Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
BELEEF DE TIJD VAN JE LEVEN<br />
MAGAZINE<br />
OOSTWAARTS<br />
OP PAD<br />
IN DUITSLAND<br />
Supertoll!<br />
SPANNENDE<br />
VROUWEN<br />
Interviews met<br />
Esther Verhoef &<br />
Marion Pauw<br />
Nr. 7 / 7 juni - 6 juli <strong>2023</strong> / <strong>Zin</strong>.nl / € 7,80<br />
AP<br />
HET ZIT (OOK) IN JE GENEN<br />
Altijd maar<br />
hard werken<br />
MANNENVRIENDSCHAP<br />
Kunnen we<br />
wat van leren<br />
CONCERTJE? KLUSSEN?<br />
(H)oren na<br />
je vijftigste<br />
HETE ZOMER VOL VUUR<br />
Grillpower<br />
wordt girlpower!
25<br />
TOPSPORTER CAROLE<br />
‘Ik wil altijd het<br />
maximale halen,<br />
er voor de volle<br />
honderd procent<br />
voor gaan. Mentaal<br />
ben ik nu sterker<br />
dan op mijn 16de’<br />
coverbeeld: Brenda van Leeuwen (foto Esther Verhoef en Marion Pauw), Getty Images (foto Bonn, Duitsland), Mitchell van Voorbergen (foto barbecue met aubergines)<br />
INHOUD<br />
VERDIEP<br />
6 Gespot door Misja Uitgesproken types<br />
op weg naar iets leuks<br />
16 Interviews met Marion Pauw & Esther<br />
Verhoef ‘Vrouwen schrijven andere<br />
thrillers dan mannen. Vooral het<br />
psychologische element is aanwezig’<br />
25 Topsport na je 50ste Leeftijd een<br />
belemmering? Welnee. Zij presteren nog<br />
steeds op wereldniveau<br />
34 9x Piekeren? Weg ermee!<br />
36 Taalloze liefde Mannen gebruiken minder<br />
woorden, komen meteen ter zake. Wat we<br />
van mannenvriendschap kunnen leren<br />
42 Ga Theater, expo, festival en concert<br />
46 Dossier (H)oren Lief zijn voor je oren is<br />
lief zijn voor jezelf. Wij zetten alles<br />
voor je op een rij<br />
52 Gekneed door de familiegeschiedenis<br />
Het verhaal van een bakkersdochter.<br />
Bianca Bartels over de lessen die ze<br />
meeneemt – en welke vooral níet – van<br />
haar (voor)ouders<br />
VERWONDER<br />
60 Lees Fictie & non-fictie. En Paolo Cognetti<br />
64 5 vragen aan Charles den Tex ‘Hard en<br />
wreed schrijven. Dat hoeft voor mij niet’<br />
70 <strong>Zin</strong>derende zomer BBQ een typisch<br />
mannending? No way! Grill je mee?<br />
76 Zie Op de bank & in de bios<br />
78 Beauty Visagist Manous ontdekt de<br />
beautygeheimen van Wies Verbeek<br />
82 Fashion volgens Liddie Voor durfals<br />
DUITSLAND IS DICHTBIJ!<br />
85 Bezoek onze buren Ga op die Duitse toer<br />
86 Kunsthoofdstad Bonn Muziek & cultuur<br />
91 Teutoburger Wald Actief genieten voor<br />
wandel- en fietsliefhebbers<br />
94 Bourgondisch Aken Met óók natuur<br />
97 Avontuurlijk Essen Sprankelend &<br />
spannend. En verrassend groen<br />
100 Welterusten Daniëlle sliep in Mantinge<br />
104 Roadtripper Sandra Nieweg trekt met<br />
hondje Bobby door Europa. Deel 12<br />
4
70<br />
HEETGEBLAKERD<br />
Vrouw aan de grill<br />
85<br />
SPECTACULAIR<br />
De Duitse natuur:<br />
je bent er zó<br />
WINNEN<br />
We geven 49 prijzen<br />
weg (p. 110)<br />
16<br />
MARION & ESTHER<br />
Thrillerpowerduo<br />
COLUMNS<br />
31 Hanneke Groenteman<br />
51 Zuster Ronda<br />
81 Stef Bos<br />
EN OOK<br />
8 <strong>Zin</strong> in | 14 Post | 32 6x <strong>Zin</strong> mét<br />
de nieuwe Nicci French | 58<br />
Online tips: In geval van nood |<br />
103 <strong>Zin</strong> online | 107 Breinbrekers<br />
| 110 Win met <strong>Zin</strong> | 112<br />
Aanbiedingen | 114 Service &<br />
colofon | 115 Volgende <strong>Zin</strong><br />
Magazine<br />
36<br />
ZO DOEN MANNEN HET<br />
Vriendschap voor<br />
het leven<br />
82<br />
DURVEN = DOEN!<br />
Prints voor kleurrijke types<br />
5
GESPOT DOOR<br />
Misja<br />
Streetstyleblogger Misja Beijers (1952) spot<br />
uitgesproken types op weg naar iets leuks.<br />
Hun vriendschap begon op de sportschool,<br />
nu vijftien jaar geleden.<br />
Inmiddels zijn Joke Koo (1948) en Pia<br />
Broersen (1955) beiden gecharmeerd<br />
geraakt van fotografie. Al zijn hun<br />
onderwerpen verschillend, ze gaan<br />
graag samen met de camera op pad.<br />
6<br />
Hun gezamenlijke passie voor fotografie ontstond toen<br />
Joke Pia meevroeg voor een weekje Frankrijk om er een<br />
fotocursus te volgen. Joke: “Het was een klein groepje, we<br />
