2023 04 21 Spem in alium van Thomas Tallis - Vox Luminis
- No tags were found...
Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!
Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.
Vr <strong>21</strong> apr <strong>2023</strong><br />
Grote Zaal<br />
20.15 uur<br />
Serie Koren<br />
<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong><br />
<strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />
Het gratis beschikbaar stellen <strong>van</strong> dit digitale<br />
programmaboekje is een extra service<br />
ter voorbereid<strong>in</strong>g op het concert. Het is<br />
uitdrukkelijk niet de bedoel<strong>in</strong>g deze versie<br />
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele<br />
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de<br />
andere concertbezoekers.<br />
Bij voorbaat dank.
Programma<br />
<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong><br />
<strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />
Serie Koren<br />
Vr <strong>21</strong> apr <strong>2023</strong><br />
Grote Zaal<br />
20.15 – <strong>21</strong>.30 uur<br />
ca. 75 m<strong>in</strong>uten zonder pauze<br />
Lionel Meunier artistieke leid<strong>in</strong>g<br />
<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong> (ca. 1505 - 1585)<br />
<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> a 40 (ca. 1570)<br />
Robert Carver (ca. 1484 - ca. 1570)<br />
O bone Jesu a 19 (ca. 1520)<br />
John Sheppard (ca. 1515 - 1558)<br />
Media vita a 6<br />
Josqu<strong>in</strong> Desprez (ca. 1450 - 15<strong>21</strong>)<br />
Qui habitat <strong>in</strong> adiutorio altissimi a 24<br />
Alessandro Striggio (ca. 1536 - 1592)<br />
Ecce beatam lucem a 40 (ca. 1561)<br />
Coproductie Perpodium vzw<br />
Met de steun <strong>van</strong> de taxshelter <strong>van</strong> de Belgische<br />
Federale Overheid via Cronos Invest<br />
<strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is ont<strong>van</strong>gt voor deze productie de steun<br />
<strong>van</strong> de Vlaamse Overheid<br />
Staat je mobiele telefoon al uit?<br />
Dank je wel.<br />
2
Toelicht<strong>in</strong>g<br />
Polyfonie, letterlijk meerstemmigheid, heeft zich <strong>van</strong>af de 12e eeuw stapsgewijs<br />
ontwikkeld: <strong>van</strong> twee- naar drie- naar vierstemmig. Maar <strong>van</strong>af de 15e eeuw is er ook<br />
geëxperimenteerd met veelstemmigheid waarbij het aantal stemmen <strong>in</strong> de tientallen kon<br />
lopen. Dat is het thema <strong>van</strong> dit concert. We gaan <strong>van</strong> veertig naar negentien naar zes<br />
en via vierentw<strong>in</strong>tig weer terug naar veertig stemmen. Hoe die stemmen georganiseerd<br />
zijn is iedere keer verschillend, dat is afhankelijk <strong>van</strong> hoe de betreffende compositie is<br />
gemaakt, en natuurlijk ook <strong>van</strong> de uitvoerbaarheid er<strong>van</strong>.<br />
De ruimte waar<strong>in</strong> een stuk tot kl<strong>in</strong>ken komt<br />
speelt bij veelstemmigheid altijd een rol,<br />
gewoon omdat het opstellen <strong>van</strong> grote<br />
aantallen zangers nu eenmaal altijd veel<br />
ruimte <strong>in</strong>neemt en omdat het muzikale<br />
resultaat afhangt <strong>van</strong> hoe goed de luisteraar<br />
iedere stem of stemgroep kan horen. Ook<br />
de plek waar de luisteraar zich bev<strong>in</strong>dt<br />
is dus <strong>van</strong> belang. De ene ruimte, kerk of<br />
concertzaal is dus geschikter voor deze<br />
muziek dan de andere. De ruimte hoeft niet<br />
per se een grote kerk te zijn met een lange<br />
nagalm. Dat kan juist ongunstig werken bij<br />
het kunnen volgen <strong>van</strong> de muziek en kan de<br />
door de componist <strong>in</strong>gebouwde ruimtelijke<br />
effecten <strong>van</strong> koren die naar elkaar toe of <strong>van</strong><br />
elkaar af z<strong>in</strong>gen juist tenietdoen. De Grote<br />
Zaal <strong>van</strong> het Muziekgebouw is wat dat<br />
betreft ideaal.<br />
<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong><br />
<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> a 40<br />
Het concert opent met het veertigstemmige<br />
motet <strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong>. Voor welke gelegenheid<br />
<strong>Tallis</strong> dit motet componeerde weten we<br />
nog altijd niet precies.<br />
Als koormeester <strong>van</strong> de Chapel Royal diende<br />
<strong>Tallis</strong> onder vier Engelse vorsten en hij<br />
maakte de overgang mee <strong>van</strong> de katholieke<br />
naar de anglicaanse kerk. Hij componeerde<br />
dus zowel op Latijnse als op Engelse teksten<br />
en als hofcomponist had hij het privilege<br />
om, ook na de kerkhervorm<strong>in</strong>g, het Latijn<br />
te blijven gebruiken. Hij zou <strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong><br />
