Succulenta - juni 2023

Succulenta jaargang 102 (3) 2023
3
Juni 2023
Jaargang 102
ISSN 0039-4467
97

Kom in de kas
Ben Wijffelaars
Net als u was ik op 1 april, geen grap, bij
Ubink in Kudelstaart. Het was er druk,
ontzettend druk, want iemand in het bedrijf
had uit de ideeënbus het efficiënte voorstel
opgeduikeld om tegelijkertijd met ‘onze’
open dag de manifestatie ‘Kom in de Kas’
te houden. Je kunt het maar gehad hebben,
zullen ze bij Ubink misschien wel gedacht
hebben. Er was van alles uit de kast getrokken
om de drukte in goede banen te leiden.
Op de heenweg met mijn kartonnen doosje
langs de paradepaardjes van het bedrijf, de
enorme echinocactussen, dan langs de cactussen
naar achter richting de cactusbeurs
van Succulenta en de gastvrij geschonken
gratis koffie. Een goed plan, maar de drukte
bracht wel met zich mee dat je allerlei vervoermiddelen
op de toch al niet overdreven
brede betonnen paden tegenkwam. Door
de vergrijzing van Succulenta is de rollator
bijna standaard geworden, dus daar heb
ik het niet over. Wel over tweelingkinderwagens,
buggy’s, AH winkelwagentjes (echt
waar) en zelfs een elektrische step, die mij
bijna ondersteboven reed net op het moment
dat ik een fraaie Avonia papyracea van
zo’n 8 cm breed uit een tablet wilde vissen.
“Volgend jaar toch maar een middenstreep”
hoorde ik iemand van Ubink zeggen toen
hij me van onder zo’n enorme aluminium
tafel naar boven trok.
Zo vroeg in de lente stond er nog niet zo
erg veel in bloei in Kudelstaart en dat was
een hele geruststelling voor me. Bij mij
thuis in de kas is nog geen knop te bekennen,
hooguit een ingedroogd exemplaar
van vorig jaar. Dit in tegenstelling tot wat ik
dagelijks op Facebook te zien krijg. Onderaan
mijn computerscherm staat toch echt
dat het vandaag pas 12 april is, maar de
cactuswereld concurreert al met de krokussen
van de Keukenhof.
Dagelijks rollen ongelooflijke fraaie, jaloersmakende
cactusbloemen uit mijn
TikTok- en YouTube-kanalen. Het lijkt erop
of men op primeurgebied de strijd aan wil
gaan met het eerste vaatje haring in Scheveningen,
het eerste kievitsei in het Noorden
of de eerste asperge die in Brabant,
vooruit: ook in Limburg, zijn kop op durft
te steken. Mogelijk gaat de Commissaris
van de Koning in Noord-Holland hier tegen
optreden! Ik erger me zo aan die praalhanzen
dat ik met mijn rechtermuisknop al
naar de eigenschappen van zo’n foto ben
gaan zoeken om daar ergens te ontdekken
of de foto niet is gemaakt op 18 juli 2021 of
zoiets. Helaas werkte dat niet. Een andere
mogelijkheid is natuurlijk om Kees van der
Spek in te schakelen om hier eens aandacht
aan te geven in zijn TV programma ‘Opgelicht’.
Mijn reisje naar Kudelstaart bracht dit
jaar nog een andere ergernis aan het licht.
Waar ik vroeger langs Vinkeveen, de Baambrugse
Zuwe en de Kromme Mijdrecht door
een heerlijk Hollands landschap reed stuurt
TomTom me nu niet meer door Aalsmeer,
maar er achterlangs. Deze nieuwe weg,
voor mij tenminste, heeft de achterkant van
deze toch zo bloemrijke plaats blootgelegd,
een achterkant die je vroeger gelukkig nooit
te zien kreeg. Laat de provincie Noord-Holland,
of wie die weg ook beheert, alsjeblieft
heel gauw een heel hoge schutting zetten
langs het volkstuinencomplex in de buurt
van dat nieuwe aquaduct. Zolang die er nog
niet staat durf ik in de kroeg niet met trots
te vertellen dat ook ik een kasje heb.
bwijffelaars@planet.nl
98

Adromischus cristatus
Het kamvormig spaanblad
Theo Heijnsdijk
De blaadjes van het Knotsjes-Spaanblad, A. clavifolius, zijn smaller
(dan van A. cooperi, T. Heijnsdijk) nog, knotsvormig met tot een
steeltje versmalden voet.
Bijzonder interessant is nog het Kamvormig–Spaanblad, A.
cristatus, met dikke, driehoekige blaadjes op ronde steeltjes, wier
breede, rechte bovenrand gegolfd is als bij Crassula undulata; aan
het stammetje komen korte luchtworteltjes tot ontwikkeling.
Tot zover de tekst van A. J. van Laren in het Verkade-album
‘Vetplanten’ uit 1932.
In de tijd van het Verkade-album werd
A. clavifolius nog als aparte soort gezien.
Tegenwoordig wordt deze plant als variëteit
van A. cristatus beschouwd.
A. cristatus is in het album niet afgebeeld; A.
clavifolius wel. Zie de afbeelding hiernaast.
Ik betwijfel of dit inderdaad A. cristatus var.
clavifolius voorstelt. Het lijkt meer op de
plant die meestal aangeduid wordt als A.
festivus en die tegenwoordig als een vorm
van A. cooperi beschouwd wordt.
Geschiedenis
A. cristatus en A. clavifolius zijn beide in 1827
door Adrian Haworth beschreven. Hij gebruikte
daarbij de geslachtsnaam Cotyledon,
maar hij merkte in de Engelstalige inleiding
op dat er vanwege de ongelijke meeldraden
en het schubbige voorkomen (ik neem aan
dat hij hier doelt op de vlekjes op de bladeren
van sommige soorten) mogelijk een
nieuw geslacht voor nodig was. Hij stelde
voor om dat geslacht dan de naam Piturea
te geven als verbastering van het Griekse
πιτυρου (= zemelen). Haworth schreef
erbij dat deze planten uit de omgeving van
Kaap de Goede Hoop kwamen en door de
heer Bowie naar de Royal Gardens in Kew
gestuurd waren. Daar kwamen ze beide in
1826 in bloei.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
De beschrijvingen zelf waren in het Latijn,
maar tussen haakjes vermeldde hij bij A.
cristatus “Coxcomb-leaved” (hanenkambladig).
De gegolfde bovenrand van een blad
doet inderdaad aan een hanenkam denken.
Overigens betekent cristatus kamdragend.
Wellicht was in het Verkade-album de naam
‘kamdragend spaanblad of ‘hanekamspaanblad’
een betere keus geweest dan ‘kamvormig
spaanblad’.
De eerste afbeelding van A. cristatus was
in 1836 te vinden bij een artikel van De
Candolle in het tijdschrift ‘Mémoires de la
Société de physique et d’histoire naturelle
de Genève’ (afb. 1).
In het artikel (Septième notice sur les
plantes rares cultivées dans le jardin de
Genève) gaf De Candolle een gedetailleerde
beschrijving van de plant. Hij liet in fig. 1
op deze plaat zien dat het oppervlak bezet
is met zeer korte stugge haartjes, iets dat
Haworth in zijn beschrijving niet vermeld
had. Ze maken dat de blaadjes viltachtig
aanvoelen. De haartjes zijn ook duidelijk te
zien bij het exemplaar van afb. 2, een vorm
die ook wel wordt aangeduid als A. cristatus
var. poellnitzianus.
Bij A. clavifolia schreef Haworth “Clubleaved
branny”. Club-leaved betekent
knotsbladig; branny betekent vol met
zemelen.
99

100 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Afb. 1 (linkerpagina):
De eerste gepubliceerde
afbeelding
van Adromischus
cristatus staat in
‘Mémoires de la
Société physique
et d’histoire naturelle
de Genève’
(1836).
Afb. 2 (boven): Het blad
van deze Adromischus
cristatus
(poellnitzianusvorm)
is dicht bezet
met zeer korte
stugge haartjes.
Het rechtopstaande
blad is op het
breedste deel 13
mm.
Afb. 3 (midden): Een
vorm van Adromischus
cooperi die
als A. festivus in de
handel is.
Afb. 4 (onder): Kenmerkend
voor Adromischus
cristatus
var. cristatus is het
driehoekige blad
met gegolfde bovenrand.
Het blad
in het midden is
op het breedste
deel 26 mm.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
101

De verzamelaar
James Bowie (1789-1869) was vanaf 1810
als tuinman aangesteld bij Kew en werd
in 1814 door de toenmalige directeur,
Joseph Banks, naar Brazilië gestuurd om
daar planten te verzamelen. In 1816 kreeg
hij opdracht om naar Zuid-Afrika te varen
om daar als botanisch verzamelaar aan
de slag te gaan. Vanaf zijn aankomst tot
maart 1818 bleef hij voornamelijk in de
buurt van Kaap de Goede Hoop. Daarna
maakte hij lange verzamelreizen. Vooral
aloë’s, euphorbia’s en mesems hadden
zijn aandacht en hij verscheepte een groot
aantal planten en zaden naar Kew. Zijn
bijdrage aan de botanie wordt desondanks
algemeen als beperkt beschouwd, omdat
de opgegeven locaties van zijn vondsten
vaak niet bleken te kloppen. In mei 1823
werd zijn dienstverband beëindigd. In
1827 is hij weer teruggegaan naar Zuid-
Afrika, in eerste instantie als commercieel
plantenverzamelaar. Dat kwam niet goed
van de grond en hij was in de latere jaren
werkzaam als tuinman. Een citaat uit
‘Botanical Exploration of southern Africa’
(vertaald):
“Zijn latere carrière werd ontsierd door zijn
onmatige gewoonten en toen hij disfunctioneel
was, werd hij, voornamelijk als een daad
van liefdadigheid, tewerkgesteld door Ralph
Ardenne uit Claremont, waar hij in armoede
stierf.” (Claremont is tegenwoordig een
buitenwijk van Kaapstad).
Het geslacht Bowiea, met als enige vertegenwoordiger
de ook bij succulentenliefhebbers
bekende Bowiea volubilis, is naar
deze James Bowie genoemd. Ook het niet
meer erkende rode-algengeslacht Bowiesia
is naar hem genoemd.
Volgens Smith (1939) heeft Bowie beide
Adromischussoorten in 1823 naar Kew gestuurd.
Hij zou ze gevonden hebben in het
district Uitenhage in de Oost-Kaap.
Het geslacht Adromischus
In 1852 heeft Charles Lemaire het geslacht
Adromischus van Cotyledon afgescheiden.
Afb. 5: A. cristatus var. schonlandii. Kenmerkend
voor de meeste vormen van A. cristatus
is de kokosnootachtige mat van deels
verdroogde luchtwortels, waarmee de
stam overdekt is.
Hij bracht daarin de soorten onder, waarvan
de bladeren spiraalsgewijs rond de
stam gerangschikt zijn en niet afvallen in de
droge tijd. Daarnaast zijn er ook verschillen
in de bloeiwijze.
Lemaire gaf altijd uitleg over de namen die hij
aan planten gaf. Bij Adromischus schreef hij:
Het Griekse woord ἁδρός is in westers
schrift ‘hadros’ en μίσχος wordt ‘mischos’.
Lemaire vertaalde hadros dus naar het
Franse trapu en dat betekent kort en dik
(gedrongen). Een pedicel (mischos) is het
steeltje waarmee een bloempje aan de
bloemstengel vastzit. De betekenis van
Adromischus zou je dus kunnen stellen op
‘gedrongen bloemsteeltje’. Anders dus dan
‘dikke stam’, een verklaring die je wel in
sommige boeken tegenkomt.
Lemaire bracht in het nieuwe geslacht twee
nieuwe soorten onder en negen soorten
die eerder waren beschreven als Cotyledon.
Van de resterende cotyledons werden in
1978 door Hellmut R. Tölken de soorten die
in de droge tijd hun blad verliezen ondergebracht
in het nieuwe geslacht Tylecodon.
102 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Mocht je twijfelen in welk van de drie geslachten
een bepaalde plant valt:
Tylecodon heeft dikke, vlezige stammen
waar de bladeren in de droge tijd vanaf
vallen. Cotyledon en Adromischus zijn bladhoudend.
Bij Cotyledon staan de bladeren
tegenover elkaar of in een krans van drie.
Bij Adromischus zijn de bladeren spiraalvormig
rond de stam gerangschikt.
Verdere verschillen worden duidelijk als
de planten tot bloei komen. Bij zowel
Tylecodon als Cotyledon is de bloemstengel
vertakt, Bij Cotyledon hangen de bloemen,
terwijl ze bij Tylecodon rechtop of vrijwel
horizontaal rond de bloemstengel staan. Bij
Adromischus is er in de regel een onvertakte
rechtopstaande bloemstengel met rechtopstaande
of horizontaal staande bloemen.
Een uitzondering op die regel is A. phillipsiae
met vertakte bloemstengel en hangende
bloemen.
Volgens Tölken worden de bloemen van
adromischus door bijen en wespen bestoven.
Er zijn geen soortspecifieke bestuivers.
Ook worden vaak mieren op, maar niet in,
de bloemen aangetroffen. Zij zijn uit op de
extraflorale nectar (nectar die door klieren
aan de buitenkant van de bloem uitgescheiden
wordt). Hun aanwezigheid zou voorkomen
dat de bijen en wespen de corolla
(samengegroeide kroonbladeren) doorboren
om makkelijker bij de nectar binnen
in de bloem te komen. Dat zou funest zijn
voor de bestuiving want de insecten komen
dan niet in aanraking met de meeldraden.
In de cultuur zijn sommige soorten wel erg
scheutig met die extraflorale nectar. Die
druipt soms zelfs van de bloemstengels af
om op de plant zelf terecht te komen. Er
kunnen mieren op afkomen, maar dat is op
zich niet erg. Het wordt wel een probleem
als de niet geconsumeerde nectar gaat
schimmelen. Dat ziet er niet alleen vies
uit, maar de schimmel kan ook de rest van
de plant aantasten, zodat die te gronde
gaat. De bloempjes op zich hebben weinig
sierwaarde en sommige adromischusliefhebbers
kiezen er daarom voor om de
beginnende bloemstengels uit de plant te
knippen.
Afb. 6: Jonge luchtwortels bij een plantje van een vorm van A. cristatus.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
103

