Roots editie 11 - 2022 - Inkijkexemplaar

NOVEMBER 2022
• MIDDEN IN DE NATUUR •
Gifmengers.
De geheimen van
giftige dieren
HERFST-
WANDELEN
Brunssummerheide &
Drents-Friese Wold
Wortel
& tak
Waarom bomen
booming zijn
Fotohut
Bosvogels
in beeld
STIJLVOLLE
RENTREE
DE GROTE ZILVERREIGER IS TERUG

Kriebels
“Komt de natuur iets te dichtbij?”, vroeg een bevriende
boswachter lachend nadat ik pardoes was opgesprongen
bij de ontdekking van een spinnetje dat op mijn jas zat.
Het voorval gebeurde jaren geleden, maar ik moet er nog
vaak aan denken. Het is niet zo erg dat ik een arachnofoob
ben, maar houden van… nee. Spinnen kunnen mij letterlijk
de kriebels geven, ook als ze op een foto staan.
Mocht u zich zorgen maken om de spinnen die bij mij –
gelukkig grotendeels onzichtbaar - in huis leven: geen
nood, ik laat ze niet in de stofzuiger verdwijnen, maar laat
ze bij voorkeur in hun hoekje zitten. Mocht ik de spin toch
naar buiten willen hebben – laatst trippelde er eentje over
de huiskamervloer richting de bank waarop ik zat – dan
vang ik het kriebelbeest met behulp van een glas en een
ansichtkaart. Glas erop, kaart eronder en naar buiten
ermee, de tuin in.
De recente ontdekking van de valse wolfspin in Nederland
deed flink wat stof opwaaien. Want giftig! Maar: alle spinnen
zijn giftig, en de soorten die hier vertoeven zijn voor
de mens niet gevaarlijk. Voor welke diersoorten je wel
moet oppassen, lees je op pagina 68, waar we de echte
‘gif mengers’ in het rijk der natuur op een rij zetten.
Er zijn ook mensen die de kriebels krijgen van vogels. Zo
had ik eens een collega die echt bang was voor vogels; ze
vond ze onvoorspelbaar, omdat ze zomaar naar je toe of
over je heen konden vliegen. Ook heb ik weleens een brief
van een lezer ontvangen waarin zij aangaf niet blij te zijn
met de close-up van een jan-van-gent in de jaarkalender.
Vanwege de ‘nare en koude’ ogen van die vogel.
Tja, wat voor de een prachtig of fascinerend is, kan voor
de ander een verschrikking zijn. Dan kan het helpen om
meer te weten te komen over het onderwerp waarvan je
op voorhand niet zo gecharmeerd bent. Het spreekwoord
luidt niet voor niets: onbekend maakt onbemind. Omdat
ik weet dat spinnen nuttige beestjes zijn, hebben ze in mijn
huis vrij baan, maar op mijn kleding moeten ze niet gaan
zitten. Dat is me té dichtbij.
26 Rentree van de grote zilverreiger
46 Waarom bomen booming zijn
Caroline Vogel,
adjunct-hoofdredacteur
caroline.vogel@newskoolmedia.nl
facebook.com/rootsmag
twitter.com/rootsnl
instagram.com/rootsnl
nl.pinterest.com/rootsmagazinenl
rootsmagazine.nl/podcast
Kijk voor het laatste
natuurnieuws, nog meer
lezersfoto’s en wandelen
fotografietips op
rootsmagazine.nl.
4 NOVEMBER
68 Giftige dieren

