20.11.2023 Views

OOG VOOR AFRIKA Vakantieboek 2023:2024

Hét informatieve en inspirerende nieuwe OOG VOOR AFRIKA Vakantieboek. Met prachtige reistips, bijzondere bestemmingen en natuurlijk indrukwekkende fotografie. Jouw gids naar Eswatini, Ethiopië, Kenia, Marokko, Mozambique, Namibië, Oeganda, Senegal en Zuid-Afrika.

Hét informatieve en inspirerende nieuwe OOG VOOR AFRIKA Vakantieboek. Met prachtige reistips, bijzondere bestemmingen en natuurlijk indrukwekkende fotografie. Jouw gids naar Eswatini, Ethiopië, Kenia, Marokko, Mozambique, Namibië, Oeganda, Senegal en Zuid-Afrika.

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

VAKANTIEBOEKVAKANTIEBOEK<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> prijs €12,50 l www.oogvoorafrika.nl<br />

ESWATINI ˙ ETHIOPIË ˙ KENIA ˙ MAROKKO ˙ MOZAMBIQUE<br />

˙ NAMIBIË ˙ OEGANDA ˙ SENEGAL ˙ ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

BP<br />

SAFARI’S • REISROUTES EN -TIPS •<br />

KUNST EN CULTUUR • SPECIAL PLACES


We go the<br />

EXTRA<br />

MILE


Nét dat stapje meer doen. Dat verwacht iedere reiziger toch van<br />

zijn of haar reisorganisatie? Aandacht en service die niet ophoudt<br />

zodra u de reis eenmaal hebt geboekt, maar die doorgaat tijdens<br />

en ná uw reis. Een bijzondere reis, persoonlijk en in overleg met<br />

u op maat samengesteld waarin al uw wensen, samen met de<br />

suggesties van onze experts, zijn opgenomen.<br />

Assistentie vanaf de aankomstgate van uw vliegtuig totdat u<br />

eenmaal in uw transferauto zit, privé transfers, lounges en/of<br />

diners die de wachttijden op vliegvelden veraangenamen.<br />

Gebieden bezoeken buiten de reguliere routes, wild van dichtbij<br />

bekijken tijdens een game drive, een ballonvaart over de woestijn,<br />

een romantische overnachting voor het pasgetrouwde stel.<br />

En natuurlijk 24 uur per dag, 7 dagen per week persoonlijk<br />

bereikbaar. Niets is zo vervelend dan in een keuzemenu terecht<br />

te komen.<br />

Bij ons is uw reis pas klaar als u terug in Nederland kunt<br />

terugkijken op een bijzondere ervaring waar u tot in lengte<br />

van dagen met een prettig gevoel aan terugdenkt. Kortom, een<br />

bijzondere reis die helemaal compleet is.<br />

BMS-Travellers doet dat stapje meer. We go the extra mile.<br />

Botswana | Kenia | Malawi | Mauritius | Mozambique | Namibië | Rwanda<br />

Seychellen | Tanzania | Uganda | Zambia | Zimbabwe | Zuid-Afrika<br />

www.bms-travellers.nl | +31 (0)85 04 10 400


4<br />

Nieuwe hotspot<br />

in Hoedspruit<br />

Het Radisson Safari Hotel<br />

Het is the talk of the town, het nieuwe Radisson Safari Hotel dat net buiten Hoedspruit is verrezen,<br />

aan de rand van Zandspruit Bush & Aero Estate, richting Blyde River Canyon. Het safarihotel is een<br />

initiatief van de Nederlandse Lowland Group en de prestigieuze Radisson Hotel Group.


‘Het imposante Radisson Safari Hotel is het eerste safari hotel<br />

in de Kruger to Canyon biosphere’<br />

Het imposante Radisson Safari Hotel is het eerste Safari Hotel in de<br />

Kruger to Canyon biosphere, ook wel het Lowveld genoemd. Dicht<br />

bij het wereldbefaamde Kruger National Park (Orpen Gate), de<br />

Blyde River Canyon en de de befaamde Panoramaroute..<br />

Het 138 kamers tellende hotel biedt een spectaculair uitzicht op<br />

de Drakensbergen. De kamers, variërend van Standaard, Luxe tot<br />

Executive zijn ruim en comfortabel, de suites met een eigen plunge<br />

pool ronduit spectaculair.<br />

4,5 sterren luxe<br />

In het hotel vind je een Amani Health Spa, een restaurant dat<br />

de hele dag open is met een internationale keuken, een bar,<br />

koffielounge, een poolbar, twee zwembaden, een fitness center ,<br />

een Kids Club, een ruitercentrum en boma die plaats biedt aan tot<br />

wel honderd gasten. Alles volgens de wensen van op luxe gerichte<br />

vakantiegangers met of zonder kinderen, en op praktisch comfort<br />

gestelde zakenreizigers.<br />

Het hotel is het eerste 4,5-sterren hotel in de regio en is gericht<br />

op zowel de zakelijke als de vakantiemarkt. Gasten kunnen in<br />

het hotel genieten van 5-sterren kwaliteit en comfort, tegen een<br />

4-sterren prijs. Het hotel is hierdoor, in combinatie met de unieke<br />

locatie, een zeer gewilde bestemming.<br />

Het Radisson Safari Hotel opent haar deuren op 15 januari <strong>2024</strong>.<br />

Meer informatie over het hotel en het boeken van kamers vind<br />

je op www.radissonhotels.com/en-us/hotels/radisson-safarihoedspruit<br />

˙


inhoud<br />

12 Magisch Afrika – 7 wonderen der natuur<br />

Bestemmingen<br />

Namibië 23<br />

Senegal 41<br />

Kenia 55<br />

Mozambique 89<br />

Oeganda 103<br />

Marokko 133<br />

Eswatini 149<br />

Zuid-Afrika 157<br />

Ethiopië 213<br />

112 Bush Life<br />

Op pad<br />

Privé expeditie into the wild 24<br />

Ontdek Zambia 52<br />

Met de hele familie op reis? 76<br />

Rondreis langs vijftig tinten blauw 90<br />

De verborgen wereld van de Karamoja 104<br />

Langs de Okavango 126<br />

100 uur in Marokko 134<br />

Life and times in Eswatini 150<br />

KoortsSpoor 158<br />

Ontdekken<br />

Magisch Afrika – 7 wonderen der natuur 12<br />

De stranden van Senegal 42<br />

De KIVA ceremonies 56<br />

One life, live it 70<br />

Wine & dine in Franschhoek 193<br />

Hidden gems 194<br />

Lost City 196<br />

Heerlijk hotel in Hoedspruit 208<br />

Terug in de tijd 214<br />

Kunst & Cultuur<br />

The Prophecy 50<br />

Portfolio Kenia SollyLevi 62<br />

Afrika Supernova 80<br />

Bush Life 112<br />

South African Road Trip 176<br />

The Beauty of Art 180<br />

Ontmoet Pigcasso 190<br />

62 Portfolio Solly Levi<br />

190 Ontmoet Pigcasso 80 Afrika Supernova<br />

158 KoortsSpoor<br />

En ook<br />

Waar was <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> in <strong>2023</strong>? 8<br />

Stichting Aloyse 109<br />

Webshop <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> 125<br />

Lezen & Kijken 120<br />

Colofon 226<br />

<strong>OOG</strong><strong>VOOR</strong><strong>AFRIKA</strong>


24 Into the Wild 214 Terug in de tijd Lalibela 150 Life and times in Eswatini<br />

7<br />

104 De verborgen wereld van de Karamoja<br />

180 The Beauty of Art<br />

134 100 uur in Marokko 126 Langs de Okavango<br />

176 South African Road Trip - ROOTS! 196 Lost City


Bottelierskop cheeta<br />

Bottelierskop<br />

Stellenbosch - Quoin Rock<br />

Camps Bay<br />

De Hoop<br />

Hermanus - welkom<br />

Wilderness Mes Amis Guesthouse<br />

De Hoop Koppie Alleen


De Hoop - Bites Beach Cafe<br />

De Hoop<br />

Waar was<br />

<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong><br />

in <strong>2023</strong>?<br />

Dat is het thema van dit nieuwe <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong><br />

<strong>AFRIKA</strong> <strong>Vakantieboek</strong>. Je vindt de liefde voor<br />

Afrika en de wil om je droom te leven terug in<br />

elk artikel. Het is onze missie om dit bijzondere<br />

continent te tonen in alle tinten, in alle emoties.<br />

En wel zodanig dat jij als lezer je uitgedaagd<br />

en uitgenodigd voelt om ooit of weer op<br />

ontdekkingstocht te gaan. Met eigen ogen de<br />

(rauwe) schoonheid zien, met eigen neus de<br />

geuren opsnuiven en met eigen oren het geluid<br />

van de dieren van de nacht horen, het fluisteren<br />

van de wind of de absolute stilte van het niets<br />

‘Leef je droom<br />

You only live once’<br />

absorberen. Afrika biedt het je allemaal. En één<br />

ding is zeker: als je eenmaal hebt kennisgemaakt,<br />

laat Afrika je nooit meer los. Ons ook niet. Nooit.<br />

Geniet van deze <strong>OOG</strong>, reis in gedachten met ons<br />

mee, we hopen je ook nu weer geïnspireerd te<br />

hebben!<br />

<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong><br />

Marjolein Westerterp<br />

Peter Boshuijzen<br />

Kaapstad - The Old Biscuit Mill<br />

Hemel en Aarde Vallei - Spookfontein


Robertson - TheLAB<br />

Stellenbosch - De Toren<br />

Mymering<br />

Bottelierskop Game Reserve<br />

Stellenbosch - Tokara<br />

Red Mountains<br />

Calitzdorp - Boplaas<br />

Kaapstad Cloud9 hotel<br />

Stellenbosch - Aaldering Estate


Kaapstad - Zeitz Mocaa museum<br />

Kaapstad<br />

Met Nelson Mandela<br />

Yzerfontein<br />

Stellenbosch - Quoin Rock<br />

Hermanus<br />

Stellenbosch - Tokara<br />

Kaapstad - just as I pictured it<br />

Wilderness - Mes Amis Guesthouse uitzicht


Magisch Afrika<br />

7 wonderen der natuur<br />

Het spotten van wildlife is voor veel reizigers vaak de belangrijkste reden<br />

om af te reizen naar Botswana, Namibië, Zimbabwe of Zuid-Afrika.<br />

Maar wist je dat er ook mooie, bijna overdonderende of oogstrelende<br />

landschappen te vinden zijn?<br />

Okavango Delta - Botswana<br />

De Okavango Delta in het noorden van Botswana is met 28.000<br />

km2 de grootste binnenlandse delta ter wereld. Het water is<br />

afkomstig van de Okavango rivier, die ontspringt in Angola. Het<br />

water bereikt nooit de zee, maar blijft gevangen in de delta,<br />

met als gevolg een zeer bijzonder en waterrijk gebied, zeker<br />

in een continent dat bekend staat om de ernstige droogtes die<br />

het teisteren. De beste manier om de delta te ontdekken is per<br />

mokoro. Vroeger werden deze boten gemaakt van uitgeholde<br />

boomstammen, tegenwoordig van glasvezel. Ze worden door<br />

‘polers’ als een gondel vooruitgeduwd door een doolhof van<br />

stroompjes omzoomd door wuivend riet. »


Blyde River Canyon - Zuid-Afrika<br />

De Blyde River Canyon ligt aan de wereldberoemde<br />

Panoramaroute, wat eigenlijk al genoeg zegt over de superieure<br />

schoonheid van deze plek. Door de subtropische vegetatie is de<br />

kloof, in tegenstelling tot de Fish River Canyon in Namibië, heel<br />

erg groen. In combinatie met de oranje-rode rotsen en het blauwe<br />

water van de Blyde rivier levert dit spectaculaire vergezichten op.<br />

Bezoek zeker de Three Rondavels, drie afgeronde toppen die hoog<br />

boven het ravijn uittorenen. Ook Bourke’s Luck Potholes zijn een<br />

bezoek waard. Hier komen de Blyde rivier en de Treur rivier samen<br />

in grote draaikolken, met als resultaat bizarre cilindervormige<br />

gaten uitgesleten in de rotsen. »


Tafelberg Nationaal Park - Zuid-Afrika<br />

Het Tafelberg Nationaal Park strekt zich uit van de hoofdstad<br />

Kaapstad tot aan Kaap de Goede Hoop. Zoals de naam van het park<br />

al doet vermoeden vind je er natuurlijk de beroemde Tafelberg.<br />

Een ander hoogtepunt in het park is Kaap de Goede Hoop. De<br />

imposante vuurtoren die hier staat is de perfecte plek om de<br />

horizon af te zoeken naar De Vliegende Hollander, het spookschip<br />

dat volgens de legende eeuwig rond de kaap vaart. »


Victoria Falls - Zimbabwe<br />

De Victoriawatervallen bevinden zich op de grens tussen<br />

Zambia en Zimbabwe en zijn de breedste watervallen in Afrika.<br />

Ontdekkingsreiziger David Livingstone was in 1855 de eerste<br />

Europeaan die de watervallen zag en vernoemde ze naar de<br />

toenmalige koningin van het Verenigd Koninkrijk, koningin Victoria.<br />

Locals noemen de watervallen echter Mosi-oa-Tunya, ‘de rook die<br />

dondert’. Een toepasselijke naam, want de constante waternevel<br />

boven de watervallen is tot zo’n 50 kilometer afstand zichtbaar en<br />

het donderende geraas van de watervallen kan gehoord worden<br />

tot een afstand van maar liefst 40 kilometer. De kracht van de<br />

waterval is op z’n hoogst in mei en juni.»


Fish River Canyon - Namibië<br />

De Fish River Canyon wordt ook wel de Grand Canyon van Afrika<br />

genoemd. Het is met 160 kilometer lengte, 27 kilometer breedte<br />

en 550 meter diepte, de op een na grootste canyon ter wereld. De<br />

enige kloof die groter is, is (je raadt het vast al) de Grand Canyon<br />

in de Verenigde Staten. Geniet van de spectaculaire uitzichten,<br />

bijvoorbeeld vanaf het uitkijkpunt bij Hell’s Bend, waar de kloof een<br />

aantal scherpe bochten maakt. Ook vanuit het noordelijke punt van<br />

de canyon, bij Hobas, heb je een heel mooi uitzicht. Het (schaarse)<br />

water dat door de kloof stroomt mondt uit in de Oranjerivier.<br />

Namib-Naukluft National Park - Namibië<br />

In het Namib-Naukluft National Park, de oudste woestijn<br />

ter wereld, vind je enkele van de mooiste, of in ieder geval<br />

intrigerendste landschappen in Zuidelijk Afrika. Zoals de Sossusvlei<br />

met de hoge rode zandduinen, die prachtig afsteken tegen de witte<br />

kleigrond en de vaak strakblauwe lucht. Of de Deadvlei, een droge,<br />

witte kleivlakte waar her en der een dode acaciaboom staat. De<br />

acacia’s kregen de kans om hier te groeien toen na hevige regenval<br />

de Tsauchab rivier overstroomde en er in het gebied ondiepe<br />

poelen water ontstonden. Toen de droogte terugkeerde zijn de<br />

bomen gestorven. Inmiddels zijn ze zo’n 900 jaar oud en zijn vele<br />

zwartgeblakerd door de zon, met een bizar landschap tot gevolg.<br />

Spitzkoppe - Namibië<br />

Spitzkoppe is een groep granieten rotsen die op het hoogste<br />

punt zo’n 700 meter uitsteekt boven het omliggende, platte<br />

woestijnlandschap. De rotsformatie is naar schatting zo’n 700<br />

miljoen jaar geleden ontstaan door het instorten van een vulkaan<br />

en de daaropvolgende winderosie. Je kunt in dit gebied prachtige<br />

wandelingen maken. Een van de hoogtepunten die je tijdens je<br />

wandeling kunt tegenkomen is de Rock Arch. Deze reusachtige<br />

oranje boog vormt een prachtig decor voor je reisfoto’s. Ook kun je<br />

met een gids op zoek naar de eeuwenoude rotstekeningen van de<br />

San, de vroegere bewoners van deze regio. Aan het einde van de<br />

middag kleuren de rotsen van Spitzkoppe in verschillende tinten<br />

rood door de ondergaande zon. Vervolgens maakt het golden hour<br />

plaats voor een spectaculaire sterrenhemel. ˙


. 100 specialist in Tanzania<br />

. Privé reizen op maat<br />

. Scherpe prijzen<br />

. NL medewerkers op locatie<br />

. Best beoordeeld door klanten<br />

Voor Échte droomreizen...<br />

www.tanzaniaspecialist.com<br />

Telefoon: +31 174 35 2016 / Email: info@tanzaniaspecialist.com


Namibië<br />

het lege land waar alles opvalt en niets verbaast. een<br />

eldorado voor liefhebbers van ongerept natuurschoon.<br />

met stilte die fluistert in je oren, duinen die wandelen en<br />

sterren die stralen.<br />

prachtiger wordt het niet…


24


Once in a lifetime<br />

Helemaal alleen in de Afrikaanse wildernis. Tussen de wilde dieren, heel ver weg van andere<br />

mensen. De meesten van ons dromen er wel eens over, maar fotograaf Thijs Heslenfeld dóet<br />

het. En wie durft, kan met hem mee, de Namibische woestijn in. Dagboekfragmenten en<br />

onwaarschijnlijk mooie beelden uit een wereld die slechts weinigen van ons ooit te zien krijgen.


26


‘The sad truth is that most people spend their lives saving<br />

money for adventures they will never experience. They focus on<br />

money instead of life’ – Bill Perkins<br />

‘Als ik langer dan een paar maanden thuis ben, komt het verlangen<br />

weer op. Het verlangen naar de rust en de leegte, de pure natuur,<br />

de ongelooflijke vergezichten, de ongekende stilte, de eenvoud<br />

van het leven daar: in alles terug tot de essentie van slapen, eten en<br />

poepen. Water en vuur als heilige bron, je helemaal overgeven aan<br />

wat er ís in plaats van je zorgen te maken over wat er allemaal zou<br />

kunnen.<br />

Ik verlang zelfs naar de momenten dat ik angst voel. Bijvoorbeeld<br />

als ’s avonds een schorpioen bij het kampvuur verschijnt. Als ik<br />

kakelverse sporen van een neushoorn met kleintje zie en wéét dat<br />

ze in de buurt zijn. Of als een leeuw door de gitzwarte nacht brult.<br />

Mijn nekharen meteen recht overeind; dat went nooit en zo is het<br />

ook bedoeld.<br />

En ik verlang ook naar de verrassende luxe die we toch ook voor<br />

onszelf organiseren. Een ijskoude gin-tonic na een lange, hete<br />

dag bijvoorbeeld. Gevolgd door een malse tournedos, saignant<br />

gebakken op een platte steen boven het vuur. Dat onwaarschijnlijk<br />

fijne bedje op de auto waar al mijn gasten de slaap van een<br />

onschuldig kind herbeleven (zelf ben ik altijd waakzaam en<br />

verdwijn ik nooit helemaal in een diepe, droomloze slaap).<br />

Koffie van het houtvuur. Lange nachten onder een sterrenhemel<br />

zoals je hem alleen op de oceaan of in de woestijn kunt ervaren.<br />

Na de altijd spannende eerste dagen de rust als ik weer één begin<br />

te worden met de natuur en met alle ervaring die ik heb met deze<br />

manier van reizen. Het bijzondere besef dat het altijd goed komt,<br />

ook als dat even onmogelijk lijkt.<br />

Ik verlang naar de mensen die we daar ontmoeten, en naar de<br />

mensen die met mij meereizen. Iedereen met zijn of haar eigen<br />

verhaal. Ik krijg gasten mee die er heel bewust voor kiezen de<br />

grenzen van hun comfortzone op te zoeken – en er overheen<br />

te gaan. Ik krijg ook mensen mee die de grenzen van hun eigen<br />

comfortzone helemaal niet kennen – en ze ook niet opzoeken,<br />

althans niet bewust.<br />

En zo maakt iedereen hier zijn eigen reis – van binnen en van<br />

buiten. Maar iedereen ervaart hier een diepe, intense vrijheid.<br />

Vandaag stuitte ik op deze passage in het artikel dat Inez van<br />

Oord in Happinez schreef over onze reis: ‘De angst om mezelf in te<br />

leveren lost op als ik echt ervaar dat deze vorm van vrijheid je niet kan<br />

worden afgenomen.’ »


28<br />

‘Wat een ongelooflijke hoeveelheid waarnemingen<br />

in tien dagen. Een gehoornde pofadder; mijn eerste!<br />

Heel veel schorpioenen door het natte seizoen dat<br />

ook veel meer insecten opleverde dan ik gewend ben.<br />

Een cheeta! Nog twee neushoorns. Een lange, zachte<br />

grom van hoogstwaarschijnlijk een luipaard tijdens het<br />

ontbijt langs de Hoarusib rivier, die stroomde (en dat<br />

is héél bijzonder). Onbekende tracks, kuddes zebra en<br />

springbok. Fantastische vergezichten en verlatenheid.<br />

Leeuwensporen. Bloemen, veel! Eindelijk een mooi<br />

bavianenschedeltje voor mijn collectie gevonden. Een<br />

fantastische nacht in de zandwoestijn bij Hartmann<br />

Valley, waar de wind een ballet uitvoerde met graszaad<br />

dat tegen een duin danste, zó iets prachtigs. Biefstuk van<br />

de steengrill, een kameleon waar ik recht overheen reed<br />

en die het – o wonder – ongeschonden kon navertellen.<br />

Giraffen, gemsbokken, vlinders en parende kevers.<br />

Bliksemwolken uit een sprookjesfilm en water op<br />

plekken waar het jarenlang kurkdroog was. We hebben<br />

kikkervisjes gezien. KIKKERVISJES – midden in de<br />

woestijn in een klein poeltje dat de stromende rivier<br />

achterliet!<br />

En dat ook allemaal kunnen delen met iemand die net<br />

zo veel van de natuur houdt als ik en er net zo omzichtig<br />

mee omgaat. Kortom: het was weer geweldig en een trip<br />

vol verrassingen! Zondag komt mijn volgende gast.’