Tölken (1978) verdeelde de 27 adromischussoorten
die hij onderscheidde
over 5 secties. De groepsindeling berust
uitsluitend op kenmerken van de bloem.
Het is dus niet mogelijk om op grond van
het uiterlijk van een niet bloeiende plant te
zeggen tot welke groep deze behoort.
In 1992 kwam er nog een 28 e soort bij, A.
subdistichus. Best een overzichtelijk geheel
zou je zeggen. Maar schijn bedriegt. Veel
soorten zijn zeer variabel, vooral in bladvorm
en tekening op de bladeren.
Daar komt bij dat sommige soorten al
bijna twee eeuwen in cultuur zijn, waarbij
de kwekers vaak geselecteerd hebben op
opvallende kenmerken, zoals veel of weinig
vlekjes en de grootte en de kleur van de
vlekjes. Zo kon het gebeuren dat planten in
cultuur steeds minder gelijkenis vertoonden
met hun wilde soortgenoten. Volgens
Fred Dotort in ‘The Timber Press Guide to
Succulent Plants of the World’ werden in
de kwekerijen gevlekte exemplaren met
min of meer ronde bladeren A. maculatus
genoemd; planten met langere, meer
rechthoekige bladeren A. cooperi. Soms
werd voor planten met langere blaadjes
de naam A. festivus gebruikt; andere keren
voor planten met juist bollere blaadjes (afb.
3). Nog steeds volgens Dotort is de echte
A. maculatus een forse soort met in het
algemeen ronde bladeren, die veel minder
kleurrijk zijn dan bij de planten die wij als A.
maculatus kennen. De meeste planten die
wij ‘maculatus’ noemen zouden waarschijnlijk
A. trigynus of A. triflorus zijn, twee uiterst
variabele soorten.
A. festivus is al door Tölken als synoniem
aan A. cooperi gesteld. Overigens wordt
A. cooperi volgens Marloth in Zuid-Afrika
ook wel ‘eendje’ genoemd omdat kinderen
ermee spelen door de blaadjes op water te
laten drijven.
Adromischus cristatus
Ook A. cristatus is een uiterst variabele
soort. Het betreft altijd sterk vertakkende
planten. De blaadjes kunnen, mede afhankelijk
van de cultuuromstandigheden,
groen, bruinachtig, roodachtig, grijs berijpt
Afb. 7: De vorm van A. cristatus var. clavifolius
die bekend stond als A. poellnitzianus.
De blaadjes lijken op een omgekeerde
spade.
of bijna wit zijn. De variatie in bladvormen
is ook groot, zoals onder meer te zien is
in het adromischusboek van Pilbeam et
al. Sommige vormen hebben vlekjes op
de bladeren. De standaardvorm ontleent
de naam cristatus (= kamdragend) aan de
niet gevlekte, breed driehoekige blaadjes
(met de punt onder), die aan de bovenkant
een golvende rand hebben (afb. 4). Vandaar
de Engelse naam ‘Crinkle Leaf Plant’
(kreukelbladplant). Maar dat laatste hebben
sommige andere soorten ook. Het doorslaggevende
kenmerk is dat de stammetjes
overdekt zijn met een oranjebruine mat van
luchtwortels (afb. 5, afb. 7). Marloth schreef
in 1925 dat deze luchtwortels ervoor dienen
om dauw op te nemen. Anderen zien
er een bescherming van de stengel tegen
de zon in. De soort is uiterst variabel en
Tölken beschreef drie variëteiten. Naast de
oorspronkelijke A. cristatus var. cristatus van
afb. 4, is er om te beginnen de hierboven
104 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Afb. 8: Afbeelding bij de nieuwbeschrijving van
Adromischus schonlandii in 1929 in The
Flora of South Africa.
genoemde A. clavifolius. Dat werd dus A.
cristatus var. clavifolius. Het verschil met de
standaard, A. cristatus var. cristatus, is dat
de langwerpige blaadjes smaller en over de
hele lengte ongeveer even breed zijn. Dat
komt dus niet echt overeen met de afbeelding
uit het Verkade-album. In het Engels
wordt deze var. cristatus wel ‘Pretty Pebbles‘
(mooie kiezels) genoemd. Tölken degradeerde
meteen de eerder beschreven soorten
A. poellnitzianus (1939, een vorm die in
alle delen kleiner is, zie afb. 7), A. nussbaumerianus
(1940) en A. kesselringianus
(1940) tot synoniemen van A. cristatus var.
clavifolius.
Dan is er A. cristatus var. schonlandii van
afb. 5, beschreven in 1929 door Edwin
Phillips. De beschrijving was bijzonder fraai
geïllustreerd met een tekening door de
Zuid-Afrikaanse botanisch tekenaar Cynthia
Letty (afb. 8). Deze variëteit heeft makkelijk
afvallende blaadjes, die in het midden
op het breedst zijn, naar onderen sterk
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
versmallen en naar de top puntig toelopen.
Hier geen golvende rand dus. Een opvallend
kenmerk (volgens Pilbeam et al., 1998)
is dat de blaadjes kleverig zijn. Verpotten
wordt daardoor een lastige zaak, want als
de blaadjes er bij het uit de pot schuiven
al niet afvallen, zullen ze gemakkelijk vuil
worden door loskomende deeltjes uit het
substraat.
Mijn A. cristatus var. schonlandii heeft de
eigenaardige gewoonte om uitsluitend
cristaatachtige bloeistengels te produceren.
De afzonderlijke bloempjes komen daarbij
nooit tot volle ontwikkeling (afb. 9). Ook alle
plantjes die ik uit stekken van dit exemplaar
opgekweekt heb, vertonen hetzelfde merkwaardige
bloeigedrag.
A. cristatus var. zeyheri (in 1862 beschreven
door William Harvey) is een spaarzaam vertakkende
plant waarvan de blaadjes langer
zijn dan bij de var. cristatus. De stammetjes
zijn wel behaard, maar de luchtwortels
ontbreken (afb. 10).
In 2003 werd door Ernst van Jaarsveld A.
cristatus var. mzimvubuensis beschreven.
Deze heeft enigszins viltachtige bladeren
en weinig luchtwortels. Van Jaarsveld vond
deze variëteit in het noordoosten van de
Oost-Kaap, ten zuiden van Ludonga bij de
rivier Mzimvubu. De foto’s (afb. 11 en afb.
12) zijn in 2002 op de vindplaats gemaakt.
Deze variëteit komt het dichtst in de buurt
van de var. zeyheri.
Aangezien de variëteiten zelf ook nogal
variabel zijn, blijkt het al met al lastig om ze
van elkaar te onderscheiden. Wat zeker is:
als de stam overdekt is met luchtwortels,
dan is het een vorm van A. cristatus. Het
omgekeerde is echter niet waar, want als er
geen luchtwortels aan de stam zitten, dan
kan het altijd nog A. cristatus var. zeyheri
zijn.
Gordon Rowley beargumenteerde in 2007
dat heel veel adromischussoorten in onze
culturen in feite allemaal cultuurvariëteiten
zijn. Daarbij hanteerde hij een ruime
definitie van dit begrip. Weliswaar betreft
het veelal vormen die uit het wild stammen,
maar ze zijn in de cultuur geselecteerd en
vaak als klonen verspreid.
105

Afb. 9: Een kamvormige bloemstengel bij
A. cristatus var. schonlandii.
Afb. 10 (onder): A. cristatus var. zeyheri in de cultuur
106 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Om de verwarring niet te groot te maken
stelde hij voor om wel de oude, gelatiniseerde
namen voor deze cultivars te blijven
gebruiken (in principe moet tegenwoordig
voor cultivarnamen een levende taal
gekozen worden). Wat betreft A. cristatus
worden het volgens Rowley dan A. cristatus
‘Clavifolius’, ‘Kesselringianus’, ‘Nussbaumerianus’,
‘Poellnitzianus’, ‘Schoenlandii’ en
‘Zeyheri’. Dat Rowley de letter e in ‘Schoenlandii’
heeft toegevoegd is begrijpelijk
omdat de naam betrekking heeft op de
heer Selmar Schönland. Daarnaast zijn er
ook nog cultivars in de engere zin: A. cristatus
‘David Cumming’, ‘Cumming’s Zeyheri’,
‘Derek Tribble’ en ‘Indian Club’. In het artikel
wordt A. cristatus var. mzimvubuensis niet
genoemd. Kennelijk is dat in de ogen van
Rowley dus wel een echte variëteit.
De natuurlijke groeiplaatsen
A. cristatus heeft een omvangrijk groeigebied
dat grotendeels in de Oost-Kaap ligt.
De soort komt daar vooral voor in gebieden
die Valley Bushveld genoemd worden.
Dat is een algemene term voor een landschap
met dicht, soms ondoordringbaar,
succulent en stekelig struikgewas en lage
bomen, dat voorkomt in de riviervalleien
van de oostelijke Kaap. In de omgeving
van de plaats Jansenville wordt dat soort
landschap gedomineerd door euphorbia’s
en daarom spreken ze daar van Noorsveld
(noors is de Zuid-Afrikaanse benaming
voor euphorbia. Men veronderstelt dat
Engelse kolonisten vonden dat de struiken
veel leken op de gaspeldoorn, gorse in het
Engels. Dat is in het Afrikaans verbasterd
tot noors). In andere gebieden overheerst
de spekboom (Portucularia afra) en daar
spreken ze van Spekboomveld. Het kan
er in ieder jaargetijde regenen, maar de
meeste regen valt in de zomer. De jaarlijkse
hoeveelheid neerslag ligt rond de 400 – 500
mm. In de winter kan het er best een graadje
vriezen. In het groeigebied komen ook
andere adromischussoorten voor, onder
andere A. bicolor, A. cooperi, A. inamoenus
en A. sphenophyllus.
A. cristatus var. zeyheri was lange tijd alleen
bekend van de groeiplaats aan de oever
van de “Kenkorivier” (ook Kinkorivier genoemd),
een plek die zich ongeveer 15 km
ten zuidoosten van Swellendam bevindt.
Afb. 11: Adromischus cristatus var. mzimvubuenzis op de vindplaats.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
Foto: Ernst van Jaarsveld
107

Er is nu geen water meer te bekennen.
Zeyher verzamelde er de planten in
de negentiende eeuw. Een gedroogd
exemplaar van deze eerste vondst is nog
te vinden in het herbarium van het natuurhistorisch
museum in Stockholm en
digitaal te bewonderen via https://herbarium.nrm.se/specimens/S-G-8377/image/852307.
Pas eind vorige eeuw vond
Van Jaarsveld meerdere groeiplaatsen,
die vaak ver verwijderd zijn van Swellendam.
Zoals in Baviaanskloof (afb. 13) en
de Geelhoutboskloof, beide hemelsbreed
ruim 300 km ten oosten van Swellendam.
In 2002 vond Van Jaarsveld zelfs een populatie
in de Oribikloof in de meer naar
het noordoosten gelegen provincie Kwazulu-Natal
(afb. 14). Dat is hemelsbreed
zelfs 600 km vanaf Swellendam. Daarmee
is het de meest noordelijk en meest
oostelijk aangetroffen adromischus. Het
groeigebied van de eerder genoemde
A. cristatus var. mzimvubuensis ligt weer
meer dan 100 km ten zuidwesten van de
Oribikloof.
Bij de indeling van Tölken zoals hierboven
weergegeven, baseerde hij zich
vooral op de geografische isolatie van
de diverse vormen die indertijd bekend
waren. Gezien de vele latere vondsten op
nieuwe locaties, die zich op grote afstand
van de eerdere vindplaatsen bevinden,
en de onduidelijkheid van de verschillen
tussen de diverse variëteiten, lijkt het
erop dat de soort aan een grondige revisie
toe is. Ernst van Jaarsveld meldde dat
Derek Tribble, een van de auteurs van
het adromischusboek van Pilbeam et al.,
daar druk mee bezig is.
Afb. 12 (boven): Nog een Adromischus
cristatus var. mzimvubuenzis op de
vindplaats.
Afb. 13 (midden): Adromischus cristatus var.
zeyheri in de Baviaanskloof.
Afb. 14 (onder): Adromischus cristatus var.
zeyheri ii in de Oribikloof.
Deze drie foto’s: Ernst van Jaarsveld
108 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Op de Red List of South African Plants
hebben A. cristatus var. cristatus en var.
clavifolius de status ‘Least Concern’ (minste
bezorgdheid). Dat is omdat deze
wijdverspreid zijn. Var. schonlandii en var.
mzimvubuensis worden wel als zeldzaam
opgegeven, maar de groeigebieden zijn ontoegankelijk
en niet bedreigd. Var. zeyheri
heeft de status DDD. Dat betekent dat er
onvoldoende informatie is over de omstandigheden
in de groeigebieden.
Cultuur
In de natuur groeien de planten meestal in
de lente en in de herfst. Dat is bij ons ook
zo, dat wil zeggen van februari tot mei en
van september tot eind november. In de
tussenliggende zomermaanden verschijnt
de bloeistengel. Dan, en ook in de winter,
moeten ze niet uitdrogen (rimpelig worden),
dus ze hebben af en toe een beetje water
nodig. In de groeitijd hebben ze graag wat
meer water dan de gemiddelde cactus.
Ook hebben ze liever geen volle zon. De
soort is niet koudegevoelig; een wintertemperatuur
van 6 tot 8 graden is voldoende.
Vermeerderen door zaaien moet mogelijk
zijn, maar er wordt zelden zaad aangebo-
den. Dat is ook niet nodig, want de plant
vermeerdert zich bijna uit zichzelf. Bij
de meeste vormen vallen er gemakkelijk
blaadjes af en die wortelen en vormen
nieuwe rozetjes zonder dat je er iets aan
hoeft te doen (afb.15). Je kunt natuurlijk
ook voorzichtig wat blaadjes van de stam
losmaken en die na enkele dagen drogen
apart oppotten. Succes bijna verzekerd. Oudere
planten kunnen ook verjongd worden
door kopstekken te nemen.
Literatuur
Candolle, A. de. (1836). Septième notice sur les
plantes rares cultivées dans le jardin de Genève.
Mémoires de la Société de physique et
d’histoire naturelle de Genève 7 (2): 306; pl 7.
Dotort, F. (2011). The Timber Press Guide to
Succulent Plants of the World. 52-57.
Haworth, A. (1827). Description of new Succulent
Plants. The Philosophical magazine
2(1): 274.
Glen, H. F. & Germishuizen, G. (2010).
Botanical Exploration of southern Africa,
edition 2. Strelitzia 26 (105).
Harvey, W. H. (1862) Flora Capensis 2: 377.
Lemaire, C. (1852). Genre nouveau de la
famille des Crassulacées. Le Jardin Fleuriste
2 (miscellanées): 58-61.
Marloth, R. (1917). Dictionary of the Common
Names of Plants: 25.
Marloth, R. (1925). The flora of South Africa
2 (1): 14.
Phillips, E. (1929). Cotyledon schonlandii. The
Flowering Plants of South Africa 9: pl 328.
Pilbeam, J., Rodgerson, C. & Tribble, D.
(1998). Adromischus: 31 – 34.
Rowley, G. (2007). Adromischus and its cultivars.
CACTUS & Co 4 (12): 252 – 268.
Smith, C. A. (1939). A Review of the Genus
Adromischus Lemaire. Bothalia 3 (4): 613-
654.
Tölken, H. R. (1978). New taxa and new
combinations in Cotyledon and allied genera,
Bothalia 12 (3): 377-393.
Afb. 15: Bladstekken van diverse vormen van
Adromischus cristatus.
th.heijnsdijk@gmail.com
Tenzij anders vermeld, foto’s van de schrijver
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
109

Voor het
voetlicht
127
Bertus Spee
Austrocactus bertinii
Deze bijzondere plantjes vinden we
in de oostelijke steppegebieden van
Patagonië. Ze groeien in een zanderig
substraat en staan vaak onder struikjes,
beschut tegen de altijd waaiende
winden. In de winter vallen hier regelmatig
sneeuwbuien. Als in het vroege
voorjaar de sneeuw smelt, komen ze
al snel in bloei en dan gaan ze ook aan
de groei. Met steun van de genoemde
struiken kunnen ze tot 50 cm hoog
worden. Ze spruiten zelden.
In cultuur zien we ze nog weinig, maar
de laatste jaren komen ze wat meer
in de belangstelling. We geven ze een
doorlatend mineraalrijk grondmengsel.
Ze vragen een zonnige en luchtige
plaats. In de zomer kunnen ze prima
buiten gekweekt worden. In de winter
houden we ze goed droog; dan kunnen
ze prima temperaturen tot onder nul
graden verdragen.
Vermeerderen gaat goed door zaaien,
maar het zijn langzame groeiers.
Dudleya pulverulenta
Deze plant komt van oorsprong uit
de kuststreken van het noorden van
Baja California (Mexico) en het zuiden
van de Amerikaanse staat Californië.
De opvallende rozetten kunnen meer
dan 50 cm in diameter worden en het
is daarmee de grootste soort van dit
geslacht. Ze groeien vooral op steile
stenige hellingen, waar het stoffijne
zaad door de wind verspreid wordt. De
bloeistengels worden meer dan een
meter lang. Hieraan verschijnen talrijke
rode bloemen. Na de bloei vormen ze
soms spruiten, die gemakkelijk gestekt
kunnen worden. Ook zaaien op een
zanderig substraat is goed mogelijk.
We zien ze weinig in cultuur, omdat ze
nogal veel plaats innemen.
In de winter kunnen we ze droog houden,
bij een minimumtemperatuur van
10 graden. De onderste bladeren verdrogen
dan, zodat de rozet ongeveer
de helft kleiner wordt.
110
Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Thelocactus tulensis
Dankt zijn naam aan het stadje Tula, in
de deelstaat Tamaulipas in Mexico. In
die omgeving komt ze voor. De planten
groeien zowel op een vlakke ondergrond,
als op steenachtige hellingen.
Ze worden daar tot 10 cm in diameter
en 20 cm hoog. De opvallende middendoorns
kunnen wel 8 cm lang worden.
Ze spruiten sporadisch. Er zijn ook nog
enkele variëteiten beschreven, met
diverse bloemkleuren.
In cultuur zijn ze niet moeilijk. Ze
verlangen een goed doorlatend mineraalrijk
substraat, een zonnige plaats en
een regelmatige watergift. Dan groeien
en bloeien ze probleemloos.
Tijdens de winterrust houden we ze
droog, bij een minimumtemperatuur
van 5 graden.
Vermeerderen kan goed door zaaien en
stekken.
Turbinicarpus lophophoroides
Deze Mexicaan is afkomstig uit de deelstaat
San Luis Potosí, waar ze voorkomen
in de buurt van de stad Rio Verde.
Dit gebied ligt op maar 1000 meter
boven de zeespiegel, en in de zomer
kan het hier flink warm worden. Deze
plantjes groeien op vlak terrein met een
gipsachtige ondergrond. Ze worden
maximaal tot 5 cm in diameter. Tijdens
de zomerregens loopt dit gebied
regelmatig onder water. De planten
hebben een flinke penwortel en in de
droge wintertijd trekken ze zich diep in
de grond terug. Ze zijn dan moeilijk te
vinden. Ze zijn prima te kweken en ze
stellen weinig eisen. Ze houden van een
zanderig grondmengsel, en een matige
watergift. Vanwege de penwortel vragen
ze wel een wat diepere pot. De bijna
witte bloemen verschijnen meerdere
malen per jaar. In de winter kunnen we
ze droog houden bij een minimumtemperatuur
van 5 graden.
Vermeerderen kan door zaaien.
Speedybert@zeelandnet.nl
Succulenta jaargang 102 (3) 2023 111