geschreven kunnen hebben ter vier<strong>in</strong>g<br />
<strong>van</strong> de veertigste verjaardag <strong>van</strong> kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong><br />
Elizabeth I – veertigstemmig tenslotte – of<br />
voor een uitvoer<strong>in</strong>g <strong>in</strong> een paleis dat de<br />
mogelijkheid bood de acht vijfstemmige<br />
koren op diverse balkons op te stellen. In<br />
ieder geval heeft de componist met dit werk<br />
een staaltje muzikale architectuur gecreëerd<br />
dat zelden is geëvenaard.<br />
Er zijn acht koren <strong>van</strong> vijf stemmen elk. Dat<br />
betekent niet dat er veertig verschillende<br />
partijen zijn die gedurende het hele stuk<br />
door elkaar z<strong>in</strong>gen. <strong>Tallis</strong> heeft juist gebruik<br />
gemaakt <strong>van</strong> de mogelijkheid om de zangers<br />
ruimtelijk op te stellen. Het stuk beg<strong>in</strong>t met<br />
één enkele sopraanstem <strong>in</strong> het eerste koor.<br />
Daarna gaan de <strong>in</strong>zetten alle koren af waarbij<br />
de zangers om beurten zwijgen als een<br />
volgende stem heeft <strong>in</strong>gezet. De luisteraar<br />
krijgt dus aan het beg<strong>in</strong> <strong>van</strong> het stuk al<br />
een <strong>in</strong>druk <strong>van</strong> de ruimte waar<strong>in</strong> de koren<br />
3
Toelicht<strong>in</strong>g<br />
staan. Dan is er een kort gedeelte waar<strong>in</strong><br />
alle veertig stemmen, als één vijfstemmig<br />
blok, samenkomen en daarna verloopt<br />
het proces uit het beg<strong>in</strong> <strong>van</strong> het stuk <strong>in</strong><br />
omgekeerde volgorde, dus dan beg<strong>in</strong>t koor<br />
acht en e<strong>in</strong>digt het bij koor één. Na nog een<br />
kort tutti z<strong>in</strong>gen de koren <strong>in</strong> paren en laten<br />
de muziek als het ware door de ruimte heen<br />
en weer gaan. Tot slot komen alle stemmen<br />
weer samen. Het perspectief verandert door<br />
het hele stuk heen en bij een doeltreffende<br />
opstell<strong>in</strong>g krijgt de luisteraar zelfs het<br />
idee door veel meer dan veertig stemmen<br />
omgeven te zijn. <strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> is een <strong>van</strong> de<br />
meest overweldigende composities <strong>van</strong> de<br />
renaissance.<br />
Robert Carver<br />
O bone Jesu a 19<br />
Ook de Schotse componist Robert Carver<br />
weet met zijn negentienstemmige motet O<br />
bone Jesu de <strong>in</strong>druk te wekken dat er een<br />
veelvoud aan stemmen kl<strong>in</strong>kt.<br />
Carver gunt ook al zijn zangers regelmatig<br />
langere rustperiodes om de muziek de<br />
gelegenheid te geven zich te verplaatsen<br />
door de hele groep. Hij verdeelt de negentien<br />
stemmen namelijk niet <strong>in</strong> koren, zoals<br />
<strong>Tallis</strong> deed, maar hij maakt steeds andere<br />
comb<strong>in</strong>aties. Zijn stijl lijkt bovendien meer<br />
beïnvloed te zijn door die <strong>van</strong> tijdgenoten<br />
<strong>van</strong> het Europese vasteland. Carver schreef<br />
bijvoorbeeld ook een mis op het <strong>in</strong> Frankrijk<br />
zo populaire L’homme armé-thema. Geen<br />
Engelse componist deed dat verder, omdat<br />
dat thema zo sterk verbonden was met de<br />
honderdjarige oorlog.<br />
John Sheppard<br />
Media vita a 6<br />
Van de negentien stemmen <strong>van</strong> Carver<br />
gaan we naar de zes <strong>van</strong> John Sheppard.<br />
We weten we<strong>in</strong>ig <strong>van</strong> deze componist.<br />
Hij was een tijdgenoot <strong>van</strong> <strong>Tallis</strong> en de<br />
twee zullen elkaar gekend hebben. Ook<br />
Sheppard was verbonden aan de Chapel<br />
Royal.<br />
Zesstemmigheid was <strong>in</strong> het Engeland <strong>van</strong><br />
de zestiende eeuw niet ongebruikelijk, <strong>in</strong> de<br />
Latijnse motetten <strong>van</strong> Sheppard is het zelfs<br />
de meest voorkomende schrijfwijze. Toch is<br />
zijn motet Media vita <strong>in</strong> vele opzichten een<br />
bijzonder werk.<br />
Sheppard spreidt de tekst <strong>van</strong> het motet <strong>in</strong><br />
twee afgeronde delen uit over een lengte die<br />
voor een motet uit de renaissance gigantisch<br />
is. Het stuk duurt langer dan tw<strong>in</strong>tig<br />
m<strong>in</strong>uten. Net als de motetten <strong>van</strong> <strong>Tallis</strong> en<br />
Carver is ook dit stuk een enorme muzikale<br />
kathedraal, niet alleen door de lengte<br />
er<strong>van</strong>, maar ook doordat Sheppard zijn zes<br />
stemmen vaak zeer lange lijnen laat z<strong>in</strong>gen.<br />
Er zijn veel passages waar<strong>in</strong> de vier laagste<br />
stemmen <strong>in</strong> langzaam tempo voortbewegen<br />
