19.04.2023 Views

2023 04 21 Spem in alium van Thomas Tallis - Vox Luminis

  • No tags were found...

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.

Vr <strong>21</strong> apr <strong>2023</strong><br />

Grote Zaal<br />

20.15 uur<br />

Serie Koren<br />

<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> <strong>van</strong><br />

<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong><br />

<strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />

Het gratis beschikbaar stellen <strong>van</strong> dit digitale<br />

programmaboekje is een extra service<br />

ter voorbereid<strong>in</strong>g op het concert. Het is<br />

uitdrukkelijk niet de bedoel<strong>in</strong>g deze versie<br />

tijdens het concert te raadplegen via je mobiele<br />

telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de<br />

andere concertbezoekers.<br />

Bij voorbaat dank.


Programma<br />

<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> <strong>van</strong><br />

<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong><br />

<strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />

Serie Koren<br />

Vr <strong>21</strong> apr <strong>2023</strong><br />

Grote Zaal<br />

20.15 – <strong>21</strong>.30 uur<br />

ca. 75 m<strong>in</strong>uten zonder pauze<br />

Lionel Meunier artistieke leid<strong>in</strong>g<br />

<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong> (ca. 1505 - 1585)<br />

<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> a 40 (ca. 1570)<br />

Robert Carver (ca. 1484 - ca. 1570)<br />

O bone Jesu a 19 (ca. 1520)<br />

John Sheppard (ca. 1515 - 1558)<br />

Media vita a 6<br />

Josqu<strong>in</strong> Desprez (ca. 1450 - 15<strong>21</strong>)<br />

Qui habitat <strong>in</strong> adiutorio altissimi a 24<br />

Alessandro Striggio (ca. 1536 - 1592)<br />

Ecce beatam lucem a 40 (ca. 1561)<br />

Coproductie Perpodium vzw<br />

Met de steun <strong>van</strong> de taxshelter <strong>van</strong> de Belgische<br />

Federale Overheid via Cronos Invest<br />

<strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is ont<strong>van</strong>gt voor deze productie de steun<br />

<strong>van</strong> de Vlaamse Overheid<br />

Staat je mobiele telefoon al uit?<br />

Dank je wel.<br />

2


Toelicht<strong>in</strong>g<br />

Polyfonie, letterlijk meerstemmigheid, heeft zich <strong>van</strong>af de 12e eeuw stapsgewijs<br />

ontwikkeld: <strong>van</strong> twee- naar drie- naar vierstemmig. Maar <strong>van</strong>af de 15e eeuw is er ook<br />

geëxperimenteerd met veelstemmigheid waarbij het aantal stemmen <strong>in</strong> de tientallen kon<br />

lopen. Dat is het thema <strong>van</strong> dit concert. We gaan <strong>van</strong> veertig naar negentien naar zes<br />

en via vierentw<strong>in</strong>tig weer terug naar veertig stemmen. Hoe die stemmen georganiseerd<br />

zijn is iedere keer verschillend, dat is afhankelijk <strong>van</strong> hoe de betreffende compositie is<br />

gemaakt, en natuurlijk ook <strong>van</strong> de uitvoerbaarheid er<strong>van</strong>.<br />

De ruimte waar<strong>in</strong> een stuk tot kl<strong>in</strong>ken komt<br />

speelt bij veelstemmigheid altijd een rol,<br />

gewoon omdat het opstellen <strong>van</strong> grote<br />

aantallen zangers nu eenmaal altijd veel<br />

ruimte <strong>in</strong>neemt en omdat het muzikale<br />

resultaat afhangt <strong>van</strong> hoe goed de luisteraar<br />

iedere stem of stemgroep kan horen. Ook<br />

de plek waar de luisteraar zich bev<strong>in</strong>dt<br />

is dus <strong>van</strong> belang. De ene ruimte, kerk of<br />

concertzaal is dus geschikter voor deze<br />

muziek dan de andere. De ruimte hoeft niet<br />

per se een grote kerk te zijn met een lange<br />

nagalm. Dat kan juist ongunstig werken bij<br />

het kunnen volgen <strong>van</strong> de muziek en kan de<br />

door de componist <strong>in</strong>gebouwde ruimtelijke<br />

effecten <strong>van</strong> koren die naar elkaar toe of <strong>van</strong><br />

elkaar af z<strong>in</strong>gen juist tenietdoen. De Grote<br />

Zaal <strong>van</strong> het Muziekgebouw is wat dat<br />

betreft ideaal.<br />

<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong><br />

<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> a 40<br />

Het concert opent met het veertigstemmige<br />

motet <strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> <strong>van</strong><br />

<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong>. Voor welke gelegenheid<br />

<strong>Tallis</strong> dit motet componeerde weten we<br />

nog altijd niet precies.<br />

Als koormeester <strong>van</strong> de Chapel Royal diende<br />

<strong>Tallis</strong> onder vier Engelse vorsten en hij<br />

maakte de overgang mee <strong>van</strong> de katholieke<br />

naar de anglicaanse kerk. Hij componeerde<br />

dus zowel op Latijnse als op Engelse teksten<br />

en als hofcomponist had hij het privilege<br />

om, ook na de kerkhervorm<strong>in</strong>g, het Latijn<br />

te blijven gebruiken. Hij zou <strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong><br />

geschreven kunnen hebben ter vier<strong>in</strong>g<br />

<strong>van</strong> de veertigste verjaardag <strong>van</strong> kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong><br />

