Vertrouwen in de school - Wetenschappelijke Raad voor het ...

inleiding en vraagstelling
Het doelgroeponderscheid is beleidsmatig wenselijk maar in de praktijk niet altijd
scherp te maken. De grens tussen ‘niet-kunners’ en ‘overbelasten’ bijvoorbeeld is
diffuus en ten dele overlappen de categorieën elkaar. Zo kan beperkt leervermogen
op zich een belastende factor zijn, ook door de daaraan verbonden stigmatisering:
‘jij bent dom’. Ook het onderscheid tussen ‘opstappers’ en ‘overbelasten’ is niet
eenvoudig te duiden. Iedereen heeft wel te maken met één of meer belastende
problemen en alleen in zeer schrijnende gevallen kan met stelligheid de kwalificatie
‘overbelast’ worden gegeven.
Dit alles neemt niet weg dat de bovengenoemde drie typen wel onmiddellijk
worden herkend door ‘het veld’. Zoals verderop zal blijken, herkennen schoolleiders
en frontlijnwerkers van verschillende achtergronden de drie categorieën, en
kunnen zij over zowel de verschillen in problematiek als de daarbij behorende
oplossingsrichtingen ‘meepraten’ in termen van deze indeling. 8 Ook het ministerie
van ocw maakt in haar beleidsnota’s een onderscheid in typen van uitvallers
dat vergelijkbaar is met bovenstaande driedeling (zie hoofdstuk 2).
Omvang subgroepen
Hoe omvangrijk elke groep is, valt bij gebrek aan heldere scheidslijnen niet
nauwkeurig aan te geven. De groep ‘niet-kunners’ beslaat 5 tot 10 procent van
de schoolpopulatie op het (v)mbo; ze worden meestal al in het basisonderwijs
geïdentificeerd en volgen in het algemeen praktijk- of voortgezet speciaal
onderwijs. Formeel wordt een groot deel van hen niet meegeteld als vsv-er
en is hun aandeel in de totale vsv-problematiek klein – niet meer dan een paar
procent.
Voor de andere twee groepen bestaan uiteenlopende schattingen. Voor een indicatie
van het aantal ‘overbelaste’ uitvallers kan men kijken naar het aantal jongeren
dat woont in armoedecumulatiegebieden. Deze jongeren hebben vaak te maken
met multiproblemen en kunnen dus gezien worden als potentieel ‘overbelast’.
Als men dit tot criterium neemt, schat het ministerie van ocw dat landelijk
gezien ongeveer een kwart van de schooluitvallers valt onder de categorie ‘overbelast’.
De overige driekwart is dan voor het merendeel ‘opstapper’. Dit stemt
overeen met de schatting van Eimers, die landelijk eveneens op ongeveer een
kwart ‘overbelasten’ uitkomt, oftewel circa 13 duizend jongeren per jaar.
In de G4 liggen de verhoudingen echter totaal anders. Als men jongeren die in
armoedecumulatiegebieden wonen beschouwt als potentieel overbelast, moet
volgens ocw ongeveer driekwart van de schooluitvallers in de G4 worden aangemerkt
als ‘overbelast’. Het restant is voor het merendeel ‘opstapper’. 9 Voortbouwend
op de ervaring van Rotterdamse frontlijndeskundigen 10 schatten wij dat in
de vier grote steden het aantal ‘overbelasten’ circa 60 procent bedraagt (zie bijlage
A). Dat is iets lager, maar nog altijd zeer aanzienlijk. Bovendien is er sprake van
37