OOG VOOR AFRIKA Landenspecial Zuid-Afrika

HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA l | 2023 | prijs € 6,50 | www.oogvoorafrika.nl
ZUID-AFRIKA
LANDENSPECIAL
dubbeldik:
222
pagina’s
PORTRET VAN JOHANNESBURG EN KAAPSTAD
˙ DWARS DOOR ZUID-AFRIKA IN HET SPOOR VAN DEON MEYER
˙ HET MOOISTE VAN DE CAPE WINELANDS ˙ ONTDEK ISIMANGALISO
˙ WANDELEN DOOR DE WILD COAST ˙ DE VIBE VAN HERMANUS,
STELLENBOSCH EN DURBAN ˙ DWARS DOOR KRUGER NATIONAL PARK
˙ CULINAIRE EXPEDITIE DOOR DE KAROO

We go the
EXTRA
MILE

Nét dat stapje meer doen. Dat verwacht iedere reiziger toch van
zijn of haar reisorganisatie? Aandacht en service die niet ophoudt
zodra u de reis eenmaal hebt geboekt, maar die doorgaat tijdens
en ná uw reis. Een bijzondere reis, persoonlijk en in overleg met
u op maat samengesteld waarin al uw wensen, samen met de
suggesties van onze experts, zijn opgenomen.
Assistentie vanaf de aankomstgate van uw vliegtuig totdat u
eenmaal in uw transferauto zit, privé transfers, lounges en/of
diners die de wachttijden op vliegvelden veraangenamen.
Gebieden bezoeken buiten de reguliere routes, wild van dichtbij
bekijken tijdens een game drive, een ballonvaart over de woestijn,
een romantische overnachting voor het pasgetrouwde stel.
En natuurlijk 24 uur per dag, 7 dagen per week persoonlijk
bereikbaar. Niets is zo vervelend dan in een keuzemenu terecht
te komen.
Bij ons is uw reis pas klaar als u terug in Nederland kunt
terugkijken op een bijzondere ervaring waar u tot in lengte
van dagen met een prettig gevoel aan terugdenkt. Kortom, een
bijzondere reis die helemaal compleet is.
BMS-Travellers doet dat stapje meer. We go the extra mile.
Botswana | Kenia | Malawi | Mauritius | Mozambique | Namibië | Rwanda
Seychellen | Tanzania | Uganda | Zambia | Zimbabwe | Zuid-Afrika
www.bms-travellers.nl | +31 (0)85 04 10 400

Inhoud
36 Dwars door Kruger National Park
Roadtrip
KoortsSpoor 8
Dwars door Kruger National Park 36
De mystieke Motouleng Cave 80
Songimvelo – de wieg van Afrika 86
Take a Walk on the Wild Side 92
De Sani Pass 98
Culinaire safari door de Karoo 116
iSimangaliso Wetland Park 124
Wijntours in de Westkaap 178
Portfolio
Sounds of the bush 28
Anthony Robbins 50
Ken ‘Whaleman’ Moore 156
98 De Sani Pass
City
Johannesburg 58
72 uur in Durban 102
24 uur in Stellenbosch 144
24 uur in Hermanus 162
Franschhoek – wijnproeven per tram 172
Kaapstad 214
Kunst en cultuur
Ontmoet de Nala’s 131
Dubbelaars 136
De Afrikaanse taal 138
Festival voor het Afrikaans 140
AfrikaBurn – vuurfeest in de woestijn 168
Straatkunst in Kaapstad 182
De Kaapse Klopse 194
Robben Island – eiland van verzoening 198
De tweestrijd van de San 202
En ook:
Van de redactie 6
Mpumalanga – 10 tips 26
Waarom de zebra strepen heeft 34
De Oostkaap – 10 tips 90
Sportieve vakanties 110
De Westkaap – 10 tips 134
Lente in de Westkaap 152
Spotlight op de ‘great white’ 188
Webshop 193
Rooibos – het rode goud 208
Colofon 220
86Songimvelo – de wieg van Afrika
162 24 uur in Hermanus
214 Kaapstad
OOGVOORAFRIKA

188 Spotlight op de ‘great white’ 208 Rooibos – het rode goud
5
198 Robben Island – eiland van verzoening 202 De tweestrijd van de San
28 Sounds of the bush
131 Ontmoet de Nala’s

6
Van de redactie
Reizen is de enige uitgave waar je rijker van wordt
Je gaat op vakantie (of liever gezegd: op reis) en je wilt avontuur en
unieke ervaringen. Herinneringen om nooit meer te vergeten. Soms
moet je werkelijk op zoek naar magische momenten, veel vaker
overkomen ze je en denk je pas later: ‘wat? Heb ik dat gedaan?’. Ik
kom al sinds 1994 in Afrika en op de een of andere manier maakt
het continent de roekeloze heldin die ik in het dagelijkse leven zeker
niet ben, in mij wakker.
Misschien heeft mijn liefde voor dieren er ook iets mee te maken.
Ik kan me niet voorstellen dat ze iets kwaads in de zin hebben. Ze
zijn mooi/lief/vertederend/majestueus/uitdagend en smeken er in
mijn ogen bijna om om van zo dichtbij mogelijk bekeken te worden.
Ik moet eerlijk bekennen dat ik daarbij ons tijdschrift weleens
als excuus gebruik. ‘Kunnen we niet wat dichterbij? We hebben
mooie foto’s nodig…’ Ik schuif daarbij Peter met zijn lange lenzen
als breekijzer naar voren, maar aarzel zelf ook geen seconde om
in de “vuurlinie” te gaan staan. Zo ben ik zonder enig spoor van
twijfel op leeuwen, neushoorns, cheeta’s en olifanten afgelopen,
heb ik op mijn buik tussen een pack wilde honden gelegen in het
magische Mana Pools en wierp me bijna achteloos tussen de haaien.
Ho, stop. Dat laatste was het plan. Totdat ik de vieze smurrie zag
waarmee ze gelokt werden en die in zee richting de kooi dreef
waarin wij moesten wachten op de “great white”. Lafhartig sloot
ik me aan bij Peter en mompelde dat het voor het blad beter was
als ik de hele ervaring vanaf de boot bekeek. En het is waar: je ziet
ze dan ook prima! En oef, wat zijn ze groot. En eng. Wist je dat als
een haai toehapt hij z’n tandvlees naar achteren trekt en zijn ogen
wegdraait?
OOG VOOR… We bedachten de titel nu 12,5 jaar geleden. Wat
we wilden bereiken is jou door onze ogen dit prachtige, rauwe,
veelbelovende continent met z’n onmiskenbare rafelranden te
laten zien. Door onze ogen wilden we jullie laten kennismaken met
mensen wier stem anders wellicht niet gehoord zou worden.
Write the future is daarin altijd ons motto geweest. Opgedaan
door een schilderijtje dat ik vond in The Peech, een heerlijk hotel in
Johannesburg, gemaakt door een lokale kunstenaar.
Ik ben ervan overtuigd dat toerisme op een verantwoorde manier,
met oog voor mensen en natuur, een betere toekomst voor velen
kan betekenen. Wij gunnen daarom Zuid-Afrika, na de verwoesten
coronaperiode een nieuwe blik en een betere toekomst.
Daarom onze oproep: reis, ontmoet, ontdek, geniet met volle
teugen en heb OOG voor alles om je heen.
Voor wie het wil zien heeft Zuid-Afrika zo veel te geven. Geniet het,
deel het en gebruik deze OOG VOOR AFRIKA Landenspecial om zo
veel mogelijk herinneringen op te doen.
Op het moment van verschijnen van deze OOG VOOR AFRIKA
Landenspecial staat de Westkaap in volle bloei en maakt het land
zich op voor een nieuw, heerlijk, uitdagend en vol seizoen.
Geniet dit, ook als je fysiek niet wilt of kunt reizen: de mooiste
reizen maak je ook in je hoofd. Dat houden wij ons altijd voor ogen
als we niet in Afrika kunnen zijn.
In deze dubbeldikke Landenspecial Zuid-Afrika tonen we jou met
trots de caleidoscoop die het land is. Een bonte verzameling van
prachtige indrukken, indrukken die wij (en onze journalisten) in de
afgelopen 12 jaar voor OOG VOOR AFRIKA hebben opgedaan.
Als altijd is er tijdens het samenstellen van een nieuwe editie een
moment van bezinning. En waardering voor al het moois dat we
hebben mogen zien en beleven. Reizen door Afrika mag nooit
gewoon worden, daar is het te bijzonder voor.
Marjolein Westerterp
Peter Boshuijzen

De Grote Karoo is het hart van Zuid-Afrika

KoortsSpoor
Road trip door het Zuid-Afrika
van Deon Meyer’s Koorts
In 2017 verscheen het boek Koorts van de Zuid-Afrikaanse thrillerauteur Deon Meyer.
Michiel van Dam en Johan Kriek, Zuid-Afrika liefhebbers en connaisseurs pur sang,
waren meteen verkocht. Want Koorts is ook een perfecte road novel. Dus planden ze hun
eigen reis in het spoor van de post-apocalyptische roman die een griezelig profetisch beeld
schetst van een Zuid-Afrika dat door een virus totaal op z’n kop wordt gezet.
Tekst: Michiel van Dam Foto’s: Michiel van Dam Foto’s Deon Meyer: Guido Schwarz

KoortsSpoor loopt door Bijbelse landschappen
Ik wil je vertellen over de moord op mijn vader.
Willem Storm en zijn zoon behoren tot de weinige overlevenden in
Zuid-Afrika – en de rest van de wereld – van een allesverwoestend
virus. Willem wil hun leven weer opbouwen bij de stuwdam bij
Vanderkloof, vanwege de beschutte ligging en de mogelijkheid
om elektriciteit op te wekken. Alleen is Vanderkloof niet helemaal
verlaten. Een groepje uitschot gebruikt het plaatsje als uitvalsbasis,
en houdt een vrouw gevangen. Ze hadden door kunnen rijden, maar
zo zit Willem niet in elkaar. Wanneer het tot een schietpartij komt,
blijkt niet Willem, maar de dertienjarige Nico het koelbloedigst.
Als Nico jaren later zijn memoires schrijft en terugkijkt op zijn leven,
lezen we over de momenten waarop zijn hart werd gebroken, zijn
loyaliteiten op de proef werden gesteld, en over zijn pijnlijkste
herinnering: de moord op zijn vader.
De route gaat langs plekken die een sleutelrol spelen in Koorts.
Tijdens deze reis schuift de fantasiewereld van Deon Meyer over de
Zuid-Afrikaanse werkelijkheid.
Hoedspruit
Dit is ‘m dus. Hoedspruit civil airport. Het toneel van een van de
aangrijpendste scenes uit Koorts. Hier vinden piloot Hennie ‘Flaai’,
Laas en Nico Storm het jongetje Okkie. Moederziel alleen, op de
wilde dieren na die uit het Krugerpark zijn gebroken en de wereld
herbevolken waaruit ze door de mens waren verdreven. Nu is door
de Koorts, een virus dat 95% van de wereldbevolking uit heeft
geroeid, nog maar een handjevol mensen over. Mensen op wie
de Koorts geen vat had. Mensen zoals Nico Storm, de ik-figuur uit
Deon Meyer’s roman, en zijn vader Willem Storm.
Een nieuwe wereld: Amanzi
Met Okkie aan boord van het vliegtuig vliegen Hennie en Nico »

‘De ervaring is alleen compleet als de wind geuren meevoert van zondoorstoofde
aarde, stenen en het kruidige aroma van planten en bomen’
KoortsSpoor slingert dwars door Zuid-Afrika

Wupperthal is een last outpost of civilization
terug naar de basis van een nieuwe wereld. Amanzi, ’n stuwdamoase
in de Karoo-woestijn. In Amanzi maakt Nico met zijn
pa deel uit van een grotere gemeenschap. Koortsoverlevers.
Nieuwbeginners. Natuurlijk ligt Amanzi op de route die Johan en ik
vanaf Hoedspruit hebben uitgestippeld. Ons KoortsSpoor.
Kruger National Park: laat KoortsSpoor beginnen
Maar eerst gaan we nog Okkie’s ‘olifantjes’, ‘grote ouwe’ leeuw
en andere wilde dieren beleven. Wij doen dat bij ’n luxueuze
safarilodge op de rand van het Kruger Park. Natuurlijk kun je ook
op films en foto’s wilde dieren zien. Maar de ervaring is alleen
compleet als de wind geuren meevoert van zondoorstoofde aarde,
stenen en het kruidige aroma van planten en bomen.
Vanaf Hoedspruit pakken we ons spoor op, dwars door Deon
Meyer’s Zuid-Afrika. Het post-apocalyptische thema van Koorts
spreekt sterk tot onze verbeelding. Dat deden aan het begin van
de Europese kolonisatie van Zuidelijk-Afrika ook verhalen over
Monomotapa, het Eldorado van Afrika, en andere verdwenen
beschavingen. Die kwamen steeds verder in het binnenland te
liggen, naarmate dat werd uitgeplozen door Europese reizigers.
In het groen heuvelland van de provincie Mpumalanga waar
we doorheen rijden liggen ook resten van zo’n mysterieuze
beschaving.
We hebben gehoord van dinosaurussen, uitgestorven door
meteorietinslagen. Maar een hele hoogstaande menselijke
beschaving zomaar van de aardbol gevaagd? Toch is dat wat
Michael Tellinger en zijn volgelingen beweren. De komst van een
hemellichaam veroorzaakte tsunami’s van kilometers hoog die
op hoge snelheid over het zuidelijk halfrond raasden. De aloude
zondvloed. En dan was er nog een vulkaanuitbarsting, ook al
zo’n klassieker, in de Indonesische archipel. Een hele stedelijke
omgeving ter grootte van Los Angeles of Johannesburg verdween
door die rampen. »

Mpumalanga koestert hun wildlife in het Kruger National Park en de sporen van verdwenen beschavingen

Philippolis is de oudste nederzetting van de Vrijstaat
De stenen cirkelvormige gebouwen daarvan zijn alleen uit de lucht
goed te zien. En waarom waren er die routes, met stenen muurtjes
erlangs, die alles met elkaar verbonden, in een tijd dat het wiel in
Afrika nog niet draaide?
‘Het waren transportkanalen voor met goud opgewekte
energiegolven uit het binnenste der aarde. Goudkoorts’, zegt
Michael. Eerder ’n thema voor ’n sciencefictionroman dan gedegen
wetenschap, zeggen Tellinger’s critici. Het is in ieder geval een
fascinerend verhaal dat gids Edwin Chitapi ons in het Stone Circle
Museum vertelt.
‘Er worden in Afrika steeds meer en oudere wiegen van de
mensheid gevonden. Zuid-Afrika spant daarbij de kroon. De klok
naast het kribbetje staat nu het verst teruggedraaid bij de Cradle of
Humankind ten westen van Johannesburg.’
Het visitor center bij Maropeng geeft modern multimediaal
uitleg. Niet alleen over het ontstaan, maar ook over het dreigende
uitsterven van de mensheid: ‘Humans have sped up the extinction
process by exploiting the Earth’s resources. The serious damage we
are inflicting on the world’s richest areas of biodiversity has caused
many scientists to believe we are causing the first mass extinction
caused by a species.’
In Koorts verwoordt Nico’s moeder het zo: ‘De mens kan niet
veranderen, Nico, de mens kan eenvoudigweg niet veranderen. De
evolutie heeft ons geprogrammeerd om te blijven consumeren tot
alles op is.
En welk recht hebben wij, de schadelijke soort, het onheilsbeest, om
al die andere soorten uit te roeien?‘Welk recht heeft de mens, ook
maar een dier, om deze massamoord te plegen?
Het virus werd in een laboratorium ontwikkeld… het vaccin kwam uit
hetzelfde laboratorium, bestemd voor de uitverkorenen. Het dodelijke
virus was naar alle uithoeken van de wereld gebracht, zodat het
volgens een specifiek plan kon worden losgelaten.’
Nico’s moeder zat in dat viruscomplot om de wereld te redden.
Zij had Nico en z’n vader het vaccin ingespoten als een soort »

‘Er worden in Afrika steeds meer en oudere wiegen
van de mensheid gevonden. Zuid-Afrika spant daarbij de kroon’
Werken van mensenhand zijn nietig in het overweldigende Zuid-Afrikaanse landschap
griepprik. En Willem Storm daarna alles verteld. Nico’s vader
vertrok toen met Nico naar de Vredefortkoepel om van hun
vaccinaties te herstellen.
Vredefortkrater
Bij ‘n krater denkt een Nederlander aan een omgewoeld landschap,
als in korrelige zwart-witfoto’s van de Eerste Wereldoorlog. Maar
in Afrika is alles groter. De Vredefortkrater is voor zover bekend
de oudste en grootste krater op aarde. Ontstaan door de inslag
van een meteoriet, weer eentje, miljoenen jaren geleden. Door de
grootte van de krater en erosie kunnen we de randen ervan niet
zien. En we zien ook niet de grotten aan de Vaalrivier, waar Nico en
Willem schuilden.
In Kimberley toont the Big Hole wel in één oogopslag wat we
met Moeder Aarde uitspoken. The Big Hole is het grootste door
mensen gemaakte gat ter wereld. Maar de diamantmijn is uitgeput
en heeft nu een museale functie. In die Groot Gat staat een laag
water in waarin we langgerekte dieren zien bewegen. Slangen?
Hoe Bijbelser wil je het hebben? We denken aan de woorden
van oom Meklein in Koorts. Meklein is een nazaat van de San, de
oorspronkelijke bewoners van Zuid-Afrika. ‘De oude mensheid heeft
de aarde mishandeld. Ik vraag me af, is het niet de aarde die het virus
heeft gestuurd?’
Net als in Koorts verkruimelt in het echte Zuid-Afrika ook overal
het wegennet, door gebrek aan onderhoud en door zware
vrachtwagens die de tolwegen vermijden. Daar hebben ook de
inwoners van Philippolis last van. Maar de inwoners ondernemen
gezamenlijk actie tegen illegaal vrachtverkeer. Tegen zwerfvuil.
Tegen omgewaaide bomen op de weg. Zoals Amanzi in Koorts
bloeit ook Philippolis doordat mensen er de handen uit de mouwen
steken.
In Philippolis ontmoeten we een bonte verscheidenheid aan »

In Zuid-Afrika speelt het landschap eerste viool
De Vanderkloofdam is de hoogste damwal in Zuid-Afrika

Aan het stuwmeer Vanderkloof sticht Willem Storm zijn nederzetting voor nieuwbeginners
mensen. Een Duitse gravin met een koekjesfabriek, een professor
die zich vol energie inzet voor de ontwikkeling van de Karoo en
zijn bewoners, een oud-politiefunctionaris en boekenschrijfster die
nu het Karoo Art Café runt, een geboren Nederlander die met zijn
gezin zoveel mogelijk zelfvoorzienend op een boerderij woont, in
de beste Amanzi-traditie.
Orania
Op naar de Oranjerivier. Ach ja, Orania. De een ziet er een
hoopvol stemmend symbool in van een veilige eigen-volk-eerststaat,
zonder verloedering en criminaliteit. De ander maakt
er een fascistische en racistische enclave van, een smet op de
Regenboognatie. Orania is ogenwrijvend anders dan de rest van
Zuid-Afrika. Dat moest ook Amanzi zijn, het Nieuwe Begin van de
Mensheid dat Nico’s vader in Koorts voor ogen staat.
Vijftig kilometer stroomopwaarts naderen we het epicentrum van
het verhaal. Boven op de stuwdam stoppen we, net zoals Willem
Storm met de trailer nadat hij en Nico in Koffiefontein door honden
te grazen zijn genomen. Voordat pa en zoon Storm zich in ’n huis
in Vanderkloof verstoppen, waar Willem van de infectie van de
hondenbeten moet genezen. Voordat ze Melinda Swanevelder
bevrijden die door twee schurken gevangen wordt gehouden.
Voordat Willem door een van die mannen wordt neergeschoten.
Voordat de dertienjarige Nico die mannen vervolgens doodschiet.
Voordat…
Precies zoals Deon Meyer dat heeft beschreven kronkelt de
Proteaweg vanaf de rotonde tussen berghellingen omhoog naar
het plaatsje Vanderkloof, in Koorts herdoopt in Amanzi, wat in
Zoeloe en Xhosa “water” betekent.
De indrukken werken op ons als in ‘n slow motionfilm. Het Midas
pompstation met de alarmtoeters die de Amanzi-bewoners »

Standbeelden van Afrikaner helden in Orania

De kerk van Graaff-Reinet
alarmeren voor de invasie van de KTM’ers. Het politiebureau
daartegenover, geramd door de ERF-truck. Het weggetje
heuvelopwaarts naar het glazen huis, waar de booswichten
Melinda gevangenhouden. Het Rolfontein natuurreservaat.
Enzovoorts. Al die plekken die in ons geheugen gegrift staan.
Het is een vreemde gewaarwording om rond te stappen op een
plek waarvan we zelf een beeld hebben gemaakt. Het is geen
historische grond zoals Pompeï, Troje of Bloedrivier. Maar het is
toch een speciale belevenis.
Wat maakt Koorts zo fascinerend?
Steeds weer spannend: in hoeverre wijkt de werkelijkheid af
van het beeld dat Deon in onze lezershoofden heeft geplant? En
wat maakt Koorts nou zo’n geweldig boek dat we keer op keer
herlezen? Het boek wordt vergeleken met The Road van Cormac
McCarthy, ook een post-apocalyptische vader-en-zoon-road-novel.
The Road is typisch Amerikaans, hard boiled en tight fisted van
begin tot eind. Maar de karakters in The Road zijn mechanische
pionnen en niet warmbloedige wezens zoals die in Koorts. Deon’s
karakters zijn mensen om wie wij als lezers geven. Waarmee we lief
en leed delen.
Nieu-Bethesda
Waarom mag Nieu-Bethesda niet in ons KoortsSpoor ontbreken?
Omdat hier Sofia Bergman, Nico’s grote liefde, vandaan komt.
Het dorp is vanouds geïsoleerd, elektriciteit kwam er pas in
1995 en asfalt ligt er nog steeds niet op de weg er naartoe. We
volgen de binnenwegen waarover Sonja zwierf, toen ze jaren na
de Koorts de dood van haar gezinsleden en de boerderijmensen
Meklein en Vytjiie de boerderij verliet en de wijde wereld in trok.
Veel Zuid-Afrikaanse plattelandsstadjes zijn vervallen, verarmd
en verwaarloosd. Waarom Loxton niet? Deon Meyer heeft
Loxton salonfähig gemaakt. Hij schreef erover en organiseerde er
evenementen met motorfietsen en mountainbikes. Daar kwam »

‘Na de stofgeur van het binnenland worden we nu aangetrokken
door de steeds sterker wordende geur van de Atlantische Oceaan’
In Lambertsbaai ruikt het naar zilte oceaan
‘Deon Meyer’s
karakters zijn mensen
om wie wij als lezers
geven. Waarmee we
lief en leed delen’
Aan de Westkust ontstaan in Koorts ook nieuwe gemeenschappen

‘The Big Hole is het grootste door mensen gemaakte gat ter wereld’
en komt volk op af. Volk dat wil eten, drinken, slapen en inkopen
doen. Sommig volk blijft hangen, knapt er huizen op en gaat daarin
wonen of verhuurt die als B&B. En Loxton heeft water. Uit een bron
aan het stuwmeertje loopt dat via een kanaalstelsel van leivore
langs de huizen, tuinen en straten. Rond Loxton liggen stofpaaie,
onverharde wegen, door de Grote Karoo. Hier overleefden de San
dankzij hun survival skills zoals oom Meklein die aan Sofia Bergman
doorgaf. Jagen met pijl en boog, spoorzoeken. En water vinden.
Langs ‘n stofpad vinden we een Boesmansput die nooit droog staat.
Hoeveel handen hebben de platte steen die als deksel dienstdoet
de afgelopen duizenden jaren opgetild en weer teruggelegd?
Amanzi. Water. Niet alleen de weg roept ons reizigers. Als een
vis aan de lijn worden we aangetrokken door de Atlantische kust.
Maar eerst nog Wupperthal, nog zo’n Last Outpost of Civilization
op ons KoortsSpoor. Hier moesten de grijze mannen zitten die
de Westkusters uit Lambertsbaai hadden verdreven, waarop ze
naar Amanzi trokken. Nico Storm gaat naar die slangenkuil. Sofia
Bergman gaat met hem mee, want zij kan sporen lezen als de
beste. Onderweg bloeit hun romance op.
West Coast
Niet alleen de weg roept, ook de kust. Na de door Deon geroemde
stofgeur van het binnenland worden we nu aangetrokken door de
steeds sterker wordende geur van de Atlantische Oceaan. Zout,
zeewier, zaligheid. Eindelijk weer eens échte deining in plaats van
de van starre koppies in het binnenland. Lambertsbaai is zoals
Deon beschrijft voornamelijk een werkende vissershaven. Voor
verwende 21ste-eeuwse geneugtes moeten we verder de kust
afzakken. Naar Kaapstad.
Daar vindt Nico Storm zijn moeder Amelia terug aan boord van het
grijze-mannen-schip. Amelia, die aandeel had in de verspreiding
van de Koorts die 95% van de mensheid uitroeide om die andere
5% een kans te geven het leven op aarde niet opnieuw »

ik begon met plannen en schrijven kende ik dat gebied extreem
goed. Ik hoefde dus niet veel verkenningen meer te doen. Maar
nadat ik Vanderkloof als een startpunt had gekozen ben ik daar
nog een paar keer naartoe gegaan. Zoals bij al mijn romans, was
het eindproduct een puzzel van honderden stukjes.’
De mensheid schijnt de corona, COVID-19, pandemie te
hebben overleefd. Je hebt een hoop onderzoek gedaan voor
Koorts, heeft dat iets onthuld over andere gevaren die de
mensheid bedreigen?
‘Het onderzoek was duidelijk: er komen nog meer pandemieën.
Ebola is niet het grootste gevaar, vogel- en varkensgriep kunnen
serieuze bedreigingen zijn. Maar de grootste is misschien
bacteriële infectie. Ons misbruik van antibiotica heeft een nogal
omineuze situatie gecreëerd.’
Voor Spek en Bone naar Stellenbosch
Deon Meyer en zijn echtgenote Marianne Vorster-Meyer
nodigen ons uit in restaurant Spek & Bone in Stellenbosch om
ons KoortsSpoor te bespreken. Deon en Johan kennen elkaar
nog van vroeger, toen ze samen op motorfietsen stof lieten
opwaaien op de Zuid-Afrikaanse binnenwegen. Deon heeft zijn
motorfiets nu ingeruild voor een mountainbike, maar de passie
voor de stofpaaie is gebleven.
Deon, hoe koos je de routes voor je verkenningstochten voor
Koorts?
‘In de twintig jaar voordat ik Koorts schreef heb ik op mijn BMW
1200 GS Adventure motorfiets honderdduizenden kilometers
door Afrika gereden. Zowel voor de lol als voor mijn werk als
consultant bij BMW Motorrad. Een groot gedeelte daarvan was
in de Grote Karoo, inclusief het gebied rond Vanderkloof. Toen
Is er voldoende materiaal om een ander boek zoals Koorts te
inspireren?
‘Absoluut. Onze vernietiging van de planeet gaat steeds sneller
en ik denk dat dat mijn schrijven blijft beïnvloeden.’
Koorts is onder meer een geweldige road novel. Ideaal om als
lezer zelf een reis mee uit te stippelen. Wat vind je van ons
KoortsSpoor?
‘Ik heb alleen bestaande plaatsen gebruikt in Koorts, ik heb niets
verzonnen. Het boek neemt lezers mee naar zoveel interessante
plekken in het Zuid-Afrika waar ik van hou. Die reisroute van jou
en Johan is fantastisch. Ik zou er niks aan veranderen.’

24
te verklooien. Wat gaat Nico doen? Vaart hij met z’n moeder mee,
haar stralende toekomst van de Nieuwe Mensheid tegemoet?
Nico denkt aan z’n vader, de eeuwige optimist die het fundament
voor Amanzi legde. Willem Storm, die ondanks alles een oplossing
zag voor de mensheid, een uitweg voor de door die mensheid zelf
gecreëerde problemen.
In Willems woorden: ‘We hadden zulke enorme problemen voor
de Koorts. Politiek en maatschappelijk en ecologisch, maar we
waren bezig om oplossingen te vinden, zoals we altijd hebben
gedaan. Technologie, juist de laatste twintig jaar, de ontzaglijke
ontwikkelingen en doorbraken en ontdekkingen, alles om problemen
op te lossen om van de wereld een betere plek te maken.’
Nico neemt zijn beslissing. Terwijl het schip met z’n moeder
wegvaart springt hij overboord en zwemt terug naar Zuid-Afrika.
Terug naar het Amanzi van zijn vader, van Okkie, van Sofia
Bergman en hem. Terug naar het leven na de Koorts.
‘Ik moet springen. Ik had nog tegen haar willen zeggen dat ik een kind
van mijn moeder ben. Maar ook een kind van mijn vader en dat ik
daar heel trots op ben.’ ˙
QuickFACTS
Wil jij de KoortsSpoor road trip maken onder de bezielende
leiding van Zuid-
Afrikakenners Michiel van
Dam (www.padvat.nl) en
Johan Kriek (ZA Trax, Safaris
& Tours, www.zatrax.com),
kijk dan nu op
https://padvat.nl/ deonmeyer-koorts
Je leest daar ook de
aanbevelingen en geheimtips
van niemand anders dan
Deon Meyer zelf.
De 17-daagse groepsreis
vertrekt op 30 oktober 2023,
op 3 maart en op 1 september
2024.

Mpumalanga - Limpopo -Gauteng

w
Mpumalanga, met het Kruger National Park en
Sabi Sands betekent letterlijk ‘de plek waar de zon
opkomt’. De provincie ligt aan de oostkust van
Zuid-Afrika en grenst aan Limpopo en Gauteng
met de steden Pretoria en Johannesburg.
Mpumalanga is bekend om z’n Panoramaroute en
watervallenroute.
10 tips
1. De Panoramaroute is de beste
manier om Mpumalanga te
verkennen. Begin met het
indrukwekkende uitzicht vanaf
de Mount Anderson, waarna je
verder rijdt naar het pittoreske
plaatsje Sabie. Na een bezoek
aan goudmijnstadje Pilgrim’s Rest
werp je in Graskop een blik op het
mystieke God’s Window, waar
je uitkijkt over de uitgestrekte
Drakensbergen. De weg voert
je naar de Blyde River Canyon.
Deze rivierkloof is maar liefst
dertig kilometer lang. In de kloof
liggen de Bourke’s Luck Potholes.
Op zevenhonderd meter hoogte
heb je prachtig uitzicht op de
kenmerkende Drie Rondavels.
2. Nelspruit is een belangrijk centrum
voor de fruitproductie van heel
Zuid-Afrika. Met mango-, papaja-,
avocado- en citrusplantages.
3. Watervallenroute. De Horseshoe
Falls in Sabie, de Lone Creek Falls,
de Bridal Veil Falls, Mac-Mac Falls,
de Maria Shires Falls, de Lisbon
Falls en de Berlin Falls vormen een
prachtig reisdoel.
4. Lesedi Cultural Village laat zien hoe
de traditionele stammen van
Zuid-Afrika leven. Een portret van
de Rainbow Nations,
www.lesedi.com
5. Apartheidmuseum is een must
visit om de rauwe geschiedenis
van Zuid-Afrika te ervaren.
www.apartheidmuseum.org
6. Entabeni Private Game Reserve,
www.entabeni.co.za
7. Stadsbezoek aan Pretoria, de
paarse stad
8. Breng een heerlijke zondagmiddag
door aan het Zoo Lake in
Johannesburg.
9. Bezoek Arts on Main,
www.mabonengprecinct.co.za
10. Doe de Soweto-experience.

Sounds of the Bush
Tekst en foto’s: Peter Boshuijzen

Het contrast tussen de kolossale recht-toe-recht-aan
neushoorn en de wendbare, ranke klipspringer is een
manifestatie van leven in wonderbaarlijke vormen.

Leeuwen zijn fascinerend om naar te kijken.
Schijnbaar dodelijke vermoeidheid wisselt
razendsnel af met dodelijke alertheid.

Buffels staan bekend om hun heroïsche gedrag.
Deze serieuze jongen hoeft verder geen introductie.
De meeste ongelukken gebeuren met nijlpaarden op het land. Kom niet in hun territorium.
Deze dwingende blik lijkt op nieuwsgierigheid, maar is een waarschuwing.

Behendigheid en souplesse siert
de luipaard. Zo in balans,
zo sereen, zo klaar voor actie...

Waarom de zebra strepen heeft
In haar boek San Tales from Africa vertelt de Zuid-Afrikaanse archeologiestudente Raffaella
delle Donne over haar studie naar de mythologische verhalen van de San, de eerste bewoners
van zuidelijk Afrika. Ze kwam in de rotstekeningen figuren tegen die tegelijkertijd vriendelijk,
heldhaftig, gemeen, mopperig, gewelddadig, bot, slim en behulpzaam waren.
Ze zegt: ‘Voor mijn gevoel gingen de Europese sprookjes altijd over
prinsessen die uit kastelen gered moesten worden, en kinderen die
lastiggevallen werden door heksen. Met de komst van Disney lijkt alles
nog meer gesimplificeerd. De verhalen van de San weerspiegelen hun
religieuze en sociale structuren. Ik wilde de verhalen optekenen om te
bestrijden dat de San cultuur primitief is en niet meer bestaat en dus geen
deel uitmaakt van het huidige Zuid-Afrika.’
Verhaaltjes van de eerste mensen
In de tijd van de Eerste Mensen, zagen de gemsbok en de zebra er heel
anders uit dan nu. De zebra bijvoorbeeld had helemaal geen strepen, maar
lange, prachtige hoorns. Dit verhaal gaat over hoe de zebra haar hoorns
verloor en strepen kreeg.
Elke dag, als de zon onderging, kwamen alle dieren bij elkaar bij de
waterplaats om te drinken. De zebra stond er uren naar zichzelf te kijken in
de weerspiegeling van het heldere water. Ze was erg trots op haar mooie,
lange hoorns en kon er geen genoeg van krijgen. Maar nog fijner vond ze
het om te luisteren naar wat de andere dieren over haar prachtige hoorns
zeiden.
De gemsbok kwam ook elke dag naar de waterplaats en keek naar de
drinkende zebra. Ze zuchtte dan altijd: ‘Zebra heeft zoveel geluk met zulke
mooie hoorns, ik wou dat ik ze had, al was het maar voor één dag.’
Gemsbok had namelijk geen hoorns en was erg jaloers op Zebra. Als zij
zichzelf in het spiegelende water bekeek, zei ze: ‘Ik ben het saaiste en
stomste beest van allemaal.’
Op een dag trok ze de stoute schoenen aan en besloot Zebra te vragen
of ze haar hoorns een dagje mocht lenen. Ze wachtte en wachtte tot
Zebra eindelijk bij de waterplaats kwam. Toen ze zich voorover boog om
te drinken, zei Gemsbok: ‘Kijk eens hoeveel mooier je bent dan ik. Ik zou
ook wel zulke hoorns willen hebben.’ Gemsbok wist dat Zebra het heerlijk
vond om bewonderd te worden. ‘Ja, ze zijn echt prachtig, hè?’ zei Zebra
vergenoegd, terwijl ze naar haar spiegelbeeld keek.
Gemsbok keek Zebra smekend aan en vroeg: ‘Kan ik je hoorns niet voor
één dagje lenen?’
Zebra schoot hinnikend in de lach: ‘Oh nee, lieve Gemsbok, ik kan niet
zonder m’n hoorns, nog geen dag.’ Zebra wilde er niet net zo stom en saai
uitzien als Gemsbok. Maar toen ze zag hoe teleurgesteld Gemsbok was,
kreeg ze medelijden. Ze dacht er nog even over na en draaide zich toen
gracieus naar Gemsbok toe. ‘Ik heb er over nagedacht, en ik heb besloten
dat je een van mijn hoorns mag lenen.’ Gemsbok antwoordde: ‘Zebra, ben
je nou echt zo ijdel dat ik ze niet allebei krijg. Eén dagje maar?’
Nu werd Zebra boos. ‘Je bent ondankbaar, Gemsbok. En daarom krijg je
helemaal niks.’
Ze draaide zich om en galoppeerde weg. Gemsbok ging in het zand liggen
en begon te huilen. Ze had haar kans verpest om in ieder geval één hoorn
te mogen dragen. Na een tijdje hield ze op met huilen. ‘Als Zebra me haar
hoorns niet wil lenen, zal ik ze moeten stelen. Ik wil ze hebben.’ Gemsbok
sprong overeind en ging op zoek naar Zebra.
Ze vond haar aan de rand van de rivier, terwijl ze naar zichzelf stond te
staren. Gemsbok verstopte zich achter een boom en
wachtte tot Zebra in slaap was gevallen.
Ze sloop naar haar toe, haalde diep adem en trok
de hoorns van Zebra’s hoofd. Snel verdween ze
tussen de struiken. Zebra voelde aan haar hoofd.
‘M’n prachtige hoorns zijn weg,’ huilde ze.
De volgende ochtend sjokte ze naar de rivier en
keek naar haar stomme en saaie spiegelbeeld. ‘Nu
vindt niemand me meer mooi. Ik wou maar dat
ik Gemsbok mijn hoorns had geleend en niet zo
hebberig was geweest.’ Ze zuchtte diep. ‘Misschien
wordt Gemsbok mijn hoorns op een dag wel zat.’
Ze besloot af te wachten.
Maar ze wilde ook niet dat de andere dieren haar zonder
haar hoorns zagen en ze ging op zoek naar een andere
waterplaats waar niemand haar kende. Ze liep een hele
dag in de brandende zon. Toen de zon bijna onderging en
ze heel erge dorst had, zag ze ineens een waterplaats. Er
waren geen andere dieren in de buurt. ‘Gelukkig, ik heb
een waterplaats gevonden waar niemand ziet hoe saai
ik er uitzie.’ Ze boog voorover om te drinken, maar voor
ze haar eerste slok had genomen, hoorde ze iemand
schreeuwen: ‘Wie durft er van mijn water te drinken?’
Van schrik sprong Zebra achteruit, ze struikelde over
haar eigen benen en viel. Toen ze opkeek, zag ze Baviaan
staan. ‘Ik ben de baas van deze waterplaats,’ blafte hij en hij
trommelde op z’n borst.
Zebra wist niet wat ze moest doen en besloot weg te rennen.
Toen ze ver genoeg was, stopte ze. Ineens
hoorde ze een stem: ‘Dat zou ik nooit
meer proberen als ik jou was.’ Het was