waarboven de twee hoogste stemmen een<br />
beweeglijker contrapunt laten horen. De<br />
hoogste twee stemmen hebben ook langere<br />
4
Toelicht<strong>in</strong>g<br />
rustperiodes. Dat had een praktische reden<br />
want die partijen werden gezongen door<br />
jongenssopranen die nog niet beschikten<br />
over een voor de langste lijnen toereikende<br />
long<strong>in</strong>houd.<br />
Josqu<strong>in</strong> Desprez<br />
Qui habitat <strong>in</strong> adiutorio altissimi a 24<br />
Niet alleen <strong>in</strong> Engeland, maar ook op het<br />
cont<strong>in</strong>ent werd geëxperimenteerd met<br />
veelstemmigheid. Josqu<strong>in</strong> Desprez hield<br />
het <strong>in</strong> zijn kerkmuziek meestal bij vier<br />
stemmen, maar hij componeerde ook een<br />
aantal werken die met veel meer stemmen<br />
kunnen worden uitgevoerd. Deze techniek<br />
deed hij op bij zijn leraar Johannes<br />
Ockeghem.<br />
Josqu<strong>in</strong> g<strong>in</strong>g heel anders te werk dan de<br />
Engelsen: hij componeerde een vierstemmig<br />
motet zodanig dat het als canon kon worden<br />
gezongen. Qui habitat <strong>in</strong> adiutorio altissimi<br />
is zo’n canonisch vierstemmig motet dat<br />
zesvoudig <strong>in</strong> canon gezongen kan worden.<br />
Dan ontstaat een vierentw<strong>in</strong>tigstemmig<br />
geheel dat eigenlijk vierstemmig is maar zich<br />
via zes koren door de ruimte verplaatst.<br />
Het hele stuk is gecentreerd rond één toon<br />
die dus onophoudelijk rond gaat tussen<br />
de zes vierstemmige koren. Dit heeft op<br />
de luisteraar een halluc<strong>in</strong>erend effect.<br />
Ook Ockeghem schreef dat soort stukken.<br />
Muziektheoretici omschreven deze manier<br />
<strong>van</strong> componeren als Augenmusik: muziek die<br />
er op papier mooi uitzag maar die natuurlijk<br />
nooit echt uitgevoerd kon worden. Gelukkig<br />
weten wij beter!<br />
Alessandro Striggio<br />
Ecce beatam lucem a 40<br />
Tot slot keren we weer terug naar de<br />
veertig stemmen, <strong>in</strong> dit geval <strong>in</strong> een werk<br />
<strong>van</strong> de Italiaan Alessandro Striggio. Hij was<br />
afkomstig uit Mantua en diende bijna zijn<br />
hele leven aan het hof <strong>van</strong> de Medici’s <strong>in</strong><br />
Florence.<br />
Dat Striggio ook <strong>in</strong> Londen was weten we en<br />
hij moet bekend zijn geweest met <strong>Spem</strong> <strong>in</strong><br />
<strong>alium</strong> <strong>van</strong> <strong>Tallis</strong>. Ecce beatam lucem is ook<br />
veertigstemmig, maar Striggio verdeelt zijn<br />
stemmen niet over acht koren <strong>van</strong> vijf, zoals<br />
<strong>Tallis</strong> deed, maar over vier koren <strong>van</strong> zestien,<br />
tien, acht en zes stemmen. Hij plaatst de<br />
koren als blokken naast elkaar waardoor<br />
een veel massiever klankbeeld ontstaat dat<br />
wat meer lijkt op de meerkorigheid die we<br />
uit Venetië kennen. Hoewel de San Marco<br />
<strong>in</strong> Venetië, met zijn beroemde tegenover<br />
elkaar liggende koorgalerijen, de bekendste<br />
broedplaats was voor het meerkorig<br />
componeren, bewijst dit concertprogramma<br />
dat ook elders, met name <strong>in</strong> Engeland, de<br />
grenzen <strong>van</strong> de meerstemmigheid volop<br />
werden verkend.<br />
Marcel Bijlo<br />
5
Liedteksten<br />
<strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong><br />
<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong><br />
<strong>Spem</strong> <strong>in</strong> <strong>alium</strong> nunquam habui<br />
præter <strong>in</strong> te, Deus Israël,<br />
qui irasceris et propitius eris,<br />
et omnia peccata hom<strong>in</strong>um <strong>in</strong> tribulatione<br />
dimittis.<br />
Dom<strong>in</strong>e Deus, Creator cæli et terræ,<br />
respice humilitatem nostram.<br />
Mijn hoop is slechts<br />
op U gesteld, God <strong>van</strong> Israel,<br />
die toornig is en toch genade toont<br />
en de zonden vergeeft<br />
<strong>van</strong> mensen die lijden.<br />
Heer God, schepper <strong>van</strong> hemel en aarde,<br />
zie om naar ons <strong>in</strong> onze nederigheid.<br />
6
Liedteksten<br />
Robert Carver<br />
O bone Jesu<br />
O bone Jesu, O piissime Jesu, O dulcissime<br />
Jesu,<br />
O Jesu fili virg<strong>in</strong>is Mariae plenus pietate<br />
O dulcis Jesu<br />
secundum magnam misericordiam tuam<br />
miserere mei.<br />
O clementissime Jesu<br />
deprecor te per illum sangu<strong>in</strong>em pretiosum<br />
quem pro peccatoribus effundere voluisti<br />
ut abluas <strong>in</strong>iquitatem meam<br />
et <strong>in</strong> me respicias<br />
miserum et <strong>in</strong>dignum peccatorem<br />
et hoc nomen Jesum <strong>in</strong>vocantem.<br />
O nomen Jesu, nomen dulce, nomen Jesu,<br />
