2023 04 12 Reich/Richter - Asko|Schönberg

Wo 12 apr 2023
Grote Zaal
18.00 uur
20.15 uur
Minimal Music
Festival 2023
Reich/Richter
Asko|Schönberg
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
Reich/Richter
Asko|Schönberg
Minimal Music
Festival 2023
Wo 12 apr 2023
Grote Zaal
18.00 - 19.15 uur
20.15 - 21.30 uur
ca. 75 minuten zonder pauze
Colin Currie slagwerk, dirigent
Corinna Belz film
Theun Mosk podiumbeeld
Bryce Dessner (1976)
Tromp Miniature (2014)
Steve Reich (1936)
Four Organs (1970)
Steve Reich
Reich/Richter (Nederlandse première; 2019)*
* Reich/Richter is een samenwerking tussen Asko|Schönberg,
UNUSUAL SUSPECTS en Muziekgebouw aan ’t IJ
Het concert van 20.15 uur wordt
live uitgezonden door de NTR
op NPO Klassiek
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Toelichting
Als pionier van minimal music is Steve Reich een vaste gast in het Minimal Music Festival. In
het Muziekgebouw waren de afgelopen jaren veel van zijn inmiddels klassieke composities
te horen. In dit openingsconcert van het festival staat er een Nederlandse première op het
programma: Reich/Richter, een multimediaal werk waarvoor Reich de handen ineensloeg
met een andere hedendaagse meester, de Duitse kunstenaar Gerhard Richter.
Live muziek en een hypnotiserende film
van Richter en Corinna Belz gaan hier
fascinerende interacties aan. Toewerkend
naar Reich/Richter klinken er bovendien
ouder werk van Reich en een korte solo van
Bryce Dessner. Asko|Schönberg staat onder
leiding van Colin Currie, die geldt als een van
de beste slagwerkers van onze tijd.
Bryce Dessner
Tromp Miniature
Colin Currie opent het concert in zijn eentje,
met een korte slagwerksolo van Bryce
Dessner. Dessner, ook bekend als gitarist
van indieband The National, behoort tot een
generatie componisten van in de veertig
voor wie de muziek van Steve Reich én
popmuziek vanzelfsprekende invloeden zijn.
Dessner componeerde Tromp Miniature
in 2014 voor het Tromp Slagwerkconcours
in Eindhoven, als het verplichte werk
dat alle finalisten moesten uitvoeren. De
Nederlander Dominique Vleeshouwers
was dat jaar de grote winnaar van het
concours. Het is een werk voor marimba
solo, met een optionele coda op crotales,
een systeem van kleine gestemde bronzen
schijfjes. Het is een typische Dessner, met
stuwende gesyncopeerde ritmes, maar toch
ingetogen en met een permanent gevoel van
understatement.
Steve Reich
Four Organs
Reichs Four Organs is een werk voor,
inderdaad, vier orgels. Én maracas. Die
shaker zorgt voor een constante puls, terwijl
de orgels een tamelijk cerebraal harmonisch
concept uitdiepen.
Four Organs is geen ‘mooie’ muziek, zoals
Reich/Richter dat absoluut wel is, maar een
uitgekiend proces dat zich voor ons oren
voltrekt. Een zekere borende hardnekkigheid
is het werk niet vreemd en het verhaal
gaat dat bij een uitvoering in Carnegie Hall
in de vroege jaren zeventig herhaaldelijk
geapplaudisseerd werd, om het einde van
het stuk te bespoedigen – zonder resultaat,
uiteraard. Eén vrouw beukte zelfs met haar
hoofd op de rand van het podium en riep dat
ze bereid was alles te bekennen, als de muziek
maar ophield.
Met dergelijke dramatische taferelen in het
achterhoofd valt Four Organs alleszins mee.
Sterker nog, het is een boeiend akoestisch
3