Elizabeth I – veertigstemmig tenslotte – of<br />

voor een uitvoer<strong>in</strong>g <strong>in</strong> een paleis dat de<br />

mogelijkheid bood de acht vijfstemmige<br />

koren op diverse balkons op te stellen. In<br />

ieder geval heeft de componist met dit werk<br />

een staaltje muzikale architectuur gecreëerd<br />

dat zelden is geëvenaard.<br />

Er zijn acht koren <strong>van</strong> vijf stemmen elk. Dat<br />

betekent niet dat er veertig verschillende<br />

partijen zijn die gedurende het hele stuk<br />

door elkaar z<strong>in</strong>gen. <strong>Tallis</strong> heeft juist gebruik<br />

gemaakt <strong>van</strong> de mogelijkheid om de zangers<br />

ruimtelijk op te stellen. Het stuk beg<strong>in</strong>t met<br />

één enkele sopraanstem <strong>in</strong> het eerste koor.<br />

Daarna gaan de <strong>in</strong>zetten alle koren af waarbij<br />

de zangers om beurten zwijgen als een<br />

volgende stem heeft <strong>in</strong>gezet. De luisteraar<br />

krijgt dus aan het beg<strong>in</strong> <strong>van</strong> het stuk al<br />

een <strong>in</strong>druk <strong>van</strong> de ruimte waar<strong>in</strong> de koren<br />

3


Toelicht<strong>in</strong>g<br />

staan. Dan is er een kort gedeelte waar<strong>in</strong><br />

alle veertig stemmen, als één vijfstemmig<br />

blok, samenkomen en daarna verloopt<br />

het proces uit het beg<strong>in</strong> <strong>van</strong> het stuk <strong>in</strong><br />

omgekeerde volgorde, dus dan beg<strong>in</strong>t koor<br />

acht en e<strong>in</strong>digt het bij koor één. Na nog een<br />

kort tutti z<strong>in</strong>gen de koren <strong>in</strong> paren en laten<br />

de muziek als het ware door de ruimte heen<br />

en weer gaan. Tot slot komen alle stemmen<br />

weer samen. Het perspectief verandert door<br />

het hele stuk heen en bij een doeltreffende<br />

opstell<strong>in</strong>g krijgt de luisteraar zelfs het<br />

idee door veel meer dan veertig stemmen<br />

omgeven te zijn. <strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> is een <strong>van</strong> de<br />

meest overweldigende composities <strong>van</strong> de<br />

renaissance.<br />

Robert Carver<br />

O bone Jesu a 19<br />

Ook de Schotse componist Robert Carver<br />

weet met zijn negentienstemmige motet O<br />

bone Jesu de <strong>in</strong>druk te wekken dat er een<br />

veelvoud aan stemmen kl<strong>in</strong>kt.<br />

Carver gunt ook al zijn zangers regelmatig<br />

langere rustperiodes om de muziek de<br />

gelegenheid te geven zich te verplaatsen<br />

door de hele groep. Hij verdeelt de negentien<br />

stemmen namelijk niet <strong>in</strong> koren, zoals<br />

<strong>Tallis</strong> deed, maar hij maakt steeds andere<br />

comb<strong>in</strong>aties. Zijn stijl lijkt bovendien meer<br />

beïnvloed te zijn door die <strong>van</strong> tijdgenoten<br />

<strong>van</strong> het Europese vasteland. Carver schreef<br />

bijvoorbeeld ook een mis op het <strong>in</strong> Frankrijk<br />

zo populaire L’homme armé-thema. Geen<br />

Engelse componist deed dat verder, omdat<br />

dat thema zo sterk verbonden was met de<br />

honderdjarige oorlog.<br />

John Sheppard<br />

Media vita a 6<br />

Van de negentien stemmen <strong>van</strong> Carver<br />

gaan we naar de zes <strong>van</strong> John Sheppard.<br />

We weten we<strong>in</strong>ig <strong>van</strong> deze componist.<br />

Hij was een tijdgenoot <strong>van</strong> <strong>Tallis</strong> en de<br />

twee zullen elkaar gekend hebben. Ook<br />

Sheppard was verbonden aan de Chapel<br />

Royal.<br />

Zesstemmigheid was <strong>in</strong> het Engeland <strong>van</strong><br />

de zestiende eeuw niet ongebruikelijk, <strong>in</strong> de<br />

Latijnse motetten <strong>van</strong> Sheppard is het zelfs<br />

de meest voorkomende schrijfwijze. Toch is<br />

zijn motet Media vita <strong>in</strong> vele opzichten een<br />

bijzonder werk.<br />

Sheppard spreidt de tekst <strong>van</strong> het motet <strong>in</strong><br />

twee afgeronde delen uit over een lengte die<br />

voor een motet uit de renaissance gigantisch<br />

is. Het stuk duurt langer dan tw<strong>in</strong>tig<br />

m<strong>in</strong>uten. Net als de motetten <strong>van</strong> <strong>Tallis</strong> en<br />