nomen dilectabile, nomen Jesu, nomen suave,<br />
quid enim est Jesus nisi salvator?<br />
Ergo bone Jesu propter nomen tuum<br />
salva me ne peream<br />
et ne permittas me damnari<br />
quem tu ex nihilo creasti.<br />
O bone Jesu ne perdat me <strong>in</strong>iquitas mea.<br />
Rogo te, piissime Jesu,<br />
ne perdas me quem fecit tua bonitas.<br />
O dulcis Jesu, recognosce quod tuum est<br />
et absterge quod alienum est.<br />
O amantissime Jesu, O desideratissime Jesu,<br />
O mitissime Jesu, O Jesu,<br />
admitte me <strong>in</strong>trare regnum tuum, dulcis Jesu.<br />
O goede Jezus, o allerheiligste Jezus, o<br />
allerliefste Jezus,<br />
O Jezus, zoon <strong>van</strong> de Maagd Maria, die vol<br />
vroomheid is,<br />
O lieve Jezus,<br />
op grond <strong>van</strong> uw grote barmhartigheid<br />
heb medelijden met mij.<br />
O allerbarmhartigste Jezus<br />
Ik smeek U bij uw kostbare bloed,<br />
dat u gewillig vergoten hebt voor zondaars,<br />
opdat u heur slechtheid weg zou wassen,<br />
kijk ook naar mij,<br />
de ellendig en onwaardige zondaar<br />
die U bij naam, de Christus, aanroept.<br />
O naam <strong>van</strong> Jezus, lieve naam, naam <strong>van</strong> Jezus,<br />
geliefde naam, naam <strong>van</strong> Jezus, lieve naam,<br />
want wie is Jezus anders dan onze Verlosser?<br />
Daarom, goede Jezus, <strong>in</strong> uw naam<br />
red mij opdat ik niet zal sterven,<br />
en laat me niet verdoemd zijn,<br />
U, die mij uit niets hebt geschapen.<br />
O goede Jezus, laat mijn zonden mij niet<br />
verdelgen.<br />
Ik smeek u, allerheiligste Jezus,<br />
verlaat niet wie U <strong>in</strong> uw liefde heeft gemaakt.<br />
O lieve Jezus, aanvaard wie de Uwe is,<br />
verwerp ook wie U mishaagt.<br />
O allerliefste Jezus, o <strong>in</strong>nigst verlangde Jezus,<br />
O allerzachtaardigste Jezus, o Jezus, sta mij<br />
toe uw kon<strong>in</strong>krijk b<strong>in</strong>nen te gaan, lieve Jezus.<br />
Vertal<strong>in</strong>g: Bert Nieuwenhuize<br />
(www.liederennederlandsvertaald.nl)<br />
7
Liedteksten<br />
John Sheppard<br />
Media vita <strong>in</strong> morte sumus<br />
Media vita <strong>in</strong> morte sumus<br />
Quem quaerimus adjutorem<br />
nisi te, Dom<strong>in</strong>e?<br />
Qui pro peccatis nostris juste irasceris<br />
Sancte Deus, Sancte fortis,<br />
Sancte et misericors Salvator,<br />
Amaræ morti ne tradas nos.<br />
Ne projicias nos <strong>in</strong> tempore senectutis<br />
cum defecerit virtus nostra<br />
ne derel<strong>in</strong>quas nos Dom<strong>in</strong>e.<br />
Sancte Deus, Sancte fortis,<br />
Sancte et misericors Salvator,<br />
Amarae morti ne tradas nos.<br />
Noli claudere aures tuas ad preces nostras.<br />
Sancte fortis,<br />
Sancte et misericors Salvator,<br />
Amarae morti ne tradas nos.<br />
Qui cognoscis occulta cordis<br />
parce peccatis nostris.<br />
Sancte et misericors Salvator,<br />
Amarae morti ne tradas nos.<br />
Tijdens het leven zijn we door de dood<br />
omgeven:<br />
Bij wie anders kunnen wij hulp zoeken<br />
dan bij U, O Heer, U,<br />
terecht vertoornd door onze zonden?<br />
Heer, heilige God, Heer, Almachtige,<br />
heilige en barmhartige Heiland, lever ons niet<br />
uit aan pijnen <strong>van</strong> eeuwige dood.<br />
Verlaat ons niet,<br />
als onze kracht het begeeft, laat ons niet <strong>in</strong><br />
de steek, o Heer.<br />
O Heer, heilige God, Heer, Almachtige,<br />
barmhartige Verlosser,laat ons niet alleen <strong>in</strong><br />
het bitter <strong>van</strong> de dood.<br />
U Heer, kent de geheimen <strong>van</strong> ons hart,<br />
o machtige Heer,<br />
o barmhartige Heiland, laat ons niet alleen <strong>in</strong><br />
het bitter <strong>van</strong> de dood.<br />
Sluit uw oren niet voor onze gebeden;<br />
verlos ons,<br />
heilig barmhartige Heiland,<br />
laat ons niet alleen <strong>in</strong> het bitter <strong>van</strong> de dood.<br />
Vertal<strong>in</strong>g: Bert Nieuwenhuize<br />
(www.liederennederlandsvertaald.nl)<br />
8
Liedteksten<br />
Josqu<strong>in</strong> Desprez<br />
Qui habitat <strong>in</strong> adjutorio altissimi<br />
Qui habitat <strong>in</strong> adjutorio Altissimi,<br />
<strong>in</strong> protectione Dei cæli commorabitur.<br />
Dicet Dom<strong>in</strong>o: Susceptor meus es tu et<br />
refugium meum;<br />
Deus meus, sperabo <strong>in</strong> eum.<br />
Quoniam ipse liberavit me de laqueo<br />
venantium, et a verbo aspero.<br />
Scapulis suis obumbrabit tibi,<br />
et sub pennis ejus sperabis.<br />
Scuto circumdabit te veritas ejus:<br />
non timebis a timore nocturno;<br />
a sagitta volante <strong>in</strong> die,<br />
a negotio perambulante <strong>in</strong> tenebris,<br />
ab <strong>in</strong>cursu, et dæmonio meridiano.<br />
Cadent a latere tuo mille,<br />