‘Bolsucculenten’ op het balkon*
Aiko Talens
Veel Succulenta-leden hebben vast thuis een broeikasje staan. Anderen zullen voor
een broeikas geen mogelijkheid hebben en zich met een vensterbank moeten behelpen.
Vooral voor de laatste groep schrijf ik dit artikel.
Nu prijs ik mijzelf gelukkig met een broeikas.
Ik heb er zelfs twee. Het grote nadeel
van mijn twee broeikassen is dat ze niet
bij mijn eigen huis staan. Ze staan bij het
ouderlijk huis aan de andere kant van het
land bij de Duitse grens. Zelf woon ik aan
de kust in Den Haag. Die afstand is op zich
geen probleem voor de verzorging. De
planten in de broeikassen kunnen het hele
jaar door heus wel een tijd voort zonder
mijn geregelde aandacht. Maar voor mijzelf
is het toch leuker om ook dichterbij wat
planten te hebben.
Maar mijn eigen huis is een appartement
op de bovenste verdieping van een typisch
Haagse portiekwoning. Geen tuin en eigenlijk
zelfs geen fatsoenlijke vensterbanken
voor planten; de ene kant van het huis
heeft de ramen op het oosten, de andere
kant op het westen.
* voetnoot van de redactie:
Bolsucculent is een in de botanie niet
bestaande aanduiding. Voor de besproken
soorten is de aanduiding ‘bolgewassen’ de
juiste term. Daaronder worden planten
verstaan die hun reservestoffen (inclusief
water) opslaan tijdens de groeiperiode,
vervolgens in ongunstige tijden alle
bovengrondse delen laten afsterven en
met behulp van die reserve in de volgende
groeiperiode snel tot ontwikkeling kunnen
komen. Bij zowel succulenten als niet-succulenten
komt deze strategie voor. Omdat
de aanduiding ‘bolgewassen’ bij veel mensen
meteen de associatie met krokussen
en tulpen oproept, heeft de auteur ervoor
gekozen om voor bolgewassen die goed
samen met succulenten gekweekt kunnen
worden, toch de term ‘bolsucculenten’ te
gebruiken.
Minimaal de helft van de dag staan de
planten dus in volle schaduw. En misschien
nog langer: als de planten bijvoorbeeld op
de vensterbank in het oosten staan, dan zul
je zien dat de zon alleen in de middag gaat
schijnen.
Gelukkig heb ik wel een balkon, dat meer
licht biedt aan planten en de zon kan dan
vanuit het zuiden ook de planten nog wat
bereiken. Dan zullen de planten wel een
groot deel van het groeiseizoen buiten
moeten staan. Als je hiervoor de juiste
planten selecteert, moet dat geen probleem
zijn.
De klimatologische omstandigheden
Mijn balkon staat precies naar het westen
gericht. De planten krijgen dan direct zonlicht
vanaf ongeveer 12:30 – 13.00 uur. De
rest van de dag staan ze bij onbewolkt weer
in de zon tot niet al te ver voor zonsondergang.
Dat is het voordeel van wonen op
de bovenste verdieping; er is veel zonlicht
doordat omliggende bebouwing niet hoger
is dan mijn eigen woonlaag. Wel staat er
een hoge berk van de onderburen op tien
meter van het balkon, waarbij de bovenzijde
gedurende een uurtje gefilterde schaduw
werpt op de planten. Op hete dagen is
dit welkom.
De planten moeten tegen druilerige natte
dagen in het voor- en najaar kunnen, met
vaak koele tot koude nachten, en overdag
een temperatuur kunnen verdragen die
lager zal zijn dan in een broeikas. In de zomer
zullen ze overweg moeten kunnen met
langdurige droogte en intens zonlicht. Ook
de aanhoudende wind, die je bij de kust
kan hebben, zal niet elke plant leuk vinden.
De ideale planten onder deze omstandigheden
zijn voor mij bolsucculenten gebleken.
112 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

De planten
Maar welke planten heb ik op mijn balkon
staan? De titel verraadde het al deels. Maar
welke bolsucculenten precies?
Hierbij een opsomming van voornamelijk
bolsucculenten: Albuca shawii, A.. ‘Aughrabies
Hills’, A. setosa, Allium virgunculae,
Ammocharis coranica, Bulbine semibarbata,
Chasmanthe floribunda, Chlidanthus fragrans,
Cyrtanthus mackenii (afb. 2), C. brachyscyphus,
Drimia robusta, Drimiopsis burkei
subsp. stolonissima, D. davidsoniae, Eucomis
vandermerwei, E. zambesiaca, Habranthus
tubispathus, Haemanthus albiflos, Hypoxis
membranacea, Nerine masoriorum, N. undulata,
Ornithogalum graminifolium, Roscoea
alpina, R. humeana, R. scillifolia (knollen),
Scadoxus puniceus, Sinningia tubiflora (knol),
en diverse tulbaghiasoorten, waaronder T.
coddii, T. galpinii, T. leucantha en T. violacea.
Veel bolsucculenten, waaronder Tulbaghia
en Habranthus, hebben sprieterige bladeren.
Het lijkt net alsof je een polletje gras in
een potje hebt staan.
Maar ze bloeien leuk. De habranthus bloeit
in augustus met mooie oranjegele bloemen
(afb. 3), de bloemen zijn zelffertiel. De
bloemen van tulbaghia zijn niet indrukwekkend,
maar ze bloeien bijna de hele zomer.
Ze ruiken een beetje uiig, vast niet ieders
favoriet, maar ik vind het wel een prettige
geur. Als ik in de zomer met een open raam
slaap, dan komt de uiengeur van de tulbaghia’s
mijn kamer binnen. Ook de zaden van
tulbaghia’s ruiken naar ui. De enige zaden
van een bolsucculent die ik ken met een
(waarneembare) geur.
Een waarschuwende notitie voor de mindere
bollenconnaisseur is hier noodzakelijk.
Net als bij mesems zijn er bij Afrikaanse
bolsucculenten soorten die in de zomer
water willen en een droge winterrust nodig
hebben (zomergroeiers), en soorten die in
de winter water willen en een droge zomerrust
nodig hebben (wintergroeiers). In ieder
geval zijn bollen, die actief groeien in de
winter geen planten die én vorst én regen
tegelijk zullen verdragen in onze winters,
Afb. 1: Overzichtsfoto van alle planten.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
113

maar óók niet tegen regen in onze zomers
kunnen. Wintergroeiende succulenten zijn
dus géén geschikte planten voor buiten op
een Nederlands balkon, op welk moment
van het jaar dan ook. Iets om op te letten
bij de aanschaf van planten of zaden. Ik
kweek zowel zomergroeiers als wintergroeiers,
maar alleen zomergroeiers buiten op
het balkon. Er zijn ook bollen die zowel als
zomer- of als wintergroeier actief kunnen
zijn. Het zijn opportunistische groeiers; ze
groeien wanneer ze maar water krijgen,
zonder dat ze een voorgeschreven rustperiode
eisen. Albuca ‘Aughrabies Hills’ kan
naar mijn ervaring als zomer- of wintergroeier
behandeld worden. In de zomer
is er meer licht, dus behandel ik hem bij
voorkeur als zomergroeier. Ik heb van deze
albuca ook een aantal planten als wintergroeier
actief in mijn broeikas. Ik merk bij
deze soort geen verschil bij de afzonderlijke
watergeefregimes.
Ik heb niet alleen bolsucculenten buiten.
Ook staan op het balkon Agave parrasana,
A. parryi, A. scabra en A. wocomahi. Verder
Amorphophallus konjac en Beaucarnea recurvata.
Maar de amorphophallus doet het
niet geweldig en is waarschijnlijk beter af
in een warme broeikas. Aan een tafel heb
ik een tillandsia hangen. Zodoende hangt
deze niet volledig in de brandende zon,
maar ontvangt toch meer dan genoeg licht.
Van de lokale plantenbibliotheek heb ik nog
een Clivia, Crassula ovata en een Peperomia
obtusifolia voor de verzameling gehaald. Al
deze planten hebben het al een paar jaar
prima naar de zin op het balkon.
De tafels
Mijn balkon is redelijk breed, maar niet erg
diep. Ik heb twee smalle houten plantentafels
gekocht. Hoog genoeg om netjes bij de
balkonrand aan te sluiten, smal genoeg om
mijzelf wat loopruimte te gunnen.
Om te zorgen dat de tafels tegen de balkonrand
blijven staan, heb ik met dik staaldraad
een paar simpele haken gebogen.
Elke tafel zit met drie haken aan de balkonrand
vast. Het balkon is groot genoeg voor
nog twee tafels. De meeste planten staan in
vierkante potjes, zodat de planten stevig tegen
elkaar staan en efficiënt de tafel vullen.
De verzorging gedurende het jaar
In de winter staan de planten binnen. Maar
vanaf eind maart / begin april gaan ze naar
het balkon. Het ligt een beetje aan het
weer. Bij voorkeur net voordat mooi lenteachtige
weer aanbreekt, maar nog wel op
het moment dat dit nú nog niet het geval
is en het nog regenachtig is. Dan krijgen de
planten na een lange droge winter gelijk
een plons regenwater en kunnen ze alvast
een beetje beginnen met wakker worden.
Mijn ervaring is dat het nog wel een tijdje
duurt voordat de meeste bolsucculenten
echt wakker zijn. Onder de grond zijn ze
meestal al wel snel bezig met wortels aanmaken,
maar voordat er ook groen boven
de grond te zien valt, zijn we wel weer wat
weken verder. Het is elk jaar leuk de voortgang
van dit proces te volgen.
Het hele voorjaar, de hele zomer en bijna
de hele herfst staan de planten buiten,
overgeleverd aan de elementen. Ze krijgen
alle regen die de wolken te bieden hebben
en alle zon bij afwezigheid van deze
wolken. Het gebeurt in de zomer op hete
dagen wel eens dat een paar planten verbranden.
Vaak is dat geen probleem, want
de bladeren groeien meestal snel weer aan.
Dat is het grote voordeel van bolsucculenten,
waarbij de bol altijd veilig onder de
grond zit! Sommige soorten laten zien dat
ze dorstig zijn. Als ik ergens slaphangend
blad zie, wil ik de plant soms nog wel eens
een pleziertje doen met een scheutje water
om te voorkomen dat het blad bruin wordt.
Maar eigenlijk moeten ze zichzelf redden.
Wanneer het november wordt, haal ik de
planten meestal naar binnen. Bij voorkeur
net voordat er een regenachtige periode is,
zodat de potten door zon en wind nog wat
kunnen uitdrogen. Maar ik vind het geen
probleem als ze nog een flinke plens water
krijgen. Dat is in november bijna niet meer
te voorkomen.
De enige planten die ik liever iets eerder in
huis haal zijn de agaves. Ik heb gemerkt dat
de potten waar deze planten in staan door
114 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

de grootte ervan niet zo snel uitdrogen. De
agaves staan daardoor eigenlijk te lang in
natte potten, waardoor na verloop van tijd
de onderste bladeren de neiging hebben
af te sterven. Als het uitdrogen van de pot
te lang duurt, kan dit afsterven doorzetten
tot de bovenste bladeren en daarna heb je
geen agave meer. Oktober kan prima weer
bieden, maar zodra het bestendig regenachtig
wordt, is dat voor mij het moment de
agaven in huis te halen en ze verder uit te
laten drogen.
De kamer waar de planten tijdens de winter
verblijven, is een onverwarmde kamer
die ik vooral gebruik voor het drogen van
wasgoed. ik heb altijd een raam open
staan, ook de gehele winter Dus een goede
ventilatie is altijd aanwezig. De kamer
wordt op een normale winterdag meestal
niet kouder dan zo’n 10 °C, prima voor de
planten.
Gedurende de eerste paar weken drogen
de potten langzaam uit. Tegen december
zie je bij steeds meer bolsucculenten, die
bladverliezend zijn, dat de bladeren ook
uitdrogen, bruin worden en uiteindelijk
losraken van de bol. Aan het eind van de
winter heb ik voornamelijk potten staan
waar op het oog alleen grond in zit.
Het voordeel van bolsucculenten die bladverliezend
zijn, is dat je de potten ook op
de donkerste plekken kan zetten. De mijne
staan gewoon voor het raam op het oosten,
maar als je niet veel ruimte in huis hebt kan
je ze gerust op of in een kast zetten, onder
de tafel of in de gangkast. Als het maar
koel is en niet te vochtig. De bol zit veilig
onder de grond rustig te wachten op betere
tijden.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
Overlast van dieren
Ook op het balkon kan je last krijgen van
ongedierte. Op mijn balkon heb ik last van
twee typen beestjes: slakken en duiven.
Je zou het niet direct verwachten als je op
de bovenste etage van een drie lagen hoog
portiekgebouw woont, maar ook op die
hoogte komen naaktslakken. De schade die
ze veroorzaken is niet groot, toch vind ik
het geknabbel aan het blad van voornamelijk
scadoxus, haemanthus en drimiopsis-planten
onwenselijk. Het zijn vooral
deze planten die ten prooi vallen, want de
slakken lijken een voorkeur te hebben voor
blad dat groot in oppervlak is (uitgezonderd
het blad van Eucomis). Alle bollen met
grasachtig blad lijken veilig te zijn. De slakken
zijn in de avond makkelijk op te sporen
als ze zich op de planten begeven. Eenmaal
ontdekt krijgen ze van mij een diervriendelijk
afscheid. Ik schep ze op met een lepel
en mik ze op de bladrijke hoge planten van
de onderburen. Ze vallen daar zacht op het
groen en hebben daar meer te knabbelen
dan bij mij.
Ook duiven beschouw ik als hinderlijk.
Groot is die hinder niet, maar het is wel
groot genoeg om die dieren af en toe eens
te vervloeken. De duiven zitten tussen het
fladderen door graag op de rand van het
balkon te rusten. Zouden ze daar blijven,
dan zijn ze van harte welkom. Helaas
hebben ze de neiging om vanaf de rand
boven op de tafels te springen en over de
planten te hupsen. Met name de potten
die aan de rand van de tafel staan kunnen
hierdoor op de grond vallen, waardoor ik
een balkonvloer bezaaid met steentjes krijg
en ontwrichte plantjes. De andere planten
kunnen te maken krijgen met een grote
klodder duivenmest, en de duiven lijken het
Afb. 2: Cyrtanthus mackenii in bloei.
115