Herfst in het Drents-Friese Wold 16 82 In de Franse Alpen
inhoud
- November -
Fotohut getest 64
BELEVEN & ONTDEKKEN
06 Nu te doen, zien, wandelen
en fotograferen
25 De mooiste natuurbankjes
64 Fotohut getest
96 Sterren kijken met
Govert Schilling
FLORA & FAUNA
26 De grote zilverreiger
34 Wat een vraag!
46 Bossen en bomen
56 De kwestie: is de aalscholver
een schadelijke veelvraat?
58 In de ban van schimmels
68 Giftige dieren
NAAR BUITEN
16 Herfstwandelen in
het Drents-Friese Wold
(+routekaart)
78 Natuurommetje op
de Brunssummerheide
100 Ontdek de natuur met
de Roots wandelgidsen
FOTOGRAFIE
38 Lezersfoto’s
thema ‘reeën en herten’
44 Schrijf je in! Basiscursus
natuurfotografie
62 Lowland Photo Festival
82 Sneeuw in de Franse Alpen
COLUMNS
15 Saskia struint
54 De kleintjes van Krekels
ELKE MAAND
14 Korting op een jaarabonnement
Roots
37 De Groene Pagina
77 Post
92 Roots recenseert
98 Colofon & lezersservice
99 Volgende maand
In de ban van ...
schimmels
PAG. 58
Lezersfoto’s 38
COVERONDERWERPEN - COVERFOTO EDWIN GIESBERS
WWW. MAGAZINE.NL 5

Rootswandeling
met routekaart
WANDELEN IN HET
DRENTS-FRIESE WOLD
Woestijn van goud
In het Drents-Friese Wold ligt een groot stuifzandgebied: het Aekingerzand,
ook wel de Kale Duinen genoemd. Het is het laatste binnenlandse bolwerk van
de tapuit in Nederland. Rondom deze goudgele woestijn liggen loofbossen,
die in de herfst in een kleurenlabyrint veranderen.
TEKST DANIËL MULDER FOTO’S ERNST KREMERS
Vanaf het Buitencentrum Drents Friese Wold is
het maar een paar honderd meter wandelen
naar een compleet andere wereld. Het najaar moet
dan wel een beetje meewerken. Dat is: een licht
briesje, bomen volop in herfstkleuren en een
gloedvolle, laagstaande zon. Deze drie-eenheid is
voldoende voor een hallucinerende herfstervaring
waarin de wandelpaden volkomen zijn ondergesneeuwd
met boombladeren in duizend en een
nuances van rood, geel, oranje en bruin. Daar loop
je dan met je routekaart van Roots, speurend naar
het juiste paadje, dwalend door een kleurenlabyrint.
De ochtend is tintelfris uit de nacht opgestaan. Niet
voor niets laten de bomen nu massaal hun bladeren
vallen. In de herfst en winter is het door de lagere
temperaturen voor bomen lastiger om water op te
nemen via hun wortels. Om verdamping (en dus
uitdroging) via het blad tegen te gaan, wil de boom
van zijn blad af. Een boom pakt dat als volgt aan:
door het aanmaken van een kurklaagje tussen de
bladsteel en de tak komt het blad los te zitten. Een
windvlaag is vervolgens voldoende om het los te
blazen van de tak en zo dwarrelen door de dag heen
duizenden en duizenden bladeren richting de aarde.
Verderop in het bos klinkt het zeurende geluid
van een bladblazer. Warempel, een boswachter is
bezig om de wandelpaden weer zichtbaar te maken,
een lawaaierig monnikenwerkje. In elk geval is het
gewenste bospad op de kaart weer gevonden en
zakt de wandelroute zuidwaarts richting weer een
andere wereld. De zanderige woestijnwereld van
het Aekingerzand.
GETTY IMAGES
TAPUIT
Kale Duinen
Nationaal park het Drents-Friese Wold is een
60 km 2 groot natuurgebied met aan de noordkant
Appelscha en Diever aan de zuidrand. Onzicht baar
slingert de provinciegrens tussen Drenthe en
Friesland dwars door het gebied en tijdens deze
wandeling loop je van Friesland naar Drenthe en
weer terug Friesland in. Het nationaal park biedt
veel verschillende landschappen: bos, heide, beekdalgraslanden
én stuifzand in de vorm van het
Aekingerzand, dat het hart van deze route vormt.
>
16 NOVEMBER

Ochtendnevel hangt over zandverstuiving Aekingerzand.
Op droge zandgronden is de berk, die in het najaar mooi
verkleurt, een van de eerste boomsoorten die zich er vestigen.
WWW. MAGAZINE.NL 17

