bij een stoplicht de striemende windvlagen die
zijn kleding en bordje om hulp doorweekten. Toch hield hij stand
en brak mijn hart. Kijkend naar die loodgrijze lucht dachten wij het
antwoord te vinden in cycloon Eloïse.
‘No, just normal for this time of the year’, meende de garage
meneer waar we aanspoelden met de auto en het fluitende geluid.
Er bleek niets vreselijks aan de hand. En zo bereikten we eind van
de middag Middelburg, een plaatsje met uitgestrekte buitenwijken
in de Zuid-Afrikaanse provincie Mpumalanga, waar veel bewoners
hun huis aanbieden als guesthouse. We zochten en vonden Kairos
met weer ongelooflijk aardige gastheren in de personen van Johan
en Dawine. So far, so good. Niet helemaal zoals we wensten, maar
de kers op de taart is altijd de verrassing van het onverwachte. Dit
is niet voor niets een roadtrip, een zoektocht naar groene plekken,
weg van de grote massa’s en drukte.
https://youtu.be/iN1vQE6e8qE
‘De kers op de taart is altijd de verrassing van het onverwachte’

Nkomazi Game Reserve
Onze volgende bestemming aan de onbekende, maar
geologisch historisch belangrijke Genesis Route, een
kostbaar juweeltje met de oudste bergketen van
Zuidelijk Afrika, was Nkomazi Game Reserve. Volgens de
aanwijzingen vonden we vlak voor Tjakastad (hier zou
Emiel Ratelband van moeten weten…) de ingang van het
Reserve. Een zandweg van ongeveer 10 kilometer voerde
naar de lodge. Een mini-gamedrive in eigen beheer. We
zagen giraffen op een granieten kopje die roerloos op
ons neerkeken, struisvogels die rustten op het pad en
onwillig overeind kwamen, wildebeesten met kalfjes, en
natuurlijk impala’s en zebra’s. Op de achtergrond pakten
donkere wolken weer samen, de groene route die wij
uitstippelden was niet alleen groen wat ecotoerisme
betreft. De regen geselde het noordelijk deel van Zuid-
Afrika al weken, vulde rivierbeddingen op, kleurde de
aarde in alle tinten groen.
Nkomazi werd onlangs opgewaardeerd tot een 14 luxe
tented lodge met privé plunge pools. Door het reservaat
loopt de Komati rivier die normaliter rustig kabbelt en
meandert, maar nu na de overvloedige regenval bulderde
en ons in de tenten deed sidderen. De tenten zijn ruim en
nemen je mee naar het safari-Afrika van jaren geleden.
Het linnengoed knisperend wit, een buitendouche en een
buitenbad zorgen voor een overvloedig gevoel van luxe.
https://newmarkhotels.com/places/reserves/nkomaziprivate-game-reserve/
en
https://youtu.be/Bwl92of82O8

Marloth Park
Het was nog altijd een grote wens om kennis te maken met
Marloth Park waar ook een aantal Nederlandse huiseigenaren
een vakantiehuis heeft. Waarom wilden we er naartoe? Omdat
het park op slechts twintig auto minuten afstand van Crocodile
Bridge en dus van Kruger National Park ligt. En omdat het
wild hier vrij rondloopt en vaak tot (dicht) bij de huizen komt.
Een feest dus. Via Badplaas, Barberton en Malalane bereikten
we ‘ons’ huis voor de komende drie dagen, het gezellige self
catering Vakantiehuis Mhofu van Wilma en Ivo Lauteslager.
Een absolute aanrader, ook door de ongelooflijk goede en
intense voorbereiding die wij, net als al hun gasten kregen. De
voorpret maakt toch onderdeel uit van de hele ervaring. Het
huis wordt omringd door een grote tuin waardoor je je meteen
in je eigen wildernis waant. De eerste avond dineerden we in
het Serene Oasis aan de Crocodile rivier en vielen met onze
neus in de boter: opgetogen gasten met verrekijker naast ons
spotten aan de overkant een luipaard in de boom. Wij genoten
van twee zadelbekooievaars die elkaar het hof maakten, grote
groepen impala’s en waterbokken die naar de rivier kwamen
om hun dorst te lessen.
Wij begrijpen waarom Marloth Park zo populair is: de
drie dagen dat we hier mochten logeren waren een groot
avontuur en ultiem genieten, zowel in en om het huis als in
Kruger National Park waar we nu het zuidelijk deel tot en
met Skukuza uitgebreid konden verkennen. Zo zaten we
bijvoorbeeld op de eerste rij bij een drukbezochte hyena den,
https://youtu.be/th2BFm_30nQ. Het leek wel een hoge hoed,
er kwamen, groot en klein, steeds meer hyena’s tevoorschijn,
er werd gegromd, gewoehoept, gelikt, het was een feest voor
het OOG. www.vakantiehuisbijkrugerpark.nl.

Hoedspruit
Voor het eerst sinds we het noorden van Zuid-Afrika bereikten
scheen echt de zon en liep de temperatuur op tot een klamme
35°C. We kozen vanuit Vakantiehuis Mhofu voor de weg door
Kruger, van Crocodile Bridge naar Paul Kruger Gate. Beter
hadden we Orpen als uitgang gekozen. Nu hadden we een
interessante maar tijdrovende route die gedomineerd werd
door potholes, te langzaam rijdende auto’s en pilaren die de
rijkdom van de bouwende huiseigenaren moeten onderstrepen.
Onze plek voor de komende dagen voelde weer als thuiskomen.
We waren de gasten van de eigenaren van Villa Sebra op
Zandspruit Bush & Aero Estate. Jaren geleden al kwamen we
hier en werden verliefd. Op de bush, op de ruime en lichte
huizen. Met al een huis in de Westkaap was de droom echter
te hoog gegrepen. En nu zijn we er weer. We dwalen door het
wildernis gebied, mogen een kijkje nemen bij het in aanbouw
zijnde Radisson Safari Hotel en we ontmoeten touroperator
Sabine Stam van BijzonderAfrika die ons heeft beloofd ons in te
wijden in de geheimen van Kruger.