ook leuk te vinden om de naamkaartjes uit
de potten te trekken.
Op balkon beter dan in een broeikas?
De meeste succulenten op mijn balkon zullen
het in een broeikas waarschijnlijk ook
prima doen. Het nadeel van een broeikas
is dat ze daar soms écht in de hitte kunnen
staan. Ze zullen het met veel minder water
moeten doen als deze handmatig moet
worden toegediend. De hoeveelheid regen
die tussen het voorjaar en het najaar valt is
in ieder geval niet te veel voor de planten.
Ze groeien er goed bij en ze bloeien prima.
De beaucarnea is zelfs opvallend snel
gegroeid!
Zoals vermeld doet eigenlijk alleen de
Amorphophallus konjac het niet goed op
mijn balkon. Deze is waarschijnlijk beter af
bij hogere temperaturen en zou beter in
een broeikas gehouden kunnen worden.
Niettemin komen mijn amorphophallussen
elk jaar prima op (het kan tot diep in de
zomer duren). Het blad blijft alleen vrij klein
en ook de bol blijft klein, waar blad en bol
in een broeikas waarschijnlijk groter zullen
worden.
Met rotstuinplanten valt nog genoeg te
experimenten. Ik heb verschillende saxifraga-soorten
op het balkon gehad. Een jaartje
gaat het nog wel goed, en sommige hebben
zelfs gebloeid. Maar er komt snel een moment
dat ze het niet leuk meer vinden. In
de winter buiten vinden ze prima, maar de
zomers waren wel een probleem.
Ik ben alle saxifraga’s op het balkon kwijtgeraakt
in drie jaar tijd. Wel gaat het een stuk
voorspoediger met Pleione formosana, die
ik al jaren zonder problemen op het balkon
heb staan.
Cactussen heb ik niet op het balkon, die houd
ik liever in de broeikas. Ik ben wel van plan
om met cactussen op het balkon te gaan experimenteren.
Ik lees graag de ervaring van
anderen op dit gebied, mocht iemand hier al
ervaring mee opgedaan hebben!
Kortom
Heb je geen ruimte of mogelijkheid voor
een broeikas, maar heb je wel een balkon
of dakterras, dan zijn er genoeg leuke succulente
planten die je een prima thuis kan
geven. Ongetwijfeld zijn er veel meer dan
de soorten die ik heb genoemd geschikt
voor een zomer buiten. Aloë’s bijvoorbeeld,
maar ook geslachten als Aeonium, Pachyphytum,
Cotyledon, Crassula, Gasteria, sommige
lidcactussen of sommige haworthia’s
zullen geschikt zijn. Veel yucca’s, sempervivums,
sommige delosperma’s en Crassula
sarcocaulis kunnen zelfs in de winter buiten
blijven staan.
Experimenteren is onderdeel van het plezier
in planten. Probeer een plant gewoon
eens een jaartje buiten en het kan je verrassen
hoezeer een plant het, boven verwachting,
naar de zin zal hebben!
aiko@talens.nl
Foto’s van de schrijver
Afb. 3: Habranthus
tubispathus
in bloei.
116 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Zaaien 2020 (2)
Hoe hebben de opgekomen plantjes het gedaan?
Ton Smit
In februari 2020 zaaide ik voor het eerst sinds jaren weer cactussen. Nu, twee jaar
later, leek het mij wel leuk om een kort vervolg te schrijven, als vervolg op mijn eerdere
verslag (Smit 2020), over de resultaten van die eerste poging. Hieronder nogmaals de
tabel van gezaaide soorten, het aantal zaden en de opkomst.
geslacht soort aantal zaden opkomst
Acanthocalycium erythranthum 20 0
Acanthocalycium glaucum 10 8
Astrophytum asterias ‘Akabana’ 5 0
Blossfeldia flocculosa 50 2
Copiapoa calderana 10 8
Escobaria nelliae 10 4
Gymnocalycium glaucum 20 2
Gymnocalycium spegazzinii 20 15
Islaya copiapoides 20 10
Lobivia ferox 20 16
Lobivia grandiflora subsp. minuta 20 21
Neochilenia napina 15 13
Pyrrhocactus umadeave subsp. marayesensis 20 5
Afb. 1: Acanthocalycium glaucum.
Afb. 2: Copiapoa calderana.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
117

Het is nu december 2022
Wat is er geworden van al die kleine plantjes?
Als huiskamerkweker was het voor
mij het moeilijkste om ze de eerste winter
door te krijgen. Dat was vooral moeilijk
voor de soorten die erg klein blijven en
erom bekend staan dat ze niet zo makkelijk
zijn. Daarnaast vond ik ook geregeld kleine
wortelluisjes die de weg naar mijn kleine
wondertjes hadden weten te vinden en die
natuurlijk ook weer bestreden moesten
worden. Dat doet de plantjes geen goed.
Hieronder volgt een verslag per soort, te
beginnen bij de plantjes die het niet zo
goed deden.
Blossfeldia flocculosa: Deze piepkleine plantjes
hebben de winter niet overleefd.
Gymnocalycium glaucum: Ook deze plantjes
gingen een voor een onderuit. Blijkbaar erg
kwetsbaar spul, gevoelig voor rot.
Islaya copiapoides: Eigenlijk hetzelfde verhaal.
De onverwarmde slaapkamer is waarschijnlijk
niet de ideale plek om dit soort
plantjes de eerste winter door te helpen.
Pyrrhocactus umadeave subsp. marayesensis:
Ook deze jongens hebben het niet overleefd.
Volgens de website ‘Llifle’ is de juiste
naam: Eriosyce bulbocalyx var. marayensis.
Deze zaailingen had ik waarschijnlijk op een
entstammetje moeten zetten.
Van de volgende soorten heb ik twee of
meer plantjes overgehouden:
Acanthocalycium glaucum (afb. 1): De acht
opgekomen exemplaren vielen bijna allemaal
weg in de winter; ze waren erg klein
gebleven. Eén exemplaar heeft het gered.
Die was erg moeilijk weer aan het groeien
te krijgen. Pas in de loop van dit jaar begon
hij weer groei te vertonen. Wellicht te droog
gehouden die eerste winter.
Copiapoa calderana (afb. 2 en afb. 3): Van de
acht exemplaren zijn er zes overgebleven.
Zeer variabel van uiterlijk. Van bleekgroen
tot donker paarsgroen. Mooie plantjes!
Escobaria nelliae (afb. 4): Ik heb er nog twee.
Langzame groeier. Interessante bedoorning.
Gymnocalycium subsp. spegazzinii (afb. 5):
Wat een mooie plantjes zijn dit! Hiervan
heb ik zeven exemplaren overgehouden.
Lobiva ferox (afb. 6 en afb. 7): Nog drie
exemplaren over. Doen het prima, groeien
goed en prachtig bedoornd.
Afb. 3: Copiapoa calderana.
Afb. 4: Escobaria nelliae.
118 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Afb. 5: Gymnocalycium spegazzinii.
Afb. 6: Lobiva ferox.
Afb. 7: (ook) Lobiva ferox.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
119

Lobivia grandiflora subsp. minuta
(afb. 8): Doen het prima. Ik heb wat
plantjes weggegeven en er nog vier
in de verzameling gehouden. Eén
exemplaar heeft beduidend langere
middendoorns (3 cm) dan de andere
(1 cm). Komend voorjaar bloemen!
Neochilenia napina (afb. 9): Hiervan
vier exemplaren overgehouden
die het verder goed doen. Droog
houden in de winter en af en toe een
beetje sproeien, daar varen ze wel
bij.
Afb. 8: Lobivia grandiflora subsp. minuta.
Zo blijkt maar weer, de huiskamer
is niet de meest ideale plaats om
cactussen te kweken. In de koude
bak gaat dat buiten in de zomer veel
beter. Maar voor het zaaien blijkt het
lastig om de wat moeilijker soorten
in leven te houden.
Je zult dus keuzes moeten maken.
Zelf zaaien, of gewilde soorten dan
maar kopen als ze de allereerste
groeistadia eenmaal doorlopen
hebben. Of ruilen, dat kan ook.
Daar is een vereniging een mooie
plek voor. Allemaal liefhebbers die
vaak plantjes over hebben. Maak er
gebruik van!
Foto’s van de schrijver
tsmit70@gmail.com
Literatuur
Smit, T. (2020). Zaaien 2020.
Succulenta 99 (6): 265 – 266.
Afb. 9: Neochilenia napina.
120 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Wat is er met de melocactussen van
Buining gebeurd?
Peter Knippels
In het kader van ‘iets nieuws proberen’, kocht ik in 2018 zaden van verschillende
melocactussoorten bij het Clichéfonds, waaronder van M. schulzianus (officiële
naam M. neryi). De naam ging vergezeld van de aantekening ‘CF 82; Voltzberg 1 en 2;
Suriname; lijkt op M. neryi’. Ik besteedde geen aandacht aan deze aantekening tot ik
bij onze vorige voorzitter Frans Mommers de gepubliceerde nieuwbeschrijvingen van
melocactussen van de hand van onze oud-voorzitter Albert Buining inkeek.
Na het overlijden van ons erelid Ludwig
Bercht in 2021 kreeg Succulenta de beschikking
over een deel van zijn archief. Bij
het in kaart brengen van de inhoud ervan
door Frans Mommers, bleek het archief de
originele nieuwbeschrijvingen van melocactussoorten
van de hand van Buining
te bevatten. Geen groot nieuws, want de
nieuwbeschrijvingen zijn allemaal gepubliceerd,
onder andere in Succulenta. Maar
voor mij voldoende aanleiding om meer te
weten willen komen over de plantenreizen
van Buining en of de door hem gegeven
soortnamen nog steeds geldig zijn. Al snel
kwam ik erachter dat hij de nieuwbeschrijving
van M. schulzianus in 1974 in Succulenta
had gepubliceerd.
Ik ben als het gaat om het kweken van planten
een omnivoor; ik vind erg veel planten
mooi. Toen ik jaren geleden op een verjaardag
enthousiast aan het vertellen was
welke planten ik interessant vond, reageerde
mijn vrouw met de opmerking dat als ik
alles zou kunnen kweken wat ik mooi vind,
we dan de tuin van Paleis Het Loo moesten
kopen: een bos met ernaast genoeg
ruimte om planten buiten op te kweken en
om een kas te plaatsen. Mooi plan, maar
helaas niet uitvoerbaar. Net als iedereen
moet ik keuzes maken. Ik heb me toegelegd
op euphorbia’s en wintergroeiende
Zuid-Afrikaanse bolgewassen. Ik permitteer
me af en toe uitstapjes. Zo heb ik ook verschillende
sanseveria’s en caudexplanten.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
Melocactussen hebben mijn verzameling
in 2018 verrijkt, gevolgd door arrojadoa’s
in 2020. Dit zijn beide geslachten die in de
winter warmer gekweekt moeten worden
en melocactussen en arrojadoa’s passen
prima naast de Madagaskar-euphorbia’s op
de vensterbank.
Wie was Albert Buining?
Albert (A.F.H.) Buining werd in 1901 in Groningen
geboren. Hij heeft het grootste deel
van zijn leven bij de gemeente Leusden
en haar voorgangers gewerkt, eerst vanaf
1930 als plaatsvervangend gemeentesecretaris
en vanaf 1938 als gemeentesecretaris
van de gemeenten Leusden en Stoutenburg.
In 1959 werd Buining benoemd tot
burgemeester van de twee gemeenten.
Hij bleef dat tot april 1968, waarna hij met
pensioen ging. De gemeente waardeerde
zijn inzet en vernoemde een sportpark naar
hem: het Burgemeester Buiningpark. Bijzonder
is dat hij dit park zelf in 1964 heeft
geopend.
Buining werd in 1940 benoemd tot voorzitter
van de ‘Nederlandsche Vereeniging
van vetplantenverzamelaars Succulenta’.
Hij was betrokken bij de fusie van de twee
Nederlandse succulentenverengingen
‘Succulenta’ en de ‘Nederlandsche vereeniging
van liefhebbers van cactussen
en vetplanten’ eind december 1946 en hij
werd gekozen tot voorzitter van de nieuwe
vereniging ‘Nederlandsche vereeniging van
121

liefhebbers van cactussen en vetplanten
Succulenta’. Hij bleef dit tot 1968. Buining
overleed in 1976.
Buining had een bijzondere belangstelling
voor Zuid-Amerikaanse cactussen. Het
is denk ik passender om te spreken van
een passie. Hij correspondeerde vanaf de
jaren 30 van de 20 e eeuw met de groten
der aarde onder de cactusdeskundigen,
zoals Frič, Kreuzinger, Vatter, Ritter, Horst,
Buxbaum, Donald en Uebelmann. Buining
heeft een groot aantal Zuid-Amerikaanse
cactussoorten beschreven. Hij heeft
nieuwbeschrijvingen opgesteld van onder
andere rebutia-, discocactus-, arrojadoa-,
melocactus-, frailea- en lobiviasoorten.
Deze beschrijvingen zijn in Succulenta en
in buitenlandse tijdschriften gepubliceerd.
Hij stelde ook het geslacht Uebelmannia
op, dat hij vernoemde naar zijn Zwitserse
cactusvriend Werner Uebelmann. Buining
beschreef ook verschillende soorten in dit
geslacht Uebelmannia. Buxbaum vernoemde
het geslacht Buiningia naar Buining. Dit
geslacht is tegenwoordig een synoniem
van Coleocephalocereus. Vóór zijn overlijden
werkte Buining aan een monografie
over het geslacht Discocactus. Dit is na zijn
overlijden afgerond en door Succulenta in
boekvorm uitgegeven.
Succulenta eerde Buining met een aan hem
gewijd speciaal nummer van het tijdschrift
Succulenta, waarin de persoon en zijn werk
centraal staan: nummer 11 van november
1976.
Afb. 1: Albert Buining (links) en Leopoldo Horst,
15 mei 1971.
Foto: archief Succulenta.
De reizen naar Zuid-Amerika
Buining maakte tussen 1966 en 1974 vier
plantenreizen naar de Zuid-Amerikaanse
landen Brazilië, Suriname en Bolivia. Leopoldo
Horst begeleidde hem tijdens bijna
alle reizen.
De grootouders van Leopoldo Horst (1918-
1987) emigreerden in 1879 vanuit Duitsland
naar Brazilië. Leopoldo was al vanaf zijn
jeugd geïnteresseerd in de Braziliaanse
flora. Hij had bijzondere interesse in
cactussen en bezocht alleen en met gasten
groeiplaatsen van cactussen in Brazilië. Ritter
bezocht Horst in 1963 en Werner Rauh
in de jaren 70 van de 20 e eeuw. De planten
die werden aantroffen tijdens de gezamenlijke
bezoeken kregen een HU-veldnummer.
HU staat voor Horst en Uebelmann. Dit had
Horst zo afgesproken met cactusdeskundige
en kweker Werner Uebelmann. Uebelmann
en Horst maakten samen ook een
aantal cactustrips door Zuid-Amerika.
De locaties die Horst en Buining samen
bezochten, had Horst eerder zelf al bezocht.
Hij leidde Buining, en zijn andere
bezoekers, dus naar de bijzondere en
mooie plekken, met beschreven en nog
niet beschreven cactussoorten. Het was
dus eigenlijk Leopoldo Horst die nog niet
beschreven soorten heeft ontdekt. Buining
verzamelde, met vergunning(!), enkele
planten van nog niet beschreven planten
om vervolgens thuis in Nederland nieuwbeschrijvingen
op te stellen. Hierbij werkte hij
altijd samen met A.J. Brederoo die de tekeningen
maakte, en met J. Theunissen die de
Latijnse diagnose opstelde. Het type-materiaal
werd ondergebracht in het herbarium
van de Universiteit Utrecht. Bijzonder is
dat de door Horst gevonden planten in de
beschrijvingen van Buining een HU-nummer
hebben, terwijl hij aan het herbariummateriaal
veelal de U uit het veldnummer
wegliet. Waarom hij dit heeft gedaan?
Voor een melocactus naar Suriname
Bij een door Buining beschreven melocactussoort
hoort een mooi verhaal. Dat is niet
mijn opvatting, maar die van zijn reisgenoot
in Suriname, Geert Eerkens. Aansluitend op
122 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

zijn reis door Brazilië in 1972 ging Buining
naar Suriname. Buining en Eerkens deden
in 1973 in meerdere artikelen verslag van
hun reis naar het gebied van de Voltzberg
in het oerwoud van Suriname, en dat voor
één specifieke, mogelijk onbekende, melocactus.
Buining introduceerde in het eerste deel
van het reisverslag ‘Welke Melocactus species
groeit in Suriname?’ de reden van het
bezoek:
“Een aantal jaren geleden zond Geert Eerkens
uit Suriname zaden van een aldaar voorkomende
Melocactus naar Nederland. De
daaruit gegroeide zaailingen staan o.a. in het
Succulentarium te Wageningen. Als soortnaam
nam men aan Melocactus amoenus of
Melocactus caesius. Controle op de juistheid
der namen was aan de zaailingen echter
uiteraard niet mogelijk.”
Wat doe je om het raadsel op te lossen?
Dan ga je de planten op hun groeiplaats
bekijken.
De trip startte op het kantoor van de
Stichting Natuurbehoud Suriname (Stinasu)
in Paramaribo voor het verkrijgen van de
benodigde vergunningen om het bezoeken
van het natuurgebied en het meenemen
van enkele cactussen voor studiedoeleinden
mogelijk te maken. Ze spraken hier
met de directeur Dr. J.P. Schulz.
“De heer Schulz, die uit hoofde van zijn
functie Suriname regelmatig bereist, toonde
een schat aan foto’s van de Voltzberg en
enkele daarbij gelegen bergen, tevens van
Melocactussen die voorkomen in de Sipaliwinisavanne
dicht bij de Braziliaanse grens. Een
in het voorjaar gehouden expeditie bracht op
verzoek van Geert Eerkens van deze savanne
enkele species van deze daar schaars voorkomende
Melocactus mee, die wij bestuderen
konden.”
Via een trip met een Landrover over
zandwegen en reizen over het water in
een korjaal bereikten ze de rand van het
natuurgebied en overnachtten ze op het
Foengoe-eiland gelegen in de Raleighrivier.
Na de overnachting konden ze nog een
stukje over de Coppenamerivier verder,
waarna ze te voet door het oerwoud naar
de bestemming liepen. Bezweet en warm
bereikten ze “de granieten steenklomp, de
Voltzberg”. De Voltzberg bestaat uit twee
toppen die worden gescheiden door een
vrij diepe en zeer steile vallei.
Afb. 2: Onderweg naar Foengoe-eiland in een
korjaal (boomstamkano).
Uit Buining-archief.
Afb.3: Expeditie op weg naar Bitagron aan de
Coppenamerivier, met van links naar
rechts Buining, Jansen, Van der Horst,
pater Kock en Eerkens.
Foto: archief Succulenta.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
123