Carver is ook dit stuk een enorme muzikale<br />

kathedraal, niet alleen door de lengte<br />

er<strong>van</strong>, maar ook doordat Sheppard zijn zes<br />

stemmen vaak zeer lange lijnen laat z<strong>in</strong>gen.<br />

Er zijn veel passages waar<strong>in</strong> de vier laagste<br />

stemmen <strong>in</strong> langzaam tempo voortbewegen<br />

waarboven de twee hoogste stemmen een<br />

beweeglijker contrapunt laten horen. De<br />

hoogste twee stemmen hebben ook langere<br />

4


Toelicht<strong>in</strong>g<br />

rustperiodes. Dat had een praktische reden<br />

want die partijen werden gezongen door<br />

jongenssopranen die nog niet beschikten<br />

over een voor de langste lijnen toereikende<br />

long<strong>in</strong>houd.<br />

Josqu<strong>in</strong> Desprez<br />

Qui habitat <strong>in</strong> adiutorio altissimi a 24<br />

Niet alleen <strong>in</strong> Engeland, maar ook op het<br />

cont<strong>in</strong>ent werd geëxperimenteerd met<br />

veelstemmigheid. Josqu<strong>in</strong> Desprez hield<br />

het <strong>in</strong> zijn kerkmuziek meestal bij vier<br />

stemmen, maar hij componeerde ook een<br />

aantal werken die met veel meer stemmen<br />

kunnen worden uitgevoerd. Deze techniek<br />

deed hij op bij zijn leraar Johannes<br />

Ockeghem.<br />

Josqu<strong>in</strong> g<strong>in</strong>g heel anders te werk dan de<br />

Engelsen: hij componeerde een vierstemmig<br />

motet zodanig dat het als canon kon worden<br />

gezongen. Qui habitat <strong>in</strong> adiutorio altissimi<br />

is zo’n canonisch vierstemmig motet dat<br />

zesvoudig <strong>in</strong> canon gezongen kan worden.<br />

Dan ontstaat een vierentw<strong>in</strong>tigstemmig<br />

geheel dat eigenlijk vierstemmig is maar zich<br />

via zes koren door de ruimte verplaatst.<br />

Het hele stuk is gecentreerd rond één toon<br />

die dus onophoudelijk rond gaat tussen<br />

de zes vierstemmige koren. Dit heeft op<br />

de luisteraar een halluc<strong>in</strong>erend effect.<br />

Ook Ockeghem schreef dat soort stukken.<br />

Muziektheoretici omschreven deze manier<br />

<strong>van</strong> componeren als Augenmusik: muziek die<br />

er op papier mooi uitzag maar die natuurlijk<br />

nooit echt uitgevoerd kon worden. Gelukkig<br />

weten wij beter!<br />

Alessandro Striggio<br />

Ecce beatam lucem a 40<br />

Tot slot keren we weer terug naar de<br />

veertig stemmen, <strong>in</strong> dit geval <strong>in</strong> een werk<br />

<strong>van</strong> de Italiaan Alessandro Striggio. Hij was<br />

afkomstig uit Mantua en diende bijna zijn<br />

hele leven aan het hof <strong>van</strong> de Medici’s <strong>in</strong><br />

Florence.<br />

Dat Striggio ook <strong>in</strong> Londen was weten we en<br />

hij moet bekend zijn geweest met <strong>Spem</strong> <strong>in</strong><br />

<strong>alium</strong> <strong>van</strong> <strong>Tallis</strong>. Ecce beatam lucem is ook<br />

veertigstemmig, maar Striggio verdeelt zijn<br />

stemmen niet over acht koren <strong>van</strong> vijf, zoals<br />

<strong>Tallis</strong> deed, maar over vier koren <strong>van</strong> zestien,<br />

tien, acht en zes stemmen. Hij plaatst de<br />

koren als blokken naast elkaar waardoor<br />

een veel massiever klankbeeld ontstaat dat<br />

wat meer lijkt op de meerkorigheid die we<br />

uit Venetië kennen. Hoewel de San Marco<br />

<strong>in</strong> Venetië, met zijn beroemde tegenover<br />

elkaar liggende koorgalerijen, de bekendste<br />

broedplaats was voor het meerkorig<br />

componeren, bewijst dit concertprogramma<br />

dat ook elders, met name <strong>in</strong> Engeland, de<br />

grenzen <strong>van</strong> de meerstemmigheid volop<br />

werden verkend.<br />

Marcel Bijlo<br />

5


Liedteksten<br />

<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong><br />

<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong><br />

<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> nunquam habui<br />

præter <strong>in</strong> te, Deus Israël,<br />

qui irasceris et propitius eris,<br />

et omnia peccata hom<strong>in</strong>um <strong>in</strong> tribulatione<br />

dimittis.<br />

Dom<strong>in</strong>e Deus, Creator cæli et terræ,<br />

respice humilitatem nostram.<br />

Mijn hoop is slechts<br />

op U gesteld, God <strong>van</strong> Israel,<br />

die toornig is en toch genade toont<br />

en de zonden vergeeft<br />

<strong>van</strong> mensen die lijden.<br />

Heer God, schepper <strong>van</strong> hemel en aarde,<br />

zie om naar ons <strong>in</strong> onze nederigheid.<br />

6


Liedteksten<br />

Robert Carver<br />

O bone Jesu<br />

O bone Jesu, O piissime Jesu, O dulcissime<br />

Jesu,<br />

O Jesu fili virg<strong>in</strong>is Mariae plenus pietate<br />

O dulcis Jesu<br />

secundum magnam misericordiam tuam<br />

miserere mei.<br />

O clementissime Jesu<br />

deprecor te per illum sangu<strong>in</strong>em pretiosum<br />

quem pro peccatoribus effundere voluisti<br />

ut abluas <strong>in</strong>iquitatem meam<br />

et <strong>in</strong> me respicias<br />

miserum et <strong>in</strong>dignum peccatorem<br />

et hoc nomen Jesum <strong>in</strong>vocantem.<br />

O nomen Jesu, nomen dulce, nomen Jesu,<br />

nomen dilectabile, nomen Jesu, nomen suave,<br />

quid enim est Jesus nisi salvator?<br />

Ergo bone Jesu propter nomen tuum<br />

salva me ne peream<br />

et ne permittas me damnari<br />

quem tu ex nihilo creasti.<br />

O bone Jesu ne perdat me <strong>in</strong>iquitas mea.<br />

Rogo te, piissime Jesu,<br />

ne perdas me quem fecit tua bonitas.<br />

O dulcis Jesu, recognosce quod tuum est<br />

et absterge quod alienum est.<br />

O amantissime Jesu, O desideratissime Jesu,<br />

O mitissime Jesu, O Jesu,<br />

admitte me <strong>in</strong>trare regnum tuum, dulcis Jesu.<br />

O goede Jezus, o allerheiligste Jezus, o<br />

allerliefste Jezus,<br />

O Jezus, zoon <strong>van</strong> de Maagd Maria, die vol<br />

vroomheid is,<br />

O lieve Jezus,<br />

op grond <strong>van</strong> uw grote barmhartigheid<br />

heb medelijden met mij.<br />

O allerbarmhartigste Jezus<br />

Ik smeek U bij uw kostbare bloed,<br />

dat u gewillig vergoten hebt voor zondaars,<br />

opdat u heur slechtheid weg zou wassen,<br />

kijk ook naar mij,<br />

de ellendig en onwaardige zondaar<br />

die U bij naam, de Christus, aanroept.<br />

O naam <strong>van</strong> Jezus, lieve naam, naam <strong>van</strong> Jezus,<br />