kregen dagelijks opdrachten en ’s avonds werd het resultaat<br />
met elkaar besproken.” Na die week hadden beiden<br />
de smaak te pakken en vonden ze ieder hun eigen onderwerp.<br />
Joke koos voor architectuur. Joke: “Voor mij is het<br />
een uitdaging om een deel van een groot, minimalistisch<br />
gebouw haarscherp vast te leggen. Het gaat mij om de<br />
vorm, de lijnen en de kleuren.” Pia voegt eraan toe: “Ik<br />
vind het kleurritme en de compositie in het werk van Joke<br />
erg strak. Ik zie haar precieze karakter erin terug.” Pia<br />
kiest voor verschillende onderwerpen – natuur, industriële<br />
omgevingen – die toch iets gemeenschappelijks<br />
hebben. De foto’s zijn ingetogen en in zachte tinten. Pia:<br />
“Ik word naar iets toegetrokken, het is moeilijk uit te leggen,<br />
maar het heeft met nostalgie te maken.” Joke: “Pia<br />
heeft een eigen stijl. Het zachte kleurgebruik en het verstilde<br />
in haar foto’s spreekt mij het meeste aan. Ik zie haar<br />
spirituele kant erin.” Ze genieten ervan om er samen met<br />
de camera op uit te gaan, bijvoorbeeld naar het Zomercarnaval<br />
in Rotterdam. Of naar mode-exposities, waarbij<br />
het soms lastig is de ontwerpen goed vast te leggen.<br />
Aan het begin van hun vriendschap woonden ze beiden<br />
in de buurt van Haarlem. Omdat Joke is verhuisd, lukt een<br />
dagje samen in deze stad niet zo vaak meer. Pia: “Maar<br />
we kennen onze favoriete adresjes nog. We hebben net<br />
heerlijk rondgeneusd tussen de designer vintage bij<br />
Paragons en zijn er ook allebei geslaagd. En nu wil ik Joke<br />
meenemen naar een expositie in een galerie die zij nog<br />
niet kent: Galerie SPW59.” Zomercarnaval.org<br />
Meer inspiratie? Bijzondere winkels: Misjab.nl • Misja’s<br />
favoriete adressen: Oog voor Stijl (Het Spectrum, € 24,99)<br />
WAT GAAN ZE DOEN?<br />
SHOPPEN<br />
Paragons • Kleine Houtstraat<br />
60, Haarlem • Paragons.nl<br />
CULTUUR HAPPEN<br />
Galerie SPW59 •<br />
Spaarnwouderstraat 59,<br />
Haarlem • Instagram.com/galeriespw59<br />
ETEN<br />
House of Borski • Zijlweg 22,<br />
Overveen • Houseofborski.com<br />
Check de dames online:<br />
Instagram.com/joke.koo<br />
Piabroersen.com
PIA:<br />
‘We hebben net<br />
heerlijk rondgeneusd<br />
tussen de designer vintage.<br />
En we zijn allebei<br />
geslaagd!’<br />
Pia (links) en Joke
Marion Pauw & Esther Verhoef<br />
Powervrouwen<br />
van de<br />
Nederlandse<br />
thriller<br />
Deze zomer is een walhalla voor lezers die van spannende<br />
boeken houden. Bijna alle grote Nederlandse én buitenlandse<br />
thrillerschrijvers komen met een nieuw boek. In het<br />
kader van de Thriller Weken <strong>2023</strong> gaf het powerduo onder<br />
de Nederlandse thrillervrouwen Marion Pauw en Esther<br />
Verhoef een interview aan <strong>Zin</strong>. Over thrillerschrijverschap,<br />
hun vrouwelijke touch, ouder worden en jezelf zijn.<br />
INTERVIEWS: JOLANDA HOFLAND | FOTOGRAFIE: BRENDA VAN LEEUWEN | VISAGIE: MANOUS NELEMANS
17
INTERVIEW<br />
CV<br />
1973 Geboren op 19 augustus<br />
in Tasmanië<br />
1979 Emigreert op 6-jarige<br />
leeftijd naar Nederland<br />
2005 Debuteert met Villa<br />
Serena<br />
2009 Wint een Gouden Strop<br />
met haar doorbraakthriller<br />
Daglicht<br />
2010 Schrijft scenario’s voor<br />
diverse tv-series als<br />
In therapie, Dagboek van<br />
een callgirl, Vlucht HS13<br />
2013 Verfilming van Daglicht<br />
2017 Schrijft samen met Susan<br />
Smit Hotel Hartzeer<br />
2022 Wint opnieuw de Gouden<br />
Strop voor Vogeleiland<br />
<strong>2023</strong> Tijgerlelie<br />
22<br />
bloei en heb je wat te bieden aan de wereld.<br />
Dat is ook wat ik in Tijgerlelie meegeef aan de<br />
lezers onder wie er ongetwijfeld velen zijn die<br />
zich herkennen in de ervaring van buiten de<br />
groep vallen. Tegen hen zeg ik als aanmoediging:<br />
‘Het is oké dat sommige mensen je niet<br />
mogen. Misschien zelfs een hekel aan je hebben.<br />
Ga dan vooral niet je best doen maar leun<br />
juist achterover. Ga jezelf niet plooien naar<br />
wat je denkt dat je voor de ander moet zijn.’<br />