Struisvogel met naast zich Kraanvogel. Die keek haar onderzoekend
aan en zei: ‘Wat zie je er raar uit zo zonder je hoorns?’
Struisvogel keek nu ook aandachtig. ‘Je ziet er inderdaad heel saai uit,
als je het niet erg vindt dat ik het zeg.’
Ze begonnen allebei te giechelen en Zebra voelde dat ze rood werd
van schaamte. ‘Akelige wijven,’ zei ze, ‘Gemsbok heeft m’n hoorns
gepikt en ik wacht totdat zij ze niet meer wil.’
Struisvogel knipperde met haar lange wimpers. ‘Je hoeft niet zo
onaardig te doen, we willen je alleen maar helpen.’
Zebra schudde nors haar hoofd. ‘Dat hoeft niet. Ik wacht tot Baviaan
weg is bij de waterplaats en dan ga ik daar drinken.’
Struisvogel en Kraanvogel rolden met hun ogen. ‘Je kunt beter terug
gaan naar je eigen waterplaats. Baviaan heeft een vloek uitgesproken.
Als je van zijn water drinkt, word je vergiftigd.’
Zebra begon te lachen. ‘Dat geloven jullie toch niet?’
De beide vogels keken haar aan. ‘Dat geloven we wel, waarom denk je
dat er verder niemand is?’
Zebra galoppeerde weg, zonder de twee dames gedag te zeggen.
‘Wat onbeschoft en ondankbaar,’ zei Struisvogel.
‘Nou, inderdaad,’ knikte Kraanvogel.
Zebra verstopte zich achter een boom, maar hoe lang ze ook wachtte,
Baviaan ging niet weg bij de waterplaats. De hele volgende dag niet.
En de volgende nacht ziet. En al die tijd, kwam er geen enkel ander
dier drinken.
Maar zo makkelijk wilde Zebra zich niet gewonnen geven. ‘Als
Baviaan ervan kan drinken, waarom ik dan niet?’
Op de derde dag had Zebra geluk. Baviaan verliet de waterplaats om
op zoek te gaan naar bessen.
Zebra snelde naar de waterplaats om te drinken. Op dat moment
liepen Struisvogel en Kraanvogel voorbij. ‘STOP!’ schreeuwden
ze. ‘Strak ga je nog dood.’ Maar Zebra leste haar dorst en tot hun
verbazing ging ze niet dood. Nee, ze
zag er juist heel tevreden uit.
Toen hoorde Zebra Struisvogel
schreeuwen. ‘KIJK UIT, Baviaan
staat achter je.’
Maar Zebra lachte en zei:
‘Je houdt mij niet nog een
keer voor de gek, stomme
vogel.’ Ze nam nog een
paar flinke slokken
water, want na al
die dagen had ze
behoorlijke dorst.
Struisvogel
deed
haar ogen
dicht toen ze
zag dat Baviaan
bovenop Zebra
sprong. ‘Hoe durf
je van mijn water te
drinken?’ blafte hij.
Zebra
probeerde te vluchten, maar Baviaan was te sterk. Hij duwde haar
weer omver en Struisvogel en Kraanvogel slaakten een gilletje van
schrik toen Zebra in het vuurtje viel dat Baviaan had gestookt. Ze
konden het niet langer aanzien en renden met klapperende vleugels
op Baviaan af.
‘Laat Zebra met rust, schoft, of we krabben je ogen uit,’ siste
Struisvogel.
Baviaan wist dat hij niet opgewassen was tegen de sterke poten en
lange nagels van Struisvogel en sloeg op de vlucht. ‘Laat me met rust,
stomme vogels,’ brieste hij.
Zebra kwam voorzichtig overeind uit de hete as van het vuurtje.
‘Au, m’n rug doet pijn,’ kreunde ze.
‘Oh, kijk eens hoe mooi ze is,’ riep Kraanvogel. Zebra keek om zich
heen over wie ze het had, maar ze zag niemand. ‘Ik heb het over jou,
Zebra. Kijk maar eens naar je billen en je rug.’ Zebra keek om en kon
haar ogen niet geloven. De as van het vuur had zwarte strepen op
haar lichaam gebrand. Ze liep gauw naar het water om het nog beter
te kunnen zien.
‘Joepie, ik zie er niet meer stom en saai uit,’ hinnikte ze. ‘Gemsbok
mag m’n hoorns houden, kijk eens wat een mooie strepen ik heb.
Zulke mooie strepen heeft niemand.’
Ze galoppeerde terug naar haar oude waterplaats om zich te laten
bewonderen. Baviaan kwam nooit meer terug en dankzij Zebra
konden alle dieren die langskwamen nu van zijn water drinken.
T
IP
Aan de R27, een uur van Kaapstad en vlakbij de plaatsjes
Yzerfontein en Darling aan de Westcoast ligt het
natuurreservaat !Khwa ttu, met een glorieus uitzicht op
de Atlantische Oceaan en de contouren van de Tafelberg
in de verte. In de oude voormalige boerderij is het San
Culture & Education Centre gevestigd, gewijd aan de San of
Bosjesmannen, de oudste inwoners van zuidelijk Afrika. Als
je de ‘First People’ wilt ontmoeten en kennismaken met hun
gebruiken en wilt bijdragen aan het in stand houden van deze
meer dan 40.000 jaar oude cultuur, is dit de place to go,
www.khwattu.org

Kruger National Park
Fraaie landschappen en wilde dieren
In 1999 was het liefde op het eerste gezicht. Het Kruger National Park veroverde
stormenderhand ons hart. Nu zijn we weer terug. Om het park te doorkruisen zoals wij dat
wilden, van het wildrijke zuiden naar het verlaten noorden, het land van de
olifanten, de big tuskers, buffels en talloze vogels. In onze bagage de safari-ervaringen van
vijfendertig jaar. Was het mooi? Was het goed? Ja, het was adembenemend.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen

‘Onderzoek, droom, ontdek’
Mark Twain

Er was een tijd, toen we nog voor de ‘grote bladen’ schreven en
fotografeerden, dat we werden ingevlogen bij en vertroeteld door
de vijfsterren game reserves. De Big Five werd alsof het niets was
op je bordje neergelegd. De dagen waren gevuld met eten, drinken
en een bijna militair regime van op safari gaan, zoals we dat
noemden. Uitgeput, maar met een hart en hoofd vol herinneringen
verlieten we het Kruger Park. Om zo snel als maar mogelijk was
weer terug te keren. We namen zelfs een keer een groep van dertig
jonge meiden mee, op safarireis in de goed geoutilleerde trucks
van Drifters. We zagen wild dogs, cheeta met een prooi, leeuwen,
het luipaard, zij vonden vooral de giraffen mooi en de zebra’s. Die
lieve ogen… Maar dat grote stekelvarken, brrrr… eng. Onze gids zat
met tranen in zijn ogen, wild dogs die had hij in zijn hele leven nog
nooit gezien.
Ik vertel het omdat we Kruger op alle mogelijke manieren en
talloze malen hebben gezien. Ja, we hebben in de file voor een
groep leeuwen of een luipaard in een boom gestaan, in de rij
voor een kassa van de kampwinkel, maar veel belangrijker zijn de
herinneringen aan alle ontmoetingen met dieren als we gewoon
met z’n tweeën in een huurauto rondreden en we de tijd en routes
aan onszelf hadden. Er waren, zeker in het noorden, dagen dat we
behalve in de kampen geen levende ziel zagen.
Kruger was altijd goed voor ons en het was daarom onze missie om
nog eens te kijken hoe goed. Dankzij de Wildcard konden we in- en
uitrijden. We keken anders. Hadden ook oog voor de vogels die je
in overvloed tegenkomt. Oog voor de verschillen in het landschap
als je 350 kilometer in lengte en 65 kilometer in breedte doorkruist,
ruim de helft van de oppervlakte van Nederland.
De geschiedenis van de Kruger Wildtuin
In de veroveringsdrift die zich vanaf het moment dat Jan van
Riebeeck voet op Afrikaanse grond zette van de bewoners van
Zuid-Afrika meester maakte, gold maar één regel: land moest
geschikt gemaakt worden voor bewoning, landbouw en veeteelt.
Wilde dieren speelden daar slechts een verstorende rol in en
werden genadeloos afgeschoten. Rond 1890 was in Zuid-Afrika
tot Transvaal geen groot wild meer te bekennen. Dat deed in
regeringskringen een belletje rinkelen: helemaal geen wild in Zuid-
Afrika, dat kon niet. De Pongola wildtuin werd in 1894 uitgeroepen
tot natuurreservaat. De oorspronkelijke reden voor het oprichten
van reservaten was echter niet zozeer om de dieren te beschermen,
ze moesten er slechts voor zorgen dat de wildpopulatie op peil
bleef voor de jacht.
Paul Kruger, president van de Transvaalse Republiek riep in 1898
vervolgens het Sabi Game Reserve en het Shingwedzi Reserve
uit, twee reservaten die de basis zouden vormen voor het Kruger
Park. Krokodillen (gewoon eng), hyena’s (ook eng), wilde honden
(walgelijke schepsels die hun prooi al verslonden als die nog
leefde), bavianen en de grote katachtigen werden echter nog
steeds als ongedierte aangemerkt en dus bejaagd.
De oorspronkelijk Britse James Stevenson-Hamilton werd in 1902
opzichter van het Sabi Game Reserve en vervolgens van het op »

‘Zoals alle grote reizigers heb ik meer gezien dan ik me
herinner en herinner ik me meer dan ik heb gezien’
Benjamin Disraeli
31 mei 1926 geproclameerde Kruger Park dat in 1927 de deuren
opende voor publiek. Hij was de eerste professionele game warden
in Zuid-Afrika die het tot zijn taak rekende natuurbewaring hand in
hand te laten gaan met natuureducatie. Keer op keer benadrukte
hij dat het observeren van dieren in het wild veel interessanter was
dan ze af te knallen. Van de lokale bevolking kreeg hij als bijnaam
Skukuza, ‘hij die alles op z’n kop zet’. Het centrale kamp in het
zuiden van het park is naar hem vernoemd. Dat het hele park niet
zijn naam draagt, maar die van Paul Kruger kan als een beetje
merkwaardig worden gezien. Kruger (hij overleed in 1904) was
namelijk behalve president van Transvaal een jager en boer voor
wie land vooral nuttig en bruikbaar moest zijn. Dat uitgerekend
een van de belangrijkste natuurparken van Afrika vernoemd is naar
de man die op zijn twaalfde zijn eerste leeuw schoot en waarvan
gezegd wordt dat zijn affiniteit met wild vooral bestond uit het eten
ervan, is best bijzonder. En er is nog een puntje van aandacht bij
het vestigen van Kruger National Park. Er werd rücksichtslos ruimte
gemaakt voor de dieren die binnen de parkgrenzen niet meer
bejaagd mochten worden. De lokale bevolking had echter geen
enkele inspraak en er vonden talloze onteigeningen plaats waarbij
boeren hun grond verloren zonder daar zelfs maar schadeloos voor
te worden gesteld. Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van
natuurbeheer en zeker een reden dat men natuurbeheer vooral een
zaak van de blanken vond.
Wat maakt Kruger zo bijzonder?
De rijke biologische schat van een van ‘s werelds grootste
natuurparken is zeer divers en omvat 114 soorten reptielen,
147 verschillende zoogdiersoorten, 250 wild dogs, inclusief de
nieuwe pack die in het gebied rond Shingwedzi Rest Camp is
vrijgelaten, 508 vogelsoorten, 337 verschillende soorten bomen,
zestien ecologische zones en zeven rivieren die het hele jaar water
bevatten. Het park heeft de op een na grootste leeuwenpopulatie
van Afrika, een kwart van de witte neushoorns in de wereld en
ongelooflijk veel, lees 12.000 olifanten.
De aanwezigheid van de grote vijf is natuurlijk een attractiepunt.
Nog even het geheugen opfrissen; waarom zijn de Big Five zo
bijzonder? Het vijftal dankt haar naam aan de jagers die deze
dieren bestempelden als het meest gevaarlijk. Juist door deze
verzamelnaam stegen de dieren nog meer in aanzien.
De leeuw is de grootste en meest sociale katachtige van
Afrika. Jagende leeuwen zijn vooral afhankelijk van het
verrassingselement. Ze kunnen hun prooi geluidloos tot op enkele
meters naderen. De grootste kans om ze in Kruger te zien is in
centraal Kruger, rond Satara, Skukuza, Lower Sabie en Crocodile
Bridge. Wij zagen ze dagelijks op de weg tussen Orpen en Satara.
Luipaarden leven vooral solitair, ze proberen hun prooi zo dicht
mogelijk te naderen, dan bespringen ze het dier en bijten het
dood. Ze stellen hun prooi bij voorkeur veilig door hem de boom
in te slepen. Beste plekken zijn een combinatie van bosachtige
omgeving met water in de buurt. Wij vonden ze op diverse »

plekken, bijvoorbeeld op de Mphongolo Loop, maar ook op de R1
tussen Skukuza en Satara en jagend vlak voor Olifants.
Olifanten, ze zijn in Kruger niet te missen. Tweederde van de
populatie leeft ten noorden van de Olifants rivier.
Het verhaal van de neushoorns in Kruger is natuurlijk een triest
gegeven. Enorme aantallen zijn gestroopt. Vindplaatsen mogen
niet meer worden weergegeven.
De Afrikaanse buffel vind je vooral bij open gras savannes, rond
Satara, Orpen, bij rivieren en drinkplaatsen. Wij hebben grote
kuddes gezien juist ten noorden van Mopani.
Het populaire zuiden
Het zuidelijke deel van Kruger is (dit wordt het kip en ei-verhaal)
het drukstbezocht. Het open savanne grasland zorgt voor grote
aantallen grazers en waar grazers zijn, houden zich ook de grote
katten op.
In een privégebied in het zuidwestelijk deel van het park
(entrance Kruger Gate) aan de droge Mutlumuvi-rivierbedding
ligt de gezellige, kleinschalige Rhino Post Safari Lodge met
maar acht luxe kamers. Elke lodge heeft z’n eigen terras van
waaruit je de wilde dieren langs kunt zien komen. Ze koesteren
zich in de ochtendzon, lessen hun dorst bij de waterplaats als de
schemering invalt en zoeken beschutting in de schaduw van de
eeuwenoude bomen. De gamedrives in de vroege ochtend en late
middag brengen je diep in de bush en zorgen voor oog-in-oog
ontmoetingen met de ongenaakbare koning van het dierenrijk,
met een luipaard in de boom, een hyena die nieuwsgierig naar
de jeep komt. Je laat honderden zebra’s op weg naar de rivier
passeren en observeert de gracieuze bewegingen van giraffen.
Een imposante olifant meet zijn kracht, sierlijke impala’s kijken
je nieuwsgierig aan. Een witte neushoorn komt terug van een
modderbad en buffels zoeken verkoeling in het water. Je ademt
de geur van de warme rode aarde, voelt de rust en stilte van
de machtige natuur die al je zintuigen raakt. ‘Thuis’ wacht een
bushdouche of een heerlijk bad. Het kampvuur knispert in de
stille nacht. Lantaarns verlichten de bar, de lounge en het terras
waar in de buitenlucht het gezamenlijke diner wordt gehouden.
Perfecte ontmoetingsplaatsen voor de verhalen van de dag en
bespiegelingen van altijd. http://seoloafrica.co.za/ en
www.rhinopostsafarilodge.co.za/
Plains Camp – Walking safari’s
Safari staat voor de zoektocht naar wilde dieren, groot en klein.
De meesten kiezen voor de gamedrives, maar Plains Camp biedt
ook de mogelijkheid voor wandelsafari’s waarbij je, begeleid door
twee gewapende rangers, de verlaten natuur te voet ontdekt.
Op 22.000 hectaren zijn er geen andere gasten dan jezelf. Een
unieke manier om de bush werkelijk te voelen en te ervaren. Om
de signalen van de natuur te leren ‘lezen’, sporen te herkennen en
om wellicht uiteindelijk een ontmoeting te hebben met de wilde
dieren. Je adem in te houden als je in de verte een paar olifanten
ziet passeren. »

Plains Camp
Rhino Post Lodge

De vier luxe safaritenten brengen je terug naar de tijden van Out
of Africa met de luxe van nu. De nacht valt als een fluwelen deken
om je heen, het orkest van krekels zwelt aan tot een harmonieuze
symfonie. Aan de inktzwarte hemel schitteren miljoenen sterren
en in je beleving omspant de Melkweg de einden van de aarde. De
open vlakte voor de tenten, de Timbitene Plains wordt doorkruist
door groepen dieren op weg naar de waterplaats. Je hoort slechts
het geritsel, in de verte de donderende brul van een leeuw, de
lach van een hyena. Een ervaring die je stil maakt, waar de natuur
in al haar overweldigende schoonheid je in je hart raakt. Waar je
onderdeel bent van de strijd op leven en dood die er in de wildernis
altijd gevoerd wordt, waar geuren die je niet eerder geroken hebt
binnendringen. De warmte van de namiddag, de frisse knisper van
de ochtend.
http://seoloafrica.co.za/ en http://www.rws.co.za/
Het hart van het park
Dat is het gebied tussen Satara (Orpen Gate) tot en met Mopani.
Ongeveer halverwege Kruger snijdt de Olifantsrivier het park
doormidden. De open graslanden bij Orpen zijn een paradijs voor
grazers en dus voor leeuwen. Aan het eind van de middag komen
de bavianen tevoorschijn. Een van de beste ritten in dit gedeelte
is over de Timbavati Road, Leeubron Waterhole werd ooit door
fotografen uitgeroepen als een van de tien beste plekken ter
wereld om wild te fotograferen.
Het gebied tussen Letaba en Timbavati is ook bekend geworden
vanwege de witte leeuwen (de star lions zoals Linda Tucker ze
noemde in OOG VOOR ZUID-AFRIKA 2013, ook te lezen op onze
website bij de blogs). Opvallend genoeg zijn er in hetzelfde gebied
ook een witte giraf, koedoe en buffel gezien.
Wij kozen in dit gebied voor een overnachting in de SANParks
kampen. Olifants, het kamp dat op een bijzondere manier
eenvoudig blijft met z’n rondavels en restaurant met uitzicht op
de rivier waar als de schemer invalt honderden vleermuizen hun
verblijf verlaten en rondcirkelen in de purperen lucht. De trotse
staff zegt dat zij elke dag door het raam van God kijken naar een
onvergetelijk Afrika.
Van Olifants naar Letaba is maar een klein stukje. Precies een
mooie pleisterplaats voor de ochtendkoffie op het terras met
fenomenaal uitzicht op de gelijknamige rivier. We worden
opgeschrikt door een groep mannen in een soort uniforme
legeroutfit, met geweldige kijkers waarmee ze de in overvloed
aanwezige vogels bestuderen. Ik krijg het beeld van de ‘loerbroers’
op een rij maar moeilijk uit mijn herinnering. Hier in het museum
bij het kamp kun je ook de slagtanden zien van Kambaku (grote
olifant), de grootste van de magische Magnificent Seven. Zeven
individuele mannetjesolifanten met extreem grote slagtanden
zwierven halverwege de vorige eeuw door het park. De slagtanden
van Kambaku waren de grootste van allemaal, ze wogen
respectievelijk 63,6 en 64 kilo. Ook de slagtanden van Mafunyane
(de lichtgeraakte), van Dzombo (naar de gelijknamige rivier) en
Shawu worden in het Letaba Olifanten museum tentoongesteld. »

‘Perfecte ontmoetingsplaatsen voor de verhalen van de dag
en bespiegelingen van altijd’
De big tuskers zijn onlosmakelijk verbonden met de verhalen
en legendes over Kruger. In het midden en noorden van Kruger
vind je overigens nog steeds een paar olifantstieren met enorme
slagtanden. Zoals het met legendes gaat; ook nu vermelden gidsen
graag dat er nog slechts zo’n zeven in het park rondlopen.
Mopani is volgens zij die het kunnen weten het fijnste kamp van
SANParks om te verblijven. De ruime huisjes liggen soms aan
de Pioneer Dam en bieden dan zicht op drinkende olifanten,
lepelaars in de boom en krokodillen in het water. Maak tijd voor de
ongelooflijk fraaie Red Rocks Loop, naar de rode rotsen en langs
droge rivierbeddingen.
Het verlaten noorden
Na Mopani verandert het park, er zijn nauwelijks nog toeristen,
olifanten en buffels zijn heer en meester. De rit langs mopanebosvelden
naar Shingwedzi dat bij de overstromingen in 2013
zwaar getroffen werd is onovertroffen. En stil. Op de een of andere
manier raken we echter niet begeesterd van het kamp en we rijden
door naar Punda Maria. Een kamp dat ons hart gestolen heeft. Het
kleine restaurant is een ontmoetingsplaats van gelijkgestemden.
Je kunt in Punda Maria slapen in de rijen met kamers met eigen
badkamer of kiezen voor een mooie safaritent met zicht op de
waterplaats. Dan moet je echter niet zoals wij last minute komen
binnenrijden. Vogelaars kunnen in deze omgeving hun geluk
nauwelijks op. In heel kleine drommetjes bevolken ze ook de
brug over de Luvuvhu rivier. Hoe kort of hoe lang je hier bent, de
Mahonie Loop is een must. Misschien zie je er zelfs, zoals wij, de
suni antiloop.
We hebben nog een stop te gaan; een eigen huis, op een heuvel
bezaaid met baobabs, in het historisch rijke noorden. Baobab
Hill Bush House was ooit het huis van de ranger van die streek.
Alleen de weg er naartoe is al een avontuur, waarbij we langs de
Luvuvhu rivier kronkelen. Hier in Pafuri zal Hutch ons meenemen
naar de mooiste locaties, het Fever Tree Forest, Crooks’ Corner,
het drielandenpunt waar Zuid-Afrika, Zimbabwe en Mozambique
samenkomen en de plek waar de Luvuhvu en de Limpopo één
worden. Honderd jaar geleden was dit een bijna onbereikbare
plek, een ‘einde van de wereld’. En dus een ideale uitvalsbasis
voor schelmen (crooks), zoals smokkelaars en stropers die liever
niet in aanraking kwamen met de lokale autoriteiten. Hier in dit
niemandsland konden ze makkelijk de grens oversteken als de rode
aarde hen te heet onder de voeten werd.
Pafuri is een van die plekken in Kruger waar de lokale bevolking,
de Makuleke, in 1969 gedwongen werden te vertrekken. Na een
succesvolle landclaim door de community kregen zij het gebied
tussen de Luvuvhu en de Limpopo weer in bezit.
Ze besloten het onder beheer van SANParks te laten. Return Africa
beheert er nu het Pafuri tented camp en ‘ons’ Baobab huis,
www.returnafrica.com. Leden van de Makuleke werken hier nu in
het toerisme en er wordt een extra toeslag geheven die ten goede
komt aan de community. Iedereen blij. We vinden hier nog een
snufje cultuur in het wild. Thulamela Hill (geboorteplaats). »

Pafuri

In 1990 verrichtten archeologen er onderzoek en zij kwamen tot
de conclusie dat de ruïnes van steen waarschijnlijk resten waren
uit de Late Steentijd. De archeologen vonden verder onder andere
gouden kralen, houtskool, kralen van struisvogelbot, ivoren en
metalen ringen. Aan de hand van koolstof is aangetoond dat er
tussen de vijftiende en zeventiende eeuw mensen woonden. Er
werd besloten het gebied in de oorspronkelijke staat te herstellen
en er een museum van te maken. Het werd op 24 september 1996
geopend.
Met corridors en hekken die zijn neergelaten tussen Zuid-Afrika,
Zimbabwe en Mozambique ontstond het tweede (na het Kgalagadi
Transfrontier Park) Peace Park in Zuid-Afrika, het Great Limpopo
Transfrontier Park. Mandela zei erover: ‘Ik ken geen politieke
beweging, geen filosofie en geen ideologie die het niet eens is
met het concept Peace Parks zoals het tegenwoordig gestalte
krijgt. Het is een concept dat door iedereen omarmd kan worden.
In een wereld vol conflicten en verwijdering is vrede een van
de hoekstenen van de toekomst. Peace Parks kun je zien als
bouwstenen van de toekomst, niet alleen in de Afrikaanse regio
maar potentieel in de hele wereld.’
Die avond, onze laatste avond, pakken donkere wolken zich samen
boven onze baobab heuvel, lichtflitsen doorklieven de lucht. En dan
gaan de hemelsluizen open. De eerste regens, langverwacht en nu
gekregen, roffelen op het golfplaten dak. Het is tijd om te gaan.
Kruger National Park, je hebt ons hart weer geraakt en ons talloze
prachtige herinneringen bezorgd. Tot de volgende keer. ˙
QuickFACTS
Kruger National Park heeft acht ingangen: Malelane en
Crocodile Bridge in het zuiden, bereikbaar vanaf de N4. Numbi
en Paul Kruger, bereikbaar vanuit Hazyview. Orpen, vanuit
Hoedspruit. Phalaborwa, bereikbaar vanuit Pietersburg.
Punda Maria, bereikbaar vanuit Louis Trichardt. Pafuri, in het
uiterste noorden, bereikbaar vanuit Thohoyandou.
De beste tijd om het park te bezoeken is in de winter
(juni-augustus) omdat het gras dan kort is en de bomen
weinig bladeren hebben. De kans om wild te zien is dan het
grootst. Maar er zijn ook bezoekers die de voorkeur geven
aan de uitbundige plantengroei in de zomer (november en
december). Dit is ook de beste periode om jonge dieren te
zien.
Het grote pluspunt voor iedereen die zelf op avontuur wil
is dat je zelf door Kruger kunt rijden en je laten verrassen.
Combineer het met een verblijf in een lodge waar de hoog
gekwalificeerde gidsen je uitleg geven over de uitbundige
flora en fauna.
www.sanparks.org/parks/kruger/ en www.krugerpark.co.za

Afrika safarigidsen
Een must voor de
Afrika liefhebber
NIEUW!
NIEUW!
Gebonden, 416 pagina’s
ISBN 978-90-822081-5-3
Prijs € 34,95
Paperback, 288 pagina’s
ISBN 978-90-822081-3-9
Prijs € 26,95
Gebonden, 416 pagina’s
ISBN 978-90-822081-6-0
Prijs € 34,95
Deze veldgidsen beschrijven de vele nationale parken, zoogdieren, reptielen
en vogels die de landen in deze boeken rijk zijn.
De kaarten en informatie over de diverse nationale parken, foto’s van de vele
diersoorten, hun specifieke kenmerken, broedseizoenen, leefgebieden en vele
andere details zijn absoluut van meerwaarde tijdens uw safari.
Verkrijgbaar bij elke boekhandel in Nederland of te bestellen via www.safarigids.nl
Een reis door Afrika wordt zoveel plezieriger als u weet welk dier u voor de lens ziet.
meer informatie:
safarigids.nl
tel. 06 10932916
info@safarigids.nl

PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLI
Anthony Robbins
De Zuid-Afrikaanse
Anthony heeft maar
één grote wens op
zijn bucketlist. De
lodge manager wil
van zijn passie voor
dieren en fotografie
zijn beroep maken.
Wij begrijpen waarom
en geven hem
daarom het podium
in deze OOG VOOR
AFRIKA.

O ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHON
Wise Eye, Kruger National Park, Zuid-Afrika
Big Orange, Mabula Game Reserve in Limpopo, Zuid-Afrika
Sun Go-Away, Mabula Game Reserve in Limpopo, Zuid-Afrika

PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLI
Fish Eagles, Kruger National Park, Zuid-Afrika Grimm, Kruger National Park, Zuid-Afrika

O ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHON
I Don’t Get It, Kruger National Park, Zuid-Afrika

PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLI
Stormy River, Storms River Valley, Zuid-Afrika

O ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHONY ROBBINS PORTFOLIO ANTHON
Sand In My Eyes, Oostkaap, Zuid-Afrika
‘De foto’s vormen onze onvergetelijke herinneringen’
Who the hell is Anthony Robbins?
Who the hell is Anthony Robbins? Dat antwoord kan alleen hij zelf
geven. ‘Wie ik ben? Zeker geen Spiderman of welke superheld dan ook.
Ik had het geluk vaak met mijn familie naar game reserves te gaan,
dieren vormden een belangrijk onderdeel van mijn jeugd. Maar zoals
je ook weet speelt het leven soms rare spelletjes met je en na mijn
schooltijd in de Oostkaap besloot ik te gaan werken in de IT, waar ik
uiteindelijk terechtkwam bij een groot marketing bedrijf dat software
ontwikkelde. Ik had het best naar m’n zin, verdiende lekker en meende
dat ik het prima voor elkaar had. Of toch niet?
Dieren en fotografie waren altijd mijn passie geweest en daar was ik ver
van afgedwaald. Maar ja, rekeningen worden niet door dieren betaald.
Er bleef iets knagen, totdat mijn vrouw Marcelle de knoop doorhakte.
We gooiden het roer om. In de avonduren begonnen we te studeren, we
wilden wildlife gids worden en gingen op zoek naar werk in de bush.
Bij de eerste baan die we aangeboden kregen pakten we ons oude leven
in, verkochten ons huis en vertrokken. Familie en vrienden dachten
dat we gek waren geworden, maar wij wilden juist dat elke terugweg
afgesloten was. Onze eerste banen waren in Hoedspruit. Uiteindelijk
kregen we de kans om twee privé-lodges te mogen managen op
Mabula Game Reserve in Limpopo. We hebben daar zes jaar gewerkt,
met liefde … we loved it … alles ervan. Tot het weer begon te kriebelen.
Dit konden we, we wilden nu de afzondering, weg van alles, nog meer
avontuur. Het werd een lodge in het Tuli Block, Botswana, ook weer in
handen van privé-eigenaren.
Zoals je misschien weet: niets in Botswana is makkelijk of
vanzelfsprekend. De afstanden zijn enorm, om bijvoorbeeld brood
en melk te kopen waren we een hele dag onderweg. En wat als er iets
kapotging aan de auto waarmee je de game drives verzorgde ... De
uitdaging was daar, we hadden gevonden waar we naar zochten. We
repareerden afrasteringen, waterpijpen die door olifanten vernield
waren, we werden geconfronteerd met wegen die verdwenen na een
gigantische regenbui.
Onze volgende bestemming was meer naar het noorden van Botswana,
een lodge van African Bushcamps op de grens met Namibië, de Linyanti
waterwegen vormden ons uitzicht.
Mijn vaste metgezel was altijd en overal mijn trouwe Canon 1D MK3
en Canon 400mm f5.6. Ik denk dat mijn hele foto-uitrusting zeker
12 jaar oud is, maar dat maakt niet uit. De droom is alleen nog een
spiksplinternieuwe 600mm lens.
Alle jaren in de bush hebben me de kans gegeven de dieren nauwkeurig
te observeren en van ze te leren. Begrijpen wat ze kwaad maakt,
wanneer ze zich op hun gemak voelen. Als je hun gedrag kunt lezen,
wordt het nog mooier om zoveel mogelijk tijd met ze door te brengen.
En naar mijn mening ga je daarmee steeds betere foto’s maken. Nou ja,
mijn foto’s moeten maar voor zichzelf spreken. En ja, ik weet dat niet
iedereen zijn boeltje kan pakken om naar afgelegen plekken tussen de
dieren te verhuizen. Het zou er behoorlijk druk worden, ineens. Maar
als ik zie hoeveel mensen op safari gaan, dan hebben we toch allemaal
dezelfde droom? Zoveel mogelijk tijd met dieren en in de natuur
doorbrengen. De foto’s vormen onze onvergetelijke herinneringen.
Mijn vrouw heeft exact dezelfde passie, dus onze discussies gaan niet
over óf we op safari gaan, maar naar welk game reserve. Dat we al in
Afrika wonen, helpt. Veel, zo niet al onze gasten zeiden altijd: “We
komen terug”, besmet met het Afrika-virus. En velen komen terug, naar
ons Afrika dat met niets in de wereld te vergelijken is. Dus kom, of kom
terug en neem je camera mee.’ ˙
Alle achtergronden bij de foto’s, waar en hoe hij de foto
maakte inclusief de technische details vind je op onze website
www.oogvoorafrikal.nl bij Blogs Afrika. Anthony Robbins.

Zandspruit
Bush & Aero Estate
Hoedspruit • Limpopo • Zuid-Afrika
Een project van:
M 0654 22 6762
T 0183 58 2884
E info@zandspruit.nl
I www.zandspruit.nl

The African dream
personified
Zandspruit Estate, een onbedorven
stuk Afrika, blauwe lucht, witte wolken,
eindeloze vergezichten, drinkplaatsen,
open vlaktes en onbetreden
paden die uitnodigen tot ontdekking
en avontuur.
De serene stilte wordt alleen verbroken
door visarend en jakhals. Overweldigende
natuur waar je volledig in kunt
opgaan. Speurtochten naar zebra’s,
giraffen en gnoes worden ‘s avonds
rond het kampvuur omgesmolten
tot onvergetelij
ke avonturen en
herinneringen.
“ Life does not
get better
than this”
Zandspruit Bush & Aero
Estate beslaat ongeveer
1000 hectare ongerepte Afrikaanse ‘bush
veld’ waarvan 350 hectare wordt ontwikkeld.
Bouwkavels bieden spectaculaire
uitzichten op de Drakensbergen en de
rivierbedding.
De Aero Estate zal tot de verbeelding
spreken van enthousiaste sportvliegers:
ieder huis heeft een eigen hangar en
staat direct aan de 1 km lange verharde
landingsbaan.
De esthetiek van de huizen is gewaarborgd
door de geldende architectuurrichtlijnen.
Daarbinnen is er alle ruimte
voor individuele ontwerpen. Drie bouwstijlen
zijn toegestaan. De typisch Afrikaanse
met riet gedekte bush lodge stijl,
de nostalgische farmhouse stijl en de eigentijdse
pavilion stijl met een combinatie
van moderne elementen, natuurlijke
bouwmaterialen en glas.
Voor de realisatie van de bouw bieden
wij een totaalconcept met een keuze
uit zestien standaard designs.
Daarnaast kan in volledige
vrijheid in samenwerking met
onze architect een ontwerp tot
stand worden gebracht. Het
project wordt daarna compleet
door ons gerealiseerd, desgewenst
inclusief de inrichting, zonder dat
de koper zich over opdrachtgever - architect
- aannemer relaties zorgen behoeft
te maken. De begeleiding en communicatie
vinden plaats in het Nederlands
onder eindverantwoordelijkheid van de
Nederlandse partner van Zandspruit
Estate. Als laatste mogelijkheid kunnen
kopers van de kavels zelf zorgen voor
architect en bouw.
UW EIGEN
VAKANTIEHUIS
IN DE AFRIKAANSE
WILDERNIS
• Estate grootte ca. 1000 hectare
• Kavelgrootte ca. 4000 tot 15000 m2,
100% privacy
• Safari Lodge inclusief eigen grond en
zwembad v.a. € 325.000,- v.o.n.
• Begeleiding bij het koop- / bouwproces
volledig in het Nederlands
• Circa 4,5 uur rij den vanaf Johannesburg
• Dagelij ks vluchten van Johannesburg naar
Hoedspruit; zesmaal per week van Kaapstad
naar Hoedspruit
• Dichtbij alle voorzieningen van Hoedspruit:
dokter, tandarts, apotheek, winkels, scholen
en restaurants
• Luxe Bush Camp met slaapgelegenheid
voor 4 personen, hoofdgebouw met bar en
zwembad beschikbaar voor huiseigenaren
• Manege op de Estate van waaruit buitenritten
kunnen worden ondernomen in de
wilderness area
• Hotel / Safari Resort met 110 kamers, groot
zwembad, restaurants en wellness centre
• Vrij rondlopend wild op de Estate, zowel
in het ontwikkelde gedeelte als in het
ongerepte natuurgebied, de natuurlij ke
‘bush’ is uw tuin
• Volledig huis management (lodge en valet
service) is aanwezig
• Geen belasting in Nederland over
Zuid Afrikaans vermogen (box 3)
• Vrij stelling van erfbelasting in Nederland
MOVE TO A BETTER PLACE

Anatomy Design in 44 Stanley

Johannesburg
Hip, hot & happening
Rauw, maar ook een broedplaats van creativiteit. Het is de hoogste tijd om een kijkje te
nemen in de stad die altijd in de schaduw lijkt te staan van het luchtige Kaapstad. Dit is het
mooiste van Jozi, zoals de stad door insiders wordt genoemd.
Johannesburg’s skyline vanuit Braamfontein
Tekst: Graham Wood/ bureaux.co.za Productie: Sven Alberding/ bureaux.co.za Foto’s: Greg Cox/ bureaux.co.za

Dokter and Misses, Braamfontein
Als het gaat om de belangrijkste attracties van Zuid-Afrika, ga je
ervan uit dat Kaapstad bovenaan de lijst staat, gevolgd door een
safari in het Kruger NP. Johannesburg komt zelden in je op. En toch
is het de meest bezochte stad van het continent. Dat is ook logisch
als je bedenkt dat het de op één na grootste stad van Afrika is en
het economische hart van zuidelijk Afrika.
Maar in de afgelopen jaren heeft Joburg wereldwijd de aandacht
getrokken door een aantal initiatieven om de binnenstad een
nieuw leven in te blazen. Het Maboneng Precinct en het trendy
Braamfontein zijn daar de voorbeelden van. We nemen je
mee op een design city tour langs het leukste van Jozi, waar je
hebberigheid ultiem op de proef wordt gesteld.
Milpark
44 Stanley (44stanley.co.za) in Milpark, soms ook wel
Braamfontein Werf genoemd, transformeerde begin jaren 2000
van een complex van industriële gebouwen uit de jaren 1930 in
een trendy centrum van woon-, winkel-, eet- en werkruimtes rond
een aantal binnenplaatsen en is sindsdien mateloos populair. 44
Stanley staat vooral bekend om zijn vintage meubelzaken. Sla
vooral Anatomy Design (www.anatomydesign.co.za) niet over
- het beste van het land op het gebied van strak, verfijnd, nieuw
SA-design. Natuurlijk is er ook genoeg om te eten en drinken.
Salvation Cafe (www.salvationcafe.co.za) blijft een van de fijnste
eetgelegenheden van de stad. Bean There Coffee Company
(beanthere.co.za) koffie is de oorspronkelijke pionier op het gebied
van Fair Trade Afrikaanse koffie.
Milpark Insider: Candice Wyatt
Vanuit het industrieel ogende appartement van hairstyliste Candice
Wyatt in Milpark Refinery heb je een fantastisch uitzicht op de stad.
Je kunt ook haar salon op 44 Stanley zien.
De inrichting van haar appartement bestaat uit modernistische
stukken, zoals haar geliefde Wassilly stoelen, maar ook uit vintage
stukken die ze heeft verzameld bij een aantal uitstekende meubelen
designhandelaren in de omgeving. Hedendaags Zuid-Afrikaans
design is prominent aanwezig, vooral van Joe Paine en Dokter and
Misses, die ook Candice’s salon ontwierpen.»