De toppen worden aangeduid als Voltzberg
I en Voltzberg II. Schulz had Buining en
Eerkens geïnformeerd dat op Voltzberg I
weinig melocactussen groeiden, maar op
Voltzberg II juist vrij veel exemplaren.
“Wij vroegen dus onze gids om ons naar top
II te geleiden. Het bleek echter weldra dat hij
de weg naar top II niet kende, zodat we na een
smoorhete, steile beklimming in de volle zon
op de 245 m hoge top I aankwamen. Alhoewel
de Melocactus species hier niet in groten
getale voorkomt, konden we de op de zeer
steile helling groeiende planten, die daar in
rotsspleten voorkomen, liggende op de buik
nauwkeurig bestuderen en fotograferen. (Noot
van Eerkens: Buining werd hierbij letterlijk
levend geroosterd en het zweet liep hem met
beekjes uit zijn body).” Uitgeput, vooral door
het gebrek aan water, ziet Buining af van
een trip naar de top van Voltzberg II, die
zo’n 200 meter hoog is. Eerkens maakte
samen met een gids de trip wel.
Welk Melocactussoort hadden ze nu aangetroffen
op de Voltzberg?
“Met dit al weten wij nog niet welke soort deze
Melocactusspecies betreft, temeer daar het
helemaal niet zeker is wat nu precies Melocactus
caesius Wendl., Melocactus griseus Wendl.
en Melocactus amoenus (Hoffmannsegg.)
Pfeiffer voor soorten zijn. De vroegere summiere
beschrijvingen geven helaas onvoldoende
informatie. Het zal dus noodzakelijk
zijn zo mogelijk het gewenste materiaal van
deze species op de een of andere manier
te verkrijgen. Zeker is, dat we nu voldoende
Afb. 4: Albert Buining op de Voltzberg in
Suriname, Melocactus schulzianus
fotograferend.
Foto: archief Succulenta.
herbarium- en fotomateriaal hebben van de
Melocactusspecies van het Voltzberggebied
en van de Sipaliwinisavanne, om hiervan een
nauwkeurige beschrijving te geven.”
De zesdelige artikelserie sluit af met een
noot van Geert Eerkens:
“Men moet wel de diepste bewondering
opbrengen voor onze ere-voorzitter Albert Buining,
om op 71-jarige leeftijd nog deze uiterst
zware tochten in Brazilië en Suriname te kunnen
en ook nog te willen maken. Het is wel geheel
ten behoeve van de cactusliefhebbers in
Europa en in het bijzonder in Nederland dat
op deze wijze telkenmale maar weer nieuwe
en zeer bijzondere soorten aan het sortiment
worden toegevoegd. Albert Buining en Dirk
van Vliet brengen Succulenta in de voorste
gelederen van het cactusonderzoek. Wie zou
een tiental jaren terug dit gedacht hebben.
Laten de liefhebbers dat toch eens goed tot
zich door laten dringen. Het zijn onnoemelijke
zware tochten in de gloeiende en stomende
jungles van Brazilië en Suriname; dat kan ik u
verzekeren, want bij de laatste tocht was ik er
zelf bij. De planten die Willem v. d. Horst en ik
nog mee wisten te sjouwen zijn wel de meest
zuur verkregene van mijn liefhebbersbestaan.
Wijlen Willem van Marie schreef mij destijds
eens: in de buurt(!) van Paramaribo groeit ook
een Melocactus, zoek hem eens even (!) op. Ja,
ja, dat hebben we geweten.”
Na bestudering van de genoemde soorten
en van het verzamelde materiaal kwam
Buining tot de conclusie dat de melocactus
op de Voltzberg een nog niet beschreven
soort was. Hij gaf de soort de naam Melocactus
schulzianus, naar dr. J.P. Schulz van
Stichting Natuurbehoud Suriname. De
nieuwbeschrijving werd gepubliceerd in het
meinummer 1974 van Succulenta. Het veldnummer
van deze soort in de beschrijving
is AB5. M. schulzianus wordt nu beschouwd
als een synoniem van M. neryi.
Nieuwbeschrijvingen door Buining
Buining heeft nieuwbeschrijvingen van in
totaal 32 melocactussoorten opgesteld.
Na zijn overlijden zijn niet gepubliceerde
manuscripten van enkele nieuwbeschrijvingen
gevonden die hebben geleid tot drie
124 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

nieuwbeschrijvingen die in 1983-1984 in
Succulenta zijn gepubliceerd. Dat brengt
het totaal op 35 soorten, waarvan er 34
voorkomen in het oosten van Brazilië en
één in Suriname.
Aandacht voor de soorten na Buining
Na het overlijden van Buining zijn met
name Pierre Braun en Nigel Taylor actief
op het gebied van de taxonomie van het
geslacht Melocactus, de naamgeving van
melocactussen. Het werk van Taylor is het
meest recent.
In 1991 werd in Bradleya de revisie van
Nigel Taylor met de titel ‘The genus Melocactus
(Cactaceae) in Central and South America’
gepubliceerd. Dit is een revisie van de in
Zuid- en Midden-Amerika voorkomende
soorten. Hieronder vallen alle door Buining
beschreven soorten. Taylor schreef het volgende
over het werk van Buining: “Characteristically,
Buining never tried to classify the
poorly differentiated novelties he named. This
work has been left to others.” (Kenmerkend
is dat Buining nooit heeft geprobeerd de
slecht te onderscheiden nieuwigheden
die hij noemde te classificeren. Dat werk
is aan anderen overgelaten.) Je kunt het
ook anders formuleren: Buining heeft als
amateur-taxonoom soorten beschreven
op basis van soms minimale verschillen.
Hij heeft zich niet beziggehouden met de
onderlinge verwantschappen. Taylor aan de
andere kant bezag het geheel en herbeoordeelde
de soortnamen op basis van een
door hem opgestelde classificatie; noem
het een stamboom van verschillen.
De revisie van Taylor leidde ertoe dat er
nu 7 van de 35 soorten van Buining erkend
zijn als soort. Eén soort, M. albicephalus, is
geen soort, maar een natuurlijke hybride.
In de tabel op de volgende pagina’s zijn de
door Buining gegeven soortaanduidingen
vermeld, alsmede de nu geldige naam.
De zeven nog geldige door Buining
gegeven soortaanduidingen
Melocactus azureus (HU256)
Buining en Horst ontdekten op 19 juni 1968
deze melocactus in de Serra do Espinhaço,
Bahia in Brazilië. Deze soort werd in 1971
in KuaS beschreven. De planten groeiden
op zeer droge hellingen nabij de Rio Jacaré,
met verder enkele bromeliasoorten en
doornige struiken. De soortaanduiding verwijst
naar de kleur van de plant. Buining beschreef
het lichaam van de plant als: “enkel,
tot 17 cm hoog, tot 14 cm diam., azuurblauw
berijpt, vertakte wortels. Ribben 9-10, verticaal,
tussen de areolen iets verhoogd. Areolen
ovaal, lang tot 14 mm, breed tot 7 mm, zeer
kort witviltig, iets verzonken in de ribben.
Dorens 3 aan elke kant, randdorens ca 7, 1
naar beneden, tot 4 cm lang, 3 naar elke kant
land 3-3,5 cm lang, naar boven enkele kleine
bijdorens tot 18 mm lang; 1 (-3) middendoren(s),
de onderste tot 2,5 cm lang, de beide
bovenste iets korter; allen krachtig, onderaan
tot 2 mm dik, grijswit, ruw. De bloembladen
zijn rood van kleur.”
Afb. 5: Melocactus neryi (syn. M. schulzianus).
Foto: Dirk Houvenaegel.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
125

Door Buining
gegeven naam veldnr. publicatie in jaar
M. acispinosus HU258 Krainz, Die Kakteen 1975
M. albicephalus HU350 Krainz, Die Kakteen 1973
M. amethystinus HU270 Krainz, Die Kakteen 1972
M. ammotrophus HU253 Succulenta 1984
M. arcuatispinus HU424 Succulenta 1983
M. axiniphorus HU450 Succulenta 1976
M. azulensis HU168 Kakteen und andere Sukkulenten (KuaS) 1977
M. azureus HU256 Kakteen und andere Sukkulenten (KuaS) 1971
M. brederooianus 1001AB Succulenta 1972
M. concinnus HU214 Kakteen und andere Sukkulenten (KuaS) 1972
M. conoideus HU183 Krainz, Die Kakteen 1973
M. cremnophilus HU223 Cactus & Succulent Journal America 1972
M. curvicornus HU128 Kakteen und andere Sukkulenten (KuaS) 1972
M. deinacanthus HU153 Kakteen und andere Sukkulenten (KuaS) 1973
M. diersianus HU404 Kakteen und andere Sukkulenten (KuaS) 1975
M. erythracanthus HU220 Cactus & Succulent Journal America 1973
M. ferreophilus HU127 Krainz, Die Kakteen 1973
M. florschuetzianus HU148 Ashingtonia 1975
M. giganteus HU266 Cactus & Succulent Journal America 1973
M. glaucescens HU219 Cactus & Succulent Journal America 1972
M. glauxianus HU382 Succulenta 1984
M. grisoleoviridis HU405 Kakteen und andere Sukkulenten (KuaS) 1974
M. helvolilanatus HU444 Succulenta 1976
M. inconcinnus AB1003 Kakteen und andere Sukkulenten (KuaS) 1975
M. krainzianus HU264 Krainz, Die Kakteen 1975
M. lensselinkianus HU381 Succulenta 1974
M. levitestatus HU397 Cactus & Succulent Journal America 1973
M. longicarpus HU149 Cactus & Succulent Journal America 1974
M. longispinus HU435 Succulenta 1977
M. mulequensis HU122 Succulenta 1976
M. pachyacanthus HU407 Kakteen und andere Sukkulenten (KuaS) 1975
M. robustispinus HU403 Succulenta 1977
M. rubrisaetosus HU137 Succulenta 1977
M. schulzianus AB5 Succulenta 1974
M. securituberculatus HU446 Cactus & Succulent Journal America 1976
126 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

huidige naam volgens Taylor
M. bahiensis forma acispinosus
M. x albicephalus * 1
M. bahiensis subsp. amethystinus
M. bahiensis subsp. amethystinus * 2
M. zehntneri * 3
M. concinnus
M. ernestii
M. azureus
M. bahiensis forma acispinosus * 4
M. concinnus
M. conoideus
M. oreas subsp. cremnophilus
M. zehntneri
M. deinacanthus
M. levitestatus * 5
M. ernestii
M. azureus subsp. ferreophilus
M. ernestii subsp. longicarpus * 6
M. zehntneri
M. glaucescens
M. bahiensis subsp. amethystinus * 7
M. bahiensis subsp. amethystinus
M. zehntneri
M. bahiensis forma inconcinnus
M. azureus * 8
M. bahiensis subsp. amethystinus * 9
M. levitestatus
M. ernestii subsp. longicarpus
M. ernestii
M. ernestii subsp. longicarpus
M. pachyacanthus
M. concinnus
M. oreas subsp. oreas
M. neryi * 10
M. levitestatus
Tabel 1. Overzicht van de door Buining
beschreven melocactussoorten, inclusief
veldnummers, het tijdschrift waarin de
nieuwbeschrijvingen gepubliceerd zijn en
de geldige naam volgens Taylor (1991). De
nog geldige door Buining gegeven soortnamen
zijn geel-oranje gemarkeerd.
Opmerkingen
1. Natuurhybride.
2. Door Bercht aangetroffen manuscript
in archief Buining, opgewerkt tot
nieuwbeschrijving.
3. Door Brederoo in samenwerking met
Eerkens uitgewerkt tot nieuwbeschrijving
op basis van manuscript Buining.
4. Vernoemd naar A.J. Brederoo die de
tekeningen maakte voor Buining voor de
nieuwbeschrijvingen.
5. Vernoemd naar de Duitse liefhebber
Lothar Diers, die met Buining heeft
samengewerkt.
6. Vernoemd naar dr. P.A. Florschütz van
de Universiteit Utrecht.
7. Vernoemd naar Gerard Uil uit
Bemmel (van glaux (Grieks) = uil).
Door Bercht aangetroffen manuscript
in archief Buining, opgewerkt tot
nieuwbeschrijving.
8. Vernoemd naar Hans Krainz (1906-1980),
de medeoprichter en directeur (1931-
1972) van de succulentenverzameling
van de stad Zürich.
9. Vernoemd naar succulentenliefhebber
P.K. Lensselink.
10. Al bekend in 1920, staat in Britton and
Rose als M. caesius. Vernoemd naar dr.
J.P. Schulz van Stichting Natuurbehoud
Suriname.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
127

128 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Taylor onderscheidde twee ondersoorten:
subsp. azureus en subsp. ferreophilus. Deze
tweede ondersoort was in 1973 door Buining
en Brederoo beschreven als Melocactus
ferreophilus. De door Buining beschreven
soort M. azureus wordt gerekend tot de
subsp. azureus.
Melocactus concinnus (HU214)
M. concinnus werd tijdens de expeditie
Horst/Uebelmann ontdekt. Buining was
op 28 juni 1968 op de vindplaats en hij
constateerde dat de planten vrij zeldzaam
op de vindplaats waren. De vindplaats was
ten westen van Seabra, Bahia in Brazilië,
waar de planten op zo’n 1.000 meter boven
zeeniveau groeiden. De planten worden
8-9 cm hoog (inclusief cephalium) en 10-11
cm in doorsnede. De kleur van het plantenlichaam
is groen tot licht blauwgroen. De
bloemen zijn karmijnrood. In vergelijking
met andere melocactussoorten zijn de
planten van deze soort kleiner.
Taylor schreef dat M. concinnus op M.zehntneri
en op M. violaceus lijkt. M. concinnus is
gezien het grote verspreidingsgebied en
verschillen in groeiomstandigheden opmerkelijk
constant in voorkomen, aldus Taylor.
Melocactus conoideus (HU183)
Horst en Buining bezochten in augustus
1972 de vindplaats van deze, dan nog te
beschrijven, soort. In de nieuwbeschrijving
merkte Buining op dat Horst al langer bekend
was met deze vindplaats, ten noorden
van Vitória da Conquista op zo’n 1.200 meter
hoogte boven zeeniveau, waar de planten
in kwartszand tussen en onder struiken
groeiden. De soortaanduiding betekende
kegelvormig, refererend aan de vorm van
de plant. Buining beschrijft de plant als:
“Platrond, naar boven conisch toelopend, tot
10 cm hoog (zonder cephalium), tot 17 cm
diam., glanzend donkergroen, lange vertakte
wortels. Ribben 11-13, rond, ca. 2.5 cm hoog,
tot 4 cm breed. Areolen rond, 6-7 mm diam.,
met grijswitte wol.”. De buisvormige bloemen
zijn lila van kleur.
De soort kwam volgens de beschrijving
van Buining en Brederoo algemeen voor in
de Braziliaanse provincie Bahia. Taylor gaf
aan dat het voorkomen van deze soort op
de groeiplaatsen bedreigd werd door het
afgraven van het kwartsgrind in de groeigebieden
en door het verzamelen voor
liefhebbers in Europa. M. conoideus was in
1989 bijna geheel uitgestorven op de vindplaats
in Serra do Periperi.
Afb. 6 (links): Melocactus azureus (HU256). Foto
gemaakt op 19 juli 1972.
Foto: Albert Buining.
Afb. 7 (boven): Melocactus azureus (HU256) op
de groeiplaats, ongeveer 64 km ten
westen van Irecê. Foto gemaakt op 19
juli 1972.
Foto: Albert Buining.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
Afb. 8: Melocactus glaucescens (HU219). Verzameld
op 29 juli 1973 onder H219
(Melocactus glaucescens) bij Arroio da
Sêca, Rio Grande do Sul State, Brazilië.
Geen habitatfoto.
Foto: Albert Buining.
129