Toelichting
procedé dat zich goed laat volgen en waarvan
een zekere bedwelmende werking uitgaat.
Het hele stuk is gebaseerd op één akkoord
dat eigenlijk bestaat uit twee op elkaar
gestapelde akkoorden. In het begin klinkt dit
akkoord kort en staccato. Gaandeweg wordt
het langer aangehouden; daarna blijven er
noten liggen nadat het akkoord al gestopt is
en ten slotte zijn er noten die voorafgaand
aan het akkoord al tot klinken komen. Het
effect is dat van een uitgesponnen vertraging,
waarbij telkens andere harmonieën opbloeien
uit de akkoordtonen. Aan het einde klinken de
tonen niet meer samen als een akkoord, maar
in sequentie, als een stijgende melodie.
Reich/Richter
Het strenge procedé van Four Organs vormt
een mooie opmaat naar Reich/Richter, dat
óók gebaseerd is op een streng procedé.
Maar de rijpe Reich, met meer dan zes
decennia ervaring en niets meer te bewijzen,
neemt hier alle vrijheid om zijn eigen regels
aan te passen.
De oorsprong van het werk schuilt in een
overeenkomst in werkwijze tussen beide
kunstenaars Reich en Richter. Gerhard
Richter is als kunstenaar een kameleon
en een alleskunner, die zowel abstract als
fotorealistisch werkt. Een van zijn vele
terugkerende fascinaties is herhaling en
regelmaat, zoals al te zien in de Farbtafeln
(‘kleurenstalen’) die hij in de jaren 60 maakte.
En juist die fascinatie voor patronen heeft
Richter gemeen met Reich. Het is dan ook
niet verwonderlijk dat Richter Reich verzocht
om zijn muziek te komen uitvoeren bij een
tentoonstelling, in het Keulse Ludwig Museum
in 2009. De samenwerking beviel en enkele
jaren later kwam Richter met het idee om
samen een nieuwe werk te maken, dat
uiteindelijk in 2019 in New York in première
ging.
Reich componeerde zijn
muziek exact op de film van
Corinna Belz met behulp van
een tijdcode.
Reich/Richter is gebaseerd op Richters
boek Patterns uit 2011. Richter nam een
eigen schilderij, Abstraktes bild uit 1990
– een allesbehalve regelmatige explosie
van kleur en textuur – en liet het door een
computerprogramma bewerken volgens
een vaste regel: hij sneed het schilderij
doormidden, sneed ook de helften
doormidden, vervolgens de kwarten en zo
verder, zodat er steeds dunnere repen van
overbleven. In totaal deelde Richter het
schilderij twaalfmaal, wat 4096 stroken
opleverde. Die stroken spiegelde en herhaalde
hij vervolgens weer, zodat er telkens andere
patronen ontstonden. Het boek Patterns
bevat 221 van zulke patroonbeelden. In de film
die Richter met Corinna Belz van Patterns
maakte, brachten ze het boek tot leven. De
film is minder systematisch dan het boek: op
het scherm zien we eerst horizontale strepen,
die vervolgens veranderen in abstracte
beelden en bevreemdende figuren, alsof het
4

Toelichting
originele schilderij uit de strepen ‘geboren’
wordt. Maar voordat Abstraktes bild helemaal
gereconstrueerd is draait het proces om en
veranderen de vormen weer in strepen.
Muzikaal bestaat Reich/Richter uit vier delen:
de eerste drie duren rond de tien minuten,
het vierde ongeveer half zo lang. Reich
componeerde zijn muziek exact op de film,
met behulp van een tijdcode. Wanneer in
het begin strepen van twee pixels breed te
zien zijn, schrijft hij een patroon van twee
snelle zestiende noten die elkaar afwisselen;
groeien de strepen naar vier pixels, horen
we vier noten. Deze vermeerdering houdt hij
enkele stappen vol, maar dan introduceert
Reich langere notenwaarden, zodat de muziek
gaandeweg vertraagt. In het derde deel
klinkt langzaam zwevende en wentelende
muziek van een onthechte schoonheid, die
op deze manier uniek is in Reichs oeuvre.
Wanneer op het scherm Richters figuren weer
in strepen beginnen te veranderen, versnelt
ook de muziek, alsof ze ons terug naar aarde
transporteert.
Joep Stapel
5

Biografieën
Steve Reich
Compositie
Steve Reich (1936) is een
icoon van het zogenoemde
minimalisme. Hij studeerde
onder anderen bij Darius
Milhaud en Luciano Berio.
Hij experimenteerde met
twaalftoonsmuziek en
maakte filmmuziek met
behulp van bandopnames en
collages.
Gefascineerd door de
herhalende patronen
van In C van Terry Rily,
componeerde hij in 1965 zijn
eerste ‘minimalistische’ stuk,
6
It’s gonna rain. Terwijl de
academische muziekwereld
niets moest hebben van
Reichs repeterende muziek
vol ‘verboden’ samenklanken,
werd deze dankbaar omarmd
door het grote publiek en
popgroepen als The Velvet
Underground en Talking
Heads. In 2009 ontving hij de
Pulitzer Prize in Music voor
zijn compositie Double Sextet.
Uitvoeringen van Different
Trains en Music for 18
Musicians ontvingen Grammy
Awards. Verder ontving Reich
onder andere de Gouden
Leeuw op de Biënnale van
Venetië, de Debs Composer’s
Chair in Carnegie Hall en
de Gold Medal in Music van
de American Academy of
Arts and Letters. Hij werd
benoemd tot Commandeur
de l’Ordre des Arts et des
Lettres in Frankrijk en had
eredoctoraten bij het Royal
College of Music in Londen,
de Juilliard School in New
York en de Liszt Academy in
Boedapest.
Gerhard Richter
Kunstwerk
foto: Hans Peter Schaefer
Gerhard Richter (1932)
werd in 1951 aangenomen
aan de kunstacademie in
Dresden en werkte van 1957
tot 1961 aan opdrachten
voor muurschilderingen.
Na een bezoek aan de
Documenta II in Kassel was
hij onder de indruk van de
abstracte werken en besloot
hij te vluchten naar West-
Duitsland.
Richter vervolgde zijn
opleiding aan de Kunstacademie
in Düsseldorf