Dokter and Misses, Braamfontein

Constitution Hill

Arts on Main in Maboneng

Braamfontein
Braamfontein was ooit een verwaarloosd no-go gebied aan de
rand van het stadscentrum, nu is het een zeer populair gebied
dat zich concentreert op de hoek van de Juta- en Melle Street:
restaurants, winkels, nachtleven en galerieën vind je er in
overvloed. Misschien wel een van de grootste trekpleisters, op
zaterdag, is de Neighbourgoods Market (neighbourgoodsmarket.
co.za/johannesburg) waar je de beste hapjes en drankjes van de
stad vindt, maar waar ook design en accessoires worden verkocht.
Vlak bij de kleurrijke hoek van 70 Juta vind je de showroom, studio
en atelier van Dokter and Misses (dokterandmisses.com), een van
de meest spraakmakende ontwerpbureaus van het land. Iets verder
weg vind je Fourthwall Books (fourthwallbooks.com), een kleine
onafhankelijke uitgeverij van kunst- en designboeken die zelf ook
kunst- en designobjecten zijn. Naast hun eigen titels, waaronder
de serie Wake Up Jozi, hebben ze ook een selectie andere titels op
voorraad.
Braamfontein heeft misschien wel een overload aan leuke
koffietentjes: loop binnen bij Father Coffee (fathercoffee.co.za), of
bij Doubleshot (doubleshot.co.za).
Het designer hotel Lamunu (lamunu.co.za) is een favoriet voor de
hippe locals die je ook treft bij Kitchener’s. De oudste en naar eigen
zeggen meest sexy bar van de stad.
Braamfontein Insider: Adam Levy
Projectontwikkelaar Adam Levy woont in het penthouse van
een gerestaureerd en gemoderniseerd gebouw uit de jaren
‘50. Zijn eclectische inrichting, legt hij uit, is een manier om de
levendige chaos van Johannesburg ‘wat grenzen te geven’. Adams
uitgebreide kunstcollectie bestaat voornamelijk uit hedendaagse
Zuid-Afrikaanse kunstenaars. En… er is zijn levenslange passie voor
Lego. ‘Lego is het verhaal van mijn leven’, zegt hij.
Maboneng
Het Maboneng Precinct (http://www.mabonengprecinct.com/) is
spectaculair onderhanden genomen door één jonge ondernemer,
Jonathan Liebmann, die het tot een van de grootste trekpleisters
van de stad maakte. Met als vlaggenschip Arts on Main, waar »

Adam Levy in zijn Braamfontein appartement

Juta Street in Braamfontein

Black Coffee en I Love Jozi in Arts on Main, Maboneng

Maboneng Precinct
enkele van de beste galerieën en designwinkels van de stad zijn
geconcentreerd en waar topkunstenaars zoals William Kentridge
hun atelier hebben. Voor fashionista’s: Black Coffee (blackcoffee.
co.za) is een van de beste modehuizen van Joburg en die deelt een
ruimte met Love Jozi (lovejozi.com), een eigenzinnige designwinkel
die vooral bekend staat om hun T-shirts en tassen en producten
met Jozi’s skyline.
Arts on Main is ook de thuisbasis van David Krut (davidkrut.com),
een plaatselijke drukkerij die werk drukt van veel Zuid-Afrikaanse
topkunstenaars, maar ook een uitstekende selectie boeken heeft
over Zuid-Afrikaanse kunst, ambacht en design.
Het 12Decades Art Hotel (http://arthotel12decadesjohannesburg.
com) is een ode aan de Zuid-Afrikaanse kunst en vormgeving.
De 12 kamers, elk gewijd aan een decennium in de geschiedenis
van Joburg, zijn elk ontworpen door een opmerkelijke lokale
kunstenaar of ontwerper.
Natuurlijk heb je je ogen niet in je zak tijdens de wandeling door
deze wijk en geniet je volop van de street art.
Elders en daartussenin
Buiten deze drie bijzondere wijken zijn er nog een paar andere
plekken die een bezoek waard zijn. In Parkwood biedt Kim Sacks
Gallery (kimsacksgallery.com) de beste selectie hedendaagse
keramiek van de stad. Als je geïnteresseerd bent in handgemaakte,
eigentijdse sieraden, dan vind je de beste selectie bij Tinsel Gallery
(tinsel.co.za) in Melville. ˙
Hebben we je verleid om wat langer te blijven in Jozi?

Kim Sacks Gallery in Parkwood

Nelson Mandela Bridge

44 Stanley in Milpark
Tinsel Jewellery Design
Constitution Hill

Father Coffee in Braamfontein

Maboneng Precinct

Johnathan Liebmann in zijn Maboneng loft

Candice Wyatt in haar 44 Stanley, Milpark, appartement

Quick story
Johannes en Johannes
De Australische gelukszoeker George Harrison ontdekte
in 1886 als eerste de aanwezigheid van een gigantische
hoeveelheid goud. Hij was niet zo slim om zijn vondst geheim
te houden en binnen de kortste keren werd de plaats waar
hij de goudader had gevonden, overspoeld met duizenden
gelukszoekers. Er werden twee regeringscommissarissen
aangesteld om de situatie ter plekke in goede banen te leiden.
Johannes Rissik en Johannes Joubert werden de naamgevers
van de plaats waar in 1892 al meer dan honderdduizend
mensen woonden: ‘e’Goli’, stad van goud. Zakenlieden,
bankiers, oplichters en prostituees vulden de straten en
gaven de stad de uitstraling van een metropool. De mijnen
werden geëxploiteerd door rijke lords, terwijl de mijnwerkers
het zware werk moesten opknappen. Tot in het begin van de
twintigste eeuw leefde iedereen die met de mijnen te maken
had bij elkaar, totdat de blanke afkeer van zoveel zwarte
armoede groeide. Er werden aparte wijken voor de arbeiders
gesticht en zo werden langzaam de contouren zichtbaar
van de apartheidsstructuur die bepalend is geweest voor de
geschiedenis van Zuid-Afrika.
Hoop en geloof
Een bezoek aan Johannesburg is niet compleet zonder
een bezoek aan Soweto, de SOuth WEstern TOwnship, de
zwarte stad ten zuidwesten van Jo’burg. Een miljoenenstad
voor mensen die er niet toe deden in de ogen van de rijke
blanken. Nu een toeristische attractie, omdat het de plek
was waar grauwe geschiedenis is geschreven. De lucht
is ijl en stof glinstert in de zon. Er zijn de geboortehuizen
van aartsbisschop Tutu en het huis waar Nelson en Winnie
Mandela woonden, 8115, Vilakazi Street. ‘Het huis is niet
groot, integendeel, maar het was mijn eerste echte huis en
ik was er trots op. Een man is pas een man als hij een eigen
huis heeft,’ schrijft Mandela in De lange weg naar vrijheid. De
scholierenopstand in Soweto in 1976 betekende het begin van
het einde van apartheid. De blanke politie beantwoordde de
protestmars met kogels en er vielen honderden doden. Een
van hen was Hector Petersen. Een kind nog. Op de foto die
symbool is geworden voor de opstand twee scholieren. Ze
dragen het jongetje weg, hun ogen groot van ongeloof.
Jozi is een stad als geen andere in de wereld, met de 24/7
energie van New York, een interessante mix van culturen
en kleuren, het is de nieuwe stad waar verleden, heden en
toekomst elkaar ontmoeten.

12Decades Art Hotel in Maboneng

De mystieke
MOTOULENG CAVE
Het pad is smal. De natuur overweldigend. In de verte de dreun van
trommels en prachtig meerstemmig gezang. Wat gebeurt daar?
Onwillekeurig versnel ik m’n pas. Ik wil erbij zijn. Het paadje slingert
langs een altaar met resten van opgebrande kaarsen. Het geluid van
kraaiende hanen en snerpende fluitjes doet pijn aan m’n oren. De grot
is niet ver meer!
Tekst en foto’s: Hanneke de Vries

Het is even zoeken om vanaf de snelweg de zandweg te vinden
naar de Motouleng Cave. Het eerste stuk kan nog met de auto. Ik
toeter bij het hek van de ‘Motouleng Heritage Site’ en vanaf het
huisje op de heuvel komt een jongen naar beneden rennen om het
hek te openen. Ik betaal 15 Rand entree. Achter het hek ligt een
weiland met een slecht onderhouden pad. De auto parkeer ik naast
een vrouw die wanhopige pogingen doet om haar auto open te
krijgen. Ze vraagt me haar te helpen. Eerst proberen we voorzichtig
en met beleid de sleutel om te draaien. Als dat niet lukt, gebruiken
we zoveel kracht dat ik bang ben dat de sleutel zal breken. Maar
wat we ook proberen, het lukt niet. Ze besluit hulp te halen in de
grot.
Ik volg haar over het smalle zandpad. Halverwege staan twee
vrouwen in het hoge gras. Agnes in een gele cape, de andere vrouw
helemaal in het blauw met zware kettingen om haar lichaam
geketend. Ze laden grote zakken vol brandhout op hun hoofd
en gaan mij voor. Bij de rivier doet Agnes haar Crocs uit, legt ze
boven op het hout en stapt behendig van steen naar steen naar de
overkant.
Bij de rivieroever staat ook aartsbisschop Mofokeng met een
gedeelte van zijn in groene jassen en capes gestoken congregatie
van de Ebenheizer Zion Church of Christ. Er wordt gebeden,
gedanst en gezongen. Dan waden ook zij naar de overkant. Twee
mannen trekken en duwen aan de schapen die geen zin hebben in
de klim. Zouden zij weet hebben van hun naderend einde?
De rotsblokken langs het rivierdal zijn beschilderd met witte
kruizen en er staan drie rieten hutten waarbij de was vrolijk aan een
lijntje wappert.
De plaats waar de drums altijd klinken
Zelfs als je zo dichtbij bent, kun je de ingang niet zien. Je ziet een
enorme rotswand en vlaggen, je hoort gezang, maar hebt nog geen
idee van de overweldigende ruimte. Het is een steile klim omhoog.
Bij de ingang van de grot staat een oud en verweerd bord met een
tekst die aanvankelijk niemand wil vertalen. Er wordt besmuikt
gegrinnikt en gewezen naar anderen die maar moeten zeggen wat
er staat. De aanhouder wint. In deze omgeving zonder toiletten is
er één regel waaraan men zich moet houden: ‘Niet poepen in de
grot, de voorouders houden daar niet van.’
De grot is enorm. Bijna zo groot als twee voetbalvelden. Er komt
gefilterd daglicht binnen. Motouleng, ‘de plaats waar de drums
altijd klinken’, is een plek waar al eeuwen geleden vrouwen met
vruchtbaarheidsproblemen kwamen. Nu worden in de grot ook
andere problemen en ziektes behandeld. Verder komen mensen
er om contact te hebben met hun voorouders die het leven van
hun familieleden op aarde kunnen beïnvloeden, zowel in positieve
als negatieve zin. De voorouders zijn ook de intermediairs tussen
God en mensen. Via dromen zoeken zij contact met hun aardse
familieleden.
Contact met de voorouders
Topsy is een sangoma, een traditionele genezer, en woont sinds
februari in een door lage lemen muurtjes afgescheiden ruimte in de
grot. Onder een mand zitten twee grote kippen, er staat een »

‘Ik vind het fijn om met de voorouders te werken,
ze zijn zo veel aardiger in de omgang dan mensen’
opgerolde rieten mat waarop ze ‘s nachts slaapt, op de grond
een roze plastic teiltje met wat bordjes en een mok en in de hoek
brandhout en een zwartgeblakerde kookpot.
Topsy heeft een officieel certificaat dat bewijst dat ze een
opgeleide sangoma is. ‘Men kan ervan op aan dat ik de juiste dosis
weet van de medicijnen die ik voorschrijf. Mensen consulteren
mij bij ziekte, werkloosheid of bijvoorbeeld familieruzies. Ik neem
muti, een traditioneel medicijn, en dan, terwijl ik rustig zit of slaap,
fluisteren de voorouders in mijn oor wat ik moet doen om het
probleem op te lossen. Ik vind het fijn om met de voorouders te
werken, ze zijn zo veel aardiger in de omgang dan mensen. Soms
slachten we een geit, schaap of kip om de voorouders gunstig te
stemmen. De geluiden van het angstige dier voor het geslacht
wordt, laten hen weten dat er contact gezocht wordt. We roosteren
het vlees en offeren een gedeelte ervan aan de voorouders.’
En hoe zit het met die snerpende fluitjes die je steeds hoort?
‘We fluiten zodat de voorouders weten dat we eraan komen en dat
we goede bedoelingen hebben. De voorouders kunnen zich in het
water transformeren tot een slang en mensen onder water trekken
en verdrinken, maar als we fluiten zijn ze gerustgesteld en zullen ze
zeggen hoe vaak wij ons moeten onderdompelen. Als ik ’s avonds
zingend en met een kaars in mijn hand naar de rivier ga, dan hoor
ik soms een bijzonder, niet te omschrijven geluid in het water. Dan
weet ik dat de voorouders er zijn.’ Voor haar consulten krijgt Topsy
een klein bedrag of wordt ze betaald met eten. Als ik later een foto
van haar en haar kippen maak, zegt ze: ‘Kijk, ze zijn nerveus, ze zijn
bang dat ze geslacht worden.’
Bezoek aan de grot
Er valt veel te zien vandaag. De groepen die de grot binnenkomen,
gaan eerst naar het altaar om kaarsen aan te steken en te bidden.
Terwijl iemand op de grote trommel slaat, lopen ze daarna zingend
en dansend met hun bagage naar de plek waar ze overnachten.
Veel mensen hebben zich speciaal gekleed voor het bezoek. De
mannen dragen blauwe of groene stofjassen en de vrouwen lange
jurken en capes, bij voorkeur met een luipaardprintje. Twee »

‘De voorouders vertellen mij iedere dag wat zij nodig hebben.
Vandaag zijn dat twee bananen en een flesje cola’
vrouwen bouwen een monument van stenen omdat de ‘groot Baas’
hen dat opgedragen heeft. Mensen smeren hun gezicht in met het
heilzame mineraalzand. Er is heilig water dat opgevangen wordt
in flessen om ter plekke te gebruiken bij rituelen en om mee naar
huis te nemen. Op vuren wordt het vlees van de geofferde dieren
geroosterd en veel van de nog levende dieren lopen vrij door de
grot. Er is een smalle doorgang naar een kleine ruimte waar net een
paar mensen in kunnen. Het daglicht komt er niet, je moet je eigen
kaars meenemen. Hier wordt in stilte gebeden, contact gezocht
met de voorouders en eten en drinken geofferd. De sangoma die
mij meeneemt, is gewikkeld in rode doeken en heeft een haarband
van luipaardhuid. Om haar polsen en enkels heeft ze snoeren met
kralen. Ze zegt: ‘De voorouders vertellen mij iedere dag wat zij
nodig hebben. Vandaag zijn dat twee bananen en een flesje cola.’
deze grot moet gaan en zij zullen me ook aangeven wanneer ik
weer naar huis mag.’
Ik loop terug naar de auto. De rook van de vuren in de grot heeft
zich in mijn haren en kleding genesteld. Halverwege kom ik de
eigenares van de andere auto weer tegen in gezelschap van een
sangoma. Hebben ze de auto nog open kunnen krijgen? Maar
natuurlijk! Met een lach zegt de sangoma: ‘Beetje bidden, beetje
wachten en de klus was geklaard.’
Wel heb ik ooit. ˙
Bij de rivieroever branden kaarsen en er wordt luid gezongen. Een
religieuze leider staat op een van de rotsen terwijl vier mensen zich
keer op keer in het ijskoude water onderdompelen. Op een andere
plek in de rivier wast men zich. De oudere vrouwen bekommeren
zich niet om hun naaktheid, maar de meisjes worden naar een plek
gedirigeerd waar nieuwsgierige jongens hen niet kunnen zien.
De tijdelijke bewoners
Selloane heeft ook haar gezicht ingesmeerd met het zand van de
grot. Zachtjes blazend probeert ze het vlammetje onder het hout
aan te wakkeren. Ze is een paar dagen met haar familie in de grot
en geniet met volle teugen. ‘Het is hier zo mooi als het donker is
en de grot alleen nog maar verlicht wordt door vuren en kaarsen.
Mensen zingen en bidden. Waarom blijf je niet bij ons vannacht?’
Agnes heeft zich een stuk met stenen afgebakende grond
toegeëigend. Al een aantal keren heeft zij de reis van Lesotho naar
de grot gemaakt en ze verblijft hier dan weken tot maanden. Als ze
even niet oplet, doet een van de loslopende geiten zich te goed aan
de pap die ze net gekookt heeft. Het is een schamel leven voor de
mensen, meest vrouwen, die er voor langere tijd wonen. ‘Af en toe
heb ik weinig eten of geen zeep, maar dan krijg ik wel weer wat van
een van de anderen hier in de grot.’ Een vrouw die er nog maar een
paar dagen is, geeft zachtjes toe dat het leven hier haar moeilijk
valt. Waarom gaat ze dan niet terug naar huis? Mismoedig haalt ze
haar schouders op: ‘De voorouders hebben me gezegd dat ik naar
QuickFACTS
Motouleng is ook bekend als de Heilige Grot, het is de grootste
overhangende grot in Zuid-Afrika en wordt gebruikt voor
inwijdingsrituelen en spirituele vragen. Vlakbij zijn de Kokomohi and
Mautse grotten die eveneens voor spirituele rituelen gebruikt worden.
Motouleng Cave ligt 14 kilometer van het schitterende dorpje Clarens in
de Eastern Free State. Vanuit Clarens neem je de weg naar Fouriesburg.
Direct na Surrender Hill aan de rechterkant van de weg, neem je de
eerste zandweg rechts. Na ongeveer vijf kilometer rijd je over een
boerenerf. Direct daarna staat aan de rechterkant van de weg het
toegangshek voor Motouleng Heritage Site. De grot is het hele jaar
door bewoond. Op Goede Vrijdag, Pasen en Kerst komen mensen in
groten getale voor een of meerdere dagen naar de grot toe. Het is dan
een komen en gaan van minibusjes – de grote trommels op het dak met
een touw vastgesnoerd – vol met mensen, eten, drinken, kookpotten,
dekens en dieren voor de slacht.
Coördinaten Motouleng Heritage Site:
S 28º 36’ 33.7 E 028º 23’ 08.5

Songimvelo
de wieg van Afrika
Het Songimvelo nature reserve in Mpumalanga op de grens met Swaziland is een van de
oudste geologische gebieden op aarde en daarmee een uniek gebied. Deze nog onontdekte
regio in de Barberton Mountains staat bij geologen bekend als The Genesis of Life, oftewel
de wieg van het leven. OOG VOOR AFRIKA ging er op safari.
Tekst: Niels Bakker Foto’s: Niels Bakker en Courtesy of Touchdown Group

Het natuurreservaat Songimvelo mag met recht een nog onontdekt
Zuid-Afrikaans pareltje worden genoemd. Tot dusver hebben
namelijk nog niet veel bezoekers de weg weten te vinden naar dit
schitterende natuurgebied, midden in de Barberton Mountains.
Dat is eigenlijk best vreemd, want Songimvelo heeft veel unieks
te bieden. Zo is de natuur in dit gebied van een ongekende
schoonheid. Wildernis zoals je het niet vaak meer tegenkomt,
met de Komati rivier die als levensader door Songimvelo kronkelt.
Daaromheen ligt een gevarieerde ongerepte streek met bergen,
rotsformaties, ravijnen, groene heuvels en valleien.
Oké, de Big Five vind je hier net niet, leeuwen zijn taboe, maar de
rest van Afrika’s grootheden en nog veel meer diersoorten zijn in
Songimvelo volop aanwezig. Je moet er in dit bergachtige gebied
wel een beetje naar zoeken, maar dan kun je olifanten, neushoorns,
buffels, giraffen, zebra’s en wildebeesten tegenkomen, naast
krokodillen en nijlpaarden in de Komati. Neushoorns? Ja, tegen
stropers beschermd met afgezaagde hoorns. De trieste realiteit in
het Zuid-Afrika van nu.
Genesis
Ongerepte natuur voor verwende fijnproevers, zo kun je
Songimvelo misschien nog het best samenvatten, maar dat is
niet het enige dat dit gebied zo aantrekkelijk maakt. Songimvelo
staat namelijk ook bekend als een van de oudste geologische
gebieden op aarde. Niet voor niets komen geologen vanuit de hele
wereld hier naartoe om met eigen ogen de zogeheten ‘Genesis
of Life’ te zien. De Barberton Mountains met de typerende
vulkanische ‘Komatiites
rotsen’ (genoemd naar
de Komati rivier) zijn hier
honderden miljoenen
jaren geleden ontstaan.
Dat maakt Songimvelo
en het omliggende
gebied tot een van de
meest oorspronkelijke
landvormen op aarde
en dat is een claim to
fame die ertoe doet. Dat vindt overigens ook de Unesco World
Heritage organisatie, die het Barberton gebergte met daarin dus
Songimvelo, onlangs tot werelderfgoed promoveerde. Inmiddels
heeft ook de provincie Mpumalanga dit opmerkelijke geologische
feit ontdekt, waarop het provinciale toeristenbureau de Genesis
Route heeft bedacht en op de kaart gezet.

Humala River Lodge
Tot voor enkele jaren was Songimvelo nauwelijks toegankelijk
voor toeristen, maar daar is met de komst van de Humala River
Lodge verandering in gekomen. Midden in het game reserve is nog
niet zo lang geleden deze comfortabele tented lodge neergezet
die bezoekers de kans biedt om dit fantastische reservaat te
ontdekken. Om bij de lodge te komen moet je je eerst melden bij
de receptie aan de ingang van Songimvelo. De chauffeur van dienst
haalt je vervolgens op met de Land Rover en brengt je naar de
lodge, die op drie kwartier rijden over hobbelige landweggetjes,
midden in de wildernis aan de Komati rivier ligt. De tenten onder
een rieten dak zijn lekker comfortabel, er is een zwembad, een
tented spa, en natuurlijk een uitstekend restaurant met een
goedgevulde bar. Allemaal tiptop in orde, maar natuurlijk draait
het bij Humala vooral om de safari’s, twee keer per dag, die bij het
verblijf zijn inbegrepen.
Safari
Vijftigduizend hectare aan natuurschoon van de buitencategorie
ligt hier aan je voeten, en meestal rijdt er maar één safari-jeep door
Songimvelo. Gids en chauffeur Lindo staat ’s morgens om half zes
klaar om ons te gidsen door dit paradijsje. ‘We zullen zien wat we
tegenkomen’, zegt hij monter. ‘Anders dan bijvoorbeeld in Kruger,
moet je hier echt op zoek naar wild en we gaan dus wel eens van de
gebaande paden af.’ Wat dat betreft houdt Lindo woord, merken
we later. Als hij vermoedt dat er buffels te zien zijn in een schier
ondoordringbaar gebied, schroomt onze dappere chauffeur niet
om de Land Rover dwars door de bush te dirigeren. Na vele uren
van wild spotten en genieten van de natuur, vindt hij het tijd voor
de sundowner. Hij parkeert op een mooie plek in de wildernis en
haalt een koel drankje tevoorschijn. Even later genieten we van een
zonsondergang die zelden zo mooi was als hier in Songimvelo, de
wieg van Afrika. ˙
QuickFACTS
Ontdek de parels van de Genesis Route:
www.mpumalanga.com/routes/the-genesis-route--rt6134

De Oostkaap & Wild Coast
Verwacht het onverwachte

De nog relatief onbekende Oostkaap
wordt ook wel de provincie van het
avontuur genoemd of het echte Afrika.
10 tips
1. Het Tsitsikamma regenwoud
met een Treetop Canopy Tour
2. Bezoek Qunu en het Nelson
Mandela Museum.
3. De sardine run in juni/juli aan
de Wild Coast
4. Big 7 safari, behalve de
officiële Big Five (leeuw,
luipaard, neushoorn, buffel
en olifant) vind je hier ook de
walvis en de witte haai
5. Valley of Desolation bij Graaff
Reinet in het Camdeboo
National Park
6. Culinaire safari in de Nagana
Farm Stalls
7. National Arts Festival in
Grahamstown
8. Surfen in Jeffreys Bay
9. De Baviaanskloof, een
van de acht beschermde
natuurgebieden van
Zuid-Afrika en een World
Heritage Site
10. Bezoek het Owl House
Museum in Nieu-Bethesda

Take a Walk on the
Wild Side
Dagboek van een wilde wandeling
De Wild Coast is het stuk Zuid-Afrikaanse natuurpracht dat nog niet door hordes toeristen
is ontdekt. En dat is jammer voor hen want hier, in deze unieke en ‘wilde’ streek met
verlaten stranden en kleine, afgelegen dorpjes, krijg je een unieke Afrika-ervaring.
Tekst en foto’s: Toon Verlinden

Het is niet voor mietjes hoor, die Wild Coast. En het is lastig er te
komen. Dat klopt. Er zijn langs de hele kustlijn maar drie plaatsen
waar een asfaltweg naartoe voert: Port St Johns, Coffee Bay en
East London. De rest van de kust is alleen te bereiken via lange,
tijdvretende dirtroads. Maar die drie asfaltwegen zijn voldoende,
want in Port St Johns begint naar mijn mening een van de mooiste
wandelingen van Zuid-Afrika. Trek je wandelschoenen aan en
wandel met me mee. »

Wandelen langs onbestaande paden
De Wild Coast wandeling in de Oostkaap is 61 kilometer lang. Ze
start in Port St Johns en loopt tot in Coffee Bay. Of omgekeerd
natuurlijk. In Port St Johns staat Albert Noginwa op ons te wachten.
Deze 26-jarige Xhosa kent de streek als zijn broekzak en hij gidst
ons langs de niet aangegeven paadjes of vindt ter plekke een pad
uit als het niet meer bestaat. Albert woont in een dorp langs de
kust en de omgeving zit in zijn bloed. Vraag hem één ding en hij
begint te praten en praten. Over zijn cultuur, het landschap of over
zijn ideeën en toekomstplannen. Nee, we zullen ons niet vervelen
tijdens de wandeling.
We doen de tocht in vijf dagen. Dat is ongeveer 12 kilometer per
dag en dat lijkt niet veel. ‘Maar,’ zegt Albert, ‘de Wild Coast heeft
haar naam te danken aan het wilde kustgebied, niet aan de wilde
zee.’ Ik kijk naar de kustlijn en moet hem gelijk geven. De golven
beuken soms bijna gewelddadig in op de stranden, maar wat
echt opvalt, zijn alle heuvels die we de komende dagen zullen
oversteken. Ze strekken zich uit tot ze verdwijnen aan de horizon.
Het ziet er uit als een flinke tocht. ‘Daarom vraag ik de mensen
altijd om alleen een kleine dagrugzak mee te nemen. Niet meer.
Met een zware rugzak is de wandeling echt niet leuk.’
Haaien, pezige mannen en roeibootjes
We vertrekken uit Port St Johns en lopen langs Second Beach. Het
strand ziet er aantrekkelijk uit, maar het is niet aan te raden om er
een duik te nemen. Second Beach heeft de bedenkelijke eer om
‘het gevaarlijkste strand van Zuid-Afrika’ te zijn. Hier sterven meer
mensen door haaien dan op welk ander Zuid-Afrikaans strand ook.
Haaien. Daar zullen we het tijdens de wandeling nog vaak over
hebben, want we steken regelmatig rivieren over die er vol mee
zitten. Jaws zwemt hier niet rond, maar ook kleine haaien kunnen
gevaarlijk zijn. Gelukkig kunnen we de rivieren bijna altijd met
bootjes oversteken, want Albert is erin getraind om de eenzame
pezige mannen te spotten die een hele dag niets anders doen dan
met hun bootje van de ene naar de andere kant van de rivier te
roeien en dwaalgasten zoals wij over te varen.

‘De Wild Coast is schitterend en soms vermoeiend.
Je wandelt alle bergen op en af. Er is geen shortcut’
Zwemmen en relaxen
En kijk: soms is de rivier vrij van haaien en kun je naar de overkant
zwemmen. We gooien ons materiaal in de roeiboot, doen onze
zwembroek aan en krijgen een welkome verfrissing terwijl we een
baantje trekken naar de overkant.
We lopen over verlaten stranden, liggen af en toe in de zon of
nemen een duik in de zee. We praten over hoe het is om te trouwen
in de Xhosa-cultuur, over communities, chiefs en zelf gebrouwen
bier. We puffen en zweten een berg op, volgen Albert over paadjes
waarvan ik niet eens wist dat het paadjes waren en langzaam gaat
de zon onder.
61 kilometer cultuur
We slapen elke nacht in een van de dorpjes. Langs het hele traject
zijn er slaapplaatsen die gerund worden door iemand uit het dorp.
Niet dat ze veel aanloop hebben leer ik uit het gastenboek, maar
het is een mooi initiatief. Elke overnachtingsplek bestaat uit een
kleurige rondavel met een aantal matrassen op de grond. Buiten
een wc en een donkeyshower, zo genoemd omdat je moet werken
als een ezel voordat je er warm water uit krijgt. Verwacht geen
luxe en een voor-toeristen-opgezette-dansshow, maar verheug je
op de echte ervaring. De matriarch van het dorp kookt voor haar
hongerige gasten traditionele Xhosa-maaltijden. Van meliepap –
een soort havermoutpap van maïs – tot semp & beans. En altijd
met kip. Altijd, altijd met kip. Jongens, wat houden de Xhosa van
kip.
Na een aantal dagen leer je de Xhosa beter en beter kennen. Albert
is daarbij een grote hulp. Overal waar je komt, wuift hij naar de
mensen en zij zwaaien terug. Hij betrekt je bij de cultuur en leert je
een aantal basiswoorden Xhosa. Dat is niet altijd even gemakkelijk,
want het Xhosa is een kliktaal. Gelukkig kun je het basisgesprek
voeren zonder kliks te gebruiken.
‘Molo (Hallo) / Kunjani (Hoe gaat het met jou?) / Siaphila (Met
mij gaat alles goed)’ zeg je tegen de mensen die je onderweg
tegenkomt en iedereen antwoordt met een glimlach en vaak »

eginnen ze omdat je drie woorden Xhosa spreekt een heel
verhaal. Onmiddellijk ben je verloren en verdwaald in je goede
bedoelingen en kun je niet anders dan een paniekerige blik op
Albert werpen, die dan lachend het verhaal voor je vertaalt.
Je loopt dus tijdens de tocht door dorpjes die vrijwel nooit een
blanke, laat staan een toerist, te zien krijgen. Wat de contacten
zeker bevordert is een bezoekje aan een Shebeen: de vroeger
illegale drankplaatsjes gerund door Xhosavrouwen die zelf een
soort gegist maïsbier brouwen. Het zijn dé ontmoetingsplaatsen
van de community en je maakt er vrienden voor even.
Boodschapjes voor onderweg, zoals bananen, koop je in de Spaza
shops en natuurlijk heb je onderweg een ontmoeting met een
Sangoma, een traditionele genezer en vertrouwensman van het
dorp.
De wandeling zelf is soms zwaar, maar goed te doen. Als vijf dagen
je te lang lijkt, kun je ook een deel van de tocht doen en voor
een twee- of driedaagse tocht gaan. Hoe lang je de wandeling
ook maakt: op het einde van de reis word je getrakteerd op een
rit in het plaatselijke transport. Met minibustaxietjes of gewoon
opgepropt in de laadbak van een pick-up word je teruggebracht
naar de plaats waar je wandeling is gestart. ˙
QuickFACTS
Charlie’s Travels biedt onder het motto ‘Wild van de Transkei’
diverse opties aan om te wandelen langs de Wild Coast.
https://www.charlies-travels.com/zuid-afrika/wild-van-detranskei-wild-coast/

De mooiste reizen
bouw je samen
• Gemsbokness
elke reiziger een unieke reis
• Écht maatwerk
wij brengen u naar de meest
bijzondere plekjes
• Onbezorgd op reis
we ontzorgen door u alles uit
handen te nemen
• Creatieve routes
we gebruiken gebaande én
ongebaande paden
• Routeboek op maat
u krijgt van ons gedetailleerde
informatie over uw route
• Aandacht voor detail
uw reis is tot in de puntjes
geregeld
• Extra betrokkenheid
aandacht voor medische zorg of
als u iets te vieren heeft
Mail of bel met
Saskia Reinders
Gemsbok Reisarchitecten
Buitenerf 154
4824 HL Breda
Tel: +31 (0)6 800 400 85
info@gemsbok.nl
www.gemsbok.nl
Zuid-Afrika – Namibië – Botswana – Zambia – Zimbabwe – Malawi – Mozambique – Madagaskar – Mauritius – Tanzania - Kenia

De Sani Pass
Op het dak van Zuid-Afrika
Nog even en de tocht naar het dak van Afrika in de fameuze Drakensbergen is geen
avontuuur voor 4x4 rijders meer, maar een dagtochtje voor eenieder die van de
onwerkelijke schoonheid wil genieten.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen

Wat is er aan de hand? De bochtige, uitdagende gravelweg
die vanuit het Zuid-Afrikaanse Himeville naar een hoogte van
2873 meter zigzagt en daar het dak van Afrika bereikt, wordt
geasfalteerd. Daarmee wordt het makkelijker om Lesotho vanuit
Underberg en Himeville te bereiken, maar er wordt ook een stuk,
wat heet, van het avontuur weggenomen.
De weg voor dare devils
Want een avontuur is het: Vanuit het plaatsje Himeville volg je
de borden Sani Pass waarna je het Sani Pass Hotel passeert, de
ruïnes van de Good Hope Trading Post, de Giant’s Cup Hiking Trail
tot je de grenspost van Zuid-Afrika bereikt. Je bevindt je dan op
een hoogte van 2000 meter. Tot dan is de tocht nog vrij lieflijk
geweest met de snelstromende Mkhomazana rivier en de groen
fluwelen berghellingen begroeid met protea’s. Maar dan begint
het feest voor de avonturiers onder ons. In negen kilometer stijg
je bijna 900 meter en passeer je bochten als de Suicide Bend,
ontmoet je haarspeldbochten die hun weerga niet kennen en
beland je uiteindelijk bij de laatste uitdaging voor je de top bereikt,
de Ice Corner. Een plek waar de zon bijna nooit komt en waar
een bevroren waterval de rotswand bekleedt en de weg vaak
spiegelglad maakt. Terugkijkend vanaf het plateau zie je de weg die
als een litteken kriskras in de bergen is gekerfd.
Op het dak van de wereld
Als je de top bereikt hebt, moet je de formaliteiten afhandelen bij
de Lesotho Grenspost. Ook al lijkt het vervallen kantoortje een
formaliteit, zo zien de lokale autoriteiten dat niet. Voordat je bij
de Sani Mountain Lodge, met de hoogste pub ter wereld, kunt
genieten van een prachtig uitzicht over de pas en de auto’s die een
weg naar boven zoeken, moet er eerst betaald worden. Natuurlijk
proberen de plaatselijke bewoners je te verleiden om iets te kopen
− een typische Lesotho-hoed, bijvoorbeeld − of een financiële
bijdrage te leveren aan het tweestemmige gezang van de muzikale
broertjes. Veel meer is er in de leegte niet te doen. Ja, je kunt je
verwonderen over het feit dat er een caravan staat die ooit als een
weddenschap naar boven is gebracht.
Waaghalzen
De ‘weg’ tussen Lesotho en Zuid-Afrika was ooit een pad dat
gebruikt werd door handelaren die per muilezel hun waar van het
meest afgelegen deel van Lesotho naar KwaZulu-Natal wilden
vervoeren. Net breed genoeg om paarden en muilezels elkaar te
kunnen laten passeren.
In 1948 besloot waaghals Godfrey Edmonds het pad met een
jeep te bedwingen. Het kostte hem bijna negen uur om boven
te komen en waarschijnlijk heel wat gevloek van zijn gezelschap
dat moest helpen met duwen, maar het lukte hem. En als er
eenmaal één schaap over de dam is, volgen er meer en de route
is nu een populaire uitdaging voor iedereen met een 4x4 die
zijn eigen stuurmanskunsten wil meten met de berg. Wil je de
uitdaging aangaan, probeer het voor de buldozers en het asfalt de
onvergetelijke pas eindelijk temmen. ˙
QuickFACTS
Sani Mountain Lodge, www.sanimountainlodge.co.za
Sani Pass Tours, www.sanipasstours.com
Drakensberg Adventures (ook voor tweedaagse
paardrijtochten),
https://sanilodge.co.za/drakensberg-adventures/

UUR IN
Durban lcswart/ Shutterstock
De warmste stad van Zuid-Afrika
Durban is na Johannesburg en Kaapstad de grootste stad van Zuid-Afrika. Prachtig gelegen in het hart van
KwaZulu-Natal aan de Indische Oceaan tussen uitgestrekte suikerrietplantages en gouden stranden. Met
meer dan driehonderd dagen zon per jaar, een goudgele kustlijn en goede golven is Durban een paradijs
voor zonaanbidders en surfers. Wij hebben 72 uur om de stad vanbinnen en -buiten te ontdekken.
Shark City
Durban, de warmest city of Africa, maakt haar naam meer dan
waar. De zon brandt onbarmhartig, de vochtigheidsgraad is hoog.
De stad of beter de oceaan staat bekend om de aanwezigheid van
de great white, de meedogenloze witte haai, onderdeel van de
Big 7. De Sharks Board belooft een inkijkje in het leven van deze
meedogenloze killer. Ik verwacht er een oog in oog ontmoeting
met levende exemplaren, maar daarvoor moet ik dus in zee zijn of
bij het uShaka Marine World. We leren hier hoeveel verschillende
haaien er zijn, dat Durban netten ophangt om haar badgasten te
beschermen tegen de monsters. We dommelen wat weg terwijl
Jaws z’n dreigende tandenrijen toont. En schrikken wakker: het
grote moment van de ontleedshow is aangebroken. De tribune vult
zich met bloeddorstige toeschouwers. Op de ontleedtafel ligt een
kleine haai met een label aan zijn staartvin. We lusten hem rauw.
Vliegen zoemen eromheen en de ontleder opent professioneel
het beest om te laten zien wat er nou allemaal in zo’n haai zit.
Fascinerend vies. Een hartje met maar twee kamers, een maag die
uitgerekt kan worden als een damesnylon en die zelfs een helm (de
slager toont hem met een groots gebaar) kan bevatten.
Segway boulevard
Langs de boulevard van de wijken North en South Beach, vind je
talloze hotels, winkeltjes, pretparken, een enorme skatebaan en
restaurants waar je de lekkerste vis en Indische gerechten eet.
Deze streek met zijn gouden stranden wordt heel toepasselijk
ook de Golden Mile genoemd. De brede boulevard smeekt erom
door segways bereden te worden, een helling op en af, langs het
Blue Waters Hotel, langs Joe Cools, langs het Elangeni met de
fantastische Damura Japanner, down memory lane so to say. Dit zijn
namelijk de plaatsen die we jaarlijks bezoeken als Durban gaststad
is van de Indaba, dé beurs op het gebied van al het moois dat »
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Marjolein Westerterp en Peter Boshuijzen

