COLLECT België Februari 2023

Raphaela Vogel
vliegt uit
De Pont museum in Tilburg pakt
uit met een overzichtsexpo van
de Duitse kunstenaar Raphaela
Vogel, sinds zeven jaar opkomende
ster aan het internationale
kunstfirmament. Ze munt uit
in mengvormen van sculptuur,
schilderkunst, readymades, geluid
en wervelende video’s waarin
ze zelf optreedt. Niet gespeend
van humor en hypnotiserende
effecten komen ondervragingen
op gang over controle, dominantie,
machtsrelaties en gender in de
wereld waarin we leven.
TEKST: CHRISTINE VUEGEN
De titel van de overzichtsexpositie
in Tilburg is KRAAAN, met
de drie a’s van het Nederlandse
woord ‘kraan’ en het Duitse
‘Kran’, dat dezelfde betekenis heeft. Het
zou kunnen slaan op de dynamische
kunstpraktijk van Raphaela Vogel (°1988,
Nürnberg, woonachtig in Berlijn): een
stortvloed van zorgvuldig gecomponeerde
beelden, die uit een altijd openstaande
kraan lijken te gulpen en vaak diverse media
in elkaar laten overvloeien. Maar het
aankondigingsbeeld toont een hijskraan.
Het is de gele hijskraan uit de video Rollo,
een onderdeel van de gelijknamige installatie
uit 2019 die werd gemaakt voor haar
grote solotentoonstelling in Kunsthaus
Bregenz in Oostenrijk. Rollo heet de witte
koningspoedel van Vogel en die doet mee
in de video. Ze wijst er graag op dat het de
naam is van de hond van het hoofdpersonage
in Effi Briest van Theodor Fontane, de
beroemde 19de-eeuwse roman over een
ongelukkig huwelijk, net zoals Madame
Bovary van Flaubert vanuit een vrouwelijk
standpunt geschreven door een man.
ROLLERCOASTER
In de video klimt Raphaela Vogel hoger
en hoger in de hijskraan. Ze filmt steevast
met drones en gebruikt een 360-graden
camera, die sterke vervormingen teweegbrengt.
De in vogelperspectief gefilmde
hijskraan kronkelt alle kanten uit. Als
ze zich vastklampt op het hoogste punt
begint het beeld razendsnel te tollen. Het
lijkt wel een dolgedraaide centrifuge. Vervolgens
verschijnt ze met haar koningspoedel
Rollo in een ronde opening, als een
deurspion met visooglens in het midden
van het beeld met daaromheen een
psychedelisch motief van ronddraaiende
cirkels in grijstonen. Deze keer filmt ze
Vogels videowerken
met zelfgemaakte
muziek en songs
lijken aan te knopen
bij de traditie van
Pipilotti Rist. Maar er
zijn veel meer media
in het spel.
zichzelf ook in kikkerperspectief, waarbij
al eens een groteske voet naar voren
schiet. Gelijktijdig hoor je haar zingen
over wat ze heeft en niet heeft. Het is een
Duitse en door haar aangepaste versie van
Ain’t Got No, I Got Life, de hit uit 1968 van
Nina Simone die zelf twee songs van de
musical Hair samenvoegde.
De videoprojector is een onderdeel van de
centrale sculptuur in de installatie Rollo,
een setting met architectuurmodellen uit
een voormalig pretpark: miniatuurversies
van iconische Europese gebouwen
en monumenten als de Tower Bridge in
Londen, de Arc de Triomphe in Parijs, de
Frauenkirche in Dresden, maar ook het
Vrijheidsbeeld in New York. Ze zijn met
gechromeerde buizen verbonden met het
middelpunt waar de buizen samenkomen
in een oprijzende bundel, de sokkel
van een zelf geconstrueerde sculptuur die
doet denken aan het Atomium in Brussel.
Vandaaruit wordt de video op de wand geprojecteerd.
In deze context doet de heftig
kronkelende hijskraan prompt denken aan
een rollercoaster.
58