Aanpassingskunstenaar
Vooral in de herfst en winter zie je ze in
weilanden en langs slootranden staan:
grote, statige witte vogels met een lange,
gele snavel en een hagelwit verenkleed.
Grote zilverreigers. Natuurfotograaf Edwin
Giesbers maakte een fraaie foto reportage
over deze prachtige vogels.
TEKST EN FOTO’S EDWIN GIESBERS
26 NOVEMBER

grote zilverreiger
WWW. MAGAZINE.NL 27

lezersfoto’s
Reeën &
herten
Via rootsmagazine.nl ontvangen we
elke maand de meest schitterende
foto’s van lezers voor onze wedstrijd
Foto van de Maand. Deze maand met
het thema ‘reeën en herten’. Roots koos
de winnaar en maakte een selectie van
de mooiste eervolle vermeldingen.
PRODUCTIE RENÉ ALBLAS
1
2 3
EERVOLLE
VERMELDINGEN
Deze foto’s vallen
buiten de prijzen,
maar verdienen wel
een plek in Roots.
1
Natuur achter het blad
• Kevin van den Hoven
De omlijsting van bladeren zorgt
voor een perfecte compositie en
veel diepte. Je krijgt bij deze foto
het gevoel dat je naast de fotograaf
in de struiken zit.
2
Reeën in de mist
• Walter van Os
Hét bewijs dat dierenfotografie in
de mist ook prachtige resultaten
kan opleveren. Het liggende ree
maakt de foto compleet.
3
Burlend edelhert
• Jacob Aberkrom
Een klassieke opname, perfect
uitgevoerd. De houding van het
edelhert is fraai en de groene
strook in de achtergrond voorkomt
grauwigheid.
4
Reebok op een mistige
ochtend • Yves Zielinski
Het gouden ochtendlicht máákt
deze foto. De beweging in de linker
voorpoot is een leuk detail.
Misschien was de foto nog iets
beter geworden als hij iets ruimer
was aangesneden.
5
Groen ontbijt • Jan Meeus
Een frisse plaat met mooi licht. De
verschillende kleuraccenten in het
gras maken de foto extra spannend.
38 NOVEMBER

4
5
WWW. MAGAZINE.NL 39

MELCHERT MEIJER ZU SCHLOCHTERN
Bomen zijn
Bomen zijn onmisbaar. Ze leveren zuurstof, zorgen voor koelte
in de zomer en bieden talloze dieren een schuilplaats. Bomen
zuigen ook koolstofdioxide op uit de atmosfeer. Daarom zijn ze
belangrijk om verdere opwarming van de aarde te voorkomen.
Alles over bossen en bomen: van het laatste nieuws en fijne
boswandelingen tot de nieuwste boeken.
TEKST DANIËL MULDER
46 NOVEMBER

De opmars
van de loofboom
Het Nederlandse bos wordt gemengder
en meer gevarieerd. Dit
blijkt uit de zevende editie van
de Nederlandse Bosinventarisatie,
die deze zomer is gepresenteerd.
Ook zijn er voor het eerst, sinds
de start van de metingen 80 jaar
geleden, meer loofbomen dan
naaldbomen aangetroffen.
De Nederlandse Bosinventarisatie,
over de periode van 2017-2021,
is uitgevoerd door Wageningen
University in opdracht van het
ministerie van Landbouw, Natuur
en Voedselkwaliteit. De bosinventarisatie
bestaat al sinds
de jaren 30 van de vorige eeuw
en geeft inzicht in de staat en
ontwikkeling van de Nederlandse
bossen. Op meer dan drieduizend
verschillende plekken zijn
metingen verricht.
Het onderzoek wijst uit dat de
Nederlandse bossen de afgelopen
jaren meer structuur hebben
gekregen en gevarieerder zijn
geworden. Zo zijn monotone
bossen met bomen van dezelfde
soort en leeftijd gevarieerder
geworden met meerdere boomsoorten
en meer ondergroei.
De totale oppervlakte bos in
Nederland is ten opzichte van
2013 (3.759 km 2 ) en 2017
(3.657 km 2 ) licht afgenomen tot
3.638 km 2 in 2022. Grove den
blijft de meest voorkomende
‘hoofdboomsoort’ op 28 procent
van het areaal. Onder de loofbomen
is dat de inlandse eik met
17,9 procent. Meer info: wur.nl. >
WWW. MAGAZINE.NL 47