Afrika haar toeristen te bieden heeft. Op de pier die diep uitsteekt
in de warme Indische oceaan wordt gevist, geflaneerd en dus
gesegwayt. Op de weg terug vereren we (heuvel op, poortjes door)
het indrukwekkende, futuristisch ogende Moses Mabhida Stadium
met een bezoek. De ingang doet denken aan de opengesperde bek
van een haai. Wil je een werkelijk verbijsterend uitzicht op de stad,
dan ga je naar boven met de SkyCar of je kiest ervoor de 500 treden
tellende Adventure Walk te nemen. Meer adrenaline? Met The Big
Rush Big Swing maak je een 80 meter lange vrije val het stadion in,
en schommel je in een boog van 220 meter. Dat kan nu even niet,
want op de grasmat – we hebben geluk – werkt het Bafana Bafana
voetbalteam een training af. De uShaka Pier is na gedane arbeid
een van de beste plekken in Durban om met een drankje in je hand
van de zonsondergang te genieten. Het is vakantie!
De curry-experience
Het meest opvallend is de grote Indiase gemeenschap die vooral
uit hindoes bestaat. Ooit kwamen ze naar de stad als arbeiders
op de suikerrietplantages. Vanwege het grote aantal Indiërs is de
Durban cuisine dan ook vooral bekend om de curries. Een typisch
fastfood gerecht is de Indiase Bunny Chow. Het is een stuk brood
dat gevuld wordt met curry. Een van de bekendste restaurants dat
je eigenlijk moet aandoen is het House of Curries op de gezellige
Florida Road. Geen trek in curry? Het Roma Revolving Restaurant
biedt een heerlijk menu en nog leuker: je hebt een prachtig –
draaiend – uitzicht over de stad. Daruma is het meest populaire
Japanse restaurant met een teppanyaki plaat en heerlijke sushi.
Een zeer bijzondere eetervaring is het Freedom Café, relaxed hip
met geweldig eten.
Het warme kloppende stadshart
In de ochtend is het heerlijk om de dag rustig te starten op
een van de terrasjes op de trendy Florida Road. Je wordt weer
gegrepen door het heerlijke vakantiegevoel. Maar we willen de
stad verkennen en gaan op pad met Street Scene. De eigenaar is
bevlogen, een entrepreneur, iemand die de kansen grijpt die zijn
Zuid-Afrika, land van onbegrensde mogelijkheden hem biedt. Hij
neemt ons mee over de Herbal Market, ook wel de Muthi Market
genoemd omdat je hier alles en meer kunt kopen wat ook nog
steeds gebruikt wordt door de traditionele genezers. Het oogt
als een Afrikaanse apotheek, waar patiënten met klachten een
medicijn kunnen krijgen. Van de flyover waar de gedroogde »

ljbor / Shutterstock
Timothy Hodgkinson / Shutterstock

Icswart / Shutterstock
zeesterren, boomschors, en zelfs dode pangolins zijn uitgestald,
dalen we af naar de groentemarkt waar ook gegeten kan worden.
Traditioneel. De Victoria Market in het hart van de stad is een
geweldige plek om kennis te maken met de kleurrijke lokale
koopwaar. We dwalen door het indrukwekkende koloniale hart
en krijgen een mooie dwarsdoorsnede van de stad. In het African
Art Centre op Florida Road zien we het neusje van de zalm van
Afrikaanse kunst van lokale artiesten. In het stadhuis leren we
dat ‘persone wat spykerhakskoene aan het’ helaas niet naar
binnen mogen. Alle foto’s tonen echter een dramatische, bijna
inktzwarte lucht, want terwijl wij genieten staat een opslagloods
vol chemicaliën in brand en braakt zwarte rook uit tegen de anders
zo blauwe hemel.
Nachtleven
Durbs zoals de stad door zij die er wonen of die hem heel goed
kennen en ervan zijn gaan houden, wordt genoemd leeft net als
veel Afrikaanse steden op het ritme van muziek. In Zuid-Afrika
is jazz heel belangrijk, waarbij Afrikaanse instrumenten als de
marimba en trommels worden toegevoegd. Ervaar het zelf in de
Zulu Jazz Lounge. Dé plek voor een broeierig avondje uit is Joe
Cools, op North Beach, pal voor de deur van alle grote hotels met
uitzicht op de Indische Oceaan. En natuurlijk ga je naar de Florida
Road met de talloze barretjes. Of … je gaat op ontdekkingstocht
bij de buren in Umhlanga waar het absolute vakantiegevoel hoogtij
viert. Drink bijvoorbeeld een cocktail in de Lighthouse Bar van
het fameuze Oyster Box hotel. Wij beloven je … deze ambiance
ga je niet vergeten. Dat geldt ook voor The Dutch, eveneens een
superieure cocktail lounge. Eten doen we Italiaans bij Remo’s.
Omdat we de zingende obers willen zien.
Inanda Valley
De volgende ochtend brengt ons dertig kilometer de stad uit, de
groothartige Baja Bhengu geeft ons een dag lang een inzicht in
een andere wereld, het platteland dat haaks staat op het leven in
de grote stad. De Inanda Valley, een township in de groene heuvels
rond Durban, is van grote historische betekenis. Hier staat de
eerste school die door een zwarte, John Dube, is gesticht. Hij werd
medeoprichter en eerste president van het ANC en Nelson Mandela
koos juist deze plek, het Ohlanga Institute om zijn stem uit de
brengen bij de eerste democratische verkiezingen in 1994. Nadat
hij had gestemd liep Mandela naar het gedenkteken van »

John Dube en zei daar: ‘I have come to report. Mr President, that
South Africa is now free.’ De bebrilde man die ons langs deze
bijzondere plek leidt vertelt vol trots dat hij Mandela de hand heeft
mogen schudden. In de ruimte staat nu een bronzen beeld van
Mandela, er branden kaarsen en foto’s vertellen het verhaal van de
lange weg naar de democratie.
Kunstenaars in de Valley
Baja heeft zich tot doel gesteld ons zoveel mogelijk van haar vallei,
haar uitgestrekte township te laten zien. Haar fascinatie, komend
uit de apartheid, betreft het aantal kamers dat de eenvoudige
huizen die we bezoeken hebben. Meestal had een gezin een huisje
met één slaapkamer toegewezen gekregen. Als we er treffen
met twee, een ongekende luxe, verzucht ze steeds: ‘Zo had het
moeten zijn. Iedereen heeft twee slaapkamers nodig.’ We gaan
op bezoek bij kralenkunstenaar Caesar Mkhize en zijn vrouw
Thafa die inmiddels roem heeft vergaard in het buitenland. Twee
slaapkamers wijst Baja, terwijl Caesar gitaar voor ons speelt. In de
Esikhumuleni Coöperatie maken vrouwen tassen van gerecyclede
materialen. De warmte en ambitie om een plek in de wereld te
veroveren raken mijn hart vol. Het blijkt een opmaat voor meer
bijzondere ontmoetingen die Baja voor ons in petto heeft. We
lunchen in het hippe Fashion café waar de waterpijpen klaar staan
en gaan daarna op zoek naar Mama Mtshali die ons zal leren hoe je
een te leuk kralenarmbandje zoals je overal in Afrika vindt, zelf kunt
maken. Misschien omdat Mama maar een kamer heeft, maar Baja
kan haar niet vinden en we dwalen tussen de groene heuvels langs
piepkleine plattelandshuisjes. Als we het huisje eenmaal ontwaren
is Baja als eerste boven, op haar hakken. Dit is haar land, wij hijgen
achter haar aan. De grande finale van dit bijzondere stukje Durban
zijn de heilige uMzinyata Falls die worden gebruikt bij talrijke
rituelen. Donkere wolken pakken zich samen en de kanotocht
richting de Inanda Dam moeten we op de bucketlist zetten.
We krijgen nog een uitsmijter van Baja mee, een handig
ezelsbruggetje waarom iedereen Durban op zijn vakantielijst
moet zetten. Het zijn de vijf B’s: de Buzz van de stad, de gouden
Beaches, de Berg (in het achterland begint de Drakensbergketen),
de Battlefields waar bloedige oorlogen zijn uitgevochten en de
Bush (waar de wilde dieren leven), op minder dan twee uur rijden.
En Durban is het warme stralende hart van dit alles. ˙

QuickFACTS
Sharks Board: www.shark.co.za
Een tour met de segway:
www.segwayglidingtours.com
Street Scene is onze aanrader om het
hart van Durban te verkennen:
www.streetscene.co.za
Ontdek de Inanda Valley met
www.wowzulu.co.za

Sportieve vakanties
ter land, ter zee en in de lucht
Voor mensen die tijdens hun vakantie graag wat actiever bezig zijn, zijn er talloze sportieve
activiteiten die je in Zuid-Afrika fantastisch, zelfs vaak beter dan in andere oorden,
kunt beoefenen. OOG VOOR AFRIKA ging speciaal voor deze actievelingen op zoek naar
bijzondere sportieve vakanties in Zuid-Afrika.
Wie denkt aan een vakantie in Zuid-Afrika, denkt waarschijnlijk al
snel aan de heerlijke Zuid-Afrikaanse wijnen, de mooie wildparken
waar je de meest indrukwekkende safari’s doet, de prachtige
natuur die schreeuwt om ontdekt te worden en natuurlijk de
fantastische keuken en de toprestaurants die – met name in de
Kaapregio – de laatste jaren in rap tempo openden.
Veel mensen kiezen voor een vakantie in Zuid-Afrika waarbij ‘het
goede leven’ prevaleert: lekker eten en minstens zo lekker drinken.
Dat, in combinatie met een prachtige roadtrip langs
de Tuinroute, een verblijf in Kaapstad, een rit langs de Wild
Coast en een safari in een van de wildparken in het noorden, zijn
doorgaans de ingrediënten voor een droomvakantie. En begrijp
ons niet verkeerd: daar is helemaal niets mis mee! Echter, wat
veel mensen niet weten, is dat Zuid-Afrika het ideale vakantieland
is voor de nodige ontspanning, maar ook op het gebied van
inspanning veel mogelijkheden biedt.
Tekst: Inge Abraham

Paardrijvakantie in het zuidwesten van Zuid-Afrika
(Southern Overberg)
Zes dagen lang paardrijden door de zuidelijke Overbergen,
dwars door de World Heritage Site van het Cape Floral Kingdom,
over de verlaten stranden naar het meest zuidelijke puntje van
Afrika (Cape Agulhas): een paardrijvakantie waar liefhebbers
van dromen. Je vertrekt de eerste dag vanaf Gansbaai (ongeveer
twee uur rijden vanaf Kaapstad), waarna je via uitgestrekte
fynbosgebieden in de Southern Overberg, Stanford en de
Agulhas Plains de meest prachtige ritten met dito vergezichten
maakt. Elke dag worden in groepen van maximaal 6 personen
– begeleid door een ervaren gids – afstanden van gemiddeld 30
kilometer afgelegd, terwijl de langste ‘reisdag’ maar liefst 45
kilometer behelst. Veel ervaring is geen harde eis, maar je moet
het wel leuk en comfortabel genoeg vinden om zo’n zes uur per
dag op een paard te zitten – kinderen vanaf 10 jaar zijn eveneens
welkom. Slapen doe je onderweg in boerderijen of cottages,
waaronder een nacht in het Agulhas National Park. Geen
overmatige luxe, wel comfortabel en de bagage wordt door een
auto vervoerd. Kosten voor deze paardrij-ervaring beginnen bij
ZAR 12.050 per persoon (op basis van twee personen) en zijn
inclusief alle overnachtingen en maaltijden, exclusief alcohol.
Paardrijvakantie in het noorden van Zuid-Afrika
(Waterberg Area)
Het noorden van Zuid-Afrika kent een prachtig natuurgebied dat
‘Waterberg’ heet, gelegen in de Limpopo-provincie ten noorden
van Johannesburg. Een gebied van bijna 15,000 hectare dat door
UNESCO is uitgeroepen tot Biosphere Reserve, waarmee ook
meteen het unique selling point van een paardrijvakantie in dit
gebied genoemd is: Waterberg is prachtig. In tegenstelling tot
de paardrijvakantie van Gansbaai naar Cape Agulhas verblijf je
hier de hele week (langer kan ook) in dezelfde lodge, en bestaat
je dag uit twee tochten van ongeveer 2,5 uur per rit. De tochten
gaan dwars door de bergen en rivieren van het veelzijdige
natuurgebied, en onderweg kom je naast prachtige natuur
ook giraffen, nijlpaarden, wildebeesten, impala’s en elanden
tegen. Twee nachten worden doorgebracht in een kamp in het
park zelf. Groepen zijn niet groter dan 6 personen en bij elke rit
gaan twee getrainde gidsen mee. Kinderen zijn welkom. Voor
het totale verblijf betaal je – afhankelijk van het type chalet of
kamer dat je kiest – vanaf ZAR 37000 per persoon (op basis van
twee personen), oplopend tot ZAR 47.600 voor een luxe chalet
in het hoogseizoen (inclusief alle maaltijden). »
Meer informatie:
African Horse Company, www.africanhorseco.com
Meer informatie:
Horizon Horseback, www.ridinginafrica.com

Kitesurfvakantie in Langebaan
Waar je bijna elk moment van het jaar een wandel-, duik- of
paardrijvakantie kunt doen, is kitesurfen een sport die volledig
van de wind afhankelijk is. Daarom is het belangrijk om je
vakantie in het goede seizoen te boeken, wat neerkomt op de
periode vanaf eind oktober tot en met eind februari. De regel
is: daredevils op zoek naar de hoogste golven en hardste wind
gaan naar Blouberg; zij die graag willen leren kitesurfen, hun
tricks willen perfectioneren of geoefende kiters die van ‘waven’
houden (kitesurfen op een golfsurfboard), gaan naar het iets
noordelijker gelegen Langebaan, op een kleine twee uur rijden
vanaf Kaapstad. Daar ligt de prachtige lagune van Langebaan,
waar het behalve schitterend mooi, ook beduidend minder druk
is dan in het vaak behoorlijk overvolle Blouberg.
In Langebaan vind je kitesurfresort Windtown, waar je voor
een 7-daagse kitesurfvakantie terecht kunt. Hoewel er helaas
nooit een garantie te geven is, komt het zelden voor dat de vier
geplande lesdagen niet door kunnen gaan; of dat nou op het
strand van Langebaan zelf, of in de nabijgelegen mooie baai van
Shark Bay is (‘geen paniek, er zwemmen hier niet echt haaien’).
Een van de grootste aantrekkingskrachten van Langebaan is het
vlakke water in de baai, waardoor het ideaal is om er te leren
kitesurfen, te freestylen of voor hen die willen (leren) waven.
De instructeurs zijn zelf profs, waardoor zowel de groenste
beginners als gevorderde kiters zich voor deze vakantie kunnen
aanmelden. Prettige bijkomstigheid: de meeste instructeurs
zijn Nederlands. Op dagen dat de wind niet hard genoeg waait,
zijn er alternatieve watersportmogelijkheden, waaronder
SUPpen (Stand Up Paddling) of (wind)surfen. Aan het eind van
de week staat een dagje Blouberg op het programma, om ook
dat kitesurfwalhalla met eigen ogen vanaf je board gezien te
hebben.
Overnachten doe je in het mooie Windtown Resort op
steenworp afstand van het strand van Langebaan.
www.windtown-sa.com

Duikvakantie rondom de jaarlijkse Sardine Run
Het is een van de opmerkelijkste natuurverschijnselen in de
zee: de Sardine Run aan de oostkust van Zuid-Afrika. Elk jaar
trekken in de maanden juni en juli miljoenen sardines vanuit de
koude Atlantische Oceaan richting de warmere Indische Oceaan,
op de voet gevolgd door verscheidene jagers in de vorm van
haaien, dolfijnen, walvissen en andere hongerige zeedieren.
Niet alleen vanuit het water, maar ook vanuit de lucht wordt de
school sardines belaagd. Naast een mooi natuurspektakel, is de
Sardine Run ook de ultieme kans voor duikers op zoek naar een
‘ander soort duikvakantie’. Zoals Shona van ScubaAddicts het
omschrijft: als je op zoek bent naar een ‘gewone’ duikvakantie
met minimaal drie duiken per dag rondom een koraal temidden
van prachtige gekleurde vissen, dan is deze duikervaring rondom
de Sardine Run duidelijk niet waar je naar op zoek bent. Wat
je wél krijgt is een duikvakantie waar het meemaken van een
uniek, ongekend natuurverschijnsel in de zee het belangrijkste
is, en dat allemaal onder water.
Vlieg vanuit Nederland naar Durban, vanaf waar je afzakt
naar Port St. John’s, een klein plaatsje aan de Wild Coast waar
de sardines het dichtst voorbij de kust komen zwemmen. Je
verblijft in een mooi resort aan de kust, en elke dag wordt
bepaald wat het beste moment van de dag is om te water te
gaan. Op sommige momenten is het geschikter om te snorkelen;
andere momenten worden de duikpakken aangetrokken. Naast
de sardines zijn het ook de verschillende haaiensoorten en
dolfijnen die je onderweg tegenkomt, evenals de migratie van de
walvissen waar je onderdeel van wordt, die deze absolute once
in a lifetime ervaring zo bijzonder maken. Om deel te nemen is
een open water padi hebben genoeg; duiken gaan zelden dieper
dan 10 meter; de meeste ‘actie’ vindt plaats tussen 5 en 10 meter
diepte. Wat misschien nog wel belangrijker is, is dat je het niet
eng vindt om tussen haaien te zwemmen.
Duikvakantie in Zuid-Afrika en Mozambique
Daarnaast biedt ScubaAddicts ook een duikvakantie in Zuid-
Afrika en Mozambique aan: eerst een week duiken ten zuiden
van Durban aan de Aliwoal Shoal, en vervolgens een week de
diepe wateren van de Mozambikaanse kust verkennen. Dit heeft
meer weg van de eerder genoemde ‘gewone’ duikvakantie in de
traditionele zin van het woord: (minimaal) twee duiken per dag
naar dieptes die kunnen oplopen tot 30 meter. Ook hier spelen
haaien een grote rol in de duikervaring: in Ponta do Oura – het
gebied waar je blijft in Mozambique – zwemmen verschillende
soorten haaien in grote aantallen rond. »
Meer informatie: Scuba Addicts Diving Adventures,
www.scubaaddicts.com

Wandelvakantie in de buurt van Kaapstad
(Hoerikwaggo Trail)
De iconische berg die wij kennen als de Tafelberg, werd ooit
door de Khoisan – de oorspronkelijke bewoners van de Kaap –
‘Hoerikwaggo’ genoemd, wat letterlijk ‘berg in de zee’ betekent.
Voor wandelliefhebbers is de Hoerikwaggo Trail a dream come
true: een over vijf dagen uitgesmeerde wandeltocht vanaf
de Tafelberg tot aan Cape Point – een afstand van in totaal
87,9 kilometer (hoewel een ingekorte versie van 2 dagen ook
mogelijk is). Georganiseerd door South African National Parks
in samenwerking met AWOL Tours is dit dé combinatie van
een inspannende wandeltocht, gecombineerd met de nodige
luxe en comfort. Maar vooral: een prachtige tocht dwars over
het Kaapse Schiereiland. De gemiddelde afstand die dagelijks
afgelegd moet worden, is ongeveer 18km, waarover je grofweg
8 uur doet – altijd onder begeleiding van professionele en
getrainde gidsen. De trail begint bij de Tafelberg, die je uiteraard
eerst beklimt tot de top (Maclears Beacon, 1086m). Vanaf daar
loopt de route via verschillende dammen naar de Orange Kloof
Forest, Silvermine Nature Reserve, Kommetjie en Chapman’s
Peak. Vervolgens loop je over de stranden van Muizenberg en
Simon’s Town naar het Kaap de Goede Hoop Natuurreservaat bij
Cape Point.
Je bagage hoef je niet mee te zeulen; die wordt door een auto
van de ene kampeerplek naar de andere gebracht. Waarbij het
ook goed is om te vermelden dat de kampeerplaatsen allemaal
volledig ecovriendelijk zijn. ˙
Meer informatie:
SAN Parks - www.hoerikwaggotrail.org
Boeken via AWOL Tours - www.awoltours.co.za

“Collecting Memories”
Families, bedrijven, honeymooners en vele
individuele reizigers weten GoAfrica.nl
inmiddels te vinden. Een reis geboekt door
GoAfrica.nl is altijd eersteklas maatwerk.
Bestemmingen
Kenia
Tanzania
Oeganda
Madagascar
Mauritius
Mozambique
Reizen? Het kan weer!! We zijn dolblij
dat we voor u weer onvergetelijke
reizen kunnen samenstellen. Bij een
frisse start hoort een nieuwe look, logo
en website.
Neem snel een kijkje op
www.GoAfrica.nl en bekijk onze unieke
reizen naar de leukste bestemmingen
in Afrika.
Namibië
Zuid-Afrika
Botswana
Neem contact met ons op voor uw droomreis:
info@goafrica.nl of bel 020-2382939

Mount Camdeboo Private Game Reserve
De smaak van Afrika
Culinaire safari
door
de Karoo
Een zevendaagse culinaire safari, weg van gebaande paden, brengt smulpapen Henna en
Anneli door het hartland, zoals zij de Karoo liefdevol omschrijven. Ze maken kennis met
historische plekken, lokale gebruiken, bijzondere accommodaties, inspirerende koks, een
imposante natuur en … de smaak van de traditionele Karoo keuken.
Van Port-Elizabeth naar Somerset East
Startpunt van onze avontuurlijke ontdekkingstocht door de
Oostkaap is Port Elizabeth. Het begin- of eindpunt van de Garden
Route. De vriendelijke stad of winderige stad, twee bijnamen
die allebei kloppen, is echter alleen de springplank. Safari vraagt
om dieren die we in overvloed vinden in het Addo Elephant Park.
Dit prachtige park werd in 1931 speciaal opgericht voor de elf
resterende olifanten die in dit gebied leefden. Het is een van Zuid-
Afrika’s grootste successen, want de nog altijd groeiende populatie
bestaat inmiddels uit ongeveer vijfhonderd olifanten. Dankzij de
lage begroeiing kunnen de dieren makkelijk gezien worden.
Culinaire stop: Nanaga Farm Stall in Alexandria, een van de
meest bezochte farmstalls in Zuid-Afrika en fameus om hun
wildpasteitjes. www.nanaga.co.za/our-story
Wegen die lijken op te lossen in het grote niets. Het is de
aantrekkingskracht van de Karoo. Een rauw landschap dat
kunstenaars en fotografen uitnodigt het te ontdekken, veroveren.
Somerset East bijvoorbeeld is het dorp van Walter Battiss, een
vooraanstaande Zuid-Afrikaanse schilder die bevriend raakte
met Picasso, en er een evenzo bijzondere leefstijl op nahield. Hij
kroonde zich tot koning van het denkbeeldige eiland Fook en
reisde op een zelfontworpen paspoort. In Somerset East kun je zijn
werken zien in het naar hem vernoemde museum.
Culinaire stop: Angler & Antelope Guesthouse. Specialiteit op
het menu is forel, op een heerlijke wijze bereid door gastvrouw
Annabelle Hobson. Niets in de Karoo belandt echter vanzelf op je
bord, zoals gezegd: het moet veroverd worden. Daarom neemt
echtgenoot Alan je mee om te gaan vliegvissen. Hij is een »
Tekst: Henna Renfurm en Anneli Bronkhorst Foto’s: Adrienne Southey

❶
❷
117
❸
❹
❺
❻
Van links naar rechts
1. Bereiding roosterkoeken bij Nanaga
2. Kerk Somerset East
3. Lamsschenkel bij Angler and Antelope
guesthouse
4. Pad naar de viswaters bij Somerset East
5. Angler and Antelope guesthouse
6. Filering van forel

Tuishuise in Cradock
van de meest gerenommeerde gidsen van Zuid-Afrika op dat
gebied en hij rust niet voordat je met een verse forel huiswaarts
gaat. Forellenboer noemt hij zichzelf, als we in het tot eetzaal
omgedoopte kerkje van een whisky en verse forel genieten.
http://www.anglerandantelope.co.za
Van Somerset East naar Cradock
We besluiten een kleine omweg te maken om in het plaatsje
Bedford het jaarlijkse Soulfood Festival mee te maken dat zich
richt op eetbare planten en bloemen, die niet alleen goed voor ons
lichaam, maar ook helend voor de ziel zijn.
Culinaire stop: De leading lady op het gebied van soulfood en de
flora van de Karoo is Kim van Niekerk, een van de medeoprichtsters
van Kims Green Gardens.
Cradock, op een steenworp afstand van het Mountain Zebra
National Park heeft een belangrijke historische waarde. Literaire
legendes als Etienne van Heerden en feministische schrijfster
Olive Schreiner hebben er gewoond. Een paar van de 32
‘tuishuise’, gerenoveerde historische huizen in één straat die nu
als gastenverblijven dienen, zijn naar hen genoemd. Even buiten
het dorp, op een heuvel staat het monument De Cradock Four.
Een eerbetoon aan vier antiapartheidsactivisten die door het
apartheidsregime zijn vermoord en die nu als helden worden
vereerd. Het is een magische plek om de dag af te sluiten met een
skemerkelkie, versgesneden biltong en droëwors.
Culinaire stop: Restaurant True Living met de schaduwrijke
binnentuin was vroeger de bakkerij van Lanie Lombaard en haar
dochter Louzel, inmiddels nationale tv-sterren sinds ze met hun
Karoo-baksels furore maakten in het programma My Kitchen
Rules South Africa. De gerechten die uit hun keuken komen zijn
onnavolgbaar fantastisch. https://truelivingshop.com
Het Victoria Manor Hotel is een van de oudste hotels in Zuid-Afrika,
gebouwd in 1848. Cecil Rhodes was een van de beroemde gasten.
In de Boerenoorlog werd de kelder gebruikt als gevangenis, nu
is het een sfeervolle pub. Lisa Antrobus en haar moeder beheren
het hotel en de tuishuise die al sinds jaar en dag in de familie zijn.
Lisa’s overgrootvader kwam als achttienjarige jongeling vanuit
Engeland naar Zuid-Afrika en begon er in de hitte te boeren met
een vlinderstrikje om zijn nek. Hij legde hiermee de basis voor
de huidige welvaart van de familie. Op de kaart: een traditioneel
Karoo-menu, opgediend bij kaarslicht. http://tuishuise.co.za »

❶
❷
119
❸
❹
❺
❻
1. Chef van Tuishuise, Maswazi Mabuselo
met zijn speciale worteltaart
2. Xhosa kookworkshop door Maswazi
3. Sonka Samanzi, Xhosa stoombrood
4. Aardappelgerecht, Kim van Niekerk in
Bedford
5. Lanie en Louzel Lombard van True Living
6. Mountain Zebra National Park bij
Cradock

Vallei van Verlatenheid, Graaff-Reinet
Van Cradock naar Nieu Bethesda
Verkeer was ooit zo zeldzaam in dit mooie dorp, dat sommige
straten werden gebruikt voor de teelt van aardappelen. Nog steeds
is er geen asfalt, slechts een paar huizen, een wit kerkje langs
stoffige lanen. Door haar isolement heeft Nieu Bethesda haar
zeldzame historische en architectonische integriteit behouden.
Het dorp is beroemd vanwege het Owl House, het huis waar de
Zuid-Afrikaanse excentrieke kunstenares Helen Martins (1897-
1976) geleefd en gewerkt heeft. Ze probeerde er een nieuwe
werkelijkheid te scheppen vol glinstering en kleur. En met een
karavaan van pelgrims, engelen en kamelen in steen. Martins
verzorgde er ook haar ouders. De relatie met haar vader was zo
slecht dat ze hem, na de dood van haar moeder, verbande naar
de buitenkamer, een hok zonder daglicht met zwart geschilderde
muren.
Culinaire stop: Tot Hier Toe Padstal, Auntie Evelyn se Eetplek
of Stirlings@The Ibis. Iets verderop in de straat is de Two Goats
Brewery, een lokale bierbrouwerij.
Zeven kilometer buiten Nieu Bethesda, aan de voet van de
Sneeuberge ligt de schapenboerderij en het fossielenmuseum
Ganora van JP en Hester Steynberg. Een familiebedrijf met een
eeuwenoude geschiedenis. Alles wat er in het nationaal erkende
museumpje te bezichtigen is, is door de Steynbergjes gevonden
op hun eigen land. Op het terrein zijn ook vierduizend jaar oude
rotstekeningen van de San te zien. Op het menu: Karoolam,
hoenderpastei, koedoe- en andere wildgerechten, biologisch
geteelde groentes en melktert en koeksisters. Typisch Karoo.
www.ganora.co.za
Van Ganora naar Graaff-Reinet
Het historische plaatsje Graaff-Reinet is de parel in de kroon van
de Karoo. Een dorp dat oogt als een openluchtmuseum, met in
het hart het fameuze Drostdy Hotel. Het bijzondere aan Graaff-
Reinet is, dat het helemaal omringd is door natuurparken. Een
daarvan is de Vallei der Verlatenheid die deel uit maakt van het
Karoo Natuurreservaat. De vallei staat bekend om de wonderlijke
dolomietformaties, waarvan sommige meer dan honderd meter
boven de grond uittorenen.
Culinaire stops: Tapas bij The Muller House, genieten voor
vegetariërs in Our Yard, en de Karoo-keuken bij Hello You. »

❶
❷
121
❸
❹
❺
❻
1. Zonsondergang bij Ganora
2. Malva pudding bij Mount Camdeboo
3. Wildpasteitjes bij Nanaga padstal
4. Karoo Lamb in Nieu Bethesda
5. Botterbroodjies (Scones) van Hello You in Graaff-Reinet
6. Karoo rundmerg en potjiekos op het vuurbij Tot Hier Toe Padstal in Nieu Bethesda

Henna Renfurm tijdens wandelsafari kijkend naar de cheeta, Mount Camdeboo Private Game Reserve
Van Graaff-Reinet naar Camdeboo National Park
Camdeboo, ‘plaats van groene heuvels’ in de oude Khoisantaal, is
misschien wel een van de mooiste natuurparken van Zuid-Afrika.
En dat weet bijna niemand.
Culinaire stop: Mount Camdeboo Private Game Reserve. Na
een indruwekkende high tea wekken we de eetlust weer op door
een safari onder leiding van ranger Lukanyo Ntoli. Hoogtepunt
van de safari is de ontmoeting met een van de twee cheeta’s in
het reservaat. Ze zijn voorzien van een halsband met zender en
daarmee redelijk eenvoudig te vinden. Na de ontmoeting gingen
we in een dodemansrit met de safari-jeep naar de top van Mount
Camdeboo voor een sundowner. ‘Dichter bij God kom je niet’,
zeiden we tegen elkaar.
Op het programma stond die avond een ‘Boma’ diner, een diner in
de open lucht rond een open vuur, bereid door de jonge vrouwelijke
chef-kok Gladness Makelene. Haar signature dish ‘Pofadder’ is
een vette darm, die grondig gewassen is in azijn en daarna gevuld
wordt met stukjes lever, ui, knoflook, pepers en kruiden. Dit wordt
dan gegaard op een kolenvuur en geserveerd met een pikante
salsa. Gladness heeft nog veel meer Karoo specialiteiten op haar
menu: pompoenbeignets met een saus van kaneel en butterscotch,
mosbolletjies (beskuit gemaakt met druivenmost als rijsmiddel) en
bijvoorbeeld chakalaka (een pittige tomaten- en uiensaus).
www.mountcamdeboo.com
Na zeven dagen ronden we de culinaire safari af in Port Elizabeth.
De vriendelijke stad met brede stranden, leuke eettentjes en
ontelbaar veel dolfijnen in de warme wateren van de Indische
Oceaan. ˙
QuickFACTS
Voor alle info: www.karooheartland.com
GoAfrica.nl heeft al deze bestemmingen in haar portfolio. Wil
jij een reis op maat? Neem dan eens een kijkje op
www.goafrica.nl

❶
❷
123
1. Cheeta (Mount Camdeboo Game Reserve)
2. Forel op vers gebakken geroosterd brood bij Angler
and Antelope guesthouse
3. Ezelkar in Nieu Bethesda
4. Brandewijn pudding van Ganora Guest Farm
5. Owl House in Nieu Bethesda
6. Struisvogelomelet (1 ei is gelijk aan 24 gewone eieren),
Mount Camdeboo Private Game Reserve
❸
❻
❹
❺

iSimangaliso Wetland Park
De grote rivaal van Kruger
Nick van de Wiel is een Nederlandse bioloog die naar St. Lucia
is geëmigreerd en daar samen met zijn vrouw een safaribedrijf
(www.safarisopmaat.nl) heeft opgericht dat zich specialiseert
in het samenstellen van reizen naar de iSimangaliso Wetland
Park regio. De beste gids om het park in woord en beeld te
ontdekken.
Begrijp me niet verkeerd, ik ben dol op het Kruger National Park!
Het is een prachtig park, boordevol dierenleven en dat alles in een
indrukwekkende omgeving. Maar toch, ik heb zelf gekozen om te
werken en wonen bij een ander park, het iSimangaliso Wetland
Park, de nieuwe naam voor het Greater St. Lucia Wetland Park,
aan de oostkust van Zuid-Afrika. ‘iSimangaliso’ betekent ‘wonder’
Tekst en foto’s: Nick van de Wiel

en de regio wordt dan ook als ‘Place of Wonder’ door de lokale
reisorganisaties geadverteerd. Het is bovendien een van de oudste
parken van Zuid-Afrika, opgericht in 1895 (drie jaar voordat Kruger
werd gestart), en in december 1999 werd het erkend als Zuid-
Afrika’s eerste UNESCO werelderfgoed, een beloning die Kruger
nog mist.
Enorme diversiteit
Het iSimangaliso Wetland Park verkreeg deze status natuurlijk
niet voor niets: Het park is 332.000 hectare groot en daarmee
ongeveer zo groot als de hele provincie Overijssel, en strekt zich
uit vanaf iets ten zuiden van het stadje St. Lucia, tot aan de grens
met Mozambique, zo’n 250 km noordelijker. Het bevat drie grote
meren, acht in elkaar doorlopende ecosystemen, 700 jaar oude
traditionele visvangtradities, de laatste stukjes moerasbos van heel
Zuid-Afrika, het grootste estuarium van het continent Afrika, en
vier Ramsar sites – bijzondere leefgebieden voor watervogels – die
meer dan 526 soorten vogels aantrekken. Het is een park waarin
je olifanten, leeuwen, walvissen en schildpadden in één dag kan
zien. Waar je ’s ochtends kan duiken boven prachtige koraalriffen,
in de middag een game drive kan maken op zoek naar de Big 5, en
’s avonds zeeschildpadden eieren ziet leggen op de uitgestrekte
en verlaten subtropische stranden. Daarnaast kun je prachtige
boottochten maken, wandelen door bossen en bergen, kajakken
tussen nijlpaarden en krokodillen, snorkelen tussen tropische
vissen of op wandelsafari tussen de Big 5. In het iSimangaliso
Wetland Park kan het allemaal! »