30


‘The business of life is the acquisition of memories. In the end<br />

that’s all there is’ – Charles Carson, butler<br />

‘Het moet een uur of drie geweest zijn. We sliepen als een<br />

roos toen er een vreselijke klap klonk in die doodstille,<br />

vredige woestijnnacht. De auto zwaaide heen en weer,<br />

de ladders van onze daktenten vlogen de lucht in en onze<br />

bedjes stonden bijna rechtop. Gelukkig had ik de rits van<br />

mijn tent half open, juist om bij dit soort verrassingen<br />

snel te kunnen reageren. In het licht van de maan zag<br />

ik de dader nog net wegrennen: een volwassen zwarte<br />

neushoorn. Als een belletjetrekker ging ie er op ‘n drafje<br />

vandoor, ons verbijsterd achterlatend.<br />

Pas de volgende ochtend konden we het verhaal<br />

reconstrueren aan de hand van zijn sporen. Hij had zijn<br />

loopje onderbroken om onze auto te onderzoeken;<br />

misschien was het gewoon nieuwsgierigheid. En omdat<br />

hij nét de zwaar versterkte achterbumper van gehard<br />

LAS-staal met zijn 1.000 kilo (schouderhoogte 1.60!)<br />

ramde, viel de schade mee: een paar kapotte achterlichten<br />

en een dikke buts in de bumper (op 50 centimeter van de<br />

dieseltank!). Wat een verhaal.’


32


‘Ik weet niet of ik ooit zo bang ben geweest ... Een paar<br />

nachten terug, langs de droge bedding van de Huab. Ik<br />

wist dat er leeuwen in de buurt zaten; de verse sporen<br />

lieten zelfs zien dat ze eerder die dag een familie bavianen<br />

hadden achternagezeten. Maar ja, leeuwen in de buurt heb<br />

ik vaker meegemaakt en meestal sjokken ze in een rechte<br />

lijn langs het kamp, zonder enige belangstelling, en soms<br />

lopen ze er juist in een wijde boog omheen. Dat weet ik<br />

omdat ik ’s ochtends de sporen vind. Maar dit keer ging het<br />

anders.<br />

Om drie uur werd ik wakker omdat ik een leeuw hoorde.<br />

Zo’n diepe, zachte grom bij het uitademen, dat doen ze<br />

vaker als ze lopen. Nog best ver dacht ik, tachtig meter,<br />

vijftig? Die lopen vast beneden in de bedding voorbij.<br />

En toen opeens knerpende steentjes, het geluid van een<br />

groot dier dat z’n best doet zo stil mogelijk te zijn ... Fuck!<br />

En toen hóórde ik er een ademhalen. Mijn tentje stond<br />

open, muskietengaas wel half dichtgeritst. Zo slaap ik het<br />

liefst, want als er s nachts iets interessants gebeurt en je<br />

moet met die lawaairitsen gaan kloten, das ook niks. Maar<br />

goed, daar waren ze dus. Half opgericht, al m’n spieren<br />

gespannen, keek ik naar buiten. En in het licht van de volle<br />

maan kwam een volwassen leeuwin recht op me af lopen.<br />

Tien meter, zeven, vijf.<br />

De theorie is dat leeuwen deze tentjes en auto’s altijd<br />

met rust laten omdat ze deze als een soort vast object<br />

beschouwen, zeg maar een steen. Maar hoe graag ik dat<br />

ook wilde geloven, het lukte even niet. Verre van. Want<br />

wat een geweldige oerkracht stralen leeuwen toch uit,<br />

zo ontzagwekkend. Hartslag 200 – volgens mij konden<br />

ze dát alleen al horen, nog los van alle geuren die mijn lijf<br />

ongetwijfeld uitspuwde. Jezus, wat was ik bang.<br />

Met mijn botte kapmes (had ik niet toevallig mee naar<br />

boven genomen) in de ene hand, en een zaklantaarn<br />

in de andere zat ik daar. Links hoorde ik de andere<br />

leeuwen lopen. Toen ze echt te dichtbij kwam deed ik<br />

wat ik me al jaren eerder voornam mocht deze situatie<br />

zich ooit voordoen: ik drukte op de alarmknop die op de<br />

contactsleutel van de auto zit. Dus een paar seconden<br />

toeters en bellen. Oorverdovend in de stille nacht.<br />

Maar tot mijn verbijstering keek ze niet op of om! Ze<br />

nam rustig een paar meter afstand en ik hoorde dat ze<br />

gingen liggen … Nog een kwartier met elke vezel in m’n<br />

lijf gespannen … Zijn ze weg? Nee, weer die knerpende<br />

steentjes. Na een half uur (het zijn drie woorden, maar<br />

dit voelde als een half leven) hoorde ik er een verder<br />

weg grommen. Ik heb nog een half uur rechtop gezeten,<br />

ben toen opgekruld, met m’n hoofd niet te dichtbij de<br />

tentopening weer in slaap gevallen. Wat was ik blij met de<br />

zonsopkomst!<br />

Later zag ik dat ze eerder die nacht een kill hadden<br />

gemaakt, twee kilometer verderop: daar hadden ze<br />

met een dood beest gesleept. Dus hongerig waren ze al<br />

niet meer toen ik ze zag. Anyway het was vreselijk eng,<br />

spannend en toch ook weer prachtig ... Die dag keek ik<br />

weer heel anders naar het leven – want zo gaat dat toch als<br />

je de dood weer eens heel nabij hebt gevoeld...’‘


34<br />

‘Ik had ooit een gast in Namibië die na een paar dagen zei:<br />

‘Hoe kan het toch dat jij bij elke springbok weer enthousiast<br />

bent? We hebben er al honderd gezien!’ Die vraag zette<br />

mij aan het denken. Want het klópt: ik vind elke springbok,<br />

giraf, vlinder, zebra, kameleon, strontkever, slang, olifant,<br />

schorpioen, nachtzwaluw, hyena, struisvogel en al hun<br />

vriendjes en vriendinnetjes mooi. Steeds weer. Altijd. En<br />

dat is ongebruikelijk.<br />

De meeste mensen springen op bij de eerste, maken bij<br />

de derde nog wel een foto en vanaf de vijfde haken ze af<br />

en gaan ze op zoek naar wat nieuws. De waarde van een<br />

waarneming is omgekeerd evenredig aan de frequentie,<br />

lijkt het. Gierende inflatie zie ik niet alleen thuis, maar ook<br />

op reis. Dat werkt bij mij dus anders.<br />

De volgende vraag is hoe dat komt. Misschien is het<br />

antwoord: omdat ik altijd weer wat nieuws leer. Bij elke<br />

ontmoeting met mier, muis, olifant, leeuw en giraf zie ik wel<br />

weer iets in gedrag of locatie of groepsgrootte of conditie<br />

van de dieren of wat dan ook dat mij opvalt. Zo zijn mijn<br />

reizen in Afrika (maar ook mijn hele leven) een legpuzzel met<br />

een miljoen stukjes. Misschien wel tien miljoen. Het is een<br />

puzzel die nooit af zal komen, maar waar ik wel steeds nieuwe


stukjes op hun plaats kan leggen. En daar geniet ik van.<br />

Dat geldt trouwens ook voor onze ontmoetingen met de<br />

Himba. De schoonheid van deze mensen, de ongelooflijk<br />

pure manier waarop ze hun leven nog bijna net zo leven als<br />

honderd jaar geleden. De vanzelfsprekendheid waarmee<br />

we ontvangen worden. We kunnen elkaar niet of nauwelijks<br />

verstaan, maar er is altijd contact, en warmte. En humor.<br />

Terwijl er weinig mensen op de wereld te vinden zijn wier<br />

leven méér verschilt met het onze. De Himba kijken totaal<br />

anders naar de wereld dan wij. Ze zien een heleboel dingen<br />

die wij niet zien.<br />

Vrijwel elke trip komen we Himba tegen, maar omdat<br />

ze semi-nomadisch leven zijn de plekken waar we ze<br />

ontmoeten niet altijd voorspelbaar. Ik merk ook dat de<br />

toenemende droogte ze wegdrijft van plaatsen waar het<br />

vee voorheen goed kon grazen. Zelden slaan we ons kamp<br />

op bij een nederzetting; ik gun ze graag hun eigen rust<br />

en ik vind het zelf vaak best belastend om de hele avond<br />

bezoek bij het kampvuur te hebben - want dat hoort er dan<br />

natuurlijk wel bij.’


36<br />

‘Na een enerverende dag waren we op alles<br />

voorbereid. Dachten we. Totdat we enkele dagen<br />

later als eersten na het natte seizoen probeerden<br />

de bedding van de Hoanib rivier te volgen. Na<br />

een kilometer of acht liepen we vast; te nat en<br />

te modderig. Water is niet echt een probleem<br />

met deze auto, maar modder is vreselijk: na een<br />

paar meter is het dikke profiel van je banden<br />

dichtgekit en is het of je op slicks over een<br />

ijsbaan rijdt.<br />

Dus terug en over een drassig oversteekje dat<br />

we eerder al met samengeknepen billen namen.<br />

Twee minuten later kregen we een uitzicht over<br />

de bedding stroomopwaarts. En daar glinsterde<br />

een brede rivier in plaats van een zanderige<br />

bedding! Ofwel; hij ging stromen.<br />

Als de wiedeweerga terug naar de oversteek die<br />

we net nog namen om live te genieten van een<br />

fenomeen dat ik altijd hoopte mee te maken:<br />

een droge rivier hier die begint te stromen. Zó<br />

bijzonder maar ook: wat een ontsnapping. Als we<br />

tien minuten later waren omgekeerd zouden we<br />

dagen opgesloten zijn geweest. Onvoorspelbaar<br />

fenomeen ook: dit water kan twee of drie dagen<br />

onderweg geweest zijn.’ ˙


38


QuickFACTS<br />

OP REIS MET THIJS - INTO THE WILD<br />

Ook in <strong>2024</strong> gaat fotograaf en ontdekkingsreiziger 2.0 Thijs<br />

Heslenfeld naar Namibië. En zoals elk jaar kun je tien dagen met<br />

hem mee: één of (maximaal) twee gasten per keer. Het heet niet<br />

voor niets een privéexpeditie.<br />

Het concept van deze reizen is even eenvoudig als aantrekkelijk. Je<br />

wordt ingevlogen op een klein vliegveldje waar Thijs je opwacht,<br />

jullie drinken een kop koffie en dan trekken jullie meteen de bush in<br />

met de goed uitgeruste 4WD bushcamper met twee tenten op het<br />

dak.<br />

Geen WIFI of 5G, geen warme douches, geen plannen behalve een<br />

vaag idee in welke richting de reis gaat. Je weet vooraf niet waar je<br />

slaapt of wat je tijdens de reis kunt verwachten, want dat weet Thijs<br />

ook niet! Dat is ontdekken zoals het bedoeld is.<br />

Thijs: ‘Dit is geen fotocursus en ook geen safari. Het belangrijkste<br />

is dat je de ruimte en de stilte ervaart, de sterrenhemel, de<br />

ontmoetingen met wilde dieren en lokale stammen. Het lijkt<br />

primitief, maar dat valt reuze mee. Er ging ook een topfitte vrouw<br />

van 80 mee op reis, twee keer zelfs. En we hebben gewoon ijskoude<br />

gin-tonic en sauvignon blanc aan boord. Het mooiste om mee naar<br />

huis te nemen is niet een bijzondere foto, maar het besef dat je je<br />

thuis kunt voelen in de wildernis, en veilig. Als je je echt openstelt,<br />

verdwijnt de angst vanzelf. Dat is wat ik keer op keer heb ervaren<br />

tijdens mijn reizen over de hele wereld en dat is wat ik met anderen<br />

wil delen.’<br />

DATA & PRIJZEN<br />

Thijs Heslenfeld is elk voorjaar in Afrika op expeditie, meestal van<br />

begin maart tot eind mei. Elke individuele expeditie duurt 10 dagen,<br />

afgezien van je reistijd in en uit het land.<br />

Een reis met Thijs is helemaal verzorgd vanaf het moment dat je in<br />

Namibië landt: transfers, eventuele hotelovernachtingen, eten &<br />

drinken: alles (behalve vliegtickets) is geregeld en inbegrepen.<br />

Prijzen voor <strong>2024</strong>: individueel vanaf € 6950,- (of € 5400,- p.p. als je<br />

samen reist).<br />

Meer weten of meteen boeken, ga dan naar www.thijsheslenfeld.com<br />

of neem direct contact op met Thijs op 06-51198485.<br />

De stoere auto waarmee je op expeditie gaat, komt van<br />

Asco Car Hire in Namibië: www.ascocarhire.com<br />

Het bedrijf heeft Nederlandse eigenaren die precies begrijpen wat<br />

hun klanten nodig hebben – en als er een probleem is staan ze altijd<br />

voor je klaar.


. 100 specialist in afrika<br />

. Privé reizen op maat<br />

. Scherpe prijzen<br />

. NL medewerkers op locatie<br />

. Best beoordeeld door klanten<br />

Voor Échte droomreizen...<br />

afrikasafari.nl / +31 174 700 212 / info@africasafaritrips.com


Senegal<br />

palmbomen, gouden stranden, kleurrijke vissersboten en<br />

schelklinkende markten. prachtige natuur en veel muziek.<br />

dat is in een notendop de omschrijving van dit land in<br />

west-afrika.


42<br />

De stranden<br />

van Senegal<br />

Een lust voor het oog<br />

De goudgele stranden van Saly<br />

Tekst en foto’s: Renate Tibben


Portugal, de Nederlanden en Frankrijk<br />

hebben in vroegere tijden huisgehouden<br />

in dit West-Afrikaanse land. Er was een<br />

bloeiende slavenhandel en later de strijd<br />

om zich te ontworstelen aan de Franse<br />

overheersing. Renate Tibben trok zich niets<br />

aan van al die historie en ging op zoek naar<br />

natuur, rust en fantastische stranden. Ze<br />

vond dit alles in Saly, M’Bour en de Lagune<br />

van Somone.<br />

43


44


45


46<br />

M’Bour


47


48<br />

Lagune van Somone


49<br />

Senegal is een land dat veelal bekend staat om zijn natuur. Een op<br />

en top Afrikaans land met prachtige stranden, Afrikaanse charme<br />

en derhalve veel reuring. De kustlijn van het land bestaat uit brede<br />

zandstranden. Die mix van strand en een touch of Africa zochten en<br />

vonden we. Onze uitvalsbasis was Saly, een kustplaats aan de Petite<br />

Côte van Senegal, ongeveer 70 kilometer ten zuiden van Dakar.<br />

De stranden van Saly<br />

Oorspronkelijk was het een Portugese handelsplaats, Sali Portugal<br />

dat later Sali Portudal werd. Op 24 februari 1984 is begonnen met<br />

de aanleg van het toeristenoord nabij de oorspronkelijke plaats.<br />

Nu staat Saly bekend als een van de grootste toeristenplaatsen in<br />

West-Afrika. En dat vooral dankzij de gouden zandstranden en de<br />

prachtige oceaan. Het gedeelte dat bekend staat als Safaribeach<br />

wordt over het algemeen gezien als het mooiste deel van Saly.<br />

Ons trok de omschrijving: ‘er is niet heel veel te doen’. En dus<br />

slenterden we langs het strand, genoten van alles wat er niet en<br />

toch ook wel was.<br />

PS Vanuit Saly kun je excursies maken naar het nabijgelegen<br />

Bandia Wildlife Reserve of naar Slaveneiland Ile de Gorée.<br />

Kleurrijke bootjes in M’bour<br />

Rustig kun je een bezoekje aan de vismarkt in M’Bour niet noemen.<br />

Ondanks het schelle geluid van duizenden krioelende mensen,<br />

meterslange rijen met kleurrijke, krakkemikkige bootjes, de<br />

geur van vis was het bezoek aan de visafslag in M’bour toch een<br />

hoogtepunt van onze luiervakantie. Het toonde in al z’n drukte de<br />

vele gezichten van Afrika. Onze zintuigen draaiden overuren en<br />

m’n camera misschien nog meer.<br />

Via achterafstraatjes en smalle steegjes bereikten we het strand.<br />

Nog geen enkel teken van een vismarkt, wel een opslag van enorm<br />

veel bootjes. Aan de kustlijn lijkt iedereen samen te komen. Vanaf<br />

de honderden boten die er liggen – ze reiken verder dan je ogen<br />

kunnen zien – waden mannen met grote kratten door het water om<br />

de vis naar de afslag te brengen. Op het strand maken vrouwen in<br />

kleurrijke gewaden de vis direct schoon.<br />

Via het strand lopen we de afslag zelf in, een grote open loods waar<br />

men druk aan het onderhandelen is. En als je dan doorloopt, kom je<br />

bij nog meer markten uit. Een zee van zwarte parasols beschermt<br />

de koopwaar. Chaos in het kwadraat. Maar precies het Afrika dat we<br />

zochten.<br />

De Lagune van Somone<br />

Op maar paar kilometer afstand van ‘ons’ Saly ligt een bijzonder<br />

natuurgebied. De Lagune van Somone is een kleine rivierdelta<br />

waar niet minder dan 172 verschillende vogelsoorten voorkomen,<br />

waaronder pelikanen en verschillende roofvogels. Nu zijn wij<br />

vogelliefhebbers pur sang, dus Somone stond hoog op onze<br />

wenslijst. En terecht. Voor een paar euro kun je met een prauw en<br />

een plaatselijke gids een bijzondere boottocht maken door deze<br />

lagune. Terwijl je door smalle watergangen vaart kom je allerlei<br />

bijzondere vogelsoorten tegen. In de verte zien we een zwart-witte<br />

ijsvogel en komen meerdere pelikanen tegen. De kers op de taart is<br />

echter de visarend die voor onze ogen een visje vangt.<br />

De stranden rondom de Lagune van Somone staan bekend als<br />

de mooiste van Senegal. Je vindt er leuke strandtentjes waar de<br />

reggaemuziek (meestal hard) aan staat. Het merendeel van deze<br />

strandtenten kunnen alleen bereikt worden met hun eigen bootje.<br />

Onze (helaas korte) reis werd een strandvakantie net even anders.<br />

Het was een lust voor het oog en hard werken voor de camera die<br />

geen rust heeft gehad. Die mag nu weer even op adem komen,<br />

terwijl wij ademloos van onze foto’s genieten. ˙


Foto: Fabrice Monteiro/Institute


The Prophecy<br />

Fotograaf Fabrice Monteiro is een Agouda, een afstammeling van Braziliaanse slaven. Hij<br />

begon in 2013 met zijn fotoserie The Prophecy toen hij na een aantal jaren terugkeerde naar<br />