De aalscholver
Schadelijke veelvraat of niet?
Het is een discussie die
regelmatig oplaait: is de groeiende
populatie aalscholvers een gevaar
voor de visstanden? Nee, zeggen
vogelkenners, want de aalscholver
eet vooral kleine vissen die mensen
niet eten en bovendien groeit de
populatie niet harder dan dat er
voedsel voor hen is. Ja, zeggen
zoetwatervissers, er zijn er veel te
veel, ze eten te veel vis en we
mogen ze niet bestrijden.
TEKST FRANS GLISSENAAR FOTO GETTY IMAGES
Waarom is deze discussie
weer opgelaaid?
In de visserijcommissie van het
Europarlement heeft een meerderheid
zich onlangs uitgesproken
voor het opstellen van een Europees
beheersplan voor de aalscholver.
Er moeten volgens de parlementariërs
maatregelen
genomen worden waarmee
aalscholvers bestreden
kunnen worden en hun
populatie kan worden teruggedrongen.
Dit moet op Europees
niveau gebeuren, want de vogels houden
zich niet aan grenzen. Het is dus zinloos
om ze op de ene plek te verjagen, want
ze duiken elders weer op.
Maar hoeveel schade veroorzaken
aalscholvers dan?
“In Nederland bestaat dit probleem
niet”, zegt Marc Scheurkogel van
Vogelbescherming Nederland. “Uit
onderzoek naar de maaginhoud van
aalscholvers rond het IJsselmeer blijkt
dat hun voedsel voor 70 procent
uit pos bestaat, een
kleine vis die niet voor
consumptie wordt
gevangen.” Ook
van de kant van
de sportvisserij in
Nederland wordt
dit bevestigd.
“Doorgaans is
de aalscholver geen
concurrent van de
sport visser”, zegt Fred Bloot,
adjunct-directeur van Sportvisserij
Nederland. “Her en der komt het
56 NOVEMBER