In ontwikkeling
Oké, dat gezegd hebbende, de realiteit is echter evengoed zo
dat dit park nog steeds in ontwikkeling is. Maar in dit feit ligt juist
haar schoonheid, in mijn ogen. We kunnen die ontwikkeling zien
en meemaken, er als reiziger een onderdeel van zijn. Het is pas
twintig jaar geleden dat er op bepaalde locaties in het park nog
plantages dennen- en eucalyptusbomen stonden. Deze ‘aliens’ zijn
sindsdien verwijderd, maar de boomstronken zijn her en der nog
zichtbaar. We zien ze gewoon wegrotten en we kunnen nieuwe
vegetatiegemeenschappen elkaar over successieve generaties zien
opvolgen. Olifanten, leeuwen, jachtluipaarden, Afrikaanse wilde
honden en bijvoorbeeld zwarte neushoorns zijn geherintroduceerd
in verschillende delen van het park, en nieuwe wegen en
toeristenfaciliteiten worden continue aangelegd, want de visie
van de parkbeheerders en -ontwikkelaars is het om Kruger naar de
kroon te stoten.
Echter, hoewel het officieel één 332.000 hectare groot stuk land is,
is het park momenteel nog ‘verdeeld’ door onder andere ‘wildernis
gebieden’ zonder enige infrastructuur, of delen betwiste grond
– is het nog van de lokale bevolking of wordt het echt weggezet
voor de natuur? Met als resultaat dat het park verschillende
‘secties’ heeft, die niet allemaal door middel van wegen met elkaar
verbonden zijn, elk met een eigen toegangspoort.
Verschillende secties
Waar het op neerkomt: Als je het iSimangaliso Wetland Park
binnengaat in Mkhuze, denk dan niet dat je zomaar naar het strand
kunt rijden om walvissen te zien, maar je hebt wel goede kans

om jachtluipaarden en olifanten te ontmoeten. Als je het park
binnengaat in Kosi Bay, dan zie je wellicht nauwelijks zoogdieren,
maar in het juiste seizoen is het wel Zuid-Afrika’s beste plek om de
onechte karetschildpad of lederrugschildpadden te zien. Dus indien
je van plan bent het iSimangaliso Wetland Park te bezoeken, lees
je dan goed in en denk er over na wat je graag wilt zien en ervaren,
om dan te kijken welk deel van het park het beste aan je wensen
voldoet.
Voor dit artikel lichten we het zuidelijke deel van het park er uit: de
‘Eastern en Western Shores’. Deze twee delen liggen respectievelijk
ten oosten en het westen van het grote St. Lucia meer en
estuarium. Het plaatsje St. Lucia ligt aan de zuidkant en wordt in
feite door de ‘Eastern Shores’ omsloten.
Bush & beach
De Eastern Shores is een zeer populaire bestemming voor diegenen
die van ‘bush & beach’ houden, omdat een typische dag in dit deel
van het park doorgaans bestaat uit een game drive in de ochtend,
dan tijdens de middag een paar uurtjes zwemmen, snorkelen en
lunch op het prachtige strand bij Cape Vidal, om dan met een game
drive weer terug naar St. Lucia te gaan. Tijdens de game drives rijdt
men door werkelijk prachtige landschappen. De open savanne en
natte graslanden doen denken aan de klassieke Oost-Afrikaanse
savanne. Het stikt hier van de dieren en je ziet vaak witte en
zwarte neushoorns, buffels, een boel antilopen en ontzettend veel
vogels. Ook luipaarden worden met enige regelmaat gespot. In de
bossen langs de duinen zitten veel apen, en vanaf het strand kun je
dolfijnen, schildpadden en walvissen zien, evenals een breed »

scala aan ongewervelden, zoals heremietkreeften, krabben,
anemonen en koralen. Tijdens het snorkelen is het niet ongewoon
om vijftig soorten tropische visjes te zien en serieuze vogelaars
kunnen op een dag in de Eastern Shores makkelijk 80 tot 100
soorten aanvinken.
Olifanten en giraffen
De Western Shores, op 5 minuten rijden van St. Lucia, is geologisch
gezien ‘ouder’, en dat uit zich ook in de vegetatie en als gevolg
daarvan ook in de dierensamenstelling. Ook is dit, in tegenstelling
tot de Eastern Shores, de plek waar men olifanten en giraffen kan
zien. Leeuwen, jachtluipaarden en Afrikaanse wilde honden komen
momenteel alleen nog maar in een noordelijker deel van het park
voor, in de Mkhuze sectie. De Western Shores zijn landschappelijk
ook prachtig, en op nachtsafari’s zien we zeer regelmatig luipaarden
en kameleons.
Uitvalsbasis St. Lucia
Het stadje St. Lucia, waar wij zelf ook wonen, is de ideale uitvalsbasis
om de Eastern en Western Shores te verkennen, evenals een
aantal andere parken in de nabijheid, waaronder het beroemde
Hluhluwe-iMfolozi Park. St. Lucia heeft brede straten met weelderige
tuinen, mooie parken en huisvest de toeristen in een
variëteit van accommodaties, van 3 sterren ‘self-catering’ tot
aan 4- en 5-sterren guesthouses en lodges. Op deze manier is er
voor elk wat wils, en vanwege de stevige concurrentie is het voor
Nederlandse begrippen goed te betalen. Niet alleen wat betreft
de diversiteit aan accommodatie scoort St. Lucia goed, maar »

evengoed voor de hoeveelheid aangeboden activiteiten. Boottochten
op het estuarium tussen de vele krokodillen, nijlpaarden
en vogels zijn populair, evenals de kajakvariant. Vanuit St. Lucia
bieden verscheidene touroperators dagtochten aan naar de
Eastern en Western Shores en naar het Hluhluwe-iMfolozi Park.
Van juni tot november is het dagelijks whale watchen per boot,
en van november tot maart schildpadden kijken. En vanwege de
natuurlijke ligging, omsloten door het park, met de zee aan de
ene kant en het estuarium aan de andere kant, stikt het ook in
St. Lucia van de dieren. Vele antilopen, stekelvarkens, honingdassen
en mangoesten schieten van tuin naar tuin, ondeugende
aapjes maken het leven van de inwoners zuur door telkens weer
fruitschalen leeg te roven, en ’s nachts lopen de nijlpaarden door
de straten ...
Kortom, voor een ongeëvenaarde en diverse safari-ervaring is het
iSimangaliso Wetland Park dé plek om te ontdekken. Goedkoper
dan Kruger, in een malariavrij gebied. Plan daarom zeker een
verblijf van vijf dagen op je volgende reis naar Zuid-Afrika.
En had ik al gezegd dat het klimaat hier subtropisch is, waarbij
het zelden kouder wordt dan 18 graden in de winternachten?
Nu begrijp je waarom ik me hier heb gevestigd ;-)! ˙
www.safarisopmaat.nl

130
Ontmoet de Nala’s
Op het platteland van KwaZulu Natal worden de mooiste potten gemaakt. De vrouwen van
de familie Nala zijn er wereldberoemd mee geworden. Aanvankelijk alleen gebruikt tijdens
rituelen, de handgemaakte en prachtig versierde kleipotten worden nu voornamelijk
verkocht als kunstobject.
Het is bijna twee uur rijden voordat we vanuit Eshowe bij de Nala’s
zijn. De hobbelige zandwegen zijn grotendeels vervangen door
een mooie asfaltweg toen buurman Jacob Zuma president van
Zuid-Afrika werd. Het erf bestaat uit vijf ronde hutten, een kraal
waarin ’s avonds de dieren worden samengedreven, tussen de
hutten een plek om te koken en een klein stukje land met maïs.
Vrouwen op rieten matten, spelende kinderen en een kudde
geiten die verschrikt wegrent als de auto het erf opdraait. Hier
groeide Nesta Nala op, de eerste vrouw van de familie Nala die
internationale erkenning kreeg voor haar potten. Nesta Nala leerde
het pottenbakken van haar moeder Siphiwe, die het weer van haar
moeder leerde. Nesta was zeer getalenteerd en werd geroemd
om de uitgebalanceerde vormen en de verfijnde versieringen,
waarvoor ze zich liet inspireren door scherven van ruim 2500 jaar
oude potten die in haar dorp waren opgegraven. Nesta Nala gaf
haar talent en kennis door aan vijf dochters, waarvan er nu nog drie
in leven zijn. Thembi Nala is een van hen.
De enige man die op het erf woont, heeft tot ergernis van de
vrouwen de geiten ’s nachts niet in de kraal gedaan zodat het hele
erf nu onder de geitenkeutels ligt. Er wordt water gehaald. Sinds
een half jaar is er een kraan op vijf minuten loopafstand van het
erf, maar daar komt al een paar dagen geen water uit. De vrouwen
moeten nu naar de kraan in het dal en lopen vandaar met 25 liter
water op hun hoofd terug.
Het vuur wordt opgepord. Er is voor iedereen een geroosterde
maïskolf die in de vroege ochtend van het land gehaald is en een
kop sterke thee. De dames houden van zoet. In iedere emaille
mok met thee gaan twee volle eetlepels suiker. Speciaal voor ons
staan op een blaadje een porseleinen theepot, kopjes en zes witte
boterhammen met boter. De kippen scharrelen op het erf en pikken
de maïskorrels op die tijdens het eten op de grond vallen. Er zijn
zorgen over een familielid waarvan al lang niets gehoord is. »
Tekst: Janneke Rebergen en Hanneke de Vries Foto’s: Hanneke de Vries

132
De vrouwen hebben wel een mobiele telefoon, maar er is geen geld
om te bellen. Ook zonder beltegoed is zo’n telefoon overigens
een uitkomst. ’s Avonds worden de schermpjes uitgeklapt en de
verlichte displays doen dan dienst als zaklantaarn. Handig want
kaarsen waaien buiten uit. Iedere morgen gaan de telefoons naar
de buren die ze opladen met zonne-energie.
Opeens staat Jabu Nala op het erf. Een zus van Thembi en ook
een beroemde pottenmaker. Zij is naar Johannesburg geweest
om potten te verkopen zodat zij de studie van haar dochter kan
betalen. De scholen zijn al weer begonnen, maar er was geen geld
om de opleiding te continueren. Helaas is bij het vervoer een van
de potten gebroken, maar alle andere potten zijn verkocht. Met
gevoel voor drama doet zij in het Zulu levendig verslag van de
gesprekken met de galeriehouders die vinden dat ze veel te veel
voor de potten moeten betalen.
De prachtige kleipotten zijn voor de Nala-familie de voornaamste
bron van inkomsten. Hoewel de potten wereldberoemd zijn en
moeder en dochters veel prijzen hebben gewonnen, kunnen zij
slechts met moeite de eindjes aan elkaar knopen. De potten worden
vaak voor lage prijzen verkocht als er dringend geld nodig is.
Het is verrassend om te zien hoe zo’n elegante pot kan ontstaan
uit een homp klei uit de omringende bergen. In de werkhut haalt
Thembi uit een plastic zak de klei die eerder al geprepareerd is.
Eerst wordt de bodem van de pot gemaakt waar steeds met veel
zorg een nieuwe ring klei wordt opgelegd. Met een stuk hard plastic
strijkt Thembi de dikke kleiringen aan de binnen- en buitenkant

133
uit zodat er een dunne wand ontstaat. Dit is een precies werkje, je
moet heel goed weten wat je met de klei kunt doen. De pot wordt
vaak op een hand gezet terwijl de andere hand liefdevol de pot in
model slaat. De pottenmaaksters zijn met meerdere potten tegelijk
bezig zodat de potten als ze groter worden, steeds een beetje
kunnen opdrogen voordat er een nieuwe ring op komt. Een gladde
kiezelsteen en wat water zorgen ervoor dat de pot uiteindelijk een
mooi glad oppervlak krijgt. Van een oude paraplu wordt een van
de metalen pennen afgebroken. Hiermee worden met vaste hand
de versieringen op de pot aangebracht. Dunne rolletjes klei worden
voorzichtig op de pot gedrukt. Door de schuine inkepingen die er
met de pen in gemaakt worden, lijken het net gedraaide koordjes.
Iedere pot wordt gesigneerd en gedateerd door de maakster.
Voordat de potten in een open vuur gelegd worden, schept Thembi
hete stukjes houtskool in de potten. Zo wordt ook de binnenkant
droog en gebakken. Als de potten voor de tweede keer het vuur
in gaan, leggen de Nala-vrouwen takken en vruchten van speciale
bomen over de potten die zo hun diepe bruine en zwarte kleuren
krijgen. De potten worden met een stok steeds gedraaid zodat zij
egaal kleuren. Als de potten afgekoeld zijn, worden ze gepoetst
met dierlijk vet of schoensmeer en daarna opgewreven met een
zachte doek totdat ze prachtig glimmen. ˙
Geïnteresseerd in reizen in Zuid-Afrika waarin je de makers van
kunstvoorwerpen ontmoet?
Neem eens een kijkje op www.capeinsights.com
Interesse in kunst uit Zuid-Afrika, neem dan een kijkje bij iZarte,
www.izarte.nl

De Westkaap / Garden Route

De Westkaap is bekend om z’n bloementapijt in het
voorjaar, ‘Mother City’ Kaapstad, de wijnlanden,
historische stadjes als Stellenbosch en Swellendam,
de uitgestrekte leegtes van de Karoo met Route 62,
de Hollandse invloeden en de Garden Route, een
must see tussen Kaapstad en Knysna.
10 tips
1. Walvissafari’s in Hermanus.
Kies de Fair Trade in Tourism SA
gecertificeerde Southern Right
Charters,
www.southernrightcharters.co.za
2. Op een uurtje rijden van Kaapstad
vind je het relaxte plaatsje Riebeek
Kasteel, het hart van het fameuze
Swartland. Ontdek de omgeving, de
wijnhuizen en olijventelers.
https://swartlandwineandolives.co.za
https://royalinriebeek.com
3. Doe de educatieve
San-experience in !Khwa ttu (FTTSA
gecertificeerd) langs de R27, vlakbij
afslag Yzerfontein. Leef de verhalen
van de Bosjesmannen.
www.khwattu.org
4. Chapman’s Peak Drive is een must.
Van Hout Bay naar Noordhoek.
Vandaar bezoek je Cape Point en de
pinguïns bij Boulders.
5. Lunch in de Harbour House in Kalk
Bay. Zeehonden zwemmen onder je
tafel. www.harbourhouse.co.za
Nu ook op de Waterfront in
Kaapstad.
6. Bezoek Arniston en Die Mond.
7. Bezoek Ronnies Sex Shop aan de
R62.
8. Rij de Tradouw Pass, tussen
Swellendam en de R62.
9. Bezoek de prachtige Kirstenbosch
Botanical Gardens in Kaapstad. Ze
bestaan 110 jaar, www.sanbi.org
10. Loop de Garden Route Trail en geniet
van het mooiste van het Garden
Route National Park,
www.gardenroutetrail.co.za

136
Dubbelaars
Nederlanders die
Ek is n vreemde hier
Ek het my land gelos
Ek het jou pad gekruis
Ek het jou spoor gevolg
Jy het gese gaan terug
Moe nie op my vertrou
Maar jy s n deel van my
Wat doen ek sonder jou
En ek weet die toekoms is onseker
En die donker is digby
En ek weet ons wag ‘n lang reis
Reg deur die woestyn
Maar jou land is my land
Jou volk is my volk
Jou taal is my taal
Jouw God is my God
Jou droom is my droom
Jou pad is my pad
Jou toekoms my toekoms
Jou hart in my hart
Ek weet jou volk is bang
Voor ons wat anders is
Maar ek sal brugge bou
Daar waar die afgrond is
En ek sal terugverlang
Wanneer die wind sal waai
Wat uit die suide kom
Van my geboorte grond
Varenka Paschke

137
wonen, werken
en liefhebben
in Zuid-Afrika
Maar ek sal sterk wees
En ek sal oorleef
Want ek wil naas jou staan
Al sal dit moeilyk wees
Maar jou land is my land
Jou volk is my volk
Jou taal is my taal
Jouw God is my God
Jou droom is my droom
Jou pad is my pad
Jou toekoms my toekoms
Jou hart is my hart
My deel is jou deel
My brood is jou brood
Jou lewe is my lewe
Jou dood is my dood
En wanneer die donker kom
En jou mense my ontwyk
Sal ek my liefde gee
Totdat die haat verdwyn
Want jou huis is my huis
Jou angs is my angs
Jou stilte my stilte
Jou land is my land
Lied van Ruth,
van het album
In Een Ander Licht
www.stefbos.nl
Stef Bos

ord H
IESVERHAAL Broeikasbaba AL
OK Takbok VERKLEURMANNETJIE Bobbejaan KAMEEL
PAK Paddavoete SWEMPET Aftree-oord HYSBAK Binnehuisversierde
EL Vulstasie AFRIGTER Riller STROKIESVERHAAL Broeikasbaba A
oen SLAP TJIPS Vonkelwyn BOERBOK Takbok VERKLEURMANNE
roekie KLEEFBROEK Plakkies SWEETPAK Paddavoete SWEMPET A
er WINSKOPIE Vuurhoutjie PAPWIEL Vulstasie AFRIGTER Riller ST
oor STADIG Vinnig PEUSELHAPPIE Suurlemoen SLAP TJIPS Vonke
ELPERD Voelstruis BROEKIEKOUSE Amperbroekie KLEEFBROEK P
uisversierder BLOKKIESVLOER Spindroer WINSKOPIE Vuurhoutjie
asbaba ALLEENLOPER Bottelstoor STADIG Vinnig PEUSELHAPPIE
LEURMANNETJIE Bobbejaan KAMEELPERD Voelstruis BROEKIEK
oete SWEMPET Aftree-oord HYSBAK Binnehuisversierder BLOKKIE
TER Riller STROKIESVERHAAL Broeikasbaba ALLEENLOPER Bo
lwyn BOERBOK Takbok VERKLEURMANNETJIE Bobbejaan KAME
es SWEETPAK Paddavoete SWEMPET Aftree-oord HYSBAK Binnehu
IEL Vulstasie AFRIGTER Riller STROKIESVERHAAL Broeikasbaba
moen SLAP TJIPS Vonkelwyn BOERBOK Takbok VERKLEURMANN
rbroekie KLEEFBROEK Plakkies SWEETPAK Paddavoete SWEMPET
roer WINSKOPIE Vuurhoutjie PAPWIEL Vulstasie AFRIGTER Riller
lstoor STADIG Vinnig PEUSELHAPPIE Suurlemoen SLAP TJIPS Von
EELPERD Voelstruis BROEKIEKOUSE Amperbroekie KLEEFBROEK
ehuisversierder BLOKKIESVLOER Spindroer WINSKOPIE Vuurhoutj
ikasbaba ALLEENLOPER Bottelstoor STADIG Vinnig PEUSELHAPP
KLEURMANNETJIE Bobbejaan KAMEELPERD Voelstruis BROEKIE
avoete SWEMPET Aftree-oord HYSBAK Binnehuisversierder BLOKK
IGTER Riller STROKIESVERHAAL Broeikasbaba ALLEENLOPER B
kelwyn BOERBOK Takbok VERKLEURMANNETJIE Bobbejaan KAM
kies SWEETPAK Paddavoete SWEMPET Aftree-oord HYSBAK Binne
WIEL Vulstasie AFRIGTER Riller STROKIESVERHAAL Broeikasbab
rlemoen SLAP TJIPS Vonkelwyn BOERBOK Takbok VERKLEURMAN
perbroekie KLEEFBROEK Plakkies SWEETPAK Paddavoete SWEMPE
droer WINSKOPIE Vuurhoutjie PAPWIEL Vulstasie AFRIGTER Rille
telstoor STADIG Vinnig PEUSELHAPPIE Suurlemoen SLAP TJIPS Vo
MEELPERD Voelstruis BROEKIEKOUSE Amperbroekie KLEEFBROE
nehuisversierder BLOKKIESVLOER Spindroer WINSKOPIE Vuurhou
eikasbaba ALLEENLOPER Bottelstoor STADIG Vinnig PEUSELHAP
RKLEURMANNETJIE Bobbejaan KAMEELPERD Voelstruis BROEK
davoete SWEMPET Aftree-oord HYSBAK Binnehuisversierder BLOK
RIGTER Riller STROKIESVERHAAL Broeikasbaba ALLEENLOPER
nkelwyn BOERBOK Takbok VERKLEURMANNETJIE Bobbejaan KA
kkies SWEETPAK Paddavoete SWEMPET Aftree-oord HYSBAK Binn
PWIEL Vulstasie AFRIGTER Riller STROKIESVERHAAL Broeikasba
urlemoen SLAP TJIPS Vonkelwyn BOERBOK Takbok VERKLEURMA
perbroekie KLEEFBROEK Plakkies SWEETPAK Paddavoete SWEMP
SKOPIE Vuurhoutjie PAPWIEL Vulstasie AFRIGTER Ril
PIE Suurlemoen SLAP TJIPS V
RO
138
De Afrikaanse taal
Voor een Nederlander of Vlaming is een van de bijzondere dingen van een bezoek aan
Zuid-Afrika dat je op een afstaand van bijna 10.000 kilometer mensen ontmoet die een taal
spreken die je met een beetje moeite kunt verstaan en lezen.
Onze geschiedenis in Zuid-Afrika begon toen de Hollander Jan van
Riebeeck in opdracht van de VOC een verversingspost op Kaap de
Goede Hoop aanlegde. Met de matrozen en ambtenaren van de
VOC kwam ook het zeventiende-eeuwse Nederlands naar de Kaap.
De samenleving in de Kaapkolonie was een bonte mengeling van
volken, culturen en talen. Naast de blanke Europese bewoners en
de inheemse Khoisan (de hottentotten en Bosjesmannen), werden
er talrijke slaven ingevoerd uit Zuid- en Zuidoost Azië en West- en
Oost-Afrika, waarbij vooral Maleis en Portugees veel gesproken
werden, omdat dat de gangbare handelstalen in Oost-Indië waren.
Aan het Maleis en Portugees zijn veel benamingen ontleend voor
producten en dieren, zoals mielie (maïs), seekoei (nijlpaard) en
baie (veel). Veel nu typische Afrikaanse gerechten zoals bobotie en
sosatie zijn afkomstig van de Maleise slaven.
De Koi-talen leverden aardrijkskundige namen, en dieren
en planten zoals karoo (hard, droog), gariep (rivier), de
zeeliedeninvloed vind je in benamingen als kombuis (keuken), gasie
(loon) en spens (voorraadkamertje.)
Het Afrikaans of Kaaphollands was in de eerste eeuwen slechts
een omgangstaal, de officiële taal was Hollands. Na de Britse
overname in 1806 verdrong het Engels het Nederlands als officiële
taal. Daartegen ontstond verzet door de Eerste Afrikaanse
Taalbeweging, met als doel het Afrikaans van kombuistaal te
verheffen tot cultuur- en schrijftaal. Toen het Afrikaans in 1925
officieel cultuurtaal werd, werd de woordenschat snel uitgebreid
waarbij men sterk leunde op het Nederlands en Engels.
Bijvoorbeeld: Dit maak nie saak nie (it doesn’t matter). Maar vaak
worden Engelse woorden ook vertaald: T-shirt is een T-hemp, een
stewardes luistert naar de naam lugwaardin.
Afrikaans is een creatieve taal, op het gebied van grammatica
en spelling zijn de verschillen met het Nederlands heel groot.
Uitgangspunt van het Afrikaans is: ‘Ons skryf soos ons praat.’
Tekst: Marjolein Westerterp
Het Afrikaans stond in de twintigste eeuw symbool voor
onderdrukking en racisme. In 1976 protesteerden duizenden
scholieren tegen de gedwongen invoering van de Afrikaanse taal
op zwarte scholen. Nederlandse anti-apartheidsbewegingen
zorgden er vervolgens voor dat ‘Apartheid’ wereldwijd het
bekendste Nederlandse woord is geworden.
Bottelstoor
Boerbok
Winskopie
Swempet
STROKIESVERHAAL
Plakkies
Amperbroekie
Bobbejaan
Afrikaans
Kameelperd
Blokkiesvloer
Suurlemoen
Binnehuisversierder
Voelstruis

BLOKKIESVLO
LLEENLOPER Bottelstoor STADIG Vinnig
TJIE Bobbejaan KAMEELPERD Voelstruis BROEKIEKOUSE
ftree-oord HYSBAK Binnehuisversierder BLOKKIESVLOER
ROKIESVERHAAL Broeikasbaba ALLEENLOPER
lwyn BOERBOK Takbok VERKLEURMANNETJIE Bobbejaan
lakkies SWEETPAK Paddavoete SWEMPET Aftree-oord HYSBAK
PAPWIEL Vulstasie AFRIGTER Riller STROKIESVERHAAL
Suurlemoen SLAP TJIPS Vonkelwyn BOERBOK Takbok
OUSE Amperbroekie KLEEFBROEK Plakkies SWEETPAK
SVLOER Spindroer WINSKOPIE Vuurhoutjie PAPWIEL Vulstasie
ttelstoor STADIG Vinnig PEUSELHAPPIE Suurlemoen SLAP TJIPS
ELPERD Voelstruis BROEKIEKOUSE Amperbroekie KLEEFBROEK
isversierder BLOKKIESVLOER Spindroer WINSKOPIE Vuurhoutjie
ALLEENLOPER Bottelstoor STADIG Vinnig PEUSELHAPPIE
ETJIE Bobbejaan KAMEELPERD Voelstruis BROEKIEKOUSE
Aftree-oord HYSBAK Binnehuisversierder BLOKKIESVLOER
STROKIESVERHAAL Broeikasbaba ALLEENLOPER
kelwyn BOERBOK Takbok VERKLEURMANNETJIE Bobbejaan
Plakkies SWEETPAK Paddavoete SWEMPET Aftree-oord HYSBAK
ie PAPWIEL Vulstasie AFRIGTER Riller STROKIESVERHAAL
IE Suurlemoen SLAP TJIPS Vonkelwyn BOERBOK Takbok
KOUSE Amperbroekie KLEEFBROEK Plakkies SWEETPAK
IESVLOER Spindroer WINSKOPIE Vuurhoutjie PAPWIEL Vulstasie
ottelstoor STADIG Vinnig PEUSELHAPPIE Suurlemoen SLAP TJIPS
EELPERD Voelstruis BROEKIEKOUSE Amperbroekie KLEEFBROEK
huisversierder BLOKKIESVLOER Spindroer WINSKOPIE Vuurhoutjie
a ALLEENLOPER Bottelstoor STADIG Vinnig PEUSELHAPPIE
NETJIE Bobbejaan KAMEELPERD Voelstruis BROEKIEKOUSE
T Aftree-oord HYSBAK Binnehuisversierder BLOKKIESVLOER
r STROKIESVERHAAL Broeikasbaba ALLEENLOPER
nkelwyn BOERBOK Takbok VERKLEURMANNETJIE Bobbejaan
K Plakkies SWEETPAK Paddavoete SWEMPET Aftree-oord HYSBAK
tjie PAPWIEL Vulstasie AFRIGTER Riller STROKIESVERHAAL
PIE Suurlemoen SLAP TJIPS Vonkelwyn BOERBOK Takbok
IEKOUSE Amperbroekie KLEEFBROEK Plakkies SWEETPAK
KIESVLOER Spindroer WINSKOPIE Vuurhoutjie PAPWIEL Vulstasie
Bottelstoor STADIG Vinnig PEUSELHAPPIE Suurlemoen SLAP TJIP
MEELPERD Voelstruis BROEKIEKOUSE Amperbroekie KLEEFBROE
ehuisversierder BLOKKIESVLOER Spindroer WINSKOPIE Vuurhout
ba ALLEENLOPER Bottelstoor STADIG Vinnig PEUSELHAPPIE
NNETJIE Bobbejaan KAMEELPERD Voelstruis BROEKIEKOUSE
ET Aftree-oord HYSBAK Binnehuisversierder BLOKKIESVLOER
ler STROKIESVERHAAL Broeikasbaba ALLEENLOPER
onkelwyn BOERBOK Takbok VERKLEURMANNETJIE Bobbejaan
EK Plakkies SWEETPAK Paddavoete SWEMPET Aftree-oord HYSBA
e AFRIGTER Riller STROKIESVERHAAL
OK Takbok
Leuke woorden
Verkleurmannetjie
‘Jy sal merk als jy reg stadig praat,
dat hulle jou makkelik versta’
Huis & tuin:
Aftree-oord - complex met
bejaardenwoningen
Hysbak – lift
Binnehuisversierder –
binnenhuisarchitect
Blokkiesvloer – parket
Spindroer - centrifuge
Winskopie - aanbieding
Vuurhoutjie – lucifer
Papwiel – lekke band
Vulstasie - benzinepomp
Afrigter – trainer
Piet van Sterkenburg, die al meer
dan 15 jaar samenwerkt met het
Woordeboek van die Afrikaanse Taal in
Stellenbosch, laat zien wat er met het
Nederlands in het Afrikaans gebeurd
is.
Waarom heet iemand die zijn
haar helemaal in de war heeft een
bossiekop, bijvoorbeeld?
€ 22,50
Vulstasie
Sweetpak
SPINDROER
Broekiekouse
Aftree-oord
VUURHOUTJIE
Kleefbroek
Paddavoete
Takbok
Riller – thriller
Strokiesverhaal – stripverhaal
Broeikasbaba – couvesuebaby
Alleenloper – vrijgezel
Bottelstoor – slijterij
Stadig – langzaam
Vinnig – snel
Broeikasbaba
Eten:
Peuselhappie – snack
Suurlemoen - citroen
Slap tjips - patates frites
Vonkelwyn – champagne
Dieren:
Boerbok – geit
Takbok – hert
Verkleurmannetjie – kameleon
Bobbejaan – baviaan
Kameelperd – giraf
Voelstruis – struisvogel
Tips
Kleding:
Broekiekouse – panties
Amperbroekie – string
Kleefbroek – legging
Plakkies – slippers
Sweetpak – joggingpak
Paddavoete – zwemvliezen
Swempet – badmuts
1. Bezoek het Taalmonument in Paarl, dat herinnert aan de
ontstaansgeschiedenis van het Afrikaans. Jan van Wijk
ontwierp het monument dat rechtdoet aan de drie continenten
(Europa, Azië en Afrika) waaruit het Afrikaans is ontstaan.
www.taalmuseum.co.za en www.taalmonument.co.za
2. In Burgersdorp, het oudste stadje in de Oostkaap, staat het
andere taalmonument ter ere van het Nederlands. Het werd
in 1983 opgericht ter herinnering van de erkenning van het
Nederlands als officiële taal. De twee monumenten zijn de enige
ter wereld die gewijd zijn aan een taal.
3. Afrikaans op reis - Taalgids voor de Nederlands sprekende toerist
in Zuid-Afrika. Auteur S. Veltkamp-Visser
4. Spectrum. www.zuidafrikahuis.nl besteedt veel aandacht aan
de Afrikaanse taal en cultuur.
139

140
Stef Bos
Amanda Strydom
Sterren aan het woord
Op 24, 25 en 26 november vindt in theater De Regentes in Den Haag de vijfde editie van het
Festival voor het Afrikaans plaats. Voor dit festival komen vele Zuid-Afrikaanse artiesten en
schrijvers naar Nederland, om op te treden samen met Nederlandse collega’s zoals Stef
Bos, Adriaan van Dis en Babs Gons. Dit rijk gevulde programma mag je niet missen!
Amanda Strydom (zangeres)
Hoe vind je het om, voor het eerst in bijna tien jaar, weer naar
Nederland te komen?
‘Het voelt als thuiskomen. Ik heb tussen 2007 en 2013 zeven jaar
lang kriskras door heel Nederland opgetreden en het was elke
keer een zielsverrijkende ervaring. Ik heb er veel dierbare vrienden
gemaakt en in de mooiste theaters opgetreden. Het zal heerlijk
zijn om weer in Den Haag op te treden. Het voelt als een droom die
eindelijk uitkomt!’
Denk je dat het Nederlandse publiek jou als Afrikaanstalige
artiest zal kunnen verstaan?
‘Het Nederlandse publiek kent mijn muziek inmiddels al jaren.
Natuurlijk kunnen ze me verstaan! Wat zo fantastisch was tijdens
mijn vorige tournees was dat de mensen in de zaal mijn liedjes zelfs
meezongen!’
Naar welke voorstellingen tijdens het festival zie je het meest
uit?
‘Absoluut Marlo Minnaar in Boesak! Marlo is een van onze meest
briljante acteurs. Ik kan niet wachten om dit biografische drama
te ervaren. En dan ook Verdwaalde voetspoor met Frazer en Deniel
Barry en de optredens van Marita van der Vyver en Antjie Krog.’
Frazer en Deniel Barry (muziek)
Waarover gaat de muziektheatervoorstelling Verdwaalde
voetspoor?
‘Verdwaalde voetspoor gaat over drie mensen die beseffen hoe
weinig ze eigenlijk van hun herkomst weten. is een universeel
verhaal. Tijdens de voorstelling laten we verschillende Zuid-
Afrikaanse muziekstijlen horen.’
Sommige mensen in Nederland zien het Afrikaans nog steeds
als een witte taal. Wat vinden jullie daarvan?
‘Dat is jammer, want die mensen missen echt iets!
Gelukkig is het festival de ideale kans om het Nederlandse
publiek te laten kennismaken met de rijkdom en verscheidenheid
Tekst: Ingrid Glorie

141
Frazer en Deniel Barry
Marita van der Vyver
van het Afrikaans.’
Frazer, jij gaat samen met Stef Bos optreden. Wat vind je
daarvan?
‘Stef en ik hebben in Zuid-Afrika al meerdere keren samen
opgetreden. Als wij samen op het podium staan, heerst er een
lekkere vibe tussen ons. En ik mag hem graag. We maken allebei
muziek met ons hart, dus ik kijk er enorm naar uit.’
Marita van der Vyver (schrijver)
Waarover gaat jouw nieuwe roman Laaste kans?
‘Laaste Kans gaat over relaties en vriendschap die standhouden,
ondanks alles: fysieke afstand, ouderdom, ziekte, seks, verraad,
geheimen en meningsverschillen.’
Je woont al sinds 1999 in Frankrijk. Hoe houd je je Afrikaans
levendig?
‘Meestal voelt het als een voordeel om van veraf naar het land te
kijken waar ik nog steeds over schrijf. Door een groothoeklens
eerder dan een zoomlens, dat is hoe ik erover denk. Ik lees en
schrijf nog elke dag Afrikaans, vooral dankzij internet. Ik lees
Afrikaanse kranten en tijdschriften, luister Afrikaanse radio, kijk
Afrikaanse tv-programma’s, luister naar Afrikaanse muziek. En ik
lees natuurlijk veel Afrikaanse boeken.’
Je gaat regelmatig terug naar Zuid-Afrika. Wat vind je de fijnste
plekken?
‘De allerlekkerste ontmoetingsplek is nog altijd in de schaduw van
de Tafelberg, waar ik geboren ben.’
Adriaan van Dis (schrijver)
Festival voor het Afrikaans wil verschillende stemmen en
verschillende kunstvormen brengen. Waarom vind je dat
belangrijk?
‘Aandacht voor het Afrikaans kan helpen je wereld groter te maken.
Het is een taal met een complexe geschiedenis. Een mengtaal ook.
Het Afrikaans laat zien hoe Europese expansiedrift ook sporen in
talen en culturen heeft achtergelaten.’
Wat heeft de Afrikaanstalige literatuur Nederlandse lezers te
bieden?
‘De Afrikaanstalige literatuur biedt boeiende kopreizen voorbij de
zwart-wit hokjes en het zwart-wit denken. Het laat je kennismaken
met de ervaring deel van een veeltalig en multicultureel continent
te zijn, een ervaring die ook de Europeanen steeds meer zal
verrijken: in het jaar 2050 zal de helft van de Europese bevolking
van kleur zijn. Afrikaanstalige schrijvers lezen is in een spiegel
kijken.’
Je gaat optreden samen met Antjie Krog. Wat vind je van haar?
‘Antjie Krog ontwricht, laat zekerheden schipbreuk lijden. Ze
schopt wakker en laat ons denken. Wat een geweldige dichter.’
Marlo Minnaar (acteur)
Je speelt in een toneelstuk over het leven van Allan Boesak. Wie
is dat en waarom vind je hem belangrijk?
Allan Boesak heeft zijn leven gewijd aan de strijd voor
mensenrechten en de vrijheid van zijn mensen tijdens de apartheid.
Hij heeft nooit geaarzeld om zijn eigen leven op het spel te zetten
door zich uit te spreken tegen onrecht. Het is voor mij een eer om
dr. Boesak bloemen te brengen terwijl hij nog leeft, en te »

Adriaan van Dis
Carina van der Walt
Marlo Minnaar
proberen een jongere generatie opnieuw een beeld te geven van
de mensen op wiens schouders wij staan. We mogen niet vergeten
waar we vandaan komen, en hoe ver we nog hebben te gaan.’
In Zuid-Afrika ben je vooral bekend als tv-acteur. Waarom wil je
ook als toneelacteur werken?
‘Ik doe tv en toneel allebei even graag. Ik ervaar acteren als heel
persoonlijk en meditatief. Bij toneel heb je natuurlijk meer tijd om
over je personage na te denken en dieper in het verhaal te duiken.
Ik ben dan meer bezig met het ontleden en analyseren van emoties
en karaktereigenschappen.’
Acteurs werken in Zuid-Afrika vaak in het Engels. Waarom vind
je het belangrijk om ook in het Afrikaans te werken?
‘Ik ben geboren in het Afrikaans. Mijn Afrikaans. Daarom vind ik
het fijn om in mijn taal te werken. Met Engels trek je natuurlijk
meer publiek. Maar universele thema’s spreken mensen aan, over
taalgrenzen heen. Ik heb er pas een lange reeks opvoeringen in
Kaapstad op zitten van Die Halwe Huis, mijn soloshow. Na afloop
zeiden veel Engelstalige mensen dat, hoewel ze de dialoog niet
altijd konden volgen, ze alles konden voelen. Dat is de kracht van
theater.’
Carina van der Walt (Klimaatdichter)
Wie of wat zijn de Klimaatdichters?
‘De Klimaatdichters is een Nederlands-Vlaamse dichtersbeweging
die onder andere samenwerkt met het Engelse Poets for the
Planet. Eind 2021 ben ik, samen met een aantal Afrikaanstalig
dichters, uitgenodigd om ook lid te worden. Het manifest van
de Klimaatdichters roept op tot samenwerking met protest- en
milieubewegingen die zich inzetten voor het klimaat.’
Over welke milieuproblemen in Zuid-Afrika maak je het meest
zorgen?
Zuid-Afrika wordt landwijd getekend door toenemende droogte
en branden – meer dan ooit. Deze twee krachten gaan hand in
hand, mede door menselijk toedoen. Braakliggende grond van
mijnbouwbedrijven werkt erosie in de hand en herstelt moeilijk.
Giftige afvalstoffen die de mijnen dumpen zijn gevaarlijk voor mens
en dier in de directe omgeving. Wetgeving vereist herstel door
bedrijven. Dat laatste geschiedt slechts mondjesmaat. Ik maak me
vooral zorgen over de orkanen en overstromingen aan de oostkust
van KwaZulu-Natal. Huizen storten in. Pijpleidingen breken. Natuur
en infrastructuur gaan kapot. Het concept “instandhouding” moet
nog worden uitgevonden.’
Welke natuurgebieden in Zuid-Afrika kun je de lezers
aanbevelen?
‘Zuid-Afrika is een wonderschoon land met een grote variëteit
aan natuurgebieden. In de West-Kaap heb je de adembenemende
ruwe rotsformaties van de Cederbergen, tweehonderd kilometer
van Kaapstad. In het noorden, op de grens met Zimbabwe, vind
je de reuzen uit het dierenrijk naast de reuzen uit het plantenrijk.
Olifanten en baobabs! Samen zorgen ze voor een magische Afrikaervaring.’
˙

OMG wat mooi - het uitzicht vanaf Delaire Graff

UUR IN
Stellenbosch
Tussen township en vijfsterrenluxe
Op vijftig minuten rijden vanaf het centrum van Kaapstad ligt Stellenbosch. Een bucketlist
bestemming en een bruisende studentenstad, omringd door de prachtigste wijnlandgoederen.
24 uur kreeg Janita Elings om te dwalen door het stadshart met de door eikenbomen omzoomde
lanen op zoek naar de eeuwenoude geschiedenis, de wine estates en de andere kant van de luxe.
In de ochtend is het nog vrij rustig in Stellenbosch, een stadje
met 20.000 inwoners en een universiteit waar meer dan 30.000
studenten les krijgen. Ik heb 24 uur, dus geen tijd te verliezen.
Mijn ontdekkingstocht begint in het centrum bij de Braak, een
groot grasveld. Aan de rand daarvan beginnen de verkopers hun
kraampjes te vullen met zelfgemaakte schilderijen en kleinere
toeristische hebbedingetjes.
Free Walking Tour
Een tiental meter verderop staan twee mannen in witte T-shirts met
groene paraplu’s met de tekst Free Walking Tour. Omdat ik op deze
zonnige ochtend blijkbaar de enige toerist ben die besluit via deze
organisatie Stellenbosch te verkennen, wordt het een privétour.
Terwijl we door de straten lopen, begint gids Peter te vertellen. ‘De
naam Stellenbosch komt van de Hollandse gouverneur Simon van
der Stel. Het betekent eigenlijk dat dit Van der Stels bos was. Hij
stichtte het dorp in 1679, toen het nog een wildernis was. Dat kun je
je nu niet meer voorstellen, zeker?’
Dat kan ik inderdaad niet. Peter vervolgt: ‘De muren om de huizen
dienden dan ook oorspronkelijk om de wilde dieren weg van het
eigen terrein te houden.’
Tekst: Janita Elings Foto’s: Janita Elings en Peter Boshuijzen

