Cursusboek 2 oren 1 mond NL

Communicatie anders bekeken

Inleiding 

2. Ontdek jouw communicatiestijl 5 

Inhoud1. 

3. CommUNIcatie 

A. Gebrek aan communicatie 11 

B. Informatie is geen communicatie 13 

C. CommUNIcatie 16 

D. Ben je online met de ander? 20 

E. Het belang van WAT je zegt en HOE je het zegt 23 

3 

4. Gnothi Seauton: ken jezelf 27 

A. Wat zijn jouw psychologische voorkeuren? Insights Discovery 29 

B. Het kernkwadrant 40 

5. Model van de wereld 51 

6. Doeltreffend communiceren 

A. ERROR 59 

B. Wat bedoel je eigenlijk? 63 

C. Wat bedoelt de ander eigenlijk? 70 

7. Communicatietechnieken 

A. De U-bochttechniek 75 

B. De hotdogtechniek 79 

C. De duikplanktechniek 82 

D. Metacommunicatie: spreken over de communicatie 84 

E. Model van verbindende communicatie 89 

F. Hoe zorg je voor positieve vibes op het werk? 94 

8. Luisteren, hoe doe je dat? 101 

A. Het kader bepalen 103 

B. Tijd maken 106 

C. Oogcontact maken 108 

D. De lichaamstaal van de ander spiegelen 109 

E. Knikken en luistergeluiden maken 111 

F. Empathie geven 112 

G. Je eigen idee loslaten 121 

H. Openstaan voor de ander 122 

I. NIVEA 124 

J. Vragen stellen 125 

K. De woorden van je gesprekspartner herhalen 128 

L. HJB=Hou Je Bek 129 

9. Tot slot 133

1 

We hebben 3 jaar nodig 

om te leren spreken 

de rest van ons leven 

om te leren zwijgen 

© Imboorling bvba, 2019 

Inleiding 

Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde 

uitzonderingen mag niets uit deze uitgave zonder uitdrukkelijke voorafgaande 

schriftelijke toestemming van de uitgever worden openbaar gemaakt of 

verveelvoudigd, op welke wijze of onder welke vorm dan ook, waaronder 

begrepen het reproduceren door middel van druk, offset, fotokopie of 

microfilm of in enige digitale, elektronische, optische of andere vorm. 

Waarom we 2 oren hebben en slechts 1 mond 

Waarom we 2 oren hebben en slechts 1 mond 1

1 Inleiding 

De één zoekt 

een verloskundige 

voor zijn gedachten 

de andere zoekt iemand 

die hij kan helpen 

Zo ontstaat 

een goed gesprek 

Friedrich Nietzsche 

Heb je je al eens afgevraagd 

waarom we twee oren hebben 

en slechts één mond? 

Is het omdat we er met twee monden en één oor gek zouden 

uitzien? Of om vervelend nieuws het ene oor in en het andere 

oor uit te laten gaan? 

Of is het misschien een hint om minder te praten en meer te 

luisteren? 

Een luisteraar leert meer dan iemand die het woord voert. 

Luisteren doe je niet alleen om informatie op te nemen en kennis te vergaren. 

Aan luisteren zit ook een emotionele kant. De luisteraar stelt zich ten dienste van 

de persoon die aan het woord is. 

Aandachtig luisteren geeft de ander de kans om zijn of haar verhaal te doen en 

zich gehoord, begrepen of opgelucht te voelen. 

Hoe zit het met jou? Luister jij met aandacht naar je gesprekspartner? 

Aandachtig luisteren, wat is dat en hoe doe je dat? 

Over welke vaardigheden moet je beschikken om goed te luisteren? 

Je komt het te weten in dit cursusboek. 

Daarnaast leer je diverse communicatietechnieken die je zullen helpen om 

efficiënter je doel te bereiken op een verbindende manier. 

Voor sommigen is zwijgen best lastig. 

Ben je tijdens een gesprek liever de zender dan de ontvanger? 

Denk je na vooraleer je je mond opendoet? 

Dragen je woorden iets bij? 

Bij het belangrijkste communicatiedieet gaat het niet over wat je in je mond 

stopt, wel over wat je er laat uitkomen. 

Miscommunicatie ligt aan de basis van heel wat conflicten. 

Hoe zorg je ervoor dat de ander begrijpt wat jij bedoelt? 

Hoe deel je iets mee op een assertieve manier zonder agressief over te komen? 


3

2 

COMMUNICEREN IS ALS JE HEMD AANTREKKEN 

ALS HET BIJ HET EERSTE KNOOPSGAT FOUT GAAT 

KOMT HET VERDER NIET MEER GOED 

GELUKKIG IS COMMUNICEREN NET ALS HEMDEN DICHTKNOPEN 

IETS WAT JE KAN LEREN 

naar Johann Wolfgang von Goethe 

Ontdek jouw 

communicatiestijl 

In dit cursusboek nodig ik je uit om jouw communicatiestijl van naderbij te bekijken. Ik hou je een 

spiegel voor en jij ontdekt je voorkeuren, valkuilen en aandachtspunten. 

Met dit boek wil ik je inspireren én uitdagen. Wees voorbereid dat het af en toe confronterend zal 

zijn. Vooral wanneer je tot het besef komt dat je bepaalde situaties verkeerd aanpakt. 

Misschien steekt er frustratie de kop op op het moment dat je beseft dat de weg naar het gewenste 

communicatieresultaat nog lang is. 

Wat er zich ook toont, wees mild voor jezelf en beschouw irritatie, frustratie en weerstand als een 

uitnodiging om te groeien. 

Dat is vooral een uitdaging als je ergernis voortkomt uit jouw gesprekspartner. Hoe graag je je 

gesprekspartner ook wil veranderen, de kans dat je van een kale reis terugkomt, is groot. Jij hebt 

immers geen enkele impact op hetgeen de ander doet en zegt. 

Je gesprekspartner is een andere persoon. En dat kan je maar beter aanvaarden. 

Richt daarentegen je focus op hetgeen je wel kan veranderen: de manier hoe jij op je gesprekspartner 

reageert. 

Ik aanvaard wat ik niet kan veranderen 

Ik verander wat ik wel kan veranderen 

En ik gebruik mijn verstand 

om het onderscheid tussen beide te maken 

naar Reinhold Niebuhr 

Oefening baart kunst. In dit cursusboek lees je veel tips en oefeningen om de nieuwe inzichten en 

communicatievaardigheden onder de knie te krijgen. 

Je kan de communicatietechnieken in je eentje oefenen of samen met collega’s, vrienden of familie. 

Hoe meer je oefent, hoe sneller je verandering zal ervaren. 

Ik wens je van harte alle succes toe! 

Hoe communiceer jij 

met anderen? 

En hoe denken anderen over de manier waarop jij 

met hen communiceert? 

Ze vinden me 

grofgebekt. 

Ik druk me soms 

onduidelijk en 

onvolledig uit. 

Ik heb de neiging 

om anderen te 

onderbreken. 

Ze zien mij eerder als 

uiterst begripvol. 

Ik spreek meestal 

klare taal. 

Ik ben een goede 

luisteraar. 

Een goed beeld krijgen van je eigen communicatiestijl 

is niet zo eenvoudig als het lijkt. Vaak is er immers een 

verschil tussen hoe jij denkt dat je communiceert en hoe 

je in werkelijkheid communiceert. 

Leer jezelf beter kennen aan de hand van 

de 20 vragen op de volgende pagina. 

Frederik Imbo 

4 



START 

Wil je een goede indruk 

maken of hou je daarmee 

geen rekening? 

19 

1 

Welke manier 

van communiceren 

wekt bij jou 

ergernis op? 

Wat vertelt deze 

ergernis over jou? 

18 

Spreek je graag 

voor een groep? 

17 

20 

VLeef je je 

gemakkelijk in 

in andermans 

situatie of heb 

je het moeilijk 

met empathie 

geven? 

2 

Hoe geef je 

een handdruk: 

stevig, slap, 

met of zonder 

oogcontact? 

Waar ligt 

jouw grootste 

uitdaging 

op het vlak van 

communicatie? 

16 

Durf je wel 

eens cynisch 

uit de hoek 

komen? 

3 

Hoe ervaren anderen 

jouw communicatiestijl? 

4 

Is je communicatiestijl 

doorheen de jaren 

veranderd? 

Ontdek 

jezelf 

in 

Neem je 

tijdens een gesprek 

graag zelf het woord 

of luister je liever? 

20 

15 

Hoe reageer je 

op kritiek: 

klap je dicht, 

vlucht je weg of ga je 

in de verdediging? 

14 

5 

Ben je kort van stof 

of beschrijf je alles 

in geuren en 

kleuren? 

Vragen 

13 

Praat je 

gemakkelijk over 

je gevoelens? 

6 

Verwacht je dat 

anderen wel zullen weten 

wat je bedoelt of druk je je 

duidelijk uit? 

9 

Verhef je 

gemakkelijk 

je stem? 

10 

Communiceer je 

bij voorkeur 

mondeling of 

liever schriftelijk? 

12 

7 

Schuif je 

je eigen mening 

gemakkelijk 

aan de kant 

en sta je open voor 

andermans 

mening? 

8 

Neem je 

een opmerking 

snel persoonlijk? 

11 

Stel je je 

assertief op of 

heb je het moeilijk 

om voor jezelf 

op te komen? 

Denk je na voor je spreekt 

of spreek je vooraleer je 

nadenkt? 

6 Waarom we 2 oren hebben en slechts 1 mond 


3 

WEET JE WAT ER GEBEURT 

ALS JIJ JE LEVEN 

comm UNI catie 

IN EIGEN HAND NEEMT? 

IETS 

AFSCHUWELIJKs: 

JE KAN NIEMAND 

NOG DE SCHULD 

GEVEN. 

Erica Jong 

8 



De wetende weet niet dat de niet-wetende iets niet weet 

en de niet-wetende weet niet dat hij iets niet weet 

dat de wetende wel weet en waarvan de wetende verwacht 

dat de niet-wetende het weet 

3 commUNIcatie 

A 

Gebrek aan communicatie 

Jef 

Katrien 

Jef 

Katrien 

Jef 

Katrien 

Jef 

Katrien 

Jef 

Katrien 

Jef 

Katrien 

Jef 

Waar was je vanochtend? Ik had je nodig. 

Ik was op de vergadering van de werkgroep rond de optimalisatie 

van de website. 

Hoe komt het dat ik daar niet bij was? 

Je moest vooraf melden of je deel wou uitmaken van de groep. 

Ik was hiervan niet op de hoogte. 

Vorige week is daarover een mail verstuurd. 

Weet ik niets van. Waarover gaat het project? 

Eerst is er een grondige analyse van de website en daarna worden 

de verbeterpunten aangepakt. 

Dat is helemaal mijn ding! Daar moest ik toch bij geweest zijn hé! 

Waarom heb je me niets gezegd? 

Ik kon toch niet weten dat jij hiervan niet op de hoogte was. 

Onze chef had toch ook iets kunnen zeggen! 

Het bericht hangt ook uit in de gang... 

Niemand die mij iets laat weten! Er is hier een groot communicatieprobleem! 

Is bovenstaande situatie herkenbaar? 

We voelen ons graag betrokken en stellen heldere communicatie op prijs. 

En daar knelt vaak het schoentje, vooral wanneer we ervan uitgaan dat de ander 

over helderziende gaven beschikt en onze gedachten kan lezen. 


11

Het gevolg laat zich raden: de ander is niet of onvoldoende op de hoogte en voelt zich gepasseerd 

of vergeten. En dat is de ideale voedingsbodem voor spanningen, conflicten en demotivatie. 

Ook bij mailverkeer kan er miscommunicatie ontstaan. Sommige mails bevatten immers te veel 

informatie, andere te weinig. 

Je bespaart jezelf en de bestemmeling(en) een hoop frustratie door je vraag of mededeling klaar 

en duidelijk te formuleren en je mail enkel naar de betrokkene(n) te sturen. 

• Schrijf in de onderwerpregel 

waarover je bericht gaat 

• Kom snel ter zake 

• Geef aan wat je van wie 

verwacht 

Wil je informatie delen? 

Stel jezelf dan deze twee vragen: 

Aan 

Onderwerp 

Bericht 

Mark, Yvonne 

Voorbereiding vergadering 21 maart 

@Mark: Bel jij Jan Peeters op en maak 

je een afspraak met hem? 

@Yvonne: bezorg jij Mark ajb de 

gegevens van Jan Peeters? 

1. WIE moet WAT weten: welke informatie is relevant voor welke bestemmeling(en)? 

2. HOE breng ik de informatie over op de meest efficiënte manier: via mail, intranet, telefonisch, 

persoonlijk gesprek, sms, …? 

Kort samengevat Dringend Niet dringend 

Feiten meedelen 

Overleggen 

Telefoon of sms met eventuele 

verwijzing naar een 

eerdere mail 

Onmiddellijk bellen of 

persoonlijk aanspreken 

Mail, sms, brief, prikbord, 

intranet, bedrijfsmagazine, 

...… 

Via mail uitnodigen voor een 

vergadering 

B 

Informatie is geen communicatie 

Soms ontstaat ergernis door slechte communicatie in plaats van door een gebrek aan communicatie. 

Je hebt de ander op de hoogte gebracht, maar die heeft iets anders begrepen en bijvoorbeeld 

geen actie ondernomen, terwijl jij dat wel had verwacht. 

De reden ligt voor de hand: je hebt geïnformeerd in plaats van gecommuniceerd. 

Het delen van informatie met anderen is eenrichtingsverkeer: je licht anderen in 

over iets waarvan je vermoedt dat ze niet op de hoogte zijn. In sommige gevallen 

volstaat dat, denk maar aan het weerbericht dat informatie geeft over het weer en 

geen feedback of actie verwacht van de kijkers. 

Heb je daarentegen een bepaald resultaat voor ogen, wens je te weten of je gesprekspartner 

je goed begrepen heeft of verwacht je dat de ander in actie schiet? 

In dat geval is communicatie vereist. 

Bijvoorbeeld: 

Annemie zegt tegen haar zoon: ‘We gaan het gras maaien hé Lode.’ 

In werkelijkheid bedoelt ze: ik doe boodschappen en ondertussen maai jij het gras. 

Lode krijgt echter iets heel anders te horen dan hetgeen Annemie bedoelt. 

Daarvan komt herrie. Wedden? 

Communicatie is tweerichtingsverkeer. Wil je weten wat de ander begrepen heeft, 

hoe hij of zij erover denkt en of er actie volgt? Ga in interactie en communiceer. 

Informeren is onpersoonlijk. Communiceren is persoonlijk en afgestemd op je gesprekspartner. 

Vergroot de betrokkenheid en gebruik woorden die aansluiten bij 

de leefwereld van de ander. 

Wil je communiceren? Stel jezelf dan deze vragen: 

Waarom zou de ander 

dit moeten weten? 

Informatie 

Informatie 

Communicatie 

Communicatie 

Wanneer je schriftelijke informatie deelt, is het fijn dat de bestemmeling je bericht ook effectief 

leest en reageert. 

Komt er geen reactie? Spreek de bestemmeling(en) erover aan en vraag wat er mis ging. 

Wat levert het 

de ander op? 

Wat verwacht ik 

concreet van de ander? 



13

Oefening Van informatie naar communicatie 

In de linkse kolom staan informatieve mededelingen. Aan jou om de mededelingen te verbinden 

met de bijpassende communicatieve boodschap uit de rechtse kolom. 

De juiste combinaties lees je onderaan de pagina. 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

1 Slaapwel. Tot morgen. 

2 Het is al donderdag 

vandaag. 

A 

B 

Doordat het online reserveringsplatform Book-A-Room niet werkt, 

kan ik nu geen vergaderzaal reserveren. Zie jij het zitten om dit van 

mij over te nemen en de zaal New York te reserveren voor de vergadering 

van donderdagvoormiddag? 

Thomas, zoals aangegeven in het begin van het jaar kan ik niet 

aanwezig zijn op de vergadering woensdag. Is het mogelijk om de 

vergadering alsnog te verplaatsen naar een andere dag? 

Oefening 

Van informatie 

naar communicatie 

Eigen 

voorbeeld 

De communicatie 

binnen ons bedrijf 

loopt echt mank! 

Waarom ben ik 

hiervan alweer 

niet op de 

hoogte? 

3 Is het bord niet 

groot genoeg? 

C 

Ik kwam net Iris tegen op de gang. Ze heeft dringend een bestelformulier 

voor de inktpatronen nodig. Weet je welk document ik 

bedoel? Kan je nu even bij haar langsgaan met dit formulier? 

Noteer hieronder een eigen voorbeeld 

van een informatieve mededeling. 

Herwerk de mededeling naar een 

communicatieve boodschap. 

4 Ik heb in het begin 

van het jaar nochtans 

mijn beschikbaarheid 

doorgegeven. 

5 Schending van mijn 

privacy!!! 

D 

E 

Alexander, je had beloofd om het verslag ten laatste eind deze week 

door te sturen. We zijn donderdag. Lukt het voor jou nog steeds om 

deze deadline te halen? 

Ik vind het niet aangenaam dat je zo roept tegen mij. Wil je je vraag 

stellen op een rustige manier? 

informatie 

Bijvoorbeeld: 

We moeten eens nadenken over oplaadbare 

batterijen. 

communicatie 

Bijvoorbeeld: 

Bilal, wil jij tegen de volgende vergadering 

berekenen hoeveel we besparen door alle 

batterijen te vervangen door oplaadbare 

exemplaren? 

6 Ik ben wel geen 

hond hé! 

F 

Ik zie slecht en zit daarom altijd op deze plaats vooraan in de zaal. Is 

het voor jou oké om van plaats te wisselen? 

Zo informeer je: 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Zo communiceer je: 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

7 Iris is op zoek naar 

jou. 

G 

Volgens het weerbericht gaat het vanavond regenen. Neem je een 

paraplu mee? 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

8 Ik zit altijd op deze 

plaats. 

H 

Ik ga nu naar bed. Doe jij de voordeur op slot wanneer je gaat slapen. 

OK? 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

9 BAR ligt plat! I Mijnheer, mag ik je vragen om te stoppen met bellen? Gsm-straling 

kan de werking van medische apparatuur beïnvloeden. Daarom is 

het gebruik van mobiele telefoons in deze zone verboden, zoals het 

bord aangeeft. Zie je het zitten om je gsm uit te schakelen of buiten 

deze zone te bellen? 

10 Op de radio hebben 

ze gezegd dat het 

gaat regenen. 

J 

Ik merk dat je foto’s neemt van mij en vind dat wat vervelend. Mag ik 

je vragen wat je met de foto’s van plan bent? 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

1H 2D 3I 4B 5J 6E 7C 8F 9A 10G 



C 

commUNIcatie 

commINUceren i.p.v. commUNIceren 

Enkele voorbeelden: 

Wie goed kijkt naar het woord ‘communicatie’ ziet de letters 

UNI staan. Ze slaan op de unie tussen de zender en 

de ontvanger. 

De volgorde is niet toevallig: UNI verwijst naar U eN Ik. 

Moest het Ik eN U zijn, dan krijgen we commINUcatie in 

plaats van commUNIcatie. 

U eN Ik: Om succesvol en harmonieus te communiceren met U pas Ik mij eerst aan aan U. 

U eN Ik: Ik hou rekening met wie U bent, met wat er in U leeft en met wat U denkt of voelt. 

Wil je commUNIceren? Pas je dan eerst aan aan je gesprekspartner vooraleer je zelf op de voorgrond 

treedt. 

? 

? ? 

denken 

? 

 

• Bent U beschikbaar om naar mij te luisteren? Misschien bent U aan het werk 

of in gesprek met iemand. 

Ik moet Uw aandacht hebben vooraleer ik begin te spreken. Heb ik Uw aandacht 

niet, dan is de kans groot dat U slechts een deel, of in het slechtste 

geval helemaal niets, hoort van wat ik zeg. 

• Onderbreekt U mij omdat U dringend iets kwijt wil? Ik geef U even voorrang 

en ga pas verder nadat U uitgesproken bent. Neem het vooral niet persoonlijk 

wanneer iemand je, om welke reden dan ook, onderbreekt. 

• Kennen we elkaar? 

• Is het kader formeel of informeel? 

• Bent U een extraverte of eerder een introverte persoon? 

• Kan het voor U niet snel genoeg gaan? Of neemt U rustig de tijd om te communiceren? 

• Welke modus overheerst bij U: denken, voelen of doen? 

• Hebt U behoefte aan een gestructureerd verhaal om mij te begrijpen? Of 

geeft U de voorkeur aan een spontane, impulsieve manier van communiceren? 

• Vertel ik iets nieuws voor U? Of klinkt mijn verhaal U vertrouwd in de oren? 

• Is Uw taal formeel of eerder informeel? 

Brooddoos 

@ 

Je vraagt ’s ochtends aan je partner Lena 

of de brooddoos van dochter Margot al in 

haar boekentas zit. Lena antwoordt dat dit 

nog niet het geval is. 

Nu kan jij denken dat Lena dit alsnog zelf 

doet. Of misschien veronderstelt Lena dat 

jij het nodige doet nu je weet dat de brooddoos 

nog niet in de boekentas zit. 

Ervan uitgaan dat Lena gedachten leest, 

leidt vroeg of laat tot spanning, misverstanden 

of zelfs conflicten. 

@ 

` 

Mailbox 

agenda 

@ 

agenda 

Een collega zegt dat hij geen mails van jou 

ontvangt. Hij denkt dat er iets mis is met zijn 

mailbox en vraagt jouw hulp. Jij antwoordt: 

‘Oh, dat is heel simpel op te lossen hoor. Je 

reset gewoon de emailaccount en past de 

prioriteit van de settings aan. Lukt het nog 

niet, controleer dan ook even de POP- en 

SMTP-instellingen.’ 

Wat voor jou ‘gewoon’ is, is misschien heel 

ingewikkeld voor je collega. 

Vergadering 

agenda 

@ 

Je vliegt erin van bij de start van de vergadering, 

zonder eerst oogcontact te maken 

of de aandacht van alle aanwezigen te vragen. 

Na de vergadering verneem je dat enkele 

aanwezigen je niet gehoord hebben. 

Je reageert geïrriteerd. 

Je had dit kunnen vermijden door de vergadering 

pas te beginnen op het moment dat 

iedereen klaar was om naar jou te luisteren. 

@ 

agenda 

Uitgesteld 

Je collega vernam net dat de lancering van 

het project waaraan ze met hart en ziel heeft 

gewerkt, voor onbepaalde tijd uitgesteld 

wordt. Ze deelt haar ontgoocheling met jou. 

Jij wil helpen en zegt: ‘Ik heb je al vaker gezegd 

dat je assertiever moet zijn. Je hebt je 

vast weer laten gebruiken. Op deze manier 

zullen ze jou nooit respecteren.’ 

Jouw collega wilde enkel haar hart luchten, 

jij geeft ongevraagd advies. 

agenda 

Alcoholcontrole 

Tijdens een alcoholcontrole vraagt de agent 

of je gedronken hebt. Je antwoordt met een 

grapje: ‘Jazeker, minstens zes glazen. Cola 

natuurlijk.’ 

De kans bestaat dat de agent dit niet grappig 

vindt. Denk eraan dat hetgeen grappig 

is voor jou, misplaatst of zelfs beledigend 

kan zijn voor anderen. 

16 



Eigenlijk praten we alleen tegen onszelf 

maar soms praten wij zo luid 

dat anderen ons kunnen horen 

Kahlil Gibran 

Oefening Van commINUcatie naar commUNIcatie 

Beschrijf een concrete situatie waarin je commINUceerde en noteer hoe je in dezelfde situatie 

commUNIceert: 

ComINUcatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

ComUNIcatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 


19

D 

Ben je online met de ander? 

2. Glimlach 

Een glimlach doet wonderen, werkt aanstekelijk en ontdooit zelfs de koelste persoon. 

Wat gebeurt er wanneer je naar iemand glimlacht? Je krijgt een glimlach terug. 

ZONDER VERBINDING KAN JE NIET SURFEN OP HET INTERNET. 

LOGISCH TOCH? 

ALS DAT ZO LOGISCH IS WAAROM VERGETEN WE DAN VAAK OM 

EERST VERBINDING TE MAKEN 

WANNEER WE MET DE ANDER WILLEN COMMUNICEREN? 