Afrika en de verwoestende vervuiling ontdekte die het continent inmiddels teistert.<br />

Monteiro werd geboren in België, groeide op in Benin en woont<br />

en werkt nu in Senegal. Zijn foto’s vormen een mix tussen<br />

fotojournalistiek en modefotografie. ‘De diversiteit van mijn<br />

afkomst is mijn eerste inspiratiebron.’ Untitled 2015 is een van<br />

de foto’s die hoort in de serie The Prophecy. Gebaseerd op negen<br />

verschillende milieurampen in Senegal, waaronder bosbranden,<br />

plastic afval en olielekkages. Zijn “modellen” duiken op uit<br />

olieplassen, vuilnisbelten en dorre landschappen en zijn bedoeld<br />

als waarschuwing aan de mensheid. De figuren zijn geïnspireerd<br />

door West-Afrikaanse maskerdragers en zijn gecreëerd door de<br />

Senegalese modeontwerpster Doulsy, die de coutureachtige<br />

kostuums bedacht van afval en natuurlijke materialen.<br />

Monteiro’s doel is om zijn project over de hele wereld voort te<br />

zetten en zo alle culturen en continenten te betrekken in een<br />

wereldwijde waarschuwing tegen de verwoesting van onze<br />

planeet. ˙


Op ontdekkingstocht met<br />

Wild N’ Beyond Safaris<br />

in Zambia<br />

In de wereld van onvergetelijke safari-ervaringen en betoverende ontmoetingen<br />

met de natuur, móet je kennismaken met James Duncan-Anderson en<br />

Annekim Geerdes van Wild N’ Beyond Safaris in Zambia.<br />

De onvergelijkbare kwaliteiten als gids van James kunnen niet<br />

beter worden omschreven dan door één van vele jubelende<br />

recensies van een reiziger die met Wild N’ Beyond Safaris op<br />

safari is geweest:<br />

James was ongelooflijk. We hebben veel gidsen gehad tijdens<br />

onze bezoeken aan Afrika, maar geen van hen kan zich meten<br />

met James. Hij is een wandelende encyclopedie op alle gebieden:<br />

van flora, fauna en geschiedenis, en hij had zoveel interessante<br />

verhalen te vertellen over alles.<br />

Een safari met James wordt treffend omschreven als “Guided<br />

by Nature”, wat meteen de essentie van Wild N’ Beyond Safaris<br />

weergeeft.<br />

De vonk die oversprong<br />

In 2016 verhuisde Annekim vanuit Zuid-Afrika naar Zambia.<br />

Kort na aankomst beleefde zij een onvergetelijke deelname<br />

aan het televisieprogramma Boer Zoekt Vrouw Internationaal.<br />

Haar carrière als dierenarts voor de olifantenopvang in Zambia<br />

verruilde zij in 2017 voor een managementfunctie in een<br />

safarikamp in het noorden van Kafue NP, op de befaamde<br />

Busanga Plains. In die tijd was ze ook onze dierbare ‘vrouw in<br />

Zambia’ met haar column voor <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> over haar<br />

ervaringen in de bush.<br />

Het verhaal nam een romantische wending toen James,<br />

werkzaam als safarigids in Kafue NP, opvallend vaak het kamp<br />

van Annekim bezocht onder het mom van zijn gasten die<br />

dringend naar het toilet moesten. De vonk tussen hen sloeg<br />

over en in 2019 ruilden ze hun banen in om samen te gaan<br />

werken als manager en gids in een luxe kamp in Lower Zambezi<br />

NP. Een liefdesverhaal met Afrika en elkaar.<br />

Twee jaar later, in 2021, keerden zij terug naar de bush in South


‘Durf te dromen en laat Wild<br />

N’ Beyond Safaris je leiden<br />

naar een wereld waar de<br />

natuur haar eigen verhaal<br />

vertelt’<br />

Luangwa National Park. Daar lanceerden ze met trots hun eigen<br />

Wild N’ Beyond Safaris, met een missie om buitengewone en<br />

gespecialiseerde safari’s in Zambia aan te bieden.<br />

BBC, Netflix en National Geographic<br />

Wat Wild N’ Beyond Safaris onderscheidt, gaat verder dan de<br />

gebruikelijke reisorganisatie. James met zijn indrukwekkende<br />

staat van dienst als gids voor de filmploegen van de welbekende<br />

wildlife documentaires van de BBC, Netflix en National<br />

Geographic, neemt zijn gasten persoonlijk mee op avontuur.<br />

Annekim en James kennen Zambia op hun duimpje, en dankzij<br />

de goede relaties die zij met alle safarikampen hebben, hebben<br />

zij als enige reisagent de unieke afspraak dat James als privégids<br />

zijn gasten zelf rondrijdt, wandelsafari’s leidt en de kano’s<br />

en boten bestuurt. Dit persoonlijke contact creëert een intieme<br />

band tussen gids en gast die verder gaat dan de conventionele<br />

safari-ervaring.<br />

Een ervaring als geen ander<br />

Met twee decennia ervaring als (privé)gids en met de gedeelde<br />

passie voor de safari-wereld zijn Annekim en James specialisten<br />

in safari’s in Zambia, waarbij respect voor en behoud van de<br />

natuur, dieren en cultuur voorop staan. Voor degenen die<br />

dromen van een buitengewone reis naar Zambia, biedt Wild<br />

N’ Beyond Safaris een ervaring die alle verwachtingen zal<br />

overstijgen.<br />

Persoonlijk kennismaken? Kom langs op de beurs!<br />

Geïnteresseerd in het ontdekken van het onbekende? Ben je een<br />

vogelaar, fotograaf, ga je voor het eerst op safari of ben je een<br />

doorgewinterde safari-veteraan?<br />

Bezoek hun website https://wildnbeyond.com. Volg de<br />

boeiende avonturen van Annekim en James op social media, of<br />

kom langs op de Beurs Bijzondere Reizen in Amsterdam en de<br />

Vakantiebeurs in Utrecht in januari <strong>2024</strong> voor een exclusieve<br />

beursaanbieding!<br />

Voor meer informatie kun je altijd een vrijblijvende e-mail sturen<br />

naar info@wildnbeyond.com.<br />

Durf te dromen en laat Wild N’ Beyond Safaris je leiden naar een<br />

wereld waar de natuur haar eigen verhaal vertelt.<br />

#GuidedByNature #WildNBeyondSafaris #ZambiaAdventure ˙


Loita Hills<br />

Basecamp<br />

LOITA<br />

HILLS<br />

CONSERVANCY<br />

COMMUNITY WILDLIFE<br />

Een uniek en kleinschalig Maasai-kamp in<br />

Kenia, gelegen in de prachtige Loita Hills<br />

Conservancy, onderdeel van het beroemde<br />

Masai Mara-ecosysteem.<br />

Ga samen met de Maasai warriors op<br />

bush-expeditie en overnacht in een oude<br />

Maasai-grot. Leer oude wijsheden, dierensporen<br />

herkennen, vuur maken en rooster geitenvlees.<br />

Ook kun je mee op patrouille met onze Conservancy<br />

rangers en ga je op zoek naar olifanten en giraffen.<br />

Loita Hills Basecamp, een authentieke<br />

culturele ervaring in harmonie met<br />

de natuur.<br />

Contact<br />

Phone +254 (0) 717 469 560 | +254 (0) 700 550 973<br />

Website<br />

Email<br />

www.loitahillsbasecamp.com<br />

reservations@loitahillsbasecamp.com<br />

Whatsapp +31 (0) 6 1456 5558


Kenia<br />

bekend om het iconische masai mara. en amboseli met z’n<br />

vermaarde olifanten met de enorme slagtanden. op de<br />

achtergrond de imposante kilimanjaro. en dan zijn er de<br />

masai die met hun oude wijsheden het landschap kleur en<br />

verhalen geven.


Inheemse Afrikaanse wijsheid bij<br />

de wereldwijde KIVA-ceremonies<br />

We leven in een wereld van chaos, onrust en verdeeldheid. In die wereld die steeds verder<br />

verwijderd raakt van de natuur en uit balans lijkt, is er grote behoefte aan een ander<br />

perspectief, een perspectief van genezing, harmonie en de terugkeer naar onze natuur.<br />

De documentaire KIVA – The Call of the Wisdom Keepers legt de essentie van een unieke<br />

en eeuwenoude ceremonie vast, de KIVA. In de film roepen inheemse leiders op tot (her)<br />

verbinding met Moeder Aarde. Een van hen is Maasai-leider Sankale uit Kenia.<br />

Tekst: Annelotte Verhaagen Foto’s: Marijke Kodden


Een boodschap van alle inheemse volkeren<br />

Een KIVA is een ceremoniële samenkomst van inheemse leiders<br />

(Wisdom Keepers) vanuit de vijf continenten rond een vuur in<br />

een ronde kuil. Samen voeren ze – op hun eigen traditionele<br />

wijze – rituelen uit en zingen en ze bidden voor het belang van<br />

herverbinding met Moeder Aarde en haar bewoners. Tijdens deze<br />

ceremonie komen leiders van inheemse volkeren van over de hele<br />

wereld gedurende vier dagen samen voor vrede, gelijkheid en<br />

herverbinding met Moeder Aarde. Zij beschikken over wijsheid die<br />

al eeuwen bekend is, maar verloren is gegaan voor het overgrote<br />

deel van de mensheid. Het is een laatste oproep en boodschap van<br />

de inheemse volkeren en biedt een handreiking hoe we onze relatie<br />

met de aarde én elkaar kunnen herstellen. De oorspronkelijke<br />

volkeren hebben dit contact met Moeder Aarde nooit verloren<br />

en kunnen ons daarom inspireren om een meer verbonden en<br />

duurzame manier van leven te creëren. Door de ontroerende<br />

gebeden en de indrukwekkende gesprekken met de Wisdom<br />

Keepers wordt de kijker uitgenodigd om na te denken over hoe we<br />

onze relatie met de aarde kunnen helen: ‘Omdat ze huilt en haar<br />

kinderen naar huis roept!’<br />

Vele uren materiaal<br />

In 2018 kreeg filmmaker en fotograaf Marijke Kodden als een<br />

van de eersten en weinigen toestemming om de unieke KIVAceremonies<br />

te filmen in Mexico (2018), India (2019), Nederland<br />

(2018/2019) en Duitsland (2021). Samen met Rakinah Buttner en<br />

Jaap Verhoeven (die in 2021 betrokken werd) maakte zij uit meer<br />

dan 100 uur materiaal een indrukwekkende documentaire van 56<br />

minuten. Sinds de première in december 2022 maakte de film een<br />

enorme vlucht, met veel uitverkochte zalen, waar de film met een<br />

randprogramma met sprekers en muzikanten die hun wijsheid<br />

deelden de harten van vele bezoekers raakte.<br />

‘Natuur is alles wat geluk<br />

creëert om je heen’<br />

Belangrijke motivator<br />

In 2018 – tijdens de eerste KIVA Ceremonie waar Marijke filmde –<br />

interviewde ze de inheemse ‘broeders’ Sankale Ntutu, Maori Elder<br />

Toroa Aperahama, Modoc Elder Junior Feather en Aboriginal Elder<br />

Wirruungga Dungiirr. Dit interview was voor haar bepalend en het<br />

startpunt om de documentaire te gaan maken. Naast dat de Elders<br />

– in haar ogen – bijzonder essentiële informatie deelden, die door<br />

iedereen gehoord zou moeten worden, gaf Sankale haar aan het<br />

eind deze boodschap mee: ‘Jij hebt als journalist een belangrijke<br />

taak en verantwoordelijkheid om onze kennis te verspreiden.’


Marijke: ‘Ik moest even slikken, dacht 2 seconden na en zei toen:<br />

‘Ik beloof jullie dat ik er alles aan ga doen om dit verhaal met<br />

de wereld te delen.’ Gedurende het filmproces van 4 jaar is zijn<br />

uitspraak steeds een belangrijke drijfveer geweest – naast haar<br />

eigen passie voor natuur en mens – om de boodschap achter deze<br />

film de wereld in te brengen.<br />

Leven in overeenstemming met de natuur<br />

Sankale Ole Ntutu uit Kenia is een van de Wisdom Keepers die in<br />

de film te horen en te zien zijn en samen met zijn Maori ‘broeder’<br />

Toroa Aperahama uit Nieuw-Zeeland het gezicht op de filmposter.<br />

Sankale is de Community Chief van meer dan 5000 Maasai-mensen.<br />

Hij is spreekbuis tussen zijn gemeenschappen en de Keniaanse<br />

regering, maar ook een natuuronderzoeker en een gepassioneerde<br />

natuurgids in Kenia. Hij deelt graag zijn kennis over het leven in<br />

harmonie met de natuur.<br />

Wij zijn de Natuur<br />

Sankale draagt leiderschap voorbij de grenzen uit, met de<br />

natuur als zijn gids. Omdat de inheemse mensen van zijn land<br />

nomaden zijn en met elkaar samenleven, volledig in harmonie<br />

met de natuur, kennen ze geen grenzen. Verdere privatisering<br />

van land is dan ook onnatuurlijk en maakt veel van de natuur en<br />

het natuurlijke leven kapot voor mens, plant en dier. Sankale:<br />

‘Wij zijn niet slechts verbonden met de natuur, we zijn de Natuur<br />

zelf. In mijn community geloven wij dat iedereen uit de Natuur<br />

BACK TO NATURE FOUNDATION<br />

Samen met zijn vrouw Manon van Oldenbarneveld is<br />

Sankale Ntutu de oprichter van Stichting Back to Nature.<br />

Zijn missie is het behoud van de biodiversiteit en het<br />

cultureel erfgoed van de Maasai in het beroemde Masai<br />

Mara Ecosysteem. De Foundation helpt de Maasaistam<br />

om hun land en de wilde dieren te beschermen en<br />

te behouden, omdat elke dag hectares natuur worden<br />

weggenomen ten koste van hun leefgebieden. Als leider,<br />

niet alleen voor zijn gemeenschap maar ook voor de<br />

mensheid, startte Sankale een authentiek klein kamp<br />

genaamd Loita Hills Basecamp, waar mensen van over de<br />

hele wereld op georganiseerde reizen komen om meer te<br />

leren over de Maasai-cultuur en de manier waarop zij in<br />

volledige harmonie met de natuur leven.<br />

www.backtonaturefoundation.com<br />

voortkomt. We zijn geen product van de technologie. Alle mensen<br />

zijn verbonden en komen voort uit één punt. Dit punt is als een<br />

huis. We kunnen niet allemaal in hetzelfde huis wonen. Daarom is<br />

er een familie in Europa, een familie in Afrika, een andere familie in<br />

Azië en op alle andere continenten. Het enige wat verschillend is,<br />

is de cultuur. Een natie zonder cultuur is geen natie meer en geen<br />

community. De cultuur brengt ons samen en geeft een gevoel van<br />

gelijkwaardigheid en saamhorigheid. De gemeenschap bestaat »


FOTOGRAAF EN FILMMAKER MARIJKE KODDEN<br />

Marijke is van oorsprong fotograaf en is in 2017 ook<br />

gaan filmen. Marijke: ‘In 2018 raakte ik – als beginnend<br />

filmmaker en fotograaf – betrokken bij de KIVAceremonies<br />

en was diep ontroerd. Het voelde als<br />

thuiskomen, want de natuur is mijn hele leven mijn<br />

grote inspiratiebron geweest. Na ruim 10 jaar voor<br />

Wereld Natuur Fonds en Staatsbosbeheer te hebben<br />

gewerkt en de wereld rond te hebben gereisd op zoek<br />

naar inheemse stammen, was het ontroerend – en<br />

bijna niet te bevatten – om al deze culturen uit alle<br />

continenten verenigd te vinden op een ‘boerenlandje’<br />

in het oosten van het land, niet ver van waar ik geboren<br />

ben. Ik was zó onder de indruk dat het twee uur duurde,<br />

voordat ik überhaupt mijn camera durfde te pakken. Ik<br />

voelde en voel nog steeds een enorme dankbaarheid<br />

dat ik de boodschappen van deze mensen heb<br />

mogen verzamelen en verspreiden en ze heb mogen<br />

fotograferen! Dat ik een beginnend filmmaker was, is<br />

mijn voordeel geweest. Ik kwam met een kleine – niet<br />

intimiderende camera – als een ‘fly on the wall’, won het<br />

vertrouwen en werd onderdeel van de KIVA familie.’