Kruger National Park
Een vraag die niet aan dovemansoren werd gesteld, Sabine
barstte los met alle uitroeptekens die er te vinden zijn. ‘Mijn eerste
date met mijn aanstaande man was in Kruger National Park.
Ja, hoe pak je een Nederlands stadsmeisje in? De ‘bush-man’
wist wel wat werkte: prachtige dieren, de rust, een kampvuur
met wijn, zingende hyena’s onder de sterren, een leeuwengrom
en bijzondere camps. Sindsdien heb ik de ‘khaki fever’ en ben
ik getrouwd met diezelfde ‘bush-man’ Shaun. Sinds ruim twee
jaar wonen we zelfs bij Kruger. Shaun neemt mensen mee op
meerdaagse safari’s en inmiddels is Kruger mijn tweede thuis.’
Sabine’s tips voor het zuiden van Kruger
‘Crocodile Bridge staat bekend als een van de beste gedeelten
van Kruger. Hier is op de open vlaktes veel te zien, zoals impala’s,
wildebeest en zebra’s. Deze kuddes trekken roofdieren aan, dus de
kans is groot dat je vrij snel een leeuw, cheeta of luipaard treft.
De twee beste routes? De S25 naar Malelane langs de Crocodile
River voor de Big Five en de S28, een zandweg naar Lower Sabie.
Beiden staan ‘garant’ voor veel dieren.
Een andere tip: Het restaurant Afsaal aan de H3, de
‘roosterbroodjies’ zijn heerlijk. Neem het mee naar Biyamiti Wehr,
een magische plekwaar je op ooghoogte met de nijlpaarden
geniet van de picknick en het resident luipaard zich graag laat
fotograferen.
De H1-1 tussen Skukuza en Lower Sabie is de beste (asfalt)weg
als je zoveel mogelijk dieren hoopt te spotten. Tussen Skukuza
en Lower Sabie ligt Nkhulu, de mooiste stop voor een koffie met
uitzicht over de rivier.
Bij Lubyelybye, een paar kilometer van Lower Sabie, heb je dé
kans om een luipaard te spotten op zijn eigen rots. Ga vroeg in de
ochtend of bij zonsondergang en test je geluk. Bij Sunset Dam is
het een oase van rust. Hier kan ik uren staren naar alle dieren die
voorbijkomen. Bij Skukuza heb je De Laporte dam, grote kans dat
je hier veel dieren gaat zien. Stop voor een lunch of diner bij de
Selati Train Restaurant in Skukuza; een echte aanrader.’
Midden Kruger
Als je naar het ‘hart’ van Kruger gaat, vergeet dan niet een stop
te maken bij Mlondozi via de S29 en S129, de ‘thuisbasis’ van
de cheeta’s. Dit is een open vlakte en voor de cheeta een ideale
jachtplek. Je kunt er heerlijk picknicken en zelfs een gasbraai huren
(dit kan alleen met cash betaald worden). Vanaf een ‘koppie’ kijk
je zo over de vlakten waar vaak een grote kudde olifanten bij de
waterhole samenkomt.
Satara is hét ultieme gebied voor leeuwen. Mijn persoonlijke
favoriet is de S100, via de S41 en S90 terug naar Satara. De kans is
groot dat je veel gaat zien. De S40/Timbavati Loop is een must met
vaak leeuwen op jacht en grote kuddes olifanten. Ook van Satara
tot Olifants en Letaba zijn er in de open savanne enorm veel zebra’s
en giraffen te zien. In maart, april en mei lijkt dit op een migratie.
Hoe noordelijk je gaat, hoe meer het landschap verandert. Olifants
Camp is hoger gelegen en vanaf hier wordt Kruger iets ‘rauwer’. De
eerste gigantische baobab-bomen zijn hier te zien. Vergeet niet een
bezoek te brengen aan het olifant museum bij Letaba waar je alles
leert over de enorme tuskers, de olifanten met enorme slagtanden,
van Kruger. Ook dit gebied staat bekend om de enorme kuddes
olifanten en buffels. En waar buffels zijn, zijn… leeuwen!
Kruger National Park kan goed als self-drive, maar als je echt veel
wilt leren over de bush en de beste game drives wilt maken, is een
pakket van enkele nachten met privégids fantastisch. Je slaapt in
een tent of chalet en geniet dan in een open safari voertuig van
meerdere game drives, ontbijt wordt midden in de bush gemaakt
en ’s avonds geniet je in het camp van een Zuid-Afrikaanse braai
onder de sterren. Shaun neemt je met veel plezier mee op safari,
www.traveldta.com.’

Parsons Hilltop Safari Camp
Het was liefde op het eerste gezicht voor Mirjam Busink toen zij
in 2015 het kleinschalige Parsons Hill Top Safari Camp ontdekte
en er de trotse eigenaar van werd. En wij begrepen haar keuze
volledig vanaf het moment dat we door lodge manager Kobus
van harte welkom werden geheten op een goddelijke plek op
een heuveltop waar je werkelijk tot rust kunt komen. Of we
van olifanten hielden, vroeg hij casual. We knikten: ‘Natuurlijk
houden we van olifanten’. Hij wees naar buiten terwijl wij
achteloos genoten van een gin&tonic. Om ons heen liepen
zeker tien dikhuiden die zich luidruchtig tegoed deden aan de
marula’s. Beneden riepen leeuwen en lachten hyena’s. Een bush
die was stilgevallen na de regen, in de einder de Drakensbergen
Een magisch decor om te komen tot goede gesprekken. This
is Africa calling! De volgende ochtend nam Kobus ons mee
op een gamedrive waarin hij ons wees op juist die kleine
dingen die je misschien over het hoofd zou zien, maar die ook
onderdeel uitmaken van Afrika’s wildlife. Zoals bijvoorbeeld de
fascinerende golden orb spider die gouden webdraden weeft
sterk als staalkabels. https://parsonshilltop.com/ en
https://youtu.be/9YA4DXBxLTU
‘Je moet jezelf soms even knijpen
om je te realiseren hoe bevoorrecht
we zijn om dit prachtige deel van
Zuid-Afrika te mogen ontdekken’

Ku Sungula in Balule
Ook deze kleinschalige, intieme lodge met chalets in
een prachtige tuin is van een Nederlandse eigenaar.
Yolanda Liebregts gaf Ku Sungula in Balule een nieuw
begin. Twee nachten waren we te gast en werden
in de watten gelegd door Doris en Janco. Na een
braai die werd opgeluisterd door een olifant en een
hyena, een heerlijke game drive naar de Olifantsrivier
gemaakt. Je moet jezelf soms even knijpen om je te
realiseren hoe bevoorrecht we zijn om dit prachtige
deel van Zuid-Afrika te mogen ontdekken, in plaats
van ernaar te kijken, er deel van uit te maken. Al als
we de lodge verlaten krijgen we heimwee… naar de
mooie gesprekken, het heerlijke eten bij het vuur, een
neushoornvogel die steeds op m’n kamerdeur klopte,
een magische regenboog en ... ja hoor... leeuwen. En
giraffen... het was heerlijk, geweldig en fijn. Tip: kijk
eens op de website bij Top Safaris, je kunt er kiezen uit
talrijke mogelijkheden om nog meer uit je verblijf in
Zuid-Afrika te halen.
https://kusungula.com/ en
https://youtu.be/R5fje_IHFJQ en
https://youtu.be/8vt0ZiH5tNY