146
Het Kruithuis
Een beetje geschiedenis
Stellenbosch was de tweede koloniale nederzetting in Zuid-Afrika
en begon als een boerengemeenschap. Gelukkig is er nog heel
veel intact uit de tijd van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.
Zoals het historische Kruithuis. We lopen een vrij klein, 17e eeuws
gebouw in met een Kaaps-Hollandse architectuur, gekenmerkt
door de witte muren, symmetrische stijl en rijkversierde gevels.
Het museum is gevuld (wat anders met zo’n naam) met kanonnen
en wapens, die vroeger bedoeld waren voor de jacht en om dieren
af te schrikken. Op borden kun je meer lezen over de geschiedenis,
maar ik heb een gids die fungeert als wandelend geschiedenisboek.
Vervolgens wandelen we naar het Burgerhuis, gebouwd in 1797 in
dezelfde Kaaps-Hollandse stijl.
Eikestad
Eenmaal weer op straat, wijst Peter me op de vele eiken.
‘Stellenbosch kreeg door de vele eikenbomen de bijnaam Eikestad.
Allemaal uit de VOC-periode. Simon van der Stel importeerde ze,
maar ze groeien in het Zuid-Afrikaanse klimaat veel sneller dan
in Nederland. Het was een inschattingsfout: Van der Stel wilde er
wijnvaten van maken, maar daar was het hout ongeschikt voor
omdat het uitzet in de hitte.’
We stappen over een andere bijzonderheid. Geulen langs de
straten, waar het water van de Eerste Rivier doorheen stroomt en
staan voor een kunstwerk op het trottoir. Peter vertelt dat door
heel Stellenbosch beelden van verschillende kunstenaars te zien
zijn, wat het dorp een bijzondere sfeer geeft. De fascinerende
‘straatkunst’ is ook te koop. In Dorp Street treffen we de enige
overgebleven oude handelspost van Stellenbosch: Oom Samie Se
Winkel. Tegenwoordig is het een souvenirwinkel waar je van alles
kunt kopen, van zeepjes, speelgoed en kleding tot gedroogde vis,
boeken en kruiden.
Eerbetoon aan Nelson Mandela
We naderen het einde van de tour en de gids laat me nog een beeld
zien, waar ik ‘zeker een foto van moet maken’. Ik ben de hele tour
al obsessief aan het fotograferen, dus ik knik beleefd. Voor de Town
Hall zie ik een rechthoekig beeld, bestaande uit een kaart van Zuid-
Afrika met enkele aangevinkte steden. Daarvoor zit een tweede
niveau met een bruine, metaalachtige laag. Terwijl ik mijn camera
gehoorzaam op het beeld richt en op het schermpje kijk, valt het
kwartje: de tweede laag vormt het gezicht van Nelson Mandela.
Heel bijzonder hoe je dat opeens wel op je camerascherm ziet. De
aangevinkte steden blijken de plekken te zijn waar Nelson Mandela
vastgezeten heeft.
Nu de gratis tour ten einde komt vraag ik – misschien heel
onbeleefd – hoeveel fooi ‘moet’ je nou eigenlijk geven? Peter
vertelt vriendelijk dat er geen vast bedrag voor staat, maar dat hij »

Free Walking Tours
Straatbeeld Stellenbosch
Oom Samie se Winkel
Fascinerende ‘street art’ voor het Kunssentrum
Askari Monument
Kaap-Hollandse bouwstijl in Stellenbosch

Moderne kusnt in de botanische tuin
als vrijwilliger werkt. En per toerist die hij rondleidt, moet hij dertig
rand afstaan aan de organisatie. ‘Maar gemiddeld krijg ik zo’n
honderd rand per persoon.’
Botanische tuin en Village Museum
Na de tour besluit ik even de schaduw op te zoeken bij de
botanische tuin, onderdeel van de universiteit van Stellenbosch.
Direct bij de entree staat een kunstwerk te koop, twee artistieke
toiletpotten. Ik vraag me af of er op een dag werkelijk iemand
langsloopt die bedenkt dat deze toiletpotten perfect passen in
zijn eigen tuin ... Voor een rustig ontspannen momentje is de
botanische tuin een aanrader. Ook studenten zien het als een
ideale plek om te werken en zitten in het gras te studeren.
Ik realiseer me, terwijl ik door Ryneveld Street loop dat het
Village Museum ook op mijn ‘must visit lijst’ staat. Daar tref ik vier
woonhuizen van vroeger aan, gebouwd tussen 1707 en 1870. Bij
ieder huis word ik opgewacht door een vriendelijke huisdame, die
gekleed is in de mode van toentertijd. Een passend einde van mijn
historische tour.
Wijn, wijn, wijn …
Voor mijn welverdiende rustmoment loop ik terug naar het hart
van het oude centrum, om op de hoek van Bird en Church Street
een heerlijke lunch te nuttigen bij De Companje.
Stellenbosch, vooral bekend om de vele oude wijnhuizen, vaak
in Kaaps-Hollandse stijl, is ook het startpunt van de oudste
wijnroute van Zuid-Afrika. Ik besluit een stukje van de route te
volgen en geniet van de prachtige uitzichten en de historische of
moderne wine estates als Lanzerac en Delaire Graff. Ik kan steeds
beter begrijpen waarom Simon van der Stel besloot dat dit een
mooie plaats was om een dorp te stichten. Bij Thelema mag ik
voor omgerekend een paar euro vijf wijntjes proeven. Ik koop
een fles om mee naar huis te nemen en daarmee is de proeverij
gratis. Mocht je meer tijd dan 24 uur hebben om Stellenbosch te
ontdekken én van wijn houden, is de Vine Hopper, een hop-on hopoff
bus langs de wine estates een leuk alternatief.
Souvenirs iThemba
Mijn 24 uur zijn nog lang niet voorbij, dus keer ik terug naar het
centrum en besluit dat het shopping time is. Bij iThemba kan ik
ongegeneerd rondkijken en direct valt me op dat de kwaliteit en
de originaliteit van de souvenirs hier beter is dan bij de gemiddelde
kraam. iThemba, “hoop’ in het Xhosa, biedt lokale artiesten de
mogelijkheid om hun kunst te verkopen voor een faire prijs. Een
mooi initiatief dat de arme gemeenschap ondersteunt. Ik besluit op
het gezellige terras een heerlijke zelfgemaakte ijsthee te bestellen.
Intussen kan ik een van de kunstenaars bekijken terwijl hij druk
bezig is een bloem van kraaltjes te maken. »

Delaire Graff
Wc’s als kunstobjecten
Mandela
Stoer op straat in township Kayamandi
Kunst in het centrum

Kralenkunstenaar aan het werk bij iThemba
Township diner
Het is bijna onmogelijk een keuze te maken uit de talloze
restaurants in Stellenbosch. Bij het informatiecentrum – want die
kunnen het weten – krijg ik het advies om de dag af te sluiten met
een diner in de township Kayamandi, “thuis best” in het Xhosa. We
mogen aanschuiven bij gastvrouw Nocawe Piedt. Een interessante
ervaring, omdat je de kans krijgt meer te leren over de Xhosacultuur
en het leven in de township. Nocawe zet ons zelfgebakken
brood, gemberbier, rijst, salade en iets dat lijkt op een Zuid-
Afrikaanse variant van hutspot voor. Tijdens het eten hebben we
een boeiend gesprek over trouwen in de Xhosa-gemeenschap
en hoeveel koeien een vrouw minstens waard ‘moet’ zijn. Een
bijzondere afsluiter, omdat je op deze manier ook de andere kant
van de medaille Stellenbosch ziet. ˙
QuickFACTS
Stellenbosch op je bucketlist
Meer informatie over alles wat Janita Elings tijdens haar 24
uur in Stellenbosch ontdekt heeft, vind je bij Stellenbosch360
Tourism Information Office, 36 Market Street.
www.visitstellenbosch.org
Wat ga je zeker zien: Het stadhuis, het oudste in Zuid-Afrika
• Het oudste hotel van Zuid-Afrika: d’Ouwe Werf • De oudste
straat in een dorp: de Dorp Straat • De enige kruitopslagplaats in
Zuid-Afrika: het Kruithuis.
Overnachten in stijl: Op onze bucketlijst staat altijd slapen
tussen de wijnranken. Er zijn talloze estates die dat aanbieden.
Onze (vijfsterren, mind you bucketlist) aanraders: Wedgeview
Country House & Spa. Een prachtig landhuis, gelegen tussen de
wijngaarden en op wandelafstand (tussen de wijngaarden door)
van restaurant Jordan. www.wedgeview.co.za.
Bij Aaldering Luxury Lodges slaap je op een werkend wine estate.
Als de zon ondergaat geniet jij op je terras van een ongelooflijk
uitzicht, www.aaldering.co.za
Dineren in stijl: Delaire Graff en Tokara op Helshoogte, Jordan
tussen de wijngaarden. In de stad zelf heb je het bijzondere Dusk
restaurant.

151
Mijn gastvrouw in de
township Kayamandi
Zomaar een straathoek in Stellenbosch
Wedgeview Country House & Spa
Dineren in stijl: Tokara

152
Adembenemend Afrika
De mooiste bloemenshow ter wereld
Elk jaar gedurende augustus en september opent het prachtige Postberg-gedeelte van het
West Coast National Park aan de R27 haar slagboom voor bezoekers, die een van de
grootste bloemenshows ter wereld voorgeschoteld krijgen.
Het West Coast National Park, een gebied met door fynbos
bedekte vlakten en duinen geflankeerd door de Atlantische
Oceaan aan de ene kant en de kustweg van Kaapstad richting
Namibië aan de andere kant, is een juweel, met een azuurblauwe
lagune waar flamingo’s fourageren en woonboten op het kalme
water dobberen. Grote koppies van verweerd, met korstmos
bedekt graniet staan in het landschap langs de flanken van
de Postberg, de rand van de Langebaan lagune. De steeds
veranderende standpunten blijven adembenemend. Veelkleurige
margriettapijten, ongerepte stranden en verborgen baaien
blootgesteld aan de windstoten die de golven van de Atlantische
Oceaan opzwepen.
Wild Flower Safari
De historische Kersefontein Farm bij Hopefield organiseert jaarlijks
vijf epische driedaagse bloemensafari’s. Ook Nelson Mandela
en zijn vrouw Graça waren hier te gast om de bloemenpracht te
aanschouwen. www.kersefontein.co.za
In het West Coast National Park vind je dieren als
luipaardschildpadden, struisvogels, Cape Mountain zebra’s,
elanden, bontebokken en vleermuisvossen.
https://www.sanparks.org/parks/west_coast/ ˙
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen en Marleen Post

Lente in de West-Kaap

Nieuw: de Winemakers Penthouse
Overnachten in stijl op een boutique wine estate
Overnachten bij Aaldering Vineyards & Wines betekent je
onderdompelen in het ultieme Zuid-Afrika gevoel. Overnachten
tussen de wijnranken op een working wine farm in de
schilderachtige Devon Valley.
Nieuw: het self-catering Aaldering Winemakers Penthouse
Boven de tasting room van Aaldering Vineyards & Wines ligt het
ruime en van alle gemakken voorziene self-catering Winemakers
Penthouse. Geschikt voor maximaal 4 volwassenen en te boeken
voor een week, midweek of lang weekend.
Ideaal voor vrienden of families die zoals zo veel reizigers,
Aaldering Vineyards in Stellenbosch kiezen als uitvalsbasis voor een
verblijf in de magistrale wijnlanden.
Het ruime penthouse heeft twee slaapkamers, twee badkamers,
een ruime woonkamer en een keuken die van alle gemakken is
voorzien.
Je kijkt uit over de wijngaarden en kunt ’s avonds in alle privacy
braaien op het sundeck en/of genieten van een spectaculaire
zonsondergang over Devon Valley.
Een unieke kans om in comfortabele luxe het leven op een
wijnboerderij te ervaren.
En natuurlijk doe je tijdens je verblijf een proeverij van 8 premium
wijnen. Je bent immers op een wine estate…
Aaldering Vineyards & Wines
Devon Valley Road, 7599 Stellenbosch, Zuid-Afrika
www.aaldering.co.za
Direct boeken via de website en via
estate@aaldering.co.za
(let op: met maar 1 Winemakers Penthouse is de
beschikbaarheid beperkt)
Het Winemakers Penthouse ligt op minder dan tien
minuten rijden van Stellenbosch centrum, een halfuur
van de internationale luchthaven van Kaapstad en
beschikt uiteraard over goede WiFi.

RTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLI
Ken ‘Whaleman’ Moore
Ken Moore staat in Hermanus, de walvissenhoofdstad van Zuid-Afrika, bekend
als de ‘Whaleman’. Zijn werk was het namelijk om de duizenden toeristen uit de
hele wereld kennis te laten maken met de walvissen die zich jaarlijks tussen juni
en november verzamelen in de wateren langs de Zuid-Afrikaanse kustlijn. Zijn
ontmoetingen met de grote grijze reuzen, de southern rights en humpbacks, de
bultruggen of in het Afrikaans ‘bultige walvissen’ zijn talrijk.
Met zijn camera legde hij de mooiste momenten vast.

O PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTF

RTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLI
??
Portfolio
[kop]
Ken ‘Whaleman’ Moore
[intro]
Ken Moore staat in Hermanus, de walvissenhoofdstad van Zuid-Afrika, bekend als de ‘Whaleman’. Zijn werk is het namelijk om de
duizenden toeristen uit de hele wereld kennis te laten maken met de walvissen die zich jaarlijks tussen juni en november verzamelen in
de wateren langs de Zuid-Afrikaanse kustlijn. Als het weer het toelaat, vaart hij drie keer per dag uit voor zijn werkgever Southern Right
Charters. Zijn ontmoetingen met de grote grijze reuzen, de southern rights en humpbacks, de bultruggen of in het Afrikaans ‘bultige
walvissen’ zijn talrijk. Met zijn camera legde hij de mooiste momenten vast.
[tekst]
Vaak vragen mensen Ken wat de aantrekkingskracht van de walvissen is. ‘Mijn sterrenteken is waterman, en daarmee lijkt het bijna logisch
dat ik heb gekozen voor een leven op zee en voor het bestuderen van de zeezoogdieren. Walvissen zijn prehistorische landzoogdieren
die zich hebben geëvolueerd tot zeezoogdieren. Al eeuwenlang boezemen deze mysterieuze giganten ontzag in. Zodra je walvissen in
hun natuurlijke omgeving hebt gezien ... hun grootte, het gedrag, de intelligentie ... het roept een dieper gevoel van zijn in je op. Als je
in het oog van een Zuidkaper kijkt, de Southern Right, weet je wat het is om je totaal onbeduidend en nietig te voelen. Je ziet warmte,
leven en pure magie. Deze mysterieuze wezens werden ooit bijna totaal uitgeroeid door mensen en nu benaderen ze ons met een warme,
vriendelijke nieuwsgierigheid.’
Behalve gids is Ken een fanatiek amateurfotograaf. Zijn foto’s zijn talloze malen in tijdschriften en kranten in Zuid-Afrika verschenen en
hebben daarnaast prijzen gewonnen in fotowedstrijden van ondermeer National Geographic.
Quickfacts
Het walvissenseizoen loopt van juni tot november. Southern Right Charters is een Fair Trade in Tourism gecertificeerde organisatie die
opereert vanuit de New Harbour in Hermanus. Zij bieden driemaal per dag een boottocht aan die je zo dicht mogelijk bij de walvissen, de
southern rights en humpbacks brengt.
Tips van Ken: Hoewel je vanaf de kant op je gemak de walvissen kunt bestuderen, is een ontmoeting vanaf de boot een andere, intensere
ervaring. Draag warme kleren. En … de oceaan kan je verrassen, dus pillen tegen zeeziekte zijn aan te raden.
Ken ontmoeten? Boek een trip via www.southernrightcharters.co.za
Het fameuze Two Oceans Hermanus Whale Festival bijwonen? In 2015 wordt het gevierd van 2 tot 4 oktober. www.whalefestival.co.za
Verblijven in Hermanus? Onze aanrader: WhaleRock Luxury Lodge, vlakbij de New Harbour, www.whalerock.co.za
Vaak vragen mensen Ken wat de aantrekkingskracht van de
walvissen is. ‘Mijn sterrenteken is waterman, en daarmee lijkt het
bijna logisch dat ik heb gekozen voor een leven op zee en voor het
bestuderen van de zeezoogdieren. Walvissen zijn prehistorische
landzoogdieren die zich hebben geëvolueerd tot zeezoogdieren.
Al eeuwenlang boezemen deze mysterieuze giganten ontzag in.
Zodra je walvissen in hun natuurlijke omgeving hebt gezien ...
hun grootte, het gedrag, de intelligentie ... het roept een dieper
gevoel van zijn in je op. Als je in het oog van een Zuidkaper kijkt,
de Southern Right, weet je wat het is om je totaal onbeduidend

O PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTF
??
en nietig te voelen. Je ziet warmte, leven en pure magie. Deze
mysterieuze wezens werden ooit bijna totaal uitgeroeid door
mensen en nu benaderen ze ons met een warme, vriendelijke
nieuwsgierigheid.’
Behalve gids is Ken een fanatiek amateurfotograaf. Zijn foto’s zijn
talloze malen in tijdschriften en kranten in Zuid-Afrika verschenen
en hebben daarnaast prijzen gewonnen in fotowedstrijden van
ondermeer National Geographic. ˙

RTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLI
QuickFACTS
Het walvissenseizoen loopt van juni tot november. Southern Right
Charters is een Fair Trade in Tourism gecertificeerde organisatie die
opereert vanuit de New Harbour in Hermanus. Zij bieden driemaal
per dag een boottocht aan die je zo dicht mogelijk bij de walvissen, de
southern rights en humpbacks, brengt.
Tips van Ken: Hoewel je vanaf de kant op je gemak de walvissen kunt
bestuderen, is een ontmoeting vanaf de boot een andere, intensere
ervaring. Draag warme kleren. En … de oceaan kan je verrassen, dus
pillen tegen zeeziekte zijn aan te raden.
Boek een trip via www.southernrightcharters.co.za
Het fameuze Hermanus Whale Festival bijwonen?
In 2023 wordt het gevierd van 29 september tot 1 oktober,
https://hermanuswhalefestival.co.za
Verblijven in Hermanus? Onze aanrader: WhaleRock Luxury Lodge,
vlakbij de New Harbour, www.whalerock.co.za

O PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTFOLIO PORTF

UUR IN
Hermanus
Walvissen en meer
‘Heb je ze al gezien?’ Het is de meest gestelde vraag in de Hermanus.
De walvissenhoofdstad van Afrika bruist echter ook in de Zuid-Afrikaanse zomermaanden.
Je brengt er makkelijk 24 heerlijke uren en meer door.
Inmiddels moeten miljoenen mensen in de walvismaanden, van
juni tot november, genoten hebben van de ontmoeting met
de grijze reuzen. Zelfs foto’s kunnen nauwelijks vertellen hoe
indrukwekkend groot ze zijn, hoe bijzonder het is om zo’n gevaarte
naast je boot te zien opduiken, de majestueuze staart in het water
te zien verdwijnen. Als je geluk hebt zie je ze springen, dansen, of
met hun jong rustig in het kalme water van de oude haven deinen.
Een heuse walvisomroeper waarschuwt de toeristen die zich
verdringen om de dieren met eigen ogen vanaf land te zien. Op
zee vaart – al 25 jaar lang – de boot van Southern Right Charters
die driemaal daags op zoek gaat naar die unieke ontmoeting. De
toeristen trotseren manmoedig de soms hoge golven voor dat
bijzondere moment. Jeez, een echte walvis … Van de emoties
bijkomen doe je in de supergezellige en door locals drukbezochte
Gecko Bar, naast het Harbour Rock restaurant in wat de inwoners
van Hermanus liefkozend hun Waterfront noemen. »
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen

Watching the Hours van Wilma Cruise Traveler van Jaco Sieberhagen
Assemble van Lionel Smit

Beelden op de klif
Behalve walvisfonteinen en walvisbankjes om uit te rusten, biedt
het gebied rond de oude haven, het hart van Hermanus, ook een
fascinerende en wisselende outdoor collectie moderne kunst,
Sculpture on the Cliffs van grote namen uit de Zuid-Afrikaanse
kunstwereld als Lionel Smit.
Put on your walking shoes
Van het ‘oude’ naar het ‘nieuwe’ Hermanus loopt het cliffpad.
Een prachtige wandeling langs de hele kustlijn met de steile
kliffen waaraan het dorp gebouwd is. Je hebt er ongetwijfeld een
ontmoeting met de brutale dassies die zich op de warme stenen
koesteren in de zon. Men zegt dat ze familie zijn van die andere
grijze reuzen, de olifanten.
Wil je onderweg even op een fijne manier van het uitzicht op
zee genieten, zoek dan een plaatsje bij restaurant en wine bar
Bientang’s Cave. Je zit er bijna op zeeniveau en – om dan toch even
terug te komen op de walvissen – het wordt geroemd als het beste
whale watching restaurant ter wereld. www.bientangscave.com
In het achterland van Hermanus ligt het Fernkloof nature reserve
waar je prachtige wandelingen kunt maken en genieten van de
uitbundige fynbos vegetatie, www.fernkloof.org.za
Beachlife
Buiten Hermanus, in de richting van Gansbaai liggen de
uitgestrekte witte stranden die ervoor zorgen dat Hermanus
ook een echte vakantiebestemming wordt. Het concept van
strandtenten kent men in Zuid-Afrika niet of nauwelijks. Er
waren Nederlanders voor nodig om ervoor te zorgen dat je in
de zomermaanden heerlijk met een cocktail (en ja, bitterballen
en meer) kunt loungen op het strand van Grotto Beach. Deze
geweldige plek heet toepasselijk Dutchies. Het restaurant en de
bar zijn het hele jaar door geopend. Van dezelfde eigenaren is het
überhippe Ficks bij de tidal pool aan het Cliff Path.
www.dutchies.co.za en www.ficks.co.za
Subliem eten & wijn
Tussen hemel en aarde, net buiten Hermanus ligt de gelijknamige
vallei. Hier vind je befaamde en onbekendere wijnhuizen die
allemaal hun deuren openen voor de levensgenieters op zoek »

Dutchies ON Grotto Beach, Hermanus Love Alone van George Halloway
Stairway to Heaven van Strijdom van der Merwe

Bientang’s Cave
naar een heerlijke maaltijd gecombineerd met sublieme wijnen.
Onze absolute topfavoriet is Creation van Jean-Claude en Carolyn
Martin. Zij combineren hun prachtige wijnen met een achtgangen
tapas food & wine pairing. Het kersje op deze bijzondere taart is de
chocolade pairing, met de eigen Creation chocola. Likkebaardend
lekker. Laat je verleiden, laat je meevoeren op de smaken van wijn.
www.creationwines.com
Je ontdekt de Hemel-en Aarde vallei aan boord van de Safari-Style
Wine Tour, een hop-on hop off jeep die je vanuit Hermanus door de
vallei en veilig weer terugbrengt.
www.hermanuswinehoppers.co.za
WhaleRock Luxury Lodge
Na een dag vol avonturen en nieuwe indrukken wil je graag
genieten van een heerlijke plek die je voor even thuis noemt.
Onze absolute aanrader is de mooie WhaleRock Lodge, op een
steenworp afstand van de nieuwe haven waar de boten vertrekken
voor de walvistours en de fameuze whaletrail waar je vanaf land in
het seizoen de walvissen kunt zien. Ook een perfect uitgangspunt
voor een bezoek aan de Hemel-en-Aarde vallei met talloze
wijnhuizen. De lodge doet een beetje aan als een Engels landhuis,
met een heerlijk grote tuin, een gezellige zitkamer waar je
’s avonds nog even een drankje drinkt. Het zwembad is verleidelijk
lekker en de ligstoelen en hangmatten in de schaduw van de grote
bomen zijn de ideale plekken om even weg te dromen.
www.whalerock.co.za
Vijf tips voor thrillsekers en adrenaline junkies
• Shark cage diving: Oog in oog met de great white.
www.whitesharkprojects.co.za
• Whale Watching Flight: vanuit een vliegtuigje de walvissen
spotten. www.africanwings.co.za
• Sea kayaking in het Walker Bay Marine Reserve.
www.walkerbayadventures.co.za
• First Fridays ArtWalk
Meer dan 25 galeries zijn tot 8 uur ‘s avonds open
• Fatbike tours door Hermanus en De Kelders
www.fatbiketours.co.za ˙

WhaleRock Lodge
Creation

AfrikaBurn
Vuurfeest in de woestijn
Ja, ik wilde al jaren een ‘Burner’ worden, de maagdenstatus
voorbij. Dit jaar lukte het. Ik ben ingewijd, nooit zal mijn leven
meer hetzelfde zijn …
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen

‘Play is the highest form of research’ – Albert Einstein

Begin november 2016 zat ik met kloppend hart klaar: de online
kaartverkoop voor AfrikaBurn zou die dag beginnen. YES. Na een
bio aangemaakt te hebben verscheen het felbegeerde kaartje in
mijn mailbox.
26 april 2017. Na een ruige 113 kilometer over de gevreesde
zandweg 355 van Ceres naar Calvinia, een weg die autobanden
schijnt te vreten en waar stofwolken over oneindig woestijnlandschap
dwarrelen, zien we het bord. Tankwa Town. Voor de
toegangspoort tot de magische stad die wij een aantal dagen
met nog 12.998 mensen zullen bewonen moeten we een stofbad
nemen, het inwijdingsritueel. Als Burners zetten we de tent op
tussen de dorre struiken in de brandende zon, begeleid door
techno, house en trance die we 24 uur per dag horen. We drinken
lauwe wijn, eten soep uit een pak, staan in de rij voor de open
toiletten en dwalen via 10ish Boulevard en Binnekring Road
over de vlakte waar de artworks staan, waar mutant vehicles
rijden en we ons in een levend decor van Mad Max wanen. De
zon brandt, liefde voor elkaar, kunst, ijsblokjes, gratis koffie en
muziek en vuur maken zich van me meester. Liefde is geven, heb
ik gelezen in de WTF?-guide. Wat kan ik geven? Tijd, besluit ik.
Tijd in overvloed. Gedienstig wijs ik mijn mede-Burners naar de
burns die op het programma staan. Zodra de zon onnavolgbaar
prachtig is ondergaan worden volgens een strak schema de houten
kunstwerken in brand gestoken. In de volstrekte duisternis onder
de sterrenhemel rijden de verlichte vehicles, zoals Molly the
Molusc, naar weer een werk dat voor even ieders aandacht heeft
en daarna verwordt tot as. Loslaten en doorgaan, het zijn wijze
lessen. Een die diep binnenkomt bij de ‘silent burn’ van de Temple
of Gratitude. De muziek valt stil, twaalf mensen met fakkels zetten
het prachtige kunstwerk in vuur en vlam. Iedereen zwijgt, kijkt,
in gedachten verzonken. Als het vuur haar hoogtepunt bereikt,
klinkt alleen het ijle geluid van een viool over de immense vlakte.
Op de terugweg naar de tent komt een optocht van dansende,
lichtgevende kwallen me tegemoet. Hoe ga ik dit ooit beschrijven?
Het leven in Tankwa Town is een 24 uurs economie. Dansen,
dwalen, drinken, slapen en weer doorgaan. Op zaterdag is er de
purple wedding onder leiding van rocker Archie Bishop Loon. ‘De
grootste bruiloft van Zuid-Afrika’, zegt hij trots. We proosten op
alle newly weds met een wodka verse jus.
Na een week van zinderende energie verlaten de Burners Tankwa
Town in wolken van stof en wordt Stonehenge weer een lege, dorre
zandvlakte, rustend onder de zon en sterren.
See you in the dust!!!! Lekker. ˙
QuickFACTS
Om tickets te kopen, ga naar www.afrikaburn.com, maak je bio
en koop. AfrikaBurn 2024 is van 29 april tot 5 mei.

Wijnproeven per tram
Een ontdekkingstocht langs de zonbeschenen wijnlanden
De leukste attractie in wijnhoofdstad Franschhoek is de hop-on hop-off Wine Tram.
Een dag lang kun je proeven, lunchen en kunst genieten op twintig
van de mooiste wine estates.
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Marjolein Westerterp en FWT

Rickety Bridge
Aankomst bij Grande Provence
Mont Rochelle
Tasting Room Rickety Bridge
Proeven, lunchen en kunst genieten op
twaalf van de mooiste wine estates van wijnhoofdstad Franschhoek
De geschiedenis van Franschhoek is ruim 350 jaar geleden
begonnen met de komst van Franse hugenoten die hun land
ontvluchtten toen de katholieken hen het belijden van hun geloof
onmogelijk maakten. Velen weken rond 1650 uit naar Nederland
en scheepten in aan boord van de VOC-schepen die ondermeer de
kleine kolonie in de Zuid-Afrikaanse Kaap aandeden.
Na een lange reis vol ontberingen, landden de Fransen in het
door Hollanders, wilde volken en dieren bewoonde puntje van
Zuid-Afrika. Klaar voor een nieuwe toekomst in dit verre, barre en
vreemde land.
Olifantshoek
Uiteindelijk kregen negen van de families van de daar regerende
Hollanders toestemming zich te vestigen in een streek die
destijds Olifantshoek heette. Een door grillige bergen gevormde
kom, genoemd naar de grote kuddes olifanten die daar destijds
rondzwierven.
Deze negen families staan aan de basis van de wijnbouw
die Franschhoek inmiddels wereldberoemd heeft gemaakt.
Voortbordurend op de Franse allure, is de naam van het stadje
veranderd in Franschhoek en zijn veel straatnamen en namen van
de wine estates in het Frans.
De Franschhoek Wine Tram
De wijnhoofdstad wordt gedomineerd door talrijke restaurants van
grote klasse, waaronder het ongeëvenaarde La Petite Colombe, Le
Bon Vivant, Reuben’s en La Petite Ferme. De wijngaarden en wine
estates omringen de poshe dorpskern. Lastig om ze allemaal per
auto te zoeken en bezoeken. Daarom is er de Franschhoek Wine
Tram. Je koopt een dagkaart voor 280 Rand, die je recht geeft op
gratis wijnproeven, of korting bij aanschaf van wijn. De keuze is uit
de zeven routes. Er wordt per route bij zeven wijnhuizen een stop
gemaakt. De eerste vijf estates bezoek je in een bus die er uitziet
als een tram, maar gewoon de weg volgt. Leuker wordt het bij
het bezoek aan de estates Rickety Bridge en Grande Provence die
aan een oud spoor liggen, vroeger gebruikt door boeren die hun
producten naar de markt wilden brengen. En nu het domein van de
wijntram. Een historisch tramstel brengt je over het smalle spoor
naar de wijngaarden.
Proef op de som
Mijn keuze valt op de roze lijn die me naar Leopard’s Leap zal
brengen en daarna naar Chamonix, Dieu Donne, Haute Cabrière,
Rickety Bridge en parel op de kroon Grande Provence, het estate
van de Nederlander Alex van Heeren. »

Pro
twaalf van de mooiste wine estates van wijnh
lunchen en kunst genieten op twaalf van de mooiste wine estates
wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen en kunst genieten op twaa
mooiste wine estates van wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen
genieten op twaalf van de mooiste wine estates van wijnhoofdstad Fra
Proeven, lunchen en kunst genieten op twaalf van de mooiste wine est
wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen en kunst genieten op twaa
mooiste wine estates van wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen
genieten op twaalf van de mooiste wine estates van wijnhoofdstad Fra
Proeven, lunchen en kunst genieten op twaalf van de mooiste wine est
wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen en kunst genieten op twaa
mooiste wine estates van wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen
genieten op twaalf van de mooiste wine estates van wijnhoofdstad Fr
Proeven, lunchen en kunst genieten op twaalf van de mooiste wine es
wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen en kunst genieten op twa
mooiste wine estates van wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen
genieten op twaalf van de mooiste wine estates van wijnhoofdstad Fr
Proeven, lunchen en kunst genieten op twaalf van de mooiste wine e
wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen en kunst genieten op twa
mooiste wine estates van wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen
genieten op twaalf van de mooiste wine estates van wijnhoofdstad F
Proeven, lunchen en kunst genieten op twaalf van de mooiste wine e
wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen en kunst genieten op tw
mooiste wine estates van wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunche
genieten op twaalf van de mooiste wine estates van wijnhoofdstad F
Proeven, lunchen en kunst genieten op twaalf van de mooiste wine e
wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunchen en kunst genieten op tw
mooiste wine estates van wijnhoofdstad Franschhoek Proeven, lunche
genieten op twaalf van de mooiste wine estates van wijnhoofdstad F
even, lunchen en kunst genieten op twaalf van de mooiste wine
kunst genieten op tw
Entree van de beeldentuin bij Grande Provence
The Elephant van kunstenares Jean Doyle bij Grande Provence
Jonkershuis Grande Provence
Kunst bij Grande Provence
Lunch in de schaduwrijke beeldentuin
van Grande Provence
Leopard’s Leap
Winetasting room Leopard’s Leap
Lunch bij Môreson Cuisine van Môreson Terras Bread & Wine bij Môreson

Het is half elf in de ochtend. Leopard’s Leap is de eerste plek die
we aandoen. Ook al is het vroeg, iedereen stapt uit en ik volg in
hun spoor. Mijn medeproevers blijken uit Engeland te komen en
zijn met de straat op vakantie in Zuid-Afrika. De reden was een
voorgenomen huwelijk, dat helaas is afgeblazen. Hun plezier is
er niet minder om en ik word de rest van de dag geadopteerd.
Gelukkig maar, want de tour is ook een sociaal plezier. We proeven,
kopen, lunchen en proeven weer en meer.
Als we de laatste wijn geproefd hebben, 7 uur en zeven stops later,
maken we onder de schaduwrijke eiken van Grande Provence de
balans op.
Dit estate verdient een aparte vermelding en is in mijn ogen – en
in die ogen van de Engelsen – de parel op de kroon, de kers op de
cake.
Grote allure
We worden verwelkomd door een levensgrote olifant van de
gelauwerde kunstenares Jean Doyle. Gemaakt naar Nhlangulene,
een van de eerste olifanten die geïntroduceerd werd in het Kruger
National Park en beroemd was om zijn enorme afmetingen; 3,40
meter hoog met slagtanden van meer dan drie meter. Hij stierf in
1987. Nu is hij door Jean Doyle in brons weer tot leven gebracht
en is voor een jaar thuis op de plek die honderden jaren geleden
gedomineerd werd door olifanten. De kunstenares is vooral bekend
geworden met haar levensgrote standbeeld van Nelson Mandela
voor de Drakenstein gevangenis vlakbij Franschhoek. De olifant
was al te zien op de Waterfront in Kaapstad en heeft zijn epische
reis nu vervolgd naar Grande Provence, waar hij aandacht vraagt
voor de Out of Africa Childrens Foundation.
Nhlangulene wordt in de prachtige beeldentuin die het terras
omzoomt, gezelschap gehouden door meer levensgrote
kunstwerken. Zoals het Friese paard dat helemaal van oude
autobanden is gemaakt. Eigenaar Alex van Heeren houdt van kunst
en klasse. Dat zien we in de aankleding van de tastingroom, in de
etiketten van de Angels Tears wijnen, het sfeervolle restaurant en
de indrukwekkende gallery en shop.
Terug bij de Franschhoek Terminal, het start- en eindpunt van
de tram nemen we afscheid als vrienden, waar we als vreemden
begonnen. ˙
QuickFACTS
Let op: lunchgelegenheden zijn vaak vol. Om teleurstellingen
te vermijden, reserveer je van te voren. Bij elke stop waar je
de tram verlaat, word je een uur later weer opgepikt. Als je
onderweg wijn koopt, wordt die door de tram meegenomen en
haal je die (niet vergeten!) eind van de rit op bij het kantoor.
Andere attracties in Franschhoek: Franschhoek Rond en Bont,
een culturele tour die een andere kant van het wijnstadje laat
zien, of de artisan food route, beide via www.franschhoek.org.za

Aaldering Vineyards & Wines
Proef de klasse van Zuid-Afrika
De wijnen van Aaldering Vineyards & Wines uit de schilderachtige
Devon Valley behoren tot de beste van Zuid-Afrika. Zowel de
Estate wijnen als de Florence by Aaldering worden elk jaar beloond
met talloze medailles en vinden hun weg naar meer dan 35 landen
in de wereld. Ook prijken de Aaldering wijnen op de menukaart van
een groot aantal Michelin sterrenrestaurants.
Voor een speciale gelegenheid
De Estate wijnen zijn verkrijgbaar per drie of zes in een prachtige,
stijlvolle houten kist, met een allure die past bij Aaldering Vineyards
& Wines. Een prachtig cadeau.
De Aaldering Pinotage Rosé is nu ook verkrijgbaar als magnum in
een prachtige transparante bewaarfles met een kunstwerk erop,
onder het label Women of the World. De geschenkverpakking per
twee maakt het tot een waardevol collector’s item.
De keuze in Nederland is reuze
en voor elke gelegenheid is er een Aaldering wijn
• Voor de liefhebbers van rode wijn zijn er de gelauwerde Estate
Pinotage, de elegante Estate Lady M, de robuuste Estate Shiraz
en de gelaagde Estate Cabernet Sauvignon-Merlot.
• Witte wijn drinkers kunnen genieten van de verrassende Estate
Pinotage Blanc, de onnavolgbare Estate Chardonnay en de
tintelfrisse Estate Sauvignon Blanc.
• Dé wijn voor feestelijke en zonnige gelegenheden is de Estate
Pinotage Rosé.
• De Florence by Aaldering biedt een rode Cape Blend, een
Pinotage Rosé, een Chenin Blanc en een Sauvignon Blanc-
Chardonnay.
• Nieuw: De Aaldering Family Wines met een rode en een witte
blend.
Kennismaken met de Aaldering wijnen
• Verkrijgbaar bij de wijnspeciaalzaken, de 22 filialen van HANOS en online via diverse webshops zoals
Vivino.
• Bezoek Aaldering Vineyards & Wines – Luxury lodges in de Devon Valley bij wijnhoofdstad Stellenbosch
en doe een winetasting van de (premium) wijnen.
• Ontvang gratis het luxe magazine The South African Dream voor een kijkje achter de schermen,
www.aaldering.co.za/magazine
Voor alle informatie: www.aaldering.co.za
*Geen 18, geen alcohol

‘De meeste wijntours brengen je naar een mooi uitzichtpunt
over de wijnvelden – wij wandelen er liever doorheen,
kijken, ruiken, voelen’