Biografieën
en raakte bevriend met de
kunstenaars Sigmar Polke,
Blinky Palermo en Konrad
Fischer. Zij ontdekten de
Amerikaanse Pop Art en
begonnen een eigen stroming:
het kapitalistisch realisme.
Richter was geïnteresseerd
in de actualiteit, de
consumptiemaatschappij,
nieuwe media en populaire
cultuur en verwerkte deze
elementen in zijn werken.
Hij experimenteerde met
abstractie en minimal
painting. Eind jaren 70
introduceerde hij kleurrijke
abstracte werken en verving
in de tweede helft van de
jaren 80 zijn kwast door
een rakel (een mesvormig
gereedschap). Hij kreeg
internationale erkenning
en met tentoonstellingen in
de meest gerenommeerde
instellingen over de hele
wereld waaronder grote
retrospectieven in het
Museum of Modern Art
(MoMA) in New York tot
aan Tate Modern in Londen,
is hij ongetwijfeld een van
de meest succesvolle en
invloedrijke kunstenaars van
zijn generatie.
Bryce Dessner
Compositie
foto: Charlotte de Mezamat
Bryce Dessner (1976) is
bekend van de rockband The
National, waarmee hij stond
op festivals als Lowlands,
Best Kept Secret en Crosslinx.
Maar hij schreef ook de
soundtracks voor de films
The Revenant en The Two
Popes en krijgt opdrachten
van orkesten en ensembles
als het Kronos Quartet, de
BBC Symphony Orchestra en
Ensemble intercontemporain.
Dessner werkt samen met
creatieve geestverwanten,
waaronder Philip Glass, Katia
en Marielle Labèque, Paul
Simon, Alejandro González
Iñárritu, Sufjan Stevens,
Fernando Mereilles, Thom
Yorke, Bon Iver, Nico Muhly en
Steve Reich. Zijn orkestraties
zijn te horen op de laatste
albums van Paul Simon,
Bon Iver en Taylor Swift.
Dessner is ook actief als
curator en wordt regelmatig
gevraagd om festivals en
residenties over de hele
wereld te programmeren
op locaties als Barbican,
Philharmonie de Paris en
Elbphilharmonie Hamburg. Hij
is medeoprichter en curator
van de festivals MusicNOW
in Cincinnati, HAVEN in
Kopenhagen, Sounds from a
Safe Harbour en PEOPLE.
7

Biografieën
Colin Currie
Slagwerk/dirigent
en Nicole Lizée. Voor zijn
inspanningen werd hij in
2015 erkend door de Royal
Philharmonic Society, die
hem de Instrumentalist
Award toekende. In 2006
richtte hij de Colin Currie
Group op, in eerste instantie
om Drumming van Steve
Reich uit te voeren tijdens
de BBC Proms. Currie is
Artist in Association van
het Londense Southbank
Centre, ambassadeur van
Chamber Music Scotland en
Artist in Residence aan het
Koninklijk Conservatorium
van Schotland.
Corinna Belz
Film
8
foto: Marco Borggreve
De Schotse percussionist
Colin Currie (1976) heeft
zich ontwikkeld tot een
van de belangrijkste
percussiesolisten van
dit moment en tot een
voorvechter van de
hedendaagse muziek.
Currie bracht werken in
première van componisten
als Steve Reich, Elliott
Carter, Louis Andriessen, HK
Gruber, Sir James MacMillan,
Sir Harrison Birtwistle,
Helen Grime, Julia Wolfe
foto: Sylvia Steinhäuser
Corinna Belz studeerde
filosofie, kunstgeschiedenis
en mediawetenschappen in
Keulen en Berlijn. Ze schreef
en regisseerde diverse
filmproducties.
Haar eerste film over het
werk van Gerhard Richter,
The Cologne Cathedral
Window (2007), werd
bekroond met de World
Media Gold Award - Art
Documentaries. Haar lange
bioscoopdocumentaire
Gerhard Richter Painting