et decem millia a dextris tuis;<br />
ad te autem non approp<strong>in</strong>quabit.<br />
Verumtamen oculis tuis considerabis<br />
et retributionem peccatorum videbis.<br />
Wie <strong>in</strong> de beschutt<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de Allerhoogste<br />
woont<br />
en overnacht <strong>in</strong> de schaduw <strong>van</strong> de<br />
Ontzagwekkende,<br />
zegt tegen de Heer: ‘Mijn toevlucht, mijn<br />
vest<strong>in</strong>g,<br />
mijn God, op u vertrouw ik.’<br />
Hij bevrijdt je uit het net <strong>van</strong> de vogel<strong>van</strong>ger<br />
en redt je <strong>van</strong> de dodelijke pest,<br />
hij zal je beschermen met zijn vleugels,<br />
onder zijn wieken v<strong>in</strong>d je een toevlucht,<br />
zijn trouw is een veilig schild.<br />
De verschrikk<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de nacht hoef je niet te<br />
vrezen,<br />
ook de pijl niet die overdag op je afvliegt,<br />
noch de pest die rondwaart <strong>in</strong> het donker,<br />
noch de plaag die toeslaat midden op de dag.<br />
Al vallen er duizend aan je l<strong>in</strong>kerzijde<br />
en tienduizend aan je rechterhand,<br />
jou zal niets overkomen.<br />
Open je ogen en zie<br />
hoe wie kwaad doen worden gestraft.<br />
Psalm 91 :1-8 (Nieuwe Bijbelvertal<strong>in</strong>g)<br />
9
Liedteksten<br />
Alessandro Striggio<br />
Ecce beatam lucem<br />
Ecce beatam lucem;<br />
Ecce bonum sempiternum,<br />
Vos turba electa celebrate Jehovam eiusque<br />
natum<br />
aequalem Patri deitatis splendorem.<br />
Virtus Alma et maiestas passim cernenda<br />
adest.<br />
Quantum decoris illustri <strong>in</strong> sole,<br />
quam venusta es luna,<br />
quam multo clar’honore sidera fulgent,<br />
quam pulcra quaeque <strong>in</strong> orbe.<br />
O quam perennis esca tam sanctas mentes<br />
pascit!<br />
praesto gratia et amor, praesta nec novum;<br />
praesto est fons perpes vitae.<br />
Hic Patriarchae cum Prophetis, hic David,<br />
Rex David ille vates,<br />
cantans sonans adhuc aeternum Deum.<br />
O mel et dulce nectar, O fortunatam sedem!<br />
Haec voluptas, haec quies, haec meta, hic<br />
scopus<br />
Nos h<strong>in</strong>c attrahunt recta <strong>in</strong> paradisum.<br />
Zie het gezegende licht;<br />
zie het eeuwig Goede,<br />
gij uitverkoren mens; prijs Jehovah en zijn<br />
Zoon,<br />
die gelijk is aan de Vader.<br />
Goedertierenheid en majesteit zijn één.<br />
Hoe mooi schijnt de zon,<br />
hoe mooi is de maan,<br />
hoe helder stralen de sterren,<br />
hoe prachtig is de aarde.<br />
O, welk een spijze voor de eeuwige geest!<br />
Genade en liefde bestaan, voor nu en voor<br />
altijd!<br />
Hier bruist de bron <strong>van</strong> eeuwig leven.<br />
Hier spelen patriarchen saam met profeten,<br />
hier is David, Kon<strong>in</strong>g David de bard,<br />
psalmen z<strong>in</strong>gend voor de eeuwige God.<br />
O hon<strong>in</strong>g en zoete nectar, o zetel <strong>van</strong> geluk!<br />
In dit behagen, <strong>in</strong> deze rust, <strong>in</strong> dit Al zien wij<br />
het al,<br />
dat ons regelrecht zal leiden naar het<br />
paradijs.<br />
Vertal<strong>in</strong>g: Bert Nieuwenhuize<br />
(www.liederennederlandsvertaald.nl)<br />
10
Biografieën<br />
Componisten<br />
De Britse componist en<br />
muziekuitgever <strong>Thomas</strong><br />
<strong>Tallis</strong> (1505-1585) was<br />
organist <strong>van</strong> de Abbey of<br />
The Holey Cross <strong>in</strong> Waltham.<br />
Hij vestigde zich <strong>in</strong> 1540 <strong>in</strong><br />
Canterbury en werd twee<br />
jaar later lid <strong>van</strong> de Chapel<br />
Royal. Hij zou de rest <strong>van</strong><br />
zijn leven deze functie<br />
blijven vervullen, waarbij hij<br />
vier vorsten diende. In 1575<br />
kregen <strong>Thomas</strong> <strong>Tallis</strong> en zijn<br />
leerl<strong>in</strong>g William Byrd <strong>van</strong><br />
Elizabeth I het alleenrecht<br />
om muziek uit te geven.<br />
Robert Carver (ca. 1484 -<br />
ca. 1570) wordt beschouwd<br />
als Schotlands grootste<br />
componist <strong>van</strong> de 16e eeuw.<br />
Hij is vooral bekend om<br />
zijn polyfone koormuziek,<br />
waar<strong>van</strong> vijf missen en<br />
twee motetten bewaard<br />
zijn gebleven. Carver was<br />
waarschijnlijk verbonden<br />
aan de Kon<strong>in</strong>klijke Kapel<br />
<strong>van</strong> Schotland en bracht<br />
een groot deel <strong>van</strong> zijn<br />
leven door <strong>in</strong> Scone Abbey,<br />
Perthshire. Van zijn laatste<br />
jaren is niets bekend.<br />
De Engelse zanger en<br />
componist John Sheppard<br />
(ca. 1515 - ca. 1558) was<br />
een tijdgenoot <strong>van</strong> <strong>Thomas</strong><br />
<strong>Tallis</strong>. Sheppard werkte <strong>van</strong><br />