uit mensen die dezelfde ceremonies en rituelen delen, maar boven<br />

alles behoren we allemaal tot dezelfde Natuur. Wij denken niet<br />

dat we kennis moeten verkrijgen. We zijn Natuur en daarom is de<br />

kennis al in ons.’<br />

Wat kun jij vanuit jouw cultuur aan de wereld geven?<br />

‘Heel simpel’, zegt Sankale. ‘Gewoon natuur zijn en een stap<br />

terugzetten. We moeten technologie op een wijze manier<br />

gebruiken. De mensen moeten beseffen dat alles wat we doen of<br />

nog gaan doen niks nieuws is onder de zon. Vroeger verplaatsten<br />

we ons te voet of te paard en nu soms ook met een vliegtuig. Het is<br />

hetzelfde, alleen iets sneller. Mensen zijn daarin zo ver gegaan dat<br />

ze de connectie met de natuur zijn verloren. Alles gaat te snel. We<br />

zouden ons weer mogen verbinden met de natuur om ons heen.<br />

Vraag jezelf eerst af: Wat is Natuur? Het antwoord is: Puur zijn,<br />

menselijk zijn. Wat we zelf gemaakt hebben is niet altijd natuurlijk.<br />

Beton is niet natuurlijk. We eten vaak niet meer natuurlijk, zoals<br />

suiker en olie, dat niet van planten komt en de chemicaliën, die<br />

overal aan toegevoegd worden. Wat gemaakt is door mensen<br />

brengt vaak stress teweeg. We hebben dan steeds meer nodig. Het<br />

is niet goed voor onze gezondheid. Natuur is wat geluk creëert om<br />

je heen.’<br />

Wees nooit een slaaf van technologie<br />

Voor Sankale is het belangrijk dat technologie alleen gebruikt<br />

wordt waar het noodzakelijk is: ‘Als je geen slaaf bent van<br />

technologie dan blijf je gezonder. Alles in het leven heeft voor- en<br />

nadelen. Ook in de natuur gaat het om de balans. Te veel water,<br />

wind of vuur is ook niet goed. Maak niet meer vuur of gebruik<br />

niet meer water dan wat je nodig hebt. Met vuur wil je jezelf<br />

verwarmen, maar niet verbranden. Als je geen misbruik maakt<br />

van de weg die je gaat, zal de natuurenergie er voor je zijn. Maak<br />

ruimte in je huis en laat de energie circuleren. Het is van belang je<br />

eigen energie te zuiveren.’ ˙<br />

QuickFACTS<br />

De film Kiva – The Call of<br />

the Wisdom Keepers reist<br />

nog steeds door het land<br />

en inmiddels ook over de<br />

grenzen. Alle informatie<br />

daarover en de data vind je<br />

op de website:<br />

www.kiva-wisdomkeepers.com. Op 11 december vindt in het<br />

DeLaMar Theater in Amsterdam een heel speciale KIVA avond<br />

plaats met 900 mensen in samenwerking met That’s The Spirit.<br />

Hier zullen 3 inspirerende sprekers hun inheemse wijsheid<br />

delen, waaronder Maori Elder Toroa Aperahama, die ook op de<br />

filmposter staat en een grote vriend is van ‘broeder’ Sankale.<br />

Tickets voor deze avond kun je bestellen via<br />

www.events.thatsthespirit.nu/event-11-december of via<br />

www.kiva-wisdomkeepers.com


PORTFOLIO<br />

Welkom in Solly’s wereld<br />

Solly Levi is reisfotograaf, geboren en getogen in Belgisch Congo, nu woonachtig<br />

in Brighton. Als ie tenminste niet op ontdekkingstocht is in Afrika waar hij de meest<br />

indrukwekkende foto’s maakt. Zoals in Kenia, waar het Amboseli National Park zijn hart<br />

heeft gestolen.<br />

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Solly Levi


Amboseli is een beschermd natuurgebied met een oppervlakte van<br />

392 vierkante kilometer. Veertig kilometer ten zuiden van het park<br />

ligt de fotobepalende Kilimanjaro, ook wel bekend als mountain<br />

tomorrow omdat het nooit zeker is te zeggen wanneer hij weer<br />

zichtbaar zal zijn, net over de grens van Tanzania. Na de fameuze<br />

Masai Mara, bekend om de Grote Migratie die inmiddels met<br />

hoofdletters geschreven mag worden, is Amboseli het populairste<br />

wildpark van Kenia.<br />

Na zijn meest recente ervaring in de Masai Mara uit Solly zijn<br />

teleurstelling: ‘Tijdens de migratie is het er simpelweg te druk. Het<br />

wemelt er van de auto’s en iedereen probeert het beste plekje te<br />

krijgen. Ik miste het overweldigende Afrika-gevoel. Gelukkig bracht<br />

Amboseli me dat wel. Ik werd gegrepen door de rust, de weidsheid<br />

met de oneindige vergezichten. De eeuwige aanwezigheid van<br />

de Kilimanjaro en de onvoorspelbare wolkenformaties die ervoor<br />

zorgden dat de zon soms haar stralen of slechts een enkel dier<br />

richtte, gaven mij een extra impuls om de mooiste foto’s te<br />

componeren.’<br />

Maasai en olifanten<br />

De Masaai leven al duizenden jaren in het gebied van het park. Zij<br />

noemden de regio Empusel, wat “zout, stoffig gebied” betekent.<br />

De ontdekkingsreiziger Joseph Thompson was in 1883 de eerste<br />

Europeaan die het gebied bezocht. Hij beschreef haar grote<br />

biodiversiteit en het grote contrast van het droge gebied en de<br />

vruchtbare moerassen in zijn rapporten.<br />

In 1906 werd het gebied door de Duitsers als een reservaat voor<br />

de Maasai bestempeld. In 1948 kwam het onder beheer van de<br />

Britse koloniale regering en werd het een jachtreservaat, Maasai<br />

Amboseli Game Reserve geheten. Het gebied werd in 1974 een<br />

nationaal park onder beheer van Kenya Wildlife Service. Op 29<br />

september 2005 verklaarde de Keniaanse president Mwai Kibaki<br />

dat het park voortaan beheerd zou worden door de Maasai in<br />

samenwerking met het districtsbestuur. Vooral olifanten zijn in dit<br />

park niet te missen. In Amboseli leven namelijk de meeste olifanten<br />

per vierkante meter. Je hebt hier ook een goede kans om een paar<br />

olifanten met enorme slagtanden te zien, de zogenoemde big<br />

tuskers.<br />

‘De eeuwige aanwezigheid<br />

van de Kilimanjaro en de<br />

onvoorspelbare wolkenformaties<br />

die ervoor zorgden dat de zon<br />

soms haar stralen of slechts een<br />

enkel dier richtte, gaven mij<br />

een extra impuls om de mooiste<br />

foto’s te componeren’<br />

Toveren met beelden<br />

Solly Levi speelt en componeert met de natuurlijke elementen<br />

van dit land vol wildlife, ongelooflijke landschappen en even zo<br />

imposante wolkenluchten, zijn onnavolgbaar mooie foto’s. Een<br />

getuigenis van leegte, van rust, van een wilde weidsheid waar soms<br />

de luchten de hoofdrol spelen! »


Als je naar zijn foto’s kijkt, dan gaat er een nieuwe wereld die toch<br />

ook Kenia heet voor je open. Een wereld waar het landschap het<br />

verhaal vertelt en het licht ervoor zorgt dat je betovert raakt door zijn<br />

beelden. Zijn ze echt? vraag je je soms af. Solly lacht: ‘Het landschap<br />

is echt en met het programma Lightroom geef ik er mijn eigen<br />

interpretatie aan, vertel ik mijn eigen verhaal. Mijn moeder zegt<br />

graag dat ik eigenlijk een tovenaar in plaats van een fotograaf ben.’<br />

Altijd Afrika?<br />

Afrika zit in het bloed van Solly en wanneer hij ook maar even kan is<br />

hij op reis in Namibië, in Zimbabwe waar hij Mana Pools ontdekte,<br />

in Botswana, Tanzania en Zanzibar waar hij betoverd raakte door<br />

met name het ongerepte noorden van het eiland. Maar de focus<br />

blijft op Namibië. ‘Misschien is het de dorre leegte van de Namibwoestijn,<br />

de grimmige schoonheid van de Skeleton Coast, de<br />

eindeloze zoutpannen of de kruipende duinen van de Sossusvlei. Ik<br />

ben er iedere keer weer door gefascineerd en probeer steeds weer<br />

nieuwe invalshoeken te vinden om op mijn manier de onnoemelijke<br />

schoonheid ervan vast te leggen.’<br />

Hoe maak je van een gewoon beeld een buitengewoon beeld?<br />

Wil je leren hoe jij met jouw foto’s het mooiste resultaat behaalt?<br />

Of zelf op reis met Solly?<br />

Ga naar zijn website www.sollylevi.com en kies voor welke<br />

uitdaging jij gaat. Ga je mee naar Kenia, Zimbabwe (echt doen!!!!),<br />

Namibië, Botswana of Tanzania?<br />

‘De fotografiereis is geschikt voor fotografen en hoe merkwaardig<br />

het misschien ook klinkt: voor niet-fotografen. Ik breng je naar<br />

de meest fotogenieke locaties, op precies die momenten dat<br />

het licht het beste is. We bespreken hoe je een scène mentaal<br />

visualiseert voordat je het beslissende moment vastlegt. Mijn<br />

doel is om je bewust te maken van de schoonheid die je omringt,<br />

de fotografische mogelijkheden om die vast te leggen, en om je<br />

creativiteit te stimuleren, zodat je niet alleen naar huis gaat met<br />

foto’s om trots op te zijn, maar dat je ook nieuwe vaardigheden<br />

geleerd hebt om je fotografische techniek in het algemeen te<br />

verbeteren. Naast het technische aspect van het leren van je<br />

camera-instellingen en mogelijkheden, leer ik je hoe je van een<br />

gewoon beeld een buitengewoon beeld kunt maken door je eigen<br />

creativiteit te gebruiken.<br />

Daarnaast leer je hoe je het landschap moet overzien, hoe je de<br />

omgeving moet gebruiken en benaderen, hoe je mensen kunt<br />

fotograferen in een vreemd land. Onze 7 dagen samen zullen<br />

bestaan uit individuele en groepsdiscussies, inspirerende ideeën en<br />

vooral ook veel plezier.’<br />

Fotografiereizen<br />

Solly biedt inmiddels workshops aan naar Botswana waar je zeven<br />

dagen in de prachtige Okavango delta verblijft. Naar Kenia waar<br />

je dus naar de Masai Mara en Amboseli gaat. Naar Mana Pools in<br />

Zimbabwe, een van de meest bijzondere plekken voor wildlife<br />

liefhebbers. En natuurlijk is er zijn favoriet: de tiendaagse reis<br />

naar Namibië. Tijdens deze bijzondere tiendaagse fotografiereis<br />

maak je kennis met de Kalahari en Namib woestijn, loop je met<br />

de San die hier nog leven, laat je je natuurlijk verrassen door de<br />

onaardse schoonheid van Sossusvlei, je gaat naar het fascinerende<br />

Damaraland waar de Himba leven en je ontdekt de rotsformaties<br />

van Spitzkoppe. Natuurlijk ontmoet je de wilde dieren in Etosha.<br />

Kijk op www.sollylevi.com/Workshop/<br />

Of thuis leren?<br />

Ga naar www.sollylevi.com/Workshop/Onlineclass en reserveer<br />

jouw plaatsje in de digitale klas waar Solly je al zijn technieken<br />

leert die hij gebruikt. Je hebt eerder in <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> kennis<br />

kunnen maken met zijn prachtige foto’s. Nu kun jij zelf leren<br />

toveren om van jouw foto’s briljante foto’s te maken. ˙


70<br />

One life,<br />

live it<br />

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Charlie’s Travels


Hij heeft geleefd. Uit dat ene leven dat je krijgt toebedeeld heeft<br />

Charles Witlox 33 jaar lang alles gehaald. Zijn grote liefdes waren<br />

Afrika, zijn bedrijf Charlie’s Travels, zijn motor en natuurlijk<br />

zijn Stephanie. In woord en beeld laten we zien waarom Charles<br />

zijn bijnaam mister Africa eer aandeed.<br />

Een extreem sterke windvlaag tijdens het kitesurfen werd hem<br />

in de laatste week van december noodlottig. Het ongeluk vond<br />

plaats voor de kust van Muizenberg. Het schrijnende is dat zijn<br />

vriendin een week na het ongeluk ontdekte dat ze zwanger was. Zij<br />

en Charles hadden net een huis in Kaapstad betrokken. Het leven<br />

lachte hen toe. Maar in plaats van vele jaren van geluk, moest er in<br />

2022 na 33 jaar een punt achter gezet worden.<br />

Charlie’s Travels<br />

Het Afrika-avontuur begon voor rechtenstudent Charles Witlox in<br />

2014 met een stage in de mobile money sector in het totaal niet<br />

toeristische Kisumu, in Kenia. ‘Afrika leek me heel vet. Ik wilde<br />

avontuur, m’n Engels bijspijkeren en ik dacht dat er hier in Kenia<br />

meer mogelijkheden waren om te ondernemen dan in Nederland.’<br />

Drie maanden na aankomst organiseerde hij zijn eerste safari in het<br />

Kenia zoals hij dat had leren kennen. ‘Ik zat aan Lake Victoria en<br />

daar organiseerde ik dan een kleine “rondreis”, eilandjes hoppen,<br />

een home stay, kamperen op het strand, genieten van de vette<br />

landschappen. Dit waren reizen die niet door anderen werden<br />

aangeboden, het pure Kenia.’ En het smaakte naar meer.<br />

Dat meer werd Charlie’s Travels, een touroperator met als missie<br />

mensen het échte Afrika te laten zien.<br />

‘Eerst ben ik twee jaar heel veel gaan rondreizen met mijn motor.<br />

Plekken zien, potentiële partners ontmoeten, bestemmingen in<br />

kaart brengen en dit vervolgens promoten op social media.’ Al<br />

snel meldden zich de eerste klanten, veelal op basis van mondtot-mondreclame.<br />

Lustrumreizen, stelletjes, families. ‘Ik zat al rap<br />

tegen mijn eigen plafond aan. Gelukkig kon ik iemand aannemen<br />

die de boel ging organiseren. Reisbureaus hebben weinig feeling<br />

met het product, terwijl touroperators weinig met de klant hebben.<br />

Wij combineren die twee. De moderne reiziger wil een ervaring,<br />

als het even kan verrijkend. De trend is duidelijk: live like a local en<br />

treed buiten de gebaande paden.’<br />

Afrika Inside Out<br />

Het enthousiasme spatte tijdens ons gesprek uit zijn ogen. Charles<br />

leefde letterlijk zijn werk. Met collega’s bewoonde hij een gezellige<br />

mini-compound die fungeerde als huis en kantoor. ‘Kenia heeft<br />

voor mij alles. Het is echt een goed land. Mensen spreken Engels,<br />

je kunt prachtige safari’s maken, genieten van de witte stranden en<br />

de afwisselende natuur.’<br />

In 2018 startte hij een nieuw avontuur. Africa Inside Out. Het doel: in<br />

twaalf maanden dertien Afrikaanse landen bezoeken. Van Nairobi<br />

naar Kaapstad. Met een klein team werden nieuwe off the »


72


74


eaten track bestemmingen ontdekt en in woord en (bewegend)<br />

beeld vastgelegd. ‘Je moet met respect met de cultuur op een<br />

bestemming omgaan. We moeten meer gebieden ontwikkelen<br />

om reizen te kunnen aanbieden. Je kunt niet elke nacht een roedel<br />

mzungu’s bij een community loslaten.’ Ook is er aandacht voor<br />

de verhalen achter de beelden. Kortom, de hele experience. ‘Een<br />

avontuur waar geen einde aan zal lijken te komen.’ Het lijken nu<br />

profetische woorden. Want dat einde kwam in Kaapstad, waar<br />

Charlie’s Travels inmiddels ook vaste voet aan de grond heeft<br />

gekregen.<br />

Mag ik het cynisch noemen dat Charles aan mij vroeg of ik dacht<br />

dat hij zelfs in Zuid-Afrika off the beaten track locaties zouden<br />

kunnen vinden? ‘Ik heb bij Zuid-Afrika altijd het gevoel dat er nooit<br />

iets gebeurt, eigenlijk een bestemming voor als je met pensioen<br />

bent.’<br />

Charlie’s and Chill<br />

Logischerwijs kreeg Charlie’s Travels in 2020 ook te maken<br />

met de gevolgen van de coronacrisis. Het grootste deel van de<br />

wereld zat in lockdown, dus pleziertripjes waren uitgesloten.<br />

Toch kreeg die tegenslag de immer energieke en enthousiaste<br />

Charles niet klein. Met Charlie’s and Chill bracht hij Afrika naar de<br />

aan huis gekluisterde reiziger toe. ‘Inmiddels hebben we al heel<br />

wat views binnen en gaat ons initiatief lekker op sociale media.<br />

Ons reisbureau heeft een visie: we willen een continent dat veel<br />

vooroordelen kent écht laten zien. Normaal doen we dat met off<br />

the beaten track reizen. Nu gaat die missie gewoon door, maar dan<br />

met films!’<br />

En nu, in <strong>2023</strong> gaat die missie nog steeds door. De medewerkers<br />

van Charlie’s Travels zetten zijn levenswerk met liefde en passie<br />

voort. Als er een hemel bestaat, dan drinkt en feest Charlie op<br />

een witte wolk die boven het continent zweeft en hij ziet dat het<br />

goed is. Te vroeg uit dit leven gerukt. Maar zijn missie, verhalen en<br />

beelden leven voort.<br />

Dank je wel voor je mooie verhalen in <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> en ja,<br />

ook in Zuid-Afrika kun je bijzondere bestemmingen vinden. Dat<br />

had je zelf al gezien.<br />

RIP mister Africa, Charles Witlox. ˙<br />

QuickFACTS<br />

Charles’ droom en gedachtengoed leven voort, in zijn zoontje<br />

Charlie en zijn bedrijf Charlie’s Travels. Op de website<br />

https://www.charlies-travels.com vind je volop inspiratie<br />

voor bijzondere familie-reizen, lovebirds-avonturen of remote<br />

werken in Afrika. Charlie’s Travels zit ‘on the ground’ in Kenia,<br />

Oeganda en Zuid-Afrika. One life, live it…


25 jaar Gemsbok<br />

Reisarchitecten<br />

2010 ook een aantal landen in Zuid-Amerika.<br />

Een andere mijlpaal die wij vierden was in 2022 toen ik zelf<br />

Gemsbok Reizen heb overgenomen en omgedoopt naar<br />

Gemsbok Reisarchitecten. En nu bestaan we dus 25 jaar! Iets om<br />

trots op te zijn.<br />

Gemsbok Reisarchitecten viert feest<br />

Hoera! En wat vliegt de tijd. In 1999 werd Gemsbok opgericht<br />

en begon met kleinschalige groepsreizen naar Zuid-Afrika.<br />

Van groepsreizen ging het naar individuele self-drives en naast<br />

Zuid-Afrika werden meer bestemmingen in Zuidelijk Afrika<br />

toegevoegd. Later ook enkele landen in Oost-Afrika en sinds<br />

Heeft u ook iets te vieren?<br />

Steeds vaker krijgen wij aanvragen van grootouders binnen die<br />

met de kinderen en kleinkinderen op reis willen, omdat ze een<br />

bijzondere gelegenheid te vieren hebben en dat met hun hele<br />

familie willen doen. Het was laatst zelfs een item in het 8-uur<br />

Journaal: multi-generatie-reizen. Met de hele familie op reis. En<br />

laat Afrika daar nou net een geweldige bestemming voor zijn.<br />

Uiteraard zorgen wij voor een leuke verrassing tijdens uw reis.<br />

Want wie wat te vieren heeft, krijgt immers een cadeautje .<br />

Wij zullen dit altijd op een bijzondere manier doen; geen enkele<br />

reis is immers hetzelfde bij ons. Dus ook deze verrassing is<br />

verrassend!<br />

Tekst en foto’s: Saskia Reinders en Gemsbok Reisarchitecten, Familie Baartmans, Herremans en Vinke


‘Rode zonsondergangen, speuren naar wild over de savanne,<br />

bijzondere landschappen en lokale cultuur: u ervaart het<br />

allemaal in deze familiereis door Afrika. Laat u meevoeren<br />

op het ritme van Afrika en maak onvergetelijke familieherinneringen’<br />

Hoe dan? Met huurauto’s, privé transfers met chauffeur en/of<br />

gids of luxe fly-in<br />

Als u met een grote groep op pad gaat komen er vaak veel<br />

vragen op. Belangrijkste vraag is: ‘hoe gaan we dan rondreizen?’<br />

Daar zijn verschillende opties voor en helemaal afhankelijk van<br />

de route of bijvoorbeeld de tijd die u per locatie doorbrengt.<br />

De individuele rondreizen zijn vaak op basis van zogenaamde<br />

self-drive waarbij u zelf rijdt in een huurauto. Zelfs met families<br />

is dit mogelijk en doen we dan ook regelmatig. Wij huren dan<br />

een grotere bus (maximaal 9 personen; anders heeft u een<br />

chauffeur nodig), eventueel in combinatie met nog een aantal<br />

andere huurauto’s.<br />

Of ga op pad met een privéchauffeur die u van de ene naar<br />

de andere locatie brengt. Wilt u de hele reis begeleid worden<br />

door een gids? Ook dat kan. Vaak is deze gids dan tevens uw<br />

chauffeur. In Tanzania of Kenia is dit sowieso het geval. U reist<br />

dan in een heus gepersonaliseerd Gemsbok safari-voertuig! »


Nog luxer is het om per privé charter naar uw bestemming te<br />

vliegen. Bijvoorbeeld naar een mooi natuurreservaat voor uw safari.<br />

Aan eventuele trailers voor uw bagage en/of kinderzitjes wordt<br />

vanzelfsprekend gedacht.<br />

Verblijf: B&B’s, Guesthouses, familievilla’s of safari lodges<br />

Qua verblijf is er volop keuze in Afrika. Van leuke huiselijke<br />

Afrikaanse B&B’s, boutique guesthouses, farm ’stays’ tot<br />

glamping verblijven. Verblijf bijvoorbeeld in ons authentiek<br />

Victoriaans guesthouse in Kaapstad. Afhankelijk van de grootte<br />

van uw familie huren we dit hele guesthouse voor u af.<br />

Ook geweldig om een villa te huren met uitzicht op de bush<br />

en zebra’s in uw achtertuin of een villa met infinity pool met<br />

uitzicht op de Atlantische Oceaan in Kaapstad of omgeving.<br />

Verblijf op basis van self-catering en voel u bijna net zoals thuis,<br />

maar toch nét anders, gebruik de maaltijden bij de lodge of huur<br />

een privé kok in, die in uw eigen villa de maaltijden verzorgt.<br />

De safari lodges die wij gebruiken zijn kleinschalig met vaak<br />

slechts tussen de 4 en 12 kamers. Dit kan in tented chalets<br />

zijn, in mooie rondavels of stenen bungalows. Sommige safari<br />

lodges hebben ook nog een ‘little’ variant en dit betekent<br />

een miniversie van de Main Lodge. Deze is dan wat verderop<br />

gelegen en bestaat uit 2, 3 of 4 en-suite kamers. Een echte<br />

safarivilla dus. Deze kunnen alleen op basis van zogenaamde<br />

‘exclusive use’ geboekt worden en is dus alleen voor uw familie.<br />

Leuke tip: ontmoet de locals of ga een dagje samen met gids<br />

op stap door Kaapstad of de Wijnstreek<br />

Ook leuk om toe te voegen tijdens uw reis is het om een dag<br />

met een gids op pad te gaan. Maak kennis met de Venda<br />

bevolking in Limpopo met gids David en bezoek kunstenaars,<br />

een schooltje of crèche. Of bezoek de kleurrijke markt van Elim<br />

waar met name de Tsonga bevolking haar boodschappen doet.<br />

In Kaapstad is een gids echt een toevoeging en ziet u net die<br />

andere plekjes waar u niet aan zou denken. Hij of zij regelt dan<br />

ook alle entrees. Vaak vooraf geregeld, zodat u niet lang in de rij<br />

hoeft te staan.<br />

Ook een dagje wijnstreek is heerlijk met een gids, die dan tevens<br />

uw chauffeur is. Verschillende wijngaarden bezoeken, wijnen<br />

proeven en dan niet zelf hoeven te rijden. Hoe lekker is dat?