Dat was in 1989. Hoe staat het nu met het
voorkomen in de natuur?
In het archief bevinden zich ook de aantekeningen
van Buining en de handgeschreven
concept-beschrijvingen. Hieruit blijkt
dat Buining deze soort eerst wilde beschrijven
als Melocactus conquistaensis.
Melocactus deinacanthus (HU153)
De planten van deze soort worden volgens
de beschrijving van Buining 38 cm hoog
(zonder cephalium) en tot 18 cm in diameter.
Het plantenlichaam is groen van kleur.
Het cephalium is tot 20 cm hoog en tot
9 cm in doorsnede. De tien tot 12 ribben
zijn tot 4,5 cm breed, vrij scherp, tussen de
areolen bijlvormig verhoogd. De bloembladen
zijn violetpaars van kleur. De vindplaats
van deze soort is ten noordwesten van
Caetité, Bahia, Brazilië, waar de planten op
200 meter boven zeeniveau groeien, samen
met Arrojadoa aureispina (ook door Buining
en Brederoo beschreven, met nu Arrojadoa
Afb. 9: Habitatfoto van Melocactus glaucescens
(HU219). Foto genomen op 17 juli 1972.
Foto: Albert Buining.
rhodantha subsp. aureispina als geldige
naam) en enkele Zehntnerella-soorten. De
planten groeiden op de vindplaats tussen
de kale rotsen. Buining en Horst ontdekten
deze soort in november-december 1971.
Melocactus glaucescens (HU219)
Deze soort is geen ‘vondst’ van Buining en
Horst, maar van Horst en Uebelmann. De
laatste twee vonden planten van deze, toen
nog niet beschreven, soort in 1967/1968.
Buining bezocht de vindplaats samen met
Horst in juli 1968, waar naast M. glaucescens
ook Discocactus boomianus (nu geldige
naam Discocactus zehntneri subsp. boomianus),
een onbekende micranthocereus,
een andere nog niet beschreven melocactussoort,
grote groepen Pseudopilocereus
glaucescens (nu geldige naam Pilosocereus
glaucescens) en een onbekende succulente
euphorbia groeiden. De vindplaats is op de
westelijk gelegen hellingen van de Serra do
Espinhaço, centraal-Bahia in Brazilië. Taylor
schreef dat van M. glaucescens maar twee
groeiplaatsen bekend zijn en dat de soort
extreem beperkt is in verspreiding.
Buining beschreef deze M. glaucescens als
een bolvormige plant, tot 14 cm hoog en in
diameter, met 11 ribben die 2-3,5 cm breed
zijn, grijsgroen tot grijsblauw van kleur, cephalium
circa 7 cm in doorsnede en 2-2,5 cm
hoog. Kenmerkend voor deze soort zijn het
witgekleurde wollige cephalium, de roze tot
paarsrode bloemen en de kleine dieprode
zaadbessen. Zie afb. 8 en 9.
Melocactus levitestatus (HU397)
Buining beschreef M. levitestatus als: “enkel,
tot 30 cm hoog, tot 20 cm Ø, groen, met
vertakte wortels; cephalium circa bolrond,
ca. 5 cm hoog, tot 8,5 cm Ø, met witte wol
vermengd met rode borstels. Ribben 14-15,
vrij scherp, aan de basis ca 2 cm breed.” Dit is
een deel van de diagnose. De buisvormige
bloemen zijn lila tot paarsrood van kleur.
Buining en Horst troffen de planten aan op
vlakke vulkanische rotsen op 400 meter boven
zeeniveau, ten westen van Bom Jesus
da Lapa en westelijk van Rio São Francisco,
Bahia, Brazilië. Op de vindplaats groeiden
130 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

ook een Pseudopilocereus-soort (nu geldige
naam is Pilosocereus), een Austrocephalocereus-soort
(nu Micranthocereus geheten),
gele en witte bromelia’s en een succulente
euphorbia.
Uit de documenten in het archief komt
naar voren dat Buining op zoek was naar
een passende naam voor deze melocactus.
Op de handgeschreven diagnose staat de
naam M. rubriflorus, maar die is doorgehaald
en vervangen door M. sanguiniflorus.
Buining stuurde op 2 mei 1973 de Nederlandstalige
diagnose naar Sjef Theunissen,
met het verzoek deze te vertalen in het
Latijn. Hij sluit zijn brief af met: “Hoe zou de
naam gladde testa zijn? laevitestus? of misschien
een griekse naam? Wil je dat bekijken?”
Het werd uiteindelijk levitestatus.
Melocactus pachyacanthus (HU407)
Buining beschreef M. pachyacanthus als tot
30 cm hoog (zonder cephalium), tot 20 cm
in doorsnede en grijsgroen van kleur. De
plant is opgebouwd uit 9 tot 10 ribben die
aan de basis 6 cm breed zijn en van elkaar
staan. Het cephalium kan een hoogte bereiken
van 12 cm, met witte wol en veel, vrij
lange, dieprode borstels.
Taylor onderscheidde twee ondersoorten:
subsp. pachyacanthus en subsp. viridis. De
door Buining gevonden planten (HU407)
worden gerekend tot subsp. pachyacanthus.
De vindplaats van M. pachyacanthus, zoals
beschreven door Buining, is ten oosten
van Umbaranas, Bahia, Brazilië, waar de
planten op 430-700 meter boven zeeniveau
op en tussen rotsen groeiden met bromelia’s,
struiken en grassen. Buining en Horst
bezochten de vindplaats op 21 juli 1972. Uit
latere onderzoeken is gebleken dat deze
soort voorkomt op twee locaties, waar de
planten verspreid voorkomen. Het totale
groeigebied is 6.500 km 2 groot. Zie afb. 10,
11 en cover.
Kweken van melocactussen
Melocactussen komen van nature voor in
tropische gebieden met een hoge zomerén
wintertemperatuur in Zuid- en Midden-Amerika
en op eilanden in het Caraïbische
gebied, onder andere de ABC-eilanden
en Cuba. Daarnaast kan er in de groeige-
Afb. 10: Melocactus pachyacanthus (HU407a).
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
Foto in 1973 gemaakt door Albert Buining.
131

ieden in korte tijd veel regen vallen. Zo
schrijft Geert Eerkens in ‘Cactussen en vetplanten’
over de groeiomstandigheden van
M. neryi (syn. M. schulzianus): “De temperatuur
hier in Suriname is overdag gemiddeld 33
à 35 °C en ’s nachts 18 à 22 °C. De wat lagere
temperaturen komen voor in de regentijden
(december-februari en mei-juli) en de hogere
temperaturen in de droge maanden. De jaarlijkse
regenval is hier ca. 2500 mm.”
In de andere groeigebieden in Zuid- en
Midden-Amerika heerst een vergelijkbaar
tropisch klimaat.
De ervaring is dat de zaden gemakkelijk
kiemen bij voldoende warmte en onder
gespannen lucht, zodat je een warm en
vochtig microklimaat regelt. De hogere
temperatuur kan je bereiken door de
zaaibakjes in een verwarmd zaaitoestel te
plaatsen of eenvoudigweg door ze op de
verwarming te zetten. Het kan wel enkele
maanden duren voordat de laatste zaden
kiemen. Als de zaden gekiemd zijn, blijven
ze nog enkele maanden in de zaaibak staan
en wordt de grond vochtig gehouden. De
jonge planten kunnen niet goed tegen te
lange droge omstandigheden. Bij te vroeg
verplanten vallen ze makkelijk weg.
Melocactussen kennen twee groeiperiodes:
mei en september. Ze mogen dan
veel water ineens hebben, bij voorkeur
van onderaf gegeven. Wel opletten dat het
oppotmedium goed opdroogt tussen twee
watergeefbeurten. De wortels mogen niet
te lang vochtig blijven. Melo’s houden ook
van een hoge luchtvochtigheid in de groeiperiode.
Dit kan je bereiken door regelmatig
water te vernevelen boven de planten.
In tegenstelling tot andere cactussen
overwinteren melocactussen bij een hogere
temperatuur, namelijk tenminste 15-20 °C.
Ze krijgen dan om de 3-4 weken wat water.
Hiermee wordt voorkomen dat de wortels
geheel uitdrogen. Daarnaast gaan ze zo in
het voorjaar makkelijker aan de groei. De
ervaring van melocactusliefhebber René
Maas is dat de kans op doodgaan van
Afb. 11: Melocactus pachyacanthus (HU407). Foto in juni 1973 gemaakt door Albert Buining.
132 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

planten het grootst is in de winter. Vooral
de melo’s van de Caraïbische eilanden, o.a.
van Curaçao, Cuba en Isla Margarita, zijn
lastig. Dat is logisch naar zijn mening, ze
groeien daar op lava, het kan er regelmatig
verschrikkelijk plenzen. Bovendien blijft
de temperatuur ook in de wintermaanden
rond de 30 °C.
Het oppotmedium bestaat voor een belangrijk
deel uit niet-organisch materiaal:
bims, lava, grof zand, met wat potgrond
erdoorheen. Melocactussen houden niet
van verpotten. Dit leidt tot vertraging in de
groei. Daarom worden de planten al snel
na het zaaien in hun ‘eindpot’ gezet, die de
eerste jaren te groot zal zijn. De ervaring
van René Maas is dat, zo lang de planten
nog geen cephalium hebben, ze meestal
goed groeien en dan gemakkelijk verpot
kunnen worden. Hebben ze eenmaal een
cephalium, dan moeten ze niet meer worden
verpot.
Voor een meer uitgebreide beschrijving van
de verzorging van melocactussen verwijs
ik naar het artikel ‘Verzorging van Melocactussen’
geschreven door Geert Eerkens,
verschenen in het november 1976 nummer
van Succulenta. Dit nummer van Succulenta
is digitaal beschikbaar op de website van
Succulenta.
Op de website www.melocactus.eu vind je
veel informatie en afbeeldingen over de
soorten, als ook kweekinformatie.
Met dank aan René Maas voor het
meelezen van de tekst en voor het delen
van zijn kweekervaringen, en aan Dirk
Houvenaegel voor het beeldmateriaal.
Tenslotte dank aan Paul Laney voor het
delen van scans van dia’s van Buining en
aan Frans Mommers voor de foto’s uit het
archief van Succulenta.
info@bloembol.info
Literatuur
Anoniem. (1976). A. F. H. Buining. Succulenta
55 (6): 102.
Buining, A. F. H. (1973). Melocactus conoideus
Buining et Brederoo spec. nov. Krainz.
Die Kakteen, Lfg. 55-56.
Buining, A. F. H. (1974). Melocactus schulzianus
Buining et Brederoo spec. Nova.
Succulenta 53 (5): 86-92.
Buining, A. F. H. & Brederoo, A. J. (1971).
Melocactus azureus Buining et Brederoo
spec. nova. Kakt. and. Sukk. 22 (6): 101-103.
Buining, A. F. H. & Brederoo, A. J. (1972a).
Melocactus concinnus Buining et Brederoo
spec. nov. Kakt. and. Sukk. 23 (1): 5-7.
Buining, A. F. H. & Brederoo, A. J. (1972b).
Melocactus glaucescens Buining et
Brederoo spec. nov. Cact. & Succ. J. (US) 44:
159-161.
Buining, A. F. H. & Brederoo, A. J. (1973a).
Melocactus deinacanthus Buining et Brederoo
spec. nov. Kakt. and. Sukk. 24 (10):
217-219.
Buining, A. F. H. & Brederoo, A. J. (1973b).
Melocactus levitestatus Buining et
Brederoo spec. nov. Cact. & Succ. J. (US) 45:
271-273.
Buining, A. F. H. & Brederoo, A. J. (1976).
Melocactus pachyacanthus Buining et Brederoo
spec. nov. Kakt. and. Sukk. 27 (1): 1-3.
Buining, A. F. H. & Eerkens, G. (1973a). Welke
Melocactus species groeit in Suriname?
Succulenta 52 (3): 53-56; 52 (5): 93-95; 52
(6): 116-119; 52 (7): 133-136; 52 (8): 155-
157; 52 (9): 169-172.
Diers, L. (2019). Albert Buining, vele jaren
voorzitter van Succulenta. Succulenta 98
(3): 188-192.
Eerkens, G. (1976). Verzorging van Melocactussen.
Succulenta 55 (11): 241-244.
Graaf, A. de (1976). A. F. H. Buining 1901-
1976. Succulenta 55 (11): 218-220.
Taylor, N. P. (1991). The genus Melocactus
(Cactaceae) in Central and South America.
Bradleya 9: 1-80.
https://www.cactuspro.com/biblio_fichiers/
pdf/Succulenta/Succulenta_1974.pdf
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
133

De agave in de botanische tuin
van Kassel
Nadet Somers
In de zomer van 2019 bezochten mijn man en ik de botanische tuin in Kassel, Duitsland.
Als eerste wandelden we naar de kas met cactussen en succulenten. Vóór de kas
was een border aangelegd met winterharde soorten. Dan kijk je naar beneden, naar de
grond. Maar toen we opkeken naar de kas zagen we iets bijzonders. Uit het glazen dak
stak een lange staak (afb.1). Het bleek de bloeistengel van een 72 jaar oude agave te
zijn, die in de kas staat (afb.2). Om die bloei de ruimte te geven, had men gewoon een
gat in het dak gemaakt!
De bloeistengel zou een lengte van maar
liefst acht meter kunnen bereiken. Toen wij
er waren, was het bloeiproces al drie jaar
aan de gang: in 2016 werden de bladeren
in het midden korter, het jaar daarop nam
ook de bladgroei aan de buitenkant af. In
januari 2018 was voor het eerst de knop te
zien en daarna groeide de bloeistengel tien
centimeter per week.
Verschillende regionale kranten berichtten
over dit fenomeen. Helaas zou de bloei tegelijkertijd
het einde van de agave inluiden.
Terug in de tijd
Theo Heijnsdijk maakte mij erop attent
dat een dergelijk fenomeen in 1941 ook
in Nederland te zien is geweest. Het ging
hier om een Agave americana die al meer
134 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

dan 60 jaar op de ‘Plaats Middendorp’ van
de heer J. Bleuland van Oordt in Voorburg
aanwezig was. Hij stond in een bak van 1
x 1 x 1 meter, kreeg een of twee keer per
jaar koemest en overwinterde steeds in een
enigszins verwarmde ruimte. De grootste
lengtevermeerdering per etmaal van de
bloeistengel was 18 cm (aan het begin van
de ontwikkeling). De bloeiwijze werd 7,10 m
hoog. Eind oktober 1941 werd er een verwarmd
kasje omheen gebouwd. De bloei
was van 3 november 1941 tot 5 februari
1942. Er kwamen (geschat) 7640 bloemen
in. Meer informatie over deze plant is te
vinden in de Succulenta-afleveringen van
april en mei 1942.
Hoe is het verder gegaan?
Christine Böhm van de Kakteenfreunde
‘Friedrich Ritter’ vertelde dat de agave altijd
krachtig groeide van januari tot augustus
en gedurende de herfst en winter stopte
met groeien. De vrijwilligers van Friedrich
Ritter troffen dus in het najaar voorbereidingen
om de bloemstengel in te pakken
voor de winter. Helaas kwamen er twee
onvoorziene nachten met vorst van min 5
graden, en de top bevroor. Ze hebben de
bloemsteel, die toen al 7 meter hoog was,
onder het dak ingekort en het dak gesloten.
Eigenlijk hoopten ze erop dat zich een
kleinere bloem zou ontwikkelen. Echter, in
april 2020 ontdekten zij de eerste tekenen
van uitlopers op de bloemsteel en het was
afwachten of deze zouden uitgroeien tot
uitlopers of tot bloemen. Het werden talloze
uitlopers, die snel groeiden. In maart
2021 hadden zich kleine wortels gevormd.
De grootste uitlopers werden weggehaald,
die konden in de pot snel doorgroeien.
Tijdens de groei van de uitlopers droogden
de bladeren van de oude agave steeds verder
in. In februari 2022 waren de bladeren
van de plant grotendeels verdroogd. Op
dat moment hebben de vrijwilligers alle
uitlopers, 35 stuks, kunnen redden. Voor de
uitlopers waren voldoende geïnteresseerden,
maar de oude agave moest worden
gerooid.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
Zo heeft de succulentenkas haar grootste
attractie verloren. Omdat deze agave
uiteindelijk dus niet tot bloei gekomen is,
heeft men nog steeds niet kunnen vaststellen
om welke soort het gaat.
Voor foto’s zie de website www.kakteenfreunde-kassel.de.
Literatuur
Wagenaar Hummelinck, P. (1942). Agave
americana, bloeiende in Nederland. Succulenta
24 (4): 37–44.
Wagenaar Hummelinck, P. (1942). Agave
americana, bloeiende in Nederland (Vervolg).
Succulenta 24 (5): 49–55.
nadet.somers@gmail.com
Afb.3. Een bloeiende Agave americana in een verwarmd
kasje in oktober 1941 in Voorburg
135

