COLLECT België Februari 2023

Vanaf 11 februari kun je in C-mine in
Genk de tentoonstelling Enzo Mari
curated by Hans Ulrich Obrist with
Francesca Giacomelli ontdekken.
Enzo Mari was een ‘designlegende’,
volgens directeur Louise Osieka. En
een eclecticus: naast ontwerper was
de Italiaan ook kunstenaar, illustrator,
architect, theoreticus, pedagoog
en auteur van maar liefst vijftien
didactische en politieke boeken.
TEKST: ROXANE BAEYENS
Begin jaren vijftig studeert Enzo
Mari (1932-2020) scenografie
aan de Milaanse Brera Academie
voor Schone Kunsten. Als jonge
kunstenaar maakt hij ook deel uit van wat
Bruno Munari en Umberto Eco in 1961
‘arte programmata’ (of ‘geprogrammeerde
kunst’) dopen, een stroming van Italiaanse
kunstenaars actief tussen eind jaren vijftig
en begin jaren zestig die voor het eerst
technologie en een algoritmische aanpak
introduceren in de artistieke productie.
Mari onderzoekt in verschillende reeksen
van vergelijkende en contrasterende
modellen de perceptuele ambiguïteit van
de driedimensionale ruimte. Zo bestudeert
hij in zijn Strumenti per le ricerche
sui rapporti fra colore e volume (1952) de
relatie tussen kleur en volume door middel
van een reeks modellen waarvan de
interne oppervlakken telkens verschillend
gekleurd zijn. Een systeem van diverse
kubussen met zijden van 7 cm, overeenkomstig
de gemiddelde afstand tussen de
menselijke pupillen, een onmisbare voorwaarde
voor de perceptie van diepte.
Het is dit eerste onderzoek in de beeldende
kunst dat de basis vormt voor Mari’s legendarische
designmethodologie, waarmee
hij zowel industriële als ambachtelijke
producten op een programmatorische wijze
zal ontwerpen. In de Putrella-serie (1958,
‘putrella’ is Italiaans voor balk) onderzoekt
hij op deze manier de codes van mechanische
en industriële gereedschappen en
technieken. Hiermee wil de ontwerper
de economische ratio aantonen van het
gebruik van industriële apparatuur en halffabrikaten
in de ambachtelijke productie.
Voor de vazen uit de Samos-reeks (1973)
verschaft Mari de uitvoerende ambachtslui,
Contenitori di ferro profilato, Serie putrella, modello A; 1958; ijzer, 46 x 13 x 8 cm; Danese Milano.
Foto: Fabio e Sergio Grazzani.
dankzij een geprogrammeerde methode, de
nodige formele kennis om zelf te ontwerpen.
Zo komen ze los van een productielijn die
hen dwingt tot het eindeloos herhalen van
een door iemand anders bepaalde vorm.
TRANSFORMATIEVE TOOLS
Mari zet in de jaren zestig de designwereld
op zijn kop. Niet alleen door objecten te
maken voor ‘gewone mensen’, in een sector
die dan als ‘elitair’ beschouwd wordt, maar
ook door te ontwerpen wars van elke trend
of mode, en tegenovergesteld aan elke vraag
of restrictie van de markt. Met een uitzonderlijke
aandacht voor formele combinaties
en functionele oplossingen is de insteek
van zijn ontwerpen niet zozeer schoonheid,
maar eerder een streven naar eenvoud
en perfecte constructie. Het uiteindelijke
object betekent overigens weinig voor de
ontwerper, het is het voorafgaand proces
en de gebruikte methodologie die hem
interesseren. “Het onderzoek is het design,
Enzo Mari’s
ontwerpen tonen
een streven naar
eenvoud en perfecte
constructie.
niet het product", zei hij daar ooit over. Zijn
ontwerpen hebben ook een overduidelijke
politieke bedoeling. “Het was Mari’s prioriteit
om transformatieve tools te ontwerpen
die de vooruitgang van de samenleving
zouden bevorderen”, zegt Francesca Giacomelli,
ontwerper en archivaris van het Enzo
Mari-archief. Mari geloofde in een collectieve
deelname aan ontwerp en streefde naar
een gesocialiseerd bewustzijn van design.
Zijn leven lang zou hij zich wijden aan die
ene droom: de realisatie van ‘l’autoprogetto
67