‘Wees gewoon jezelf’ vind ik een dooddoener.<br />
Want jezelf zijn gaat voor sommige mensen<br />
niet vanzelf. Omdat ze niet goed weten wie<br />
ze zijn. En of ze er überhaupt wel mógen zijn.<br />
Voor mij is dat een zoektocht geweest. Als ik<br />
terugblik op mijn leven van tien, vijftien of<br />
twintig jaar geleden denk ik: hoe deed ik dat?<br />
Verschrikkelijk hard werken, kleine kinderen,<br />
op mijn tenen lopen in liefdesrelaties, hoge<br />
eisen stellen aan mezelf. Zo vermoeiend. Ik<br />
geniet nu van de stabiliteit. Ik heb een heel<br />
fijne relatie met Chris. De kinderen zijn al een<br />
tijdje de deur uit en hebben zich gesetteld. Ze<br />
weten wat ze willen en hebben voldoende<br />
basis om hun leven op te bouwen. Ik heb mijn<br />
handen vrij en ineens zeeën van tijd. Heerlijk.<br />
De grap is dat ik minder uren aan het schrijven<br />
ben, maar merk dat ik beter ben gaan<br />
schrijven. Dat komt omdat ik nu ook tijd neem<br />
om te lummelen, mijmertijd. Dan werk ik in de<br />
tuin of ga ik lopen met de hond. En krijg ik<br />
altijd vanzelf weer een inval. Als je alleen<br />
met witte knokkels achter je toetsenbord zit,<br />
zoals ik vroeger deed, dan komt het niet. Ook<br />
hier geldt: leun een beetje achterover. Laat het<br />
opkomen in plaats van dat je gaat forceren.<br />
Maar dat geldt vooral voor de eerste versie.<br />
Bij latere versies verander ik in een enorme<br />
perfectionist. Vraag maar aan mijn bureauredacteur.<br />
(lacht) Ik ben ook een vakvrouw.<br />
Ik wil mijn lezers het allerbeste boek geven.”<br />
‘Ruzie op zijn tijd<br />
is goed. Je even aan<br />
elkaar scherpen’<br />
Je bent al acht jaar samen met Chris. Wat maakt<br />
van jullie zo’n goede combi?<br />
“Hij is mijn partner in crime. We kunnen alles<br />
samen en willen dezelfde dingen in het leven.<br />
We vinden het zalig om in Spanje te wonen.<br />
Lekker trutten met z’n tweeën. In en rondom<br />
het huis bezig zijn, op reis gaan met de daktent,<br />
een festival bezoeken in Nederland. We<br />
hebben het gezellig. Dat is belangrijk. En als<br />
er shit is, en dat is er in elke relatie – ook wij<br />
hebben heftige crisissen gehad – dan praten<br />
we het uit totdat we de ander weer begrijpen.<br />
Belangrijk is dat je erop kunt vertrouwen dat<br />
je partner er niet op uit is om jou opzettelijk<br />
pijn te doen. Ruzies ontstaan vaak omdat je<br />
getriggerd raakt. Dat de een iets zegt maar de<br />
ander iets anders hoort. En ruzie op zijn tijd is<br />
ook goed. Je even aan elkaar scherpen. Weten:<br />
hier ligt mijn grens, daar ligt jouw grens. Ik<br />
denk dat je ervoor moet waken dat je respectvol<br />
blijft. Al lopen de emoties hoog op, als je<br />
elkaar verrot gaat schelden, dan houdt het<br />
voor mij op. Dat is zo onveilig. Die woorden<br />
blijven altijd in je achterhoofd zitten. Ja, daar<br />
moest ik 50 voor worden, om dat te doorzien.<br />
En veel therapieën volgen. (lacht) Weet je wat<br />
in onze relatie helpt? We nemen af en toe thuis<br />
op de bank een pilletje. MDMA. Dat werkt<br />
goed als je wilt praten; niet voor niets wordt<br />
het ook gebruikt in een therapeutische setting.<br />
Onder anderen Bessel van der Kolk is er<br />
enthousiast over. Ik weet dat er een taboe op<br />
heerst. Mensen vinden het normaal om te zeggen:<br />
ik was gisteren stomdronken. Zelf ben ik<br />
niet zo van de drank. Maar als je me vraagt:<br />
waar heeft jouw relatie baat bij, dan is het dat.<br />
Bij MDMA vallen triggers weg en kun je liefdevol<br />
naar jezelf en de ander kijken. Je kunt ook<br />
heel open luisteren: ‘Goh, werkt dat zó bij jou.’<br />
Elkaar begrijpen is toch the name of the game.”<br />
Waar verheug je je het meest op deze zomer?<br />
“Ik heb veel zin om mijn moestuin een boost te<br />
geven. Verder wil ik veganistisch leren koken.<br />
Bezig zijn dus met praktische, aardse dingen.<br />
Lekker werken met mijn handen en mijn hoofd<br />
wat rust gunnen. Dan kom ik vanzelf weer op<br />
een punt dat ik wil schrijven.” ■
Tijgerlelie<br />
De nieuwe<br />
thriller van<br />
Marion<br />
speelt zich<br />
voor een<br />
deel af in de<br />
Spaanse<br />