Frederik Imbo 

MENSEN DIE NOOIT LACHEN 

MAG JE NIET ERNSTIG NEMEN 

Alphonse Allais 

Je start de vergadering zonder oogcontact te maken en terwijl sommigen nog op zoek zijn naar 

een plaats. 

Je roept dat het eten klaar is terwijl je zoon naar zijn favoriete programma kijkt. 

Je werkt in een landschapskantoor en met je ogen op je scherm gericht vraag je of het raam 

dicht mag. Wie moet zich aangesproken voelen door jouw vraag: de collega die rechtstaat, de 

collega die het dichtst bij het raam zit of alle aanwezigen? 

Om informatie uit te wisselen moet je online zijn met de perso(o)n(en) in kwestie. 

Breng eerst de verbinding tot stand vooraleer je informatie deelt of een vraag stelt. 

Hoe maak je verbinding? 

3. Benoem wat je de ander ziet doen, wat hem of haar bezighoudt of wat 

je wil bekomen 

Bijvoorbeeld: 

• Bij de start van de vergadering zeg je: ‘Goedemorgen iedereen. Ik zie dat nog niet iedereen 

een plek heeft gevonden. Ik wacht tot iedereen comfortabel neerzit om het eerste agendapunt 

aan te snijden.’ 

• Wil je dat je kinderen meer orde hebben? 

Zeg: ‘Ik weet dat jullie het vervelend vinden wanneer ik zeur over rommel in huis. Wil je mij 

een plezier doen en jullie jassen aan de kapstok hangen?’ 

• Je werkt in een landschapskantoor en vraagt aan je collega: ‘Steve, ik hoor dat je naar de 

koffiemachine gaat. Wil je voor mij ook een kop koffie meebrengen?’ 

• Je zegt tegen je dochter: ‘Schat, je zingt zo mooi mee met K3. Ken je dat liedje helemaal 

uit je hoofd? Duw je de pauzeknop in wanneer het liedje gedaan is en kom je aan tafel om 

samen te eten?’ 

Dit zijn enkele tips: 

1. Maak oogcontact 

Je maakt oogcontact door de naam van de persoon te noemen, de persoon in kwestie uitnodigend 

aan te kijken, je hoofd te bewegen in zijn of haar richting of een ondersteunend handgebaar 

te maken. 

Oogcontact toont dat je begaan bent met je gesprekspartner. 

JE HEBT VANDAAG 

AL TWEE GESCHENKEN 

GEOPEND: JE OGEN 

STILTE WERKT ALS EEN KATALYSATOR: 

HET VERGROOT DE IMPACT VAN HETGEEN JE ZEGT 

Chinua Achebe 

4. Gebruik stiltes 

In combinatie met oogcontact vormt het gebruik van een stilte de perfecte tandem om verbinding 

met de ander te krijgen. Door een stilte te laten vallen, geef je aan dat je eerst de volledige 

aandacht van de ander wil alvorens je iets zegt. Met een stilte bouw je spanning en nieuwsgierigheid 

op. 

5. Maak fysiek contact 

Maak fysiek contact met je gesprekpartner door bijvoorbeeld zijn of haar arm aan te raken. 

Doe het enkel wanneer het past in de context - bijvoorbeeld op een receptie - en wanneer je 

aanvoelt dat het voor de ander oké is. 



21

6. Benader de ander positief 

Een hond leert voornamelijk door positieve bekrachtiging. Je moedigt de herhaling van goed 

gedrag aan door de hond te belonen met een aai of een koekje. 

Een positieve benadering werkt ook bij mensen. Je wakkert de motivatie om naar jou te luisteren 

aan door anderen op een positieve manier aan te spreken. 

E 

Het belang van WAT je zegt 

en HOE je het zegt 

Hoe voel jij je wanneer iemand tegen je zegt: 

Komaan jongens, 

is het nu echt zo moeilijk 

om twee minuten te luisteren? 

Naast WAT je zegt, is ook DE MANIER WAAROP je het zegt van belang. 

Hoe interessant je boodschap ook is, ze wordt pas volledig begrepen wanneer je ze op de juiste 

manier overbrengt. Je woorden vormen de basis. Je maakt het verschil met de manier waarop je 

ze uitspreekt. 

Je zit weer te dromen! 

Herhaal eens wat ik net 

gezegd heb! 

Zou je niet beter 

goed luisteren? 

Straks weet je zogezegd 

weer van niets. 

Het voelt toch niet prettig wanneer je op een dergelijke manier aangesproken wordt. Of wel? 

Je communiceert doeltreffend wanneer je de ander op een positieve manier benadert, hem of 

haar vriendelijk aankijkt en aanspreekt. 

Gebruik positieve taal. Zo kan je bijvoorbeeld iemand alvast bedanken voor de manier waarop 

hij of zij zich hopelijk zal gedragen. 

Bijvoorbeeld: 

OK, ben je er? Ik weet het, het is niet gemakkelijk om zo lang aandachtig te luisteren. Dank je 

wel voor je inspanning. 

Raak je gefrustreerd omdat je niet meteen de volle aandacht krijgt van je gesprekspartner? 

Blijf positief en reageer je frustratie vooral niet af op de ander. Een gesprekspartner die zich 

gestraft voelt, zal weinig of geen luisterbereidheid tonen. 

EEN VAN DE BELANGRIJKSTE 

BESLISSINGEN DIE JE 

IN JE LEVEN MOET NEMEN 

IS OF JE IN EEN VRIENDELIJK OF 

EEN VIJANDIG UNIVERSUM LEEFT 

Albert Einstein 

JE BENT NIET VERANTWOORDELIJK 

VOOR HET GEZICHT DAT JE KREEG 

Hoe de ander je boodschap begrijpt, wordt bepaald door: 

het 

VERBALE: 

de woorden, 

WAT je zegt 

MAAR WEL VOOR 

DE SMOEL DIE JE TREKT 

BOB DELBECQUE 

het 

PARAVERBALE: 

je articulatie, 

intonatie, 

stemvolume, 

spreeksnelheid 

en stilte 

de 

LICHAAMSTAAL: 

je houding, 

gebaren, oogcontact 

en mimiek 



23

4 

In 1967 onderzocht Albert Mehrabian, professor aan de Universiteit van Los Angeles, op welke 

manier de lichaamstaal de geloofwaardigheid van de communicatie beïnvloedt. Zijn onderzoek 

was gericht op de context om emotioneel geladen boodschappen over te brengen. 

Hij stelde vast dat de betekenis van de communicatie (datgene wat de ontvanger van de boodschap 

begrijpt) voor 7% bepaald wordt door wat men zegt en de woorden die men gebruikt, voor 

38% door de manier waarop men iets zegt (klemtonen, stemvolume, ritme, stiltes, …) en voor 55% 

door de lichaamstaal. 

Zijn onderzoek kwam tot stand in situaties waarbij de woorden niet overeenstemden met de lichaamstaal 

en de intonatie van de zender. In deze dubbelzinnige situatie waren de ontvangers 

eerder geneigd om geloof te hechten aan de lichaamshouding in plaats van aan de woorden die 

werden uitgesproken. 

Zijn je woorden dan niet van tel? 

Natuurlijk wel! De studie maakt duidelijk dat je toehoorders amper 7% van je boodschap opnemen 

wanneer je enkel aandacht schenkt aan hetgeen je zegt. Door je woorden te ondersteunen 

met de juiste lichaamstaal en paraverbale communicatie, leg je meer gewicht in de schaal. 

Denk terug aan je favoriete leerkracht. Die gaf wellicht les op een begeesterende manier en met 

een uitgesproken lichaamstaal. 

Dat we slechts voor 7% luisteren naar de inhoud van een boodschap heeft te maken met het feit 

dat lichaamstaal in onze hersenen geworteld zit als een primair communicatiemiddel. Bij de eerste 

mensen was de stem nauwelijks ontwikkeld, ze waren aangewezen op lichaamstaal. 

Gnothi Seauton 

Enkele concrete tips: 

• Verbaal 

• Gebruik woorden die de ander begrijpt. 

• Vermijd vage of kwetsende taal. 

• Wees concreet, duidelijk en volledig. 

ken jezelf 

• Lichaamstaal 

• Kijk je gesprekspartner aan en check of je verbinding hebt. 

• Zet je boodschap kracht bij met gebaren en mimiek. 

• Spiegel de lichaamstaal van je gesprekspartner. 

• Paraverbaal 

• Pas de toonhoogte en je stemvolume aan in functie van het belang van je woorden: 

spreek trager, luider en hoger bij belangrijke woorden en sneller, zachter en lager bij 

minder belangrijke woorden. 

• Vermijd een agressieve, cynische of klagende toon. 

• Laat voldoende stiltes vallen en ga na of je gesprekspartner mee is met je verhaal.. 

24 



4 Gnothi seauton: 

Wat is 

het beste 

voor 

de mens? 

ken jezelf 

Boven het Orakel van Delphi, een Griekse tempel gewijd aan de god Apollo, staan 

de woorden ‘Gnothi seauton’ ofwel ‘Ken jezelf’ gebeiteld. Volgens de Griekse mythologie 

zijn deze woorden het antwoord van Apollo op ‘Wat is het beste voor de 

mens?’, een vraag die hem werd gesteld door Chilo van Sparta. 

Ook de Chinese wijsgeer Confucius bestudeerde de diverse manieren om tot 

zelfkennis te komen. 

Volgens hem zijn er drie manieren om wijsheid en inzicht te verwerven. 

1. Door imitatie: de meest makkelijke manier. 

Confucius beschouwde imitatie als de simpelste manier om tot wijsheid te 

komen. Is het leven voor jou niet meer of minder dan de Soundmixshow of 

Tegen de sterren op? Ga je gang! 

2. Door ervaring: de meest bittere manier. 

In de praktijk komt het vaak neer op hard tegen de muur knallen – soms zelfs 

meermaals - alvorens wijsheid te verwerven. 

Wie anderen kent, 

is geleerd. 

Wie zichzelf kent, 

is verlicht. 

Taoistisch . gezegde 

3. Door reflectie: de meeste edele manier. 

Zelfreflectie is volgens Confucius de meest verheven manier om wijsheid na 

te streven. Door inzicht te verkrijgen in je gedrag zet je grote stappen in zelfontwikkeling 

en groei je als mens. Hoe meer je nadenkt over jezelf en de wereld 

rondom je, hoe groter je zelfkennis. 

Reflecteren houdt in dat je niet alleen je gedrag onder de loep neemt, maar ook 

inzoomt op je gedachten en gevoelens in een bepaalde situatie. Hoe vaak reageren 

we niet vanuit een impuls of handelen we puur op basis van emoties? Soms 

met onaangename of zelfs pijnlijke gevolgen. 

Verlies je, maak je een fout of haal je een doel niet? Blijf niet hangen in zelfbeklag, 

maar kijk naar de lessen die je eruit kan leren. 

Naarmate je meer inzicht verwerft in je eigen onbewuste overtuigingen of vastgeroeste 

standpunten kan het bijsturen beginnen. 

Om je talenten ten volle te benutten, moet je ze kennen. Hetzelfde geldt voor 

je aandachts- en verbeterpunten: eenmaal je ze kent, ligt de weg open om een 

gelijkaardige situatie in het vervolg met meer inzicht aan te pakken. 


27

Reflecteren maakt je bewust van je eigen verantwoordelijkheid. Dat is tegelijk de reden waarom 

velen er met een wijde boog omheen lopen. 

ALS JE DENKT DAT IEMAND 

MEER INZICHT NODIG HEEFT 

DAN HEB JE ZELF 

MEER INZICHT NODIG 

Erica Jong 

A 

Wat zijn jouw psychologische 

voorkeuren? – Insights discovery 

Zelfreflectie zou je kunnen zien als wakker worden: je neemt verantwoordelijkheid en stopt met 

anderen aan te wijzen als de oorzaak van jouw probleem, mislukking of ongeluk. 

JE EMOTIONELE 

INTELLIGENTIE 

VERGROOT 

JE STOOT JE GEEN 

TWEEDE KEER 

AAN DEZELFDE 

STEEN 

JE PAKT CONFLICTEN 

AAN MET MEER 

ZELFVERTROUWEN 

JE SPEELT BETER 

IN OP ANDEREN 

JE KIEST BEWUSTER 

JE GAAT 

DOELTREFFENDER 

TE WERK 

JE WEERBAARHEID 

GROEIT 

JE KAN HET OP ELK 

MOMENT EN OVERAL 

BEOEFENEN 

JE WORDT 

STERKER 

ALS PERSOON 

JE BEHAALT 

SNELLER JE 

DOEL 

JE REAGEERT 

ONTSPANNEN(ER) 

OP FEEDBACK 

JE VINDT GEMAKKELIJKER 

INNERLIJKE RUST 

JE BRENGT 

MEER DIEPGANG 

IN JE LEVEN 

Wat zie je? 

Wanneer verschillende personen naar eenzelfde situatie kijken, is de kans groot dat iedereen iets 

anders ziet. Zo ziet de ene een galante man die een vrouw vriendelijk begeleidt, terwijl de andere 

in hetzelfde tafereel een man ziet die een vrouw lastigvalt. Nog iemand anders merkt meteen de 

wipneus van de vrouw op. 

En jij, wat zie jij? Misschien ben jij ervan overtuigd dat de man aan de haal wil gaan met de handtas 

van de vrouw. 

JE ZIET DE WERELD NIET ZOALS HIJ IS 

JE ZIET DE WERELD ZOALS JE ZELF BENT 

Jouw unieke kijk op de dingen wordt gevormd door je persoonlijke overtuigingen. Wanneer je 

begrijpt waar deze overtuigingen vandaan komen, begrijp je ook waarom anderen de dingen op 

een andere manier waarnemen. 

Dit inzicht is de eerste stap om anderen te leren waarderen zoals ze zijn. 



29

Kruis in onderstaande lijst alle begrippen aan die bij jou passen 

en alle eigenschappen die jou op het lijf geschreven zijn. 

PRAGMATISCH ONTSPANNEN DISCREET ENTHOUSIAST 

WILSKRACHTIG COMPETITIEF IMPULSIEF Zorgzaam 

WAARDEREND ANALYTISCH ZELFVERZEKERD DIRECT 

HELPEND GEDURFD VROLIJK MEELEVEND 

BEREKEND RELATIEGERICHT ARGWANEND POSITIEF 

ZACHTAARDIG INSCHIKKELIJK OBSERVEREND GEDREVEN 

FEITELIJK DOELGERICHT UITBUNDIG VASTBERADEN 

ATTENT HARMONIEUS CHAOTISCH VOORZICHTIG 

INTERACTIEF GEDETAILLEERD PROCEDUREEL EXPRESSIEF 

ONGEDULDIG VEELEISEND BETROKKEN OPEN 

SOCIAAL DYNAMISCH GRETIG NAUWKEURIG 

GESTRUCTUREERD SERIEUS AD REM GEDULDIG 

LOGISCH TROUW STUREND AFWACHTEND 

UITDAGEND FORMEEL INFORMEEL CREATIEF 

Maak de som van het aantal begrippen per kleur en noteer het totaal onder de 

bijbehorende kleur. De score legt jouw dominante en zwakke kleuren bloot. De 

specifieke verhouding tussen de vier kleuren geeft jouw persoonlijke natuurlijke 

communicatiestijl weer. 

BLAUW ROOD GEEL GROEN 

De vier kleuren van Insights Discovery 

Reeds in de oudheid bestudeerde de Griekse arts Hippocrates psychologische typeringen en 

voorspelde hij het menselijk gedrag aan de hand van vier ‘humeuren’ - clusters van persoonlijkheidskenmerken. 

Het Insights Discovery-model is geïnspireerd op het werk van de Zwitserse psycholoog Carl Gustav 

Jung die zich op zijn beurt baseerde op de typeringen van Hippocrates. 

Insight Discovery geeft inzicht 

in je communicatievoorkeuren 

aan de hand van vier 

kleuren - blauw, rood, geel en 

groen – die elk refereren naar 

specifieke eigenschappen. 

Onderzoek toont aan dat je gepaster reageert op de wensen en behoeften van anderen wanneer 

je inzicht hebt in je eigen kwaliteiten en beperkingen. Je maakt gemakkelijker verbinding met 

anderen wanneer je inzicht hebt in je eigen voorkeuren en in de voorkeuren van de anderen. 

Laat je niet verleiden om in hokjes te denken. Iedereen draagt de vier kleuren in zich. Niemand is 

enkel blauw, rood, geel of groen. 

Je kan de kleuren vergelijken met links- of rechtshandigheid. Ook al gebruiken we beide handen, 

toch hebben we een natuurlijke voorkeur. 

Zo werkt het ook met de kleuren van Insights Discovery. Bij de geboorte kreeg je enkele sterk 

in het oog springende eigenschappen mee. Dat zijn je natuurlijke voorkeuren. Zelfs al blijf je de 

andere eigenschappen die in mindere mate aanwezig zijn, verfijnen, ze zullen nooit je natuurlijke 

voorkeuren worden. 

ONZE OUDERS HEBBEN 

EEN PROTOTYPE VAN ONS GEMAAKT 

HET IS AAN ONS OM DAAR EEN 

TURBOVERSIE VAN TE MAKEN 

Fiona Harrold 



31

Wie zich ergert aan andermans gedrag heeft vaak de neiging om de schuld in de schoenen van de 

ander te schuiven en de ander te bestempelen als arrogant, een muggenzifter, een dramaqueen 

of een slappeling. 

Toch zegt de ergernis ook iets over jou. Wat de ander teveel heeft, heb jij wellicht te weinig. Het 

overdreven gedrag van de ander maakt duidelijk dat je zelf tekort schiet voor deze eigenschap. 

Bijvoorbeeld: 

Je ergert je rot aan een vriend die zichzelf wegcijfert en telkens weer het deksel op de neus krijgt. 

De kans is groot dat je zelf (te) weinig rekening houdt met anderen. 

Of nog: het gedrag van je perfectionistische collega werkt je danig op de zenuwen. Grote kans dat 

jij het minder nauw neemt, misschien ben je zelfs een onverbeterlijke sloddervos. 

Roept impulsief gedrag irritatie op bij jou? Dan kan je er donder op zeggen dat je zelf heel weloverwogen 

te werk gaat. 

Samengevat: 

Heb je het moeilijk met bepaalde eigenschappen van anderen? De kans is groot dat deze eigenschappen 

bij jou in geringe mate of helemaal niet aanwezig zijn. 

Je kan ook ergernis ervaren wanneer je bij anderen een eigenschap herkent die je voor jezelf (nog) 

niet hebt aanvaard. Zo erger je je misschien aan een collega die altijd het laatste woord wil omdat 

je zelf ook het laatste woord opeist wanneer je in discussie gaat. 

Je leest hierover meer in het hoofdstuk over de kernkwadranten op pagina 40. 

Van natuurlijke voorkeuren naar kleuren 

HELDER BLAUW 

staat voor de combinatie van introversie 

en denken. De stijl van blauw is taakgericht, 

bedachtzaam en objectief. 

Blauw is stressbestendig en blijft kalm, ook 

onder druk. 

Blauw gaat onderzoekend te werk, weegt 

zorgvuldig af en neemt beslissingen op 

basis van een grondige analyse en logica. 

INtrovert 

HELDER BLAUW 

ZACHT GROEN 

Denken 

VURIG ROOD 

combineert extraversie en denken. 

Rood geeft de wereld om zich heen vorm 

en organiseert door ratio en logica in te 

zetten. 

Rood denkt en handelt vanuit onpersoonlijke 

processen en logische principes. 

Kenmerkend voor de stijl van rood zijn 

de externe focus en het vermogen om 

zich snel aan te passen bij onverwachte 

gebeurtenissen en veranderingen. 

VURIG ROOD 

STRALEND GEEL 

Extravert 

ZACHT GROEN 

STRALEND GEEL 

Weet dat wanneer je naar iemand wijst 

er één vinger naar de ander is gericht 

en drie vingers naar jou 

verbindt introversie en voelen met elkaar. 

De stijl van groen is diepgang, harmonie 

en consensus. 

Persoonlijke waarden en principes vormen 

een belangrijke motivatie voor groen. 

Groen neemt beslissingen op basis van 

subjectieve ervaringen en persoonlijke 

overtuigingen. 

VOELEN 

In geel vloeien extraversie en voelen 

samen. 

Geel is voorkomend en sociaal, en koppelt 

dit aan actie en gezelligheid. 

De focus van geel ligt op betrokkenheid 

en interactie met anderen. De reactie 

van geel op externe gebeurtenissen is 

gebaseerd op persoonlijke waarden en 

overtuigingen in combinatie met de 

behoefte aan positieve relaties. 



33

Zo gedragen de vier kleuren zich 

op een goede dag: 

Dezelfde vier kleuren 

op een slechte dag: 

voorzichtig 

nauwkeurig 

analytisch 

zin voor detail 

objectief 

HELDER BLAUW 

daadkrachtig 

veeleisend 

vastberaden 

wilskrachtig 

doelbewust 

VURIG ROOD 

koud 

argwanend 

muggenziftend 

besluiteloos 

afstandelijk 

HELDER BLAUW 

VURIG ROOD 

agressief 

controlerend 

drammerig 

dominant 

onverdraagzaam 

Indruk 

Helder Blauw 

formeel 

behoudsgezind 

Vurig Rood 

zakelijk 

functioneel 

Zacht Groen 

gemoedelijk 

inschikkelijk 

Stralend Geel 

informeel 

extravert 

ZACHT GROEN 

zorgzaam 

relatiegericht 

harmonieus 

ontspannen 

geduldig 

dynamisch 

enthousiast 

overtuigend 

expressief 

visionair 

STRALEND GEEL 

ZACHT GROEN 

gedwee 

passief 

traag 

afhankelijk 

koppig 

opgewonden 

chaotisch 

indiscreet 

pronkerig 

overhaast 

STRALEND GEEL 

Focust op oplossingen resultaat harmonie interactie 

Wil zelf correct zijn controle hebben aardig gevonden 

worden 

bewonderd 

worden 

Waarop letten wanneer je communiceert? 

In de bijbel staat te lezen: ‘Behandel je medemens zoals je zelf wil behandeld worden’. 

Geen twijfel mogelijk dat dit een nobel principe is. Echter, als het gaat over communiceren met 

anderen neem je dit beter niet letterlijk. 

Denk maar aan een leidinggevende met een overheersend rode communicatiestijl en teamleden 

met een hoofdzakelijk groene communicatiestijl. Wat krijg je wanneer de leidinggevende de medewerkers 

assertief en resultaatgericht aanpakt? Vuurwerk met mogelijk steekvlammen! 

In plaats van assertiviteit zijn geduld en een relatiegerichte aanpak vereist om resultaat te boeken. 

De leidinggevende houdt dus best rekening met de communicatievoorkeuren van de groene 

teamleden in plaats van voorrang te geven aan de eigen natuurlijke rode communicatiestijl. 

Welke kleur springt in het oog wanneer je iemand voor het eerst ontmoet? 

Een eerste ontmoeting biedt een uitgelezen kans om je vaardigheden te oefenen en verder aan 

te scherpen. Nog voordat je de eerste woorden wisselt met elkaar krijg je al aanwijzingen over de 

communicatiestijl van de ander. Kijk met een open blik naar de ander en ontdek welke kleur – en 

daarmee samenhangend welke behoeften – de persoon laat zien. 

Vraagt van jou nauwkeurigheid kort van stof zijn vriendelijkheid innemendheid 

Is bang voor afgang controleverlies confrontatie afwijzing 

Raakt 

geïrriteerd 

door 

Zal onder druk 

onvoorspelbaarheid 

achteloosheid 

zich 

terugtrekken 

inefficiëntie 

besluiteloosheid 

ongevoeligheid 

ongeduld 

regels 

routine 

commanderen bezwijken dramatiseren 

Je relaties ... 

gaan er zienderogen op vooruit 

wanneer je rekening houdt met 

de voorkeuren, verwachtingen, 

wensen, motivatie en behoeften 

van anderen. 

Neemt 

beslissingen 

logisch 

weloverwogen 

pragmatisch doorvoeld spontaan 



35

Hoe stem je je communicatie af op de vier kleuren? 

Oefening Ontdek de kleur van de ander 

Hoe ga je ermee om? 