1543 tot 1548 als ‘Informator<br />
Choristarum’ aan het<br />
Magdalen College <strong>in</strong> Oxford.<br />
Daarna is bekend dat hij <strong>in</strong><br />
1552 Gentleman was aan<br />
de Chapel Royal. Onder<br />
bew<strong>in</strong>d <strong>van</strong> Edward VI en<br />
Mary Tudor schreef hij veel<br />
polyfone kerkmuziek.<br />
Josqu<strong>in</strong> Desprez (ca. 1450 -<br />
15<strong>21</strong>) was een Bourgondische<br />
componist uit Condé-sur<br />
l’Escaut (Frankrijk). Hij<br />
was vooral werkzaam <strong>in</strong><br />
Frankrijk en ook enkele jaren<br />
<strong>in</strong> Italië. Hij genoot faam als<br />
componist en pedagoog.<br />
Hij werkte als zanger aan<br />
de dom <strong>van</strong> Milaan, bij de<br />
Milanese hertog Sforza, bij<br />
de pauselijke kapel <strong>in</strong> Rome<br />
en aan het hof <strong>van</strong> Ercole<br />
d’Este <strong>in</strong> Ferrara. In 15<strong>04</strong><br />
ontvluchtte hij Italië <strong>van</strong>wege<br />
een pestepidemie en enige<br />
tijd later werd hij provoost<br />
<strong>van</strong> de collegekerk Notre<br />
Dame <strong>in</strong> Condé-surl’Escaut.<br />
Alessandro Striggio<br />
(ca. 1536 - 1592) was de<br />
zoon <strong>van</strong> een edelman uit<br />
Mantua. Toen hij ongeveer<br />
18 jaar oud was kwam hij aan<br />
het hof <strong>van</strong> hertog Cosimo I<br />
de’ Medici <strong>in</strong> Florence. Daar<br />
zou hij later de beroemde<br />
Francesco Corteccia<br />
ver<strong>van</strong>gen als belangrijkste<br />
musicus aan het Florentijnse<br />
hof. Hij genoot een hoge<br />
diplomatieke en muzikale<br />
status. Hij schreef zeven<br />
boeken met madrigalen en<br />
enkele belangrijke sacrale<br />
stukken. Voor de familie<br />
de’ Medici schreef hij<br />
gelegenheidsmuziek en voor<br />
hun vermaak.<br />
11
Biografieën<br />
Uitvoerenden<br />
Lionel Meunier<br />
Dirigent<br />
De Franse dirigent en<br />
bas Lionel Meunier is<br />
<strong>in</strong>ternationaal bekend<br />
als oprichter en artistiek<br />
directeur <strong>van</strong> het vocaal<br />
ensemble <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is.<br />
Vandaag wordt hij<br />
beschouwd als een <strong>van</strong><br />
de meest dynamische en<br />
veelgeprezen artistieke<br />
leiders die actief is op het<br />
vlak <strong>van</strong> de historische<br />
uitvoer<strong>in</strong>gspraktijk en vocale<br />
ensemblemuziek.<br />
projecten <strong>in</strong> samenwerk<strong>in</strong>g<br />
met o.a. Juilliard 415, B’Rock<br />
Orchestra, Philharmonia<br />
Baroque Orchestra en<br />
L’Achéron. Lionel heeft<br />
een nauwe band met het<br />
Freiburger BarockOrchester<br />
en Consort, en leidt<br />
regelmatig met <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />
projecten die een breed<br />
repertoire bestrijken. Hun<br />
eerste gemeenschappelijke<br />
opname verscheen <strong>in</strong> 20<strong>21</strong>.<br />
De <strong>in</strong>ternationale doorbraak<br />
<strong>van</strong> Lionel kwam <strong>in</strong> 2012 met<br />
de Gramophone Record<strong>in</strong>g<br />
of Year, een prijs toegekend<br />
aan <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is voor hun<br />
opname <strong>van</strong> de Musicalische<br />
Exequien <strong>van</strong> He<strong>in</strong>rich Schütz.<br />
Lionel werkte als gastdirigent<br />
samen met de Nederlandse<br />
Bachverenig<strong>in</strong>g, het Danish<br />
National Vocal Ensemble,<br />
het Nederlands Kamerkoor<br />
en het Boston Early Music<br />
Festival Collegium. Hij<br />
leidde met <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />
12
Biografieën<br />
foto: Tom Blaton<br />
13
Biografieën<br />
<strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />
Het ensemble <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />
onder leid<strong>in</strong>g <strong>van</strong> Lionel<br />
Meunier, is gespecialiseerd<br />
<strong>in</strong> het Engelse, Italiaanse<br />
en Duitse repertoire uit<br />
de zeventiende en vroege<br />
achttiende eeuw en wordt<br />
<strong>in</strong>ternationaal geprezen<br />
om haar unieke sound. Een<br />
kern <strong>van</strong> vocale solisten<br />
wordt, naargelang het<br />
repertoire, aangevuld met<br />
een uitgebreid cont<strong>in</strong>uo,<br />
solo-<strong>in</strong>strumenten of een<br />
volledig orkest.<br />
In 2012 won <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is op<br />
de prestigieuze Gramophone<br />
Awards de Record<strong>in</strong>g of the<br />
Year. Intussen maakte <strong>Vox</strong><br />
Lum<strong>in</strong>is zestien opnames<br />
bij verschillende labels<br />
en sleepte het talrijke<br />
<strong>in</strong>ternationale prijzen<br />
<strong>in</strong> de wacht waaronder<br />
3 Diapasons d’Or, Caecilia<br />