Motswari Private Game Reserve
Als je denkt dat je niet verder kunt in het wildrijke Timbavati dan kom
je bij Motswari. Te behouden en beschermen, daar staat de naam
voor. Ook deze lodge hebben we gekozen omdat er ongelooflijk veel
ruimte is voor privacy voor de gasten. De chalets zijn allemaal anders,
voor de aankleding is er ruim gebruikgemaakt van het werk van lokale
kunstenaars en van de kunst van eigenaresse Marion Geiger-Orengo.
Hoe bijzonder is het als er een nieuwsgierige baviaan naar binnen
gluurt die zich doodschrikt van mijn aanwezigheid, waarna de hele
groep zich krijsend uit de boom stort. Even later liep er een steenbokje
aan het verse groen te knagen. In de rivier lag een nijlpaard te knorren
en voordat de lunch werd opgediend meldden de vervet monkeys zich.
Elke ochtend in de bush begon met een game drive, waarbij je nooit
weet wat je zult vinden. Wij vonden een luipaard in de boom, knagend
aan de impala die hij had gedood en de boom in gesleept. Vanaf de
grond werd hij hongerig gadegeslagen door drie hyena’s die later de
schors van de boom trokken om het restje impalabloed te verschalken.
Leven en dood, dicht bij elkaar ...
Zoals de lodge het graag wil kwamen we als gasten en vertrokken als
vrienden. https://youtu.be/8vt0ZiH5tNY. https://newmarkhotels.
com/places/reserves/motswari-private-game-reserve/

Xanatseni – beleef de bush in stijl
Onze laatste safari stop op onze green tour in
Greater Kruger was Xanatseni Private Camp in
Klaserie, een tented camp en een villa met private
pool waar wij een dag mochten verblijven. Meer
private kon het niet worden. Weg van alles, een
savanne voor je die in eerste instantie aan een groen
Hollands weiland doet denken. In tweede instantie:
een temperatuur van 28 graden, een cheeta in het
hoge gras... nee, dit is Afrika. Dat weten we ook
als we tijdens de game drive tussen een immense
kudde buffels en later olifanten staan. De bush blijft
verrassen en verbazen. www.xanatseni.co.za

Kruger Shalati – The train on the bridge
Over verrassen gesproken. Sinds vorig jaar is het uberluxe
treinhotel op de brug over de Sabie rivier geopend. Vlakbij
Skukuza. Wij worden altijd erg gelukkig van een nachtje
‘rondavelen’ in Kruger maar lieten ons de kans niet ontzeggen
om een kijkje te nemen in het hotel waar de hele wereld zo’n
beetje over spreekt. Met wagons die zijn omgebouwd tot luxe
hotelkamers met uitzicht op de rivier en een zwembad dat vrij
boven het water lijkt te hangen en zelfs mij een beetje angst
aanjoeg, hoe prachtig ook. Eerlijk is eerlijk, dit is Kruger op een
totaal andere manier beleven. www.krugershalati.com
White River
Na het afscheid van Kruger verlieten we het park weer via
Crocodile Bridge, where it all started. We zwaaiden naar het
Mhofu huis en net voor Malalane kregen we een klapband en
stond ik een uur met een wapperende gevarendriehoek verkeer
van ‘onze’ strook weg te jagen. Een nieuwe band was gewenst
en daarvoor moesten we naar het subtropische White River waar
we een fijne plek vonden in het self catering White River B&B
Guesthouse.

De wilde paarden van Kaapsehoop
Een plaatsje dat bekend is bij ongeveer iedereen in Zuid-Afrika,
behalve bij ons. Hoog in de heuvels, na een prachtige route ligt een
dorpje dat lastig in woorden samen is te vatten. Om te beginnen
staat alles in het teken van toerisme en van de wilde paarden die er
leven en die vrij door het dorp lopen.
https://kaapsehoopwildhorses.co.za. De etablissementen hebben
daarom voor een saloon stijl gekozen, die dan weer niet helemaal
in overeenstemming is met ook andere historische artefacts. Wij
hadden het plan om er te blijven om hier de omslag van leven in de
bush naar de geciviliseerde wereld te maken, maar zagen ervan af.
De overgang was een beetje te overdonderend en we reden al twee
weken in de hitte met een kapotte aircon, die gerepareerd kon
worden in Benoni, een plaatsje bij Johannesburg.
Benoni
Er zijn plaatsen waarvan je nooit verwacht dat je er zult blijven.
Benoni in de buurt van Johannesburg was er een van. Omdat de
reparatie van de auto een nachtje op zich zou laten wachten,
checkten we in in self catering The Flower Box in Benoni. Onze
gastheer was goedlachs en leek naar mijn mening op Morgan
Freeman en naar die van Peter op Denzel Washington. Hij nam
onze koffers ter hand en liet de complimenten voor wat ze waren.
Even later zaten we met onze voeten in het lauwwarme water van
het zwembad. Ook met autopech kan het leven nog heel goed zijn.
Beaufort West
Aan alles wat je begint komt ook een einde. We aanvaardden de
lange reis terug via Kimberley, home of the Big Hole. Als we ergens
getroffen werden door de sfeer van hopeloosheid was het hier.
Daarom na een overnachting snel door en via de landschappelijk
prachtige N12 naar de laatste stop. We kozen voor het ruime self
catering huis Haus Holzappel in Beaufort West, vlak bij het Karoo
National Park. Een fijn en ruim appartement, van alle gemakken
voorzien. Beaufort Wes is voor ons een bekende stop. En natuurlijk
heeft dit plaatsje naam gemaakt door de film en cd Beautiful in
Beaufort Wes van troubadour Gert Vlok Nel.
En jy was beautiful op Beaufort-Wes
En ek was so verskrik en verskriklik lief vir jou.˙
Omdat beelden vaak meer zeggen dan woorden, hebben we hier
de verkorte varianten van onze reiservaringen en -ontmoetingen
weergegeven. De uitgebreide verhalen lees je op onze website
www.oogvoorafrika.nl bij de blogs.

KOM VIND JOUSELF
IN HIERDIE MAGIESE
OMGEWING
LUXURY - PRIVACY - DESIGN - ESTATE - WILDLIFE - SAFARI
Het levendige dorp Hoedspruit ligt dichtbij
Kruger National Park en Blyde River Canyon.
Kom tot rust tijdens een vakantie in Villa Sebra.
Unieke ligging op een privé wildreservaat in een
omgeving met spectaculair natuurschoon en wildlife.
Kijk voor meer informatie, huurprijzen en een
Oog voor Afrika special op: homesofafrica.nl/villasebra