DE
KWESTIE
In deze rubriek de
achtergrond van een
actuele gebeurtenis,
situatie of visie op het
gebied van natuur die
tot ophef leidt.
weleens voor dat een vereniging een
visvijver heeft waar aalscholvers op
afkomen en de boel dreigen leeg te eten.
Maar ik adviseer die mensen altijd om
zo’n vijver beter in te richten, door te
zorgen voor plekjes waar de vis zich kan
verschuilen. Zo werkt het in de natuur
ook. We hebben de wateren en rivieren
in Nederland allemaal gecultiveerd,
rechtgetrokken, de begroeiïng verwijderd,
enzovoorts. Daar is niets natuurlijks
meer aan, en daarmee maak je het voor
viseters als de aalscholver, maar bijvoorbeeld
ook de otter, wel heel erg makkelijk.
Maar ik zeg altijd: er wordt voor de sportvisserij
in Nederland geen enkel ander
dier bejaagd of doodgeschoten en dat
moet ook zo blijven.”
Maar heeft de professionele zoetwatervisserij
er dan geen last van?
“Van vissers uit de IJsselmeerregio krijg
ik zorgelijke signalen over de visstand”,
zegt Annie Schreijer-Pierik, Europarlementariër
voor het CDA, en een van de
bepleiters van een Europees beheersplan
voor aalscholvers. Maar volgens Fred
Bloot is daar geen sprake van. “Er zijn
grote problemen met de palingstand,
maar daar zijn allerlei andere oorzaken
voor.” De Nederlandse Vissersbond, de
organisatie die de commerciële visserij in
Nederland ver tegenwoordigt, bevestigt
noch ontkent mogelijke schade door
de aalscholver. Ondanks herhaalde verzoeken
van de kant van Roots wordt er
niet gereageerd op onze vragen. Wel
is op de website van de Nederlandse
Vissersbond een onderzoek te vinden
dat is uitgevoerd in samen werking met
masterstudenten van de Wageningen
Universiteit. Daaruit blijkt dat de aalscholver
geen gevaar vormt voor de
visstand in IJsselmeer en Markermeer.
“Volgens de studenten is de impact van
aalscholvers op het vis bestand en de
visserij beperkt en moet een oplossing
worden gezocht in het verbeteren van
de nutriëntenhuishouding en het creëren
van schuilplaatsen voor vis”, aldus een
artikel op de website. Maar, zo stelt
secretaris Derk Jan Berends, “hoewel
wij het niet met alle conclusies en aanbevelingen
eens zijn, is het mooi om te zien
hoe betrokken en onderzoekend deze
jonge academici te werk gaan.” Kortom:
we hebben een onderzoek laten doen
naar het gevaar van de aalscholver, maar
we zijn het niet eens met het resultaat.
Is de discussie over aalscholvers dan
niet meer dan storm in een glas water?
“Nee, niet helemaal”, zegt Fred Bloot.
“In Nederland is het misschien geen
probleem, maar in andere landen in
Europa wel.” Bloot is ook voorzitter van
de European Anglers Alliance (EAA), de
federatie van sportvissers, en hoort in die
hoedanigheid ook over problemen elders
in Europa. “Er is een aantal landen waar
veel aan aquacultuur wordt gedaan, dus
het kweken van vis in open water. In
Frankrijk en Oostenrijk bijvoorbeeld,
en daar heeft men wel degelijk last van
aalscholvers. Het is voor een ondernemer
natuurlijk moeilijk te verkroppen als
de helft van je oogst wordt opgegeten.
Daarnaast zijn er in Europa op verschillende
plekken projecten die bedoeld zijn
om bedreigde vissoorten weer nieuw
leven in te blazen, de zalm en de paling
bijvoorbeeld. Als aalscholvers op die
plekken toeslaan, dan is het logisch dat
je probeert ze daar weg te houden.”
Maar vereist dat een speciaal
Europees beheersplan?
Humberto Delgado Rosa, de directeurgeneraal
milieu en natuur bij de Europese
Commissie, vindt van niet en legt de
wens van de Europarlementariërs vooralsnog
terzijde. De huidige regelgeving
rond de bescherming van vogels biedt
volgens Delgado Rosa genoeg mogelijkheden
om op lokaal niveau maatregelen
te nemen. Als schade kan worden aangetoond,
zijn ontheffingen altijd mogelijk
en kan de aalscholver actief bestreden
worden. Maar volgens Annie Schreijer-
Pierik is dat niet voldoende. “Om te
zorgen dat het evenwicht niet uit balans
raakt, ben ik voor een Europees beheersplan
om overpopulatie daar waar nodig
aan te kunnen pakken. Vogels zijn niet
Nederlands, Belgisch of Deens, die
vliegen over grenzen heen, dus daarin
moeten landen meer samen optrekken.”
Is de populatie aalscholvers dan
enorm gegroeid?
“Nee”, zegt Scheurkogel van Vogelbescherming
Nederland. “In Nederland
zeker niet. Er is in de jaren 90 natuurlijk
een enorme groei geweest nadat Europa
de vogel- en habitatrichtlijn had aangenomen,
die bedreigde soorten beter
beschermt. Daardoor keerde de populatie
weer terug naar de omvang die er
vroeger al was geweest. Maar je ziet in
Nederland dat, na een piek in 2010, de
populatie weer mondjesmaat afneemt,
dus je kunt vermoeden dat een zekere
stabilisatie is opgetreden.” Uit andere
cijfers blijkt ook dat de omvang van de
totale populatie in Europa sinds 2006
min of meer in evenwicht is, zo rond
300 duizend broedparen per jaar.
Gecoördineerde Europese acties om
iets te doen aan de omvang van de
populatie aalscholvers lijken daarom
niet erg noodzakelijk.
WWW. MAGAZINE.NL 57