Prijs 2020 en meerdere<br />
Preis der Deutschen<br />
Schalplattenkritik. Jaarlijks<br />
verzorgt <strong>Vox</strong> Lum<strong>in</strong>is<br />
ongeveer 70 concerten bij de<br />
belangrijkste concerthuizen<br />
en festivals wereldwijd. <strong>Vox</strong><br />
Lum<strong>in</strong>is is huisartiest <strong>van</strong><br />
Concertgebouw Brugge.<br />
14<br />
Het ensemble startte <strong>in</strong><br />
20<strong>21</strong> een structurele samenwerk<strong>in</strong>g<br />
met het befaamde<br />
Freiburger Barockorchester.<br />
Sopraan<br />
Hannah Ely<br />
Marta Muranyi<br />
Zsuzsi Tóth<br />
Camille Hubert<br />
Erika Tandiono<br />
Clara Steurwald<br />
Franziska Eberhardt<br />
Victoria Cassano<br />
Alt<br />
Jan Kullmann<br />
Vojtech Szemerad<br />
Barnabás Hegyi<br />
Gabriel Diaz<br />
Daniel Elgersma<br />
Daniel Folqué<br />
Korneel Van Neste<br />
Tim Braithwaite<br />
Tenor<br />
David Munderloh<br />
Massimo Lombardi<br />
Leander <strong>van</strong> Gijsegem<br />
Kieran White<br />
David Lee<br />
Johnny Csapo<br />
Adriaan de Koster<br />
Jasper Dijkstra<br />
Bartiton<br />
Lisandro Nesis<br />
Olivier Berten<br />
Riccardo Pisani<br />
Mate Bruckner<br />
V<strong>in</strong>cent de Soomer<br />
Roma<strong>in</strong> Bockler<br />
Loránt Najbauer<br />
Hidde Kleikamp<br />
Bas<br />
Javier Cuevas<br />
Bart Vandewege<br />
Pieter Stas<br />
Joel Frederiksen<br />
Lionel Meunier<br />
Roland Faust<br />
Guglielmo Buonsanti<br />
Geoffroy Buffière
Biografieën<br />
foto: Tom Blaton<br />
15
Verwacht<br />
Serie Koren<br />
Wo 26 apr<br />
Grote Zaal<br />
20.15 uur<br />
Schnittke en Rachman<strong>in</strong>ov<br />
Cappella Amsterdam +<br />
Nieuw Vocaal Amsterdam<br />
De twaalf Boetepsalmen <strong>van</strong> Alfred Schnittke gaan<br />
door merg en been. Toepasselijk voor koormuziek op<br />
16e-eeuwse Russische teksten over boetedoen<strong>in</strong>g als straf<br />
voor begane zonden. Schnittkes kale toonzett<strong>in</strong>g stelt de<br />
tekst centraal. Op het moment dat <strong>in</strong> de tekst God wordt<br />
aangeroepen, maakt de kaalheid plaats voor een weldadige<br />
warmte, alsof plotsel<strong>in</strong>g de zon doorbreekt.<br />
Samen met Nieuw Vocaal Amsterdam z<strong>in</strong>gt Cappella<br />
Amsterdam ook drie delen uit de monumentale Vespers <strong>van</strong><br />
Rachman<strong>in</strong>ov, die hij baseerde op oude Russisch-orthodoxe<br />
melodieën. Vooraf z<strong>in</strong>gt het jeugdkoor <strong>van</strong> Nieuw Vocaal<br />
Amsterdam Rachman<strong>in</strong>ovs Zes koorwerken voor hoge<br />
stemmen en piano. De componist schreef het werk voor de<br />
Mariïnski-meisjesschool <strong>in</strong> S<strong>in</strong>t-Petersburg. Deze uitvoer<strong>in</strong>g<br />
<strong>van</strong> Nieuw Vocaal Amsterdam sluit dus nauw aan bij de<br />
bedoel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de componist.<br />
Alfred Schnittke<br />
Programma: Alfred Schnittke 12 Stichi Pokajanije<br />
(boetepsalmen) / Sergej Rachman<strong>in</strong>ov Zes koorwerken<br />
(Nieuw Vocaal Amsterdam) / Bogoroditse Devo, Slava v<br />
vïshnikh Bogu en Blagosloven yesi, Gospodi uit Vespers<br />
op. 37 (Nieuw Vocaal Amsterdam + Cappella Amsterdam)<br />
16
Seizoen <strong>2023</strong>-2024<br />
Serie Koren<br />
Koormuziek kl<strong>in</strong>kt geweldig <strong>in</strong> de Grote Zaal <strong>van</strong> het Muziekgebouw. Met de <strong>Tallis</strong><br />
Scholars, twee topkoren uit de Baltische staten én – voor het eerst <strong>in</strong> deze zaal – het<br />
Groot Omroepkoor, kl<strong>in</strong>kt muziek <strong>van</strong> de vroege renaissance tot en met de <strong>21</strong>e eeuw <strong>in</strong><br />
uitvoer<strong>in</strong>gen <strong>van</strong> het allerhoogste niveau.<br />
zo 15 okt / 20.15 uur<br />
Hemelse devotie<br />
Lets Radiokoor<br />
wo 15 nov / 20.15 uur<br />
Celebration<br />
The <strong>Tallis</strong> Scholars<br />
za 10 feb / 20.15 uur<br />
Rachman<strong>in</strong>ov Vespers<br />
Cappella Amsterdam<br />
vr 1 mrt / 20.15 uur<br />
Requiem Mozart en Kõrvits<br />
Symfonieorkest Vlaanderen + Ests Filharmonisch Kamerkoor<br />
wo 20 mrt / 20.15 uur<br />
Kreek en Tormis<br />
Ests Filharmonisch Kamerkoor<br />
wo 8 mei / 20.15 uur<br />
Steel Stolen<br />
Nederlands Kamerkoor, Slagwerk Den Haag + Maya Fridman<br />
zo 19 mei / 20.15 uur<br />
Madrigalen <strong>in</strong> Arcadia<br />
Collegium Vocale Gent + college Jan Van den Bossche<br />
wo 22 mei / 20.15 uur<br />
Like a Prayer<br />
Groot Omroepkoor<br />
Zie ons volledige nieuwe seizoen op muziekgebouw.nl.<br />
17
Verwacht<br />
April<br />
za 22 apr / 20.15 uur<br />
Virtuoze fluitisten uit India<br />
Shashank Subramanyam &<br />
Prav<strong>in</strong> Godkh<strong>in</strong>di<br />