Happy in Hoedspruit
Elke keer weer maakt mijn hart een huppeltje van geluk als we Hoedspruit binnenrijden, een tegelijkertijd gonzend
als slaperig stadje dat inmiddels bekend staat als de safarihoofdstad van Zuid-Afrika. In het kader van slow travel
verblijven we hier een week in een van de prachtige vakantiehuizen op Zandspruit Bush & Aero Estate.
Jaren geleden maakten we voor het eerst kennis met wat
ik maar even kortweg Zandspruit noem. De prachtige
vakantiehuizen liggen verspreid op het estate dat voor de
helft uit een wildernis area bestaat, de Sandspruit meandert
er tussendoor. Ongevaarlijk wildlife leeft vredig samen met
de bewoners en zo kun je soms vanuit je zwembad een giraf
zien passeren.
Zandspruit: de Afrikaanse droom
Jouw eigen huis, voor een week of voor altijd, op 45 minuten
afstand van Kruger National Park, aan het begin (of zo je wilt
aan het eind) van de Panorama Route. Met je eigen wildernis
waar je giraffen, zebra’s en antilopen tegenkomt terwijl
je fietsend, lopend of te paard het gebied verkent. Alle
huizen op Zandspruit hebben een eigen zwembad, vaak een
braaiplek en een ruim terras waar het heerlijk toeven is. Al
schommelend in je hangstoel een boek lezen, een glas wijn
naast je, het voelt als een beter leven. Als een vakantie die
altijd duurt. Je woont in de bush, terwijl er op vijf minuten
afstand een bewoonde wereld is, namelijk Hoedspruit met
prima restaurants, leuke winkels, terrassen en een golfbaan.
Kruger National Park en de Panoramaroute in je
achtertuin
Rondom Hoedspruit liggen talloze lodges waar je
een paar dagen heerlijk op safari kunt. Wil je zelf op
ontdekkingstocht? Orpen Gate van Kruger National Park
ligt op 45 minuten rijden. De andere grote attractie is
de Panoramaroute en die heet niet voor niets zo. Tussen
Hoedspruit en Graskop vind je de Blyde River Canyon die de
Drakensbergen, een van de zeven grootste bergmassieven
van Afrika doorsnijdt. Blyde River Canyon is de op twee
na diepste kloof ter wereld. In een dagtocht rijd je via de
Canyon, de Drie Rondavels en Bourke’s Luck Potholes naar

het oude gouddelversstadje Pilgrim’s Rest. Dit levendige
museumstadje met de uitbundig bloeiende paarse
jacaranda’s was rond 1875 het episch centrum van een
ongekende goudkoorts.
Niet ver van Zandspruit woont het nijlpaard Jessica dat
een eigen fanclub heeft met aanbidders uit de hele wereld.
Je kunt bij haar op bezoek en je aansluiten bij de club
bewonderaars.
De wow-factor
Voor ons heeft Zandspruit de absolute wow-factor. Door
het prachtige huis waar je verblijft, van alle gemakken
en luxe voorzien. Door de ultieme rust die je ervaart. De
bomen fluisteren er vrijheid als de wind door de blaadjes
ritselt, de aarde geeft je gronding en verrijkt je ziel, omdat
de natuur nog zo ongerept is, de bergruggen in de verte
onaantastbaar. Neem de tijd om de pure schoonheid te zien
en te voelen.
Degenen die hun droom gevolgd hebben en hier
hun vakantiehuis hebben laten bouwen, hebben een
toevluchtsoord gevonden waar ze zich kunnen terugtrekken
van de drukte van alledag, waar ze in de beschutting en
bescherming van de omringende bush werkelijk vrij zijn.
Mooier kun je het niet krijgen.
Ook jij kunt ‘s ochtends wakker worden in een wereld
waarvan je misschien niet wist dat die bestond. Als
vakantieganger of toekomstig eigenaar.
Op www.zandspruit.nl vind je
informatie over de huizen.
Een huis op dit prachtige
estate huren? Ga naar
www.homesofafrica.com

218
Verborgen parels
Tijdens onze green tour van Kaapstad naar Kruger vroegen we Zuid-Afrikanen
(tja, anderen waren er niet) naar hun favoriete plek voor een bijzondere nacht.
Dit zijn de verborgen pareltjes van Zuid-Afrika.
• Witmoskloof Oxwagen Camp
(vlakbij Cradock, www.oxwagoncamp.co.za); ‘
Het voelde alsof we de sterren konden aanraken’
• Noetzie Castles (Knysna, https://noetziecastles.co.za/);
‘Waar de kastelen hun verhaal vertellen’
• Wamakersvlei Beach Farm (Dwarskersbos,
www.wamakersvlei.co.za/); ‘Samen met je geliefde,
familie of vrienden genieten van de zee en het strand
helemaal voor jou alleen’
• De Valle 55
(Diaz Beach, Mosselbay, www.devalle55.co.za/); ‘
De langste zipline over zee vind je in Mosselbay’
• Willemsrivier (bij Nieuwoudtville,
www.willemsrivier.com); ‘Hier ervaar je leegte, rust en
geschiedenis in een’
• Gypsy guesthouse
(Clarens, www.gypsyguesthouse.co.za/);
‘In een van de woonwagens leef je zoals zigeuners
vroeger, een unieke glamping ervaring’
• Vale Karoo Farm (Beaufort West, www.thevale.co.za);
‘Slapen op een echte schapenfarm in het hart van de
magische Karoo’
• Genadendal (Theewaterskloof, de eerste missiepost in
zuidelijk Afrika, gesticht door een Duitse missionaris);
‘Adem de historie in. En maak een dagtocht van
Genadendal naar Greyton, een plek waar je prachtig
antiek vindt’
• Noordhoek; ‘Met de paarden op het strand, en dan
Chapmans Peak rijden en van de spectaculaire uitzichten
genieten’
• Oliviers Rust (De Rust, https://oliviersrust.co.za/wp/);
‘Maak een stop in Meiringspoort om af te koelen bij de
waterval en daarna door naar De Rust, voedsel voor je ziel’
• Die Tuishuise (Cradock, www.tuishuise.co.za);
‘Een cadeautje aan jezelf’
• Cape Vidal (iSimangaliso Wetland Park,
www.kznwildlife.com/CapeVidal); ‘Pure natuurbeleving’
• De whale route, van Gordons Bay naar Betty’s Bay.
‘Je hebt de prachtigste uitzichten op de oceaan. Overnacht
in Kleinmond’
• SALT (Sutherland, www.salt.ac.za); ‘Hier krijg je een echt
kijkje in ons sterrenstelsel’
• Baviaanskloof (Willowmore); ‘Echte wildernis waar nog
maar weinig toeristen komen’
• The Dusty Vine en Starry Night Karoo Cottages
(Philippolis); ‘Het is het oudste stadje van de Oranje
Vrijstaat en de geboorteplaats van schrijver Laurens van
der Post. Niks wordt alles’
• Antbear Eco Lodge (Drakensbergen Giant’s Castle,
https://antbear.co.za); ‘Slapen in een grot en dineren bij
kaarslicht onder de sterren’
• Mac Mac Forest retreat (Graskop Panoramaroute,
https://macmacforestretreat.co.za); ‘Vlak bij de Mac
Mac Falls waar je heerlijk kunt zwemmen, overnacht je in
tenten. Als je wakker wordt staar je eerst naar de ruisende
bomen’
• De bloemen in Namaqualand; ‘Geen woorden voor hoe
mooi dat is’
• Nossob (Kgalagadi Trans Frontier Park,
www.sanparks.org); ‘Dieren beleven in hun natuurlijke
omgeving’
• Lekgalameetse Nature Reserve (Limpopo); ‘De ‘plek van
water’ in de Wolkbergen is een echte verborgen parel’
• Copperleigh Trout Cottages (Natalse Middellande van
Mooirivier tot Howick, www.midlandsmeander.co.za);
‘Genieten van natuur, uitzichten en heerlijk eten’
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Shutterstock