Biografieën
(2011) kreeg veel lovende
kritieken en werd bekroond
met de Duitse Filmprijs.
De film draaide in tal van
Europese en Amerikaanse
steden. In 2017 werd een
nieuwe samenwerking met
Gerhard Richter gelanceerd.
Hieruit ontstond de abstracte
film voor de productie Reich/
Richter, met de compositie
van Steve Reich. De première
vond plaats in april 2019 in
New York. Belz werkte ook
samen met Richter voor de
film Moving Picture 946-3
(2019/20) met muziek van
Rebecca Saunders.
Theun Mosk
Podiumbeeld
foto: Bowie Verschuren
Theun Mosk (1980) gelooft
heilig in het stapelen van
ideeën én in het nut van
jezelf nooit beperken tot één
stijl of techniek. Mosk werkt
als theatermaker, decor- en
lichtontwerper en maakt
autonome installaties.
In 2007 ontving hij de
Charlotte Köhler Prijs en
werd tweemaal geselecteerd
voor de Praag Quadriënnale.
Voor zijn wezenlijke bijdrage
aan het Nederlandse
theater kreeg hij in 2017 de
Prosceniumprijs. Hij was de
decor- en lichtontwerper van
de multimedia opera Upload
van Michel van der Aa, die in
2021 werd bekroond met de
precieuze International Opera
Award. Mosk werkt met
onder anderen Michel van der
Aa, Robert Wilson, Maarten
Baas, Jetse Batelaan, Piet
Paris, Krisztina de Châtel,
NDT, Rijksmuseum, IFFR,
Schweigman&, Arnhem
Fashion Biënnale, Oerol
Festival, Ballet BC Vancouver,
Theaterfestival Boulevard,
Veenfabriek/Paul Koek,
Toneelhuis Antwerpe, Touki
Delphine, Deutsche Oper,
Wunderbaum, Culturele
Hoofdstad 2018 en hij
cureerde het Minimal Music
Festival 2021.
9

Biografieën
Asko|Schönberg
Asko|Schönberg:
toonaangevend ensemble
voor nieuwe muziek.
Kwaliteit, experiment
en vernieuwende
programmering met oog
voor actualiteit zijn de
belangrijkste pijlers.
Met een rijk netwerk
aan musici, dirigenten,
componisten, veelzijdige
jonge makers en partners
uit verschillende
kunstdisciplines, draagt
Asko|Schönberg bij aan het
‘maken van nu’. Het ensemble
fungeert als een toegankelijk
platform dat met innovatieve
en energieke partners
bouwt aan de voortdurende
ontwikkeling van de
eigentijdse gecomponeerde
muziek in al haar
verschillende vormen. Vanuit
de Amsterdamse thuisbasis
opereert het ensemble over
de hele wereld. Zowel de
topcollectie van de grote
20e-eeuwse componisten als
het allernieuwste 21e-eeuwse
werk worden uitgevoerd
op concertpodia, festivals
en in interdisciplinaire
voorstellingen.
Asko|Schönberg is ensemble in
residence bij het Muziekgebouw.
www.askoschoenberg.nl.
Ingrid Geerlings fluit
Tom Sargeaunt fluit
Evert Weidner hobo
Arthur Klaassens hobo
Bram Boesschen Hospers
klarinet
Vincent Martig klarinet
Pauline Post piano,
elektrisch orgel
Saskia Lankhoorn piano,
elektrisch orgel
Colin Currie elektrisch orgel
Tim Sabel elektrisch orgel
Joey Marijs slagwerk
Jeroen Geevers slagwerk
Jellantsje de Vries viool
Emmy Storms viool
Liesbeth Steffens altviool
Sebastiaan van Halsema
cello
10