zo 23 apr / 15.00 uur<br />
Open je Oren met componist<br />
Mart<strong>in</strong> Fondse (8+)<br />
Presentatie: Dieuwertje Blok<br />
wo 26 apr / 20.15 uur<br />
Schnittke en Rachman<strong>in</strong>ov<br />
Cappella Amsterdam +<br />
Nieuw Vocaal Amsterdam<br />
Ragged Music<br />
Festival<br />
za 29 – zo 30 apr<br />
za 29 apr<br />
15.00 uur<br />
Oestvolskaja, Beethoven,<br />
Sjostakovitsj<br />
Mario Brunello, Al<strong>in</strong>a<br />
Ibragimova, Pavel<br />
Kolesnikov + Samson Tsoy<br />
19.30 uur<br />
Bach, Schnittke, Tavener,<br />
Rachman<strong>in</strong>ov<br />
Mario Brunello, Al<strong>in</strong>a<br />
Ibragimova, Pavel<br />
Kolesnikov, Elena Stikh<strong>in</strong>a +<br />
Samson Tsoy<br />
22.15 uur / Load<strong>in</strong>g dock<br />
Sjostakovitsj’ laatste<br />
symfonie<br />
Mario Brunello, Al<strong>in</strong>a<br />
Ibragimova, Pavel Kolesnikov<br />
+ Slagwerk Den Haag<br />
zo 30 apr<br />
11.00 uur<br />
Bach en Sjostakovitsj<br />
Pavel Kolesnikov +<br />
Samson Tsoy<br />
15.00 uur<br />
Moessorgksi, Brahms,<br />
Sjostakovitsj<br />
Mario Brunello, Al<strong>in</strong>a<br />
Ibragimova, Pavel<br />
Kolesnikov, Elena Stikh<strong>in</strong>a +<br />
Samson Tsoy<br />
19.30 uur<br />
Tsjaikovski, Strauss,<br />
Schnittke<br />
Mario Brunello, Al<strong>in</strong>a<br />
Ibragimova, Pavel<br />
Kolesnikov, Elena Stikh<strong>in</strong>a +<br />
Samson Tsoy<br />
22.15 uur / Load<strong>in</strong>g dock<br />
Prokofjevs Assepoester<br />
Pavel Kolesnikov + Samson<br />
Tsoy<br />
Mis geen enkel concert!<br />
Blijf op de hoogte en schrijf<br />
je <strong>in</strong> voor onze nieuwsbrief<br />
SoundLAB Workshop<br />
Maak je eigen muziek met de<br />
wonderlijkste <strong>in</strong>strumenten.<br />
Voor k<strong>in</strong>deren (7+) met<br />
volwassenen. Elke zondag,<br />
13.00 uur <strong>in</strong> de Atriumzaal.<br />
Kaartjes via muziekgebouw.nl/<br />
soundlab.<br />
WannaSw<strong>in</strong>g<br />
Op de kade voor het<br />
Muziekgebouw staat de<br />
<strong>in</strong>teractieve muziek<strong>in</strong>stallatie<br />
WannaSw<strong>in</strong>g <strong>van</strong> theatermaakster<br />
Caecilia Thunissen<br />
en scenograaf Jan Boiten. Acht<br />
schommels sturen composities<br />
aan <strong>van</strong> hedendaagse<br />
componisten als Joey Roukens,<br />
Mayke Nas en Rob Zuidam.<br />
Zie voor meer <strong>in</strong>formatie<br />
muziekgebouw.nl/wannasw<strong>in</strong>g<br />
Huil <strong>van</strong> de Wolff<br />
Elke 22e <strong>van</strong> de maand<br />
kl<strong>in</strong>kt om 20.00 uur het<br />
geluidsmonument Huil <strong>van</strong><br />
de Wolff <strong>van</strong> Martijn Padd<strong>in</strong>g<br />
ter her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>g aan oprichter<br />
<strong>van</strong> het Muziekgebouw<br />
Jan Wolff (1941 - 2012).<br />
muziekgebouw. nl/<br />
huil<strong>van</strong>dewolff<br />
Geheimtips<br />
Bijzondere concerten<br />
die je niet mag missen.<br />
muziekgebouw.nl/geheimtips<br />
18
Foto: Erik <strong>van</strong> Gurp<br />
4’33 grand café<br />
Kom voor of na het concert eten<br />
<strong>in</strong> 4’33 Grand café. Reserveren:<br />
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.<br />
Bij de prijs <strong>in</strong>begrepen<br />
Reserver<strong>in</strong>gskosten zijn bij de<br />
kaartprijs <strong>in</strong>begrepen.<br />
Ook een drankje, tenzij anders<br />
vermeld op je concertkaartje.<br />
Rondom het concert<br />
- Na aan<strong>van</strong>g <strong>van</strong> het concert heb je<br />
geen toegang meer tot de zaal.<br />
- Zet je mobiele telefoon uit voor<br />
aan<strong>van</strong>g <strong>van</strong> het concert.<br />
- Het maken <strong>van</strong> beeld- of<br />
geluidsopnamen <strong>in</strong> de zaal alleen<br />
met schriftelijke toestemm<strong>in</strong>g.<br />
- Algemene Bezoekersvoorwaarden<br />
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl<br />
Steun het Muziekgebouw<br />
Inkomsten uit kaartverkoop dekken<br />
ten dele onze kosten. Word vriend<br />
of doneer: met jouw extra steun<br />
kunnen we concerten op het<br />
hoogste niveau blijven organiseren.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie:<br />
muziekgebouw.nl/steunons<br />
Op de hoogte blijven?<br />
Blijf op de hoogte <strong>van</strong> nieuw<br />
geboekte concerten of ander<br />
nieuws. Volg ons via onze<br />
e-nieuwsbrief (aanmelden op<br />
muziekgebouw.nl/nieuwsbrief),<br />
Facebook, Twitter of Instagram.<br />
Dank!<br />
Wij kunnen niet zonder de steun <strong>van</strong><br />
onze vaste subsidiënten en Vrienden<br />
<strong>van</strong> het Muziekgebouw. Wij zijn hen<br />
daarvoor zeer erkentelijk.<br />
Druk b<strong>in</strong>nenwerk<br />
druk & pr<strong>in</strong>tservice<br />
19