Pyreneeën. Waar een groep<br />
huisgenoten – studenten –<br />
twee maanden op een hotel<br />
past. Op het laatste moment<br />
besluit een van hen een oude<br />
schoolvriendin mee te<br />
nemen. Hierdoor verandert de<br />
groepsdynamiek en ontstaat<br />
een toxische sfeer.<br />
Hoofdpersoon Lily ligt buiten<br />
de groep en op een dag valt er<br />
een dode. Zeventien jaar later<br />
probeert Lilly te achterhalen<br />
wat er nu precies is gebeurd.<br />
(Ambo Anthos, € 22,99)<br />
ZIN IN? Kijk op pag. 111<br />
en maak kans!<br />
23
Op<br />
Topsport na je 50ste<br />
Deze fanatieke sporters presteren op wereldniveau. Leeftijd een<br />
belemmering? Welnee. Er is nu veel meer tijd en rust om te trainen.<br />
TEKST: MARIA VAN BEELEN | BEELD: MAARTEN DE GROOT<br />
25
Wie Alice Naber | Geboren 1971 |<br />
Sport Ruitersport eventing (soort<br />
triatlon voor paarden) | Sinds 1981 |<br />
Niveau Nederlands, Europees en<br />
internationaal; heeft een eigen trainingsstal<br />
| Traint 50 uur per week<br />
‘Ik geloof niet in stilzitten<br />
als je ouder wordt’<br />
“De liefde voor paardrijden is er met<br />
de paplepel ingegoten. Als baby zat<br />
ik al voorop bij mijn vader op een<br />
paard. Nog steeds doe ik volop<br />
wedstrijden. Badminton is de<br />
zwaarste eventing ruiterwedstrijd,<br />
een beetje vergelijkbaar met de<br />
Tour de France voor wielrenners. Ik<br />
heb er drie keer aan meegedaan en<br />
op de Olympische Spelen in Rio<br />
werd ik met het Nederlandse team<br />
zesde. In de ruitersport heb je geen<br />
leeftijdsgroepen, het gaat tenslotte<br />
om de paarden. Dat ik ouder ben, is<br />
een voordeel. Ik heb alles al meegemaakt,<br />
weet situaties goed in te<br />
schatten en ik ervaar meer rust.<br />
Toen ik jong was, wilde ik misschien<br />
te veel en te snel. Dan schoten we<br />
langs een hindernis en struikelde<br />
mijn paard of viel ik van hem af.<br />
Paardensport is een gevoelssport,<br />
je moet de techniek beheersen en<br />
een lange adem hebben. Een paard<br />
kan geblesseerd raken of worden<br />
verkocht en zo begin je weer<br />
opnieuw. Kyran heb ik nu een jaar,<br />
hij is een vechter en daar hou ik<br />
van. Het doel is deelname aan de<br />
Olympische Zomerspelen in 2028,<br />
in Los Angeles. Als ik fit blijf, kan ik<br />
de paardensport nog lang blijven<br />
doen. Ik geloof niet in stilzitten als<br />
je ouder wordt.”
9x<br />
Nooit meer<br />
piekeren<br />
Piekeren overkomt ons allemaal. En als je<br />
perfectionistisch bent, heb je daar nog nét even<br />
meer last van. In haar boek De ultieme gids voor<br />
perfectionisten laat psychotherapeut Katherine<br />
Morgan Schafler zien wat de voordelen zijn<br />
van perfectionisme. Maar vooral: hoe je<br />
afrekent met al dat gepieker.<br />
TEKST: LINDE VERHULST<br />
34
9X PSYCHE<br />
Het piekermoment<br />
Iedereen heeft zorgen en het is<br />
helemaal niet raar dat je daar<br />
af en toe over moet nadenken.<br />
Probeer daarom elke dag,<br />
bijvoorbeeld een kwartier<br />
lang, bewust na te denken over<br />
je zorgen of problemen. Schrijf<br />
je bevindingen op en pak dit<br />
briefje er telkens bij zodra de<br />
problemen je weer te binnen<br />
schieten.<br />
Piekerelastiekje<br />
Draag een elastiek, bijvoorbeeld<br />
een haarelastiek, om je<br />
pols. Zodra je voelt dat je<br />
begint te piekeren of negatieve<br />
gedachten voelt opkomen, trek<br />
je aan het elastiek. Door het<br />
tikje op je pols, word je bewust<br />
van deze gedachten en worden<br />
deze kort onderbroken.<br />
Probeer dan bewust aan iets te<br />
denken waarvan je blij wordt.<br />
Je ademhaling<br />
Piekeren gebeurt vooral ’s<br />
avonds als we in bed liggen.<br />
Lukt het echt niet om die<br />
gedachten te stoppen? Probeer<br />
je dan te focussen op je ademhaling.<br />
Zorg dat je plat op je<br />
rug ligt, leg je handen op je<br />
buik en adem rustig in en<br />
langzaam uit terwijl je je buik<br />
op en neer voelt gaan.<br />
Spreek het uit<br />
Piekeren is iets dat in onze<br />
hersenen gebeurt. Door zaken<br />
te overdenken en er met<br />
niemand over te praten, kun je<br />