Freddy’s rariteitenkabinet (1)
Freddy Delabarre, Paul C. Laney (intro)
Op de ELK van 2022 sprak Frans Mommers met Freddy Delabarre. Freddy had een
grote verzameling cactustijdschriften die hij aan de bibliotheek van Succulenta wilde
schenken. De tijdschriften moesten wel bij hem opgehaald worden.
Het was alweer ver na de ELK 2022 dat Frans
en ondergetekende met een aanhangwagen
naar Gent togen om de bladen bij Freddy op
te halen. Daar aangekomen werden we warm
onthaald door Freddy en zijn vrouw Viviane.
Freddy en zijn vrouw wonen in een klein, maar
o zo gezellig huisje, dat vol stond met houten
spullen die Freddy (hij is schrijnwerker of in
gewoon Nederlands: houtbewerker/meubelmaker)
zelf gemaakt had. Na wat bijgekletst te
hebben nam Freddy ons mee naar zijn heilige
der heiligen. Om daar te komen moesten we
naar boven, door de echtelijke slaapkamer
een andere steile trap op, naar de zolder. Daar
aangekomen ging het luik achter ons dicht,
zodat we veilig konden lopen. Boven op zolder
werd ons de adem ontnomen. Wat een verzameling
cactusspullen heeft hij daar. Freddy
vertelde honderduit over wat we zagen. Uit
vele verborgen hoekjes kwamen weer andere
spullen tevoorschijn, zoals munten, postkaarten,
postzegels, medailles, sleutelhangers,
sigarenbandjes, keramiek en glazen. Allemaal
met succulenten erop. Ook lagen daar vele
reproducties, antieke boeken en stellingen vol
met bladen. En alles had met succulenten te
maken. Een echt rariteitenkabinet. Hier moest
wat meer mee gedaan worden. En zo ontstond
het idee om Freddy een aantal artikelen over
zijn rariteitenkabinet te laten schrijven, waar
hij wel wat voor voelde.
Nog lang niet uitgekeken moesten we, voordat
we de tijdschriften gingen inladen, eerst nog
van Vivianes specialiteit genieten, namelijk
lasagne, wat er goed in ging.
Na de maaltijd werden de tijdschriften in de
aanhanger geladen, en reden Frans en ik nog
lang napratend over alle bijzondere dingen die
we gezien hadden, weer richting Nederland.
Frans bekijkt aandachtig een van
Freddy’s antieke boekjes.
Foto’s van de schrijver
p.c.laney@live.nl
Een klein deel van de verzameling
van Freddy.
136 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

En nu het woord aan Freddy
Vorig jaar waren Frans Mommers en Paul
Laney bij mij te gast om een deel van mijn
tijdschriften op te halen voor de bibliotheek
van Succulenta. In het programma
was ook een bezoekje aan mijn hobbyruimte
voorzien. Mijn verzameling bestaat
uit alles waar een cactus op afgebeeld is.
Enkele voorbeelden: briefkaarten, postzegels,
prenten, maar ook oude zaadlijsten,
tijdschriften, briefhoofden en zoveel meer.
Deze hobby startte ik gelijktijdig met het
oprichten van de cactusclub ‘Cactusweelde
Gent’ in 1976. De interesse naar de
geschiedenis van de cactusclubs was ook
een onderdeel van mijn passie. Zo kwam ik
te weten dat de eerste club (vermoedelijk
zelfs ter wereld!) is opgericht in Antwerpen
in zaal Tivoli, Pelikaanstraat 82 in het jaar
1887 onder de benaming ‘Vetplanten –
Club’.
De statuten van deze club verschenen in
het Belgisch staatsblad en bevatten 21
artikels. Artikel 2 geeft de doelstelling weer
van deze club:
“De aangroei en de veredeling van de cactussen
en andere vetplanten, alsmede de
vaststelling van haar eigenschappen en de
herstelling van de ware benamingen.
Het houden van verhandelingen over die
planten en haar cultuur.
De organisatie van tentoonstellingen vanwege
de club uit, op vast gestelde data door de club
opgesteld.
Het uitdelen van diploma’s en medailles aan
dat soort leden, die door hun ijver en hun
Freddy in zijn rariteitenkabinet.
Erevoorzitter
van de
vereniging:
Arthur
Ferdinand Louis
De Smet.
Arthur De Smet stamt uit een gekende
hof-bouwkundige familie. Zijn naam komt
ook voor in de geschiedenis van de Gentse
Floraliën. Geboren te Ledeberg op 10 februari
1854. Gehuwd met Iris Marie Alexis.
Overleden te Ledeberg op 23 oktober 1926.
Het bestuur bestond uit volgende personen:
De voorzitter: J.L. de Winter
Voorzitter – vertegenwoordiger:
Aug Groegaert
De secretaris: Jos Havermans
De secretaris – vertegenwoordiger:
H. de Gerlache
Penningmeester:
A. Van der Voort
kennis de interessante plantenfamilie door
nieuwe mengelingen kunnen verrijken, in het
geval dat diezelfde als speciaal gevonden worden
en door het lid zelf geteeld geworden is.”
In de statuten is er melding gemaakt
van tentoonstellingen en het uitreiken
van diploma’s en penningen. Dat zal wel
daadwerkelijk gebeurd zijn, maar ik heb er
niets over teruggevonden. Of deze club een
tijdschrift of publicatie uitgegeven heeft
en wanneer ze gestopt is, heb ik ook niet
kunnen achterhalen. Wel is gekend dat er
verplichte ledenvergaderingen waren in
Taverne Du Globe, Kunstlei te Antwerpen:
17 juli 1891, 26 juli 1891, 20 februari 1892
en zondag 19 december om 11 uur stipt.
delavenne@skynet.be
PS: Wie interesse heeft in de volledige statuten
kan deze bekomen via mijn mailadres.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
137

Boekbespreking: The genus Aeonium
Theo Rengelink
Aeonium is een geslacht in de familie van
de Crassulaceae met zo’n 34 soorten en 9
ondersoorten die waarschijnlijk afstammen
van een sedum of sedum-achtige voorloper.
De meeste soorten komen op de
Canarische eilanden en Madeira voor, maar
er zijn ook enkele soorten uit de Kaapverdische
eilanden, Noord-Afrika, Oost-Afrika
en Jemen. Veel soorten zijn endemisch voor
een eiland. De planten vormen een rozet
van bladeren, vaak op een vertakte stengel,
wat ze een makkelijk herkenbaar uiterlijk
geeft. De soorten zijn evenwel vaak lastig
van elkaar te onderscheiden.
Hun aanpassing aan droogte maakt ze
bijzonder geschikt om naast en samen
met een cactusverzameling te verzorgen.
Omdat ze niet heel groot worden of snel
groeien zijn ze ook weggelegd voor de wat
nauwer behuisde liefhebber. Op beurzen
en bij liefhebbers is er aan hele leuke aeoniumsoorten
te komen, maar fatsoenlijke
informatie hierover was altijd een stuk
lastiger te verkrijgen.
Dan eindelijk is er een nieuwe monografie
over het geslacht Aeonium. Het is moeilijk
of zelfs onmogelijk om aan goede boeken
over dit geslacht te komen. Dus dit boek,
een speciale uitgave van de Italiaanse vereniging
voor succulentenliefhebbers, is zeer
welkom voor de liefhebber.
Wie meer over deze planten te weten wilde
komen, was al snel aangewezen op reisgidsjes
of wetenschappelijke werken over
DNA-onderzoeken en dergelijke. Dus al snel
te weinig of te veel informatie. Maar nu
hebben we dan een handzaam naslagwerk,
dat geen van de noodzakelijke onderwerpen
voor een serieuze wetenschappelijke
publicatie uit de weg gaat.
Het voldoen aan deze criteria betekent
geenszins dat het hier een droge, saaie
tekst betreft. Integendeel, de verschillende
onderwerpen worden alle vlot en volledig
behandeld.
Van literatuurbespreking van het allereerste
begin, tot goede verspreidingskaarten
en verschillende habitattypen per gebied of
eiland. Ook wordt er ingegaan op taxonomie
en evolutie en de nieuwste inzichten
hieromtrent.
Voor de kweker misschien wel het belangrijkste
zijn de soortbeschrijvingen
met goede informatie over voorkomen en
kweekvereisten.
Als ik deze uitgave vergelijk met soortgelijke
publicaties van verenigingen, zijn er
eigenlijk maar heel zelden uitgaven die
qua kwaliteit en vooral volledigheid aan dit
werk kunnen tippen. Hiermee wil ik zeker
niet zeggen dat soortgelijke publicaties zo
middelmatig zijn, veelmeer wil ik de uitzonderlijke
volledigheid en toegankelijkheid
van dit werk benadrukken.
Het handzame formaat en de volledigheid
maken dat het niet in de rugzak van een
succulentenliefhebber mag ontbreken,
mocht deze potentiële groeiplaatsen van
deze bijzondere planten bezoeken.
Het boek is zowel in het Engels als in het
Italiaans (als Il Genere Aeonium) verkrijgbaar.
Het kost 50 euro (inclusief verzendkosten
binnen de EU/UK).
Zie voor verdere bestelinformatie de website
van de Italiaanse vereniging https://
www.aias.info/the-genus-aeonium
The Genus Aeonium
Marco Cristini
225 pagina’s
Uitgave van A.I.A.S. (Associazione Italiana
Amatori delle Piante Succulente)
ISBN: 978-88-901345-6-2
saskiaentheo@12move.nl
138 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Succulentennieuwtjes
Wolter ten Hoeve
Het is inmiddels een traditie dat het Duitse
tijdschrift een cactus van het jaar heeft. In
2023 is dat de aardbeicactus geworden. In
Kakteen und andere Sukkulenten (74-1)
bespreekt Wolfgang Borgmann deze Gymnocalycium
friedrichii ‘Hibotan’. De chlorofylloze
mutant ontstond rond 1950 en is de
meest verkochte cactus wereldwijd. Stefan
Thieler bracht tijdens een vakantie aan de
Spaanse Costa Blanca een bezoek aan de
botanische tuin van Valencia. Midden in de
stad, achter een onopvallende ingang, ligt
deze 4 ha grote tuin. Achter in deze aanbevelenswaardige
tuin bevindt zich een mooie
collectie cactussen en vetplanten. Edwina
Pfendbach heeft tijdens een Mexico-reis talloze
Cephalocereus columna-trajani kunnen
aanschouwen. Het viel haar daarbij op dat
deze zuilcactussen licht naar het noorden
gebogen zijn en dat het pseudocefalium
zich altijd aan de noordkant bevindt. Deze
eigenschappen hebben bepaalde voordelen,
aldus in 2007 gepubliceerd onderzoek.
In de Karteikarten geven Echinocereus
primolanatus en Echinocereus weinbergii acte
de présence. Danilo Rauprich doet uit de
doeken hoe hij de cactushobby in Zweden
beoefent. De bijdrage van Gerhard Lederhilger
gaat over het Apache Trail in Arizona.
Deze gedeeltelijk onverharde route is een
must voor de cactusliefhebber, maar is
momenteel niet toegankelijk t.g.v. aardverschuivingen.
Bij Sabine Phillipp kregen de
cactussen het zwaar te verduren tijdens
een 20 minuten durende hagelbui. De soms
bijna geheel door hagel bedekte cactussen
overleefden deze pijniging, maar dat gold
niet voor alle bloemknoppen.
Kakteen und andere Sukkulenten (74-2)
begint met een artikel van Holger Wittner
over het kweken van Maihuenia vanuit
zaad en stekken. Die kweek is behoorlijk
tegendraads in vergelijking met andere
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
cactussen, want maihuenia’s groeien in het
koele en vochtige jaargetijde. De geschiedenis
van de in 1906 opgerichte kwekerij
Matk in Berlijn wordt door vader Thomas
en dochter Marina Matk beschreven. De
cactuskwekerij beslaat momenteel een
oppervlakte van 3000 m 2 . Manfred Hils focust
op Mammillaria hernandezii, een klein
blijvende soort, die van nature in het late
najaar bloeit met relatief grote bloemen. In
de Karteikarten hebben deze keer Parodia
tenuicylindrica en Parodia turecekiana onderdak
gevonden. Rudolf Schmied besteedt
aandacht aan Brachystelma huttonii en B.
longifolium. Hij heeft beide soorten al 20
jaar of langer in zijn collectie en zijn inschatting
is dat beide soorten tot de meer
robuuste brachystelma’s behoren. Adviezen
voor de verzorging van deze soorten
worden gegeven. Aan de voet van de Sierra
San Pedro Mártir (Baja California) groeit
Ferocactus acanthodes. Ernst Kluge is op een
ijskoude en regenachtige dag in februari
op deze locatie aan de zuidelijke rand van
het verspreidingsgebied geweest. Naast
deze soort vond hij ook Ferocactus viridescens
subsp. littoralis. Hogerop in de Sierra
was alles wit en moest noodgedwongen
rechtsomkeert gemaakt worden. Monika
Hermeling heeft de cactusvegetatie bij het
stuwmeer Dique El Jumeal (Catamarca, Argentinië)
onder de loep genomen. Zij kwam
hier o.a. Cleistocactus baumannii, Gymnocalycium
nigriareolatum, G. saglionis en Lobivia
aurea tegen.
In het Duitse Mammillaria (46-4) vraagt
Uwe Lehmann zich af hoe variabel M. gilensis
is. Hij heeft deze soort op verschillende
plekken aangetroffen en gaat in op de
variabiliteit.
Erich Schrempf schrijft over Escobaria
missouriensis subsp. navajoensis. Tom
Twijnstra heeft arboretum Trompenburg
139

vaak bezocht. Daar staat sinds ca. 1920 een
M. spinosissima, waarvan hij nakomelingen
verkreeg. De oorspronkelijke plant in Trompenburg
leidt inmiddels een zieltogend
bestaan. Othmar Appenzeller is de geschiedenis
ingedoken en schrijft over Paulus
Roetter en de door hem in de 19 e eeuw
(ca. 1870) gemaakte pentekeningen van
cactussen. Appenzeller richt zich daarbij
op de schetsen die Roetter van mammillaria’s
gemaakt heeft. De Magdalena-vlakte
is een zeer langgerekte, kurkdroge vlakte
aan de westkant van Baja California. Detlef
Bauer schrijft over de hier voorkomende
M. poselgeri. Andere cactussen worden
eveneens getoond, en daarnaast wordt het
vernietigen van het oorspronkelijke landschap
voor de aanleg van plantages aan de
orde gesteld. Een ietwat afwijkende vorm
van M. dodsonii vond Klaus Rebmann in
de Sierra Juarez in de staat Oaxaca. Deze
vorm heeft veel langere randdoorns dan de
standaard-dodsonii en groeit op bijna loodrechte
rotswanden. Othmar Appenzeller is
toe aan het laatste deel van zijn serie over
interessante zaken in de aantekeningen
van Reppenhagen. Daarin staat o.a. hoe hij
M. humboldtii en M. gracilis vond, hoe hij in
Venezuela mammillaria’s aantrof en hoe hij
vergeefs 2 dagen lang in een gebied met
canyons naar M. zeilmanniana zocht (op
78-jarige leeftijd!).
Cactus World (40-4) opent met een artikel
van Andries Cilliers over zijn zoektochten
naar stapelia-achtigen in de Knersvlakte,
waarbij hij vooral focust op Quaqua pulchra.
Hij vond deze soort op 3 locaties.
Ook diverse andere succulenten worden
in beeld gebracht. Een inleiding op het
geslacht Turbinicarpus komt uit de koker
van Norbert Rebmann. Vrijwel alle soorten
en ondersoorten uit de ondergeslachten
Turbinicarpus en Kadenicarpus, alsmede die
uit het geslacht Rapicactus en de ondergeslachten
Rapicactus en Lodia, worden zeer
kort door hem besproken, veelal toegelicht
met een natuuropname.
Al Laius legt in een paar pagina’s uit hoe je
de namen van planten volgens de regels
van de nomenclatuur behoort te schrijven.
Zlatko Janeba, een cactofiel, is geboeid
geraakt door dudleya’s. Tijdens reizen
door het zuidwesten van California en Baja
California viel vooral de groot wordende
Dudleya brittonii op. Deze vaak wit bepoederde
succulent is een echte blikvanger.
Janeba gaat in op de geschiedenis van deze
dudleya en toont planten in de natuur.
Colin Walker brengt een portret van
Sansevieria subspicata. De BCSS National
Show is voorbij en Dave Marchbank doet
verslag van zijn eerste bezoek aan deze
show. Hij had enkele planten meegebracht,
waaronder The Beast, een 2,30 meter hoge
Trichocereus terscheckii, die vanzelfsprekend
hoge kijkcijfers haalde. John Pilbeam
besteedt enkele pagina’s aan het geslacht
Orbea. Van een dik dozijn soorten worden
de bloemen getoond, waarbij een enorm
gamma aan kleuren te bewonderen valt.
De rubriek ‘In my greenhouse’ vormt deze
keer het domein van Jūratė Šimkutė. Zij
heeft in Ierland een kas van 12 m 2 en haar
gemengde verzameling bestaat vooral uit
cactussen. Nora Mulcahy beschrijft hoe de
succulentenhobby zich bij haar ontwikkeld
heeft, namelijk van waardering voor deze
planten tot het kweken ervan.
Darbon, Stephenson en Taylor, het comité
van de National Show, doen verslag van
deze show. Copiapoa laui wordt door Graham
Charles in de schijnwerpers geplaatst
d.m.v. diverse natuuropnamen. Hij vond
deze kleine copiapoa in de Guanillos Valley.
Tien mythes over melocactussen worden
door George Thomson de grond ingeboord.
Op drie pagina’s stelt John Pilbeam alle astrofytums
kort voor, waarbij elke soort door
een foto verlevendigd wordt. De favoriet
van Zlatko Janeba is in dit nummer Discocactus
crystallophilus. Hij beschrijft zijn plant
en haar geurige, nachtelijke bloeiwijze.
140 Succulenta jaargang 102 (3) 2023