geliefde naam, naam <strong>van</strong> Jezus, lieve naam,<br />

want wie is Jezus anders dan onze Verlosser?<br />

Daarom, goede Jezus, <strong>in</strong> uw naam<br />

red mij opdat ik niet zal sterven,<br />

en laat me niet verdoemd zijn,<br />

U, die mij uit niets hebt geschapen.<br />

O goede Jezus, laat mijn zonden mij niet<br />

verdelgen.<br />

Ik smeek u, allerheiligste Jezus,<br />

verlaat niet wie U <strong>in</strong> uw liefde heeft gemaakt.<br />

O lieve Jezus, aanvaard wie de Uwe is,<br />

verwerp ook wie U mishaagt.<br />

O allerliefste Jezus, o <strong>in</strong>nigst verlangde Jezus,<br />

O allerzachtaardigste Jezus, o Jezus, sta mij<br />

toe uw kon<strong>in</strong>krijk b<strong>in</strong>nen te gaan, lieve Jezus.<br />

Vertal<strong>in</strong>g: Bert Nieuwenhuize<br />

(www.liederennederlandsvertaald.nl)<br />

7


Liedteksten<br />

John Sheppard<br />

Media vita <strong>in</strong> morte sumus<br />

Media vita <strong>in</strong> morte sumus<br />

Quem quaerimus adjutorem<br />

nisi te, Dom<strong>in</strong>e?<br />

Qui pro peccatis nostris juste irasceris<br />

Sancte Deus, Sancte fortis,<br />

Sancte et misericors Salvator,<br />

Amaræ morti ne tradas nos.<br />

Ne projicias nos <strong>in</strong> tempore senectutis<br />

cum defecerit virtus nostra<br />

ne derel<strong>in</strong>quas nos Dom<strong>in</strong>e.<br />

Sancte Deus, Sancte fortis,<br />

Sancte et misericors Salvator,<br />

Amarae morti ne tradas nos.<br />

Noli claudere aures tuas ad preces nostras.<br />

Sancte fortis,<br />

Sancte et misericors Salvator,<br />

Amarae morti ne tradas nos.<br />

Qui cognoscis occulta cordis<br />

parce peccatis nostris.<br />

Sancte et misericors Salvator,<br />

Amarae morti ne tradas nos.<br />

Tijdens het leven zijn we door de dood<br />

omgeven:<br />

Bij wie anders kunnen wij hulp zoeken<br />

dan bij U, O Heer, U,<br />

terecht vertoornd door onze zonden?<br />

Heer, heilige God, Heer, Almachtige,<br />

heilige en barmhartige Heiland, lever ons niet<br />

uit aan pijnen <strong>van</strong> eeuwige dood.<br />

Verlaat ons niet,<br />

als onze kracht het begeeft, laat ons niet <strong>in</strong><br />

de steek, o Heer.<br />

O Heer, heilige God, Heer, Almachtige,<br />

barmhartige Verlosser,laat ons niet alleen <strong>in</strong><br />

het bitter <strong>van</strong> de dood.<br />

U Heer, kent de geheimen <strong>van</strong> ons hart,<br />

o machtige Heer,<br />

o barmhartige Heiland, laat ons niet alleen <strong>in</strong><br />

het bitter <strong>van</strong> de dood.<br />

Sluit uw oren niet voor onze gebeden;<br />

verlos ons,<br />

heilig barmhartige Heiland,<br />

laat ons niet alleen <strong>in</strong> het bitter <strong>van</strong> de dood.<br />

Vertal<strong>in</strong>g: Bert Nieuwenhuize<br />

(www.liederennederlandsvertaald.nl)<br />

8


Liedteksten<br />

Josqu<strong>in</strong> Desprez<br />

Qui habitat <strong>in</strong> adjutorio altissimi<br />

Qui habitat <strong>in</strong> adjutorio Altissimi,<br />

<strong>in</strong> protectione Dei cæli commorabitur.<br />

Dicet Dom<strong>in</strong>o: Susceptor meus es tu et<br />

refugium meum;<br />

Deus meus, sperabo <strong>in</strong> eum.<br />

Quoniam ipse liberavit me de laqueo<br />

venantium, et a verbo aspero.<br />

Scapulis suis obumbrabit tibi,<br />

et sub pennis ejus sperabis.<br />

Scuto circumdabit te veritas ejus:<br />

non timebis a timore nocturno;<br />

a sagitta volante <strong>in</strong> die,<br />

a negotio perambulante <strong>in</strong> tenebris,<br />

ab <strong>in</strong>cursu, et dæmonio meridiano.<br />

Cadent a latere tuo mille,<br />

et decem millia a dextris tuis;<br />

ad te autem non approp<strong>in</strong>quabit.<br />

Verumtamen oculis tuis considerabis<br />

et retributionem peccatorum videbis.<br />

Wie <strong>in</strong> de beschutt<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de Allerhoogste<br />

woont<br />

en overnacht <strong>in</strong> de schaduw <strong>van</strong> de<br />

Ontzagwekkende,<br />

zegt tegen de Heer: ‘Mijn toevlucht, mijn<br />

vest<strong>in</strong>g,<br />

mijn God, op u vertrouw ik.’<br />

Hij bevrijdt je uit het net <strong>van</strong> de vogel<strong>van</strong>ger<br />