het probleem steeds groter<br />
maken in je hoofd. Spreek je<br />
gedachten uit aan iemand die<br />
dicht bij je staat. Praat er met<br />
hem of haar over en vertel<br />
waar je angst hem in zit.<br />
Vind afleiding<br />
Merk je dat er negatieve<br />
gedachten bij je opkomen of<br />
dat je gaat piekeren? Zorg er<br />
dan voor dat je iets anders<br />
gaat doen waar je gedachten<br />
vervolgens naar uit kunnen<br />
gaan. Lees een boek, kijk een<br />
leuke serie of ga naar buiten<br />
om even te wandelen. Net waar<br />
je zin in hebt. Zo blijf je weg<br />
van piekergedachten.<br />
Leef in het nu<br />
Wie piekert, maakt zich druk<br />
over dingen uit het verleden of<br />
in de toekomst. Oplossingen<br />
bedenken voor problemen die<br />
er (nog) niet zijn, is niet alleen<br />
heel erg zonde van je energie,<br />
maar ook zinloos. Merk je toch<br />
dat je gedachten die kant<br />
opgaan, probeer je dan bewust<br />
te worden van het nu. Wat zie<br />
je? Wat ruik je? Wat hoor je?<br />
Beweeg<br />
Door te sporten of te bewegen<br />
maakt je lichaam dopamine<br />
aan: een gelukshormoon. Door<br />
daar je focus op te leggen, is<br />
een ideale manier om je<br />
piekergedachten aan de kant<br />
te zetten. Zo zorg je er ook voor<br />
dat je hoofd ruimte krijgt voor<br />
nieuwe inzichten en dat het<br />
piekeren afneemt.<br />
Train<br />
Probeer je gedachten uit te<br />
dagen. Stel jezelf bijvoorbeeld<br />
de vraag: klopt het wel wat ik<br />
denk? Als we piekeren, denken<br />
we vaak aan de dingen die mis<br />
kunnen gaan. Probeer eens te<br />
denken aan de positieve kant.<br />
Zet die ertegenover en probeer<br />
dat steeds te doen als je<br />
piekert.<br />
Vind hulp<br />
Mochten de tips niet helpen en<br />
merk je dat het piekeren toeneemt,<br />
dan is het verstandig<br />
om contact op te nemen met je<br />
huisarts. Samen kunnen jullie<br />
kijken naar een cursus of<br />
gedragstherapie die bij jou zou<br />
kunnen passen. Mocht je die<br />
stap te groot vinden, kijk dan<br />
eens op Mentaalvitaal.nl voor<br />
online oefeningen en ideeën.<br />
GRATIS BOEK?<br />
Kijk op p. 111<br />
en maak kans!<br />
35<br />
beeld: Getty Images
Taalloze liefde<br />
Wat vrouwen van mannenvriendschappen kunnen leren<br />
Ze hoeven niet alles te bespreken, vergeten naar elkaars vrouw te<br />
vragen, hebben geen drama, geen gedoe, maar zijn onderhuids – ja echt –<br />
diep emoti oneel verbonden.<br />
TEKST: KARIN KUIJPERS<br />
beeld: Getty Images<br />
36
37
DOSSIER (H)OREN<br />
WAT ZEG JE?<br />
Alles<br />
over<br />
onze<br />
ren<br />
Sinds je 50+’er bent, probeer je<br />
minimaal een half uur per dag<br />
extra te bewegen, let je op<br />
je lijn en borrel je alleen in het<br />
weekend. Kortom, we zorgen<br />
goed voor ons lijf. Maar onze<br />
oren? Die vergeten we vaak.<br />
Zonde, want de gevolgen van<br />
ouderdomsdoofheid zijn vaak<br />
ingrijpend.<br />
TEKST: PETRA SCHOUTEN | BEELD: GETTY IMAGES<br />
Je voelt je vast nog niet oud. Dus ook niet<br />
aangesproken wanneer het gaat over ouderdomsslechthorendheid.<br />
Maar of je het nou<br />
leuk vindt of niet, na je 50ste gaat je gehoor<br />
beetje bij beetje achteruit. De belangrijkste<br />
oorzaak van ouderdomsdoofheid? Slijtage<br />
van de haarcellen in het binnenoor, veroorzaakt<br />
door een plotselinge harde knal of<br />
geleidelijk – wat vaker voorkomt. Daarnaast<br />
spelen roken, medicijngebruik, een verkeerd<br />
voedingspatroon en genen ook een rol.<br />
Ouderdomsslechthorendheid is helaas niet te<br />
stoppen maar vertragen kunnen we het wél.<br />
Kwetsbaarder dan je denkt<br />
Hoe schadelijk geluiden tussen 80 en 120<br />
decibel zijn, hangt af van hoe vaak en hoe<br />
lang je ernaar luistert. De veilige limiet<br />
waaraan je je gehoor mag blootstellen – 80<br />
decibel, maximaal acht uur per dag (of veertig<br />
uur per week) – komt overeen met het<br />
geluid afkomstig van een drukke autoweg.<br />
Elke drie decibel erbij is een verdubbeling<br />
van het geluid waardoor 83 decibel nog maar<br />
vier uur per dag (of twintig uur per week)<br />