Off the beaten track
Wijntours
in de
Westkaap
Sla een willekeurige brochure of reisgids
open en je komt meerdere malen de
woorden hidden gem tegen. Maar lang niet
altijd blijkt een beschreven plek ook echt zo
‘hidden’ te zijn als beloofd wordt.
François van Binsbergen van Wine Flies
geldt als uitzondering op de regel.
Meer ‘hidden’ dan zijn tours in de
Kaapse Wijnlanden of naar het
spookdorpje Matjiesfontein in de Karoo,
vind je ze zelden.
Als kind is de inmiddels 46-jarige François al bezig om indruk te
maken op mensen en ze iets bijzonders te laten zien. ‘Het ging me
vooral om de reacties op de gezichten.’ Als jonge, energieke tiener
rolt hij de toeristenindustrie in. Hij begeleidt jarenlang overland
tours door zuidelijk Afrika en werkt daarna bij verschillende
backpackers- en touroperators in Kaapstad. »
Tekst: Inge Abraham Foto’s: François van Binsbergen

180
‘True local experience’
Dat François zijn tours anders wil doen dan bestaande operators,
staat voor hem als een paal boven water. Het past ook bij zijn
eigenwijze karakter. ‘Ooit was ik in Italië en verloor ik op mijn
eerste dag mijn portemonnee. Zonder enig plan belde ik een
Italiaans meisje dat ik ooit in Kaapstad ontmoet had om te vragen
of ze me misschien wat geld kon lenen. Lang verhaal kort: een paar
avonden later zit ik tijdens een zwoele avond bij een fontein, aan
m’n ene arm een mooi Italiaans meisje en in de andere hand een
fles goede Italiaanse wijn. Het was de ultieme ‘local’ ervaring. Op
mijn tours moeten mensen ook minimaal één zo’n Zuid-Afrikaans
moment ervaren.’
De tours van Wine Flies slaan de grote, bekende wijnhuizen vrijwel
zonder uitzondering over, en slaan liever eigen wegen in. ‘Wijn
proeven uit een fles is leuk en lekker, maar het is veel leuker om
dat direct uit het vat te doen. De meeste wijntours brengen je
naar een mooi uitzichtpunt over de wijnvelden – wij wandelen
er liever doorheen, kijken, ruiken, voelen.’ Tijdens de proeverij
passeren Zuid-Afrikaanse snacks als biltong de revue, en worden
rustieke wijnhuizen en zelfs een verborgen vallei bezocht waar je
zelden andere toeristen zal zien. De hidden gems van de Kaapse
Wijnlanden.
Spookstadje
Een paar jaar geleden vertelt François’ baas in het hotel waar
hij dan werkt over een weekend dat hij doorbracht in ‘the most
haunted town’ van Zuid-Afrika, Matjiesfontein. François is meteen
geïntrigeerd en besluit op ontdekkingstocht te gaan. Vooraf
googelt hij wat hij kan vinden over het dorp, en de woorden
‘historisch’, ‘romantisch’, ‘spookachtig’ en ‘iconisch’ doemen op.
Ter gelegenheid van de 30ste verjaardag van zijn Nederlandse
vriendin Leontine hullen zij en een groepje vrienden zich in
‘gepaste koloniale kledij’ en stappen de trein in. Ongeveer drie uur
later en 250 kilometer verder staan ze in Matjiesfontein, middenin
de uitgestrekte Karoo. All dressed up. ‘We waren een enorme
attractie in het dorp, ze zagen er zelden toeristen.’ Eureka!
François besluit om de plek aan zijn tours toe te voegen. Het past
volledig bij zijn idee om alternatieve tours, zoekend naar de echte
Zuid-Afrikaanse ervaring aan te bieden. Weird and wonderful, luidt
het motto.
Vraag de gemiddelde Capetonian of ze Matjiesfontein kennen en
ze zullen je waarschijnlijk vragend aankijken. En juist dat maakt
deze ‘Forgotten Route’ zo bijzonder. Maar het biedt daarmee
ook een flinke uitdaging, want de plek zit nou niet bepaald in de
toeristische mindset. Langer dan een nacht hoef je in het dorp –
dat in feite niet meer dan één straat beslaat – ook niet per se te
blijven. Maar wie zegt dat ‘er in Matjiesfontein niets te zien valt’,
zit er behoorlijk naast.
Bijzondere historie
Een sprong terug in de tijd: wanneer in de negentiende eeuw
in de Noordkaap diamanten worden gevonden en het gebied
rond Kimberley uitgroeit tot het centrum van de Zuid-Afrikaanse
diamantvondst, trekken duizenden arbeiders vanuit het hele land
naar het gebied. Met paard en wagen kost het de arbeiders vanuit
Kaapstad bijna acht dagen om de eindbestemming te bereiken.
De aanleg van een treinspoor tussen Kaapstad en Kimberley volgt.
Het is de Schot James Douglas Logan die in 1878 op ongeveer
eenderde van de route een treinstation aanlegt en daarmee
Matjiesfontein op de kaart zet. Er wordt zelfs internationale
marketing bedreven, bijvoorbeeld met de heilzame werking
van de schone lucht van de Karoo. Een advertentie in een aantal
internationale kranten lokt onder meer de vader van Winston
Churchill en de Britse imperialist Cecil Rhodes naar Matjiesfontein.
Op Logan’s cricket pitch wordt de eerste internationale cricketgame
tussen Zuid-Afrika en Engeland gespeeld.
Nadat het jarenlang een doorgangshaven was voor arbeiders
tussen Kaapstad en Kimberley, functioneert het dorp tijdens de
tweede Anglo-Boeren Oorlog als Brits hoofdkwartier. Er zijn in
Matjiesfontein zo’n 10.000 Engelse soldaten gestationeerd, en het
grote (en enige) hotel – het statige Lord Milner - wordt gebruikt als
ziekenhuis.
Na de oorlog raakt het dorp in verval en vergetelheid, totdat het
in de jaren ’70 van de vorige eeuw wordt opgekocht door een rijke
Zuid-Afrikaanse familie, die het in historische ere herstelt.
Nu staat in Matjiesfontein een museum met een van de grootste
privécollecties uit de Zuid-Afrikaanse geschiedenis; het Transport
Museum met een aantal mooie oldtimers en twee replica’s van de
originele treinen, en is er een heuse hop-on hop-off bus die met
een tergend langzaam rondje van een luttele 10 minuten de kortste
bustour van het land aanbiedt. Een van de stops is het Marie
Rawdon Museum, de andere historische parel die je een prachtig
kijkje in de geschiedenis van het dorp geeft. Eten doe je in het hotel
of de (enige) pub van het dorp – the General Laird’s Arms; slapen
kan in het Lord Milner hotel of een van de lieflijke bed & breakfast
cottages.
Een tripje naar Matjiesfontein staat gelijk aan een sprong
in de tijdmachine. De charme zit hem in de vergetelheid en
authenticiteit van het dorp – waar zo’n 300 mensen wonen – en
de absolute romantiek die het uitstraalt. François noemt het een
‘paradise in the middle of nowhere’. En daar is geen woord van
gelogen. ˙
QuickFACTS
Wil jij ook dit bijzondere stukje Zuid-Afrika en deze weird &
wonderful tour vanuit Kaapstad doen, bekijk dan de website
www.theforgottenroute.co.za voor meer informatie. Elke
zaterdagochtend vertrekt de Forgotten Route – die zowel door
individuen, stellen of gezelschappen van meerdere personen
gedaan kan worden. Het minimum aantal personen om de tour
doorgang te laten vinden is drie.
Kostenplaatje: voor de tweedaagse trip, waarbij alles inclusief
is met uitzondering van de lunch en drankjes, leg je een bedrag
van ZAR 2725 neer. Wat ons betreft een schijntje voor een
onvergetelijke worp terug in het Zuid-Afrika van vervlogen
tijden.
www.wineflies.co.za
www.theforgottenroute.co.za

De tour begint op Greenmarket Square in Kaapstad
Spookdorpje Matjiesfontein wacht op nieuwe gasten
Eerst luisteren, dan proeven

Straatkunst
in Kaapstad
In Zuid-Afrika vind je mooie, toegankelijke kunst op staat. In Woodstock in Kaapstad zijn
in de hele wijk muurschilderingen te bewonderen. Overal in het land worden kunstwerken
verkocht aan toeristen, van handgemaakte onderzetters en beschilderde schaaltjes tot een
levensgroot formaat leeuw van ijzerdraad en kralen. Janita Elings ging voor
OOG VOOR AFRIKA op zoek naar de parels.
Tekst en foto’s: Janita Elings

Kunst bij iThemba, Stellenbosch

Mariëtte de Haan heeft in Amsterdam haar eigen galerie met
producten uit Zuid-Afrika, genaamd From Africa with love. In Zuid-
Afrika kwam Mariëtte in aanraking met lokale ontwerpers en ze was
gelijk onder de indruk van het sociale aspect in hun werk en de manier
van werken. Ontwerpers zitten veelal in studio’s die gevestigd zijn
in de opkomende wijken en werken op kleine schaal. De producten
worden bijna allemaal met de hand vervaardigd met eco-vriendelijke
materialen zoals hergebruikt plastic. ‘In Europa hoor je te weinig
van het hedendaagse designtalent dat in Zuid-Afrika rondloopt’,
vertelt ze. ‘En dat terwijl het werk juist zo anders is. Heel eigen en
verfrissend, in vormgeving, in materiaalgebruik. En met humor.’
Het valt Mariette op dat de Zuid-Afrikaanse bevolking erg creatief
is. Hoe dat komt, weet ze niet. ‘Misschien omdat er in armere landen
meer gewerkt wordt met wat er beschikbaar is’, oppert ze.
‘In een Nederlands toeristenwinkeltje tref je niet snel handwerk aan.
Het komt allemaal rechtstreeks uit de fabriek gerold. Toen ik als
achtjarig meisje op vakantie naar Zeeland ging, kocht ik erg voldaan
een souvenirtje. Het was een schildpadje gemaakt van schelpen, met
een hoedje en een bril op. Ik vond het prachtig en stelde me helemaal
voor hoe iemand dat dan in elkaar zette. Een jaar later gingen we in
Normandië op vakantie en daar vond ik tot mijn grote teleurstelling
precies hetzelfde schildpadsouvenirtje. Niets handwerk, het waren
gewoon massasouvenirs. In Nederland liggen de uurlonen zo hoog
dat het niet loont om een arbeidsintensief souvenir te maken. In Zuid-
Afrika kan dat wel. Daarnaast is het een goede manier om toch eerlijk
geld te verdienen.’
Kunst met een boodschap
In de opkomende wijk Woodstock in Kaapstad tref ik schilderingen
aan op de vervallen muren van de huizen. Geïnteresseerd sluit ik me
aan bij een art tour, waarbij initiatiefnemer Juma Mkwela meer vertelt
over hoe de kunstige muren tot stand zijn gekomen. Juma is zelf
muurschilderaar en in 2009 kwam hij met een nieuw idee. ‘Toeristen
vermeden de wijk Woodstock. Ik wilde iets aan het slechte imago van
de wijk doen’, vertelt hij. Met toestemming van huiseigenaren liet
hij lokale en bekendere kunstenaars op de muren schilderen. ‘Ik wil
er twee dingen mee bereiken’, vertelt Juma. ‘Dat er meer toeristen
in Woodstock komen én dat ik muurschilderingen kan laten zien
waar een boodschap achter zit.’ Juma geeft namelijk niet alleen
rondleidingen aan toeristen, maar ook aan schoolklassen. ‘Leerlingen
leren hier altijd wel wat bij.’
Als hij een zeldzame vrije dag heeft, gaat hij zelf schilderen. Het
resultaat van zijn jarenlange project is goed zichtbaar. Toeristen die
vanaf de markt bij de Old Biscuit Mill komen, wagen zich voorzichtig
verder in de wijk, gefascineerd door de kleurrijke beschilderde muren.
Juma is vastberaden. ‘Ik stop niet tot alle huizen in Woodstock zijn
voorzien van een muurschildering.’
Juma’s Tours, www.jumaarttours.co.za
‘Ik stop niet tot alle huizen
in Woodstock zijn voorzien van een
muurschildering’
Goedkoop materiaal
Op markten, langs de weg, in winkels: overal vind je toeristische
spullen. Allemaal met de hand gemaakt en veelal van goedkoop
materiaal. Zuid-Afrikanen weten wel raad met materiaal als ijzer,
kraaltjes, textiel, bierdoppen, dennenappels, blik, hout en verf.
Vervolgens zijn ze uren of soms dagen bezig om de mooiste
kunstwerken te maken. Bijvoorbeeld beschilderde schaaltjes, dieren
van kralen en ijzer, onderzetters gemaakt van bierdoppen of »

186
stoffen tassen. Niet alleen kleine souvenirs, maar ook grote werken
kom ik tegen. Zo zag ik een levensgrote leeuw van ijzer en kralen en
een fietser bestaande uit ijzerdraad, blik en bierdoppen.
Zelf kocht ik een mini-pinguïn, een heel verfijnd werkje van ijzerdraad
en kralen. Toen ik de verkoper vroeg hoe lang hij hiermee bezig was,
volgde ‘vier uur’ als antwoord. ‘Echt?’, vroeg ik, volledig verbaasd.
Dat dingetje kostte omgerekend anderhalve euro. Hij haalde zijn
schouders op en hij verzuchtte: ‘In een galerie zou het meer waard
zijn, maar de gewone toerist wil dat bedrag er niet voor uitgeven.’
Het winkeltje iThemba, 1 Noordwal-Wes Rd in Stellenbosch wil met
haar producten de toeristen iets unieks geven, souvenirs van hoge
kwaliteit en die elders niet verkocht worden. Daarom verkopen zij
zelfontworpen souvenirs, waarvan een deel gemaakt door de twee
kunstenaars in vaste dienst: Moses en Eduard.
Mariette vindt het niet gemakkelijk om een scheidslijn tussen een
craft en art in Zuid-Afrika te trekken. ‘Het loopt in elkaar over’,
vertelt ze. ‘De ontwerpers waar ik mee werk, werken kleinschalig
met lokale handwerkslieden in bescheiden studio’s en daar is het
productieproces ook op gericht.’
Voor Mariette is het wel duidelijk wanneer ze een product inkoopt
voor haar galerie in Amsterdam: ‘Als een onderwerp me verrast en
met liefde en met vakmanschap is gemaakt. Het moet het liefst een
Afrikaanse touch hebben in vormgeving of in materiaal en daarnaast
ook nog een glimlach oproepen.’
Township guitar
De township guitar is hét succesverhaal van Zuid-Afrikaanse craft
die uiteindelijk wereldwijd bekend is geworden. Als kind had Dani
Ngwenya geen geld voor een echte gitaar en speelde op een
geïmproviseerde versie daarvan. Een leeg olieblik fungeerde als
klankkast. Vijftien jaar geleden kwam hij naar Kaapstad en werd
het idee van de township guitar opgemerkt door Zuid-Afrikaans
jazz-artiest Jimmy Dludlu. Hij vroeg of hij eens op de gitaar mocht
spelen en was gelijk enthousiast. ‘Kan ik er één kopen?’ En zo
ontstond het idee voor een nieuw bedrijf. Het ontwerp van de
township guitar werd in enkele maanden geperfectioneerd, voor een
betere geluidskwaliteit. Het leverde een tevreden eerste klant op en
inmiddels hebben veel artiesten de township guitar aangeschaft. Dani
Ngwenya promoot de gitaar via zijn vaste kraam op de Waterfront in
Kaapstad. Aan de wand van zijn stand hangt een lijst en ik lees wat
erop staat. Artiestennamen van onder meer Bono, David Knopfler en
Fred Durst staan erop. ‘Zij hebben ook een township guitar gekocht’,
vertelt Dani. En even nonchalant vervolgt hij. ‘Twee weken geleden
kwam er nog iemand langs van Iron Maiden. Die moet ik ook nog aan
de lijst toevoegen.’
Voor de gemiddelde toerist is een veredelde township guitar wat aan
de prijzige kant, vanaf 500 euro. Ik vraag Dani of hij weleens heeft
overwogen de gitaar goedkoper te produceren. ‘Dan mis je kwaliteit’,
antwoordt hij. ‘Mensen kopen deze gitaar niet om ergens op te
hangen of neer te zetten, maar om erop te spelen. Dan moet je ook
een goede kwaliteit leveren.’
E3, Watershed, 17 Dock Rd, Victoria & Alfred Waterfront, Kaapstad,
www.townshipguitars.com ˙
‘Kunst moet een Afrikaanse touch
hebben en een glimlach oproepen’

Spotlight op
the great white
Zuid-Afrika was in 1991 het eerste land dat de witte haai uitriep tot beschermde diersoort.
Vandaag de dag zijn Gansbaai en Valsbaai absolute topplekken om de imponerende
roofvis van dichtbij te zien. Frank Heinen werkte twee maanden als vrijwilliger bij
White Shark Projects en neemt ons mee naar de wondere wereld van de witte haai.
Ik sta op het dek van de Shark Team, de catamaran van White
Shark Projects die vrijwel dagelijks op zoek gaat naar de meest
legendarische vis op aarde. Het aasspoor is uitgestrooid en een
stevige zuidoostenwind blaast over de woelige Kaapse baren.
Plots doorklieft een karakteristieke rugvin de groenblauwe wateren
van de Atlantische Oceaan. Het signaal om de klep van de kooi
te openen en met wetsuit en duikbril het water in te duiken. In
de kooi, die nadat hij in het water is gedropt naar de zijkant van
de boot wordt getrokken en met sterke touwen aan het vaartuig
wordt bevestigd, is het zaak om je handen op de rode stangen aan
de binnenzijde (buiten het bereik van haaientanden) van het stalen
gevaarte te houden.
Evolutionair meesterwerk
Onder water zie ik aanvankelijk alleen wat schimmen in de verte,
alvorens een grijs-wit lichaam met gracieuze vinslag als een
gestroomlijnde torpedo langs zwemt. Angst voel ik niet als ik
mijn eerste witte haai op enkele centimeters afstand de kooi zie
passeren; slechts een gevoel van ultieme euforie en bewondering.
Als de ruim drie meter lange oervis me recht in de ogen kijkt,
onderzoekend welk vreemd wezen zich in zijn blikveld bevindt,
gaat mijn hart sneller kloppen en besef ik dat het een voorrecht
is om dit onbegrepen dier in zijn eigen leefmilieu te mogen
aanschouwen.
Reeds als klein jongetje verslond ik gretig boeken en
natuurdocumentaires over de witte haai. De mythische roofvis
is een van de laatste ongetemde toproofdieren, een wezen dat
niet lang in gevangenschap gehouden kan worden en vrij door de
onmetelijke wereldzeeën zwerft.
Toen ik tijdens de zoektocht naar een interessante »
Tekst en foto’s: Frank Heinen

‘Gansbaai wordt gezien als de haaienhoofdstad van de wereld’

vakantiebesteding stuitte op de mogelijkheid om in Zuid-Afrika
vrijwilligerswerk te doen bij White Shark Projects, lonkte een
jongensdroom. Buiten het begeleiden van toeristen tijdens de
duiktrips, het uitwerpen en lichten van het anker, het te water
laten van de kooi en het schoonmaken van de boot en wetsuits,
is vooral het verzamelen van data een belangrijke en boeiende
taak. Gewapend met pen, papier en camera is het de bedoeling
om op een speciaal formulier gegevens over elke gespotte haai
te noteren. Denk bijvoorbeeld aan de lengte, het geslacht (dat
boven water niet altijd te bepalen is), het gedrag en bijzondere
herkenningskenmerken zoals littekens, de vorm van de voor
elke haai unieke (net als een menselijke vingerafdruk) rugvin of
opvallende pigmentvlekken. De gegevens belanden uiteindelijk
in een digitale database. Hoogtepunten zijn de zogenaamde
volunteer exclusives, uitstapjes zonder toeristen waarbij boot en
kooi alleen voor de vrijwilligers zijn gereserveerd.
Haaienhoofdstad
White Shark Projects werkt vanuit Kleinbaai, een buurtschap in
de ‘haaienhoofdstad’ van de wereld Gansbaai. De opkomst van
het kooiduiken heeft het voorheen slaperige vissersdorp op de
kaart gezet. Het aura van de witte haai is er overal aanwezig, of
het nu gaat om grote posters waarop de roofvis prijkt of de naam
van de plaatselijke pizzeria: Sharky’s. Het rustieke Kleinbaai is een
eclectisch allegaartje van strandhuizen en appartementen. Het
verschil met Isla Guadalupe (Mexico) en de Australische Neptune
Islands, de belangrijkste hotspots voor witte haaien buiten Zuid-
Afrika, is dat je in Kleinbaai geen ellenlange zeereis hoeft te maken
om de illustere jager te ontmoeten.
Op een kwartiertje varen van Kleinbaai bevindt zich Geyser
Rock, een eilandje dat wordt bewoond door duizenden Kaapse
pelsrobben. Deze zeezoogdieren vormen het geliefkoosde maaltje
van volwassen witte haaien. Vlakbij Geyser Rock ligt Dyer Island,
een broedoord voor allerlei zeevogels. Het zeestraatje tussen
de twee eilandjes is een prima jachtterrein voor witte haaien en
staat bekend als ‘Shark Alley’. Samen met Seal Island in Valsbaai
(dichter bij Kaapstad) – de plek waar haaien geregeld eventjes het
luchtruim kiezen als ze middels een imposante krachtsexplosie
een pelsrob proberen te verschalken – is Shark Alley de beste plek
in Zuid-Afrika om ’s werelds grootste roofvis in levenden lijve te
aanschouwen. Na een briefing, hapje en drankje in het kantoor van
White Shark Projects gaan de toeristen aan boord en bepaalt de
kapitein wat de beste plek is om voor anker te gaan. Vrijwilligers of
crewleden fabriceren uit visdelen, ansjovisolie en water een voor
haaien welriekend soepje, terwijl de gasten zich in wetsuits hijsen.
De chum vormt een vettig geurspoor in het water dat haaien
aantrekt. Zo gauw er een haai ten tonele verschijnt, gaat de eerste
groep duikers de kooi in, een klein half uur later gevolgd door de
volgende lichting. Het aantal gasten en persoonlijke voorkeuren
bepalen de hoeveelheid beschikbare duiktijd tijdens het drie tot
vier uur durende verblijf op zee. Een brevet en duikervaring zijn niet
noodzakelijk, want de kooi drijft vlak onder het wateroppervlak.
Imago
De duiktrips zijn niet alleen commercieel van aard, maar moeten
middels voorlichting over de biologie en leefwijze van de witte haai
ook het schurkenimago van de roofvis verbeteren. Dankzij Jaws
staan de dieren immers bekend als bloeddorstige menseneters
die in de diepte watertandend loeren op vers mensenvlees. Maar
statistieken en veldobservaties wijzen uit dat mensen zelden op »

het haaienmenu staan. Sterker, de dieren hebben meer van ons te
vrezen dan wij van hen. Hoewel witte haaien in Zuid-Afrika al sinds
1991 wettelijk beschermd zijn, worden ze nog steeds gestroopt.
De kaken en vinnen brengen een klein fortuin op. Waarnemingen
van echt grote individuen (vijf meter of meer) zijn tegenwoordig
zeldzaam in Zuid-Afrikaanse wateren. Zorgwekkend, zeker
omdat witte haaien laat geslachtsrijp worden en zich traag
voortplanten. Buiten territoriale wateren zijn de zeenomaden
bovendien vogelvrij. Hoewel het lastig is om vast te stellen hoeveel
witte haaien er nog in de wereldzeeën rondzwemmen, gaan
zelfs optimistische schattingen uit van hoogstens tienduizend
exemplaren.
Complexer
Het ware gezicht van de witte haai is complexer dan veel
mensen beseffen. Tijdens het gadeslaan van de dieren en het
verzamelen van data valt op dat geen twee haaien exact hetzelfde
karakter hebben. Net als in de mensenmaatschappij kun je in
de haaienwereld extroverte, nieuwsgierige, bedachtzame en
onverschillige types onderscheiden. Sommige haaien zwemmen
een keer langs de kooi om vervolgens gelijk te verdwijnen, andere
exemplaren blijven een uur nieuwsgierig rondcirkelen. Ook de
manier waarop ze reageren op de aaslijn verschilt: sommige dieren
tonen weinig interesse, terwijl andere haaien zich uitsloven om de
aan het touw bevestigde vissenkop te bemachtigen.
Na vele uren intiem contact met de schrik der wereldzeeën weet
ik het zeker: witte haaien zijn gesofisticeerde dieren en geen
hersenloze vreetmachines die blind alles opslokken wat voor hun
imposante kaken opduikt. Ik heb vele malen oog in oog gestaan
met een zeer bijzonder zeeroofdier. ˙
QuickFACTS
Feiten over de witte haai
Witte haaien zijn met een maximumlengte van circa 6,5 meter
en topgewicht van ruim twee ton ’s werelds grootste roofvissen.
In de praktijk zijn dergelijke giganten zeldzaam en meten
volgroeide exemplaren meestal 3,5 tot 5,5 meter. In Zuid-Afrika
ligt het gemiddelde rond de drie meter, rond Isla Guadalupe en
de Californische Farallon Islands zijn de meeste waargenomen
haaien vier tot vijf meter lang. Kleine witte haaien eten vis. Als ze
een lengte van circa drie meter bereiken, worden zeezoogdieren
(vooral robben) hun hoofdprooi. Witte haaien kunnen
hoogstwaarschijnlijk minstens dertig tot veertig jaar oud worden,
maar hun precieze levensduur is nog onbekend.
Mannetjes zijn herkenbaar aan hun geslachtsorganen (claspers),
twee grote, vingervormige organen aan de onderkant van het
lichaam die fungeren als penis.
Witte haaien zijn langeafstandsreizigers. De bij Gansbaai met een
zender uitgeruste vrouwtjeshaai Nicole zwom bijvoorbeeld in
circa negen maanden tijd van Zuid-Afrika naar Australië en weer
terug.
Beste reistijd
Je kunt in Gansbaai het hele jaar duiken met witte haaien, maar
mei t/m september zijn de topmaanden. In de Zuid-Afrikaanse
zomer is de zichtbaarheid onder water matig, zijn de haaien
passiever en zie je doorgaans minder exemplaren. Bouw als
het kan enkele reservedagen in je reisschema in, want het
weer op zee is onvoorspelbaar en zorgt soms voor onwerkbare
omstandigheden. www.whitesharkprojects.co.za

REISMAGAZINE OVER ZUID-AFRIKA
1e jaargang l nummer 1 - 2012 l losse verkoopprijs € 6.95
reismagazine over zuid-afrika
2e jaargang l nummer 1 - 2013 l prijs e6.95/ZAR 60
001-cover-aangepaste rug.indd 1 05-12-2022 21:29
01-Cover-3.indd 1 04-09-13 16:17
Haal OOG VOOR AFRIKA IN HUIS
Ek Sien Jou
De Big Five issue
1e jaargang l nummer 1 - 2012
Focus op de Westkust
Kaapstad à gogo!
Hope
2e jaargang l nummer 1 - 2013
BP
• van Big 5 naar Big 4? Het verhaal van hoop & liefde
• Het mysterie van de witte leeuwen van Timbavati
• 20 nederlanders over hun zuid-afrika
• de 10 mooiste Big 5 safari’s
• van kaapstad naar Johannesburg in 5 stops
• de 5 gezichten van de onbekende Wild Coast
16 pagina’s
extRA
boordevol
voordeel
van BusH ToT BeaCH
mee op lezersreis? * fotografiereis naar de Wild Coast * unieke
ontmoeting met witte leeuwen * Proef zuid-afrika met Harm Jan
‘de Braaiman’
met oog voor zuid-afrika leer je het echte zuid-afrika kennen
2e jaargang l nummer 2 - 2013
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 2e jaargang l nummer 2 - 2013 l prijs €6.95 l www.oogvoorafrika.nl
Vijftig reistips
Zuid-Afrika
Namibië
Tanzania
Ethiopië
Zimbabwe
• In de voetsporen van Nelson Mandela •
Sossusvlei Vijftig tinten rood • Zanzibar
Eiland van de vergeten tijd • De wow-factor
van Plettenberg Bay • Rik Felderhof: thuis
BP
in Tanzania • Rituelen uit de Omo-vallei
3e jaargang l nummer 1 - 2014
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 1 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
EEn lEvEn lang MandEla
20 pagina’s EErbEtoon aan Madiba
HEt vErlorEn koninkrijk
van MapungubwE
CapE rivièra
dE kaapsE kust
MasHatu
land van gigantEn
parEls van
liMpopo
kaapstad
dEsign
Hoofdstad 2014
zUiD-afrika
special
3e jaargang l nummer 2 - 2014
BP
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 2 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
Zuid-afRika
Zimbabwe
tanZania
Ode aan Zimbabwe
SpOtlight Op painted dOgS
Jane gOOdall
gelOOf, hOOp & liefde
fOtOwedStRiJd
win een veRbliJf in Zuid-afRika
de SchOOnheid van iSimangaliSO
wiJnpROeven peR tRam
tOwnShip tOuRS annO 2014
weReldkindeRen
3e jaargang l nummer 3 - 2014
ZUID-AFRIKA
BP
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 3e jaargang l nummer 3 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ZIMBABWE
TANZANIA
MOZAMBIQUE
4e jaargang l nummer 1 - 2015
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 4e jaargang l nummer 1 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ZUID-AFRIKA
On a budget
Into the wild BOTSWANA
Tussen zand en steen
Ontdekkingsreis door de
NOORDKAAP en NAMIBIË
YOU RUN, YOU DIE :)
Twee Hollandse avonturiers in de bush
N/a’an ku sê
Droombestemming in NAMIBIË
TRACTORGIRL
Reis naar het einde van de wereld
De utlieme safari in TANZANIA
BP
ZUID-AFRIKA
TANZANIA
BOTSWANA
NAMIBIË
4E JAARGANG l NUMMER 2 - 2015
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 4e jaargang l nummer 2 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
BOTSWANA
KAAPVERDIË
NAMIBIË
ZUID-AFRIKA
WIJNTOURS
OFF THE BEATEN TRACK
ETOSHA NATIONAL PARK
SAFARI MET EEN 4X4 CAMPER
KAAPVERDIË
VAN A NAAR BETER
10 REIZEN EN TIPS
MET VOORDEEL
FOTOGRAFIESAFARI
OOG IN OOG MET OLIFANTEN
RIJDEN, FIETSEN EN LOPEN
DOOR AFRIKA
TIJGERS THUIS IN AFRIKA
BP
4e jaargang l nummer 3 - 2015
hÉt reismagazine over afrika 4e jaargang l nummer 3 - 2015 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
collector’s iteM & eXtra dik
de
101
Mooiste
lodGes in
Zuidelijk
afrika
BP
Ghana
Mauritius
Zuid-afrika
naMibië
tanZania
Mauritius: beauty en de beach
Verhalenwedstrijd: win een Verblijf in Zuid-afrika
naMibië de leVende woestijn
24 uur in stone town
5E JAARGANG l NUMMER 1 - 2016
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 5e jaargang l nummer 1 - 2016 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
COLLECTOR’S ITEM NUMMER 10
BP
ETHIOPIË
LESOTHO
MADAGASKAR
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
11
ACTIEVE EN
AVONTUURLIJKE
REIZEN
IN AFRIKA
• BAOBABS EN LEMUREN IN MADAGASKAR
• IN GALOP DOOR LESOTHO
• NAAR DE TOP VAN DE KILIMANJARO
• SPOTLIGHT OP DE WITTE HAAI
• HIKEN LANGS DE WILD COAST
• EXPEDITIE ETHIOPIË – DE STAMMEN IN DE OMO-VALLEI
5e jaargang l nummer 2 - 2016
hÉt reismagazine over afrika 5e jaargang l nummer 2 - 2016 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
BELEEF AFRIKA NUMMER 11
NAMIBIË
SWAZILAND
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
24 UUR
IN DAR ES SALAAM
SAy chEESE
BIjZoNDERE DIERENpoRTRETTEN
NAMIBIË - DE MooISTE LANDSchAppEN
STAATSBEZoEK AAN SWAZILAND
DE SMAAK vAN ZUID-AFRIKA
MAAgDENcEREMoNIE
IN ZoELoELAND
KAApSTAD:
10 x goED vooR EEN gLIMLAch
UBUNTU - EEN SpIRITUELE REIS
6E JAARGANG l NUMMER 1 - 2017
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 6e jaargang l nummer 1 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN
BOTSWANA
TANZANIA
ZIMBABWE
ZUID-AFRIKA
ZIMBABWE – DE EERSTE LIEFDE
FOTOSAFARI OP DE CHOBE
OOG IN OOG MET
KIM – HYENAMAN – WOLHUTER
RIK FELDERHOF
OVER ZIJN TANZANIA
BOER ZOEKT VROUW ANNEKIM
IS ÓNZE VROUW IN ZAMBIA
6 DROOMLODGES EN –HOTELS
DÉ ULTIEME AFRIKA BUCKETLIST
6E JAARGANG l NUMMER 2 - 2017
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 6e jaargang l nummer 2 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN
BOTSWANA
ZUID-AFRIKA
DROOMHUIS
ONDER DE ZON
GORDON ZEGT JA
DE STEMMEN VAN
ROBBEN ISLAND
VLIEGEN IN
DE AFRIKAANSE WILDERNIS
PIKANTE WALVISSEN
WILD BOTSWANA
MET EEN BUSHCAMPER
8 ULTIEME REISTIPS
VAN AFRIKA EXPERTS
AFRIKA JA, IK WIL
7E JAARGANG l NUMMER 1 - 2018
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 7e jaargang l nummer 1 - 2018 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN
GAMBIA
NAMIBIË
OEGANDA
ZUID-AFRIKA
NAMIBIË
LEEG LAND VOL ZAND
FIETSEN IN GAMBIA
OEGANDA
HET GROENE HART VAN AFRIKA
DE SMAAK VAN AFRIKA
3 CHEFS UIT PATERNOSTER
2018
HET JAAR VAN DE WILDE HOND
ANDRIES BOTHA
KUNSTENAAR MET EEN VERHAAL
72 UUR IN DURBAN
VITAMINE AFRIKA
BP
BP
BP
BP
7e jaargang l nummer 3 - 2018
hÉt reismagazine over afrika 7e jaargang l nummer 3 - 2018 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
eSwatini
Kenia
MadagaScar
Oeganda
Zuid-afriKa
fOtOwedStrijd
win een luMix fZ300 caMera
reiStrendS 2019
MadagaScar en eSwatini
de verbOrgen wereld
van KaraMOja
Het avOntuur begint Hier
van nairObi tOt KaapStad
Ode aan de
Olifant
BP
8E JAARGANG l NUMMER 1 - 2019
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 8e jaargang l nummer 1 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ESWATINI
KENIA
NAMIBIË
TANZANIA
ZAMBIA
ZUID-AFRIKA
RIMPELS VAN ROERLOOS ZAND
17 WOESTIJNTIPS
AFRIKA IN BRUSSEL
HET ECHTE VERHAAL
TARZAN IN TANZANIA
VANISHING KINGS
DE WOESTIJNLEEUWEN VAN
NAMIBÏE
AFRICA INSIDE OUT
DUURZAME SAFARI’S IN KENIA
STRAATKUNST
KAAPSTAD
BP
8E JAARGANG l NUMMER 3 - 2019
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 8e jaargang l nummer 3 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
ONTDEK DE ZIEL VAN
KAAPVERDIË
IN DE VOETSPOREN VAN
THE LION KING
DE ROUGH AUNTIES VAN
ZUID-AFRIKA
KUNST,
CULTUUR &
CADEAUTIPS
BP
ESWATINI
KAAPVERDIË
MAURITIUS
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
ODE AAN DE SAFARI
25 SAFARITIPS
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA prijs e 12,50 l www.oogvoorafrika.nl
VAKANTIEBOEKVAKANTIEBOEK
BP
KENIA ˙ NAMIBIË ˙ RWANDA ˙ SENEGAL ˙
TANZANIA ˙ ZAMBIA ˙ ZUID-AFRIKA
SAFARI’S•CULTUUR •ONTMOETINGEN•
ONTDEKKINGEN•REISVERHALEN EN -TIPS
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA prijs 12,50 l www.oogvoorafrika.nl
VAKANTIEBOEKVAKANTIEBOEK
BP
GAMBIA ˙ MALAWI ˙ NAMIBIË ˙ RWANDA ˙
TANZANIA ˙ ZIMBABWE ˙ ZUID-AFRIKA
SAFARI’S•REISROUTES EN -TIPS •
HAAL AFRIKA IN HUIS•SPECIAL PLACES
GA NAAR
www.oogvoorafrika.nl/webshop/
en bestel ze allemaal
Vanaf € 3,- per editie

195
Kom dans Klaradyn, kom en dans weer met my
op maat van die aardwind wat wieg oor die wei.
Die blomme hul nooit ons, die feestmaal is klaar;
die sterretjes brandt al, die maan is al daar.
Happeeee New Year!
De Kaapse Klopse
De Kaapse Klopse is een caleidoscoop van kleur, een kakofonie van geluid, fluiten,
ghoema drums, moppies - de grappige liedjes die bij carnaval horen -,
een feestelijke viering van het nieuwe jaar en een meer dan honderd jaar oude traditie.
Hun gezichten beschilderd, gekleed in kleurige zijden en satijnen
outfits, marcheren ze in de Kaapse zon en de schaduwen van de
Tafelberg. Ze zijn het uithangbord van de etnische diversiteit van
de Kaap.
Na een door blanken uitbundig gevierd Oud & Nieuw op Signal
Hill, is het op 2 januari de beurt aan de gekleurde inwoners van
Kaapstad. Zij vieren met het Cape Minstrels Carnival ofwel de
Kaapse Klopse in een kakofonie van geluid en kleur het begin
van het nieuwe jaar. Er wordt die dag een kleurig lint tussen de
verschillende bevolkingsgroepen en de wijken District Six en de Bo-
Kaap geweven in een wervelende parade van blaasinstrumenten,
trommels, tamboerijnen, banjo’s, zwaaiende parasols, uitbundig
geschminkte glittergezichten en kleurige kleding.
De Kaapse Klopse grijpt terug op de muziek en dans van de
Afro-Amerikaanse ‘minstrelen’ die in 1862 aan boord van het
Amerikaanse oorlogsschip Alabama in Kaapstad aankwamen.
Zij introduceerden bij de Kaapse bevolking hun liedjes en muziek
en lieten zien dat zwarten door middel van muziek het harde
dagelijkse leven even konden vergeten. »
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen

196
Ook de datum werd door de slavernij bepaald. In die tijd hadden
slaven slechts één gemeenschappelijke vrije dag en dat was 2
januari. Op 1 januari immers moesten ze werken omdat hun
meesters dan gasten ontvingen die hen een gelukkig nieuwjaar
kwamen wensen. De dag na nieuwjaar werd al snel “tweede nuwe
jaar” genoemd, waarop de slaven zingend door de straten liepen
om hun vrienden te bezoeken.
De straten waar de parade nu langs trekt, zijn de hele dag
drukbevolkt door de inwoners van Kaapstad die meedansen en
swingen, roepen en zingen als de fanfares passeren.
Net als bij het Nederlandse carnaval gaan er maanden van
voorbereiding vooraf aan de uiteindelijke parade waar meer dan
10.000 mensen aan deelnemen. ˙

en Island – eiland van verzoening Robben Island – eiland van verzoening Robben Island – eiland van verzoening Robben Island – eiland v
Robben Island
eiland van verzoening
Op een half uur varen van moederstad
Kaapstad ligt Robben Island. Een plek met
een grimmige historie, maar ook de plaats
waar ubuntu geboren is en waar vergeving
en verzoening beleden worden.

an verzoening Robben Island – eiland van verzoening Robben Island – eiland van verzoening Robben Island – eiland van verzoening
Christo Brand - https://christobrand.co.za
De ferry spuugt dagelijks honderden mensen uit die met
eigen ogen de plek willen zien waar zoveel gruwelen hebben
plaatsgevonden en waar Nelson Mandela als gevangene 46664
achttien jaren van zijn leven heeft gesleten.
Als je op het eiland arriveert staren de gezichten van de ANC
vrijheidsstrijders die hier hun levenslange straf moesten uitzitten
je aan. Voor de strenge poort met ‘Ons dien met trots’ die je het
gevoel van een concentratiekamp geeft, word je in diverse groepen
verdeeld. De ene gaat in de bus eerst het eiland rond om daarna
de gevangenis te bekijken, de andere doet het programma precies
andersom.
Eiland van verzoening
Landschappelijk gezien is het eiland prachtig, er bloeien bloemen,
er is overal de zilte geur van de zee. Een kolonie Afrikaanse
pinguïns heeft er hun broedplaats en de heilige ibis gebruikt het
eiland om er te broeden en bij te komen van de lange migratie.
Maar hoe mooi het uitzicht op de Tafelberg ook - die door Nelson
Mandela de ‘Mountain of Hope’ werd genoemd omdat hij symbool
stond voor vrijheid - de tour langs de barakken waar de honden
werden gehouden, maar waar ook gevangenen in volstrekte
afzondering hun dagen sleten, bezorgt me kippenvel. De rollen
prikkeldraad en hekken maken plaats voor de kerk en het dorp
waar de bewakers woonden. Het ziet er ‘best gezellig’ uit. Er wordt
nu zelfs overwogen om de Victoriaans ogende huisjes beschikbaar
te maken als guesthouses. En in de kerk kan op speciale dagen
getrouwd worden. Een bijzondere invulling van het eiland dat
door de VOC ruim 350 jaar geleden werd omgetoverd tot een
gevangenis voor lastige zeelieden en bannelingen. Later zou het
eiland gebruikt worden als leprozenkolonie, en vormde het een
onderdeel van het verdedigingssysteem van de Tafelbaai tijdens de
Tweede Wereldoorlog. Nog zichtbaar aan de begroeide bunkers die
verspreid op het eiland staan.
Tussen Kaapstad en het eiland ligt op de bodem van de zee een
luxe tourbus. Toen Nelson Mandela met Bill en Hillary Clinton
Robben Island zou bezoeken, vond men niet dat het gezelschap
in de toeristenbus vervoerd kon worden. Men besloot met een
helikopter een luxe bus met airconditioning over te vliegen. Helaas
ging er halverwege wat mis en verdween de bus in zee.
Van bewaker naar vriend
Hoe grappig de anekdote ook, de tour maakt iedereen stil. Zeker
als we tijdens de stop met het mooiste uitzicht op de Tafelberg
kennis mogen maken met de 63-jarige Christo Brand, een van de
voormalige cipiers op Robbeneiland. Brand heeft vier jaar lang de
cel van Mandela op Robbeneiland bewaakt en bleef ook zijn cipier
nadat Mandela werd overgebracht naar de Pollsmoor-gevangenis
in Kaapstad en vervolgens de Victor Vester-gevangenis in Paarl.
‘Toen hij werd vrijgelaten, was de gevangenis leeg voor mij. Maar
we bleven contact houden. Hij stond met beide voeten op de
grond. Als ik een probleem had, dan gaf hij me advies. Hij was mijn
gevangene, maar ook mijn vader,’ zegt Brand. ‘Natuurlijk was het
niet toegestaan om bevriend met hem te worden. Je moest je werk
doen. De vriendschap onderhielden we als mijn werk er op zat.’
De jonge gevangenisbewaarder Christo Brand kwam in 1978
op Robbeneiland. Hij heeft geen idee wat hem te wachten
staat wanneer hij aan het werk gesteld wordt in sectie B van
de gevangenis, de afdeling voor de meest staatsgevaarlijke
gedetineerden van die tijd. Al snel staat hij oog in oog met

en Island – eiland van verzoening Robben Island – eiland van verzoening Robben Island – eiland van verzoening Robben Island – eiland v
staatsvijand nummer 1: Nelson Mandela. Hij voelt haat
jegens de leider van het ANC, het zijn mensen als Mandela
die hij verantwoordelijk houdt voor de aanslagen tegen het
apartheidsregime. Terreurdaden waarbij onder andere een
jeugdvriend van hem om het leven komt. Maar tegen alle
regels en verwachtingen in groeit er langzaam maar zeker een
vertrouwensrelatie tussen de cipier en zijn gevangene.
Om de maand reisde Brand met Mandela naar Kaapstad. De ANCleider
kampte in die tijd met een slechte gezondheid en moest
vaak naar een arts of het ziekenhuis. Tijdens de tochtjes naar het
vasteland wandelden de twee regelmatig op klaarlichte dag door
de straten van Kaapstad. Brand gewapend en in uniform, Mandela
met de handen geboeid op de rug. Mandela vroeg honderduit
over nieuwe automodellen en winkels. Brand vertelde en nam de
gevangene zelfs een keer mee naar het strand.
Na zijn vrijlating nam Nelson Mandela zijn cipier in dienst. Nu is
hij als privégids regelmatig terug op het eiland en vertelt over zijn
leven met Mandela.
Van gevangene naar gids
De kracht van een bezoek aan Robben Island is het feit dat je in de
gevangenis rondgeleid wordt door ex-gevangenen. Hun verhaal
is soms feitelijk, bijvoorbeeld over de procedures, maar vooral
persoonlijk. Het zijn hun ervaringen, hun verleden.
Wij ontmoeten Vusumzi Mcongo. Hij werd in 1976 gearresteerd
gedurende de schoolstaking in Port Elisabeth, omdat hij lid was van
de South African Student Movement (SASM). ‘Ik werd beschuldigd
van opruiing, sabotage en terroristische activiteiten. Ik werd zes
maanden opgesloten, ik werd ondervraagd en gemarteld. Gelukkig
heb ik het overleefd. In de gevangenis het was mijn taak om
informatie van een deel van de gevangenis door te spelen naar een
ander deel. Het was gevaarlijk werk, en als ik zou worden betrapt
zou dat betekenen dat ik mijn studies zou moeten stoppen. Voor
ons gevangen was dat de zwaarste straf. Onze kennis vergroten
betekende voor ons onze toekomst beter maken.
De relatie met de bewakers op Robbeneiland was vaak lastig. We
moesten ze ervan overtuigen dat we niet gewelddadig waren.
Maar ik heb ze nooit gehaat. Ze werkten voor een systeem en dat
systeem was hard. De mensen die ik haatte waren de mensen die
me ondervroegen en martelden in de gevangenis. Ik droomde van
wraak.
Maar, nadat ik was vrijgelaten, verminderde die haat. Alles wat ik
wilde was die mensen weer ontmoeten, zodat ze zouden kunnen
zien dat ik het overleefd had en meer nog dan dat, dat ik het
overleefd had met een glimlach.
Tijdens de Steve Biko-verhoren door de Waarheidscommissie
kwam ik een paar veiligheidsofficieren tegen. Ik groette ze en
herinnerde hen eraan dat ze ook mij ondervraagd en gemarteld
hadden. Toen heb ik ze geluk gewenst. Ik wenste hen niets kwaads
toe. Dat was het moment waarop ik besefte dat mijn verblijf op het
eiland me niet had gebroken. We hadden allemaal op verschillende
manieren verschillende lessen geleerd.’
Kun je vergeven als je dagelijks geconfronteerd wordt met pijn?
‘Met een gebroken hart kun je niet leven. We moeten gaan
accepteren dat de dingen gegaan zijn zoals ze zijn gegaan, dat
al die jaren zijn verspild. Blijven omkijken brengt niets goeds.
Een natie kan niet blijven bestaan zonder vergeving. Verzoening
prediken is een deel van mijn dagelijks leven geworden. Deze
omslag heb ik zelf gekozen. Sommige voormalige politieke
gevangenen zijn nog steeds erg kwaad. Zij zijn niet klaar om te
vergeven. Het zijn niet de blanken die ze haten, maar de regering
die niets voor ze heeft gedaan.’
Gevangene 46664
De gevangenen op Robben Island werden gescheiden op
basis van huidskleur. Zwarte gevangenen ontvingen kleinere
rantsoenen dan kleurlingen en Indische personen. De categorie van
politieke gevangenen, waartoe Nelson Mandela behoorde, werd
afgezonderd en had nog minder rechten. Gevangenen moesten
zich met koud zeewater wassen en Mandela sliep op een slaapmat
in een cel van 2,4 bij 2,1 meter.
Gevangenen uit deze laagste klasse, klasse D, hadden slechts recht
op één bezoek of brief per half jaar. Althans in theorie. In praktijk
werden de spaarzame brieven lang vertraagd of gecensureerd.
Het verblijf op Robben Island brak de geest van Mandela niet.

an verzoening Robben Island – eiland van verzoening Robben Island – eiland van verzoening Robben Island – eiland van verzoening R
‘We kunnen niet met gebroken harten leven.
Mettertijd moeten we accepteren dat deze dingen met ons gebeurd zijn.
Stilstaan bij het verleden brengt je alleen maar in verwarring’
Integendeel. Terwijl veel gevangenen weigerden met hun bewakers
te praten, probeerde Mandela hun situatie te analyseren. Hij
besefte dat het gedrag van de Afrikaners geleid werd door een
diepe angst. Hij gebruikte zijn opsluiting om de geschiedenis
van de Afrikaners en hun taal, het Afrikaans, te leren. Daardoor
begreep hij hun achtergronden en kon hij met hen in gesprek
gaan. In tegenstelling tot het ANC, dat de bezetting van zuidelijk
Afrika door blanken beschouwde als een moderne versie van
het Europese kolonialisme, zag Mandela de Afrikaners óók als
rechtmatige inwoners van Afrika.
Christo Brand: ‘Toen ik in 1978 begon op Robbeneiland werd me
verteld dat de mannen die we bewaakten niet beter waren dan
dieren. Sommige bewakers haatten de gevangenen en waren
erg wreed. Maar ik kon ze nooit haten, omdat deze politieke
gevangenen veel beleefder en vriendelijker waren dan de
gevangenen die ik daarvoor had ontmoet. Uiteindelijk werd ik
belast net de zorg voor de scholing van Nelson Mandela en een
paar andere gevangenen. Mijnheer Mandela was vastbesloten
van Robbeneiland een universiteit te maken. Dit betekende dat
gevangenen die aankwamen met geen enkele opleiding, het eiland
verlieten als goed ontwikkelde mannen. Hij bleef herhalen dat
zo lang als je leeft, ze je opleiding niet van je af kunnen nemen.
Hij leerde zelfs Afrikaans te spreken en schrijven. Toen hij in de
gevangenis zat, stierf Hendrik Verwoerd, de man die de apartheid
vormgegeven had. Toen Mandela eindelijk werd vrijgelaten,
was een van de eerste mensen die hij bezocht de weduwe van
Verwoerd, Betsie. Ze ontving hem met open armen in haar huis in
een blanke buitenwijk.’
Ik heb nog één vraag: Heeft ook president Zuma gevangen
gezeten op Robben Island?
Christo kijkt me verbaasd aan als hij de draagkracht van de vraag
begrijpt. ‘Ja, president Zuma heeft hier tien jaar gevangen gezeten.
Bij niet iedereen is de uitkomst hetzelfde.’
In 1991 werden de laatste politieke gevangenen vrijgelaten en in
1996 werden de laatste criminele gevangenen overgeplaatst en
werd de gevangenis gesloten. Het eiland staat sinds 1999 op de
UNESCO Werelderfgoedlijst. ˙

De tweestrijd van de
San
Veel San staan tegenwoordig met één voet in hun oude wereld en één voet in de nieuwe,
huidige wereld. Ze moeten een keuze maken die niet makkelijk is. Centrum !Khwa ttu is
gevestigd in het Zuid-Afrikaanse Yzerfontein en is de plek voor toeristen om meer te leren
over de San. Het hoofddoel van het centrum is echter om San een opleiding tot tourgids
te bieden. Janita Elings ging mee op een tour en zocht het antwoord op de vraag waarom
educatie voor de San zo noodzakelijk is.
Tekst: Janita Elings Foto’s: Peter Boshuijzen , Janita Elings

203
De naam “!Khwa ttu” komt van de kliktaal die de San in de
Westkaap spreken; in totaal zijn er elf officiële kliktalen. Naar
het Nederlands vertaald betekent het “waterput”, wat staat voor
de plek waar mens en dier leven vinden. Op dezelfde manier als
centrum !Khwa ttu metaforisch een waterput voor de broodnodige
educatie is.
Tourgidsen bij !Khwa ttu zijn zelf San. Gids Kerson Jackson wijst
naar de tractor met daarachter een bak voor passagiers. ‘Jullie
kunnen instappen, hoor.’ Vervolgens rijden we tien minuten
over het prachtige terrein, waar onder meer zebra’s, elanden en
springbokken rondlopen. Dan arriveren we op de locatie. Voor ons
bevindt zich een nagemaakt kamp, waar we kunnen zien hoe de
San traditioneel leefden. Vijf hutjes, gemaakt van takken en hout,
staan in een cirkel. In het midden is er plek voor vuur. ‘De San is het
enige volk dat in zulke kleine groepen leefde,’ vertelt Kerson. ‘Vaak
bestond een gemeenschap uit maar vijftien tot twintig mensen.’
Omdat ze met zo weinigen waren, was het onmogelijk om oorlog
te voeren en vermeden ze ook ruzies onderling. ‘Wanneer iemand
ruzie had in de eigen groep, dan verdween hij gewoon voor een
paar weken, om erna weer terug te keren of om bij een andere
community verder een bestaan op te bouwen.’ »

Leven in de ‘nieuwe wereld’
Traditionele jagers
De “oude wereld” is volgens de San hoe zij vroeger leefden,
zoals te zien is tijdens de tour op !Khwa ttu. In de traditionele
gemeenschappen, wonend in zelfgebouwde hutten. Vaak met een
healer in de groep die ziektes kan genezen. Ze zijn zelfvoorzienend
– door middel van jagen en planten en kruiden verzamelen – en
de natuur heeft geen geheimen voor hen. Ze hebben vertrouwen
in hun religie, waarbij ze ook in de geesten van hun voorouders
geloven. De Sangroepen zijn erg verschillend, iedere regio en soms
iedere familie had weer eigen gebruiken en gewoonten. Maar er
waren natuurlijk ook overeenkomsten, zoals de manier van jagen.
‘San jagen ver van hun eigen basis af en konden soms weken
wegblijven. Ze vangen een prooi door een pijl met gif op het dier te
schieten. Niet om het dier te doden, maar om het te verlammen.
Daarna doden ze het en laten het bloed weglopen.’ Vervolgens
wordt alles van de prooi gebruikt, de huid, botten en het vlees.
En er was vuur …
‘San geloven in de geesten van de voorouders’, vervolgt Kerson.
‘De wijsheid om een healer te worden, kan alleen van voorouders
komen.’ Dat wordt in een droom geopenbaard, waarna de
uitverkoren San zich een periode terugtrekt in het bos, om alle
wijsheid van de voorouders te verkrijgen.
Ondertussen heeft Kerson twee stokjes gepakt. ‘Ik heb een hekel
aan dit gedeelte van de tour,’ zegt hij met een lach. Een stokje
met inkeping legt hij op de grond. Het tweede stokje zet hij in de
inkeping en wrijft het heen en weer tussen zijn handen, tot er een
vonk overspringt. Zelf lijkt hij niet helemaal tevreden, maar de
aanwezigen vinden het maar al te mooi om te zien hoe hij dat doet.
‘Als een man binnen de San dit niet lukt, dan is dat een schande,’
vertelt Kerson. ‘Vuur is belangrijk. Als een man geen vuur kan
maken, kan hij ook niet huwen. Hij heeft zijn mannelijkheid dan
niet bewezen.’ Vervolgens laat hij zijn handen zien, waarop door de
wrijving een zwarte plek is ontstaan.
De wilden uit het bos
De San kennen de verhalen over hun verleden nog goed. Toen de

Phillipus Shikongo (21),
Namibië
205
‘Als klein jongetje had ik
de droom al: ik wil een
gids worden. Waar ik woon
komen veel toeristen om
te kijken hoe wij leven. Een
deel van onze traditionele
cultuur is er nog steeds, maar
soms alleen voor toeristen. Als
zij dan langskomen dan doen we een
traditionele dans, terwijl we dat eigenlijk al
helemaal niet meer doen. Maar de toeristen vinden dat leuk.
Bij ons in de groep zijn er nog healers. Als iemand naar het
ziekenhuis is geweest en ze kunnen de oorzaak niet vinden,
dan gaan zij aan het werk om de ziekte weg te krijgen. Ik
ben naar !Khwa ttu gegaan om de toeristen meer informatie
te kunnen geven over mijn achtergrond. En ik wil aan mijn
gemeenschap vertellen wat ik geleerd heb, zodat anderen
dat ook toe kunnen passen.’
Adriaan Tsam (24), Namibië
‘Ik volg de opleiding
in !Khwa ttu omdat ik
tourgids wil worden. Mijn
familie is erg arm en we
kunnen geen opleiding
betalen. Om als gids te
kunnen werken heb ik meer
vaardigheden en kennis nodig
en die wil ik hier leren. Ik ben niet
wereldvreemd, ik wist al wat een
computer was bijvoorbeeld. Maar hier leer
ik ook hoe ik research op internet kan doen. Andere
mensen van de San die ik ken, werken voornamelijk in een
supermarkt. De echte Santraditie staat ver van me af. Ik leef
nu in een kleine stad en je ziet dat dit de “nieuwe wereld” is.
Deze wereld is niet ouderwets, zoals onze tradities waren. Ik
wil wel graag meer weten over mijn achtergrond. Als ik hier
de verhalen over mijn verleden hoor, dan voelt het alsof dat
klopt.’
kolonisten arriveerden, werden veel San als slaven verkocht. De
term bosjesman werd toen geïntroduceerd. Een minachtende
term om de San of de Khoikhoi aan te duiden, als wildemannen
uit het bos. De gids legt uit dat hij de term bosjesman nu niet
erg vindt: ‘Het komt vaak voort uit onwetendheid dat mensen
ons zo noemen. Maar je hebt nog steeds mensen die het op de
neerbuigende manier gebruiken, van “zie je die bósjesmán”.
Dan is het anders.’ In het verleden waren er zelfs vergunningen
verkrijgbaar om legaal op een San te mogen schieten. De laatste
permits werden in 1936 in Zuid-Afrika vergeven en in Namibië één
jaar later.
Op achterstand
Tegenover de “oude wereld” staat de “nieuwe wereld”, de wereld
van nu. Met verstedelijking, geld als enig betaalmiddel en geen
terrein meer om echt te kunnen jagen. In Zuid-Afrika leeft al het
wild bijvoorbeeld tussen hekken. Omdat de San vaak afgelegen
wonen, moeten ze de keuze maken tussen de oude manier van
leven – wat tegenwoordig haast onmogelijk is – of meegaan in de
nieuwe wereld, waar banen zijn en ze geld kunnen verdienen. Voor
de overstap naar het hedendaagse hebben de San een achterstand.
De families waar ze vandaan komen zijn vaak onopgeleid,
analfabeet en hebben ook geen geld om een pleiding te kunnen
bekostigen. »

Oud of nieuw?
Wat er tegenwoordig over is van de religie, kleding, gebruiken
en gewoonten loopt uiteen. Vaak is er nog wel iets, al is het het
dichtbij de natuur leven, het vieren van een traditionele feestdag,
of de aanwezigheid van een healer. Zo is de oom van een van de
gidsen op !Khwa ttu een healer. ‘Als wij vroeger ziek waren, gingen
we altijd eerst naar mijn oom,’ geeft gids Kordino Samba aan. ‘Dat
deed ik ook en mijn oom vertelde me dat hij me niet kon helpen, ik
had tuberculose, zei hij. “Ga maar naar een ziekenhuis.” Dus daar
ging ik heen, liet een test doen en inderdaad bleek mijn oom gelijk
te hebben. Bij de dokter kreeg ik de juiste medicatie.’ ˙
QuickFACTS
Kennismaken met de San
!Khwa ttu is in de eerste plaats een opleidingscentrum voor de
San en biedt jaarlijks zo’n dertig San uit Botswana, Namibië
en Zuid-Afrika een opleiding. Zij kunnen zich aanmelden via
een online formulier, voor iedereen toegankelijk. De opleiding
gaat over hun eigen cultuur, met als doel om een baan in het
toerisme te krijgen. Tijdens de zeven maanden durende training
die door !Khwa ttu wordt betaald, krijgen ze theorie, maar ook
werkervaring mee. Ze leren met computers omgaan, krijgen
voorlichting over seks en voorbehoedsmiddelen, maar ook
hygiëne – wat hard nodig is – en algemene kennis. Toerisme is
een branche waar grote kansen liggen.
Je kunt zelf op !Khwa ttu kennismaken met de San, met hun
tradities tijdens speciale dansvoorstellingen, tijdens een
educatieve tour en in het educational centre dat prachtige
exposities heeft. Overnachten, lunchen en dineren, het kan
allemaal op !Khwa ttu, aan de R27, een uurtje rijden van
Kaapstad. www.khwattu.org

The Retreat offers for the happy few an exclusive hide away, fully equipped designer style cottage situated in the historic village
of Swellendam - Western Cape - South Africa. Ideally situated halfway Cape Town and the Garden Route between wines, whales,
nature & game reserves. An ideal destination to explore the region for a couple of days.
The Retreat Swellendam is part of De Kloof Heritage Estate Est 1801
accommodation collection Swellendam South Africa. Info: www.dekloof.co.za
Ons cadeau: Reserveer je verblijf met kortingskode “OogvoorAfrika” en profiteer direct
van 10% korting op je boeking.
www.dekloof.co.za

Rooibos
het rode goud
Rooibos is een wereldberoemd en typisch Zuid-Afrikaans product.
OOG VOOR AFRIKA ging op onderzoek, want hoe ziet rooibos er eigenlijk uit?
En waar groeit het? En is het echt zo gezond?
Rooibos is geen thee, maar een fynbosgewas dat uitsluitend groeit
in de Westkaap en zich het lekkerst voelt op arme, droge grond.
Het allerliefst groeit het midden in de ruige Cederbergen. In het
gebied rondom een geïsoleerd dorpje Wupperthal, waar de tijd
heeft stilgestaan, wordt de beste kwaliteit rooibos geoogst.
Berend-Jan is de trotste leider van de Wupperthal Rooibos
Cooperative (met dank aan keurmerken als Fair Trade en het
Nederlandse UTZ, een programma en keurmerk voor duurzame
landbouw dat leidt tot duurzame producten) en heeft maar één
droom: ‘Op een dag heeft Wupperthal haar eigen rooibosfabriek.’
Nu staat die in Clanwilliam.
Berend-Jan was het tiende kind in een arme familie. Voor hem was
er geen moedermelk, maar louter rooibosthee. En hij is er groot
mee geworden, en gezond, spreekt hij tevreden. En hij weet er
alles van. »
Tekst: Inge Abraham foto’s: Martine Berendsen

De beste rooibos ter wereld groeit in het Cederberg natuurreservaat
Natuurlijk product
Met name in de afgelopen tien jaar hebben we te maken met een
ware Food Revolution: mensen proberen in hun voeding ‘slechte’
stoffen steeds meer te mijden en geven de voorkeur aan biologische
voeding. Met de wereldwijd groeiende vraag naar natuurlijke
producten, is ook de vraag naar rooibosthee de afgelopen
jaren flink toegenomen. En dat is goed voor Zuid-Afrika, aangezien
het dé plek is waar de rooibosplant van nature het beste groeit.
Het plantje in de Cederbergen
Maar wie denkt dat het drinken van rooibosthee een ‘modern’
verschijnsel is, zit er flink naast. Het waren de oorspronkelijke
bewoners van Zuid-Afrika, de Bosjesmannen − ook wel de ‘San’
genoemd − die erachter kwamen dat ze met de naaldachtige
blaadjes van de Aspalathus Linearis-plant in hun voortuin een heel
lekker drankje konden maken. Hun voortuin, de Cederbergen – een
bergachtig natuurgebied op zo’n 100km ten noordwesten van
Kaapstad – bleek namelijk de ideale weersomstandigheden voor
het plantje te bieden: winters waarin de temperatuur ‘s nachts tot
het vriespunt kan dalen, zomers waarbij de temperaturen kunnen
oplopen tot boven de veertig graden. Dit, in combinatie met de
frisse berglucht en het feit dat er in de regio weinig neerslag valt,
maakt dat tot op de dag van vandaag de beste rooibosthee ter
wereld nog altijd uit de Cederberg-regio komt, aldus de kenners.
Het proces
De San ontwikkelden de beste methode om rooibosthee te maken.
Eerst kapten ze de struiken, om vervolgens de takken met hamers
te bewerken. Daarna legden ze de rooibos in hoopjes om het te
laten fermenteren, waarna ze het op het ‘droogveld’ in de zon
lieten drogen. Dat is het moment dat de plant z’n opvallende
rode kleur krijgt. In principe is aan deze traditionele manier van
bewerken weinig veranderd, hoewel de techniek anno nu natuurlijk
meer verfijnd en gemechaniseerd is.
Inmiddels wordt rooibos niet langer alleen voor thee (zowel warme
thee als ice tea) gebruikt, maar is het ook een belangrijk ingrediënt
voor vruchtensappen en cosmetica, met name voor zeep.»

Export
Rooibosthee een van de belangrijkste exportproducten van
Zuid-Afrika. Volgens het laatste rapport van het Zuid-Afrikaanse
Ministerie voor Landbouw, Bosbouw en Visserij exporteerde Zuid-
Afrika in 2012 meer dan 6 miljoen ton rooibosthee. Leuk detail: van
die zes miljoen ging maar liefst 20 procent naar Nederland, terwijl
het grootste deel (52 procent) naar Duitsland werd verscheept.
Los van de export blijken Zuid-Afrikanen zelf ook fervente
liefhebbers: er wordt in eigen land bijna 5 miljoen ton rooibosthee
gedronken.
Tijdens de apartheid werden producten uit Zuid-Afrika geweerd,
waaronder ook rooibosthee. Het land omzeilde de sancties door de
thee onder de naam Masai-thee te exporteren.
vitamine C, calcium en ijzer. En zink: een stofje dat gewichtstoename
tegengaat en dat bij mannen erectie bevorderend werkt.
Do we need to say more?
Okee: rooibos bevordert de nachtrust en kan helpen tegen een
veelvoud aan aandoeningen, zoals hooikoorts, astma, allergieën,
huiduitslag en maagklachten. Met name mensen die hun weerstand
willen vergroten, hebben baat bij het drinken van
rooibosthee.
Kortom: het rode bosje is een gezonde aanrader. ˙
Gezonde bijeffecten
Wat maakt rooibosthee zo populair, behalve dat veel mensen de
zoete smaak ervan verkiezen boven de vaak wat bittere smaak van
gewone thee? Simpel: het feit dat er in rooibosthee geen cafeïne
(ook wel theïne genoemd) zit. Ook is het gehalte van de chemische
stof tannine in rooibosthee beduidend lager dan in gewone thee.
Daarnaast zijn de toverwoorden: natuurlijke antioxidanten, zoals

Kaapstad
10x goed voor een glimlach
Kaapstad is door onder andere New York Times en TripAdvisor uitgeroepen tot
’s werelds beste stad om te bezoeken. Maar ook als als ‘beste foodcity’ en
‘mooiste stad’. Nadat ze er zelf drie maanden heeft gewoond, kan Janita Elings niet
anders concluderen dan dat Kaapstad inderdaad bovenaan ieders to
visit-lijst moet staan. OOG VOOR AFRIKA vroeg haar om van de gebaande paden af te
wijken en die plekken in de ‘Mother City’ te zoeken die een glimlach op je gezicht
toveren. Van straatnaamborden tot eekhoorntjes die uit je hand komen eten
in de Company’s Gardens.
Tekst en foto’s: Janita Elings

216
1‘Borden bij een café zijn hier nóóit saai.
Persoonlijk vind ik het fantastisch om ze te
lezen. Zo belooft bijna elk café de beste koffie
van Kaapstad te serveren. Of, als er geen wifi is,
moet je maar met elkaar praten en doen alsof
het de jaren negentig is. Tijdens een wandeling
door de stad zorgt het lezen van de borden
ongetwijfeld voor een glimlach.’
2‘Je kunt naar het park The Company’s Gardens gaan om het
VOC-gebouw en de VOC-groentetuin te bezoeken, maar je
kunt er ook heerlijk op een bankje zitten en om je heen kijken.
Dat is hét moment om te genieten van de bedrijvigheid van de
eekhoorntjes, die er in overvloed zijn. Als je pinda’s hebt, komen
ze het zelfs uit je hand eten.’

3
‘Toen ik naar The Company’s Gardens
wilde gaan, verdwaalde ik en kwam in De
Waal Park terecht. Een gekende plek waar
hondeneigenaren hun viervoeter uitlaten. Daar
kwam ik echter een man tegen die zijn kaketoe
uitliet. Ja, zijn kaketoe. En hij doet het iedere
dag. De kaketoe begint te krijsen als hij uit
wil. Oké, de man neemt ook drie honden mee.
Naast deze opvallende verschijning is dit park
ook heerlijk rustgevend. Het is alleen al mooi
om tegenover de fontein te zitten om te zien
hoe hondeneigenaren proberen te voorkomen
dat hun hond een duik in het water neemt.’
4
‘Midden in de drukste straat van Kaapstad, Long Street, vind je
dit rode huisje. Je kunt via de trap aan de achterkant erop lopen,
kiezen op welke verdieping je gaat staan en vanuit je gekozen
plek naar beneden zwaaien. Gegarandeerd goed voor een leuke
foto!’
5
‘Op de promenade in Seapoint vind je deze enorme bril. Als het
helder weer is, kun je er Robbeneiland door zien. Ik wilde gauw
een foto maken, maar er was een heuse wachtrij van toeristen die
ook op de foto wilden met deze reusachtige kijkers.’

218
6‘De Foreshore Freeway Bridge. Een brug die
sinds 1977 bekend staat als the unfinished bridge.
Zoals de bijnaam al doet vermoeden, is de brug
nooit afgemaakt. In Kaapstad zijn er nog drie
andere onafgemaakte bruggen: een vreemd
gezicht vanaf de straat. Het is een populaire plek
om (internationale) films op te nemen, voor tvcommercials
en fotoshoots. Als je deze brug wilt
bekijken, plan het gauw in. De geruchten gaan
dat hij binnenkort wordt afgemaakt.’
7
‘Straatnaamborden. Als
Nederlandse toerist blijft het
bijzonder om half Afrikaanshalf
Engelse borden te zien.
Het zijn er heel veel, onder
andere Vrede Street, Plein
Street, Kloof Road, Bloem
Street en Buitengracht
Street. Het is nóg mooier
om Engelstaligen het uit te
horen spreken.’

9
8‘De grote gele fotolijsten die je door de hele
stad vindt. Met de Tafelberg op de achtergrond
kun je in het frame staan of zitten en poseren
voor een foto. Ik heb mezelf er in de eerste week
al schuldig aan gemaakt en ik vond de hoge
clichéfactor het zeker niet minder leuk maken.’
‘Als je op de Waterfront bent, kun je natuurlijk toeristische
attractie nummer één van heel Afrika bezoeken: de Victoria
Shopping Mall. In plaats daarvan is het ook ontzettend leuk om
eigenwijs op een bankje naar de zee te turen. Je hoeft er niet eens
geluk voor te hebben, je ziet gegarandeerd zeehonden.’
10
‘Tijdens het WK 2010 in Kaapstad
kwam er een speciale Fan Walk
om alle fans vanuit de stad naar
het stadion te leiden. Tijdens
speciale evenementen, zoals
concerten in het voetbalstadion,
wordt de Fan Walk nog steeds
gebruikt. Het is een begrip in
Kaapstad. In 2013 heeft het een
nieuwe naam gekregen: Walk of
Remembrance, verwijzend naar
Nelson Mandela. De brug op
de foto gaat over Buitengracht
Street, zodat het verkeer minder
gehinderd wordt als hordes fans
over moeten steken.’ ˙

220
Colofon
OOG VOOR AFRIKA
is een uitgave van MW media en TekstBeeld/haarlem
Uitgever en hoofdredactie
Marjolein Westerterp
M. info@mw-media.nl
T. +31 (0)6 404 161 88
I. www.oogvoorafrika.nl
Fotografie
Peter Boshuijzen
TekstBeeld/haarlem
M. tekstbeeld@upcmail.nl
T. +31 (0)6 408 760 06
I. www.oogvoorafrika.nl
Acquisitie en advertentiemarketing
Marjolein Westerterp
M. marjoleinwesterterp@gmail.com
T. +31 (0)6 404 161 88
Met medewerking van en dank aan
Inge Abraham, Sven Alberding, Niels Bakker,
Martine Berendsen, François van Binsbergen, Anneli
Bronkhorst, Bureaux Homes + Lifestyle, Greg Cox,
Michiel van Dam, Rafaella delle Donne, Janita Elings,
Ingrid Glorie, Frank Heinen, Johan Kriek, Ken Moore,
Marleen Post, Henna Renfurm, Janneke Rebergen,
Anthony Robbins, Guido Schwarz, Shutterstock -
www.shutterstock.com, Adrienne Southey, Toon
Verlinden, Hanneke de Vries, Nick van de Wiel,
Graham Wood, ZealOntwerp/Renate Tibben
Cover
Peter Boshuijzen
Nieuws- en persberichten
info@mw-media.nl
Opgave en vragen over abonnementen:
Abonnementenland
Postbus 20
1910 AA Uitgeest
NL: +31 (0)251 257 924
(tijdens werkdagen van 9.00 - 17.00 uur)
What’s app: 06 46 55 80 54
Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of
www.aboland.nl voor adreswijzigingen en
opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar
via X. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten
Opgave en vragen over abonnementen BE:
Abonnementenland
Ambachtenlaan 21 Unit 2A
3001 Heverlee
Tel. +32 (0)28 08 55 23
Fax +32 (0)28 08 70 05
Site: www.bladenbox.be voor abonneren of
www.aboland.be voor adreswijzigingen en
opzeggingen.
Kijk ook voor alle informatie en contact over uw
abonnement op
https://www.oogvoorafrika.nl/abonnee-service/
Beëindigen abonnement:
Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de
abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Na drie
edities gaat uw kennismakingsabonnement over in
een vast abonnement. U betaalt dan € 17,95 voor
drie edities. Opzeggen doet u schriftelijk, minimaal
4 weken voor beëindiging van de termijn bij
Abonnementenland. U kunt ook gebruikmaken van
de Abonneeservice op onze website
www.oogvoorafrika.nl
Social media
Volg ons op Facebook.com/OOGVOORAFRIKA,
en www.oogvoorafrika.nl
Adverteerders
Aaldering Vineyards & Wines – Luxury Lodges,
www.aaldering.co.za
Afrika Safarigidsen, www.safarigids.nl
Art Chemistry, www.artchemistry.nl
BMS-Travellers, www.bms-travellers.nl
Festival voor het Afrikaans,
www.festivalvoorhetafrikaans.nl
Gemsbok Reisarchitecten, www.gemsbok.nl
GoAfrica, www.goafrica.nl
Pad Vat, www.padvat.nl
Radisson Safari Hotel Hoedspruit,
www.lowland-group.com
The Retreat Swellendam, www.dekloof.co.za
Zandspruit Bush & Aero Estate, www.zandspruit.nl
Copyright Notice & Auteursrecht voorbehoud
© 2023– MW media, Nederland. Niets uit deze uitgave mag
geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in
een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden
gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke
toestemming van de uitgever.
Prijswijzigingen voorbehouden.

Nieuwe hotspot in Hoedspruit
Het Radisson Safari Hotel
Het is de talk of the town, het nieuwe Radisson Safari Hotel dat net buiten Hoedspruit is
verrezen, aan de rand van Zandspruit Bush & Aero Estate, richting Blyde River Canyon.
Het safarihotel is een initiatief van de Nederlandse Lowland Group en de
prestigieuze Radisson Hotel Group.
Het imposante Radisson Safari Hotel is het eerste Safari Hotel in de
Kruger to Canyon biosphere, ook wel het Lowveld genoemd. Dicht
bij het wereldbefaamde Kruger National Park (Orpen Gate), de
Blyde River Canyon en de Panoramaroute.
Het 138 kamers en suites tellende hotel biedt een fantastisch
uitzicht op de Drakensbergen. De kamers zijn ruim, comfortabel,
de suites met een eigen plunge pool spectaculair.
4,5 sterren luxe
In het hotel is een Amani Health Spa, een restaurant dat de
hele dag open is met een internationale keuken, een bar,
koffielounge, een poolbar, twee zwembaden, een gym, kid’s club,
een ruitercentrum en lapa. Alles volgens de wensen van op luxe
gerichte vakantiegangers met of zonder kinderen, en op praktisch
comfort gestelde zakenreizigers.
Het hotel is het eerste 4,5-sterren hotel in de regio en is gericht
op zowel de zakelijke als de vakantiemarkt. Gasten kunnen in
het hotel genieten van 5-sterren kwaliteit en comfort tegen een
4-sterren prijs. Het hotel zal hierdoor, in combinatie met de unieke
locatie, een zeer gewilde bestemming worden.
Het Radisson Safari Hotel opent binnen een aantal maanden haar deuren.
Meer informatie over het hotel en de opening vind je op www.lowland-group.com

www.oogvoorafrika.nl