en redt je <strong>van</strong> de dodelijke pest,<br />

hij zal je beschermen met zijn vleugels,<br />

onder zijn wieken v<strong>in</strong>d je een toevlucht,<br />

zijn trouw is een veilig schild.<br />

De verschrikk<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de nacht hoef je niet te<br />

vrezen,<br />

ook de pijl niet die overdag op je afvliegt,<br />

noch de pest die rondwaart <strong>in</strong> het donker,<br />

noch de plaag die toeslaat midden op de dag.<br />

Al vallen er duizend aan je l<strong>in</strong>kerzijde<br />

en tienduizend aan je rechterhand,<br />

jou zal niets overkomen.<br />

Open je ogen en zie<br />

hoe wie kwaad doen worden gestraft.<br />

Psalm 91 :1-8 (Nieuwe Bijbelvertal<strong>in</strong>g)<br />

9


Liedteksten<br />

Alessandro Striggio<br />

Ecce beatam lucem<br />

Ecce beatam lucem;<br />

Ecce bonum sempiternum,<br />

Vos turba electa celebrate Jehovam eiusque<br />

natum<br />

aequalem Patri deitatis splendorem.<br />

Virtus Alma et maiestas passim cernenda<br />

adest.<br />

Quantum decoris illustri <strong>in</strong> sole,<br />

quam venusta es luna,<br />

quam multo clar’honore sidera fulgent,<br />

quam pulcra quaeque <strong>in</strong> orbe.<br />

O quam perennis esca tam sanctas mentes<br />

pascit!<br />

praesto gratia et amor, praesta nec novum;<br />

praesto est fons perpes vitae.<br />

Hic Patriarchae cum Prophetis, hic David,<br />

Rex David ille vates,<br />

cantans sonans adhuc aeternum Deum.<br />

O mel et dulce nectar, O fortunatam sedem!<br />

Haec voluptas, haec quies, haec meta, hic<br />

scopus<br />

Nos h<strong>in</strong>c attrahunt recta <strong>in</strong> paradisum.<br />

Zie het gezegende licht;<br />

zie het eeuwig Goede,<br />

gij uitverkoren mens; prijs Jehovah en zijn<br />

Zoon,<br />

die gelijk is aan de Vader.<br />

Goedertierenheid en majesteit zijn één.<br />

Hoe mooi schijnt de zon,<br />

hoe mooi is de maan,<br />

hoe helder stralen de sterren,<br />

hoe prachtig is de aarde.<br />

O, welk een spijze voor de eeuwige geest!<br />

Genade en liefde bestaan, voor nu en voor<br />

altijd!<br />

Hier bruist de bron <strong>van</strong> eeuwig leven.<br />

Hier spelen patriarchen saam met profeten,<br />

hier is David, Kon<strong>in</strong>g David de bard,<br />

psalmen z<strong>in</strong>gend voor de eeuwige God.<br />

O hon<strong>in</strong>g en zoete nectar, o zetel <strong>van</strong> geluk!<br />

In dit behagen, <strong>in</strong> deze rust, <strong>in</strong> dit Al zien wij<br />

het al,<br />

dat ons regelrecht zal leiden naar het<br />

paradijs.<br />

Vertal<strong>in</strong>g: Bert Nieuwenhuize<br />

(www.liederennederlandsvertaald.nl)<br />

10


Biografieën<br />

Componisten<br />

De Britse componist en<br />

muziekuitgever <strong>Thomas</strong><br />

<strong>Tallis</strong> (1505-1585) was<br />

organist <strong>van</strong> de Abbey of<br />

The Holey Cross <strong>in</strong> Waltham.<br />

Hij vestigde zich <strong>in</strong> 1540 <strong>in</strong><br />

Canterbury en werd twee<br />

jaar later lid <strong>van</strong> de Chapel<br />

Royal. Hij zou de rest <strong>van</strong><br />

zijn leven deze functie<br />

blijven vervullen, waarbij hij<br />

vier vorsten diende. In 1575<br />

kregen <strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong> en zijn<br />