veilig is. En 86 decibel nog maar twéé uur<br />
per dag (of tien uur per week). Geluid van 103<br />
decibel kan je gehoor in minder dan vijf<br />
minuten beschadigen. Boven de 120 decibel<br />
veroorzaakt direct gehoorschade. Daarnaast<br />
kunnen sommige medicijnen zoals antibiotica,<br />
ontstekingsremmers, medicijnen bij<br />
chemotherapie en plastabletten ook gehoorverlies<br />
veroorzaken.<br />
Gehoorproblemen en dementie<br />
Gemiddeld duurt het nog zeven jaar na de<br />
eerste klachten voordat personen met<br />
gehoorverlies maatregelen nemen. Bijna de<br />
helft van de slechthorenden laat zich zelfs<br />
helemaal niet behandelen. En dat terwijl<br />
gehoorverlies ingrijpende gevolgen kan hebben.<br />
Zo wordt het onder meer in verband<br />
46
Doe het zelf<br />
Zet je de televisie steeds<br />
harder, ben je snel moe in<br />
gezelschap of mis je geregeld<br />
de grap op een feestje? Dan<br />
is het een goed idee om je<br />
gehoor te (laten) testen. Een<br />
thuistest kan een indicatie<br />
geven van hoe het met je<br />
gehoor is gesteld. Ben je 55<br />
maar komt uit de test een<br />
gehoorleeftijd van 75, dan<br />
weet je genoeg.<br />
Hoortest.nl<br />
47
LESSEN VAN JE (VOOR)OUDERS<br />
Voor altijd een<br />
bakkersdochter?<br />
Journalist Bianca Bartels (1968) schreef een boek over haar<br />
voorouders: drie generaties broodbakkers. Ze herkent nogal wat<br />
hardnekkige overgeleverde patronen. Welke wil ze behouden,<br />
welke vooral niet? En kun je die überhaupt wel loslaten?<br />
TEKST: BIANCA BARTELS | BEELD: JASPER ZWARTJES<br />
53
5VRAGEN AAN<br />
Charles<br />
den Tex<br />
‘Thrillers hebben voor mij de<br />
wereld van de literatuur geopend’<br />
64<br />
Op zijn ereplank staan diverse gerenommeerde<br />
prijzen, waaronder maar liefst driemaal de Gouden<br />
Strop. Charles den Tex (1952) schrijft al meer dan dertig<br />
jaar thrillers die onbehaaglijk sterk op de actualiteit<br />
leunen. Onlangs verscheen Trauma, het vervolg op zijn<br />
succesvolle De Repair Club. Hoog tijd voor een interview<br />
met een van de beste thrillerschrijvers van Nederland.<br />
INTERVIEW: MARGRIET DE GROOT | BEELD: ANP/KOEN VERHEIJDEN
1<br />
Moeten je boeken<br />
kloppen?<br />
“Ze hoeven niet te kloppen zolang de<br />
lezer het maar gelooft. Je moet een<br />
geloofwaardig beeld schetsen waarin<br />
de lezer meegaat. Ik ben geslaagd als<br />
het me lukt de lezer uit zijn eigen<br />
wereld te tillen en op een andere<br />
manier naar iets te laten kijken. Feiten<br />
zijn daarvoor niet altijd het beste<br />
middel. Om me in te leven, verdiep ik<br />
me in de geschiedenis van mijn<br />
onderwerp, lees ik veel en spreek ik<br />
met mensen die er dicht op hebben<br />
gezeten. Maar uiteindelijk verzín ik<br />
het verhaal. De hoofdpersoon van De<br />
Repair Club, oud-spion John Antink,<br />
bestaat niet. Hij is gebaseerd op verhalen<br />
van anderen over hoe het was<br />
op de plekken waar hij heeft gezeten.<br />
Het begon allemaal met het idee<br />
van een groepje gepensioneerde
Ze ontdekte dat barbecueboeken vooral worden gemaakt door en voor grote<br />
stoere mannen. Susan Aretz (1972) vindt zichzelf ook best stoer maar vooral<br />
dat koken op de barbecue toch echt méér is dan dat stereotype. Dus maakte<br />
ze no-nonsense kookboek ‘BBQ-tijd’. Dat juist simpel zo verrassend lekker kan<br />
zijn! Susan schreef vijf kookboeken en laat op Susanaretz.nl dagelijks zien hoe<br />
je het leven mooier, leuker én lekkerder maakt.<br />
Hete<br />
zomer<br />
GRILLPOWER = GIRLPOWER!<br />
Koken op de barbecue? Helemaal niet moeilijk.<br />
Misschien dat al die stoere mannen daarom<br />
zo graag de grilltang ter hand nemen. Susan Aretz<br />
(1972) doet bepaald niet voor ze onder. Ziehier<br />
drie grilltoppers uit haar kookboek BBQ-tijd<br />
waarmee wíj ons deze zomer eens even fijn met<br />
rook omhullen. Schenk jij de wijn in, schat?<br />
PRODUCTIE: DANIËLLE BRONSGEEST | BEELD: MITCHELL VAN VOORBERGEN<br />
70
AUBERGINE<br />
Met misoglazuur<br />
‘De glazuur karamelliseert de<br />
aubergine bijna maar geeft<br />
een waanzinnige umamismaak<br />
aan je groente!’