• Rustig aan, niet te direct 

• Gedraag je formeel 

• Wees goed voorbereid 

• Denk aan elk detail 

• Wees direct en zelfverzekerd 

• Kom ter zake, draai niet rond de pot 

• Focus op feiten, niet op gevoel 

• Stel opties voor met de bijbehorende 

slaagkans 

Het doel van deze oefening is om de kleur, de voorkeuren en de behoeften van de 

ander te herkennen en jouw communicatie erop af te stemmen. 

Vermijd 

• Familiair of overweldigend gedrag 

• Superlatieven 

• Vage omschrijvingen 

• Afdwalen van het gespreksonderwerp 

• Iets opdringen 

Hoe presenteer je? 

• Staaf uitspraken en beweringen 

• Laat kennis zien 

• Begin op tijd 

• Wees georganiseerd en efficiënt 

• Gedraag je zakelijk en resultaatgericht 

Hoe reageer je op 

vragen? 

• Geef feiten en details 

• Wees alert voor ongeduld 

• Respecteer het tempo van de ander 

Hoe ga je om met 

bezwaren? 

Hoe bekom je 

engagement? 

Hoe ga je ermee om? 

Vermijd 

Hoe presenteer je? 

Hoe reageer je op 

vragen? 

Hoe ga je om met 

bezwaren? 

Hoe bekom je 

engagement? 

• Stel onderzoekende vragen om te achterhalen 

waar de knoop zit 

• Haal bewijzen boven 

• Geef zekerheid 

• Stel logische alternatieven voor 

• Praat langzaam en rustig 

• Wees open 

• Toon je betrokkenheid 

• Vraag de mening van de ander 

• Luister goed 

• Opsommen van facts & figures 

• Scherp uit de hoek komen 

• Op de man spelen 

• De ander opjagen 

• Vraag om feedback 

• Noem voordelen 

Meer info op www.insightsbenelux.com 

• Geef blijk van persoonlijke belangstelling 

• Informeer naar de mening en het gevoel 

van de ander 

• Luister goed 

• Niet aandringen 

• Zoek uit waarover de ander bezorgd is 

• Zet de voordelen in de verf 

• Vraag vriendelijk en omzichtig om een 

engagement 

• Waardeer de andere visie 

• Stel vragen die aanzetten tot nadenken 

• Geef alternatieven 

• Laat de ander de keuze 

• Laat je van je gezelligste kant zien 

• Plaats de ander centraal 

• Toon interesse 

• Wees duidelijk en direct 

• Focus op de toekomst 

• Een koele en zakelijke houding 

• Teveel details 

• Stel toekomstmogelijkheden voor 

• Vertel anekdotes 

• Beperk details die de ander niet interesseren 

• Geef de ander de kans om zich te uiten 

• Toon interesse voor de mening van de 

ander 

• Zorg dat de ander zich uniek voelt 

• Vraag engagement op een verrassende 

manier 

Vorm een trio. Spreek af wie 

de rol van A, B en C opneemt. 

Je bent de leidinggevende 

A Bvan CB. Je stelt vast dat de 

medewerkers tijdens de 

werkuren steeds meer tijd 

spenderen aan hun 

persoonlijke social media. 

Je merkt op dat sommige medewerkers 

een kwartier of langer 

wegblijven voor een toiletbezoek. 

Je deelt aan B mee dat het voortaan 

niet meer toegelaten is om 

tijdens de werkuren bezig te zijn 

met persoonlijke social media. 

Luister aandachtig naar de manier 

waarop B reageert en zich 

uitdrukt, en ga op zoek naar zijn 

of haar natuurlijke communicatievoorkeuren. 

Overtuig B met argumenten die 

bij zijn of haar leefwereld horen, 

en stem je vragen af op zijn of 

haar communicatiestijl. 

Je bent tijdens de werk- 

voortdurend A B Curen bezig 

met je persoonlijke social 

media. 

Soms blijf je tot een kwartier 

weg voor een toiletbezoek 

om je te kunnen uitleven op 

facebook, Instagram, Snapchat 

en twitter. Het zorgt ervoor dat je 

minder productief bent, al geef je 

dat niet graag toe. 

Je wordt door je leidinggevende 

(A) aangesproken over de 

nieuwe regel voor gebruik van 

persoonlijke social media tijdens 

de werkuren. 

Kies één van de vier kleuren van 

Insights Discovery en kruip in de 

huid van een medewerker met 

die uitgesproken voorkeurkleur. 

Hou de kleur geheim voor B en C. 

Denk, voel en spreek in de kleur 

die je hebt gekozen. Overdrijf 

gerust wat. 

A B C 

Krijg je niet genoeg van deze oefening? Wissel van rol en speel het rollenspel opnieuw. 

Je observeert de interactie 

tussen A en B. 

Achterhaal de kleur van A 

en motiveer je antwoord. 

Wat liep volgens jou goed 

en wat kon beter? 

Heeft A gecommUNIceerd met B 

of was er eerder sprake van commINUcatie? 

36 



Het M&M-complimentenspel 

Nu je de specifieke eigenschappen van de vier kleuren van Insights Discovery kent, 

krijg je zicht op jouw sterktes en aandachtspunten. 

Welke van deze twee opties boost je zelfvertrouwen en maakt je gelukkiger? 

Hoe ga je te werk? 

Koop een zakje M&M’s en haal er de blauwe, rode, gele en groene uit. 

Kies een blauwe, rode, gele of groene M&M en denk aan een concrete situatie waar je 

een eigenschap van de kleur in kwestie hebt toegepast. 

Bijvoorbeeld: 

Ben je extra 

kritisch voor jezelf 

omdat je een aantal 

eigenschappen niet of 

onvoldoende beheerst? 

of 

Geef je jezelf 

een pluim 

voor de kwaliteiten 

waarin je uitblinkt 

of voor de inspanningen 

die je levert? 

Blauw = Voor de vergadering heb je een 

duidelijke en overzichtelijke mail met alle 

nodige informatie gestuurd naar je collega’s. 

Voor verzending heb je alles nogmaals 

nagelezen. 

Groen = Je bent trots dat je tijd maakte 

om te luisteren en empathie te geven aan 

een collega die door een moeilijke periode 

gaat. Het deed hem zichtbaar deugd. 

Rood = Je had je voorgenomen om drie 

maal in de week te sporten. Je hebt je 

voornemen gerealiseerd op wilskracht. 

Geel = Je bent blij dat je het probleem op 

een creatieve manier opgelost hebt en dat 

je collega’s je enthousiasme delen. 

Als ik je zou vragen van wie je houdt 

hoelang zou het duren vooraleer je jezelf opnoemt? 

Tijd om je innerlijke criticus het zwijgen op te leggen 

en jezelf te verwennen met een bad van zelfwaardering. 

Geef jezelf een pluim voor je aanpak en eet de M&M op. 

EEN COMPLIMENT IS ALS EEN VERBALE ZONNESTRAAL 

Robert Orben 

Herhaal zolang de voorraad blauwe, rode, groene en gele M&M’s strekt. 

tip 

Krijg je niet genoeg van het M&M-complimentenspel? 

Je kan het ook spelen met een partner of een collega, en de ander een 

compliment geven. 

Sta nu even stil bij je eigen voorkeurkleur. 

Voor welke kleur vond je gemakkelijk voorbeelden? 

Voor welke kleur moest je even zoeken naar een concrete situatie? 



B 

Het kernkwadrant 

Waarom heb je een hekel aan sloddervossen of krijg je de kriebels van luidruchtige collega’s? 

Waarom vind je het zo moeilijk om geduldig te zijn of om anderen met meer empathie te benaderen? 

Hoe verschillend we ook zijn, we houden elkaar een spiegel voor. Door je reactie op andermans 

gedrag leer je jezelf kennen: wat je stoort bij anderen vertelt iets over jezelf. 

TELKENS JE OVERREAGEERT 

OP EEN UITSPRAAK OF HET GEDRAG 

VAN IEMAND ANDERS 

KAN JE ER DONDER OP ZEGGEN 

DAT JE IETS ONGEWENSTS IN JEZELF 

OP HET SPOOR GEKOMEN BENT 

Jeremiah Abrams 

Om te groeien moet je over bewustzijn en zelfkennis beschikken. Het model van de kernkwadranten 

geeft je inzicht en toont waar je sterktes, aandachtspunten en groeimogelijkheden liggen. 

Het model van de kernkwadranten stelt dat tegenover elke kernkwaliteit een valkuil staat, bij 

elke valkuil een allergie hoort en elke allergie een uitdaging inhoudt. 

Het model brengt in kaart waar je steengoed in bent en waar je groeikansen liggen. 

Daniel Ofman, de bedenker van het model van de kernkwadranten, zegt hierover: ‘Kernkwaliteiten 

behoren tot de kern van elke persoon. Het zijn de specifieke sterktes die iemand bij uitstek 

kenmerken. Kernkwaliteiten kunnen dermate dominant zijn dat ze overhellen naar het andere 

uiterste en een valkuil vormen.’ 

Bij elke kernkwaliteit hoort een valkuil. Zo ontstaat er bijvoorbeeld bemoeizucht wanneer iemand 

overdrijft met de kernkwaliteit zorgzaamheid. De kernkwaliteiten flexibiliteit en daadkracht kunnen 

dan weer omslaan naar respectievelijk wispelturigheid en drammerig gedrag. 

Je kan irritatie ervaren wanneer de kernkwaliteit van de ander overgaat in zijn of haar valkuil. In 

dat geval spreken we van je allergie. Aan elke allergie is een uitdaging gekoppeld. 

Word je kregelig van de valkuil van een collega? Je hebt jouw allergie gevonden en meteen ook 

jouw uitdaging! Schenk er aandacht aan. Het (h)erkennen van je allergie is de eerste en belangrijkste 

stap in je groeiproces. 

Bijvoorbeeld: 

• kernkwaliteit 

• valkuil 

• uitdaging 

• allergie 

Bij een daadkrachtig persoon 

kan de slinger doorslaan naar drammerig gedrag. 

De uitdaging is dan om meer geduld aan de dag te leggen. Een hele opgave 

als je weet dat deze persoon wellicht een afkeer heeft van passief gedrag. 

kernkwaliteit 

daadkrachtig 

Positief 

tegenovergestelde 

passief 

allergie 

Zoals je ziet op bovenstaand schema, is het kernkwadrant zo opgebouwd dat het ene logisch 

voortvloeit uit het andere, zonder vast startpunt. 

• Wat is jouw kernkwaliteit? 

Te veel van 

het goede 

+ - 

- 

Te veel van 

het goede 

©Daniel Ofman 

Een kernkwaliteit is niet zomaar een eigenschap. Een kernkwaliteit springt eruit en is je op het lijf 

geschreven. Kernkwaliteiten gaan niet over vaardigheden zoals goed kunnen koken, voetballen, 

schilderen of viool spelen. 

Er is sprake van een kernkwaliteit indien: 

• anderen je loven omwille van deze eigenschap. 

• je deze kwaliteit zelf heel vanzelfsprekend vindt. 

• je deze eigenschap ook bij anderen op prijs stelt. 

valkuil 

drammerig 

Positief 


geduldig 

uitdaging 

Niet helemaal zeker of je wel een kernkwaliteit hebt gedefinieerd? Op pagina 44 vind je een lijst 

met mogelijke kernkwaliteiten. 

+ 



41

• Waar ligt jouw valkuil? 

Je valkuil bevindt zich tegenover je kernkwaliteit. Je belandt in je valkuil door je kernkwaliteit tot 

het uiterste te drijven. Wat aanvankelijk als positief wordt ervaren, transformeert in een vervelende 

of irritante eigenschap. 

Is je kernkwaliteit kracht? Brutaliteit is een mogelijke valkuil. 

• Wat is jouw uitdaging? 

Je uitdaging is de positieve tegenpool van je valkuil. 

Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen. Neem je uitdaging op en voorkom dat je 

steeds in dezelfde valkuil trapt. 

Is je valkuil bijvoorbeeld brutaliteit? In dat geval kan je uitdaging zachtaardigheid zijn. Je uitdaging 

neutraliseert als het ware je valkuil en zorgt ervoor dat je kernkwaliteit schittert. 

• Controle 

Bij het model van de kernkwadranten is de onderlinge relatie tussen je kernkwaliteit, valkuil, allergie 

en uitdaging van belang. Definieer de vier pijlers met zorg om een correct resultaat te bekomen. 

Je valkuil is te veel van je kernkwaliteit 

KERNKWALITEIT 

VALKUIL 

Enthousiast ----> Fanatiek 

Meegaand ----> Sterk beïnvloedbaar 

Kritisch ----> Negatief 

Creatief ----> Onrealistisch 

` 

Mijn vrouw en ik 

hebben altijd dezelfde 

ideeën… maar nooit 

op hetzelfde moment! 

Je allergie is te veel van je uitdaging 

UITDAGING 

ALLERGIE 

Relativerend ----> Onverschillig 

Assertief ----> Egoïstisch 

Positief ----> Naïef 

Bedachtzaam ----> Star 

Je kernkwaliteit is de positieve tegenpool van je allergie 

KERNKWALITEIT 

ALLERGIE 

Enthousiast ----> Onverschillig 

Meegaand ----> Egoïstisch 

Kritisch ----> Naïef 

Creatief ----> Star 

• Wat is jouw allergie? 

Nu je je uitdaging kent, is het een kleine stap om je allergie te ontdekken. Je bent allergisch aan 

medemensen die overdrijven met wat jouw uitdaging is. Zoek je allergie en je krijgt meteen een 

goed zicht op de mogelijke spanningsvelden tussen jou en je collega’s, familie en vrienden. 

Om zeker te zijn dat je je allergie correct benoemt: je kernkwaliteit is de positieve tegenpool van 

je allergie. 

Is je uitdaging bijvoorbeeld zachtheid, dan is je allergie zwakheid. Je krijgt het op de heupen van 

zwakke medemensen. Omdat je een hekel hebt aan zwakheid is het voor jou een hele uitdaging 

om zelf wat zachter te worden. Je associeert zachter worden immers met zwakheid en daaraan 

heb je de pest. Zolang je je ergert aan zwakheid bij anderen liggen er voor jou groeikansen open. 

Hoe groter je ergernis, hoe groter je uitdaging. Hoe kleiner je ergernis, hoe meer je jezelf ontplooit. 

Je uitdaging is de positieve tegenpool van je valkuil 

UITDAGING 

VALKUIL 

Relativerend ----> Fanatiek 

Assertief ----> Sterk beïnvloedbaar 

Positief ----> Negatief 

Bedachtzaam ----> Onrealistisch 



43

Maak 

je eigen 

kernkwadrant 

Stel je eigen kernkwadrant samen en 

krijg meer inzicht in jezelf: 

Waarin ben je goed? 

Spelregels 

1 START 

• Bepaal waar je start: bij je kernkwaliteit, valkuil, allergie of uitdaging. 

2 KIES DE DRIE ONTBREKENDE WOORDEN 

• Vul het kwadrant verder aan in de richting van de pijlen. Zorg 

voor een correct verband tussen de begrippen die je invult. Zo 

is er een verband tussen de kernkwaliteit bescheidenheid en de 

allergie arrogantie. Tussen de kernkwaliteit bescheidenheid en 

de allergie slordigheid daarentegen ontbreekt het verband. 

Selecteer de begrippen uit de lijst onderaan deze en de volgende 

pagina. 

Kernkwaliteit 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Te veel van 

het goede 

+ - 

Valkuil 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Waarmee durf je wel eens overdrijven? 

Waaraan erger je je bij anderen? 

Wat verwijten anderen jou? 

Waar ligt jouw uitdaging? 

3 KIJK NA OF ALLES KLOPT 

• Is je kernkwadrant volledig? Is er een correct verband tussen de 

vier begrippen? 

Prima, je hebt je eerste kernkwadrant samengesteld! 

Zit het nog niet helemaal goed? Verfijn tot alles klopt. 

Voor je bewustzijn is er geen weg terug. Door dit kernkwadrant 

te maken, daag je je bewustzijn uit om meer zelfkennis te verwerven. 

De volgende stap is veranderingen doorvoeren met een milde, 

open houding naar jezelf. Het biedt je de kans om sterker en 

zelfbewuster in het (beroeps)leven te staan. 

Positief 


Allergie 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

- 

Te veel van 

het goede 

+ 

Positief 


Uitdaging 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Iedereen heeft meer dan één kernkwaliteit. Maak dus 

zoveel kernkwadranten als je over kernkwaliteiten beschikt. 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

©Daniel Ofman 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Gebruik onderstaande lijst om je kernkwadrant(en) correct in te vullen. 

Kwaliteit / Uitdaging 

Valkuil / Allergie 

accuraat 

ambitieus 

analytisch 

assertief 

avontuurlijk 

bedachtzaam 

beheerst 

behulpzaam 

belangstellend 

bemiddelend 

bescheiden 

beschouwend 

besluitvaardig 

betrokken 

betrouwbaar 

consequent 

creatief 

daadkrachtig 

diplomatisch 

direct 

discreet 

doelgericht 

doorzettend 

duidelijk 

eenvoudig 

eerlijk 

efficiënt 

emotioneel 

empathisch 

energiek 

enthousiast 

ernstig 

evenwichtig 

extravert 

flexibel 

gedisciplineerd 

geduldig 

gemoedelijk 

gereserveerd 

gevoelig 

gul 

handig 

harmonieus 

helder 

hoffelijk 

humoristisch 

idealistisch 

ijverig 

improvisator 

ingetogen 

initiatiefnemer 

overijverig 

overmoedig 

passief 

perfectionistisch 

pessimistisch 

rebels 

roekeloos 

rusteloos 

saai 

sentimenteel 

slaafs 

slijmbal 

sloom 

slordig 

star 

sterk beïnvloedbaar 

inlevingsvermogen 

onderscheidingsvermogen 

ontspannen 

open 

oplettend 

optimistisch 

ordelijk 

organisatietalent 

overtuigend 

perfectionistisch 

plichtsgetrouw 

positief 

praktisch 

prestatiegericht 

rationeel 

relativerend 

respectvol 

rustig 

scherpzinnig 

slagvaardig 

sociaal 

spaarzaam 

speels 

spontaan 

tactvol 

tevreden 

toegewijd 

vastberaden 

vasthoudend 

veelzijdig 

verantwoordelijk 

verdraagzaam 

vernieuwend 

vriendelijk 

vrolijk 

zacht 

zelfstandig 

zelfzeker 

zorgeloos 

zorgvuldig 

zorgzaam 

aanmatigend 

aarzelend 

afhankelijk 

afstandelijk 

afwachtend 

afwezig 

agressief 

apathisch 

arrogant 

bazig 

bekrompen 

bemoeizuchtig 

besluiteloos 

betuttelend 

betweterig 

bot 

breedsprakerig 

brutaal 

chaotisch 

clownesk 

cynisch 

dominant 

drammerig 

dwarsliggend 

egoïstisch 

eigenzinnig 

emotieloos 

fanatiek 

gemakzuchtig 

gemeen 

geremd 

gesloten 

gierig 

goedgelovig 

hebberig 

humeurig 

hysterisch 

impulsief 

in hokjes denkend 

indirect 

ingewikkeld 

intolerant 

introvert 

jaloers 

kil 

klagend 

koppig 

kortzichtig 

langdradig 

losbandig 

loslippig 

lui 

manipulatief 

minachtend 

misleidend 

moedeloos 

muggenzifter 

naïef 

negatief 

niet flexibel 

onaandachtig 

onbeleefd 

onderdanig 

ondoordacht 

ongedisciplineerd 

ongeduldig 

onhandig 

onoprecht 

onrealistisch 

onredelijk 

onrustig 

ontevreden 

onverdraagzaam 

onverschillig 

onvoorzichtig 

onzeker 

oog voor detail 

opdringerig 

opofferend 

oppervlakkig 

opschepperig 

overbezorgd 

overgevoelig 

streng 

stuurloos 

teruggetrokken 

traag 

vaag 

verkwistend 

verlegen 

vooringenomen 

wantrouwig 

wispelturig 

zwaarmoedig 

zwak 

zweverig

Dubbelkwadrant – Leer de ander beter kennen 

ZORG DAT JE VAN ELK FAMILIELID OF KENNIS DIE JE NIET LIGT 

MINSTENS DRIE GOEDE EIGENSCHAPPEN KAN OPNOEMEN 

Marilyn Vos Savant 

Wees een goede zoeker 

en zoek het goede 

in de anderen 

Een kernkwadrant leert je niet alleen veel over jezelf. Het model is ook inzetbaar om samenwerkingsmogelijkheden 

te onderzoeken en conflicten op te lossen. 

Bijvoorbeeld: 

Jij komt daadkrachtig en assertief uit de hoek en krijgt het op de heupen van de passiviteit en de 

afwachtende houding van je collega. 

Voor je eigen kernkwadrant vertrek je van jouw allergie. Zo kom je tot inzicht dat jouw allergie 

samenhangt met jouw uitdaging én overeenkomt met de valkuil van je collega. 

Door de kernkwaliteit te ontdekken die aan de basis ligt van het gedrag van je collega en van jouw 

ergernis maak je plaats voor meer begrip. 

Leg jouw kernkwadrant op het kernkwadrant van de ander en je bekomt een dubbelkwadrant. 

+ kernkwaliteit - valkuil 

Zoek steeds de positieve intentie achter de valkuil van anderen. Het helpt je om verdraagzamer 

om te gaan met je vrienden, gemakkelijker samen te leven met je familie en aangenamer samen 

te werken met je collega’s. 

Met een open en constructieve benadering krijg je meer gedaan dan met een herhaling van de 

negatieve punten. 

Bijvoorbeeld: 

afwachtend 

+ kernkwaliteit 

daadkracht 

passiviteit 

- valkuil/allergie 

drammerig gedrag 

geduld 

+ uitdaging 

Wanneer je je zoon toeroept dat hij er weer bijzit als een loser is de kans klein dat hij enthousiast 

opveert. Integendeel, hij voelt zich wellicht aangevallen en sluit zich af. 

Hoe pak je het anders aan zonder hem verwijten te maken? 

Leg eerst de nadruk op zijn kernkwaliteit. Beschrijf vervolgens wat jij ervaart wanneer zijn 

kernkwaliteit omslaat in zijn valkuil. Geef tenslotte aan wat je mist. 

Dat laatste vormt niet alleen de uitdaging van je zoon, het is wellicht ook jouw kernkwaliteit. 

Je zou kunnen zeggen: ‘Arthur, ik weet dat je graag in je eigen wereld vertoeft. Echter, ik 

vind je dan zo passief en dat werkt me danig op de zenuwen. Ik zou graag wat meer initiatief 

zien. Zie je het zitten om je actiever te gedragen?’ 

opdringerigheid 

initiatief nemen 

Door de ander positief te benaderen, groeit de bereidheid om te luisteren naar jouw ergernis en 

stijgt de kans dat er rekening wordt gehouden met jouw behoeften. En dat is toch wat je wil bereiken, 

niet? 

- allergie 

+ uitdaging 

Met een dubbelkwadrant help je elkaar. Het inzicht in elkaars uitdaging zorgt voor meer wederzijds 

begrip, en opent de weg om spanningen op te lossen en conflicten te ontmijnen. 



47

5 

Model 

van de wereld 

Leading by example 

Evy leidt een team waartoe onder andere Simon behoort. Evy vindt Simon maar een arrogante 

blaaskaak die totaal geen rekening houdt met de mening van anderen. 

Tijdens een persoonlijk gesprek maakt ze hem duidelijk dat ze moeite heeft met zijn attitude. 

Simon valt uit lucht en verwijst naar het laatste teamoverleg met regioverantwoordelijke Marijke. 

Die laatste prees uitvoerig de verschillende kwaliteiten van de teamleden en noemde 

het zelfvertrouwen van Simon de perfecte aanvulling op de analytische manier waarmee Evy 

op de achtergrond bergen werk verzet. 

Evy begreep wat er was gebeurd: de kernkwaliteiten van haar en Simon waren tot het uiterste 

gegaan en valkuilen geworden. Het zelfvertrouwen van Simon was geëxplodeerd en Evy 

werd steeds onzichtbaarder waardoor Simon nog duidelijker op het voorplan trad. 

Op de volgende teamvergadering deelt Evy het inzicht dat ze kreeg door het gesprek met 

Simon. Ze beslist om de aanpak vaker toe te passen. In het team van Evy voltrekt zich een 

opmerkelijke verandering: de waardering voor elkaars sterke punten groeit, het groepsvertrouwen 

krijgt een boost en de onderlinge communicatie floreert. 