Baviaanskloof
Dwarskersbos
Nossob Giant’s Castle Genadendal Peter Titmuss
Meiringspoort
Noordhoek en Chapmans Peak
Nieuwoudtville Noetzie Castle Sutherland

Birds of Eden – De grootste volière ter wereld. In het subtropische
woud vliegen meer dan 3500 vogels rond. www.birdsofeden.co.za
Doe een wine tasting bij de wine estates aan
Redford Road in The Crags
Stormsrivier – Storms
River Village met de
Suspension Bridge is
dé place to be voor
adrenaline zoekers.
www.stormsriver.com
Nature’s Valley – het verlaten strand voelt als het einde van de wereld.
De rit ernaar toe voert door een magisch bomenbos
Bramon wine estate – picknick tussen de wijnranken.
www.bramonwines.co.za

Lily Pond Country Lodge
Nature’s Valley Lagoon
Slow travel in The Crags
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen
‘Bahia Formosa’, de mooie baai, is de naam die Portugese schipbreukelingen in 1630 bedachten voor de plek
waar nu de populaire vakantieplaats Plettenberg Bay, Keurboom, Nature’s Valley en The Crags liggen. Een
Hof van Eden voor vakantiegangers.
Als je de N2 volgt, tussen de Westkaap en de Oostkaap, ontdek
je een van de meest bewonderde gebieden van Zuid-Afrika: de
beroemde Tuinroute. En daar aan het einde of het begin van
de route, in The Crags, het stukje spectaculaire kustlijn tussen
Plettenberg Bay en Nature’s Valley, hebben wij een weeklang
een heerlijke vakantie gevierd, zoals het volgens slow travel
principes hoort. Thuisbasis was de heerlijke Lily Pond Country
Lodge, grenzend aan het Tsitsikamma NP en aan de weg naar
Nature’s Valley (R102). Niels en Margret Hendriks ontdekten deze
onder architectuur gebouwde lodge met de prachtige vijvers
vol waterlelies in 2002. Ze overnachtten er en waren meteen
gecharmeerd van de architectuur, de prachtige Afrikaanse kunst
en de warme kleuren. Ze hoorden dat de lodge te koop stond en
tijdens een wandeling op het strand bij Nature’s Valley begon
de droom. Wat als… en hoe dan? Op de weg terug, in de auto
brachten ze een bod uit en even later waren ze de kersverse
nieuwe eigenaren en werd het plan dat nooit een plan was om naar
Zuid-Afrika te verhuizen een feit. Hun leven in Nederland lieten ze
achter. Margret, dol op koken, besloot om in Lily Pond niet alleen
ontbijt te serveren, maar ze ook de mogelijkheid voor een diner te
bieden. ‘Onze gasten moeten zich hier thuis voelen, een drankje
bij de open haard kunnen drinken, even bijpraten.’ Een van de
bezoekers omschreef het verblijf als ‘een oase voor de ziel’.
www.lilypond.co.za
We vroegen onze gastheer en -vrouw om de tips voor het leukste
verblijf. Je vindt ze hier, van A tot Z.
Monkeyland – Apen die gered zijn uit erbarmelijke omstandigheden
krijgen hier een veel een beter leven. www.monkeyland.co.za
Tsitsikamma – In dit park staat de oudste boom van Zuid-Afrika

Bahia Formosa Plettenberg – De baai van Plettenberg
In Tenikwa, het Wildlife Awareness en Rehabilitation
Centre en in Jukani worden wilde dieren opgevangen.
www.tenikwa.co.za en www.jukani.co.za
EEN IDYLLISCH TOEVLUCHTSOORD MET VREDIGE VIJVERS EN INHEEMS BOS
De onder architectuur gebouwde lodge is een balsem voor de ziel met zijn lichte en luchtige ruimtes en vijvers
vol waterlelies die de bergen en de natuurlijke schoonheid rondom weerspiegelen.
Lily Pond Country Lodge ligt vlakbij het Tsitsikamma National Park en op 20 minuten rijden van Plettenberg Bay.
Een ideale uitvalsbasis voor golf- en natuurliefhebbers, met de stranden en inheemse bossen met wandelpaden in de buurt.
Ontspan op het dek bij het zwembad, geniet van een massage of staar gewoon door de brede schuifdeuren
van je ruime luxe suite naar het uitzicht op waterlelies en een overvloedig vogelleven.
Elke avond wacht je een heerlijk diner fusion style dat al naar gelang het weer binnen of buiten wordt geserveerd.
Speciaal voor lezers van OOGVOOR AFRIKA: bij verblijf van minimaal 3 nachten een gratis 3 gangen menu op de dag van aankomst.
Tel: +27 (0)44 534 8767 • Cell: +27 (0)82 746 8782 • info@lilypond.co.za • www.lilypond.co.za
R102 Natures Valley Road, The Crags, Western Cape, South Africa