Met de hele familie op safari – herinneringen voor het leven!<br />

Een reis naar Afrika is natuurlijk niet compleet zonder safari! Met<br />

eigen huurauto’s kunt u zelf safari’s ‘rijden’ in nationale parken<br />

zoals Krugerpark. Ook is het heel bijzonder om met de hele<br />

groep op privé safari te gaan. Daarbij overnacht u meestal in een<br />

privé park in een verblijf om van te dromen met eventueel een<br />

buitendouche en/of privé ‘plunge pool’. De maaltijden worden<br />

steeds op een andere plek geserveerd. Als het weer het toelaat<br />

is dat buiten in de ‘boma’ of midden in de bush.<br />

Tweemaal per dag gaat u in een open jeep op safari en heeft u<br />

kans op het zien van de Big Five en meer. Uw ranger weet de<br />

bush helemaal te lezen en zal u net zo enthousiast maken over<br />

een meikever als een leeuw die misschien wel vlak langs uw<br />

jeep paradeert. De meeste lodges die wij gebruiken rijden met<br />

maximaal 7 personen op de jeep, wat inhoudt dat alle gasten<br />

een ‘raamstoel’ hebben. Bent u met minder dan 7, kunt u ook<br />

een privé voertuig huren, zodat u meer flexibel bent in de lengte<br />

van uw gamedrive en ook of de kleinste kinderen mee kunnen<br />

op safari. Voor de veiligheid mogen kinderen onder de 6 jaar<br />

alleen onder bepaalde voorwaarden mee op safari namelijk.<br />

Wij weten precies de regels per lodge en kunnen u dan ook<br />

uitstekend adviseren wat wel en niet mogelijk is.<br />

’s Avonds geniet u nog van de sterrenhemel en de geluiden van<br />

de bush en u valt daarna heerlijk in slaap na het lezen van een<br />

typisch Afrikaans dierensprookje dat op uw kussen ligt. Het leek<br />

wel een droom… eentje die uitkwam!<br />

‘Gemsbokness’ gegarandeerd – ook tijdens uw familiereis!<br />

Net als individuele reizen is uw familiereis persoonlijk<br />

ontworpen en ‘Gemsbokness’ is gegarandeerd! Dat houdt in:<br />

onbezorgd reizen, creatieve routes en aandacht voor detail.<br />

Laat de planning los en geniet met volle teugen, want op de<br />

achtergrond reizen wij altijd met u mee.<br />

Wist u trouwens dat de gemsbok speciale hoeven heeft<br />

waardoor ie op plekjes komt waar andere dieren niet of lastiger<br />

komen? Ik wens dat u net als de gemsbok de tijd neemt om af<br />

en toe dat zijweggetje te nemen. Misschien treft u wel net zo’n<br />

bijzonder plekje als de gemsbok. ˙<br />

www.gemsbok.nl<br />

Tel: 06 - 8004 0085<br />

E-mail: info@gemsbok.nl


John Madu, Weather Man. Dit schilderij vertelt het verhaal van de ‘Rainmakers’ uit de Yoruba-cultuur. Een regenmaker is een persoon die beweert de macht te hebben om de<br />

regen te stoppen of juist te laten neerdalen. Deze mannen worden vaak voorafgaand aan ceremonies geraadpleegd. Als dat niet gebeurt komen ze regelmatig alsnog langs om te<br />

dreigen met hevige regenval, behalve als ze contant of met geschenken betaald worden.


Ephrem Solomon, Silence Series. Dit was het eerste werk van jonge Afrikaanse<br />

kunstenaars dat Carla en Pieter Schulting aanschaften. Het vormt daarmee het<br />

begin van hun collectie die nu omschreven wordt als Africa Supernova.<br />

Deborah Segun, Comforting Presence.<br />

Africa Supernova<br />

Explosie van creativiteit<br />

De Amersfoortse kunsthal KAdE hangt en staat vol met 145 kunstwerken, voornamelijk<br />

portretten, van hedendaagse Afrikaanse kunstenaars. Een bloemlezing uit een kunstscene<br />

in opkomst. De explosie van kleuren en creativiteit beneemt je (bijna) de adem. Langzaam<br />

flaneer je langs de kunstwerken die je naar dat verre continent voeren.<br />

En nog een keer, en nog eens. [kop]<br />

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: collectie Africa Supernova van Carla en Pieter Schulting.


Alma Thomas<br />

Soon<br />

Thandiwe Muriu, Call me please. He who loves, loves you with your dirt (Afrikaans gezegde) Muriu ontwerpt de kleding en brillen van haar modellen zelf. Deze bril wordt gevormd door de draaischijven van een oude telefoon. Ze verbindt<br />

elk kunstwerk met een Afrikaans gezegde om zo oude Keniaanse wijsheden te verbinden met het heden.


Affichebeeld expositie. Oluwole Omofemi - Fearless.<br />

Trots, eigenwaarde en authenticiteit, dat straalt dit<br />

portret van deze Nigeriaanse kunstenaar uit. Onbevreesd<br />

kijkt zijn model de bezoekers aan.<br />

Athi-Patra Ruga, Somagwaza. Een portret in<br />

gebrandschilderd glas.<br />

Edson Chagas, Salvador D. Kimbangu, Tipo Passe. In deze<br />

‘paspoortserie’ fotografeert deze kunstenaar uit Angola<br />

mensen in eigentijdse kleding terwijl ze een traditioneel<br />

Bantu-masker dragen. De maskers stellen de geesten van de<br />

voorouders voor en verbinden zo verleden en heden en geven<br />

kolonialisme en de Afrikaanse identiteit een eigen gezicht.<br />

Jean David Nkot, www.force@monde.com. Een<br />

combinatie van het lijden van een mijnwerker tegen<br />

de achtergrond van gedetailleerde landkaarten. Een<br />

verwijzing naar het feit dat de mens niet los gezien kan<br />

worden van zijn omgeving en de bescherming van de een<br />

gepaard gaat met het behoud van de ander.<br />

Saint Etienne Yeanzi, Untiteld. ><br />

Er was eens… een verzamelaarsechtpaar dat inmiddels vijf jaar<br />

geleden gegrepen werd door het werk van voornamelijk jonge,<br />

talentvolle Afrikaanse kunstenaars. Een generatie die, zoals<br />

dat in museumtaal heet, de dialoog aangaat met verleden,<br />

gesymboliseerd door kolonisatie, en het heden dat verbeeld wordt<br />

door trots, eigenheid en kleur waar alles vroeger zwart leek. Zo<br />

worden verleden, heden en toekomst met elkaar verweven.<br />

Het begon allemaal met het vrouwenportret van de Ethiopische<br />

kunstenaar Ephrem Solomon. Een portret waar ze hun ogen niet<br />

vanaf konden houden en dat vooral bij Carla die als kind gewoond<br />

heeft in Ethiopië vele herinneringen opriep.<br />

Carla: ‘We waren er weg van. Het was ons eerste Afrikaanse<br />

kunstwerk en dat smaakte naar meer. We besloten om zélf in Afrika<br />

op zoek te gaan. Deze expositie kun je daarmee ook zien als onze<br />

persoonlijke ontdekkingstocht.’<br />

Carla en Pieter Schulting raakten gefascineerd door de kracht van<br />

het verhaal en de verbeelding van de nieuwe generatie Afrikaanse<br />

kunstenaars en schaften werk na werk aan dat allemaal een plaats<br />

kreeg in hun eigen huis. Pieter: ‘De achterliggende verhalen maken<br />

deze kunst zo interessant. Ze verwijzen naar de roots van »


Neo Matloga, Ramatla. Matloga is de<br />

collagekunstenaar uit Zuid-Afrika.<br />

Olamide Ogunade, Dialogue with the Soul.<br />

Zandile Tshabalala, Black. In<br />

haar schilderijen verplaatst<br />

de zwarte vrouw zich van een<br />

achtergrondpositie naar de<br />

voorgrond.<br />

Cheri Samba, J’aime la<br />

couleur. Een zelfprotret van<br />

de kunstenaar. ‘Voor mij is<br />

kleur leven.


Lord Ohene, Ashley. In plaats van precies<br />

weer te geven wat hij ziet, probeert Ohene<br />

diep in iemands ziel te kijken en hun dromen<br />

over de toekomst weer te geven.<br />

Dan Halter, Out of Zimbabwe. Dit werk<br />

dat kippenvel veroorzaakt als je denkt<br />

aan de geschiedenis van onteigening, is<br />

gemaakt van een lijst van ongeveer 4000<br />

boerderijnamen, ooit in wit bezit. I had a<br />

farm in Africa is de fameuze openingszin uit<br />

Out of Africa van Karen Blixen.<br />

Samson Kambalu, Antelope - Maquette for<br />

the Fourth Plinth. Hier zien we prediker John<br />

Chilembwe en de Europese missionaris John<br />

Chorley, gemodelleerd naar een foto uit<br />

1914. De prediker is veel en veel groter dan<br />

de missionaris en - shock & horror - hij draagt<br />

een hoed en trotseert daarmee de koloniale<br />

regel die Afrikanen verbood hoeden te<br />

dragen in het bijzijn van witten. Een jaar later<br />

leidde Chilembwe een opstand tegen het<br />

koloniale bewind in Malawi waarbij hij werd<br />

gedood en zijn kerk verwoest.


Zanele Muholi, Owakhe X. Zij is de fotografe van de Zuid-Afrikaanse zwarte lesbische en transgendergemeenschap. In de serie waar deze foto onderdeel van uitmaakt richt ze de camera op zichzelf.


Mary Sibande, The Manifestation. Sibande verbeeldt middels de beelden van<br />

Sophie de geschiedenis van haar eigen familie die gedwongen huishoudelijk<br />

werk moest doen tijdens apartheid.<br />

Abdoulaye Konate, Bleu Kente au 3 Losanges.<br />

Carla en Pieter Schulting ><br />

de kunstenaars, de cultuur en geschiedenis van hun land, ook de<br />

traumatische ervaringen. Zo is een traditioneel ogend masker uit<br />

Mozambique gemaakt van kogels en ander wapentuig. Ook werken<br />

kunstenaars met afvalmaterialen die het westen dumpt in Afrika.’<br />

Verhalen die verteld moeten worden<br />

‘Niet alles wat onder ogen wordt gezien kan worden veranderd,<br />

maar niets kan worden veranderd totdat het onder ogen wordt<br />

gezien’, zei de Afro-Amerikaanse schrijver James Baldwin.<br />

Als je kijkt naar het rijke visuele vocabulaire van de Afrikaanse<br />

kunstenaars in de Schulting Collectie, dan zie je een lange<br />

geschiedenis, vele ervaringen - waaronder traumatische - en grote<br />

verhalen die verteld willen worden. Móeten worden.<br />

Carla Schulting: ‘De titel Africa Supernova weerspiegelt hoe<br />

de kunst van het Afrikaanse continent de afgelopen jaren de<br />

kunstwereld als in een explosie heeft veroverd. We beginnen nog<br />

maar net te ontdekken wat het Afrikaanse continent voor ons<br />

in petto heeft. Deze titel vat goed samen dat onze collectie niet<br />

gemakkelijk in een hokje te plaatsen is, zo gevarieerd en divers als<br />

ze is. We verzamelen alleen werken waar we van houden, die ons<br />

hart raken. Het is een explosie van creativiteit en dat is precies wat<br />

we willen laten zien.’<br />

Pieter Schulting: ‘Met deze tentoonstelling willen we een overzicht<br />

geven van de jonge kunstenaars die Afrika nu op de wereldkaart<br />

zetten. We denken dat als je over twintig jaar terugkijkt, deze<br />

periode deel zal uitmaken van de kunstgeschiedenis.’ ˙<br />

QuickFACTS<br />

Africa Supernova in Kunsthal KAdE in Amersfoort<br />

toont de collectie hedendaagse Afrikaanse kunst van<br />

verzamelaarsechtpaar Carla en Pieter Schulting. Bij de<br />

tentoonstelling hoort een prachtig boek en er is in de filmzaal<br />

een interview met Carla en Pieter Schulting te zien. Nog t/m<br />

7 januari <strong>2024</strong>. Elke zondag is er van 13:00-14:00 uur een<br />

instaprondleiding langs de kunstwerken. www.kunsthalkade.nl


JAAR<br />

De mooiste reizen<br />

bouw je samen<br />

• Gemsbokness<br />

elke reiziger een unieke reis<br />

• Écht maatwerk<br />

we brengen u naar de meest<br />

bijzondere plekjes<br />

• Onbezorgd op reis<br />

we ontzorgen door u alles uit<br />

handen te nemen<br />

• Creatieve routes<br />

we gebruiken gebaande én<br />

ongebaande paden<br />

• Routeboek op maat<br />

u krijgt van ons gedetailleerde<br />

informatie over uw route<br />

• Aandacht voor detail<br />

uw reis is tot in de puntjes<br />

geregeld<br />

• Extra betrokkenheid<br />

aandacht voor medische zorg of<br />

als u iets te vieren heeft<br />

Mail of bel met<br />

Saskia Reinders<br />

<br />

Gemsbok Reisarchitecten<br />

Buitenerf 154<br />

4824 HL Breda<br />

Tel: +31 (0)6 800 400 85<br />

info@gemsbok.nl<br />

www.gemsbok.nl<br />

Zuid-Afrika – Namibië – Botswana – Zambia – Zimbabwe – Malawi – Mozambique – Madagaskar – Mauritius – Tanzania - Kenia


Mozambique<br />

een tropisch paradijs gezegend met een 2500 kilometer<br />

lange kustlijn en een azuurblauwe oceaan met idyllische<br />

stranden omzoomd door wuivende palmen. mozambique is<br />

een van de meest betoverende landen in afrika.


90<br />

Tekst en fotografie: Thijs Heslenfeld


Mozambique<br />

Een rondreis langs vijftig tinten blauw<br />

Mozambique, een tropisch paradijs. Langs de prachtige kustlijn idyllische stranden met<br />

wuivende palmbomen en een azuurblauwe oceaan. Een walhalla voor duikers. Maar er zijn<br />

ook steden als Maputo en Inhambane met markten, kunst en cultuur. Mozambique is een<br />

van de meest betoverende Afrikaanse landen en daarom is het de hoogste tijd voor een<br />

ontdekkingstocht.<br />

Tekst: Marjolein Westerterp, Ingrid Gorter Foto’s: Peter Boshuijzen, Ingrid Gorter


92


Veel reizigers die al eerder kennis hebben gemaakt met Zuid-Afrika<br />

zijn nieuwsgierig geworden naar buurland Mozambique. Toch<br />

brengt de taalbarrière, het gebrek aan kennis en informatie over<br />

dit land en het gedoe rondom de huurauto, velen aan het twijfelen.<br />

GoAfrica.nl daagt iedereen uit om deze prachtige autorondreis van<br />

Johannesburg via de Panorama Route, Timbavati Private Game<br />

Reserve en Krugerpark naar het ongerepte Mozambique te maken.<br />

De route brengt je langs de mooiste snorkel- en duikplekken aan<br />

de Indische Oceaan. Via de langste hangbrug van Afrika arriveer je<br />

in Ponta do Ouro waar je kunt zwemmen met dolfijnen. Je ontdekt<br />

het historische Maputo en via de zuidkant van het Krugerpark<br />

rijd je weer terug naar Johannesburg. Een reis vol sensationele<br />

hoogtepunten.<br />

Sensatie 1 Graskop<br />

Vanuit Johannesburg rijd je de prachtige route naar Graskop waar<br />

de nieuwste attractie op je wacht: de glazen Gorge Lift die je 51<br />

meter dieper de kloof inbrengt waar je vervolgens kunt genieten<br />

van een wandeling door de uitbundige natuur en een prachtige<br />

waterval. Ook kun je hier via een hangbrug de kloof oversteken.<br />

Sensatie 2 Panoramaroute<br />

Geniet van de indrukwekkende Blyde River Canyon, Bourke’s<br />

Luck Potholes, de Drie Rondavels, God’s Window en het oude<br />

goudzoekersstadje Pilgrims Rest.<br />

Sensatie 3 Timbavati Game Reserve<br />

Op zoek naar de Big Five in het wildrijke Timbavati Game Reserve,<br />

waar je overnacht in een tented camp.<br />

Sensatie 4 Kruger National Park<br />

Het is waarschijnlijk de grootste toeristische attractie in Zuid-<br />

Afrika, het Kruger National Park en mag dus niet ontbreken in<br />

jouw reis. Je slaapt in een restcamp in het park en hebt dus volop<br />

gelegenheid om nu zelf op zoek te gaan naar het vele wild.


94


Sensatie 5 Great Limpopo Frontier Park<br />

Vanuit Kruger rijd je naar Mozambique via de Giriyondo grenspost.<br />

Het echte avontuur is begonnen. Het Frontier Park ligt op de grens<br />

van Zuid-Afrika, Zimbabwe en Mozambique en heeft een open<br />

verbinding met Kruger waardoor het wildlife kan migreren.<br />

Sensatie 6 Chidenguele<br />

Het dorpje Chidenguele ligt ten noorden van Xai Xai aan een lang<br />

ongerept strand. In de omgeving vind je talloze glinsterende<br />

meren, waaronder het meer Nhambavale, een populair<br />

zoetwatermeer. Wat kun je hier doen? Wandelen, snorkelen,<br />

kajakken, kitesurfen en in het seizoen: walvissen spotten.