48 



5 Model van de 

wereld 

 

Hoe kijk jij naar de wereld? Waaraan hecht jij belang? 

Wat is voor jou vanzelfsprekend? Wat zijn jouw normen en 

waarden? 

Kortom: wat is jouw model van de wereld? 

Het verschil tussen 

een bloem en onkruid 

is een oordeel 

Over mijn privéleven vertellen op 

het werk? Geen sprake van. Mijn 

collega’s zouden misbruik kunnen 

maken van de informatie. 

Meubilair moet in de eerste plaats 

mooi zijn. 

Ik leg graag vooraf vast wat ik op 

een vrije dag ga doen. Een planning 

geeft me houvast. 

Het dragen van een hoofddoek is 

geen vrije keuze. 

Ik wil goed op tijd komen en vertrek 

uren te vroeg naar de luchthaven. 

Het stoort me niet dat ik dan nog 

lang moet wachten. 

Mijn hond slaapt bij mij in bed. Heel 

gezellig. 

Praten over persoonlijke zaken met 

mijn collega’s smeedt een band en 

maakt samenwerken aangenamer. 

Meubilair moet vooral praktisch zijn. 

Voor een vrije dag leg ik niets vast. Ik 

zie wel wat er zich die dag aandient 

en beslis op het moment zelf. 

Elke vrouw kiest zelf of ze een 

hoofddoek draagt of niet. 

Waarom moet ik uren vooraf op de 

luchthaven zijn? Als ik net op tijd aan 

de check-in ben, verlies ik geen tijd 

met nutteloos wachten. 

Mijn huisdier mag overal komen behalve 

in mijn slaapkamer. Huisdieren 

in bed vind ik maar vies. 


51

Oefening Hoe reageer jij? 

Hoe reageer jij in onderstaande situaties? 

Er waait een gure wind en 

Karel draagt geen jas. 

Ik help hem door te zeggen dat hij beter een 

jas aantrekt om niet ziek te worden. 

Na de eerste wasbeurt 

is je gloednieuwe trui fel gekrompen. 

Erbarmelijke kwaliteit! Pure geldverspilling! 

Ik heb me weer laten vangen. 

Als we besluiten 

een zwart-witfoto 

van onze omgeving te maken, 

betekent dit nog niet 

dat die omgeving 

geen kleuren heeft. 

Edward De Bono 

Ik zeg dat ik bezorgd ben dat hij geen jas 

draagt nu het zo koud is. 

Mijn eigen domme fout. Ik heb de trui 

gewassen op een veel te hoge temperatuur. 

Ik zwijg omdat ik bang ben dat hij mij 

bemoeiziek vindt. 

Ik zie geen reden om hem hierover 

aan te spreken. Hij zal wel een jas 

aantrekken als hij het koud heeft. 

Misschien kan ik er nu iemand anders 

blij mee maken. 

Ik ga morgen terug naar de winkel 

en eis een nieuw exemplaar. 

Ik nodig je uit om een andere bril op te zetten en een situatie eens vanuit een ander standpunt te 

bekijken. Wedden dat je andere dingen ziet en facetten ontdekt waarvoor je eerder blind bleef? 

Kijk op een andere manier naar je collega’s, familie en vrienden. Zij hebben andere ervaringen, 

zijn anders opgevoed, komen uit een ander nest, stellen andere prioriteiten, en zien daardoor de 

wereld anders dan jij. 

Denk je de waarheid in pacht te hebben en weiger je om vanuit een ander perspectief naar de 

dingen te kijken? Vroeg of laat kom je vast te zitten. Want wat gebeurt er wanneer de ander ook 

vasthoudt aan zijn grote gelijk: er ontstaat kortsluiting. 

IK BEN IK EN JIJ BENT JIJ 

IK BEN NIET OP DE WERELD GEKOMEN 

OM AAN JOUW VERWACHTINGEN TE VOLDOEN 

EN JIJ BENT NIET OP DE WERELD GEKOMEN 

OM AAN MIJN VERWACHTINGEN TE VOLDOEN 

JIJ BENT JIJ EN IK BEN IK 

KUNNEN WE ELKAAR VINDEN, DAN IS DAT PRACHTIG 

EN ZO NIET IS ER NIETS AAN TE DOEN 

Fritz Perls 

De manier waarop je reageert, geeft aan wat je belangrijk vindt. En dat is prima, tenminste voor 

zover je je realiseert dat niet iedereen hetzelfde (even) belangrijk vindt. 

Hoe vaak ga je er niet vanuit dat jouw mening, visie of houding de enige juiste is? 

Hoe vaak zeg je niet dat het toch ‘normaal’ is, dat ‘iedereen’ dat vindt of dat het toch zo ‘hoort’? 

Vaak zijn we ons niet of onvoldoende bewust dat onze kijk op de wereld gekleurd is door onze 

opvoeding en eerdere ervaringen. Je hebt geleerd om de wereld te zien en te beleven door de 

ogen van je ouders en leraren. Je hebt hun manier van zien en horen overgenomen, maar dat is 

niet wat er echt is. 

Om verbinding met anderen te krijgen en het risico op kortsluiting te beperken, moet je beseffen 

dat het niet gaat over gelijk halen. Laat je grote gelijk los, respecteer de mening van de ander en 

besef dat er geen goede of slechte meningen zijn. 

Wanneer je verbinding maakt met anderen verloopt het samenwerken en samenleven heel wat 

harmonieuzer. 

Het is jouw volste recht om de wereld te bekijken vanuit jouw perspectief. Hetzelfde geldt echter 

ook voor je medemens. 

ALS JE DE MANIER VERANDERT WAAROP JE NAAR DINGEN KIJKT 

VERANDEREN DE DINGEN WAARNAAR JE KIJKT 

Wayne Dyer 

Verschil je van mening met een collega, vriend(in) of partner? 

Kom overeen dat jullie er een andere mening op nahouden. To agree to disagree, weet je wel. 

Door respectvol te communiceren ontstaat wederzijds begrip. 



53

54 

Oefening 

Sta jij open voor een andere mening? 

4 

pers 

1. Vorm een groep van vier. 

2. Elk speler start met vijf kaarten. 

3. Wie het hoogste aantal kaarten 

verdient, wint het spel. 

Ontvang een kaart van de ander 

wanneer je een vraag stelt om meer te 

weten te komen over de mening van de 

ander. 

Bijvoorbeeld: 

Wat maakt dat je er zo over denkt? 

Hoe zie je dat concreet? 

Waarom is dat zo belangrijk voor je? 

Klopt het dat je eigenlijk wil dat … ? 

Het is niet de bedoeling om je eigen 

mening te verloochenen of de ander naar 

de mond te praten. Het gaat erom dat 

je (beter) begrijpt waarom de ander een 

andere mening heeft. 


Tijdens het spel kan je kaarten verdienen 

en kaarten verliezen, afhankelijk van de 

interesse en openheid waarmee je naar 

anderen luistert. 

Overloop samen de stellingen op de pagina 

hiernaast. Steek je hand omhoog wanneer 

je akkoord gaat met de stelling. 

De bedoeling is dat je elk om beurt een 

vraag stelt aan iemand met een andere 

mening. Hou je vraagstelling neutraal 

en laat je eigen mening of een oordeel 

achterwege. 

Geef een kaart aan de ander 

wanneer je 

• ongevraagd je eigen mening geeft. 

• een suggestieve vraag stelt waaruit blijkt 

dat je een andere mening hebt. 

• de ander onderbreekt. 

• uitspraken doet zoals: 

- Denk je niet dat ...? 

- Ik vind dat … 

- Zou het niet beter zijn dat …? 

- Vind je nu echt dat …? 

- Dat is echt stom! 

Wie een suggestieve vraag stelt of 

een oordeel velt over de mening die 

op dat moment aan bod komt, wordt 

teruggefloten met de woorden ‘Jouw 

model van de wereld is niet hoe de 

wereld is’ en moet een kaart afstaan aan 

de persoon die aan het woord is. 

Om rust te vinden moet je ontslag nemen 

als directeur van het heelal. 

Larry Eisenberg 

relaties? 

Het kwetst wanneer 

je beste vriend(in) je 

verjaardag vergeet. 

Als een boerkini 

toegelaten is, moet 

naakt zwemmen 

ook mogelijk zijn. 

Het is je plicht om je lichaam 

na overlijden aan de wetenschap 

te schenken. 

Als je er maar genoeg op 

hamert, leert je partner 

zijn of haar slechte 

gewoontes wel af. 

levensbeschouwing? 

Stakingen bij het 

openbaar vervoer 

moeten verboden 

worden. 

Tussen 21u en 5u moet 

de snelheidsbeperking 

op de snelwegen 

opgeheven worden. 

Je kan bevriend blijven 

met iemand die jou 

toevertrouwt dat hij zich 

aangetrokken voelt tot 

kinderen maar wel de 

handen thuis houdt. 

Voor hun eigen veiligheid 

lopen homo- en lesbische 

koppels in bepaalde wijken 

beter niet hand in hand. 

Veel mannen 

gedragen zich als 

kleine kinderen. 

Meisjes met een 

hoofddoek moeten 

welkom zijn op 

elke school. 

Het alcoholslot moet 

verplicht worden voor 

elke bestuurder. 

Roken op het terras 

van een horecazaak 

moet verboden 

worden. 

Zwaarlijvige passagiers 

moeten extra betalen 

wanneer ze meer dan 

één vliegtuigzitje 

innemen. 

België zou beter 

gesplitst worden. 

Maatschappij? 

Er is geen leven na 

de dood. Na de 

dood stopt het. 

Elk koppel met een kinderwens 

moet eerst een psychologische 

test afleggen. Nu is dat enkel 

het geval bij adoptie. 

Elke pleger van een 

zwaar misdrijf moet 

een onderhuidse chip 

laten inplanten. 


De dames- en herentoiletten 

moeten overal vervangen 

worden door genderneutrale 

toiletten. 

De dt-regel is overbodig 

en mag worden afgeschaft. 

Wanneer je 

partner vreemd 

gaat, is de relatie 

afgelopen. 

Werk? 

Vaste benoemingen leiden 

tot minder gemotiveerde 

werknemers. 

Wielertoeristen 

gedragen zich als 

echte egoïsten op 

de weg. 

Cremeren is milieuvriendelijker 

dan begraven. 

Daarom is voortaan enkel 

nog crematie mogelijk. 

Bij een hittegolf mogen mannen 

een korte broek en een T-shirt 

zonder mouwen dragen op het werk. 

Mannen hebben een 

groter ego dan vrouwen. 

De navigatie-app WAZE zet 

aan tot sluipverkeer en 

moet verboden worden. 

Gedetineerden mogen 

een huisdier houden 

in hun cel.

6 

ER IS GEEN KANT TE KIEZEN 

ZE MAKEN ONS WAT WIJS 

ZE PRATEN OVER ZWART EN WIT 

MAAR WIJSHEID IS VAAK GRIJS 

DE EEN STERFT VOOR EEN GOD 

DIE DE ANDER DOOD VERKLAART 

ALSOF WIJ ZIJN VERGETEN 

Doeltreffend 

communiceren 

DAT HET MIDDEN NOG BESTAAT 

Stef Bos 

56 



6 Doeltreffend 

communiceren 

A 

ERROR 

Wanneer je de computer een verkeerd commando geeft, verschijnt 

een ERROR-bericht op het scherm. Zolang je niet uitzoekt 

wat je verkeerd deed, krijg je dezelfde foutmelding. Pas 

wanneer je een correct commando intoetst, voert de computer 

uit wat je vraagt. 

Dit klinkt voor de meesten heel logisch. Als dat zo logisch is, waarom vergeten we 

dan vaak om dit toe te passen in de omgang met de meest ingenieuze computer 

op deze wereld: onze medemens? 

In de omgang met elkaar geven we soms foute commando’s. Het gevolg is een 

ERROR-reactie. Zo breng je ERROR teweeg wanneer je ondoordacht, te direct of 

onduidelijk communiceert waardoor de ander schrikt van jouw mededeling. 

Vaak houden we nauwelijks rekening met hoe onze boodschap bij de ander binnenkomt. 

Integendeel: soms krijgt de ander de schuld in de schoenen geschoven 

en zeg je ‘Jij hebt mij verkeerd begrepen!’ 

IK HEB WOORDEN GEHAD MET MIJN VROUW 

EN ZIJ HEEFT ENKELE PARAGRAFEN GEHAD MET MIJ 

Sigmund Freud 

BLABLABLA 

BLABLABLA 

BLABLABLA 

BLABLABLA 

BLABLABLA 

Zo kom je geen stap verder. Wil je dat de ander jouw boodschap begrijpt zoals jij 

ze bedoelt? 

Pas je communicatiestijl aan, leef je in in de leefwereld van de ander en hou rekening 

met de manier waarop de ander denkt en voelt. Met andere woorden: 

commUNIceer. 


59

Oefening Op welke manier(en) veroorzaak jij ERROR? 

Met deze oefening leer je je valkuilen kennen en ontdek je waar je groeikansen liggen. 

De volgende tien gelaatsuitdrukkingen tonen een ERROR-reactie die het gevolg is van jouw communicatiestijl. 

Rangschik ze als volgt: het cijfer 1 voor de gelaatsuitdrukking die je het vaakst te zien krijgt, het cijfer 10 voor de 

gelaatsuitdrukking die je het minst te zien krijgt. 

Twijfels? Vraag de mening van je collega’s. 

WAT? 

WANNEER JE VROUW VERONTWAARDIGD ‘WAT??’ ZEGT 

BETEKENT DIT NIET DAT ZE JOU NIET HEEFT GEHOORD. 

HET BETEKENT DAT ZE JOU DE KANS GEEFT 

OM JE OP EEN ANDERE MANIER UIT TE DRUKKEN. 

TE DIRECT 

AGRESSIEVE LICHAAMSTAAL 

Error 

Critical Error 

An Error had occured on this page. 

Please contact system administrator. 

Error: 500 • Variable is undefined 

OK 

Zorgt jouw (te) directe communicatiestijl voor deze ERROR-reactie? 

Bijvoorbeeld: 

Wanneer ga je eindelijk mijn mail beantwoorden? 

Error 





OK 

Zet je soms agressieve lichaamstaal in? Het heeft je wellicht al deze ERROR-reactie 

opgeleverd. 

Bijvoorbeeld: 

een norse blik, wijzen, te dichtbij komen, met iets gooien, op iemand neerkijken, … 

ONTWIJKEND 

PASSIEF-AGRESSIEVE LICHAAMSTAAL 

Error 





OK 

Communiceer je ontwijkend of passief met deze ERROR-reactie als resultaat? 

Bijvoorbeeld: 

Tijdens een vergadering vraagt een collega jouw mening over een voorstel. Iedereen weet 

dat je niet akkoord gaat. Toch zeg je dat het voor jou ok is. 

Error 





OK 

Is jouw lichaamstaal af en toe passief-agressief? Dan herken je ongetwijfeld deze ER- 

ROR-reactie. 

Bijvoorbeeld: 

zuchten, met je ogen draaien, één wenkbrauw optrekken, het stof van tafel vegen, ‘tttt’ 

zeggen, … 

VAKJARGON OF AFKORTINGEN 

(TE) WEINIG EMPATHIE 

Error 





OK 

Is jouw communicatie doorspekt met vakjargon en/of afkortingen? Dan krijg je wellicht 

af en toe deze ERROR-reactie. 

Bijvoorbeeld: 

Je vraagt je collega of hij de WOB-regeling wil herzien om meer agile en lean te werken. Je 

raadt hem aan om zijn licht op te steken bij de contineous improvement manager om het 

differentiatievermogen voor personen met ASS en NAH te amplificeren. 

Error 





OK 

Toon je weinig of geen empathie wanneer iemand zijn hart wil luchten? Deze ER- 

ROR-reactie is mogelijk het resultaat. 

Bijvoorbeeld: 

Je collega zucht dat ze gisteren tweemaal is geflitst voor overdreven snelheid. Jij reageert 

dat het haar eigen schuld is en dat ze maar beter had moeten opletten. 

KLAGEN EN SLACHTOFFERROL 

CYNISCH 

Error 





OK 

Communiceer je met (veel) geklaag of kruip je wel eens in de slachtofferrol? Dan komt 

deze ERROR-reactie je ongetwijfeld bekend voor. 

Bijvoorbeeld: 

Plezant hoor dat alles wat ik voorstel steeds afgewezen wordt. In de toekomst zal ik gewoon 

mijn mond houden en geen voorstellen meer doen. 

Error 





OK 

Kom je wel eens cynisch uit de hoek? Dan komt deze ERROR-reactie je ongetwijfeld 

bekend voor. 

Bijvoorbeeld: 

Staat er misschien helpdesk op mijn voorhoofd geschreven? 

ONDERBREKEN 

LANGDRADIG 

Error 





OK 

Heb je de gewoonte om de persoon die aan het woord is te onderbreken? Dan heb je 

ongetwijfeld deze ERROR-reactie al te zien gekregen. 

Bijvoorbeeld: 

John Patricia zei op de laatste teamvergadering dat … 

Esther Wanneer was die vergadering? 

John Vorige week donderdag. Patricia zei toen dat ze graag … 

Esther Was ik daarbij aanwezig? 

John Ik meen van niet. 

Esther Wat zei Patricia? 

John Dat ze volgend jaar graag halftijds zou werken omdat … 

Esther Patricia halftijds? Dat is toch onmogelijk! 

Error 





OK 

Is je communicatie langdradig en verlies je je in details? Grote kans dat je gesprekspartner 

afhaakt en je deze ERROR-reactie te zien krijgt. 

Bijvoorbeeld: 

Volgens mij zou het beter zijn, of moet ik zeggen minder vervelend of in elk geval minder 

frustrerend, mochten we er met zijn allen – en let op, ik wil hier niemand met de vinger 

wijzen of vals beschuldigen – op toezien dat het papier in de printer wordt aangevuld 

wanneer op het display de melding verschijnt dat de papierlade leeg is en moet worden 

bijgevuld. Moesten jullie in het vervolg daarmee rekening willen houden, dan zou dat een 

grote stap voorwaarts zijn in het kader van collegialiteit en een aangename werksfeer. 



Oefening Van ERROR naar verbinding 

Je weet nu met welke communicatiestijl je het grootste aantal ERROR-reacties 

veroorzaakt. 

Noteer in de linkse kolom een uitspraak waarmee je ERROR veroorzaakte en 

herwerk ze naar verbindende communicatie. 

B 

Wat bedoel je eigenlijk? 

I said SIT 

not SHIT 

Error 





OK 

Bijvoorbeeld: 

Laat mij maar rijden want met jou aan het stuur 

komen we zeker niet meer aan voor het donker 

wordt. 

Bijvoorbeeld: 

Vind je het goed dat ik het stuur neem? Ik ken de 

weg. Ik bedoel het goed. Ik ben enkel bezorgd dat 

we te laat aankomen wanneer jij rijdt. 

Het effect van je communicatie is niet wat jij bedoelt, 

maar wel wat de ander begrijpt. 

Wil je dat de ander jouw communicatie begrijpt zoals jij ze bedoelt? 

Hou dan rekening met hoe de ander denkt en voelt, met zijn of haar model van de wereld. 

Hoeft het gezegd dat miscommunicatie tot vervelende situaties kan leiden? 

Jouw voorbeeld: 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Jouw voorbeeld: 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Herken je deze situatie? 

De volgende dag... 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

We zien 

elkaar morgen 

omstreeks 17u, 

goed? 

Prima, 

Ik zal er zijn! 

Zeg, waar 

bleef je zolang? 

Ik wacht al bijna 

een half uur. 

Wat bedoel je? 

We hadden 

toch afgesproken 

OMSTREEKS 17u? 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Sla jij de bal ook wel eens mis door ervan uit te gaan dat de ander jouw boodschap begrijpt zoals 

jij ze bedoelt? Onnauwkeurig en onvolledig communiceren staat garant voor misverstanden en 

ERROR-reacties. Wil je dat de ander jouw boodschap begrijpt zoals jij ze bedoelt? Hou rekening 

met de ander en commUNIceer. 



63

Bijvoorbeeld: 

Het is mijn intentie om jou te laten begrijpen hoe een bepaald computerprogramma werkt. Na 

mijn uitleg ben je niet wijzer geworden. 

Ik heb mijn doel niet bereikt, mijn communicatie was niet succesvol. Heb ik misschien te veel 

vakjargon gebruikt? Of heb ik geen pauzes ingelast om te achterhalen of je mij begreep? 

Of nog: 

Ik wil je opvrolijken en aan het lachen brengen, en maak een grapje over jou. Resultaat: je voelt 

je aangevallen en gekwetst. 

Mijn intentie en het effect van mijn communicatie vallen niet samen. Ik had het anders moeten 

aanpakken en bijvoorbeeld een minder persoonlijke grap vertellen of eerst contact maken met 

jou. 

Hoe komt het dat we af en toe de mist ingaan? 

Omdat we ons eigen model van de wereld als standaard nemen en over het 

hoofd zien dat iedereen een ander model van de wereld hanteert. Een vuistregel: 

definieer wat je wil bereiken en hou rekening met de ontvanger. 

JE COMMUNICATIE IS PAS GESLAAGD 

WANNEER HET EFFECT 

OVEREENSTEMT MET JE INTENTIE 

Wees nauwkeurig, 

duidelijk en concreet 

Zorg jij voor het avondeten? 

Ik zal vanavond pas tegen 20u30 

thuis zijn. Wil jij boodschappen doen 

en tegen dan koken? 

Vermijd 

veralgemeningen 

Die mannen van IT houden zich 

nooit aan hun afspraken. 

Het ergert me dat ik geen antwoord 

heb gekregen van Stefaan. Hij had 

me beloofd om binnen de drie 

dagen een oplossing voor te stellen. 

Ondertussen zijn we een week 

verder en heb ik nog steeds geen 

feedback ontvangen. 

Spreek niet 

in halve zinnen 

Het is weer hetzelfde liedje. 

In het verslag staan nog drie dt-fouten. 

Wil je ze corrigeren en vanaf nu 

alles goed nalezen vooraleer je een 

verslag verstuurt? 

Beperk 

interpretaties 

Interpreteer je toch, geef het dan 

aan en vraag of je interpretatie 

klopt. 

Ik zie het al, je voelt je weer benadeeld. 

Ik hoorde je zuchten toen ik zei dat 

het niet haalbaar is om in juli of 

augustus drie opeenvolgende weken 

vakantie te nemen. Ik heb het idee 

dat je je benadeeld voelt. Klopt dat? 

Formuleer 

een verzoek 

De klant heeft al twee maal gebeld 

om te vragen waar zijn offerte blijft. 

Mail je de offerte vandaag voor 17u 

naar Hannelore Janssen? 

Blijf in contact 

Hou oogcontact en laat af en toe een 

stilte vallen wanneer je communiceert 

met anderen. Trek je wenkbrauwen 

op en vraag met een knik of de 

ander mee is met je verhaal. Ga pas 

verder wanneer de ander reageert. 

64 



Oefening Maak een onduidelijke boodschap heerlijk helder. 

Hieronder lees je vijf onduidelijke boodschappen. Herwerk ze tot duidelijke berichten 

die iedereen begrijpt. Geef aan wat je waarneemt, wat je erbij denkt en voelt, 

wat je wil bekomen en op welke manier, en waarom dat voor jou belangrijk is. 

Bijvoorbeeld: 

Onduidelijke boodschap: 

Is de zaal in orde gebracht 

zoals het hoort? 

1. Onduidelijke boodschap: Jij hebt zeker nooit leren parkeren! 

Situatieschets: Deze ochtend was er geen plaats meer op de personeelsparking. Je was verplicht 

om op de openbare weg te parkeren en parkeergeld te betalen. Je zag dat de auto van 

een naaste collega wel op de parking stond en maar liefst twee parkeerplaatsen in beslag nam. 

Je bent boos. 

Noteer hier de heerlijk heldere versie: 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

2. Onduidelijke boodschap: Dat zal nooit werken op deze manier. 

Situatieschets: Je vreest dat de klanten niet bereid zullen zijn om een lange vragenlijst in te 

vullen. Je stelt voor om zelf alvast een aantal gegevens in te vullen en wil weten hoe je collega 

hierover denkt. 