REISMAGAZINE OVER ZUID-AFRIKA
1e jaargang l nummer 1 - 2012 l losse verkoopprijs € 6.95
reismagazine over zuid-afrika
2e jaargang l nummer 1 - 2013 l prijs e6.95/ZAR 60
01-Cover-3.indd 1 04-09-13 16:17
Haal OOG VOOR AFRIKA IN HUIS
Ek Sien Jou
De Big Five issue
1e jaargang l nummer 1 - 2012
Focus op de Westkust
Kaapstad à gogo!
Hope
2e jaargang l nummer 1 - 2013
BP
• van Big 5 naar Big 4? Het verhaal van hoop & liefde
• Het mysterie van de witte leeuwen van Timbavati
• 20 nederlanders over hun zuid-afrika
• de 10 mooiste Big 5 safari’s
• van kaapstad naar Johannesburg in 5 stops
• de 5 gezichten van de onbekende Wild Coast
16 pagina’s
extRA
boordevol
voordeel
van BusH ToT BeaCH
mee op lezersreis? * fotografiereis naar de Wild Coast * unieke
ontmoeting met witte leeuwen * Proef zuid-afrika met Harm Jan
‘de Braaiman’
met oog voor zuid-afrika leer je het echte zuid-afrika kennen
2e jaargang l nummer 2 - 2013
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 2e jaargang l nummer 2 - 2013 l prijs €6.95 l www.oogvoorafrika.nl
Vijftig reistips
Zuid-Afrika
Namibië
Tanzania
Ethiopië
Zimbabwe
• In de voetsporen van Nelson Mandela •
Sossusvlei Vijftig tinten rood • Zanzibar
Eiland van de vergeten tijd • De wow-factor
van Plettenberg Bay • Rik Felderhof: thuis
BP
in Tanzania • Rituelen uit de Omo-vallei
3e jaargang l nummer 1 - 2014
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 1 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
EEn lEvEn lang MandEla
20 pagina’s EErbEtoon aan Madiba
HEt vErlorEn koninkrijk
van MapungubwE
CapE rivièra
dE kaapsE kust
MasHatu
land van gigantEn
parEls van
liMpopo
kaapstad
dEsign
Hoofdstad 2014
zUiD-afrika
special
3e jaargang l nummer 2 - 2014
BP
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 2 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
Zuid-afRika
Zimbabwe
tanZania
Ode aan Zimbabwe
SpOtlight Op painted dOgS
Jane gOOdall
gelOOf, hOOp & liefde
fOtOwedStRiJd
win een veRbliJf in Zuid-afRika
de SchOOnheid van iSimangaliSO
wiJnpROeven peR tRam
tOwnShip tOuRS annO 2014
weReldkindeRen
3e jaargang l nummer 3 - 2014
ZUID-AFRIKA
BP
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 3e jaargang l nummer 3 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ZIMBABWE
TANZANIA
MOZAMBIQUE
4e jaargang l nummer 1 - 2015
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 4e jaargang l nummer 1 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ZUID-AFRIKA
On a budget
Into the wild BOTSWANA
Tussen zand en steen
Ontdekkingsreis door de
NOORDKAAP en NAMIBIË
YOU RUN, YOU DIE :)
Twee Hollandse avonturiers in de bush
N/a’an ku sê
Droombestemming in NAMIBIË
TRACTORGIRL
Reis naar het einde van de wereld
De utlieme safari in TANZANIA
BP
ZUID-AFRIKA
TANZANIA
BOTSWANA
NAMIBIË
4E JAARGANG l NUMMER 2 - 2015
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 4e jaargang l nummer 2 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
BOTSWANA
KAAPVERDIË
NAMIBIË
ZUID-AFRIKA
WIJNTOURS
OFF THE BEATEN TRACK
ETOSHA NATIONAL PARK
SAFARI MET EEN 4X4 CAMPER
KAAPVERDIË
VAN A NAAR BETER
10 REIZEN EN TIPS
MET VOORDEEL
FOTOGRAFIESAFARI
OOG IN OOG MET OLIFANTEN
RIJDEN, FIETSEN EN LOPEN
DOOR AFRIKA
TIJGERS THUIS IN AFRIKA
BP
4e jaargang l nummer 3 - 2015
hÉt reismagazine over afrika 4e jaargang l nummer 3 - 2015 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
collector’s iteM & eXtra dik
de
101
Mooiste
lodGes in
Zuidelijk
afrika
BP
Ghana
Mauritius
Zuid-afrika
naMibië
tanZania
Mauritius: beauty en de beach
Verhalenwedstrijd: win een Verblijf in Zuid-afrika
naMibië de leVende woestijn
24 uur in stone town
5E JAARGANG l NUMMER 1 - 2016
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 5e jaargang l nummer 1 - 2016 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
COLLECTOR’S ITEM NUMMER 10
BP
ETHIOPIË
LESOTHO
MADAGASKAR
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
11
ACTIEVE EN
AVONTUURLIJKE
REIZEN
IN AFRIKA
• BAOBABS EN LEMUREN IN MADAGASKAR
• IN GALOP DOOR LESOTHO
• NAAR DE TOP VAN DE KILIMANJARO
• SPOTLIGHT OP DE WITTE HAAI
• HIKEN LANGS DE WILD COAST
• EXPEDITIE ETHIOPIË – DE STAMMEN IN DE OMO-VALLEI
5e jaargang l nummer 2 - 2016
hÉt reismagazine over afrika 5e jaargang l nummer 2 - 2016 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
BELEEF AFRIKA NUMMER 11
NAMIBIË
SWAZILAND
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
24 UUR
IN DAR ES SALAAM
SAy chEESE
BIjZoNDERE DIERENpoRTRETTEN
NAMIBIË - DE MooISTE LANDSchAppEN
STAATSBEZoEK AAN SWAZILAND
DE SMAAK vAN ZUID-AFRIKA
MAAgDENcEREMoNIE
IN ZoELoELAND
KAApSTAD:
10 x goED vooR EEN gLIMLAch
UBUNTU - EEN SpIRITUELE REIS
6E JAARGANG l NUMMER 1 - 2017
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 6e jaargang l nummer 1 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN
BOTSWANA
TANZANIA
ZIMBABWE
ZUID-AFRIKA
ZIMBABWE – DE EERSTE LIEFDE
FOTOSAFARI OP DE CHOBE
OOG IN OOG MET
KIM – HYENAMAN – WOLHUTER
RIK FELDERHOF
OVER ZIJN TANZANIA
BOER ZOEKT VROUW ANNEKIM
IS ÓNZE VROUW IN ZAMBIA
6 DROOMLODGES EN –HOTELS
DÉ ULTIEME AFRIKA BUCKETLIST
6E JAARGANG l NUMMER 2 - 2017
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 6e jaargang l nummer 2 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN
BOTSWANA
ZUID-AFRIKA
DROOMHUIS
ONDER DE ZON
GORDON ZEGT JA
DE STEMMEN VAN
ROBBEN ISLAND
VLIEGEN IN
DE AFRIKAANSE WILDERNIS
PIKANTE WALVISSEN
WILD BOTSWANA
MET EEN BUSHCAMPER
8 ULTIEME REISTIPS
VAN AFRIKA EXPERTS
AFRIKA JA, IK WIL
7E JAARGANG l NUMMER 1 - 2018
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 7e jaargang l nummer 1 - 2018 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN
GAMBIA
NAMIBIË
OEGANDA
ZUID-AFRIKA
NAMIBIË
LEEG LAND VOL ZAND
FIETSEN IN GAMBIA
OEGANDA
HET GROENE HART VAN AFRIKA
DE SMAAK VAN AFRIKA
3 CHEFS UIT PATERNOSTER
2018
HET JAAR VAN DE WILDE HOND
ANDRIES BOTHA
KUNSTENAAR MET EEN VERHAAL
72 UUR IN DURBAN
VITAMINE AFRIKA
BP
BP
BP
BP
7e jaargang l nummer 3 - 2018
hÉt reismagazine over afrika 7e jaargang l nummer 3 - 2018 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
eSwatini
Kenia
MadagaScar
Oeganda
Zuid-afriKa
fOtOwedStrijd
win een luMix fZ300 caMera
reiStrendS 2019
MadagaScar en eSwatini
de verbOrgen wereld
van KaraMOja
Het avOntuur begint Hier
van nairObi tOt KaapStad
Ode aan de
Olifant
BP
8E JAARGANG l NUMMER 1 - 2019
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 8e jaargang l nummer 1 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ESWATINI
KENIA
NAMIBIË
TANZANIA
ZAMBIA
ZUID-AFRIKA
RIMPELS VAN ROERLOOS ZAND
17 WOESTIJNTIPS
AFRIKA IN BRUSSEL
HET ECHTE VERHAAL
TARZAN IN TANZANIA
VANISHING KINGS
DE WOESTIJNLEEUWEN VAN
NAMIBÏE
AFRICA INSIDE OUT
DUURZAME SAFARI’S IN KENIA
STRAATKUNST
KAAPSTAD
BP
8E JAARGANG l NUMMER 3 - 2019
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 8e jaargang l nummer 3 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ONTDEK DE ZIEL VAN
KAAPVERDIË
IN DE VOETSPOREN VAN
THE LION KING
DE ROUGH AUNTIES VAN
ZUID-AFRIKA
KUNST,
CULTUUR &
CADEAUTIPS
BP
ESWATINI
KAAPVERDIË
MAURITIUS
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
ODE AAN DE SAFARI
25 SAFARITIPS
GA NAAR
www.oogvoorafrika.nl/webshop/
en bestel ze allemaal
Vanaf € 3,- per editie