ONTDEK NOORDRIJN-WESTFALEN: LEKKER DICHTBIJ!<br />
Bruisend<br />
BEZOEK AAN<br />
DE BUREN<br />
Ook zo dol op een afwisselend weekje weg, maar<br />
hoeft jouw reis niet mijlenver weg te zijn? Dan is het<br />
Duitse Noordrijn-Westfalen met steden als Aken,<br />
Bonn en Essen een aanrader. Vlak over de grens<br />
vind je mooie musea, fraaie tuinen en kun je<br />
smakelijk happen en slenteren langs de Rijn.<br />
Nog even een terrasje in de Biergarten? Buiten<br />
de steden is volop natuur om van te genieten,<br />
bijvoorbeeld het Teutoburger Wald... Bis bald!<br />
TEKST: SABINA BLES, ALIDA DIJK (ESSEN)<br />
BEELD: ANP, DUITS VERKEERSBUREAU, GETTY IMAGES<br />
Duitsland om de hoek<br />
Bonn: dé kunsthoofdstad, p. 86<br />
Weldadige natuur:<br />
Teutoburger Wald, p. 91<br />
Nu we er toch zijn:<br />
Aken is zó leuk! p. 94<br />
Essen in het Ruhrgebied:<br />
hier sprankelt het, p. 97<br />
85
BONN<br />
In nog geen drie uur rijd<br />
je vanaf Utrecht naar de<br />
geboortestad van Ludwig<br />
van Beethoven. Bonn is<br />
de voormalige hoofdstad<br />
van Duitsland, de<br />
regering is na de val van<br />
de Muur grotendeels<br />
naar Berlijn verhuisd.<br />
Tegenwoordig is Bonn de<br />
kunsthoofdstad van<br />
Duitsland. Er zijn veel<br />
nieuwe musea die de<br />
moeite meer dan waard<br />
zijn. Komt dat zien!<br />
Dé kunsthoofdstad<br />
van<br />
Duitsland<br />
VOOR CULTUUR-& MUZIEKLIEFHEBBERS<br />
Ga je mee op ontdekkingstocht<br />
door Noordrijn-Westfalen? In ons<br />
land grenst de deelstaat aan Limburg,<br />
Gelderland en Overijssel, in België aan<br />
Luik. Een deel van deze Duitse regio<br />
met Essen als stadstip staat synoniem<br />
voor het Ruhrgebied, dat je wellicht<br />
kent van de steenkoolmijnen en vele<br />
fabrieken. Maar inmiddels zijn veel<br />
van die fabrieken omgetoverd tot hippe<br />
culturele hotspots. Vaak al fietsend<br />
goed te bewonderen omdat alle highlights<br />
dicht bij elkaar liggen. Maar<br />
Noordrijn-Westfalen is nog zoveel<br />
méér! Let maar op.<br />
Onze trip start in Bonn<br />
Dichterbij dan je denkt (drie uur rijden<br />
vanaf Utrecht) ligt Bonn: de stad waar<br />
componist Ludwig van Beethoven<br />
werd geboren. Bonn is de voormalige<br />
hoofdstad van Duitsland, na de val<br />
van de Berlijnse Muur werd dat Berlijn.<br />
De regering verhuisde in 1999 voor een<br />
groot deel daarnaartoe, maar er zijn<br />
nog wel wat ministeries in de stad. In<br />
de jaren 90 zijn er meerdere moderne<br />
musea gebouwd, waardoor Bonn nu is<br />
uitgegroeid tot kunsthoofdstad.<br />
TOP 10 Zeker Zien & Doen<br />
Bonn telt zo’n 300.000 inwoners: geen<br />
grote stad naar Duitse begrippen. Toch<br />
heeft het voor een citytrip van een dag<br />
of twee veel leuks te bieden. Zeker<br />
voor cultuur- en muziekliefhebbers.<br />
Ontdek de vele musea, relax in de zon<br />
in dat stille stadspark, struin door de<br />
kleine straatjes in de oude binnenstad<br />
en vergeet ook dat ‘reisje’ langs of op<br />
de Rijn niet. Wil je niks missen? Met<br />
deze Top 10 Zeker Zien & Doen gaat dat<br />
helemaal lukken.<br />
1Ontdek dé kunsthoofdstad<br />
van Duitsland<br />
Het bekende Kunstmuseum Bonn en<br />
de Bundeskunsthalle maken Bonn tot<br />
een internationale, cul turele hotspot.<br />
In het kunstmuseum bewonder je<br />
zowel binnen als buiten spraakmakende<br />
moderne en hedendaagse kunst.<br />
Met een verzameling van zo’n 7500<br />
kunstwerken van onder anderen<br />
August Macke en Joseph Beuys is dit<br />
museum zeer de moeite waard. De<br />
markante Bundeskunsthalle is al een<br />
kunstwerk an sich. Door het oontwerp<br />
met drie pun tige blauwe lichtkegels –<br />
De basketballen op het dak van de Bundeskunsthalle zijn onderdeel van de installatie<br />
Verflechtungen door Nevin Aladag (te zien t/m 15 oktober <strong>2023</strong>)<br />
86
Leuke<br />
citytrip<br />
AKEN<br />
94<br />
Nog zo’n verrassende<br />
stad vlak over de grens<br />
is Duitslands meest<br />
westelijke stad Aken. Of<br />
zoals ze hier schrijven:<br />
Aachen. Grenzend aan<br />