De heldere versie: 

Heb je de tafels in een U-opstelling gezet met aan 

weerszijden vier tafels? Staan de stoelen naar het 

projectiescherm gericht en aan de buitenkant van de U? Ik 

wil zeker zijn dat de tafels en stoelen staan zoals ik het graag 

heb om morgenochtend meteen te kunnen starten met de 

vergadering. 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

3. Onduidelijke boodschap: Gedraag je eens normaal zeg! 

Situatieschets: Je collega snauwt je toe dat het jouw fout is en dat je eerder had moeten ingrijpen. 

Je schrikt en had op meer begrip gehoopt. 


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

4. Onduidelijke boodschap: Je bent mij vergeten zeker? 

Situatieschets: Je wil weten wanneer de lamp in de hal wordt vervangen. Ondanks de belofte 

om het onmiddellijk in orde te brengen, is de lamp nog steeds stuk. 


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

5. Onduidelijke boodschap: Denk ook eens aan je collega’s hé! 

Situatieschets: Je collega heeft bezoekers en maakt gebruik van de vergaderzaal die jij voor 

een andere vergadering had gereserveerd. Je wil betere afspraken maken om dergelijke situaties 

in de toekomst te vermijden. 


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 



67

Het spreekt voor zich dat er diverse mogelijkheden zijn om bovenstaande onduidelijke 

boodschappen om te vormen tot heldere communicatie. 

Hieronder vind je voor elke situatie een suggestie: 

1. Ik zag dat je wagen twee parkeerplaatsen in beslag neemt en zou het fijn vinden dat je rekening 

houdt met de anderen. Ik vond het frustrerend om mijn wagen op straat te moeten parkeren 

en parkeergeld te betalen. Wil je er voortaan op letten om binnen de lijnen te parkeren? 

2. Ik vrees dat het niet realistisch is om van onze klanten te verwachten dat ze deze lange vragenlijst 

invullen. We vragen al zoveel van hen. Ik stel voor dat we zelf zoveel mogelijk informatie 

vooraf invullen zodat zij minder tijd verliezen. Wat denk je daarvan? 

3. Ik schrik van je reactie. Je zegt dat het mijn fout is en dat ik eerder had moeten ingrijpen. Ik had 

op meer begrip gerekend. 

4. Vorige week beloofde je om de lamp onmiddellijk te vervangen. We zijn een week later en het 

is nog steeds donker in de hal. Wanneer heb je tijd om dit te doen? 

Jargonmixer 

voor managers 

Sommige managers halen alles uit de kast om hun kennis te 

etaleren en indruk te maken met vakjargon en dure woorden. 

Ben je klaar om je collega’s te imponeren? Maak gebruik van 

onderstaande jargonmixer en voor je het weet ben je een 

heuse 'agile continuous improvement manager'. 

Kies een willekeurig getal met drie cijfers. 

A B C 

5. Ik zie dat je de vergaderzaal gebruikt die ik gereserveerd had. Wil je voortaan eerst nagaan of 

de zaal in kwestie beschikbaar is of met mij overleggen wanneer je dringend een zaal nodig 

hebt? 

A 

Selecteer het woord dat 

correspondeert met het 

eerste cijfer 

B 

Selecteer het woord 

dat bij het tweede cijfer 

hoort. 

C 

Selecteer het woord dat 

overeenkomt met het 

derde cijfer. 

Oefening Van vaag naar concreet 

Noteer hieronder een eigen vage mededeling en herwerk ze tot een concrete en 

heerlijk heldere boodschap. 

• Vaag: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

• Concreet: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

0 normatieve 0 begeleiding van 0 veranderingsprocessen 

1 geïntegreerde 1 organisatorische 1 modelontwikkeling 

2 systematische 2 ontwikkeling van 2 gedragsalternatieven 

3 functionele 3 benadering van 3 integratienorm 

4 multidisciplinaire 4 technologische 4 organisatievorm 

5 vierdimensionele 5 relationele 5 spanningsvelden 

6 psychosociale 6 coördinatie van 6 machtsaspecten 

7 dynamische 7 bureaucratische 7 informatiesystemen 

8 geobjectiveerde 8 prognose van 8 communicatiemiddelen 

9 structurele 9 conservatieve 9 strategiebepaling 

68 



C 

Wat bedoelt de ander eigenlijk? 

Dat er een misverstand ontstaat, ligt niet altijd aan jou. Je gesprekspartner schiet soms ook naast 

de roos waardoor jij iets anders begrijpt dan wat hij of zij bedoelt. 

Hoe bekom je meer duidelijkheid? Door vragen te stellen. 

Oefening Hoe vraag je verduidelijking? 

Hieronder lees je vijf onduidelijke boodschappen. 

Noteer welke vragen je stelt om meer duidelijkheid te krijgen. 

Bijvoorbeeld: 

Onduidelijke boodschap: 

“Bekijk je die mail eens?” 

Vragen: 

• “Over welke mail heb je het?” 

• “Wat verwacht je precies van mij?” 

• “Tegen wanneer wens je feedback?” 

Onduidelijke boodschap 

1. Ik zou het fijn vinden als je 

wat meer verantwoordelijkheid 

neemt. 

De vragen die jij aan de ander stelt 

om meer duidelijkheid te krijgen: 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

2. Normaal gezien wel. 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Liesbeth & Tom 

Zuchtend vraagt Liesbeth aan Tom om minder 

te werken. 

Diezelfde week komt hij alweer laat thuis. 

Liesbeth herinnert hem aan haar vraag. Tom 

is verbaasd om dit te horen. De vraag van 

Liesbeth om minder te werken heeft hem 

immers aangezet om zich in te schrijven bij 

een sportclub. 

Wanneer Liesbeth dit hoort, barst ze uit en 

roept ze dat hij nu nog minder thuis zal zijn. 

Tom begrijpt er niets meer van. Liesbeth 

wou toch dat hij minder werkte? Heeft hij dat dan niet goed begrepen? De kink in de 

communicatiekabel wordt duidelijk wanneer Liesbeth aangeeft dat ze eigenlijk wil dat 

Tom meer samen met haar thuis is. 

3. Heb jij verstand van printers? 

4. Iedereen gedraagt zich hier 

altijd zo egoïstisch. 

5. Hiervan zou iedereen op 

de hoogte moeten worden 

gebracht. 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

70 



7 

Hieronder lees je enkele suggesties: 

1. Ik zou het fijn vinden als je wat meer verantwoordelijkheid neemt. 

• Wat is er gebeurd? 

• Waarop slaat ‘wat meer verantwoordelijkheid’? 

• Wat verwacht je van mij? 

• Waarom wens je dat ik dat doe? 

2. Normaal gezien wel. 

• Waarvan hangt het af? 

• Welke concrete afspraken kunnen we maken? 

3. Heb jij verstand van printers? 

• Waarom vraag je mij dit? 

• Waarover heb je het? 

• Welke hulp heb je nodig? 

• Wat wil je dat ik doe? 

4. Iedereen gedraagt zich hier altijd zo egoïstisch. 

• Wie heeft zich egoïstisch gedragen? 

• En wanneer? 

• Wat vind je egoïstisch aan het gedrag? 

• Welke verandering(en) wens je te zien? 

• Waarom is dat belangrijk voor jou? 

5. Hiervan zou iedereen op de hoogte moeten worden gebracht. 

• Wie moet op de hoogte worden gebracht? 

• Waarvan moet men op de hoogte zijn? 

• Tegen wanneer moet men op de hoogte zijn? 

• Wat verwacht je van wie? 

Communicatietechnieken 

72 



7 Communicatietechnieken 

Een debat is meestal 

een verhit gesprek 

waarbij twee mensen 

met elkaar in gesprek lijken 

TERWIJL ZE EIGENLIJK ALLEEN 

NAAR ZICHZELF LUISTEREN 

Cees Buddingh' 

A 

De U-bochttechniek 

Komt de situatie uit de quote van Cees Buddingh' op de linkerpagina 

je bekend voor? Heb je zelf al meegemaakt dat je gesprekspartner 

popelt om zijn of haar mening te geven zonder 

naar jou te luisteren? 

Je wil allebei gehoor krijgen en geen van beiden heeft de bereidheid om de ander 

de aandacht te geven die hij of zij verlangt. Het resultaat: dubbele frustratie. 

Hoe geraak je uit deze patstelling? Hoe herstel je het contact met de ander zodat 

hij of zij bereid is om naar jou te luisteren? 

Je kent het antwoord ondertussen: door te commUNIceren en aandacht te 

schenken aan U eN Ik. 

Ik besteed dus eerst aandacht aan U en luister eerst naar Uw mening. Pas wanneer 

het contact hersteld is, vraag ik aandacht voor mijn standpunt of zeg ik wat 

ik te zeggen heb. 

Benader de situatie 

zoals je een 

haarspeldbocht 

neemt. 

B 

de mening 

van de ander 

A 

X 

je eigen 

standpunt 

Wie al in de bergen heeft gereden, weet dat de weg niet in een rechte lijn naar 

boven loopt en dat er af en toe haarspeldbochten opduiken. Pak het op eenzelfde 

manier aan om de verbinding met de ander te herstellen: stap eerst mee 

in het standpunt van de ander om nadien via een U-bocht in de richting van je 

eigen standpunt te gaan. 

Verschilt jouw mening sterk van de mening van je gesprekspartner? Luister eerst 

naar zijn of haar standpunt en ga een eindje mee op weg. Pik vervolgens in op 

hetgeen de ander net heeft gezegd en maak dan een U-bocht om tenslotte bij je 

eigen mening uit te komen. 


75

Met de U-bochttechniek toon je dat je openstaat voor het standpunt van je gesprekspartner. Die 

voelt zich daardoor gehoord en gerespecteerd, en is bereid om nadien ook aandacht te schenken 

aan jouw standpunt. 

Bijvoorbeeld: 

Helmut Zullen we straks samen de zolder opruimen? 

Isolde Zeg, ik heb er een drukke dag opzitten hoor. 

Helmut Wat is het, ruimen we de zolder op of niet? 

Isolde Ik ben moe. Het was echt druk vandaag. 

Helmut Je had me beloofd om samen de zolder op te ruimen! Het is altijd iets met jou. Vooruit, 

kom uit die zetel! 

Laat je gerust onderbreken 

Laat toe dat je gesprekspartner je (meermaals) onderbreekt, ook als je dat onbeleefd vindt. Neem 

het vooral niet persoonlijk. De ander onderbreekt je immers niet om je op stang te jagen. 

Hij of zij wil gehoord worden en kan niet wachten om iets met jou te delen. Vaak is onderbreken 

niet meer dan een uiting van (over)enthousiasme. 

In bovenstaande conversatie ontbreekt elke vorm van verbinding. De score voor sfeer en gezelligheid? 

Nul op tien. 

Door toepassing van de U-bochttechniek krijg je een heel ander gesprek. 

Het gaat er dan als volgt aan toe: 

Helmut Zullen we straks samen de zolder opruimen? 

Isolde Zeg, ik heb er een drukke dag opzitten hoor. 

Helmut Echt, ben je zo moe? Hoe komt het? 

Isolde Het was de hele dag rennen van hier naar daar. Ik wil nu alleen nog tv kijken. 

Helmut Je wil een beetje ontspannen? 

Isolde Ja, dat zou ik willen. 

Helmut Wel, ik laat je graag ontspannen als je zo moe bent. Het is alleen zo dat ik vrees dat ik je 

voor de rest van de avond niet meer zie wanneer je je in de zetel nestelt. 

Ik vind het lastig om de zolder alleen op te ruimen en zou het fijn vinden als je me wat 

wil helpen. 

Isolde We zullen eerst samen opruimen. Ik kijk nadien wel tv. 

Merk je wat hier gebeurt? Helmut neemt een U-bocht en schenkt eerst aandacht aan hoe Isolde 

zich voelt. Het zorgt ervoor dat ze zich bereid toont om naar hem te luisteren en op zijn vraag in 

te gaan. 

Empathie 

De U-bochttechniek maakt gebruik van empathie: je toont begrip en staat open voor de mening, 

het voorstel of de vraag van de ander. Het vertrouwen neemt toe en de ander voelt zich gehoord, 

gezien en gerespecteerd. 

Wat bereik je met de U-bochttechniek? 

Je neemt het gesprek in handen door de leiding eerst even aan de ander over te laten en naar zijn 

of haar verhaal of mening te luisteren. Dat creëert goodwill en verhoogt de kans op succes. 

Zie je in de U-bochttechniek een manier om anderen te manipuleren en steeds je zin te krijgen? 

Mis poes! Het is immers goed mogelijk dat je gesprekspartner niet bereid is om aan je verwachting 

te voldoen. 

Geen enkele communicatietechniek biedt keiharde garanties. Wil je die toch? Koop een pistool en 

hou je gesprekspartner onder schot. 

In de zeilsport is er een afspraak die zegt 

dat het meest manoeuvreerbare schip 

voorrang geeft aan het minst manoeuvreerbare. 

Ik vind dat het soms goed is 

om dezelfde afspraak toe te passen onder mensen. 

Dr. Joyce Brothers 

Voel je je beledigd wanneer iemand je onderbreekt terwijl je aan het woord bent en snoer je de 

ander meteen de mond? Grote kans dat de ander zijn of haar ego laat gelden en niet langer bereid 

is om naar jou te luisteren. 

De oplossing: schuif je eigen ego aan de kant, luister naar wat de ander wil vertellen en haak in 

met je eigen verhaal. Weet je gesprekspartner van geen ophouden en onderbreekt hij of zij je 

steeds opnieuw? Vraag dan vriendelijk of je mag uitspreken. 



77

Oefening 

Ga mee in 

het verhaal 

van de ander 

Vorm een trio. 

Spreek af wie de rol van 

A, B en C opneemt. 

1 A kiest een standpunt uit de linkse kolom 

en deelt dat met B. 

2 B gaat niet akkoord met het standpunt 

en haalt het bijhorende argument uit de 

rechtse kolom aan. 

3 A past de U-bochttechniek toe. 

4 C neemt waar en komt tussen wanneer A 

de U-bocht niet correct neemt. 

5 Wissel van rol en herhaal de oefening. 

A Standpunten B Argumenten 

B 

De Hotdogtechniek 

Hoe breng je slecht nieuws of geef je negatieve feedback? Hoe zeg je bijvoorbeeld tegen je collega 

dat zijn adressenlijst fouten bevat zonder dat hij zich op de tenen getrapt voelt? 

Gebruik de hotdogtechniek om het slechte nieuws te verzachten en leg de negatieve boodschap 

tussen twee positieve boodschappen. 

4. Het bovenste broodje: een positieve noot om te eindigen 

3. De saus: de overgang naar de volgende positieve boodschap 

2. De worst: het slechte nieuws of de negatieve feedback 

1. Het onderste broodje: een positieve boodschap 

1 Ik zou graag hebben dat B deel uitmaakt 

van de werkgroep rond de nieuwe 

website. B is immers zeer competent 

op dat vlak en beschikt over heel wat 

ervaring. 

2 Ik wil dat mijn zoon (B) nu onmiddellijk 

naar bed gaat. Het is al laat en ik wil dat 

hij morgen goed uitgeslapen in de klas 

zit. 

1 Ik denk meteen aan de koude douche 

van vorig jaar: na twee weken keihard 

werken werd de vernieuwing van de 

website zonder overleg stopgezet. Wie 

zegt dat dit niet opnieuw zal gebeuren? 

2 Ik ben nog niet moe en wil mijn favoriete 

boek uitlezen. Het is zo spannend. 

Bovendien mag iedereen in mijn klas 

veel langer opblijven. 

4 

3 

2 

1 

Positieve noot 

Positieve overgang 

Slecht nieuws of negatieve feedback 

Positief nieuws 

3 Ik wil dat B mij vervangt op de 

vergadering rond de verhoging van de 

fietsvergoeding. 

3 Hoewel ik zelf naar het werk fiets, ken 

ik het dossier onvoldoende om deel te 

nemen aan de vergadering en mijn stem 

te laten horen. Ik wil geen mal figuur 

slaan. 

4 

Bijvoorbeeld: 

Het bovenste broodje 

de lijst helemaal in orde is wanneer je de ontbrekende gegevens verder aanvult. 

4 Ik wil iets bespreken met B tijdens de 

lunch in het bedrijfsrestaurant. 

5 Ik heb de onkostennota’s van de voorbije 

twee maanden nog niet ontvangen 

van B. Zolang ik deze onkostennota’s 

niet krijg, kan ik niemand van het team 

terugbetalen. 

4 Ik heb slecht geslapen en nood aan frisse 

lucht. Ik verkies een korte wandeling 

naar de broodjeszaak om de hoek. 

5 Ik vind het een ouderwets en tijdrovend 

systeem. Nu moet ik al mijn onkosten via 

de computer ingeven. In het bedrijf van 

mijn partner gebruiken ze daarvoor een 

veel efficiënter systeem. 

3 

2 

1 

De saus 

Het goede nieuws is dat … 

De worst 

Ik heb echter gemerkt dat in de eerste kolom nog een aantal gegevens ontbreken 

Het onderste broodje 

Wat fijn dat je nu al klaar bent met de adressenlijst. Dank je. 

6 Ik zou willen dat B me helpt bij het 

schrijven van een artikel voor de 

bedrijfskrant. 

6 Ik wil mijn collega wel helpen, maar 

doe het toch niet. Ik krijg immers nooit 

waardering voor dergelijke extra taken. 

Valt het je op dat de negatieve boodschap op een dergelijke manier minder hard binnenkomt? 

Het positieve element kan een compliment zijn of iets waaraan de ander belang hecht. 

78 



79

4 

3 

2 

1 

Stappenplan: Hoe maak je de beste hotdogs? 

Het bovenste broodje - sluit positief af om de ander een goed gevoel te geven 

Bijvoorbeeld: Een sigaret kan smaken hé. Alleen is het jammer genoeg niet toegelaten om hier 

aan de ingang te roken. Maar wanneer je net om de hoek gaat, zie je de rokerszone 

met gele strepen aangegeven. Daar kan je in alle rust van je sigaret genieten. 

De saus - maak de overgang van slecht naar goed nieuws 

Bijvoorbeeld: Maar … 

Het goede nieuws is dat … 

Ik wil er aan toevoegen dat … 

TIP 

Als saus is het woord ‘maar’ perfect bruikbaar. Het verzacht de negatieve boodschap 

die je net hebt gegeven. 

De worst – breng de negatieve boodschap 

Bijvoorbeeld: Alleen is het jammer genoeg niet toegelaten om hier aan de ingang te roken. 

TIP Vermijd het woord ‘maar’ na de positieve boodschap. Het veegt het positieve 

meteen weer weg. 

Het onderste broodje – begin positief 

Bijvoorbeeld: Een sigaret kan smaken hé. 

De hotdogtechniek is enkel geschikt om feedback te geven over een situatie die verandering toelaat. 

Hoe een medewerker 

ontslaan? 

4 

3 

2 

1 

dat jij vanaf morgen elke dag mag uitslapen. 

Het goede nieuws is … 

Toch gaan we dat vanaf morgen proberen. Je bent ontslagen. 

Ik weet niet hoe we het hier zonder jou zullen redden. 

MAAK JE EIGEN HOTDOGS 

Tijd om zelf aan de slag te gaan en slecht nieuws te brengen of negatieve 

feedback te geven met behulp van de hotdogtechniek. 

4 Positieve boodschap 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

3 De saus 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

2 Negatieve boodschap 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

3 De saus 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

2 Negatieve boodschap 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Gelukkig bestaan er andere, meer tactvolle manieren om slecht nieuws te brengen, negatieve 

feedback te geven of lastige mededelingen te doen. Hoe vertel je bijvoorbeeld dat iemand naast 

een promotie grijpt of een onaangename lichaamsgeur heeft? 

Moet je onaangenaam nieuws brengen en ben je bang voor de reactie van de ontvanger? Pas de 

duikplanktechniek toe. 


. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 



81

C 

De duikplanktechniek 

Net zoals de andere waaghalzen in het zwembad wil jij vanaf de hoogste 

plank duiken. Gezwind klim je de trap op. Wanneer je aan de beurt bent, 

zie je pas hoe hoog je staat. De schrik slaat je om het hart. Je durft niet 

meer springen. 

IK VERKIES IEMAND 

DIE ME BELEDIGT 

OM ME TE HELPEN 

BOVEN IEMAND 

DIE ME VLEIT 

OM ME TE BEDRIEGEN 

Charles de Foucauld 

Welke opties heb je? 

A Terugkeren met het risico dat iedereen je uitlacht. 

B Toch springen, maar dat durf je niet. 

C Je gaat op het uiterste punt van de duikplank staan en 

schuifelt beetje bij beetje vooruit tot je vanzelf in het 

water valt. 

De duikplanktechniek bereidt jou en de ander voor om respectievelijk slecht nieuws te brengen 

en te vernemen. 

Bijvoorbeeld: 

We hebben slecht nieuws voor u mijnheer. Er is een ongeval gebeurd waarbij uw echtgenote betrokken 

was. Ze ligt in het ziekenhuis met een bekkenbreuk. 

Let erop dat je na het uitspreken van onaangenaam nieuws niet meteen begint te ratelen, de 

boodschap te rationaliseren of minimaliseren, of je te verontschuldigen. 

Laat deze uitspraken links liggen: 

Ik kan er ook niets aandoen. 

Zo erg is het nu ook weer niet. 

Ik stel voor dat we het probleem als volgt oplossen. 

Net zoals je zelf na een plons in het water tijd nodig hebt om boven water te komen, zo moet je 

ook de ander de tijd geven om de klap te verwerken. 

Hou dus je mond en geef de ander alle ruimte om te reageren en zijn emoties te uiten. Geef de 

ander empathie door te benoemen wat je denkt dat hij voelt. Bijvoorbeeld: “Ik zie dat je erg geschrokken 

bent.” Pas als de ander jou een vraag stelt, kun je meer uitleg geven. 

Point of no return 

Hoe bereik je tijdens een slechtnieuwsgesprek het punt waarop je niet 

meer kan terugkrabbelen? Door aan te geven dat het je moeilijk valt 

om iets te vertellen. 

Bijvoorbeeld: 

Ik wil je iets persoonlijks vertellen, maar ben wat bang voor je reactie. 

Ik wil je vooral niet kwetsen. 

Op het moment dat je deze woorden uitspreekt, is er geen weg terug 

en moet je het vertellen. 

Wie kopje onder gaat, heeft even tijd nodig om weer boven water te komen. Dat geldt ook voor 

de persoon die net slecht nieuws heeft gehoord. 

Hou je mond en geef de ander de tijd om het nieuws te laten doordringen en zijn of haar emoties 

te uiten. Je geeft de ander empathie door te benoemen wat je denkt dat hij of zij op dat moment 

voelt en ervaart. 

Bijvoorbeeld: Ik merk dat je erg geschrokken bent. 

Geef pas meer uitleg wanneer de ander dat vraagt. 

Onthoud dat stilte 

soms het beste antwoord is. 

Dalai lama 



83

D 

Metacommunicatie: 

spreken over de communicatie 

Soms lijkt 

een gesprek 

op een moeras 

waarin je steeds 

dieper wegzakt 

Hoe geraak je uit het moeras? 

Beschrijf op een neutrale manier wat er zich op het vlak van communicatie tussen jullie beiden 

afspeelt. 

Bijvoorbeeld: 

We willen allebei gelijk halen en zijn tegen elkaar aan het roepen. Merk je dat ook? 

Je legt bloot waar het gesprek ontspoord is door de feiten neutraal te verwoorden. Deze openheid 

brengt rust en biedt de kans om het gesprek op een serene manier verder te zetten. 

De techniek wordt metacommunicatie genoemd: spreken over de communicatie. 

Dit zou je kunnen zeggen om de vijf situaties te ontmijnen: 

1. Anna, je blijft je standpunt maar herhalen. Ik merk dat mijn aandacht verdwijnt. 

2. Tante, het valt me op dat je al een tijdje stil bent. Ik heb de indruk dat mijn woorden jou gekwetst 

hebben. Klopt dat? 

3. Ronald, ik wil graag praten over het voorval met klant Y. Ik heb hierover een klacht ontvangen 

en wens eerst te luisteren naar jouw versie van de feiten vooraleer ik een standpunt inneem. Ik 

kan me voorstellen dat je hiervan schrikt. Je mag gerust zijn, ik schuif de schuld niet zomaar in 

jouw schoenen. 

