COLLECT België Februari 2023

uikleengevers, de Kyiv National Art Gallery
en het Museum voor Toneel, Film en Muziek
zetten hiervoor al snel het licht op groen.
KIEV ALS ARTISTIEKE MAGNEET
Al ontkent Konstantin Akinsha het, door te
focussen op het modernisme tussen 1900 en
1930 is het wel degelijk zijn bedoeling Oekraïne
zijn rechtmatige plaats in de moderne
kunstgeschiedenis te geven, nadat het land
al te vaak in de schaduw werd gesteld door
Rusland. “Voor onze selectie hebben we ons
zeker niet gebaseerd op het etnische profiel”,
vertelt hij. “We wilden gewoon werken laten
zien van kunstenaars die in verschillende
periodes actief waren in Oekraïne en die een
krachtige stempel hebben gedrukt op de
ontwikkeling van de Oekraïense kunst. Zo
is Malevitsj er geboren. Weliswaar bracht
hij het grootste deel van zijn artistieke carrière
door in Rusland, maar in 1928 werd
hij uitgenodigd om les te geven aan het
Kunstinstituut in Kiev. In die periode kon hij
zo’n functie niet bemachtigen in Rusland.
Malevitsj oefende een sterke invloed uit op
de jonge kunstenaars daar en drukte een
stempel op de ontwikkeling van het Oekraïense
modernisme. Op de tentoonstelling
presenteren we ook werken van kunstenaars
van Oekraïense origine, zoals Sonia
Delaunay en Vladimir Baranov-Rossiné,
hoewel zij kunstenaar zijn geworden in het
buitenland. We wilden ook graag werken
van Alexander Archipenko opnemen, maar
‘Ik hoop dat deze tentoonstelling de nodige
aandacht zal vestigen op het Oekraïense
modernisme, dat nog altijd weinig bekend is’
KONSTANTIN AKINSHA
helaas kon dit niet in Madrid. We hopen die
echter elders te kunnen tentoonstellen.”
In de lente reist de tentoonstelling verder
naar Museum Ludwig in Keulen en later
dit jaar naar het Musée d’Art Moderne de la
Ville de Paris. Deze leert ons onder meer hoe
belangrijk een persoonlijkheid als Aleksandra
Ekster is geweest. Akinsha: “Het loont de
moeite haar naam op te zoeken op Wikipedia,
in verschillende talen. De Oekraïense
Wikipedia omschrijft haar als een Oekraïense,
de Russische versie als een Russische en
die uit Frankrijk als een Franse kunstenaar.
Alle drie hebben ze gelijk! Aleksandra Ekster
heeft al deze culturen beïnvloed, maar haar
rol in Oekraïne was van cruciaal belang. Zo
heeft ze in Kiev de beweging van het futurisme
medeopgericht en gaf ze les aan verschillende
kunstenaars, zoals Vadym Meller.
Jammer genoeg circuleren op de internationale
kunstmarkt honderden valse werken
van Ekster. Dat bemoeilijkt onderzoek naar
haar artistieke nalatenschap.”
Een andere belangrijke dimensie van het
Oekraïense modernisme is die van de Jiddische
cultuur. “Het hele Oekraïense grondgebied
van vóór de revolutie behoorde tot wat
men de ‘Pale of Settlement’ noemde”, vertelt
Akinsha. “De joden, die niet in Sint-Petersburg,
Moskou en tal van andere Russische steden
mochten wonen, hadden zich verzameld in
Oekraïne, Wit-Rusland, Litouwen en het deel
van Polen dat onder Russische heerschappij
stond. Oekraïne heeft een fundamentele rol
gespeeld in de geschiedenis van de joden. Na
de revolutie werd Kiev korte tijd de hoofdstad
van de Jiddische cultuur. De stad lokte
kunstenaars uit verschillende delen van het
teloorgegane Russische rijk. Ze sloten zich
aan bij de Kultur Lige, een belangrijke joodse
culturele organisatie. Na 1920 hield die op te
bestaan, maar joodse kunstenaars speelden
niettemin een belangrijke rol in de ontwikkeling
van het Oekraïense modernisme. Een
voorbeeld daarvan is Emanuel Shekhtman:
hij sloot zich aan bij de groep discipelen van
Mykhailo Boychuk, die monumentale schilderijen
creëerde over de pogroms en de joodse
vluchtelingen. Ik hoop dat deze tentoonstelling
de nodige aandacht zal vestigen op het
Oekraïense modernisme, dat nog altijd weinig
bekend is en geen vermelding krijgt in de
Europese kunstgeschiedenis van de 20e eeuw.
Tegelijk zal ze er ook toe bijdragen dat al die
schilderijen tijdelijk een veilig onderkomen
krijgen in Europese musea.”
BEZOEKEN
Du crépuscule à l’aube. Collection de la
Galerie nationale d’art de Kyiv
Musée Rath, Genève
www.mahmah.ch
t/m 23-04
Born in Ukraine. 31 artists from the Kyiv
National Art Gallery
Kunstmuseum Basel, Basel
www.kunstmuseumbasel.ch
t/m 30-04
El Lissitzky, Compositie, 1918-1920. Nationaal Kunstmuseum van Oekraïne.
In the Eye of the Storm: Modernism in
Ukraine, 1900-1930s
Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid
www.museothyssen.org
t/m 30-04
39