Fotohutten in de Lage Landen - Goois Natuurreservaat
PIMPELMEES
FOCUS OP KLEUR
Bladeren, bokeh en
badderende vogels
Fotohut Gooi wordt geëxploiteerd door natuurfotograaf Bart Siebelink.
De hut staat vooral bekend om zijn talrijke bosvogels en de prachtige
setting, die je zelf mag aanpassen aan je fotowensen. Nu maar hopen
dat het weer zich ook aanpast.
TEKST EN FOTO’S HENKJAN KIEVIT
64 NOVEMBER

Fotograferen vanuit schuilhutten is de afgelopen jaren
enorm populair geworden. Natuurfotograaf en -filmer
Henkjan Kievit beschrijft maandelijks zijn ervaringen
met een aansprekende fotohut in Nederland of België
én geeft tips voor natuurfotografen.
GLANSKOP
KUIFMEES
ROODBORST
De lucht is donkergrijs en het regent wanneer
ik vertrek naar het Goois Natuurreservaat, in
de buurt van Hilversum. In een afgesloten
deel van het gebied ligt de ‘testhut’ van vandaag
verscholen. Gelukkig is de regen van korte duur:
voordat ik aankom op mijn bestemming is de lucht
opengebroken en laten de eerste zonnestralen zich
zien. Al snel is het blauw boven mijn hoofd, staat
er een fikse regenboog aan de hemel en trekken de
buien naar het zuiden weg. Aangekomen bij de hut
strijkt het zonlicht door de kleurrijke bladeren en
ruikt de vochtige bosbodem naar de vroege herfst.
Het zijn perfecte omstandigheden voor mijn plan.
Vandaag wil ik me namelijk concentreren op mooie
kleuren, bokeh vlekken en verrassende doorkijkjes.
Bokeh vlekken zijn vlekken in de achtergrond die
ontstaan door lichtvlekken of oplichtende bladeren
in combinatie met een groot diafragma (lens­
Allerlei mezensoorten volgen elkaar
in rap tempo op, aangevuld met
roodborst, merel, vink en groenling
opening). Als je dit op de juiste manier toepast,
kun je fraaie effecten toevoegen aan je (vogel)foto’s.
Het leuke van Fotohut Gooi is dat je zelf de fotosetting
mag inrichten, wat betekent dat je takken
en boomstronken mag neerleggen om de omgeving
helemaal naar je eigen hand te zetten.
Drukte op het fotopodium
Ik besluit een paar beuken- en berkentakken met
blad voor het raam van de fotohut te zetten. Als ik
de vogels weet te verleiden om daar te gaan zitten,
>
WWW. MAGAZINE.NL 65

Ontdek de natuur
met de Roots wandelgidsen
HET LANGSTE
NATUURPAD VAN
NEDERLAND
DE 21 MOOISTE
WANDELINGEN DOOR
DE NATIONALE PARKEN
Verkrijgbaar
voor slechts
€
17, 99
DE MOOISTE
VLINDER- &
VOGELWANDELINGEN
NIEUW!
DE MOOISTE
WANDELINGEN
LANGS WATER
DE MOOISTE
LANDGOEDWANDELINGEN
VAN NEDERLAND
DE MOOISTE
BOSWANDELINGEN
VAN NEDERLAND
De gidsen zijn te bestellen via rootsmagazine.nl/wandelgidsen
OF BEL GRATIS 020-894 7548 (MA T/M VR 9.00-17.00 UUR)
Onze boeken zijn te koop zolang de voorraad strekt. Op deze aanbieding zijn de leveringsvoorwaarden en het privacybeleid van New Skool Media B.V. van toepassing.
Indien je geen rekeningnummer doorgeeft bij je bestelling, ontvang je een factuur (per mail of via de post) voor het verschuldigde bedrag incl. € 2,60 administratiekosten.