de natuur van de Eifel<br />
en de Belgische Hoge<br />
Venen, is het een ideale<br />
plek voor een weekendtrip<br />
met uitstapjes.<br />
VOOR BOURGONDIËRS<br />
& NATUURLIEFHEBBERS<br />
Wat Aken zo leuk maakt? De<br />
schitterende Dom, het Gotische<br />
stadhuis, de gezellige biomarkt op<br />
zaterdag, het Couvenmuseum,<br />
bijzondere winkeltjes en natuurlijk de<br />
warmwaterbronnen. Voor een paar<br />
dagen is hier genoeg te zien en te beleven.<br />
Nog altijd ademt de stad de geest<br />
van Karel de Grote, de koning der<br />
Franken, die hier rond het jaar 800<br />
boven op een groene heuvel zijn paleis<br />
liet bouwen. De rest is geschiedenis.<br />
Het oude centrum<br />
Om Aken te ontdekken is het oude<br />
centrum een prima vertrekpunt. Het is<br />
klein en compact en vol smalle straatjes<br />
en steegjes. Hier vormen de<br />
eeuwen oude Dom en het stadhuis<br />
(Rathaus) hét middelpunt van de stad.<br />
Dit jaar staat de Dom van Aken trouwens<br />
extra in de spotlights. Al 45 jaar<br />
prijkt dit meesterwerk van gotiek en<br />
barok – waar wel 32 miljoen mozaïeksteentjes<br />
in zijn verwerkt – op de<br />
Unesco Werelderfgoedlijst. Bezoek ook<br />
zeker de schatkamer van de kathedraal<br />
en vergaap je aan alle pracht en praal<br />
van goud en zilver. Zoals het<br />
Lothariuskruis: gemaakt van eikenhout<br />
maar rijkelijk belegd met goud,<br />
zilver en edelstenen. Aachendom.de<br />
Dwalen door het stadhuis<br />
Op de plek waar nu het neogotische<br />
stadhuis staat, stichtte Karel de Grote<br />
lang geleden zijn paleis. De twee torens<br />
stammen nog uit die tijd! Mooi om te<br />
zien is dat kroningszaal helemaal in<br />
ere is hersteld. Dé plek waar gekroonde<br />
koningen van hun feestmaal genoten.<br />
Enkele zalen van het stadhuis, waaronder<br />
de kroningszaal, raad- en rode<br />
zaal, kun je met of zonder gids bezichtigen.<br />
Eenmaal buiten op de fraai<br />
aangelegde Markt kun je niet om de<br />
fontein met standbeeld van Karel de<br />
Grote heen. Rathaus-aachen.de<br />
Wandel de Route<br />
Charlemagne<br />
Wil je niks missen van al dat moois in<br />
Aken? Volg dan de Route Charlemagne.<br />
• Start op het Katschhof, het plein dat<br />
de Dom en het stadhuis verbindt en<br />
waar het nieuwe stedelijk museum<br />
Centre Charlemagne staat. Op dit voormalige<br />
handelsplein waar voorheen de<br />
Katz oftewel schandpaal stond, is nu<br />
vooral vertier door de weekmarkten en<br />
concerten.<br />
• De route gaat na de Dom en het stadhuis<br />
verder langs Akens allereerste<br />
stadhuis: het Grashaus (1260) op de<br />
Fischmarkt. Nu is het de plek waar
Al 45 jaar prijkt de<br />
Dom vanAken,<br />
meesterwerk van<br />
gotiek en barok,<br />
op de Unesco<br />
Werelderfgoedlijst<br />
Lookphotos /Travel Collection<br />
schoolklassen les krijgen over de<br />
geschiedenis van Europa.<br />
• Een heerlijk rustpunt midden in de<br />
stad is de Elisengarten achter de<br />
Elisenbrunnen. Geniet van een ijsje,<br />
koffie op het terras en strijk neer op<br />
een van de traptreden van de<br />
Elisenbrunnen. Uit de twee kraantjes<br />
van het witte classicistische gebouw<br />
met zuilenhal stroomt warm bronwater<br />
van 53°C, dat overigens sterk<br />
naar zwavel ruikt. Hier aan de<br />
Friedrich-Wilhelm-Platz vind je ook<br />
de Tourist Info.<br />
• Weer opgeladen wandel je door richting<br />
de Hühnermarkt. Hier herbergt in<br />
een typisch Akens woonhuis met<br />
prachtige 18de-eeuwse stijlkamers het<br />
Couvenmuseum. Leuk detail: in deze<br />
voormalige apotheek verstrekten ze<br />
vroeger chocolade als geneesmiddel.<br />
Jammer dat ze er achterkwamen dat je<br />
hier alleen maar van ‘groeide’.<br />
• Ook leuk op de route zijn het<br />
Internationale Krantenmuseum in een<br />
van de oudste woningen van Aken aan<br />
de Pontsstrasse en het hypermoderne<br />
SuperC, het universiteitsgebouw waar<br />
alles draait om de wetenschap: een<br />
eyecatcher. Route-charlemagne.eu<br />
Even genieten van een ijsje op de traptreden<br />
van Elisenbrunnen<br />
95