4. Carl, ik voel me niet genoeg op mijn gemak om mijn verhaal verder te zetten. Ik zie dat je bezig 

bent met je smartphone en heb de indruk dat je daardoor niet met volle aandacht naar mij 

luistert. 

5. Eva, besef je dat je mij steeds opnieuw onderbreekt? Ik word er zenuwachtig van. Ik wil graag 

de kans krijgen om mijn standpunt volledig en zonder onderbreken uit de doeken te doen. 

Herken je de volgende situaties? 

1. Op de teamvergadering weet collega Anna van geen ophouden. Ze valt steeds weer in herhaling. 

Alle aanwezigen ergeren zich en niemand luistert nog. Toch spreekt niemand haar 

erover aan. 

2. Tijdens een familiefeest lucht je tante haar hart. Na jouw reactie klapt ze volledig dicht. De 

spanning is te snijden. Je vader probeert de sfeer te herstellen door een ander onderwerp 

aan te snijden. Helaas zonder resultaat. 

3. Je ontvangt een klacht over een medewerker. Je bent van plan om hem hierover aan te 

spreken en naar zijn versie van de feiten luisteren zonder dat hij zich aangevallen voelt. 

4. Terwijl je met je leidinggevende in gesprek bent, tokkelt hij op zijn smartphone. Alhoewel 

hij de indruk geeft dat hij luistert, voelt het niet echt comfortabel voor jou. 

5. Collega Eva onderbreekt je voortdurend tijdens je uiteenzetting. Je slaagt er niet in om uit 

te spreken. Het maakt je nerveus. 

Zolang je doet alsof er niets aan de hand is, gaat de ander gewoon verder. Hoe langer je wacht om 

in te grijpen, hoe dieper je wegzakt en hoe groter de kans dat jij uit je krammen schiet of de ander 

boos wegloopt. Een emotionele reactie lucht misschien even op, maar biedt geen uitweg. Je loopt 

het risico dat de ander zich gekwetst voelt en in de tegenaanval gaat. Het resultaat: twee partijen 

voelen zich miskend. 

Metacommunicatie is eigenlijk het 

innemen van een helikopterview. 

Vanuit de cockpit van een helikopter 

heb je een perfect overzicht over alles 

wat er zich rondom jou afspeelt. 

Als je beschrijft wat je ziet gebeuren, 

help je je gesprekspartner om net als 

jij te zien wat er aan de hand is. 

Benoem wat je opmerkt en welk gevoel 

je daarbij hebt. Je zal versteld 

staan hoe verfrissend openheid en 

eerlijkheid werken. Spreek in de ikvorm. 

Het maakt dat de ander moeilijk 

kan ontkennen wat je zegt. 

Zorgen sterk verschillende of tegengestelde meningen voor spanning? Neem even afstand, observeer 

de sfeer tussen jou en je gesprekspartner en onderzoek hoe je de sfeer ervaart. 

Door wat afstand te nemen, de meningen te laten voor wat ze zijn en eerlijk te benoemen hoe 

de onderlinge communicatie verloopt, geraak je straks verder wanneer je de inhoud opnieuw ter 

sprake brengt. 

Iets benoemen op metaniveau werkt heel ontwapenend. In veel gevallen is de reactie positief en 

geeft de ander ook te kennen hoe hij of zij de situatie ervaart. 

Met metacommunicatie trek je vastgelopen gesprekken op gang, doorbreek je ongemakkelijke 

situaties en ontdek je verborgen agenda’s. 



85

Er bestaan twee vormen van metacommunicatie: 

1) Op inhoudelijk niveau: 

WAT en WAAROM? 

Bijvoorbeeld: 

• Volgens mij staat er een fout op de slide. 

• Ik leg je graag uit waarom het voor mij belangrijk 

is om dit zo aan te pakken. 

• Ik wil zeker zijn dat mijn uitleg voldoende duidelijk 

is. Wil je daarom nog even herhalen wat 

ik van jou verwacht? 

• Klopt het dat je naar de juiste woorden zoekt? 

• Begrijp ik het goed dat ik deze taak vandaag 

moet uitvoeren? 

• Je stelt me een vraag. Ik heb wat tijd nodig 

om ze te beantwoorden. 

2) Op relationeel niveau: 

HOE? 

a) Je zegt iets over datgene wat jij of de 

ander ervaart of voelt. 

Bijvoorbeeld: 

• Ik merk dat jouw woorden mij persoonlijk raken. 

• Ben je boos omdat ik zonet een cynische opmerking maakte? 

• Ik ben bang dat we elkaar kwetsen wanneer we op deze manier discussiëren. 

• Ik ben onder de indruk van de directheid van je vragen. 

• Ik schrik van je mededeling. Ik wist niet dat dit zo gevoelig lag. 

• Ik voel opluchting nu blijkt dat we dezelfde visie delen. Ik was daarnet in de war 

door wat je zei. 

Hoe helpt metacommunicatie je uit het moeras? 

Enkele tips: 

• Vertel wat jij ervaart, denkt of voelt in de ik-vorm en laat je mening 

of oordeel over de ander achterwege. De ik-vorm zorgt ervoor dat de 

ander zich niet aangevallen voelt. 

Bijvoorbeeld: 

Ik ben teleurgesteld dat je mijn voorstel niet weerhouden hebt 

versus 

Jij houdt nooit rekening met mij! 

• Vraag of je interpretatie klopt. Een vraag nodigt de ander uit om over 

de brug te komen met zijn of haar verhaal. 

Bijvoorbeeld: 

Ik heb de indruk dat je het in Keulen hoort donderen. Is mijn uitleg 

onvoldoende duidelijk voor jou? 

• Wees concreet. Zo begrijpt je gesprekspartner meteen waarover je 

het hebt. 

Bijvoorbeeld: 

Ik gaf aan dat ik je visie niet deel. Sindsdien heb ik je niet meer gehoord. 

Het geeft me de indruk dat je afhaakt. Klopt dat? 

• Geef de kern van je boodschap kort en bondig weer. 

b) Je zegt iets over de lichaamstaal of de paraverbale communicatie. 

De lichaamstaal: 

Bijvoorbeeld: 

• Ik zie sommigen geeuwen. Hebben jullie nood aan een pauze? 

• Joost, ik zie dat je met gekruiste armen en gefronste wenkbrauwen tegen de 

leuning van je stoel zit. Ben je het oneens met wat ik zeg? 

De intonatie: 

Bijvoorbeeld: 

• We zijn tegen elkaar aan het roepen. Merk je dat ook? 

Metacommunicatie vraagt lef, zeker wanneer je je op persoonlijk terrein begeeft. 

Het is mogelijk dat metacommunicatie de blinde vlek van je gesprekspartner 

(voor het eerst) blootlegt. En dat kan best confronterend zijn. Ga dus omzichtig 

en constructief te werk, en geef de ander voldoende ruimte om te reageren. 

De spreeksnelheid: 

Bijvoorbeeld: 

• Je praat zo snel dat ik er nauwelijks iets van begrijp. 



87

Oefening 

Megameta communicatie 

E 

Model van verbindende communicatie 

Vorm een duo. 

Soms hangt er een gespannen sfeer tussen jou en je gesprekspartner. 

Bijvoorbeeld: 

Noteer hieronder een dialoog over een willekeurig onderwerp en gebruik 

zoveel mogelijk metacommunicatie. Pas alle bovenstaande tips toe en 

overdrijf gerust. 

Enkele mogelijke onderwerpen: 

• Een tevredenheidsenquête 

• De eerste rijles 

• Een bezoek aan de dokter of de tandarts 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Je kreeg van collega Barbara de vraag om een bepaalde 

suggestie verder uit te werken tegen het 

einde van de maand. Ruim voor de deadline stuur 

je haar het uitgewerkte voorstel door. 

Een week later heb je nog geen feedback ontvangen. 

Je spreekt Barbara hierover tot drie maal toe 

aan. Telkens krijg je te horen dat ze geen tijd heeft. 

Je hebt de feedback van Barbara dringend nodig 

om te kunnen starten met een andere opdracht. 

Het project vergt veel van je. Je presteert overuren. 

Barbara is rad van tong en niet de gemakkelijkste. Je hebt met haar al heel wat discussies 

achter de rug. Vaak liggen jullie meningen mijlenver uiteen. Deze keer gaat 

Barbara niet in de tegenaanval. Integendeel, er is complete radiostilte. 

Gedachten schieten door je hoofd: Heb ik mijn voorstel niet grondig genoeg uitgewerkt? 

Is het zo slecht dat ze het niet aandurft om mij erover aan te spreken? Verzint 

ze een uitvlucht door te zeggen dat ze geen tijd heeft? Zwijgt ze met opzet om duidelijk 

te laten voelen dat zij de baas is? Waarom toont ze niet wat meer respect voor 

mijn werk? 

Op een dag krijg je telefoon van de kleuterschool met de vraag om je zieke zoon zo 

snel mogelijk op te halen. Je partner kan niet weg op het werk, je ouders wonen aan 

de andere kant van het land en je schoonouders zijn op reis. Je gaat je zoontje zelf 

ophalen. Op weg naar de wagen loop je Barbara tegen het lijf. Ze vraagt lachend of je 

haar misschien achtervolgt. 

Dit is de druppel die de emmer doet overlopen. Het wordt je teveel en je slingert Barbara 

verwijten naar het hoofd. Je zegt: ‘Je vraagt mij om dringend een voorstel uit te 

werken. Het minste wat je kan doen is mij feedback geven! Ik wacht er verdomme al 

meer dan een week op! Is het nu echt te veel gevraagd om een half uur tijd te maken 

voor mij!’ 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Het is menselijk om een schuldige te zoeken. Jammer genoeg helpt het je niet verder. Integendeel, 

door de schuld in de schoenen van de ander te schuiven, zal de spanning verder toenemen. 

De kans is groot dat Barbara in de verdediging gaat. Of misschien kiest ze voor de tegenaanval 

en verwijt ze jou kinderlijk gedrag. Op dat moment gaan de poppen pas écht aan het dansen. De 

veldslag is begonnen. De inzet: je grote gelijk. 



89

Soms is het nodig om de vier stappen van het model in deze volgorde toe te passen. Soms volstaan 

één of twee straten om de verbinding te herstellen. Zo kan het bijvoorbeeld voldoende zijn 

om je behoefte kenbaar te maken en een verzoek te formuleren. 

Hou de stappen in je achterhoofd en blijf vooral in gewone taal spreken. Gekunstelde taal komt 

geforceerd over en wekt wantrouwen. 

WIL JE GELIJK HEBBEN? of WIL JE GELUKKIG ZIJN? 

Maak er geen strijd van. Laat je grote gelijk voor wat het is en pak het anders aan. Zet je ego aan 

de kant en streef naar verbinding: benoem wat je dwarszit en luister naar het standpunt van de 

ander. Spring in de auto en verken de vier straten van het rond punt. De straten verwijzen naar 

de vier stappen van het model van verbindende communicatie waarmee je tot verbinding komt 

wanneer het vierkant draait. 

De vier stappen van het model laten toe om eerlijk te uiten wat je ervaart 

en empathisch te luisteren naar de ander. 

ZODRA JE BEGRIJPT VANUIT WELKE ONVERVULDE BEHOEFTE 

JIJZELF EN DE ANDERE HANDELEN 

HEB JE GEEN VIJANDEN MEER 

Marshall B. Rosenberg 

Empathisch luisteren naar de ander: koppel terug wat je denkt dat de ander ervaart. 

Soms is je gesprekspartner boos of verdrietig, terwijl jij oké bent. Geef in dat geval de ander de 

kans om te ventileren wat er schort. Luister naar hetgeen hij of zij voelt en geef empathie. 

Stel bijkomende vragen, laat de ander stoom afblazen en ga dan pas samen op zoek naar een 

oplossing. 

Bijvoorbeeld: 

Eerlijk uiten wat je ervaart: vertel de ander wat op jouw lever ligt. 

Hoe vertel je de ander wat je dwarszit? Begin bij de aanleiding en beschrijf feitelijk en neutraal – 

dus zonder oordelen of verwijten - wat je waarneemt en ervaart. Geef vervolgens aan wat je daarbij 

voelt en welke behoefte niet werd ingevuld. Spreek in de ik-vorm om (meer) begrip te krijgen. 

Sluit af met een verzoek. Het geeft de ander de kans om te reageren. 

Bijvoorbeeld: 

“Ik heb je drie 

keer om feedback 

gevraagd. Je 

antwoordde 

telkens dat je op 

dat moment geen 

tijd had.” 

“Ik voel me 

ontmoedigd en 

gefrustreerd …” 

WAARNEMING 

BEHOEFTE 

GEVOEL VERZOEK 

“Kan je mij snel 

feedback geven? 

Indien ja, tegen 

wanneer kan dat?” 

“… omdat ik graag 

meer duidelijkheid 

wil over de kwaliteit 

van mijn werk en 

jouw feedback 

nodig heb om het 

andere project op 

te starten.” 

“Ik heb de indruk 

dat wanneer ik je 

aanspreek over 

mijn uitgewerkt 

voorstel ...” 

“... je geërgerd bent 

…” 

WAARNEMING 


Spreek de ander 

aan met de 

voornaam 

Gebruik de ikvorm 

BEHOEFTE 

GEVOEL VERZOEK 

Toon begrip 

vooraleer je 

begrip vraagt 

Neem de 

woorden van 

de ander niet 

persoonlijk 

Wees benieuwd 

naar het verhaal 

van de ander 

Neem je tijd 

“Wat stel je voor?” 

“… omdat je 

verwacht dat ik 

begrijp dat je druk 

bezig bent met 

diverse andere 

dossiers. 

Klopt dat?” 

Verplaats je in de 

leefwereld van 

de ander 

Focus op de 

oplossing en 

staar je niet blind 

op het probleem 



91

HET IS BETER 

OM EEN KAARS 

AAN TE STEKEN 

DAN OM TE KLAGEN 

OVER DE DUISTERNIS 

Lao-Tse 

Een verbindend gesprek is een levendige dialoog 

met een natuurlijke afwisseling tussen 

eerlijk uiten wat je zelf ervaart en empathisch 

luisteren naar de ander. Je vergroot de kans 

op wederzijds begrip door assertief en verbindend 

je mening of standpunt uit te spreken en 

tegelijk rekening te houden met hoe de ander 

zich voelt. Verbindend communiceren maakt 

dat je aangenaam samenwerkt met je collega’s 

en gemakkelijker problemen oplost. 

HATELIJK GEDRAG 

IS ZELDEN ALLEEN MAAR 

WAT HET LIJKT. 

WIE ONS PIJN DOET, 

VOELT ZICH ZELF GEKWETST. 

DE JUISTE REACTIE DAAROP 

KAN DAN OOK NOOIT 

CYNISME OF AGRESSIE, MAAR 

- OP DIE SCHAARSE MOMENTEN 

DAT WE HET KUNNEN OPBRENGEN - 

ALLEEN MAAR LIEFDE ZIJN. 

Alain de Botton 

Oefening 

Verbinding op 

het rond punt 

Ga met een eigen situatie aan de slag 

om de vier stappen van het model van 

verbindende communicatie onder 

de knie te krijgen. Kies een situatie 

waarbij je verbinding wil krijgen met 

iemand die iets uitsprak of deed dat 

jij als onaangenaam hebt ervaren. 

Neem beurtelings de rol van chauffeur, 

rijinstructeur en gesprekspartner op. 

De chauffeur 

Kies een situatie waar een verbindend gesprek 

wenselijk is en kader de situatie voor 

de persoon die de rol van gesprekspartner 

opneemt. 

Ga bij elke stap op de overeenkomstige 

plek staan: Waarneming, Gevoel, Behoefte 

en Verzoek. 

De gesprekspartner 

De chauffeur wil met jou verbinding maken 

na een conflict. 

Je blijft op de achtergrond en geeft enkel 

antwoord wanneer de chauffeur iets 

vraagt. 

Je neemt plaats aan de buitenkant van het 

rond punt waar de chauffeur gemakkelijk 

oogcontact met jou kan maken. 

De rijinstructeur 

Jij leidt alles in goede banen: je observeert, 

stelt bijkomende vragen indien nodig 

en komt tussen als de chauffeur uit de 

bocht vliegt. 

Je staat letterlijk aan de zijde van de chauffeur 

en wijst de juiste plek aan wanneer de 

chauffeur op een plek staat die niet correspondeert 

met zijn of haar woorden. 

Spreekt de chauffeur een oordeel of een 

verwijt uit? Je onderbreekt vriendelijk en 

verwijst hem of haar naar het midden van 

het rond punt. 

1 

2 

Vorm 

een 

trio 

Vertel de feiten die 

voor ongenoegen 

zorgen. 

Welke emoties 

brengt dit teweeg? 

Voel je de behoefte 

om te oordelen of 

je gesprekspartner 

verwijten naar het 

hoofd te slingeren? 

Voorbereiding 

1 Maak een cirkel met een touw van twee meter. De cirkel vormt het midden 

van jouw rond punt. 

2 Noteer de vier begrippen ‘WAARNEMING’, ‘GEVOEL’, ‘BEHOEFTEN’, ‘ VERZOEK’ 

duidelijk leesbaar op aparte bladen en leg de bladen op de grond zoals op 

de tekening. 

3 In het midden van het rond punt leg je het blad ‘OORDELEN en VERWIJTEN’. 

WAARNEMING 

GEVOEL 

OORDELEN 

EN VERWIJTEN 

VERZOEK 

BEHOEFTE 

1. Ga telkens in het midden van het rond punt staan. 

2. Spuw je gal alsof de persoon in kwestie je niet hoort. 

Spreek een concreet 

verzoek uit. 

3. Nu ben je klaar om (opnieuw) verbindend te communiceren. 

4. Zorg dat je steeds op de plaats staat die overeenstemt met hetgeen 

je doet. 

4 

3 

Welke behoefte 

wil je vervuld zien? 

92 



F 

Hoe zorg je voor positieve vibes 

op het werk? 

Niemand is zo arm 

dat hij geen glimlach kan geven 

Niemand is zo rijk 

dat hij geen glimlach nodig heeft 

2. Glimlach 

Een oprechte glimlach straalt vriendelijkheid, interesse, aandacht en genegenheid uit. Met een 

glimlach stel je iemand gerust en geef je hem of haar het gevoel erbij te horen. 

Glimlachen werkt aanstekelijk. Jij beantwoordt de glimlach van een (on)bekende toch ook 

spontaan met een glimlach? 

GEEF MENSEN EEN PLUIM EN ZE KRIJGEN VLEUGELS 

Phil Bosmans 

I’m wearing the smile 

you gave me 

Je brengt een groot deel van je tijd door met collega’s. Een goede werksfeer is dan ook goud 

waard. 

Een schouderklopje, een blijk van waardering en een welgemeend compliment doen wonderen. 

Een bemoedigend woord van een collega maakt het verschil op een baaldag. 

Wie zich gesteund voelt door collega’s, gaat beter om met werkstress. Een compliment van een 

collega boost je zelfvertrouwen. 

We kunnen allemaal weleens een schouderklopje gebruiken, al is het maar een verkrampte ‘Ik ben 

blij dat jij in mijn team zit’, uit de serie ‘Het Eiland’. Helaas heeft waardering op de werkvloer de 

neiging om nogal snel uit het oog verloren te worden. 

3. Toon interesse 

Voel je dat een collega nood heeft om zijn of haar hart te luchten? Wees er voor je collega en 

luister naar het verhaal. 

4. Doe iets extra 

Doe eens iets extra voor je collega’s. Zomaar en zonder dat je een tegenprestatie verwacht. 

Heeft je collega een hekel aan een taak die jij met plezier uitvoert? Stel voor om de taak over te 

nemen. Of vraag of er nog iemand zin heeft in een verse kop koffie wanneer je op weg bent naar 

de koffiemachine. Ben je een keukenprins(es)? Verras je collega’s met een zelfgebakken cake. 

Schenk je collega’s een klein moment van groot geluk 

met deze concrete tips: 

1. Dankjewel 

Met dit woord dat je in één adem uitspreekt, maak je een collega echt blij. 

Helpt een collega je op weg in een moeilijk dossier? Steekt een collega ongevraagd een handje 

toe wanneer jij het hels druk hebt? Spreekt een collega je moed in wanneer je het even niet ziet 

zitten? 

Spreek je waardering uit en geef je collega een welgemeende dankjewel. Wedden dat hij of zij 

ook een volgende keer met plezier bijspringt. 

"WAT HEB IK ERAAN?", 



95

Ik hou van je glimlach! 

5. Geef een gemeend compliment 

Uit onderzoek van het Japanse National Institute for Physiological Sciences blijkt dat we beter 

presteren na een compliment. Meer nog, een sociale beloning - zoals bijvoorbeeld een compliment- 

heeft hetzelfde positieve effect als een financiële beloning, zo blijkt uit de studie. 

Af en toe een compliment geven aan je collega’s draagt bij tot een betere werksfeer. Wacht niet 

op grote realisaties. Complimenteer iemand voor een attitude, een vaardigheid, een kledingstuk 

dat flatteert of een taak die met veel zorg werd uitgevoerd. 

Complimenten 

geven 

in 4 stappen 

VOOR 

DUMMIES 

Mocht ik een hond zijn 

ik zou kwispelen telkens ik jou zie. 

Je bent weer keitof gekleed! 

Wat leuke schoenen! 

Je bent 

geweldig! 

Dat heb je 

ECHT GOED 

gedaan! 

Goed 

bezig! 

Super! 

Die nieuwe bril 

staat jou beeldig! 

Stap 1 

Benoem de vaardigheid of het gedrag 

dat je waardeert. 

Bijvoorbeeld: 

Wat fijn dat je je altijd zo flexibel opstelt. 

Tegoed 

bON 

In 3 woorden: 

jij bent de MAX! 

En ik kan 

niet tellen! 

Omdat je zo geweldig bent: 

BON VOOR EEN GRATIS KNUFFEL 

Je hebt maar weinig woorden nodig om een compliment te geven. We geven je graag een 

duwtje in de rug. Op de rechter pagina vind je een aantal complimenten die je aan een iemand 

kan geven. Knip één van de 16 strookjes af en overhandig het compliment aan diegene die je 

wil blij maken. 

Geef alleen gemeende complimenten en spreek ze uit zonder de verwachting om iets terug te 

krijgen. Je bereikt meer met complimenten over gewenst gedrag dan met gezeur over ongewenst 

gedrag. Wees gul met complimenten en geef gerust vijf keer meer complimenten dan 

negatieve feedback. 

WANNEER JE IETS GOEDS ZIET 

GEEF DAN EEN COMPLIMENT 

WANNEER JE IETS FOUTS ZIET 

BIED DAN JE HULP AAN 

Nelson Mandela 

Mag het wat meer zijn? 

Een kort en krachtig compliment is gemakkelijk om te geven en leuk om te krijgen. Soms mag het 

echter iets meer zijn en neem je beter de tijd om iemand uitgebreid te complimenteren. 

Stap 2 

Maak het concreet. 

Bijvoorbeeld: 

Je bent steeds bereid om naar een 

oplossing te zoeken wanneer de planning 

last-minute wijzigt. 

Stap 3 

Geef een concreet voorbeeld. 

Bijvoorbeeld: 

Vorige week had ik dringend een extra 

vergaderzaal nodig. Je stelde voor om de 

zaal te nemen die jij had gereserveerd en 

ging zelf op zoek naar een andere plek. 

Stap 4 

Vertel wat dit met je doet en welke 

behoefte werd ingevuld. 

Je geeft extra diepgang aan een 

compliment door te verduidelijken welk 

effect het gedrag of de vaardigheden op 

jou hebben. 

Bijvoorbeeld: 

Het is echt prettig samenwerken met jou. Ik 

kan altijd op je rekenen en dat vind ik zalig. 

10/ 

10 

Een dag zonder jou 

is als champagne zonder bubbels. 

In het woordenboek staat jouw naam naast 

f a n t a s t i s c h ! 

Ik vind je kapsel leuk! 

Ik heb al zoveel geleerd van jou. 

Je ruikt naar 

pannenkoeken en chocolademelk! 

Je inspireert mij! 

Jij bent de mayonaise bij de frieten. 

Ik vind je ZO grappig! 

In het weekend tel ik af 

om je op maandag weer te zien! 

96 


Als er ooit mensen GEKloOND WORDEN, 

moet jij de eerste zijn.

Een compliment voor jou! 