224
&Tips Travel die ertoe doen
ZAMBIA - TAKE A WALK ON THE WILD SIDE
Voor wie dichter bij de natuur wil komen, is een wandelsafari
ongetwijfeld een van de meest authentieke en spannende manieren
om de Afrikaanse wildernis te ontdekken. Er is niets zo bevrijdend als
te voet op safari te gaan, zonder gebonden te zijn aan de regels voor
voertuigen en dus buiten de gebaande paden te kunnen lopen.
Robin Pope Safaris biedt sinds 1991 veelgeprezen wandelsafari’s
aan in het South Luangwa National Park in Zambia en is daarmee de
grondlegger van de wandelsafari’s in Afrika. En naar onze mening zijn
ze nog steeds uniek: Zoals onze vijfdaagse wandelsafari waarbij je al
lopend de bush ontdekt en verblijft op prachtige locaties waar ons
mobile camp wordt opgezet en je van alle gemakken bent voorzien.
Een onvergetelijke ervaring in de bush.
Prijs: US$5378 per persoon
-Inclusief alle safariactiviteiten,
maaltijden,
bar, wasserette, transfers
van/naar Mfuwe
luchthaven
- Exclusief luchthavenbelastingen, visumkosten en fooien
- Geldig van juni tot oktober
- Maximale groepsgrootte: 6 personen
Als je op zoek bent naar een unieke, wilde en exclusieve
safari, dan biedt onze Mobile Walking Safari je dat
allemaal en nog veel meer!
info@robinpopesafaris.net | www.robinpopesafaris.net
SPECIALE OOG VOOR AFRIKA
AANBIEDING
Graag laten wij u kennis maken met de premium wijnen
van African Wines
met een exclusief OOG VOOR AFRIKA ASSORTIMENT
Dit exclusieve pakket van 6 flessen bestaat uit:
• MCC Brut van Black Elephant Vintners
• Peloton Blanc 2016 van Painted Wolf
• Sauvignon Blanc 2018 Namysto van Quoin Rock Wine
Estate
• Chenin Blanc 2019 van Knorhoek Wines
• Black Beauty Shiraz 2018 van Cavalli Estate
• Cabernet Franc 2012 van Druk My Niet
BIJZONDERAFRIKA.NL – ULTIEME
REISBELEVENISSEN IN AFRIKA
Altijd al een keer een individuele
rondreis door Zuidelijk of
Oost-Afrika willen maken?
BijzonderAfrika streeft naar
de ultieme reis; de vijfsterren
reisbelevenis! We laten de
reiziger kennismaken met de
unieke locaties in Zuidelijk en Oost-Afrika waarbij u verblijft in kleinschalige
accommodaties.
Wij hebben de ambitie om u naar bijzondere plekken te brengen. Hoe die
plekken eruitzien? Dat hangt natuurlijk af van uw reiswensen en de gewenste
luxe. Geen enkele reis die wij voor onze klanten maken is hetzelfde, echt
maatwerk dus! Met een kantoor in Nederland en in Zuid-Afrika helpen we u
graag voor, tijdens en na de reis.
Wilt u niet zelf rijden? Wij maken gebruik van vaste, vertrouwde
privéchauffeurs. In Oost-Afrika bieden wij deze service altijd aan, maar veel
klanten vinden het ook prettig om in bijvoorbeeld Zuid-Afrika relaxed met
eigen chauffeur te reizen.
BijzonderAfrika.nl voor reizen naar: Zuid-Afrika, Namibië, Botswana,
Mozambique, Zimbabwe, Zambia, Kenia, Tanzania en Oeganda.
Kijk voor meer informatie op www.bijzonderafrika.nl of neem contact met
ons op voor een vrijblijvende reisinspiratie: info@bijzonderafrika.nl
+31 (0) 85 130 2979
Normale prijs € 102,95 - bestel via
www.africanwines.nl met code
OVA2021 voor € 91,50
AANBIEDING: Als lezer van OOG VOOR AFRIKA
ontvangt u € 100,- korting per persoon bij een
geboekte reis (dit geldt niet voor vluchten).

alle reizen met onze adviseurs 100
op maat gemaakt, van 3 tot 30 dagen
safari... alles is mogelijk!
Voorbeeld reis 11 daagse Tanzania
Safari, vanaf € 1876,- pp (zie website)
Dag 1: Aankomst op het vliegveld - Arusha
Dag 2: Tarangire National Park (hoge
populatie olifanten)
Dag 3-4: Serengeti National park (het park van
de beroemde natuurfilms)
Dag 5: Ngorongoro Conservation area
(1 van de 7 afrikaanse wonderen)
Dag 6-10: Tropische eiland Zanzibar (relaxen!)
Dag 11: Aankomst in NL
Vraag vrijblijvend je reisvoorstel op maat aan
- beste prijs garantie - binnen 1 dag reactie
Voor Échte droomreizen...
Onze gidsen
zijn COVID-19
gevaccineerd!
www.tanzaniaspecialist.com / +31 174 35 2016 / info@tanzaniaspecialist.com