96


98<br />

Sensatie 7 Inhambane en Tofo<br />

Voorbij de historische stad Inhambane ligt op het idyllische<br />

schiereiland Ponta da Barra het vissersdorpje Tofo. Tofo wordt ook<br />

wel de duikhoofdstad van Mozambique genoemd. Het hele jaar<br />

door zijn hier walvishaaien, reuzenmanta’s, roggen en dolfijnen te<br />

zien. In het walvisseizoen, van augustus tot oktober, kun je hier ook<br />

de bultrug walvissen te zien. De koraalriffen van Tofo zijn mooi en<br />

nog intact. Je kunt hier ook een tochtje met een dhow maken, de<br />

vissersboten zoals die in Mozambique worden gebruikt.<br />

Sensatie 8 De flamingo’s van Bilene<br />

Praia do Bilene kijkt uit over de prachtige, eindeloos uitgestrekte<br />

Uembje lagune die gescheiden is van de Indische Oceaan door een<br />

golvende reeks witte zandduinen. De lagune en de kust trekken in<br />

de zomer grote groepen flamingo’s en watervogels aan, wat zorgt<br />

voor uitstekende mogelijkheden om vogels te spotten.<br />

Sensatie 9 De hangbrug van Maputo<br />

Van Bilene rijd je via Maputo naar Ponta do Ouro, het meest<br />

zuidelijke puntje van Mozambique. De sensatie onderweg is het feit<br />

dat je bij Maputo over de grootste hangbrug van Afrika rijdt.<br />

Sensatie 10 Zwemmen met dolfijnen bij Ponta do<br />

Ouro<br />

Ponta do Ouro betekent “Gouden Plek”. Het dorpje ligt op een<br />

afgelegen stuk land. Het is dé plek voor een strandvakantie aan de<br />

ongerepte kust van Afrika. Er liggen maar liefst twintig prachtige<br />

duikplekken voor de kust en hier heb je de kans van je leven om te<br />

zwemmen met dolfijnen of ze vanaf de boot te bewonderen.<br />

Sensatie 11 Hoofdstad Maputo<br />

De hoofdstad van Mozambique staat bekend om zijn goed<br />

bewaard gebleven Portugese koloniale architectuur. Het is de<br />

plek waar heden en verleden elkaar ontmoeten en de klanken van<br />

het Portugees meedeinen op het relaxte levensritme. Met zijn<br />

prachtige art deco-architectuur en de ligging op een heuvel met<br />

uitzicht op de glinsterende Maputo Bay, was de stad Maputo ooit<br />

de Rivièra van zuidelijk Afrika. Tot 1976 heette de stad Lourenço<br />

Marques, naar de Portugese handels- en ontdekkingsreiziger<br />

die in 1544 de Delagoabaai voor Portugal veroverde. Ook de<br />

Nederlanders deden hier een duit in het zakje met het stichten van<br />

de handelspost Fort Lijdzaamheid. Wandel door de wijk Baixa in de<br />

oude binnenstad en geniet van de straten die omzoomd zijn door<br />

paarse jacaranda bomen. Verder is een bezoek aan het plein Praça<br />

da Independência met het standbeeld van de eerste president<br />

Samora Machel een aanrader. Ook interessant is het neoklassieke<br />

stadhuis van de stad en het treinstation met de bronzen koepels,<br />

ontworpen door Gustave Eiffel. Je kunt de stad ook op de fiets<br />

verkennen of … nog leuker met de tuk-tuk.


100<br />

Sensatie 12 Komatipoort<br />

Vooruit de laatste: Komatipoort aan de rand van<br />

het Kruger National Park is de grensplaats tussen<br />

Mozambique en Zuid-Afrika. En de laatste stop voor<br />

je terugrijdt naar Johannesburg.<br />

QuickFACTS<br />

Safari in Afrika en de stranden van Mozambique vormen de<br />

hoogtepunten van deze 19-daagse reis.<br />

Je vindt alle informatie op<br />

https://www.goafrica.nl/reis/op-safari-in-zuid-afrika-enstrand-in-mozambique/


“Collecting Memories”<br />

Families, bedrijven, honeymooners en vele<br />

individuele reizigers weten GoAfrica.nl<br />

inmiddels te vinden. Een reis geboekt door<br />

GoAfrica.nl is altijd eersteklas maatwerk.<br />

Botswana<br />

Bestemmingen<br />

Mozambique<br />

Kenia<br />

Tanzania<br />

Oeganda<br />

Madagascar<br />

Mauritius<br />

Zuid-Afrika<br />

Namibië<br />

Botswana<br />

Zimbabwe<br />

En waar gaat uw droomreis naartoe?<br />

Zelf rijden door divers Zuid-Afrika of<br />

uitgestrekt Namibië? Een Fly In safari<br />

door Botswana of het nog onontdekte<br />

Zimbabwe? Bijzondere projecten<br />

bezoeken in Oost-Afrika, of misschien<br />

wel op expeditie door Angola of<br />

Madagascar? Laat u verrassen en neem<br />

vandaag nog contact met ons op!<br />

Namibië<br />

Zuid-Afrika<br />

Mozambique<br />

Neem contact met ons op voor uw droomreis:<br />

info@goafrica.nl of bel 020-2382939 of kijk<br />

voor reisideeën op https://goafrica.nl<br />

SCAN ME


Oeganda<br />

in het hart van het afrikaanse continent, op de evenaar,<br />

ligt oeganda, ook wel de groene parel genoemd. je kunt<br />

er oog in oog staan met de fameuze berggorilla’s, luie<br />

leeuwen, ondeugende chimpansees en stammen die ver van<br />

de moderne wereld leven, zoals de karamojong.


De verborgen wereld van<br />

Karamoja<br />

Negen maanden geleden zette ik voet op de voorouderlijke bodem<br />

van mijn moeder om meer over mijn wortels te leren. Ik wist niet dat<br />

deze reis mijn leven zo zou veranderen.<br />

- 27 augustus 2016, Theo Vos (oprichter, Kara-Tunga Arts & Tours)<br />

De Karamoja regio in het noordoosten van Oeganda is een<br />

zogenoemde verborgen parel in dit bijzondere land. In deze streek<br />

die jarenlang geteisterd is door stammenoorlogen wonen de<br />

Karamojong, een onbekende stam met eeuwenoude tradities.<br />

Theo Vos is de zoon van een Nederlandse vader en een Oegandese<br />

moeder uit deze streek. In 2016 ging hij op zoek naar zijn roots.<br />

En besloot vervolgens deze streek, waar zijn wortels liggen, via<br />

ecotoerisme onder de aandacht te gaan brengen van een groter<br />

publiek.<br />

Terug naar waar het begon<br />

Theo: ‘Als ik erop terugkijk was het een ongelooflijke reis, mijn<br />

zoektocht naar mijn culturele erfgoed. Het deed me beseffen<br />

hoe belangrijk het is om mijn voorouderlijke cultuur die op het<br />

punt staat te verdwijnen juist te behouden voor toekomstige<br />

generaties. Ik ben opgegroeid in Nederland en was me nauwelijks<br />

bewust van mijn afkomst. Ik ben geboren in Kenia, mijn vader<br />

komt uit Nederland en mijn moeder uit Karamoja, Oeganda. We<br />

immigreerden naar Nederland toen ik vijf jaar oud was, naar een<br />

stadje in het noorden van het land. De overgang was voor mij vrij<br />

gemakkelijk omdat ik nog jong was en me snel wist aan te passen<br />

aan de nieuwe omgeving. Tijdens mijn jeugd in Nederland had<br />

ik niet veel interesse in mijn Karamojong-wortels, ik leefde zoals<br />

elke Nederlandse puber een westers leven met veel afleidingen en<br />

uitdagingen. Maar dit veranderde langzaam toen ik in de twintig<br />

was, begon te reizen en steeds meer mensen tegenkwam met een<br />

dubbele nationaliteit. Vooral de trots en kennis die ze hadden over<br />

hun culturele achtergrond inspireerde me om meer over mijn eigen<br />

wortels te weten te komen.’<br />

De reis<br />

‘Twee jaar geleden zette ik voet op de voorouderlijke bodem van<br />

mijn moeder om meer over mijn afkomst te weten te komen. Ik had<br />

geen idee hoezeer deze beslissing mijn leven zou veranderen. Ik<br />

was van plan om een paar maanden te blijven om me te verdiepen<br />

in mijn culturele erfgoed – maar toen ik me realiseerde hoe groot<br />

die culturele rijkdom is, hoe bijzonder het landschap, maar ook zag<br />

hoeveel uitdagingen er lagen, besloot ik om vanaf dat moment<br />

zoveel mogelijk tijd in Karamoja door te brengen om te zien hoe ik<br />

mijn mensen – want zo voelde het meteen – zou kunnen helpen.’ »<br />

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Marcus Westberg


Een leven na Idi Amin<br />

Tijdens het achtjarige bewind (1971-1979) van dictator Idi Amin<br />

die als bijnaam de slachter van Afrika had, werden de Karamojong<br />

gedwongen te moderniseren en elke vorm van cultureel erfgoed<br />

werd met geweld neergeslagen. Nadat Amin was afgezet<br />

en de gewapende rooftochten tussen de stammen om vee<br />

waren gestopt, kwam de huidige Oegandese regering met een<br />

programma om de regio te moderniseren volgens de normen van<br />

de rest van het land.<br />

In maart 2009, toen president Yoweri Museveni zijn vrouw<br />

Janet als staatsminister voor Karamoja benoemde, sprak hij<br />

over de noodzaak om “een van de achtergebleven gebieden”<br />

van Oeganda nu eindelijk te ontwikkelen. Ook mevrouw zelf<br />

was niet te spreken over wat ze aantrof. Het kantoor van de<br />

premier dat op dit moment nog steeds inspanningen verricht om<br />

Karamoja te ontwikkelen, heeft gezegd dat Karamoja “een zeer<br />

onveilige, door vuurwapens gedicteerde, naar honger neigende,<br />

verwaarloosde en zeer achtergebleven regio is”. In een brief aan<br />

een delegatie van de Europese Unie die Oeganda in november<br />

2010 bezocht, benadrukte mevrouw Museveni dat “de nomadische<br />

manier van leven ouderwets is”, en haar bureau heeft gepleit bij<br />

ontwikkelingspartners om het regeringsprogramma te steunen<br />

om “het nomadische leefpatroon te stoppen en mensen aan te<br />

moedigen zich ergens permanent te vestigen, want dat is de focus<br />

van de regering. voor nu”.<br />

Cultureel erfgoed<br />

‘De afgelopen paar jaar zijn de regering van Oeganda en<br />

haar partners derhalve druk bezig met het verbeteren van de<br />

infrastructuur, elektriciteit heeft de regio bereikt en er worden<br />

talloze scholen gebouwd. Fantastisch natuurlijk, behalve dat er<br />

totaal geen interesse in het behoud van het rijke culturele erfgoed<br />

is waardoor de culturele toekomst van het volk in gevaar wordt<br />

gebracht. En dat terwijl Oeganda goede voorbeelden heeft van het<br />

economische potentieel van cultureel toerisme, zoals bij de Masai<br />

in Kenia, net over de grens. Ook de gewapende overvallen tussen<br />

de stammen onderling om elkaars vee te roven hebben Karamoja<br />

niet positief op de kaart gezet. Net als vele andere streken in Kenia<br />

en Zuid-Soedan heeft onze regio sterk te lijden onder periodes van<br />

droogte, ontbossing, klimaatveranderingen. De aantallen vee en<br />

daarmee het vermogen van de Karamojong om op een fatsoenlijke<br />

manier te kunnen leven, zijn daarmee drastisch teruggelopen.<br />

Armoede, honger en ziektes hebben hun intrede gedaan. Dat was<br />

hoe ik het land van mijn voorouders aantrof.’<br />

Het ontstaan van Kara-Tunga<br />

‘Goed, ik reisde dus maandenlang, vaak in het gezelschap<br />

van ondernemende Karamojong door de meest onbereikbare<br />

gebieden. Mijn doel was om meer te leren over de achtergronden<br />

en cultuur van “mijn mensen” en de verborgen schatten te<br />

ontdekken. Ik was elke keer weer verbijsterd door wat we zagen. »


De hele regio was zo puur en onaangetast dat ik niet kon ophouden<br />

om er verhalen over te schrijven en ik postte honderden foto’s op<br />

Instagram. Op een gegeven moment kreeg ik een berichtje van<br />

iemand die zei dat ze mee wilde op onze “expeditie”.<br />

God, I adore your photos, the Uganda ones make my wanderlusting<br />

mind explode, haha... I’ll be back in Tororo the 24th of February.<br />

Will you still be around? Would be awesome to meet up as we<br />

apparently share this passion for photography and you seem to be<br />

supersympathetic - pardon me if this is an incorrect prejudice haha<br />

(@Steffi Rettinger)<br />

‘Ze kwam en in maart beklommen we samen met nog wat nieuwe<br />

vrienden Mount Moroto waar we ook kampeerden. Toen wist ik<br />

het zeker: als ik mensen kan enthousiasmeren om naar Karamoja<br />

te komen, zal dat mij de mogelijkheid bieden om een beetje<br />

verlichting in het bestaan van vele mensen hier te brengen en hen<br />

aan te moedigen om hun culturele erfenis te bewaren. Natuurlijk<br />

weet ik dat wat ik doe, wat wij doen, een druppel op een gloeiende<br />

plaat is, maar ik geloof heilig in het principe van klein beginnen,<br />

anderen te inspireren en zo stap voor stap je doel te bereiken.<br />

En zo is Kara-Tunga Arts & Tours begonnen. Kara is afgeleid van<br />

Karamoja, Tunga komt van hoe mensen genoemd worden die<br />

NgaKaramojong spreken, de “ngitunga”. Ik wil mijn doel bereiken<br />

op de manier die ik het beste kan begrijpen en ondersteunen: door<br />

gebruik te maken van kunst.<br />

Binnen vijf maanden hadden we al een aantal gasten die<br />

meewilden op onze expedities en hadden we contacten met<br />

gemeenschappen die hen wilden ontvangen en hun culturele<br />

erfgoed met hen wilden delen. We hebben nu ‘Village Saving Groups’<br />

gestart met financiële fondsen afkomstig van het toerisme en de<br />

verkoop van kunst. Ik realiseer me heel goed dat we er nog lang<br />

niet zijn, maar wat ik zie aan potentieel geeft me de kracht om<br />

steeds weer door te gaan. Ik werk nu samen met een aantal zeer<br />

getalenteerde gidsen en specialisten en de niet aflatende energie<br />

komt van mensen die bij ons een reis of een excursie boeken, en<br />

studenten die de geschiedenis van de Karamojong documenteren.’ ˙<br />

QuickFACTS<br />

Theo Vos is de founding director van Kara-tunga Arts & Tours.<br />

Meer informatie vind je op www.kara-tunga.com en<br />

www.tourofkaramoja.com (jaarlijks fietsevent).<br />

Meer zien? Bekijk de documentaire Ateker op YouTube:<br />

https://youtu.be/OtMVASwwXNw?si=hhG9Rav0r9G73


De Aloyse Stichting<br />

Voor vrouwen en kinderen in Oeganda<br />

Alice Oude Lansink is ontwikkelingswerker in Afrika en oprichter<br />

van de Aloyse Stichting voor vrouwen en kinderen in Oeganda.<br />

‘De inspiratie daartoe heb ik gekregen door mijn tante Aloyse. De<br />

stichting draagt dan ook haar naam. Aloyse hoorde bij de Zusters<br />

Franciscanessen van Denekamp. De zusters waren actief binnen<br />

de verpleging en het onderwijs in verschillende landen van de<br />

wereld, onder andere in Afrika. Als kind droomde ik ervan om later<br />

ontwikkelingswerker in Afrika te worden. Inmiddels ben ik in enkele<br />

Afrikaanse landen geweest. Moroto District in Karamoja heeft nu<br />

mijn aandacht omdat de moeilijke leefsituatie van vooral vrouwen<br />

en kinderen mij bijzonder raakt.’<br />

Moroto District is een gebied waar voedselzekerheid een groot<br />

probleem is. Vooral vrouwen en kinderen hebben te maken met<br />

ondervoeding en een slechte gezondheid door gebrek aan goede<br />

voeding. Ontwikkelingsorganisaties zijn werkzaam binnen het district<br />

en toch is er nauwelijks vooruitgang. Ook de Verenigde Naties bieden<br />

al decennia programma’s aan waarbij voedsel wordt uitgedeeld. Dat<br />

is belangrijk om hongersnoden te voorkomen, de kritiek is dat de<br />

structurele oorzaken van ondervoeding blijven bestaan.<br />

Verbeteren gezondheid vrouwen en kinderen<br />

Het bisdom in Moroto en de Aloyse Stichting hebben een project in<br />

gang gezet om vanuit de structurele oorzaken van ondervoeding tot<br />

vooruitgang te komen. Het doel van het project is het verbeteren<br />

van de voedingstoestand en gezondheid van vrouwen en kinderen<br />

door het versterken van de voedselzekerheid van huishoudens.<br />

Het project richt zich op de sociaaleconomische positie van<br />

vrouwen en het bevorderen van gezond gedrag binnen het<br />

huishouden. Er worden activiteiten geïnitieerd zodat vrouwen meer<br />

geld kunnen verdienen. Een voorbeeld is het houden van kleinvee<br />

als kippen en geiten of het opzetten van een kleine handel. Door<br />

‘Village Saving Groups’, een soort lokaal banksysteem, kunnen<br />

vrouwen kleine bedragen met rente inleggen en lenen. Het lokale<br />

gezondheidscentrum organiseert activiteiten om gezond gedrag<br />

te bevorderen. Vrouwen krijgen bijvoorbeeld gelegenheid om<br />

in groepen hun gezondheid en die van hun kinderen met elkaar<br />

te bespreken. Zo is de kans groter dat ze manieren vinden voor<br />

gezond gedrag die bij hen passen en haalbaar zijn binnen de<br />

omgeving.<br />

Samen leren, samen in actie<br />

We maken gebruik van een bottom-up aanpak waarbij meedoen,<br />

samen leren en actie ondernemen centraal staan. Het project richt<br />

zich op de vrouwen: wat hebben zij nodig om voedselzekerheid<br />

voor hun huishouden te realiseren en hoe kunnen ze het<br />

beste ondersteund worden. Daarnaast worden stamoudsten,<br />

informele leiders, lokale organisaties en de lokale overheid bij<br />

het project betrokken. Door deze bottom-up aanpak sluiten de<br />

projectactiviteiten beter aan op de noden van de vrouwen, voelen<br />

mensen meer verantwoordelijkheid en ontstaat eigenaarschap.<br />

Dit vergroot de kans dat mensen in beweging komen, het<br />

project beklijft en bijdraagt aan een betere voedingstoestand en<br />

gezondheid van vrouwen en kinderen. ˙<br />

QuickFACTS<br />

Nieuwsgierig geworden? Kijk voor meer informatie op<br />

www.aloysestichting.nl<br />

Als jij dit initiatief een warm hart toedraagt dan kun je<br />

bijdragen.<br />

Het bankrekening nummer is NL32 BUNQ 2085 0103 18<br />

Tekst en foto’s: Alice Oude Lansink


Al sinds 1979 dé Afrika specialist<br />

Het organiseren van reizen naar Afrika doen wij al 40 jaar<br />

met veel passie en motivatie. Afrika is een prachtig continent,<br />

dat voor iedere bezoeker tot nieuwe ontdekkingen leidt.<br />

Al onze bestemmingen bezoeken wij regelmatig. Op deze manier<br />

is onze kennis van de bestemmingen, accommodaties<br />

en mogelijkheden ter plaatse altijd up-to-date.<br />

Tanzania<br />

Kenia<br />

Madagaskar<br />

Oeganda<br />

Rwanda<br />

Zimbabwe<br />

Namibië<br />

Botswana<br />

Zambia<br />

Mozambique<br />

Seychellen<br />

Mauritius<br />

Zuid-Afrika


SAFARI IN<br />

<strong>AFRIKA</strong>?<br />

Op jambo.nl en in onze brochure<br />

vindt u ruim 100 uitgekiende reizen<br />

of bel met onze Afrika specialisten op<br />

020-2012740 voor een reis op maat.<br />

De mogelijkheden zijn eindeloos, privé<br />

reizen geheel conform uw wensen!<br />

40<br />

Jaar<br />

passie<br />

voor<br />

Afrika


Bush Life<br />

De avonturen van safarigids Caroline Langevoord<br />

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Caroline Langevoord


Caroline Langevoord is de enige gediplomeerde Nederlandse safarigids in Oost-Afrika.<br />

De watertandend prachtige savanne is haar thuis. Wonen en werken met en tussen wilde<br />

dieren was van jongs af aan haar droom. Een droom die waarheid werd. Bush Life is haar<br />

eerste boek en nodigt uit tot een ontmoeting met <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong>.