leerl<strong>in</strong>g William Byrd <strong>van</strong><br />

Elizabeth I het alleenrecht<br />

om muziek uit te geven.<br />

Robert Carver (ca. 1484 -<br />

ca. 1570) wordt beschouwd<br />

als Schotlands grootste<br />

componist <strong>van</strong> de 16e eeuw.<br />

Hij is vooral bekend om<br />

zijn polyfone koormuziek,<br />

waar<strong>van</strong> vijf missen en<br />

twee motetten bewaard<br />

zijn gebleven. Carver was<br />

waarschijnlijk verbonden<br />

aan de Kon<strong>in</strong>klijke Kapel<br />

<strong>van</strong> Schotland en bracht<br />

een groot deel <strong>van</strong> zijn<br />

leven door <strong>in</strong> Scone Abbey,<br />

Perthshire. Van zijn laatste<br />

jaren is niets bekend.<br />

De Engelse zanger en<br />

componist John Sheppard<br />

(ca. 1515 - ca. 1558) was<br />

een tijdgenoot <strong>van</strong> <strong>Thomas</strong><br />

<strong>Tallis</strong>. Sheppard werkte <strong>van</strong><br />

1543 tot 1548 als ‘Informator<br />

Choristarum’ aan het<br />

Magdalen College <strong>in</strong> Oxford.<br />

Daarna is bekend dat hij <strong>in</strong><br />

1552 Gentleman was aan<br />

de Chapel Royal. Onder<br />

bew<strong>in</strong>d <strong>van</strong> Edward VI en<br />

Mary Tudor schreef hij veel<br />

polyfone kerkmuziek.<br />

Josqu<strong>in</strong> Desprez (ca. 1450 -<br />

15<strong>21</strong>) was een Bourgondische<br />

componist uit Condé-sur<br />

l’Escaut (Frankrijk). Hij<br />

was vooral werkzaam <strong>in</strong><br />

Frankrijk en ook enkele jaren<br />

<strong>in</strong> Italië. Hij genoot faam als<br />

componist en pedagoog.<br />

Hij werkte als zanger aan<br />

de dom <strong>van</strong> Milaan, bij de<br />

Milanese hertog Sforza, bij<br />

de pauselijke kapel <strong>in</strong> Rome<br />

en aan het hof <strong>van</strong> Ercole<br />

d’Este <strong>in</strong> Ferrara. In 15<strong>04</strong><br />

ontvluchtte hij Italië <strong>van</strong>wege<br />

een pestepidemie en enige<br />

tijd later werd hij provoost<br />

<strong>van</strong> de collegekerk Notre<br />

Dame <strong>in</strong> Condé-surl’Escaut.<br />

Alessandro Striggio<br />

(ca. 1536 - 1592) was de<br />

zoon <strong>van</strong> een edelman uit<br />

Mantua. Toen hij ongeveer<br />

18 jaar oud was kwam hij aan<br />

het hof <strong>van</strong> hertog Cosimo I<br />

de’ Medici <strong>in</strong> Florence. Daar<br />

zou hij later de beroemde<br />

Francesco Corteccia<br />

ver<strong>van</strong>gen als belangrijkste<br />

musicus aan het Florentijnse<br />

hof. Hij genoot een hoge<br />

diplomatieke en muzikale<br />

status. Hij schreef zeven<br />

boeken met madrigalen en<br />

enkele belangrijke sacrale<br />

stukken. Voor de familie<br />

de’ Medici schreef hij<br />

gelegenheidsmuziek en voor<br />

hun vermaak.<br />

11


Biografieën<br />

Uitvoerenden<br />

Lionel Meunier<br />

Dirigent<br />

De Franse dirigent en<br />

bas Lionel Meunier is<br />

<strong>in</strong>ternationaal bekend<br />

als oprichter en artistiek<br />

directeur <strong>van</strong> het vocaal<br />

ensemble <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is.<br />

Vandaag wordt hij<br />

beschouwd als een <strong>van</strong><br />

de meest dynamische en<br />

veelgeprezen artistieke<br />

leiders die actief is op het<br />

vlak <strong>van</strong> de historische<br />

uitvoer<strong>in</strong>gspraktijk en vocale<br />

ensemblemuziek.<br />

projecten <strong>in</strong> samenwerk<strong>in</strong>g<br />

met o.a. Juilliard 415, B’Rock<br />

Orchestra, Philharmonia<br />

Baroque Orchestra en<br />

L’Achéron. Lionel heeft<br />

een nauwe band met het<br />

Freiburger BarockOrchester<br />

en Consort, en leidt<br />

regelmatig met <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />

projecten die een breed<br />

repertoire bestrijken. Hun<br />

eerste gemeenschappelijke<br />

opname verscheen <strong>in</strong> 20<strong>21</strong>.<br />

De <strong>in</strong>ternationale doorbraak<br />

<strong>van</strong> Lionel kwam <strong>in</strong> 2012 met<br />

de Gramophone Record<strong>in</strong>g<br />

of Year, een prijs toegekend<br />

aan <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is voor hun<br />

opname <strong>van</strong> de Musicalische<br />

Exequien <strong>van</strong> He<strong>in</strong>rich Schütz.<br />

Lionel werkte als gastdirigent<br />

samen met de Nederlandse<br />

Bachverenig<strong>in</strong>g, het Danish<br />

National Vocal Ensemble,<br />

het Nederlands Kamerkoor<br />

en het Boston Early Music<br />

Festival Collegium. Hij<br />

leidde met <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />

12


Biografieën<br />

foto: Tom Blaton<br />

13


Biografieën<br />

<strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />

Het ensemble <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />

onder leid<strong>in</strong>g <strong>van</strong> Lionel<br />

Meunier, is gespecialiseerd<br />

<strong>in</strong> het Engelse, Italiaanse<br />

en Duitse repertoire uit<br />

de zeventiende en vroege<br />

achttiende eeuw en wordt<br />

<strong>in</strong>ternationaal geprezen<br />

om haar unieke sound. Een<br />

kern <strong>van</strong> vocale solisten<br />

wordt, naargelang het<br />

repertoire, aangevuld met<br />

een uitgebreid cont<strong>in</strong>uo,<br />

solo-<strong>in</strong>strumenten of een<br />

volledig orkest.<br />

In 2012 won <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is op<br />

de prestigieuze Gramophone<br />

Awards de Record<strong>in</strong>g of the<br />

Year. Intussen maakte <strong>Vox</strong><br />

Lum<strong>in</strong>is zestien opnames<br />

bij verschillende labels<br />

en sleepte het talrijke<br />

<strong>in</strong>ternationale prijzen<br />

<strong>in</strong> de wacht waaronder<br />

3 Diapasons d’Or, Caecilia<br />

Prijs 2020 en meerdere<br />

Preis der Deutschen<br />

Schalplattenkritik. Jaarlijks<br />

verzorgt <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />

ongeveer 70 concerten bij de<br />

belangrijkste concerthuizen<br />

en festivals wereldwijd. <strong>Vox</strong><br />

Lum<strong>in</strong>is is huisartiest <strong>van</strong><br />

Concertgebouw Brugge.<br />

14<br />

Het ensemble startte <strong>in</strong><br />

20<strong>21</strong> een structurele samenwerk<strong>in</strong>g<br />

met het befaamde<br />

Freiburger Barockorchester.<br />

Sopraan<br />

Hannah Ely<br />

Marta Muranyi<br />

Zsuzsi Tóth<br />

Camille Hubert<br />

Erika Tandiono<br />

Clara Steurwald<br />

Franziska Eberhardt<br />

Victoria Cassano<br />

Alt<br />

Jan Kullmann<br />

Vojtech Szemerad<br />

Barnabás Hegyi<br />

Gabriel Diaz<br />

Daniel Elgersma<br />

Daniel Folqué<br />

Korneel Van Neste<br />

Tim Braithwaite<br />

Tenor<br />

David Munderloh<br />

Massimo Lombardi<br />

Leander <strong>van</strong> Gijsegem<br />

Kieran White<br />

David Lee<br />

Johnny Csapo<br />

Adriaan de Koster<br />

Jasper Dijkstra<br />

Bartiton<br />

Lisandro Nesis<br />

Olivier Berten<br />

Riccardo Pisani<br />

Mate Bruckner<br />

V<strong>in</strong>cent de Soomer<br />

Roma<strong>in</strong> Bockler<br />

Loránt Najbauer<br />

Hidde Kleikamp<br />

Bas<br />

Javier Cuevas<br />

Bart Vandewege<br />

Pieter Stas<br />

Joel Frederiksen<br />

Lionel Meunier<br />

Roland Faust<br />

Guglielmo Buonsanti<br />

Geoffroy Buffière


Biografieën<br />

foto: Tom Blaton<br />

15


Verwacht<br />

Serie Koren<br />

Wo 26 apr<br />

Grote Zaal<br />

20.15 uur<br />

Schnittke en Rachman<strong>in</strong>ov<br />

Cappella Amsterdam +<br />

Nieuw Vocaal Amsterdam<br />

De twaalf Boetepsalmen <strong>van</strong> Alfred Schnittke gaan<br />

door merg en been. Toepasselijk voor koormuziek op<br />

16e-eeuwse Russische teksten over boetedoen<strong>in</strong>g als straf<br />

voor begane zonden. Schnittkes kale toonzett<strong>in</strong>g stelt de<br />

tekst centraal. Op het moment dat <strong>in</strong> de tekst God wordt<br />

aangeroepen, maakt de kaalheid plaats voor een weldadige<br />

warmte, alsof plotsel<strong>in</strong>g de zon doorbreekt.<br />

Samen met Nieuw Vocaal Amsterdam z<strong>in</strong>gt Cappella<br />

Amsterdam ook drie delen uit de monumentale Vespers <strong>van</strong><br />

Rachman<strong>in</strong>ov, die hij baseerde op oude Russisch-orthodoxe<br />

melodieën. Vooraf z<strong>in</strong>gt het jeugdkoor <strong>van</strong> Nieuw Vocaal<br />

Amsterdam Rachman<strong>in</strong>ovs Zes koorwerken voor hoge<br />

stemmen en piano. De componist schreef het werk voor de<br />

Mariïnski-meisjesschool <strong>in</strong> S<strong>in</strong>t-Petersburg. Deze uitvoer<strong>in</strong>g<br />

<strong>van</strong> Nieuw Vocaal Amsterdam sluit dus nauw aan bij de<br />

bedoel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de componist.<br />

Alfred Schnittke<br />

Programma: Alfred Schnittke 12 Stichi Pokajanije<br />

(boetepsalmen) / Sergej Rachman<strong>in</strong>ov Zes koorwerken<br />

(Nieuw Vocaal Amsterdam) / Bogoroditse Devo, Slava v<br />

vïshnikh Bogu en Blagosloven yesi, Gospodi uit Vespers<br />

op. 37 (Nieuw Vocaal Amsterdam + Cappella Amsterdam)<br />

16


Seizoen <strong>2023</strong>-2024<br />

Serie Koren<br />

Koormuziek kl<strong>in</strong>kt geweldig <strong>in</strong> de Grote Zaal <strong>van</strong> het Muziekgebouw. Met de <strong>Tallis</strong><br />

Scholars, twee topkoren uit de Baltische staten én – voor het eerst <strong>in</strong> deze zaal – het<br />

Groot Omroepkoor, kl<strong>in</strong>kt muziek <strong>van</strong> de vroege renaissance tot en met de <strong>21</strong>e eeuw <strong>in</strong><br />

uitvoer<strong>in</strong>gen <strong>van</strong> het allerhoogste niveau.<br />

