COLLECT België Februari 2023

Exotisch
18e eeuw
Porselein, van Sèvres tot Meissen, was in de 18e en 19e eeuw een van de
favoriete materialen voor de knoppen van wandelstokken, of het nu een
knop van het type ‘milord’ was dan wel een ‘stevige greep’. Vaak waren
ze versierd met bloemen of taferelen, onder meer geïnspireerd door het
oeuvre van Watteau. De knop had soms de vorm van een knappe vrouw
of, zoals hier, van een buitenlands personage. Deze sierlijke wandelstok
belichaamt de zwier en de hang naar het exotische van de 18e eeuw. Hier
heeft het uiteinde van de van porselein uit Limoges vervaardigde knop de
vorm van een kale, wellicht Chinese man. Verder is een en ander versierd
met gestileerde bloemen en lofwerk. De achterkant van de knop bevat een
tekening en een inscriptie, waarin ‘knop’ wordt geassocieerd met ‘vruchtbaar’.
Een guitige knipoog? De stok zelf is versierd met verschillende fijn
uitgewerkte taferelen.
Wandelstok met knop, Frankrijk, hout en zacht porselein uit Limoges, 88 cm lang.
Limoges, Musée National Adrien Dubouché, inv. ADL 1128.
Muzikale eenhoorn
ca. 1750-1758
Deze wandelstok is een zeldzaamheid, zowel door het materiaal waaruit hij bestaat
als door zijn functie. Hij is immers gesneden uit de tand van een narwal, ook wel
eenhoornvis genoemd. Zo’n tand was vroeger zeer gewild. Men dacht dat het ging om
de hoorn van een eenhoorn. Soms kostte dit materiaal zelfs verschillende keren meer
dan goud! De bovenkant van dit object is gesneden in de vorm van een fluit, terwijl
de onderkant de vorm van een hobo heeft. Een en ander is te danken aan Georg Heinrich
Scherer, het beroemdste lid van een familie van fabrikanten van muziekinstrumenten,
met name blaasinstrumenten. Een van zijn klanten was niemand minder
dan Frederik de Grote. De koning, die zelf fluit speelde, was geïnteresseerd in de
akoestische eigenschappen van de diverse materialen. Vandaar de keuze voor deze
narwaltand. Tegenwoordig bestaan wereldwijd nog slechts twee van dergelijke wandelstokken.
De andere bevindt zich in het Hessisches Landesmuseum Darmstadt.
Georg Heinrich Scherer, wandelstok met fluit en hobo, Duitsland, narwaltand, ivoor, verguld brons,
107,5 cm lang. New York, The Metropolitan Museum of Art, inv. 2006.86a-c.
Multifunctioneel
eind 18e eeuw
Wandelstokken rangschikken per type is echt geen sinecure. De meeste oude modellen
hebben immers een dubbele functie, bijvoorbeeld als steun bij het gaan en als wapen
bij dreigend gevaar. De systeemstok is weer anders: het is nog altijd een wandelsteun,
maar heeft ook nog een andere, soms verborgen, functie, zoals zonnewijzer, schrijfgerei,
degen of vuurwapen. De lijst is lang. Deze wandelstok met thermometer is uitzonderlijk,
want voorzien van een systeem waarmee de eigenaar wellicht de grondtemperatuur kon
meten. Bij het openen van de schacht zie je het volgende opschrift: ‘draagbare thermometer
uitgevonden door burger Régnier’. Het uiteinde van de wandelstok is hol en er zijn
verschillende gaten in geboord.
Wandelstok met thermometer, Frankrijk, 19e eeuw, hout, messing. Brussel, collectie Daniel Traube.
47