‘Bladzijde na bladzijde wordt je verbeelding op reis<br />

gestuurd, naar het thuis van Caroline: Oost-Afrika’<br />

– Geert Mak<br />

Om maar met de deur in huis te vallen: Bush Life is een feest<br />

der herkenning en ongelooflijk informatief en leerzaam op een<br />

leuke manier voor iedereen die van wildlife (groot en klein) en<br />

safari’s houdt. Op een meeslepende manier geeft Caroline weer<br />

hoe het leven van een safarigids, reisleidster, lodge manager en<br />

rondleidster bij ARTIS eruitziet.<br />

Wij hebben met <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> als missie om het Afrikaanse<br />

continent in al haar schoonheid en diversiteit te laten zien, zodat<br />

je – als je ons tijdschrift leest – wel een verlangen móet krijgen er<br />

naartoe te gaan. Caroline verleidt met haar boek haar lezers om het<br />

leven in de bush te ervaren en er meer van te gaan begrijpen en er<br />

dus van te gaan houden.<br />

De zonsopgang is betoverend mooi, de kleuren van het gras en de<br />

bomen veranderen per minuut, verderop lopen giraffen en ik hoor een<br />

leeuw brullen. Het felle gekwetter van de bruine papegaai doet me<br />

opkijken naar de immense baobabboom voor me. Diep ademhalend<br />

fluister ik tegen mezelf: Geniet!<br />

Jouw hele boek ademt liefde voor dieren en natuur. Maar je<br />

werkachtergrond is een carrière in de wereld van de reclame.<br />

Hoe ben je dan toch in Oost-Afrika beland?<br />

‘Ik heb altijd veel gereisd. Met een rugzak de wereld over en altijd<br />

op zoek naar een nieuwe bestemming, een ander land, een ander<br />

continent. Maar toen ik voor het eerst in Afrika op vakantie ging,<br />

was het anders. Gelijk had ik iets van ‘Ik wil niet meer terug naar<br />

Nederland!’. In 2004 zat ik op de beroemde, prachtige zandduin<br />

Dune 45 in de Sossusvlei in Namibië. Ik had een onvergetelijk<br />

gevoel van rust, van rijkdom zonder iets te bezitten. Ik realiseerde<br />

me me nergens zo gelukkig te voelen als in de natuur in Afrika. Op<br />

dat duin besloot ik om in Afrika te gaan wonen. Negen maanden<br />

later stond ik op Schiphol.’<br />

Zenuwachtig open ik de deur van de safariauto. Mijn handen trillen<br />

en het weeïge gevoel in mijn buik maakt me een beetje misselijk. Ik<br />

haal nog eens diep adem en verwelkom dan mijn gasten. Ik draai de<br />

contactsleutel om en weet dat dit het uur van de waarheid is. Of »


eter gezegd de aankomende tweeëneenhalf tot drie uur…<br />

De afgelopen dertig dagen heb ik een intensief programma gevolgd<br />

om een officiële safarigids te worden, met een certificaat van de<br />

vooraanstaande FGASA (Field Guides Association of Southern Africa)<br />

cursus. De opleiding nadert het einde en nu moet ik in de praktijk<br />

laten zien dat ik de titel FGASA-field guide waardig ben.<br />

Jouw leven in Oost-Afrika zal voor veel van onze lezers klinken<br />

als een droom. Hoe heb jij jouw droom verwezenlijkt?<br />

‘Ik heb letterlijk en figuurlijk mijn leven in Nederland opgezegd<br />

en ben gegaan. Ik had geen enkele naam of telefoonnummer in<br />

Tanzania. Alleen een enkele reis Arusha en mijn rugzak van 22 kilo.<br />

De beste beslissing ooit!<br />

Gelukkig kon ik snel als reisleider aan de slag voor groepsreizen<br />

en na een jaar had ik geregeld dat ik in het Samburupark<br />

vrijwilligerswerk kon gaan doen. Op voorwaarde dat ik mijn eigen<br />

slaapplek en vervoer regelde. De rangers verwachtten dat ik buiten<br />

het park in een kamertje zou gaan wonen, maar ik wilde alleen<br />

maar in het park zijn. Dus ik had een mini-koepeltentje gekocht,<br />

een mooie plek ver weg van de bewoonde wereld uitgezocht en dat<br />

werd mijn thuis in het jaar daarna. Dat was mijn start. Ik ben dus<br />

echt heel eenvoudig begonnen en was tevreden met niets. En nog<br />

leef ik zonder grote luxe en dat bevalt me uitstekend. Voor mij is dit<br />

leven inderdaad een droom.’<br />

Wat moet je doen om gediplomeerd gids in Oost-Afrika te<br />

worden?<br />

‘Het begon met de aanschaf van een paar gedegen wildlife<br />

boeken, met gedetailleerde informatie over vogels, zoogdieren,<br />

planten en bomen. Telkens als ik een dier zag, dook ik in mijn<br />

boek om mijn kennis te vergroten. Ik trok op met gidsen, rangers<br />

en dierenexperts, stelde ze honderden vragen en voedde mijn<br />

nieuwsgierigheid met hun kennis. Ik merkte dat ik me nóg meer<br />

wilde verdiepen in de flora en fauna en ging op zoek naar een<br />

goede opleiding. In een aantal landen heb je speciale cursussen<br />

om safarigids te worden. FGASA is de meest bekende en staat<br />

het hoogst aangeschreven. Maar deze werd alleen in Zuid-Afrika<br />

gegeven en ik wilde juist meer leren over de natuur in Oost-Afrika.<br />

Toen de eerste FGASA-opleiding in Kenia werd gegeven, heb ik me<br />

daar meteen voor opgegeven. Die opleiding was erg zwaar, maar<br />

ongelooflijk leerzaam. Vervolgens heb ik ook een landelijk examen<br />

in Kenia gedaan en een aantal specialistische cursussen gevolgd,<br />

zoals een vogelcursus.’<br />

Je neemt ons mee in het leven van de dieren in de bush, groot en<br />

klein. Welk dier vind jij het meest fascinerend?<br />

‘Ieder dier is interessant, zelfs de mestkever of de mier. Maar<br />

olifanten zijn mijn favoriet. Het is ronduit fascinerend om te zien<br />

hoe deze matriarchale groepen samenleven. Een van de oudste<br />

vrouwtjes heeft de leiding en met al haar kennis leidt ze de kudde.


‘De lezer ontmoet een boeiende optocht van savannebewoners:<br />

van olifant tot termiet, van leeuw tot buffel en van krokodil<br />

tot struisvogel — zowel in heerlijk rake woorden als in<br />

prachtig geschoten beeld’ – Maarten Frankenhuis<br />

Olifanten zijn een van de meest intelligente dieren. Zo kunnen<br />

ze een drinkplaats vinden die ze al jaren niet bezocht hebben. En<br />

de emoties die ze tonen, bijvoorbeeld bij een overlijden van een<br />

groepslid, zijn ook ongelooflijk indrukwekkend. Over olifanten raak<br />

ik niet uitgepraat met mijn medereizigers.’<br />

Door de hitte en het slaaptekort van de afgelopen nachten val ik<br />

in een diepe slaap. In mijn onderbewustzijn voel ik iets tegen me<br />

aankruipen. Wat gezellig dat mijn vriend naast me komt liggen,<br />

dat had ik niet verwacht, flitst er door me heen. Halfslapend kruip<br />

ik wat naar hem toe en leg mijn hoofd op zijn schouder. We liggen<br />

lepeltje lepeltje als ik weer in een diepe slaap wegval. Als hij zich wat<br />

beweegt, word ik wakker en sla mijn arm om hem heen. Tenminste…<br />

WAT?!<br />

Ik schiet op en ben binnen een fractie van een seconde compleet<br />

wakker. Ik probeer mijn ogen aan het donker te laten wennen en kijk<br />

naast me ... leeg, er is niemand in mijn tent. Maar ik weet zeker dat<br />

ik tegen iets aan lag. Mijn hart bonkt in mijn keel en het koude zweet<br />

breekt me uit.<br />

Wat was je meest hachelijke avontuur?<br />

‘In mijn boek lees je verschillende verhalen die ik heb meegemaakt.<br />

Waar ik het meest van heb genoten waren mijn avonden in het<br />

Samburupark. Die waren onvergetelijk. Als ik de bavianen hoorde<br />

blaffen, wist ik dat ze het luipaard zagen naderen. Dat was het<br />

teken voor mij om snel op een klein stoeltje naast mijn tent plaats<br />

te nemen. Dan passeerde even later dit bijzondere roofdier op nog<br />

geen twee meter afstand. En iedere avond weer herhaalde zich dit<br />

prachtige schouwspel. Je kunt je wel voorstellen dat mijn hart in<br />

mijn keel klopte toen het luipaard voor de eerste keer langs liep.’<br />

Het eentonige gezoem van mannetjeskrekels die de vrouwtjes roepen<br />

om te paren, gaat onverstoord door. In de verte klinkt een hels kabaal<br />

van olifanten. Getetter doorbreekt de stilte van de nacht en is vaak »


een luidruchtig welkomstteken voor een net geboren olifantenkalf.<br />

De geboorte vindt bijna altijd ʼs nachts plaats en tantes, zussen<br />

en nichten omringen de moeder om haar te ondersteunen en<br />

aan te moedigen. Als het jong eenmaal op de grond ligt, is het<br />

welkomstconcert van trompetblazers van verre te horen. Iedereen<br />

zal het weten dat er weer een familielid geboren is. Ik ben blij dat ik<br />

door dit geluid uit mijn slaap gehouden word en bedenk me hoeveel<br />

ik toch van dit werk houd. Betaald krijgen, ook al is het geen vetpot,<br />

om wilde dieren te bewonderen en om andere mensen deelgenoot te<br />

maken van de prachtige natuur.<br />

Wat zijn de momenten in jouw leven daar waarop je kunt<br />

zeggen: ik ben perfect gelukkig…<br />

‘Tijdens een zonsondergang, waarbij die rode bal verdwijnt achter<br />

een acaciaboom, je hoort de vogels steeds luider zingen, de krekels<br />

starten hun concert en de hyena’s laten horen dat ze er zijn. Als ik<br />

dan terugkijk op de dag die achter me ligt, wetend dat ik omringd<br />

was met ongelooflijk fascinerende dieren, dat ik weer iets nieuws<br />

gezien heb of weer een nieuw feitje geleerd heb … dan voel ik me<br />

intens gelukkig.’<br />

Nu hoor ik het geblaf weer. De apen springen in paniek van tak naar<br />

tak, zelfs van boom naar boom, ondertussen elkaar waarschuwend.<br />

Ik kijk naar rechts. Ik weet dat mijn ‘buurman’, het luipaard, zo<br />

langskomt. Een aantal keren per week bezoekt hij ʼs nachts de<br />

afgelegen plek waar ik mijn tent heb opgezet, een beschutte plek<br />

tussen de vele bomen en dicht bij de rivier, en hij legt altijd dezelfde<br />

route af. Elke keer waarschuwen de apen elkaar met hun paniekerig<br />

geblaf, wat voor mij een teken is om op mijn stoel plaats te nemen.<br />

En ja, daar is hij. Zelfverzekerd, zonder enige aarzeling en zijn blik<br />

strak vooruit, duikt hij op uit het donker. Door de maan licht zijn vacht<br />

op waardoor de donkere rozetten goed zichtbaar zijn tussen de gele<br />

haren. Van de brede, indrukwekkende kop is geen enkele emotie af<br />

te lezen. Zijn grote, zwarte, ronde pupillen kijken strak vooruit. Het<br />

witte uiteinde op de gevlekte staart wordt met een lichte boog fier<br />

omhooggehouden. Geen takje kraakt onder zijn klauwen, hij beweegt<br />

zich geruisloos voort.<br />

Wat is voor jou de mooiste plek in Afrika?<br />

‘Ik heb nog lang niet alle landen in Afrika bezocht. Maar in Oost-<br />

Afrika ligt mijn hart nog steeds in het Samburupark. Het park is nog<br />

niet zo druk als de meer bekende parken en het is er echt heel erg<br />

mooi. De Ewaso Nyiro-rivier stroomt als een levensader door het<br />

park, de rode aarde steekt mooi af tegen de groene bebossing en<br />

aan de horizon van het park liggen een aantal prachtige bergen.<br />

Het park is het thuis van honderden olifanten en in een paar uur<br />

safari kan je daar zoveel verschillende dieren zien. Dat is de plek<br />

waar ik langere tijd heb gewoond en waar mijn liefde voor Afrika<br />

en de natuur is gegroeid. Dit park zal altijd een apart plekje in mijn<br />

hart behouden.’<br />

Zelf op safari met Caroline?<br />

Mijn grootste wens is dat dit boek mensen aanzet om op safari te<br />

gaan. Om zelf te ervaren hoe betoverend de Afrikaanse savanne<br />

is. Schakel me vooral in als ik daarbij kan helpen; als reisadviseur,<br />

als safarigids ter plekke of als fotografe. Niets is leuker dan<br />

een onvergetelijke reis samen te stellen die aansluit op ieders<br />

persoonlijke wens. Ik werk samen met mijn beste vriendin Salma,<br />

die op Zanzibar is geboren en getogen en al jarenlang in de<br />

reisbranche van Oost-Afrika werkt. Via het lokale reisbureau Busara<br />

Tours, gespecialiseerd in unieke safari’s, kunnen we al onze kennis<br />

delen. ˙<br />

QuickFACTS<br />

Bush Life van Caroline Langevoord is sinds<br />

10 november verkrijgbaar.<br />

Caroline Langevoord, Bush Life - Wilde<br />

verhalen van een safarigids in Oost-Afrika<br />

| TERRA, <strong>2023</strong> | Gebonden, 304 pagina’s,<br />

met foto’s en illustraties | EAN 9789089899736 | € 29,99


120<br />

lezen &<br />

kijken<br />

Alles over en uit Afrika wat in onze ogen de moeite waard is om gezien en gelezen te worden<br />

Marokko<br />

Alleen door Afrika<br />

Als je genoten hebt van de reisreportage Van Marrakech naar de<br />

Atlas, dan is dit koffietafelboek een must have. De prachtige foto’s<br />

nemen je mee een wereld in waar je wilt zijn. Waar je je inderdaad<br />

zoals de titel al aangeeft wilt laten inspireren. Waar je je droom wilt<br />

leven. Ik heb er maar een woord voor: prachtig, meeslepend,<br />

inspirerend. O, dat zijn er drie! Een absolute aanrader die vijf sterren<br />

verdient. Het verhaal dat mij het meest inspireerde: Thierry Teyssier,<br />

een van de pioniers die de toeristische trekpleisters achter zich<br />

lieten, opende in april 2002 een hotel in het palmbos van Skoura.<br />

Dar Ahlam is gevestigd in een kasba waar veertien gastenverblijven<br />

en een geraffineerde levenskunst voor bevoorrechte momenten<br />

zorgen. De meest avontuurlijke reizigers strijken in de herfst en de<br />

winter neer in nomadenkampen om zich te verbinden met de<br />

woestijn en de tijd te nemen om te leven volgens het ritme van de<br />

natuur. Daarnaast organiseert Thierry de Memory Road, een reis in<br />

vijf etappes met verblijf op magische plaatsen – in Maisons des<br />

Rêves (droomhuizen). Elke reis moet een uniek avontuur zijn. In de<br />

zomer vervoert hij zijn klanten volgens een concept dat hij 700.000<br />

Hours noemde (de tijd die we gemiddeld op aarde doorbrengen),<br />

naar uitzonderlijke plekken op verschillende werelddelen. Het<br />

eerste reizende hotel ter wereld, en de bestemmingen veranderen<br />

elk jaar.<br />

Catherine Scotto, Marokko – Interieur Design Inspiratie | Terra<br />

Lannoo, 2022 | Hardcover koffietafelboek met foto’s van Nicolas<br />

Mathéus | 192 pagina’s | ISBN 9789089899187 | € 29,99<br />

In 1931 stapt een berooide Pool zijn voordeur uit om op zijn zeven<br />

jaar oude fiets vanuit Polen naar de meest zuidelijke punt van<br />

Afrika te reizen. Hij wil zo zijn jeugddroom waarmaken én een<br />

inkomen verwerven voor zijn gezin. De zelfverklaarde journalist<br />

schrijft tijdens zijn reis honderden artikelen, die dankzij zijn vrouw<br />

in Poolse kranten verschijnen. Vandaag kent niemand hem nog. En<br />

dat is onterecht. Kazimierz Nowak is een naïeve held die, door<br />

zwerfzucht gedreven, de grootste ontberingen doorstaat. Al<br />

schrijvend en fotograferend laat hij een groots tijdsdocument na,<br />

een avonturenverhaal en kritische reportage in één. We krijgen een<br />

inkijk in de koloniale (wan)praktijken op het Afrikaanse continent,<br />

maar genieten ook mee van een ongerept landschap onder het<br />

zilveren maanlicht. Met zijn laconieke humor doet hij ons bijna<br />

vergeten wat een lijdensweg deze tocht moet geweest zijn. Zijn<br />

fietstocht door Afrika duurt vijf jaar en vier maanden. Nog geen<br />

jaar na zijn terugkomst overlijdt hij aan de gevolgen van de geleden<br />

ontberingen. ‘Er bestaan twee Afrika’s. Het ene bestaat voor de show<br />

en wordt opgevoerd in de officiële verhalen, het andere is nagenoeg<br />

onbekend. Om dat tweede te ontdekken, moet je moeite doen en een<br />

levensgevaarlijke reis ondernemen waarop je geplaagd wordt door<br />

ziekte, honger, dorst en ontelbare ongemakken. Daarom is dit<br />

onbekende Afrika zo zelden beschreven door reizigers.’<br />

Tom Ysewijn, Alleen door Afrika. De opzienbarende reis van<br />

Kazimierz Nowak (1931-1936) | Sterck & De Vreese, <strong>2023</strong> | ISBN<br />