Het is niet altijd vanzelfsprekend om openlijk 

je waardering te uiten. Worden er in jouw team 

of organisatie geen of weinig complimenten 

gegeven? Neem het heft in handen en begin 

er zelf mee. Je zal aangenaam verrast zijn over 

het resultaat van je actie. 

Voelt het onwennig voor je? Gebruik de duikplanktechniek. 

Bijvoorbeeld: 

Ik weet dat ik je te weinig waardering geef en 

het voelt ook wat onwennig om het doen. 

Toch wil ik jou een stevig compliment geven… 

DE BESTE MANIER 

OM DE TOEKOMST TE VOORSPELLEN 

IS OM ZE ZELF TE CREËREN 

Peter F. Drucker 

8 






Oefening 

Geef een XL -compliment 

Geef een collega een 

megacompliment of stuur een sms 

met een welgemeend uitgebreid 

compliment naar een vriend(in). 

Stel een groot boeket samen en 

bouw het compliment op volgens 

de vier stappen. 

Luisteren, 

hoe doe 

je dat 


precies? 





8 Luisteren, 

Luisteren kost moeite. 

Horen is geen verdienste. 

Een eend hoort ook. 

Igor Stravinsky 

hoe doe je dat? 

Hoe zit het met jouw luistervaardigheden? 

Luister je enkel naar hetgeen je wil horen of ben je erop gebrand 

om iets nieuws te vernemen? 

Misschien ben je een uitstekende luisteraar en hang je aan de 

lippen van je beste vriend(in) wanneer die vertelt over een bijzondere 

ervaring. 

Goed luisteren creëert een veilige sfeer en zorgt ervoor dat de 

ander zeer persoonlijke, pittige of pijnlijke details met jou deelt. 

Ben je altijd een voorbeeldige luisteraar? Ja? Je verdient een standbeeld! 

Veel waarschijnlijker is dat je een goede luisteraar bent wanneer je een interessant 

verhaal hoort en afhaakt wanneer het saai of langdradig wordt. 

EEN GESPREK VOEREN ZONDER TE LUISTEREN 

IS ZOALS EEN STROOMKABEL DOORKNIPPEN 

EN HOPEN DAT HET LICHT ZAL BRANDEN 

46% van de Belgen voelt zich eenzaam. Dat blijkt uit het Nationaal Geluksonderzoek 

dat verzekeraar NN in samenwerking met professor Lieven Annemans (UGent) uitvoerde. 

Vooral in de leeftijdscategorieën tussen 20 en 34 jaar en 35 en 50 jaar vormt 

eenzaamheid een probleem. 

Wie luistert, neemt de ander ernstig en erkent zijn of haar gedachten en gevoelens. 

Een goede luisteraar toont empathie, leeft zich in in de situatie van de ander en begrijpt 

welke behoefte (on)vervuld is. 

ER ZIJN MENSEN DIE IN PLAATS VAN TE LUISTEREN NAAR 

WAT ANDEREN TEGEN HEN ZEGGEN 

REEDS LUISTEREN NAAR HETGEEN ZIJ ZELF GAAN ZEGGEN 

Albert Guinen 


101

Goed luisteren betekent jezelf wegcijferen en de ander centraal zetten. En daar gaat het vaak mis. 

Je gesprekspartner zegt iets en jij haakt erop in. Je aandacht is niet langer gericht op het verhaal 

van de ander en je neemt het woord over. 

A 

Het kader bepalen 

Goed (blijven) luisteren vergt discipline en heeft een directe, positieve invloed op de relatie met 

je collega’s, familie en vrienden. Vertel je graag in geuren en kleuren over je werkdag wanneer 

je thuiskomt? Dan weet je hoe fijn het is wanneer je huisgenoten je een luisterend oor bieden. 

En hoe ergerlijk het is wanneer ze meer aandacht hebben voor hun smartphone dan voor jouw 

verhaal. 

Naast de sociale en relationele aspecten zit aan luisteren ook een functionele kant. Luisteren stelt 

ons in staat om de informatie te verzamelen die nodig is om bijvoorbeeld een taak tot een goed 

einde te brengen. Luisteren naar de ander verschilt fundamenteel van horen wat de ander zegt. 

Luisteren vereist aandacht, concentratie en focus. 

Met aandacht luisteren naar de ander is niet zo eenvoudig als het lijkt. Hoe vaak kreeg jij al te horen 

dat je niet luistert? Vaak? Tijd om een betere luisteraar te worden. 

Oefening Luisteren, hoe doe je dat? 

Welke goede luisteraars ken je? 

Op welke manier luisteren zij naar anderen? 

Vorm een duo en som op wat goede luisteraars 

concreet doen (of niet doen). 

Luisteren 

gaat over doen, 

denken en voelen. 

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Het kader omvat de externe factoren die een invloed hebben op de luisterkwaliteit. 

Zo moet de ruimte geschikt zijn, het moment goed gekozen 

en je gesprekspartner op de hoogte van de reden waarom je naar hem of 

haar wil luisteren. 

Het kader slaat op: 

1. Het abstracte kader: naar WAT wil je luisteren en WAAROM ? 

Waarover gaat het gesprek? 

Wat is je intentie? 

• Naar WAT wil je luisteren: waarover wil je het hebben met de ander? 

Bijvoorbeeld: 

1. Ik zou het met jou graag hebben over de hoge werkdruk van de laatste weken. 

2. Ik heb enkele vragen voor jou over project XYZ. 

3. Ik wil graag eens met je spreken over je schoolresultaten. 

• WAAROM wil je naar de ander luisteren: schep duidelijkheid over je verwachtingen en de 

intentie waarmee je luistert, en peil naar de verwachtingen van de ander. Gebruik hiervoor 

metacommunicatie (zie pagina 84). 

Bijvoorbeeld: 

1. Ik hoorde je daarnet met Louise praten over de 

hoge werkdruk en maak me wat zorgen. Ik zou 

graag vernemen hoe je de werkdruk ervaart. 

2. Ik loop vast en heb jouw advies nodig. 

3. Ik ben geschrokken toen ik je rapport zag en 

wil graag vernemen hoe je zelf naar je resultaten 

kijkt. 

2. Het concrete kader: HOE wil je naar de 

ander luisteren? 

Op welke plek heeft het gesprek plaats: in een 

vergaderzaal, in de gang, op de parking, aan de 

koffiemachine of in een kantoor? 

Via welk communicatiemiddel verloopt het gesprek: mail, telefoon of face-to-face? 

Is de ander beschikbaar en heb je zicht op de beschikbare tijd? 

Een goede luisteraar stelt zich ten dienste van de persoon die iets wil vertellen. Pas je dus zoveel 

mogelijk aan aan de voorkeuren van je gesprekspartner. 



103

Oefening Naar WAT, WAAROM en HOE wil je luisteren? 

Je neemt de rol op van luisteraar en wil met iemand een gesprek voeren. 

Noteer hieronder wat je tegen je gesprekspartner zegt om het kader (WAT, 

WAAROM en HOE) te bepalen. 

Bijvoorbeeld: 

WAT 

WAAROM 

HOE 

: Tijdens de vergadering gisteren heb je mij gevraagd om voorstel A verder 

uit te werken. Kan je toelichten wat je precies van mij verwacht? 

: Er zijn nog enkele punten die ik niet goed begrijp en waarover ik graag 

duidelijkheid krijg vooraleer ik aan de slag ga. 

: Heb je deze namiddag tijd om mij meer uitleg te geven? Past het je omstreeks 

15u? Reserveer ik de vergaderzaal voor een half uurtje? 

Enkele tips: 

Overleg vooraf met je gesprekspartner op welke plek het gesprek zal 

plaatsvinden. Kies een ruimte die past bij het doel van het gesprek en waar 

je je beiden comfortabel voelt. 

Check of de ander beschikbaar is voor een gesprek. Is de ander bezig met 

een dringende taak of geconcentreerd aan het werk? Vraag wanneer hij of 

zij tijd heeft voor een gesprek. 

Hoe belangrijker het gesprek, hoe groter de kans dat emoties een rol 

spelen. Belangrijke gesprekken voer je dan ook best face-to-face. 

Feiten uitwisselen of concrete afspraken vastleggen kan (ook) telefonisch. 

Wanneer er geen overleg nodig is, zijn een mail en een bericht (ook) prima. 

WAT : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

WAarom : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

hoe : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

104 



105

B 

Tijd maken 

We hebben het allemaal druk druk druk. 

Loopbanen veranderen in renbanen. 

We nemen amper de tijd om écht te 

luisteren. Vaak laten we de ander enkel 

aan het woord om onze eigen ideeën 

bevestigd te horen. Of we denken al na 

over ons antwoord terwijl de ander zijn 

of haar verhaal doet. 

Wie écht luistert, laat de ander uitpraten 

en stapt mee in het verhaal als een stille 

getuige, zonder tussen te komen of te 

antwoorden. 

Een Afrikaan zegt tegen een Europeaan: 

‘Jullie hebben de klok, wij hebben de tijd!’ 

Oefening De stille getuige 

In deze oefening ben je met volle aandacht aanwezig als een stille getuige. Je 

geeft de ander de mogelijkheid om vrijuit en op eigen tempo zijn of haar verhaal 

te vertellen. Je onderbreekt de ander niet, stelt geen vragen en geeft geen 

commentaar. 

Doe deze oefening met een collega, partner of vriend(in) waarbij je je comfortabel 

voelt. De meest extraverte persoon (de vlotste prater) van de twee neemt de 

uitdaging op om de stille getuige te zijn. De andere persoon is de verteller. 

DE VERTELLER DE STILLE GETUIGE 

• Je vertelt over een (on)aangename 

emotionele ervaring. 

• Je krijgt vijf volle minuten om je verhaal 

ongestoord te vertellen. Je kiest zelf 

waar en wanneer je pauzes laat vallen, 

en hoelang ze duren. 

• De stille getuige luistert naar jouw 

verhaal zonder vragen te stellen of te 

onderbreken. 

• Als stille getuige luister je aandachtig 

naar het vijf minuten durende verhaal 

van de verteller. Je praat niet, komt niet 

tussen en stelt geen vragen. 

• Je luistert met open hart en geest. Met 

een knik of een luistergeluid laat je 

merken dat je met aandacht luistert. 

• Wees aanwezig in het moment. Komen 

er gedachten op, laat ze voor wat ze 

zijn en richt je aandacht opnieuw op de 

ander. 

• Je maakt oogcontact met de verteller en 

kijkt weg wanneer hij of zij wegkijkt. 

Na de oefening deel je je ervaringen met elkaar: 

1. Hoe heb je het gesprek ervaren? 

• Hoe was het om als stille getuige met volle aandacht naar de verteller te luisteren? 

• Hoe was het om als verteller vrijuit te spreken zonder vragen of onderbrekingen van 

de stille getuige? 

2. Wat leer je uit deze oefening? 

106 



C 

Oogcontact maken 

Zonder verbinding kan je niet 

surfen op het internet. Akkoord? 

Hetzelfde geldt wanneer 

we communiceren met 

anderen: zonder verbinding 

met je gesprekspartner is er 

geen commUNIcatie mogelijk. 

Oogcontact maken is de gemakkelijkste 

manier om als luisteraar verbinding te krijgen met je gesprekspartner. 

Je toont ermee dat de ander meetelt en dat je geïnteresseerd bent in het verhaal. 

D 

De lichaamstaal van de ander 

spiegelen 

Of je nu een voor- of tegenstander bent, Valentijn is een interessante dag om de verbinding tussen 

twee individuen te observeren. De manier waarop partners met elkaar omgaan tijdens een Valentijnsdiner 

zegt een en ander over hun relatie. 

Sommige koppels gaan helemaal op in elkaar en hebben alleen maar oog voor elkaar. Dat zie je 

ook aan hun lichaamstaal: ze spiegelen elkaars houding en mimiek. Wanneer de ene lacht, doet de 

andere dat ook. Leunt de ene achterover dan doet de partner hetzelfde. 

Bij andere koppels daarentegen lijkt het Valentijndiner eerder een verplicht nummer. Ze richten 

hun aandacht vooral op de omgeving en hebben elkaar weinig te vertellen. 

Hoe spiegel je de lichaamstaal van je gesprekspartner en laat je merken dat je aandachtig luistert? 


SOMMIGE VROUWEN 

ZULLEN HET STERK 

WAARDEREN DAT JE 

30 CENTIMETER HOGER 

OOGCONTACT MAAKT 

Praat je gesprekspartner 

enthousiast, met uitgesproken 

mimiek en met opengesperde 

ogen? 

Luister op eenzelfde 

enthousiaste manier. 

Fronst de persoon die aan het 

woord is de wenkbrauwen? 

Doe hetzelfde. 

Zit je gesprekspartner neer en 

kijkt hij weg van je? 

Ga naast hem zitten zonder 

oogcontact te maken en wacht 

de reactie af. 

Raakt de persoon die aan het 

woord is je aan? 

Doe even later gerust hetzelfde. 

Oogcontact maken is niet hetzelfde als naar iemand kijken. Bij oogcontact kijk je de ander in de 

ogen zonder hem of haar aan te staren. Je stelt de ander op zijn gemak door af en toe eens weg 

te kijken. 

Als goede luisteraar spiegel je het oogcontact van de verteller. 

Kijkt de verteller weg? Hij of zij heeft (meer) ruimte nodig. Als luisteraar kijk je dan ook best weg. 

Kijkt de verteller je nadrukkelijk aan? Maak als luisteraar even nadrukkelijk oogcontact. 

Zit jij neer terwijl je 

gesprekspartner rechtop staat? 

Sta zelf ook recht. 

Respecteer de afstand die je 

gesprekspartner in acht neemt. 

Spiegel de gebaren van je 

gesprekspartner net even 

anders. 

Bijvoorbeeld: 

Je collega houdt een hand 

onder haar kin terwijl ze aan het 

woord is. Als luisteraar hou jij 

een hand voor je mond. 



109

Lach naar 

het leven 

dan lacht het 

misschien terug 

Spiegelgedrag zie je ook in een groepsgesprek of tijdens een vergadering. Luisteraars die akkoord 

gaan, imiteren de lichaamstaal van de spreker. Zo merk je ook meteen wie het oneens is met het 

standpunt van de spreker. 

Het wel of niet spiegelen van de lichaamstaal beïnvloedt de sfeer van een gesprek in de richting 

van respectievelijk meer of minder harmonie. 

Het spiegelen van de lichaamstaal en de mimiek van je gesprekspartner gebeurt meestal vanzelf. 

Wil je er extra aandacht aan besteden? Doe het steeds vanuit de intentie om echt contact te maken 

met de ander en laat het vooral niet geforceerd of manipulatief overkomen. 

Ben je eerder extravert? Vermijd overacting. 

Ben je (heel) introvert? Toon je gerust (wat) expressiever dan je gewoon bent. 

E 

Knikken en luistergeluiden maken 

Voor sommigen stopt luisteren na de derde letter. Ze gedragen zich LUI en LUIeren in plaats van 

te luisteren. 

Je luistert actief wanneer je met een knik of een luistergeluid laat zien en horen dat je aan het luisteren 

bent. Het zorgt ervoor dat je gesprekspartner zich begrepen voelt en jou meer vertrouwt. 

ER ZIJN TWEE SOORTEN MINISTERS: 

ZIJ DIE JA KNIKKEN WANNEER DE KONING SPREEKT 

EN ZIJ DIE MAKEN DAT DE KONING JA KNIKT 

BIJ ALLES WAT ZE ZELF ZEGGEN 

Piet Vermeylen 

JA! 

Stem het ritme waarmee je knikt of een luistergeluid uitspreekt af op het spreekritme van de ander. 

Voer je een telefoongesprek? In dat geval heeft knikken weinig zin. Een luistergeluid daarentegen 

maakt wel duidelijk dat je aandachtig luistert. 

Anissa & Gert 

Anissa en Gert zijn verwikkeld in een felle woordenwisseling. 

Anissa gaat helemaal tegen de rugleuning van haar stoel zitten 

en zegt dat ze er op deze manier nooit zullen uitkomen. 

Gert doet hetzelfde en bevestigt dat dit inderdaad niet de 

manier is om uit de discussie te geraken. 

Even later legt Anissa de handen op de tafel en stelt voor 

om een volwassenen gesprek te voeren. Wanneer Gert nu 

de lichaamstaal van Anissa spiegelt, weet zij dat hij bereid 

is tot dialoog. 

Met een onveranderde lichaamstaal en gekruiste armen 

daarentegen zou Gert te kennen geven dat hij niet bereid is 

om een oplossing te zoeken. 

Het spiegelen van lichaamstaal is een krachtige manier om je bereidheid tot luisteren te tonen en 

duidelijk te maken dat je verbinding wil. 

Het omgekeerde geldt evenzeer. Wie de lichaamstaal niet spiegelt, laat merken dat hij of zij geen 

verbinding wenst of niet akkoord gaat met hetgeen werd gezegd. Door bijvoorbeeld recht te 

staan terwijl je gesprekspartner nog neerzit, geef je aan dat je het gesprek wil afronden. 

Naast de lichaamstaal en de mimiek kan je ook het ademhalingsritme van je gesprekspartner 

overnemen of de frequentie waarmee hij of zij met de ogen knippert. 

Hou het natuurlijk en overdrijf niet. 

Oefening Spiegeltje, spiegeltje… 

Vorm een trio. Spreek af wie rol A, B en C opneemt. 

Opgelet: A leest de informatie over de rollen van B en C niet. 

A 

Je vertelt een (on)prettige 

ervaring. 

Na een minuut draaien B en C de rollen om: C maakt oogcontact met A en begint de lichaamstaal te 

spiegelen. B verbreekt het oogcontact met A en neemt de tegenovergestelde houding van A aan. 

Bespreek na de oefening wat je opvalt en hoe je het gesprek hebt ervaren vanuit jouw rol. 

B 

Je luistert aandachtig naar 

het verhaal van A en bouwt 

verbinding op door de 

lichaamstaal te spiegelen, 

oogcontact te maken, en 

subtiel de houding en het 

spreek- en bewegingsritme 

over te nemen. 

C 

Je neemt aanvankelijk de 

tegenovergestelde houding 

van A aan en maakt geen 

oogcontact. 



111

F 

Empathie geven 

Vermijd volgende valkuilen: 

People don’t care 

how much you know 

until they know 

how much you care 

John C. Maxwell 

Je begint over een eigen 

ervaring. 

Bijvoorbeeld: 

O ja, dat ken ik. Ik heb hetzelfde 

meegemaakt toen ik … 

Je minimaliseert. 

Bijvoorbeeld: 

Och, er zijn ergere dingen dan 

dat. Het zal wel meevallen. 

Je geeft ongevraagd advies. 

Bijvoorbeeld: 

Weet je wat jij moet doen? Zoek 

de mail op en confronteer hen met 

de bewijzen. Wedden dat ze snel 

een toontje lager zingen! 

Je hebt medelijden. 

Bijvoorbeeld: 

Ocharme meisje, hoe vreselijk dat 

dit jou alweer overkomt. Ik heb 

echt medelijden met jou. 

Je veralgemeent. 

Bijvoorbeeld: 

Zo typisch! Leidinggevenden 

denken echt dat ze zich alles 

kunnen permitteren. 

Je analyseert. 

Bijvoorbeeld: 

Wie zijn de betrokken partijen? 

Hoe staat het in de overeenkomst? 

Welke afspraken zijn er gemaakt? 

Vaak zijn we meer 

met onszelf bezig 

in plaats van 

met de ander. 

Bijvoorbeeld: 

Een collega doet zijn beklag: ‘Bij de opstart van het Fast Forward-project kreeg ik twee deeltaken 

toegewezen. Nu verwacht men ineens dat ik er nog een derde taak bijneem.’ 

Jij antwoordt: ‘Je weet toch dat je vooraf alles moet vastleggen om dergelijke onaangename verrassingen 

te voorkomen!’ 

Je hebt misschien wel gelijk, toch is de kans klein dat je collega zich gehoord voelt. 

Soms denken we ten onrechte dat we verbindend en empathisch reageren. 

Empathie gaat niet over jezelf, maar over de ander. Een collega die zijn beklag doet, heeft empathie 

nodig. Die geef je door je in te leven in de situatie van de ander en je eigen mening achterwege 

te laten. 

Empathie is 

het vermogen 

om contact te maken 

met wat er leeft 

bij de ander. 

Sommigen maken er zich gemakkelijk van af door te reageren met ‘Ik begrijp het’. Hoe goed je 

bedoeling ook is, met deze standaardzin toon je niet dat je de ander begrijpt. Je zegt immers niet 

WAT je precies begrepen hebt. 

Om je gesprekspartner het gevoel te geven dat je hem of haar écht begrijpt, moet je meer moeite 

doen en een en ander concreet benoemen. 

? 



113

Hoe geef je empathie? 

• Incasseer en zeg Oei! 

Met Oei!, Echt?, Amai!, Goh of een ander (dialect)woord 

laat je merken dat je begrijpt dat de ander een vervelende, 

moeilijke of pijnlijke situatie meemaakt. 

• Vat samen wat de ander (niet) zegt. 

Voor je gesprekspartner is het aangenaam wanneer je de uitgesproken woorden en onuitgesproken 

gedachten kort samenvat. Dat je aanvoelt wat er niet is uitgesproken – vaak zijn het 

oordelen – maakt dat de ander zich écht begrepen voelt. 

Bijvoorbeeld: 

Ik heb de indruk dat je het erg vervelend vindt dat je teamverantwoordelijke daarmee nu 

pas voor de dag komt. Vind je hem laf omdat hij misbruik maakt van jouw flexibiliteit? 

• Vat samen, schat de gevoelens en de behoefte(n) van de ander in, en vraag of jouw interpretatie 

klopt. 

- Vertel de ander wat je denkt dat hij of zij voelt. 

Bijvoorbeeld: 

Het moet frustrerend zijn om zonder overleg een bijkomende taak opgelegd te krijgen. 

- Peil naar de onvervulde behoefte(n) van de ander. 

Bijvoorbeeld: 

Vind je het weinig respectvol? 

- Pols naar hetgeen de ander concreet wenst. 

Bijvoorbeeld: 

Zou je willen dat je teamverantwoordelijke beseft dat het onmogelijk is om er deze taak 

nog bij te nemen? 

• Vul ontbrekende zinnen aan en toets af of het klopt wat je aanvult. 

Bijvoorbeeld: 

Je collega reageert gelaten en zegt dat het nu te laat is om nog iets aan de situatie te veranderen. 

Jij antwoordt: ‘Had je het liever vernomen bij de aanvang van het project?’ 

Oefening Geef de ander empathie 

Het is voor iedereen een haalbare kaart om te incasseren en ‘Oei!’ te zeggen. Maar geraak je ook 

verder dan de basis van empathie? Met andere woorden: ben je in staat om terug te koppelen wat 

de ander denkt en zijn of haar onvervulde behoefte te benoemen? 

Via deze oefening kom je te weten hoe groot je inlevingsvermogen is en verrijk je je woordenschat 

over gevoelens en behoeften. 

Vorm een duo en bepaal wie start in de rol van A. 

Wissel bij elke nieuwe situatie van rol. 

A klaagt tegen B. 

B luistert met aandacht en reageert empathisch door de gevoelens en behoeften 

van A te benoemen. 

Persoon A zegt: Empathische reactie persoon B: 

Hou het gesprek kort en evalueer na elke situatie of B voldoende empathisch reageerde. 

Vergelijk na de oefening je eigen reacties met de suggesties op pagina 119. 

1. Incasseer en zeg Oei! 

2. Spreek de ander aan met de voornaam. 

3. Geef empathie door volgende zin aan 

Persoon A zegt: Empathische te vullen: reactie persoon B: 

“Dat is nu al de derde keer dit 

jaar dat hij zich ziek meldt. 

Als iedereen dit begint te 

doen, hebben we een groot 

probleem.” 

“Dat is nu al de derde keer dit 

jaar dat hij zich ziek meldt. 

Als iedereen dit begint te 

doen, hebben we een groot 

probleem.” 

A 

A 


B 2. 

Voel 

Spreek 

je je 

de 

achterdochtig 

ander aan met de voornaam. 

3. 

omdat 

Geef empathie 

je behoefte 

door 

hebt 

volgende 

aan eerlijkheid? 

zin aan 

te vullen: 

Of: Ben je geërgerd 

omdat je ondersteuning wil? 