In Kaktusy (2022-4) schrijft Libor Kunte
in het kort over het geslacht Plumeria,
presenteert Jan Hadrava verschillende
vormen van Echinocactus horizonthalonius
in Texas en New Mexico, ziet Rudolf Slaba
Copiapoa dealbata en C. carrizalensis
als één soort, heeft Stanislav Stuchlík een
bezoek gebracht aan de botanische tuin in
Berlijn-Dahlem, bericht Jaroslav Vích over
Cereus hildmannianus en de ondersoort
uruguayensis (is identiek) en doet Petr
Česal uit de doeken hoe je via het enten
traag groeiende cactussen van het geslacht
Eriosyce al 20 jaar (!) na het zaaien in bloei
kunt krijgen.
De inhoud van Cactus & Succulentes (14-
2) bestaat uit een artikel van Massimo Afferni
over de zeldzame Sedum fragrans, die
hij in de natuur kon fotograferen. Verder
toont en bespreekt Graham Charles de cactussen
(negen soorten), die hij bij het kleine
Peruaanse plaatsje El Chagual vond. Dit
plaatsje ligt in het dal van de Río Marañon
en is bereikbaar vanaf Huamachuco.
Het immer goedgevulde Avonia (40-4)
bevat bijdragen van zes auteurs. Philip
Nel werpt zijn blik op enige aloë’s in hun
natuurlijke habitat. Deze aloë’s lijken op
het oog verschillend, maar hebben toch
overeenkomsten. Het betreft Aloe comptonii,
A. dabenorisana, A. distans, A. meyeri,
A. pavelkae en A. perfoliata. Aldo Delladdio
schrijft over zijn bezoek aan de natuurlijke
vindplaats van Agave albopilosa in Mexico.
In 2016 ondernam hij vanuit Monterrey de
tocht naar deze fraaie agave die op steile,
vrijwel ontoegankelijke rotswanden groeit.
Erica Häderli maakt al vele jaren in onze
winterperiode een reis naar Zuid-Afrika
om met haar man de natuur te verkennen.
In haar artikel van ruim 20 pagina’s wordt
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
een selectie gebracht van al die reizen. Die
reizen gingen meestal door het zuiden en
zuidwesten van het land en de focus bij
die reizen lag op de pelargoniums. In het
artikel komt een scala aan pelargoniums
voorbij, welke door de auteur in de natuur
gevonden werden. Zijdebomen vormen
het onderwerp dat door Ray Stephenson
aangedragen is. Hij toont enkele foto’s van
Ceiba speciosa en C. insignis.
Deel twee van de geschiedenis van het
geslacht yucca, met de titel Van Hyurca tot
Yucca, wordt door Stefan Ondrovic gepubliceerd.
De beschrijvingen van de yucca’s in
de 19 e eeuw worden door hem toegelicht.
Na een intermezzo over natuurlijke en
kunstmatige hybridisatie en over celbiologie
en genen, worden de in de 20 e en 21 e
eeuw beschreven yucca’s voor het voetlicht
gebracht. Tot slot wordt de voortgang van
de systematiek der yucca’s beschreven.
De succulenten, die Wilthon Laurel Yepez
in de Cerros del Batolito de la Caldera
bij Arequipa (Peru) tijdens fiets- en voettochten
vond, worden door hem van een
toelichting voorzien. Het gaat daarbij naast
cactussen o.a. om planten uit de geslachten
Jatropha, Euphorbia, Puya en Oxalis.
In het elk kwartaal verschijnende Cactus
and Succulent Journal (94-4) laat Steven
Hammer zijn gedachten gaan over Faucaria
tigrina en over een mogelijke hybride
tussen Conophytum burgeri en C. ratum.
Dat zou de hybride ‘Ratburger’ op moeten
leveren. Zo gedacht, zo gedaan. En inderdaad,
de sterke hybride ‘Ratburger’ werd
gecreëerd, met mooie roze bloemen. Jan
Emming gaat in op een nieuwsfilmpje over
de vliegende cactus. Van de baarlijke nonsens
in dit filmpje zouden bij elke cactofiel
de stekels overeind gaan staan. Iedere
liefhebber weet immers dat segmenten van
cylindropuntia’s niet spontaan op je af komen
vliegen en dat het voor jou niet fataal
afloopt als je een doorn in je lichaam er
met je mond uit probeert te zuigen. Diverse
habitatfoto’s van cylindropuntia’s sieren het
141

Colofon
Tijdschrift Succulenta
http://www.succulenta.nl
E-mail: info@succulenta.nl
Auteursrecht
Gehele of gedeeltelijke overname
van artikelen is alleen toegestaan
na verkregen toestemming van
de auteur/illustrator en met een
duidelijke bronvermelding
Redactiesecretariaat
Riet Maessen
Weezenhof 1232
6536 EZ Nijmegen
E-mail: redactie@succulenta.nl
Hoofdredacteur
Theo Heijnsdijk
E-mail: eindredacteur@succulenta.nl
Redactie
Rob Bregman
E-mail: r.bregman@contact.uva.nl
Wolter ten Hoeve
E-mail: tenho11@hetnet.nl
Henk Ruinaard
E-mail: redacteur3@succulenta.nl
Vormgeving
Erwin de Cock
Tom Twijnstra (basis layout)
Druk
Senefelder Misset Doetinchem
artikel. Een nieuwe sansevieria uit noordelijk Uganda
wordt door Tom Cole en Tom Forrest beschreven.
Deze op de Lalak Rock voorkomende plant krijgt de
naam Sansevieria lalakana. De eigenschappen van
de nieuwe soort worden vergeleken met die van de
verwante S. coleana. Ron Parker komt met deel 2 van
zijn zwerftochten bij archeologische plekken. Deze
keer is hij iets zuidelijker geweest, in de Verde Valley.
Hier zijn vormen van Agave parryi aan te treffen,
maar ook A. toumeyana en A. chrysantha. Verder
vooral A. delamateri en A. verdensis. Deze agaven zijn
waarschijnlijk vele eeuwen geleden aangeplant en
verder gecultiveerd door de vroegere bewoners, omdat
ze vooral nabij archeologische plekken groeien.
Root Gorelick richt zijn blik op Pediocactus knowltonii.
Zijn exemplaren in zuidelijk Ontario (Canada) zitten
vijf maanden lang onder een sneeuwdek, maar floreren
desondanks al meer dan 12 jaar. Ze verdragen
bij Gorelick -30 °C in de winter en veel regen gedurende
het heetste deel van de zomer. Bovendien zijn
ze niet kieskeurig wat ondergrond betreft. Thomas
Glavich vestigt de aandacht op geofytische succulenten,
planten die voornamelijk ondergronds leven,
maar bladeren en bloemen produceren onder juiste
condities. De bloeiwijze van een flink aantal van deze
geofyten wordt getoond en de planten worden kort
besproken. Denis Diagre- Vanderpelen is meerdere
keren op zoek geweest naar cactussen in het zuidwesten
van de USA. Een aantal van de in de natuur
gevonden soorten uit de geslachten Pelecyphora
(voorheen Escobaria) en Echinomastus wordt door
hem ten tonele gevoerd. Het gaat dan om soorten
als Pelecyphora vivipara (en de variëteiten chlorantha,
alversonii, kaibabensis en buoflama) en Echinomastus
erectrocentrus, E. warnockii, E. intertextus en E. johnsonii.
Vele habitatfoto’s vergezellen zijn verhaal.
Aceria aloinis is de officiële naam van de aloëmijt.
George Theodoris en Mathew Fischel besteden ruime
aandacht aan dit diertje, dat zijn dieet inmiddels
uitgebreid heeft naar planten van de geslachten Haworthia,
Gasteria en Adromischus. De mijt is met het
blote oog niet zichtbaar. Adviezen worden gegeven
om een besmetting te voorkomen en om de mijten
te bestrijden.
Het laatste artikel in dit nummer betreft een verslag
van Fred Kattermann over een expeditie uit 1994 door
Peru. Hij vond Eriosyce omasensis in de bergen ten
zuiden van Lima. Na een bezoek aan Nazca ging de
reis naar de vindplaats van Islaya bicolor (nu
Eriosyce islayensis, een soort met talrijke synoniemen).
142
Succulenta jaargang 102 (3) 2023

Summary
Rob Bregman
Ben Wijffelaars reports about the latest
‘open day’ (April 1st) at the Ubink cactus
nursery in Kudelstaart, North-Holland. At
that time of the year most cacti do not
flower yet. However, Ben noticed that on
the internet it looks as if some people are
trying to play the game who can present
the first cactus flower of the year.
In his series dealing with the ‘Verkade’
handbooks of the 1930s, Theo Heijnsdijk
discusses Adromischus cristatus. This leaf
succulent from the Cape region of South
Africa was first described as Cotyledon
cristata by Adrian Haworth in 1827. In 1852
Charles Lemaire introduced the genus
Adromischus for those Cotyledon species
with spirally arranged leaves. The related
genus Tylecodon was raised by R. Tölken in
1978 for the deciduous Cotyledons. This author
recognized 27 Adromischus species and
4 varieties of A. cristatus: var. cristatus, var.
clavifolius, var. schonlandii and var. zeyheri.
Var. cristatus is characterized by a bunch of
aerial roots at the base of the stem. A fifth
variety (var. mzimvubuensis) was described
in 2003. Cultivation is easy; the growing
season is in spring and autumn. The easiest
way of propagation is by rooting of detached
leaves.
In part 127 of his series of articles entitled
‘In the spotlight’, Bertus Spee shows us
4 pretty succulent plants, viz. Austrocactus
bertinii, Dudleya pulverulenta, Thelocactus
tulensis and Turbinicarpus lophophoroides.
Aiko Talens cultivates many subtropical
bulb species on the balcony of his home in
The Hague. The plants are exposed to the
elements from April till November and are
doing well, except Amorphophallus konjac,
which obviously prefers warmer conditions.
Some agaves are sooner brought inside the
house because they don’t like a very wet
compost.
In 2020 Ton Smit sowed seeds of 13
South American cactus species in his living
room at home. Now he reports the results.
Succulenta jaargang 102 (3) 2023
The seedlings of 4 species all died in the
first winter.
Peter Knippels pays attention to our
former president and honorary member
Albert F.H. Buining (1901-1976). After Buining’s
death, his archives entered into possession
of our former editor Ludwig Bercht.
In the period 1966-1974 Buining undertook
4 expeditions to South America, guided by
local cactus connoisseur Leopoldo Horst.
One of those was the search for an unknown
melocactus (later to be described as
M. schulzianus) growing on the ‘Voltzberg’
in Surinam. Large parts of Buining’s notes
about that trip are included here. Buining
and Horst discovered 35 Melocactus taxa, of
which 7 names are still recognized.
Nadet Somers visited the botanic garden
of Kassel (Germany), and spotted a 72
year old agave with its inflorescence growing
through the roof of the glass house.
Unfortunately, the flowering stalk froze
to death, so the species epithet remains
unknown.
Paul Laney and Frans Mommers drove
to Gent, Belgium, to visit Freddy Delabarre.
In the course of many years this cactus
lover built up a collection of all kinds of
cactus-related objects such as journals,
stamps, seed lists, pictures, etc. He has
offered his entire collection to Succulenta.
A new book on the genus Aeonium, written
by the Italian Marco Cristini, is reviewed
by Theo Rengelink.
Wolter ten Hoeve summarizes the contents
of other journals on succulent plants.
Lithops plants are called ‘living stones’
but Tom Twijnstra jokes that they lack certain
features of living creatures: they don’t
talk or move!
R.Bregman@contact.uva.nl
143

Ben Wijffelaars
Kom in de kas ............................. 98
Theo Heijnsdijk
Adromischus cristatus ...................... 99
Bertus Spee
Voor het voetlicht 127 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Aiko Talens
‘Bolsucculenten’ op het balkon . . . . . . . . . . . . . . 112
Ton Smit
Zaaien in 2020 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Peter Knippels
Wat is er met de melocactussen
van Buining gebeurd?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Nadet Somers
De agave in de botanische tuin van Kassel . . . . 134
Freddy Delabarre
Freddy’s rariteitenkabinet .................. 136
Theo Rengelink
The genus Aeonium (boekrecensie). . . . . . . . . . 138
Wolter ten Hoeve
Succulentennieuwtjes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Rob Bregman
Summary ................................ 143
Tom Twijnstra
Begin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Op de voorpagina:
Melocactus pachyacanthus (HU407).
Foto gemaakt op 21 juli 1972, 65 km ten
westen van Jocobina, op 430-700 meter
hoogte. Foto: Albert Buining.
(zie vanaf pagina 121)
Inlichtingen over het lidmaatschap en ontvangst
van nummers en adreswijzigingen aan:
Inquiries about membership and receipt of issues
and address changes to:
Miranda Tap
Koldijksterraklaan 218
3544 PP Utrecht
E-mail: ledenadministratie@succulenta.nl
Lithops lesliei
Begin
Tom Twijnstra
Eerder op deze plek vertelde ik al
dat voor mij onze hobby begon met
enkele lithopsjes in een schaaltje.
Ik kreeg ze van een vriend die al
met ‘het virus’ was besmet, en dit
zonder scrupules aan mij doorgaf.
“Het zijn levende steentjes en ze
komen uit Zuid-Afrika” vertelde
hij er nog bij. De gelijkenis met
steentjes was ontegenzeggelijk
waar, maar het bijvoeglijke
naamwoord ‘levende’ deed best
wel vragen oproepen. Kunnen ze
bewegen, geluid maken of iets
anders dat je bij planten niet direct
zou verwachten? Nog lang keek ik
met verwondering naar het bakje
op de vensterbank.
Nu jaren later zijn er in mijn
verzameling meer levende stenen
bijgekomen; groene, grijze, bruine
en zelfs rode exemplaren zitten
er bij. De meeste bloeien gewillig
in het wit en het geel. En het blijft
leuk om deze weer op mijn beurt
aan anderen kado te doen, met
de vermelding dat het levende
stenen zijn. En ook dan weer die
openvallende mond en verwarde
blik: ...’levend?’
tomtwijnstra@hotmail.com
144 Succulenta jaargang 102 (3) 2023