Biografieën
foto: Tom ten Seldam
11

Verwacht
Why Patterns?
Ives Ensemble
Donderdag
avondserie
Do 20 apr 2023
Grote Zaal
20.15 uur
Morton Feldman was een wandelende paradox: een enorme
man en geanimeerd prater, tevens schepper van het
‘fluisterendste’ oeuvre uit de muziekgeschiedenis. Het Ives
Ensemble wijdt een portretconcert aan de enigmatische
Feldman, die met zijn kunstbroeders John Cage en
Christian Wolff tot de experimentele New York School
wordt gerekend. Het programma telt drie werken van
Feldman zelf, twee die aan hem zijn opgedragen en één dat
hij arrangeerde. Uniek en hypnotiserend mooi.
Het Ives Ensemble, vaste gast van het Muziekgebouw,
maakte eerder diepe indruk met het betoverende, ruim vijf
uur durende Tweede strijkkwartet van Feldman. Vanavond
spelen ze twee relatief korte werken én het uitgesponnen
Why patterns?, waarvan de titel best letterlijk kan worden
genomen. Onafhankelijk van elkaar spelend creëren de musici
een verstild klanklandschap waar tijd en gelijktijdigheid hun
betekenis verliezen.
Morton Feldman
Programma: John Cage Scenario for M.F. / Cheap Imitation
(arr. Morton Feldman) / Christian Wolff For Morty / Morton
Feldman Durations 1 / Four Instruments / Why Patterns?
12

Seizoen 2023-2024
Serie Asko|Schönberg
Ensemble in residence van het Muziekgebouw Asko|Schönberg is hét toonaangevende
ensemble voor nieuwe muziek. Kwaliteit, experiment en vernieuwende programmering
met oog voor actualiteit zijn de belangrijkste pijlers. Zowel de topcollectie van de grote
20e-eeuwse componisten als het allernieuwste 21e-eeuwse werk worden uitgevoerd op
concertpodia, festivals en in interdisciplinaire voorstellingen.
do 14 sep / 20.15 uur
Vrije radicalen
Asko|Schönberg
do 21 sep / 20.15 uur
Cage & Beyond
Asko|Schönberg + Joseph Puglia
do 19 okt / 20.15 uur
Blind for ensemble and nonexistent soloist
Asko|Schönberg, Slagwerk Den Haag & Jameszoo
do 23 nov / 20.15 uur
Rhapsody
Asko|Schönberg, LOD muziektheater + Josse De Pauw
do 25 jan / 20.15 uur
Roots & Grooves
Asko|Schönberg, Katrien Baerts + David Kweksilber
do 7 mrt / 20.15 uur
A Dust in Time
Asko|Schönberg
do 18 apr / 20.15 uur
City Life
Asko|Schönberg
Zie ons volledige nieuwe seizoen op muziekgebouw.nl.
13

Verwacht
April
Minimal Music
Festival 2023
wo 12 – zo 16 apr 2023
Zie voor het volledige programma
muziekgebouw.nl/minimalmusic
wo 12 apr
20.30 uur / Bimhuis
Sonic Awareness
George Dumitriu Hazard
Ensemble
do 13 apr
19.00 uur
Mapping Andriessen
Asko|Schönberg +
Ensemble Klang
vr 14 apr
19.00 uur / Bimhuis
Glass Interludes
Slagwerk Den Haag
21.00 uur
100 cymbals
Percussion de Strasbourg
22.30 uur / Bimhuis
De wijsheid van de zar
Mazaher
za 15 apr
13.00 uur
Lacrimosa (S I M I L A R 1)
Shapeshift
14.30 uur / Bimhuis
Hey Meredith! (6+)
Zonzo Compagnie
15.30 uur
Todos los fuegos el fuego
(S I M I L A R 2)
Amstel Quartet + Keuris
Quartet
19.30 uur / Bimhuis
A Queer Anthology of
Drums
Valentina Magaletti
21.00 uur
Homage to Julius Eastman
Loraine James x London
Contemporary Orchestra
22.30 uur / Bimhuis
Bajascillators
Bitchin’ Bajas
Mis geen enkel concert!
Blijf op de hoogte en schrijf
je in voor onze nieuwsbrief
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen. Elke zondag,
13.00 uur in de Atriumzaal.
Kaartjes via muziekgebouw.nl/
soundlab.
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand
klinkt om 20.00 uur het
geluidsmonument Huil van
de Wolff van Martijn Padding
ter herinnering aan oprichter
van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
muziekgebouw. nl/
huilvandewolff
Geheimtips
Bijzondere concerten
die je niet mag missen.
muziekgebouw.nl/geheimtips
14

Foto: Erik van Gurp
4’33 grand café
Kom voor of na het concert eten
in 4’33 Grand café. Reserveren:
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Steun het Muziekgebouw
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten. Word vriend
of doneer: met jouw extra steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/steunons
Op de hoogte blijven?
Blijf op de hoogte van nieuw
geboekte concerten of ander
nieuws. Volg ons via onze
e-nieuwsbrief (aanmelden op
muziekgebouw.nl/nieuwsbrief),
Facebook, Twitter of Instagram.
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
15