zo 15 okt / 20.15 uur<br />

Hemelse devotie<br />

Lets Radiokoor<br />

wo 15 nov / 20.15 uur<br />

Celebration<br />

The <strong>Tallis</strong> Scholars<br />

za 10 feb / 20.15 uur<br />

Rachman<strong>in</strong>ov Vespers<br />

Cappella Amsterdam<br />

vr 1 mrt / 20.15 uur<br />

Requiem Mozart en Kõrvits<br />

Symfonieorkest Vlaanderen + Ests Filharmonisch Kamerkoor<br />

wo 20 mrt / 20.15 uur<br />

Kreek en Tormis<br />

Ests Filharmonisch Kamerkoor<br />

wo 8 mei / 20.15 uur<br />

Steel Stolen<br />

Nederlands Kamerkoor, Slagwerk Den Haag + Maya Fridman<br />

zo 19 mei / 20.15 uur<br />

Madrigalen <strong>in</strong> Arcadia<br />

Collegium Vocale Gent + college Jan Van den Bossche<br />

wo 22 mei / 20.15 uur<br />

Like a Prayer<br />

Groot Omroepkoor<br />

Zie ons volledige nieuwe seizoen op muziekgebouw.nl.<br />

17


Verwacht<br />

April<br />

za 22 apr / 20.15 uur<br />

Virtuoze fluitisten uit India<br />

Shashank Subramanyam &<br />

Prav<strong>in</strong> Godkh<strong>in</strong>di<br />

zo 23 apr / 15.00 uur<br />

Open je Oren met componist<br />

Mart<strong>in</strong> Fondse (8+)<br />

Presentatie: Dieuwertje Blok<br />

wo 26 apr / 20.15 uur<br />

Schnittke en Rachman<strong>in</strong>ov<br />

Cappella Amsterdam +<br />

Nieuw Vocaal Amsterdam<br />

Ragged Music<br />

Festival<br />

za 29 – zo 30 apr<br />

za 29 apr<br />

15.00 uur<br />

Oestvolskaja, Beethoven,<br />

Sjostakovitsj<br />

Mario Brunello, Al<strong>in</strong>a<br />

Ibragimova, Pavel<br />

Kolesnikov + Samson Tsoy<br />

19.30 uur<br />

Bach, Schnittke, Tavener,<br />

Rachman<strong>in</strong>ov<br />

Mario Brunello, Al<strong>in</strong>a<br />

Ibragimova, Pavel<br />

Kolesnikov, Elena Stikh<strong>in</strong>a +<br />

Samson Tsoy<br />

22.15 uur / Load<strong>in</strong>g dock<br />

Sjostakovitsj’ laatste<br />

symfonie<br />

Mario Brunello, Al<strong>in</strong>a<br />

Ibragimova, Pavel Kolesnikov<br />

+ Slagwerk Den Haag<br />

zo 30 apr<br />

11.00 uur<br />

Bach en Sjostakovitsj<br />

Pavel Kolesnikov +<br />

Samson Tsoy<br />

15.00 uur<br />

Moessorgksi, Brahms,<br />

Sjostakovitsj<br />

Mario Brunello, Al<strong>in</strong>a<br />

Ibragimova, Pavel<br />

Kolesnikov, Elena Stikh<strong>in</strong>a +<br />

Samson Tsoy<br />

19.30 uur<br />

Tsjaikovski, Strauss,<br />

Schnittke<br />

Mario Brunello, Al<strong>in</strong>a<br />

Ibragimova, Pavel<br />

Kolesnikov, Elena Stikh<strong>in</strong>a +<br />

Samson Tsoy<br />

22.15 uur / Load<strong>in</strong>g dock<br />

Prokofjevs Assepoester<br />

Pavel Kolesnikov + Samson<br />

Tsoy<br />

Mis geen enkel concert!<br />

Blijf op de hoogte en schrijf<br />

je <strong>in</strong> voor onze nieuwsbrief<br />

SoundLAB Workshop<br />

Maak je eigen muziek met de<br />

wonderlijkste <strong>in</strong>strumenten.<br />

Voor k<strong>in</strong>deren (7+) met<br />

volwassenen. Elke zondag,<br />

13.00 uur <strong>in</strong> de Atriumzaal.<br />

Kaartjes via muziekgebouw.nl/<br />

soundlab.<br />

WannaSw<strong>in</strong>g<br />

Op de kade voor het<br />

Muziekgebouw staat de<br />

<strong>in</strong>teractieve muziek<strong>in</strong>stallatie<br />

WannaSw<strong>in</strong>g <strong>van</strong> theatermaakster<br />

Caecilia Thunissen<br />

en scenograaf Jan Boiten. Acht<br />

schommels sturen composities<br />

aan <strong>van</strong> hedendaagse<br />

componisten als Joey Roukens,<br />

Mayke Nas en Rob Zuidam.<br />

Zie voor meer <strong>in</strong>formatie<br />

muziekgebouw.nl/wannasw<strong>in</strong>g<br />

Huil <strong>van</strong> de Wolff<br />

Elke 22e <strong>van</strong> de maand<br />

kl<strong>in</strong>kt om 20.00 uur het<br />

geluidsmonument Huil <strong>van</strong><br />

de Wolff <strong>van</strong> Martijn Padd<strong>in</strong>g<br />

ter her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>g aan oprichter<br />

<strong>van</strong> het Muziekgebouw<br />

Jan Wolff (1941 - 2012).<br />

muziekgebouw. nl/<br />

huil<strong>van</strong>dewolff<br />

Geheimtips<br />

Bijzondere concerten<br />

die je niet mag missen.<br />

muziekgebouw.nl/geheimtips<br />

18


Foto: Erik <strong>van</strong> Gurp<br />

4’33 grand café<br />

Kom voor of na het concert eten<br />

<strong>in</strong> 4’33 Grand café. Reserveren:<br />

020 788 2090 of 433grandcafe.nl.<br />

Bij de prijs <strong>in</strong>begrepen<br />

Reserver<strong>in</strong>gskosten zijn bij de<br />

kaartprijs <strong>in</strong>begrepen.<br />

Ook een drankje, tenzij anders<br />

vermeld op je concertkaartje.<br />

Rondom het concert<br />

- Na aan<strong>van</strong>g <strong>van</strong> het concert heb je<br />

geen toegang meer tot de zaal.<br />

- Zet je mobiele telefoon uit voor<br />

aan<strong>van</strong>g <strong>van</strong> het concert.<br />

- Het maken <strong>van</strong> beeld- of<br />

geluidsopnamen <strong>in</strong> de zaal alleen<br />

met schriftelijke toestemm<strong>in</strong>g.<br />

- Algemene Bezoekersvoorwaarden<br />

zijn na te lezen op muziekgebouw.nl<br />

Steun het Muziekgebouw<br />

Inkomsten uit kaartverkoop dekken<br />

ten dele onze kosten. Word vriend<br />

of doneer: met jouw extra steun<br />

kunnen we concerten op het<br />

hoogste niveau blijven organiseren.<br />

Meer <strong>in</strong>formatie:<br />

muziekgebouw.nl/steunons<br />

Op de hoogte blijven?<br />

Blijf op de hoogte <strong>van</strong> nieuw<br />

geboekte concerten of ander<br />

nieuws. Volg ons via onze<br />

e-nieuwsbrief (aanmelden op<br />

muziekgebouw.nl/nieuwsbrief),<br />

Facebook, Twitter of Instagram.<br />

Dank!<br />

Wij kunnen niet zonder de steun <strong>van</strong><br />

onze vaste subsidiënten en Vrienden<br />

<strong>van</strong> het Muziekgebouw. Wij zijn hen<br />

daarvoor zeer erkentelijk.<br />

Druk b<strong>in</strong>nenwerk<br />

druk & pr<strong>in</strong>tservice<br />

19

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!