B Voel je je achterdochtig 

omdat je behoefte hebt aan eerlijkheid? 

Of: Ben je geërgerd 

omdat je ondersteuning wil? 

B 

B 

Artsen leren tijdens 

hun opleiding veel meer 

de pols te voelen dan 

gevoelens te polsen. 

Piet Theys 

Situatie 1 

“Je had beloofd om aanwezig 

te zijn, maar bent toch niet 

komen opdagen!” 

Situatie 1 

“Je had beloofd om aanwezig 

te zijn, maar bent toch niet 

komen opdagen!” 

B Voel je je ... 

omdat je behoefte hebt aan ... ? 

Of: Ben je ... 

B omdat Voel je je ... ... wil? 


A 

B 


omdat je ... wil? 

114 


A 

B 



Situatie 2 




te vullen: 


Situatie 5 




te vullen: 

“Wees maar zeker dat ik voorstander 

ben van het langdurig 

opsluiten van criminelen” 

B Voel je je ... ... 

omdat je behoefte hebt aan ... ... ? 

Of: Ben je ... ... 

“Ojee, ik heb mijn 

portefeuille in de auto 

laten liggen en twijfel of 

de wagen wel op slot is.” 



Of: Ben je ... ... 

omdat je ... ... wil? 


A 

B 

A 

B 

Situatie 3 

Situatie 6 

“Trek het gordijn van het 

pashokje eens helemaal 

dicht! Of denk je misschien 

dat ik het prettig vind dat 

iedereen mij in mijn 

ondergoed ziet staan!” 



Of: Ben je ... ... 


“Bemoei je niet! 

Ik los het 

zelf wel op!” 



Of: Ben je ... ... 


A 

B 

A 

B 

Situatie 4 

Situatie 7 

“Ik zeg het je, al die 

communicatieworkshops 

zijn puur tijdverlies. 

Ik worstel nog steeds 

met dezelfde kwesties.” 



Of: Ben je ... ... 


“Ik nodig je broer 

niet meer uit op 

familiefeesten. 

Hij zoekt altijd ruzie 

met mijn vader.” 



Of: Ben je ... ... 


A 

B 

A 

B 




Situatie 8 




te vullen: 

Dit zijn suggesties voor een empathische reactie in de tien situaties: 

Situatie 1 

Voel je je teleurgesteld en heb je behoefte 

aan respect? 

Of 

Ben je ontgoocheld en wil je op mij kunnen 

rekenen wanneer ik iets beloof? 

Situatie 6 

Voel je je geïrriteerd en los je problemen 

liever zelf op? 

Of 

Ben je geërgerd en wil je vertrouwen? 

“Waar blijft Jochen toch? 

Hij is een uur geleden 

vertrokken naar de bakker 

om brood te halen.” 





Situatie 2 

Voel je verachting voor criminelen 

en verwacht je dat de overheid haar 

verantwoordelijkheid neemt? 

Of 

Ben je op je hoede en wil je dat iedereen 

zich veilig voelt? 

Situatie 7 

Ben je wantrouwig en heb je behoefte aan 

harmonie? 

Of 

Ben je gespannen en verlang je naar 

familiefeesten die harmonieus verlopen? 

Situatie 9 

A 

B 

Situatie 3 

Voel je je gegeneerd en wil je privacy? 

Of 

Ben je geschrokken en wil je graag op je 

gemak passen? 

Situatie 8 

Ben je bang dat er iets gebeurd is en wil je 

gerustgesteld worden? 

Of 

Ben je in paniek en wil je dat hij snel veilig 

thuiskomt? 

“Tijdens vergaderingen 

durft niemand knopen 

doorhakken. Ik heb het echt 

wel gehad met dit team.” 





Situatie 4 

Voel je je ontmoedigd en wil je vooruitgang 

boeken? 

Of 

Twijfel je aan deze aanpak en heb 

je behoefte aan een andere, meer 

doeltreffende leermethode? 

Situatie 9 

Voel je je gefrustreerd omdat je je tijd goed 

wil besteden en tot resultaat komen? 

Of 

Ben je ontmoedigd en wil je daadkracht en 

efficiëntie zien? 

Situatie 10 

A 

“Kan jij je hond niet 

aan de leiband houden 

zoals het hoort! 

Straks valt hij mij aan!” 

B 




Situatie 5 

Voel je je ongerust omdat je twijfelt of je 

portefeuille veilig in de wagen ligt? 

Of 

Ben je in paniek en wil je zeker zijn dat je 

wagen goed gesloten is? 

Situatie 10 

Ben je bang van honden en wil je een veilig 

gevoel? 

Of 

Ben je verontwaardigd en wil je dat ik 

rekening hou met je angst? 


A 

B 

118 



119

Komaan zeg! 

Zo spreekt toch 

niemand? 

G 

Je eigen idee loslaten 

Een professor en de Japanse zenmeester Nan-in ontmoeten elkaar om van gedachten te wisselen 

over het Zenboeddhisme. Nan-in stelt voor om eerst thee te drinken. Hij schenkt in en blijft maar 

schenken, ook wanneer het kopje overloopt. 

De professor kijkt verbouwereerd toe. Wanneer de thee over de tafelrand stroomt, vraagt hij aan 

de zenmeester waarom hij thee blijft inschenken. 

Nan-in antwoordt: ‘Net zoals het kopje is je geest vol van je eigen ideeën, overtuigingen en veroordelen. 

Hoe kan je van gedachten wisselen of iets nieuws leren met een vol kopje?’ 

Je hebt het ongetwijfeld zelf al ervaren: je bent iets aan het vertellen en wordt botweg onderbroken 

door iemand die zijn of haar eigen mening wil geven. Het resultaat: je gaat in de tegenaanval, 

klapt dicht of haakt af. 

Natuurlijke taal 

We kunnen het 

capaciteitsprobleem 

oplossen door tijdelijke 

werkkrachten in dienst 

te nemen. 

Ben je gek? 

Het duurt 

maanden vooraleer 

ze opgeleid zijn! 

Ik ga op 

vakantie naar 

Sharm-El-Sheikh. 

Je moet het lot 

niet tarten! 

Er zijn in Egypte 

al terroristische 

aanslagen geweest 

en het is er gevaarlijk 

voor toeristen. 

Het is best mogelijk dat de empathische formuleringen van de oefening en de suggesties 

voor jou onnatuurlijk en gekunsteld klinken. 

Ze zijn bedoeld om het geven van empathie onder de knie te krijgen. Gebruik in het 

dagelijkse (werk)leven gerust je eigen bewoordingen. 

Bijvoorbeeld: 

Anneleen: 

In de garage konden ze niet onmiddellijk beginnen aan het onderhoud van mijn wagen. Ik heb 

een uur langer moeten wachten. 

Dieter: 

Oei, dat is keifrustrerend. 

of 

Verdorie, zoveel tijd verloren. Dat is balen. 

Denk eraan om de valkuilen (pagina 113) te vermijden. 

Behoorlijk frustrerend wanneer je de behoefte voelt om gehoord te worden. 

Wil je in een dergelijke situatie verbinding met de ander tot stand brengen? Besef dat je aandacht 

uitgaat naar je eigen idee in plaats van naar het verhaal van de ander en zet je eigen overtuigingen 

en (voor)oordelen bewust aan de kant. 

Een mens is in staat om te reflecteren over zijn gedragingen. Dat hebben we te danken aan ons 

autoreflectief bewustzijn. Ook olifanten, grote mensapen, tuimelaars, orka’s en eksters hebben 

een dergelijk, weliswaar beperkter, bewustzijn. 



121

H 

Openstaan voor de ander 

SOMS HEBBEN DE MUREN OREN 

MAAR JAMMER GENOEG 

HEBBEN OREN 

OOK STEEDS VAKER MUREN 

Gilles Delvaulx 

Oefening Interview een actievoerder 

Vorm een trio en neem afwisselend de rol van A, B en C op. 

Het doel van de oefening is om aandachtig en met open geest te luisteren naar een ander standpunt. 

Om niet geconfronteerd te worden met de herinnering aan vroegere teleurstellingen en pijnlijke 

ervaringen, bouwen we muurtjes op en gaan we écht contact uit de weg. 

We zien daarbij over het hoofd dat we niet wijzer worden van alleen naar onszelf te luisteren. 

Sta open voor het verhaal van de ander, leer bij en ontdek nieuwe inzichten. Bovendien maak je 

anderen blij door hen jouw volledige aandacht te schenken. 

Je hoeft daarom niet akkoord te gaan. Het volstaat dat je openstaat voor de andere overtuiging of 

mening. Maak verbinding en nodig de ander uit om te vertellen wat hem bezighoudt en zijn hart 

te luchten. Stel vragen en geef de ander de ruimte en de tijd om verdriet, kwaadheid of vreugde 

te uiten vooraleer je je eigen mening laat horen. 

Openstaan voor de ander vergroot de kans dat de ander ook naar jou zal luisteren. Doe moeite om 

aandachtig te luisteren en je gesprekspartner zal op zijn of haar beurt wellicht benieuwd zijn naar 

jouw idee, mening of overtuiging. 

Rollenspel beginsituatie 

Persoon A vertelt aan persoon B en C of hij in werkelijkheid VOOR of TEGEN de stelling is. 

AB 

C 

Rolverdeling 

LAAT IEMAND ZIJN VERDRIET VENTILEREN 

EN HET VERDRIET VERZACHT 

LAAT IEMAND ZIJN VREUGDE UITEN 

EN DE VERVOERING WORDT INTENSER 

A is de journalist 

die de mening van de 

actievoerder wil vernemen en 

zich neutraal opstelt. 

B is de actievoerder 

die zijn of haar standpunt vurig 

verdedigt. 

C is de scheidsrechter 

die nagaat of de journalist op 

een neutrale manier informeert 

naar het standpunt van de 

actievoerder. 

Oscar Wilde 

Kies uit bovenstaande drie 

krantenkoppen een titel die je 

aanspreekt en maak je eigen 

standpunt (Ga je akkoord met 

de krantenkop of hou je er een 

andere mening op na?) kenbaar 

aan B. 

Stel als journalist zoveel mogelijk 

vragen en nodig B uit om 

meer toelichting te geven. Laat 

op geen enkel moment jouw 

eigen mening blijken. 

Kruip in de huid van een felle 

activist. Jouw standpunt staat 

lijnrecht tegenover dat van A. 

Verkondig je mening vrank en 

vrij, en geef een helder antwoord 

op de vragen die A je 

stelt. 

Neem de rol op van scheidsrechter: 

steek je hand omhoog 

wanneer A subjectieve vragen 

stelt of een eigen mening laat 

doorschemeren. Onderbreek 

het interview en geef A de kans 

om zich te corrigeren en de 

vraag op een neutrale manier 

te stellen. 

122 



I 

NIVEA = Niet Invullen Voor Een Ander 

J 

Vragen stellen 

Door zelf in te vullen wat je denkt dat de ander bedoelt, zet je de deur open voor misverstanden. 

Bijvoorbeeld: 

Annabel: Ik vond die laatste vergadering van een bedroevend laag niveau. 

Jack: Ja, ik vond ook dat Michel veel te lang bij hetzelfde onderwerp bleef hangen. 

Annabel: Nee, ik heb het niet over Michel. Ik vond het jammer dat onze mening niet werd gevraagd. 

Ik weet dat je gelooft dat je begrijpt 

wat je denkt dat ik gezegd heb 

maar ik ben er niet zeker van 

dat je beseft dat wat je gehoord hebt 

niet datgene is wat ik bedoeld heb. 

Stel neutrale vragen en laat je eigen interpretatie of veronderstelling achterwege wanneer je de 

ander om toelichting vraagt. 

Bijvoorbeeld: 

Waarom was de laatste vergadering volgens jou van een bedroevend laag niveau? 

Over welke eigenschap moet je beschikken om vragen 

te stellen? Het antwoord lees je onderaan deze pagina 

op zijn kop. 

Heb je het antwoord gevonden? Dan beschik je alvast over de 

juiste eigenschap om vragen te stellen. Je was immers gebeten 

om het antwoord te kennen. 

Hoe benieuwder je bent naar het standpunt of de mening van 

de ander, hoe gemakkelijker je vragen stelt. Ook de intentie 

waarmee je vragen stelt, speelt een rol. 

Met andere woorden: 

Ben je een vroedvrouw of een dief? 

Ik heb twee luistervrienden: een vroedvrouw en een dief. Van beiden krijg ik veel vragen, weliswaar 

met een andere intentie. 

De vroedvrouw 

De vroedvrouw stelt vragen die mij rechtstreeks aanbelangen. 

Ze zet mij centraal en biedt ondersteuning 

wanneer ik aan het vertellen ben. Ze beseft dat een 

geboorte tijd vraagt en stelt zich geduldig op. Wanneer 

ik er klaar voor ben, brengt de vroedvrouw mijn 

verhaal mee ter wereld. 

iet 

nvullen 

oor 

en 

nder 

De dief 

De dief daarentegen plaatst zichzelf centraal en overvalt 

me met vragen waarop hij het antwoord wil kennen. 

Hij gaat doelgericht te werk en verzamelt zoveel 

mogelijk informatie die voor hem interessant is. Voor 

de dief moet het snel gaan. Hij onderbreekt wanneer 

het antwoord hem niet dient en vuurt onmiddellijk 

een volgende vraag af. Zodra de buit binnen is, verdwijnt 

hij als een dief in de nacht. 

Zie je iemand de wenkbrauwen fronsen? Denk dan niet meteen dat de ander niet akkoord gaat. 

Misschien denkt hij of zij na over wat je net hebt verteld. Of was er te veel lawaai en heeft hij je niet 

goed gehoord. Hoe kom je te weten wat de ander bedoelt? Stel vragen. 

Stel jij vragen als een vroedvrouw of als een dief? 

Nieuwsgierigheid 



125

Gesloten vragen 

Een gesloten vraag verwijst naar een feit, begint steeds met een 

werkwoordsvorm en kan enkel met ja of nee beantwoord worden. 

Met een gesloten vraag geef je aan dat jij het gesprek in handen hebt. 

Je kan een dergelijke vraag ook gebruiken om af te toetsen of je de 

ander goed begrepen hebt. 

Welke letters zie je staan? 

Bijvoorbeeld: 

• Is dit voldoende duidelijk voor jou? 

• Hebben we hiermee de agenda afgewerkt? 

• Past het om morgen even de koppen bij elkaar te steken over het 

nieuwe project? 

De 

H van • HOE 

- Hoe komt het dat …? 

- Hoe vind je …? 

Gesloten of meerkeuzevragen stel je wanneer: 

• je gesprekspartner introvert is. Door gesloten of meerkeuzevragen 

te stellen, verlaag je de drempel en maak je het voor de ander 

gemakkelijker om te antwoorden. Eenmaal het vertrouwen groeit, 

kan je een open vraag stellen. 

• je tijd om naar de ander te luisteren beperkt is. 

• je bevestiging wil. 

LAAT MENSEN PRATEN IN PLAATS VAN ANTWOORDEN 

Thom Pannebakker 

De W van • WAT 

- Wat heb je met de teamverantwoordelijke afgesproken? 

• WAARAAN 

- Waaraan denk je? 

• WAAROM 

- Waarom is dit zo belangrijk voor jou? 

• WELKE 

- Welke regeling wil je bekomen? 

• WAARVOOR 

- Waarvoor zou je dit gebruiken? 

• WAARMEE 

- Waarmee kan ik je helpen? 

• WAARDOOR 

- Waardoor ben je zo van slag? 

• WAAROVER 

- Waarover ben je ontstemd? 

Open vragen 

Met een open vraag wil je meer vernemen dan met een gesloten 

vraag: wat, wie, welke, hoe, waarom, waarmee, waardoor, waarvoor, 

waarin? 

Het antwoord op een open vraag is spontaner en uitgebreider. 

Ben je bij de scouts geweest? Dan weet je wat een HUDO is. 

Geen scoutsverleden maar toch nieuwsgierig? 

HUDO = Hou Uw Darmen Open 

Een HUDO is een primitief toilet in de vrije natuur (twee palen in de 

grond waarop een plank ligt met in het midden een gat) dat de scouts 

gebruiken tijdens hun kampen. 

Oefening 

Geheimen 

raden 

? 

? ? 

Vorm 

een groep 

van vier 

• Eén persoon heeft een geheim dat de andere drie niet kennen. Deze persoon geeft zijn 

of haar geheim slechts met mondjesmaat prijs. 

• De andere drie stellen beurtelings een vraag en proberen het geheim te achterhalen 

door aandachtig te luisteren en dieper in te gaan op de antwoorden. 

• Eén vraag is taboe: Wat is jouw geheim? 

Gebruik vanaf nu HUDO als geheugensteuntje bij open vragen. 

EEN PSYCHIATER IS IEMAND DIE JE VEEL DURE VRAGEN STELT 

DEZELFDE VRAGEN DIE JE VROUW GRATIS STELT 

Sam Bardell 



127

K 

De woorden van je gesprekspartner 

herhalen 

Door de woorden van je gesprekspartner te herhalen, ga je na of hetgeen je begrijpt ook datgene 

is wat de ander bedoelt. Het voorkomt misverstanden en vermijdt dat je naast elkaar praat. 

Bovendien spiegel je de communicatiestijl van je gesprekspartner. 

Het spreekt voor zich dat je de woorden van de ander niet letterlijk herhaalt. Vat in je eigen woorden 

samen wat je begrepen hebt en geef de ander de kans om aan te vullen wat ontbreekt. 

En na het 

arbeidsongeschiktheidsonderzoek gaf 

de arbeidsgeneesheerassistente mij een 

arbeidsongeschiktheidsverzekeringsformulier. 

Euh… 

je bent 

dus ziek? 

L 

HJB = Hou Je Bek! 

Wat hebben politici en kinderen gemeen? 

Ze kunnen moeilijk hun mond houden en wachten niet tot de ander is 

uitgepraat. 

En hoe zit het met jou? 

Wacht jij tot de ander volledig uitgesproken is? Of kom je om de haverklap tussen om het verhaal 

op jou te betrekken? 

Je gesprekspartner voortdurend onderbreken om zelf het woord te nemen, werkt erg demotiverend. 

Voor je het weet, krijg je een stop-contact. 

We hebben 2 oren 

en slechts 1 mond 

soms doen We er goed aan 

om ze in deze verhouding 

te gebruiken 

naar Confucius 

Ssshhhhttt! 

Hoe pak je het anders aan? 

Met HJB! 

Schrijf de drie letters op je hand of op 

een post-it als een geheugensteuntje 

om af en toe je mond te houden en 

met aandacht te luisteren naar je 

gesprekspartner. 



129

9 

Tot slot 

130 



aanvaarden dat ik 

enkel mezelf kan 

veranderen 

anderen grondiger 

informeren 

minder informeren 

en meer commUNIceren 

eerst verbinding maken 

met de ander en 

dan pas mijn eigen 

verhaal doen 

het niet persoonlijk 

nemen wanneer 

iemand mij 

onderbreekt 

positief en oplossingsgericht 

communiceren 

in plaats 

van negatief en 

probleemgericht 

stiltes laten vallen 

om mijn impact te 

vergroten 

mijn communicatiestijl 

aanpassen aan 

de voorkeuren van de 

ander 

9 Tot slot 

Communiceren kan je vergelijken met puzzelen: je hebt alle 

stukken nodig om tot een mooi resultaat te komen. 

meer ‘blauw’ ontwikkelen: 

feitelijk en 

nauwkeurig communiceren 

eerst de ander willen 

begrijpen en dan pas 

zelf om begrip vragen 

minder direct zijn 

meer ‘rood’ uit de 

hoek komen: direct, 

doelgericht en 

vastberaden 

mijn kwaliteiten, valkuilen, 

uitdagingen 

en allergieën kennen 

minder passief 

of ontwijkend 

communiceren 

meer ‘geel’ tonen: 

enthousiast, creatief 

en positief communiceren 

onderzoeken wat 

ergernis over mezelf 

zegt 

minder in vakjargon 

en afkortingen 

spreken 

meer ‘groen’ laten 

zien: geduldig zijn en 

rekening houden met 

anderen 

beseffen dat iedereen 

een eigen model van 

de wereld hanteert 

minder kleutertaal 

en verkleinwoorden 

gebruiken 

Bij je geboorte kreeg je reeds heel wat puzzelstukken mee. Ze vormen jouw 

kernkwaliteiten. In de loop van je leven krijg je kansen om de ontbrekende puzzelstukken 

te vinden. 

Dat klinkt eenvoudiger dan het in werkelijkheid is. Soms ontdek je immers puzzelstukken 

met duistere kanten of scherpe randen. Vaak schuif je die beschaamd 

of boos aan de kant. Na verloop van tijd duiken ze echter opnieuw op, bijvoorbeeld 

onder de vorm van onduidelijke, passieve of zelfs agressieve communicatie. 

Deze puzzelstukken, die je liever kwijt dan rijk bent, staan symbool voor je 

valkuilen en allergieën. Met inzicht, moed en volharding schaaf je ze bij zodat ze 

mooi passen in jouw persoonlijke communicatiepuzzel. 

de ander minder 

onderbreken 

minder manipulerend 

communiceren 

minder woorden 

gebruiken 

minder agressief 

communiceren 

In mijn doos ontbreken enkele puzzelstukken. 

De communicatiefabriek vergat ze in de doos te steken. 

duidelijk, nauwkeurig 

en volledig 

communiceren 

de juiste vragen 

stellen wanneer je 

iets niet begrijpt 

de U-bochttechniek 

toepassen en meegaan 

in het verhaal 

van de ander 

op een respectvolle 

manier negatieve 

feedback geven 

Denk eraan dat je elk puzzelstukje nodig hebt om tot een volledig eindresultaat te 

komen. Heb je het gevoel dat er puzzelstukken ontbreken? De ontbrekende stukken 

symboliseren je zwakke plekken. Misschien is empathie geven niet je sterkste 

kant, mis je assertiviteit of slaag je er niet in om je duidelijk uit te drukken? 

de hotdogtechniek 

gebruiken om 

onaangenaam 

nieuws te melden 

of nee te zeggen 

heel slecht nieuws 

brengen met de duikplanktechniek 

over de onderlinge 

communicatie 

spreken via 

metacommunicatie 

verbindend communiceren 

en oordelen, 

verwijten en beschuldigingen 

achterwege 

laten 

Selecteer je vijf belangrijkste uitdagingen uit de puzzel 

en rangschik ze volgens belangrijkheid. 

Ik ben ervan overtuigd dat je tijdens deze workshop nieuwe inzichten hebt verworven 

om je commUNIcatiepuzzel verder aan te vullen. 

minder gelijk willen 

halen 

het kader bepalen en 

aangeven naar WAT, 

WAAROM en HOE ik 

wil luisteren 

de ander empathie 

geven door zijn of 

haar gevoel en behoefte 

te benoemen 

tijd maken om te 

luisteren 

mijn eigen gevoel 

en behoefte kenbaar 

maken 

(meer) oogcontact 

maken met de 

ander 

anderen positief 

benaderen en (meer) 

complimenten geven 

de lichaamstaal van 

de ander spiegelen 

Sta dagelijks even stil bij die aspecten van jouw communicatie die extra aandacht 

verdienen. Zo leer je bij en zal je merken dat de puzzel steeds beter past. 

Vlieg je op een bepaald moment toch uit de bocht? Of verlies je je geduld en gooi 

je alle puzzelstukken door elkaar? Ook dat hoort erbij. Wees mild voor jezelf en 

blijf niet hangen in zelfbeklag. Raap je moed bijeen en herbegin. 

Ik wens je alle succes om je communicatiepuzzel in de komende tijd verder vorm 

te geven. 

Veel commUNIcatieplezier! 

mijn eigen idee 

loslaten 

openstaan voor 

hetgeen de ander 

denkt en voelt 

Niet Invullen Voor 

Een Ander en de 

juiste vragen stellen 

HJB = mijn mond 

houden 

Frederik Imbo 


133

Notities 



135

136 


Waarom we 2 oren hebben en slechts 1 mond


is een uitgave van: 

V.u. Frederik Imbo, 

p/a Imboorling bv 

Regenboog 5 

9090 Melle 

www.imboorling.be 

info@imboorling.be 

Auteur: Frederik Imbo 

Vormgeving: Wim Winten

Cursusboek 2 oren 1 mond NL

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Delete template?

Save as template ?