226
Colofon
OOG VOOR AFRIKA
is een uitgave van MW media en TekstBeeld/haarlem
Uitgever en hoofdredactie
Marjolein Westerterp
M. info@mw-media.nl
T. +31 (0)6 404 161 88
I. www.oogvoorafrika.nl
Fotografie
Peter Boshuijzen
TekstBeeld/haarlem
M. tekstbeeld@upcmail.nl
T. +31 (0)6 408 760 06
I. www.oogvoorafrika.nl
Acquisitie en advertentiemarketing
Marjolein Westerterp
M. marjoleinwesterterp@gmail.com
T. +31 (0)6 404 161 88
Medewerkers, met dank aan
Wim Demessemaekers, Chris Frieswijk,
Wim van Ginkel, Gijs Hardeman, Rian Lanenga,
Mark Lieffers, Kim McLeod, Solly Levi, Manon van
Oldenbarneveld, Sankale Ole Ntutu, Shutterstock –
www.shutterstock.com, Liesbeth Sluiter, Patricia
Steur, Ellemijn Streuer, Renso Tamse, Nick van der
Wiel, Whimsical Collection, Charles Witlox,
Stephanie van Zee, Martine van Zijll Langhout,
ZealOntwerp/Renate Tibben
Cover
Lodge Kingston Treehouse, Sabi Sand, Zuid-Afrika,
www.lionsands.com/our-treehouses/kingston
Backcover: Solly Levi, Namibië, www.sollylevi.com
Nieuws- en persberichten
info@mw-media.nl
Drukkerij
Printall AS, Estland
Distributie losse verkoop
Betapress BV
Burgemeester Krollaan 14
5126 PT Gilze
www.betapress.nl
Abonnementenservice
Jaarabonnement (zie pagina 121) € 15,-
Digitaal abonnement 3 nummers voor € 10,-.
Prijswijzigingen voorbehouden.
Opgave en vragen over abonnementen:
Abonnementenland
Postbus 20
1910 AA Uitgeest
NL: +31 (0)251 257 924
(tijdens werkdagen van 9.00 - 17.00 uur)
What’s app: 06 46 55 80 54
Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of
www.aboland.nl voor adreswijzigingen en
opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar
via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten
Opgave en vragen over abonnementen BE:
Abonnementenland
Ambachtenlaan 21 Unit 2A
3001 Heverlee
Tel. +32 (0)28 08 55 23
Fax +32 (0)28 08 70 05
Site: www.bladenbox.be voor abonneren of
www.aboland.be voor adreswijzigingen en
opzeggingen.
Kijk ook voor alle informatie en contact over uw
abonnement op
https://www.oogvoorafrika.nl/abonnee-service/
Beëindigen abonnement:
Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de
abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Na drie
edities gaat uw kennismakingsabonnement over in
een vast abonnement. U betaalt dan € 17,95 voor
drie edities. Opzeggen doet u schriftelijk, minimaal
4 weken voor beëindiging van de termijn bij
Abonnementenland. U kunt ook gebruikmaken van
de Abonneeservice op onze website
www.oogvoorafrika.nl
Social media
Volg ons op Facebook.com/OOGVOORAFRIKA,
Twitter@OOGVOORAFRIKA en
www.oogvoorafrika.nl
Adverteerders
Aaldering Vineyards & Wines – Luxury Lodges –
www.aaldering.co.za
African Wines, www.africanwines.nl
BijzonderAfrika.nl, www.bijzonderafrika.nl
BMS-Travellers – www.bms-travellers.nl
De Kloof Luxury Lodge – www.dekloof.co.za
Jalan Reizen, www.jalan.be
Koro River Camp, www.the-africa-experience.com
Lily Pond Country Lodge, www.lilypond.co.za
PartofAfrica Safaris, www.partofafrica.com
Radisson Safari Hotel Hoedspruit –
www.lowland-group.com
Robin Pope Safaris, www.robinpopesafaris.net
Sebra Luxury Villa, www.homesofafrica.nl/villasebra
Tanzania Specialist.com,
www.tanzaniaspecialist.com
Zandspruit Bush & Aero Estate, www.zandspruit.nl
Copyright Notice & Auteursrecht voorbehoud
© 2021– MW media, Nederland. Niets uit deze uitgave mag
geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in
een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden
gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke
toestemming van de uitgever.
Prijswijzigingen voorbehouden.

Het Radisson Safari Hotel
Nieuwe hotspot in Hoedspruit
Het wordt de talk of the town, het nieuwe Radisson Safari Hotel dat net buiten Hoedspruit verrijst,
aan de rand van Zandspruit Bush & Aero Estate, richting de Blyde River Canyon. Het safarihotel is een
initiatief van de Nederlandse Lowland Group, en de prestigieuze Radisson Hotel Group,
operator van meer dan 1400 hotels wereldwijd. Terwijl de bouw nog in volle gang is,
mocht OOG VOOR AFRIKA alvast een kijkje nemen.
Vol trots leidt eigenaar Gerrit Jan van der Grijn ons rond op een
bouwplaats waar het gonst van de bedrijvigheid en de contouren
van het eerste Safari Hotel in de Kruger to Canyon biosphere
zichtbaar zijn. Ook wel het Lowveld genoemd, dicht bij het
wereldbefaamde Kruger National Park (Orpen Gate), de Blyde
River Canyon en de Panorama Route. Het 138 kamers tellende
hotel biedt een wijds uitzicht op de Drakensbergen. De kamers zijn
ruim, comfortabel, de suites met een eigen plunge pool worden
spectaculair.
‘De geplande opening is begin vierde kwartaal 2022 en vooralsnog
blijft dat zo. Wij zijn ervan overtuigd dat tegen die tijd iedereen
weer zal reizen.’
4,5 sterren luxe
In het hotel komt een Amani Health Spa, een restaurant dat
de hele dag open is met een internationale keuken, een bar,
koffielounge, een poolbar, twee zwembaden, een gym, kid’s club,
een ruitercentrum en lapa. Alles volgens de wensen van op luxe
gerichte vakantiegangers met of zonder kinderen en op praktisch
comfort gestelde zakenreizigers.
‘Het hotel wordt het eerste 4,5-sterren hotel in de regio en is
gericht op zowel de zakelijke als de vakantiemarkt. Gasten kunnen
in het hotel genieten van 5-sterren kwaliteit en comfort, tegen een
4-sterren prijs. Het hotel zal hierdoor, in combinatie met de unieke
locatie, een zeer gewilde bestemming worden.’
Je eigen hotelkamer in een safari-omgeving
Een hotel in dit gebied is een unicum. ‘Voorheen kozen
safarigangers vaak voor een verblijf in het Kruger Park zelf, of ze
huurden een vakantiehuis of kozen voor een lodge. Een hotel is,
zowel voor de vakantievierder als voor de zakelijke reiziger eigenlijk
de ideale combinatie van alle drie. Je hebt de vrijheid om helemaal
je eigen gang te gaan en je eigen tijden te bepalen. Je hoeft geen
boodschappen te doen, niet schoon te maken, je hoeft alleen maar
te genieten. En dat is waar een vakantie voor bedoeld is.’
De Lowland Group biedt je nu een unieke kans om eigenaar te
worden van een hotelkamer in een Radisson Hotel met een hoog
gegarandeerd rendement.
Bij deelname in dit project wordt iedere investeerder eigenaar van
de hotelkamer, als bij een appartement, maar zonder dat daar
beslommeringen bijkomen. De Radisson Hotel Group draagt zorg
voor de algehele operations van het hotel, heeft de verplichting om
onderhoud te plegen en zo nodig na verloop van tijd te renoveren
dan wel het interieur te upgraden, www.lowland-group.com

www.oogvoorafrika.nl