9789056159566 | Paperback met foto’s, 256 pagina’s | € 27,50<br />

Tekst: Marjolein Westerterp


Toestanden<br />

Doing Life with Mandela<br />

121<br />

‘Elke roman is een boodschap in een fles die van elders in de grote zee<br />

van de literatuur wordt gegooid.’ Het verhaal dat de gelauwerde<br />

auteur, film en- theatermaker Tsitsi Dangarembga de wereld instuurt<br />

is dat van de Zimbabwaanse Tambu. Ze groeit op in een arm gezin op<br />

het platteland. De rol van de vrouw staat daar vast en is behalve<br />

zorgen voor man, huishouden en kinderen van geen betekenis.<br />

School en opleiding zijn voor de mannen. Dan overlijdt haar broer en<br />

komt er voor de razend intelligente Tambu de mogelijkheid om naar<br />

school te gaan. Ze begint op de zendelingenschool van haar<br />

succesvolle oom en mag dan doorstromen naar een ‘witte’ school.<br />

Haar zucht naar meer en meer kennis en minder armoede verstoort<br />

de gebaande paden binnen de traditionele familieverhoudingen en<br />

de vraag die zich uiteindelijk opdringt: is dit het allemaal waard?<br />

Toestanden, Tsitsi Dangarembga | Vertaling: Helen Henny |<br />

Uitgeverij Mozaïek, <strong>2023</strong> | ISBN 9789023961550| Paperback, 288<br />

pagina’s | € 23,99 | Ook als e-book verkrijgbaar<br />

Dromen van de Karoo<br />

In deze hernieuwde versie van de bestseller over het leven van<br />

Mandela op Robben Island, geschreven door zijn bewaker Christo<br />

Brand die bevriend raakte met Nelson Mandela en zijn familie, is een<br />

aparte sectie toegevoegd: Witnesses to Friendship and Forgiveness.<br />

16 betrokkenen bij het leven van Nelson Mandela en Christo Brand<br />

delen hierin hun ervaringen. Een van die auteurs ben ik, Marjolein<br />

Westerterp. In mijn ogen is het verhaal van Christo Brand die in de<br />

jaren van Mandela’s gevangenschap dichterbij hem kwam dan wie<br />

ook, een verhaal dat verteld en gelezen moet blijven worden.<br />

Christo Brand, Barbara Jones, Doing Life with Mandela, My Prisoner,<br />

My Friend | Blue Ear Books, 2022 | Paperback, met foto’s, 392<br />

pagina’s | ISBN 9780639718460 | € 20, verkrijgbaar via Amazon<br />

Zwart en vrouw<br />

Een fascinerend boek over een volk van jagers-verzamelaars, de /<br />

Xam. Een in vrede levend volk dat zichzelf zag als niet meer dan<br />

een klein onderdeel van de alomvattende natuur. Hun motto: alles<br />

heeft een verhaal. Als je maar kunt luisteren. Julia Blackburn<br />

verdiepte zich in hun geschiedenis en beschrijft op boeiende wijze<br />

de wreedheid van kolonisatie en wat het verleden kan leren over<br />

het heden. Haar boek is niet alleen een ontdekkingstocht door de<br />

tradities en cultuur van de /Xam, maar ook door de Karoo van nu.<br />

Julia Blackburn, Dromen van de Karoo | De Bezige Bij, 2022 | Vertaling:<br />

Paul van der Lecq | Paperback, 368 pagina’s met foto’s en illustraties |<br />

ISBN 9789403181219 | € 26,99. Ook verkrijgbaar als e-book<br />

In drie essays en een inleiding schetst de auteur het beeld van een<br />

zwarte vrouw die opgroeit in Zimbabwe, dochter van een<br />

onderwijzersechtpaar. ‘Ik ben een existentiële vluchteling, ik ben al<br />

op de vlucht sinds ik de baarmoeder verliet.’ Al haar woorden vormen<br />

een felle aanklacht tegen het kolonialisme, het patriarchaat en<br />

racisme. ‘Door te schrijven cultiveer ik mijn wezen om bossen voort te<br />

brengen die onze uitgeputte mensheid kunnen herstellen.’ Soms<br />

roffelen de woorden, soms dalen ze neer als zweepslagen. Het is<br />

geen lichte kost, integendeel, maar woorden en zinnen die met<br />

zorg gelezen moeten worden.<br />

Zwart en vrouw, Tsitsi Dangarembga | Vertaling: Nhomy Mettendaf | ten<br />

have, <strong>2023</strong> | ISBN 9789025911553 | Paperback, 142 pagina’s | € 20,99


122<br />

Jij bent geen man, jij hebt geen baard<br />

Winnie en Nelson<br />

Wat ik gedaan heb, dringt pas écht tot me door wanneer we weer<br />

terugvliegen naar Nederland. Beneden ons zie ik de Kilimanjaro<br />

liggen en ik denk: daar heb ik gelopen. Ik kan wel janken van<br />

ontroering. Ik vind het wel stoer en leuk om erover te vertellen, maar<br />

pas na afloop dringt het door. Dat ik denk: godverrrrr, het ventje heeft<br />

het wél gedaan. Zomaar die Kilimanjaro op. Dat kán helemaal niet.<br />

Maar het kan, ik heb het gedaan. Daar kan ik kippenvel van krijgen.<br />

Ben Tomesen, fervent reiziger, consultant en ondernemer, is<br />

gefascineerd door mensen die nieuwsgierig zijn en het avontuur<br />

opzoeken. Ze bewandelen ongebaande paden en zijn niet bang<br />

om af te zien. Mede dankzij hun reizen zijn ze geworden wie ze<br />

zijn. Dat geldt in ieder geval voor hemzelf. Hij heeft de halve<br />

wereld bereisd en een aantal reiservaringen heeft hem voorgoed<br />

veranderd. Daarover vertelt hij in dit boek. Ook vond hij vier<br />

rasechte avonturiers bereid om het achterste van hun tong te<br />

laten zien in boeiende interviews. Zo zegt bergbeklimmer Wilco<br />

van Rooijen die een aantal van de hoogste pieken in de wereld<br />

bedwong: ‘Als je niet bereid bent te sterven voor de ander, moet<br />

je niet de bergen in gaan.’ En wereldberoemd fotograaf Jimmy<br />

Nelson onthult hoe hij bijna uitgestorven stammen zover kreeg<br />

voor hem te poseren. Tien topmensen uit bedrijven en organisaties<br />

vertellen met grote openhartigheid over hun persoonlijke<br />

ervaringen tijdens de ‘reis door de verandering’ die zij in hun werk<br />

hebben gemaakt en de manier waarop hun leiderschap gestalte<br />

kreeg. Een zeer boeiende spiegel: wat voor reiziger ben ik, wat voor<br />

reiziger ben jij?<br />

Ben Tomesen, Jij bent geen man, jij hebt geen baard – de reis van de<br />

verandering | Uitgegeven in eigen beheer, 2017, www.chance.nl |<br />

Hardcover, met foto’s, 192 pagina’s | ISBN 9789402602296 | € 29,70<br />

In dit majestueuze boek ontrafelt Jonny Steinberg het<br />

baanbrekende huwelijk tussen Nelson Mandela en Winnie<br />

Madikizela-Mandela. Het was een huwelijk dat niet enkel over<br />

liefde ging, maar in elk haarvat politiek was – en dat vanaf het<br />

begin voor het oog van de wereld plaatsvond. Waar Nelson<br />

afgezonderd in de gevangenis een steeds meer geïdealiseerd beeld<br />

van zijn vrouw cultiveerde, raakte Winnie juist steeds meer<br />

vervreemd van de politiek van haar gevangengenomen<br />

echtgenoot. Zonder zijn medeweten probeerde ze een gewapende<br />

machtsovername te organiseren, iets dat volgens Nelson enkel kon<br />

leiden tot een eindeloze burgeroorlog.<br />

Winnie & Nelson is het verhaal van een uniek huwelijk en een<br />

zinderende politieke geschiedenis van Zuid-Afrika ineen. Het is een<br />

shakespeareaans drama waarin ideeën over liefde en toewijding<br />

zich vermengen met tijdloze vragen over revolutie, zoals de<br />

vraag of je je vijanden vergiffenis kunt schenken. Meesterlijk laat<br />

Steinberg zien hoe ver deze twee wereldleiders voor elkaar gingen,<br />

maar ook waar ze de grens trokken. Want uiteindelijk wisten<br />

beiden dat hun huwelijk niet zomaar een huwelijk was, maar een<br />

strijd om de vraag hoe de apartheid bestreden moest worden.<br />

Nelson Mandela en Winnie Madikizela hebben een leven geleid<br />

op het scherpst van de snede, in het midden van de strijd, en<br />

het was een leven dat door verschillende partijen (soms zeer<br />

gekleurd) gedocumenteerd is. Alhoewel dat soort documentatie<br />

en interviews van betrokkenen aan de grond van dit boek liggen,<br />

drukt Steinberg zijn lezer op het hart om er oog voor te houden dat<br />

er altijd momenten blijven waarop de waarheid niet kenbaar is. Een<br />

fascinerend boek.<br />

Jonny Steinberg, Winnie & Nelson – portret van een huwelijk |<br />

Atlas Contact, <strong>2023</strong> | Vertaling: Marianne Palm, Nicole Seegers<br />

en Aad Janssen | Paperback, met illustraties, 600 pagina’s | ISBN<br />

9789045039015 | € 34,99


123<br />

Plundering<br />

leven geven – niet noodzakelijk tot goede resultaten leiden? De<br />

fietsers realiseren zich volgens hun gids onvoldoende hoezeer het<br />

begrip ‘wees’ in Afrika voor verbazing zorgt. In het Westen wekt<br />

een wees medelijden op, terwijl in Afrika een wees niet zielig wordt<br />

gevonden: je hebt je familie, die een ouderloos kind behoort op te<br />

nemen. Hoe snoep en geld rondstrooien afhankelijkheidsdenken<br />

voedt. Afrikanen moeten elkaar helpen, de problemen moeten in<br />

hun land zelf opgelost worden en niet door buitenlanders.<br />

Karin Anema, Diepe Zakken – op fietssafari voor het goede doel |<br />

Scriptum, 2021 | Paperback, 160 pagina’s | ISBN 9789463191951 |<br />

€16,95, ook verkrijgbaar als e-book<br />

Antjie Krog is uitgegroeid tot een van de meest geliefde dichters<br />

in Nederland. In haar nieuwste dichtbundel zoekt ze naar houvast<br />

in een geplunderde wereld, waarin witte en zwarte blikken elkaar<br />

veroordelen en de taal langzaam verdwijnt. Haar gedichten zijn<br />

intiem, hartverscheurend eerlijk en geëngageerd. Krog gaat een<br />

gesprek aan met de lezer, waarin ze zichzelf afvraagt hoe door te<br />

leven in deze wereld en welke vragen wij onszelf zouden moeten<br />

stellen. Op haar kenmerkende en altijd overtuigende wijze schrijft<br />

ze over de broosheid én onsterfelijkheid van de mens. Soms zit er<br />

een verbeten wanhoop in de toon van de dichter, maar uiteindelijk<br />

is er ook altijd voorzichtige hoop. In deze prachtige bundel zijn<br />

zowel de vertalingen als de oorspronkelijke gedichten opgenomen.<br />

Antjie Krog, Plundering | Uitgeverij Podium, <strong>2023</strong> | Vertaling Robert<br />

Dorsman en Jan van der Haar | Paperback, 208 pagina’s | ISBN<br />

9789463811644 | € 24,99<br />

Diepe Zakken<br />

Met een extreme mountainbikesafari door Tanzania en Kenia haalt<br />

een groep fietsers sponsorgeld op voor weesmeisjes. Ze fietsen<br />

zich in een soort goededoelenkoorts kapot, maar helpen ze het<br />

land? De lokale gids heeft daar een heel eigen kijk op. Ondertussen<br />

verschuift de safari steeds vaker naar eigen angsten en verlangens.<br />

Oog voor een werkelijke kennismaking met de twee landen waar ze<br />

doorheen fietsen hebben ze niet. Interesse in de Afrikaanse cultuur<br />

evenmin. De vraag die steeds naar voren komt in deze roman is wie<br />

er werkelijk wint, of zijn er alleen verliezers? Is dit zo’n verhaal dat<br />

duidelijk maakt dat goede bedoelingen – de weesmeisjes een beter<br />

Bobbejaanskloof<br />

Door een erfenis van een tante en oom die in een ravijn gestort zijn,<br />

vertrekt de reislustige hoofdpersoon naar Zuid-Afrika. Kaapstad,<br />

het paradijs bestaat en is verrassend bereikbaar. Ik begrijp wel<br />

waarom de VOC-jongens niet meer terug naar Holland wilden. Als het<br />

badkamerraam openstaat en ik licht hurk kan ik vanuit de<br />

douchecabine de top van de Tafelberg zien. Gisteren viel over de<br />

randen een dikke mist. De wind kwam met een machtig gegons de<br />

hellingen afrollen. Zijn bestemming is Calvijnsdorp. Daar zal hij zijn<br />

erfenis in ontvangst nemen. Die blijkt te bestaan uit een houten<br />

kistje met iets erin. Spannender is het feit dat de ik besluit om een<br />

tijdje door te brengen in het huis van zijn oom en tante. Daar gaat<br />

hij terug in de familiegeschiedenis aan de hand van fotoalbums.<br />

Verder verslijt hij dagen in het dorp en de ruige omgeving waar hij<br />

kennis maakt met een aantal inwoners, waaronder leeftijdgenoot<br />

Spyker. Deze roept vooral geen prettige herinneringen aan zijn<br />

jeugd bij hem op. Heeft hij hem al eerder ontmoet? Is hij een vriend<br />

of juist niet? Wordt het verblijf in Kaapstad een vlucht of juist niet?<br />

Een bij vlagen hallucinant verhaal.<br />

Kevin van Vliet, Bobbejaanskloof | Prometeus, <strong>2023</strong> | Paperback,<br />

200 pagina’s | ISBN 9789044652277 | € 20,99, ook verkrijgbaar als<br />

e-book


124<br />

Safarigidsen<br />

The Leadership We Need<br />

Wat een feest voor iedereen die van wildlife houdt. Van de hand van<br />

Ruud Troost zijn onlangs drie prachtig uitgevoerde en ongelooflijk<br />

informatieve nieuwe Nederlandstalige Safarigidsen verschenen:<br />

Zuidelijk Afrika (Zuid-Afrika, Botswana en Namibië), Oost-Afrika<br />

(Ehiopië, Kenia, Oeganda en Tanzania) en Gambia & Senegal.<br />

Je vindt in elke gids de parken die ertoe doen voor wildlife<br />

liefhebbers, uitvoerige beschrijvingen van dieren voorzien van<br />

prachtige foto’s en waar je ze kunt vinden, uitvoerige checklijsten en<br />

heel handig: de Latijnse namen en de vertaling in het Nederlands van<br />

de dierennamen. En ook handig: wat heb je echt nodig op een safari?<br />

Met deze Safarigidsen in jouw bagage krijg je een antwoord op al je<br />

vragen onderweg, zeker als je zelf op safari gaat en er geen gids is<br />

om je uitleg te geven. Jouw gids is deze Safarigids.<br />

Ruud Troost, Safarigids Zuidelijk Afrika, Oost-Afrika en Gambia &<br />

Senegal | Afrika Safari Media, <strong>2023</strong> | Integraal druk 416, 416 en<br />

Paperback 288 pagina’s | ISBN 9789082208160, 9789082208153 en<br />

9789082208139 | € 34,95, € 34,95 en € 26,95, www.safarigds.nl<br />

In zijn boek The Leadership We Need, Lessons for Today from Nelson<br />

Mandela neemt de Zuid-Afrikaanse auteur Andrew Russell je mee<br />

langs de lessen in leiderschap en leven die Nelson Mandela ons<br />

leerde en die ons kunnen helpen in deze rumoerige tijden, vol strijd<br />

en onzekerheid. Daarmee is dit boek een boek van hoop. Het boek<br />

is helaas alleen nog in het Engels verkrijgbaar, maar de prettige<br />

schrijfstijl van Andrew maakt het boek zeer lees- en leerbaar.<br />

‘Humanity is, and always has been , capable of great things, and<br />

there is always room and reason for us to be better.’<br />

Andrew Russel, The Leadership We Need | Blue Ear Books, <strong>2023</strong><br />

| Paperback, 284 pagina’s | ISBN 9798863283814 | € 17,84,<br />

verkrijgbaar via Amazon<br />

Kijktip: Wout of the World<br />

Als rechtgeaarde reisliefhebber en Afrika-fan moet je dit zien. In<br />

Wout of the World nemen de Rotterdamse Wout en zijn gezin jou<br />

wekelijks mee naar een nieuwe bestemming. Want dit avontuurlijke<br />

stel reist al een tijdje de wereld rond. Wat kun je er vinden:<br />

Botswana, Namibië, Tanzania, Zimbabwe, Kaapstad en de West<br />

Coast en last, maar zeker not least het Kruger Park.<br />

Wout of the World,<br />

https://www.youtube.com/@WoutoftheWorld


REISMAGAZINE OVER ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

1e jaargang l nummer 1 - 2012 l losse verkoopprijs € 6.95<br />

reismagazine over zuid-afrika<br />

2e jaargang l nummer 1 - 2013 l prijs e6.95/ZAR 60<br />

01-Cover-3.indd 1 04-09-13 16:17<br />

125<br />

Haal <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> IN HUIS<br />

Ek Sien Jou<br />

De Big Five issue<br />

1e jaargang l nummer 1 - 2012<br />

Focus op de Westkust<br />

Kaapstad à gogo!<br />

Hope<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

2e jaargang l nummer 1 - 2013<br />

BP<br />

• van Big 5 naar Big 4? Het verhaal van hoop & liefde<br />

• Het mysterie van de witte leeuwen van Timbavati<br />

• 20 nederlanders over hun zuid-afrika<br />

• de 10 mooiste Big 5 safari’s<br />

• van kaapstad naar Johannesburg in 5 stops<br />

• de 5 gezichten van de onbekende Wild Coast<br />

16 pagina’s<br />

extRA<br />

boordevol<br />

voordeel<br />

van BusH ToT BeaCH<br />

mee op lezersreis? * fotografiereis naar de Wild Coast * unieke<br />

ontmoeting met witte leeuwen * Proef zuid-afrika met Harm Jan<br />

‘de Braaiman’<br />

met oog voor zuid-afrika leer je het echte zuid-afrika kennen<br />

2e jaargang l nummer 2 - 2013<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 2e jaargang l nummer 2 - 2013 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

Vijftig reistips<br />

Zuid-Afrika<br />

Namibië<br />

Tanzania<br />

Ethiopië<br />

Zimbabwe<br />

• In de voetsporen van Nelson Mandela •<br />

Sossusvlei Vijftig tinten rood • Zanzibar<br />

Eiland van de vergeten tijd • De wow-factor<br />

van Plettenberg Bay • Rik Felderhof: thuis<br />

BP<br />

in Tanzania • Rituelen uit de Omo-vallei<br />

3e jaargang l nummer 1 - 2014<br />

hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 1 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

EEn lEvEn lang MandEla<br />

20 pagina’s EErbEtoon aan Madiba<br />

HEt vErlorEn koninkrijk<br />

van MapungubwE<br />

CapE rivièra<br />

dE kaapsE kust<br />

MasHatu<br />

land van gigantEn<br />

parEls van<br />

liMpopo<br />

kaapstad<br />

dEsign<br />

Hoofdstad 2014<br />

zUiD-afrika<br />

special<br />

3e jaargang l nummer 2 - 2014<br />

BP<br />

hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 2 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

Zuid-afRika<br />

Zimbabwe<br />

tanZania<br />

Ode aan Zimbabwe<br />

SpOtlight Op painted dOgS<br />

Jane gOOdall<br />

gelOOf, hOOp & liefde<br />

fOtOwedStRiJd<br />

win een veRbliJf in Zuid-afRika<br />

de SchOOnheid van iSimangaliSO<br />

wiJnpROeven peR tRam<br />

tOwnShip tOuRS annO 2014<br />

weReldkindeRen<br />

3e jaargang l nummer 3 - 2014<br />

BP<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 3e jaargang l nummer 3 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

ZIMBABWE<br />

TANZANIA<br />

MOZAMBIQUE<br />

4e jaargang l nummer 1 - 2015<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 4e jaargang l nummer 1 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

On a budget<br />

Into the wild BOTSWANA<br />

Tussen zand en steen<br />

Ontdekkingsreis door de<br />

NOORDKAAP en NAMIBIË<br />

YOU RUN, YOU DIE :)<br />

Twee Hollandse avonturiers in de bush<br />

N/a’an ku sê<br />

Droombestemming in NAMIBIË<br />

TRACTORGIRL<br />

Reis naar het einde van de wereld<br />

De utlieme safari in TANZANIA<br />

BP<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

TANZANIA<br />

BOTSWANA<br />

NAMIBIË<br />

4E JAARGANG l NUMMER 2 - 2015<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 4e jaargang l nummer 2 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

BOTSWANA<br />

KAAPVERDIË<br />

NAMIBIË<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

WIJNTOURS<br />

OFF THE BEATEN TRACK<br />

ETOSHA NATIONAL PARK<br />

SAFARI MET EEN 4X4 CAMPER<br />

KAAPVERDIË<br />

VAN A NAAR BETER<br />

10 REIZEN EN TIPS<br />

MET <strong>VOOR</strong>DEEL<br />

FOTOGRAFIESAFARI<br />

<strong>OOG</strong> IN <strong>OOG</strong> MET OLIFANTEN<br />

RIJDEN, FIETSEN EN LOPEN<br />

DOOR <strong>AFRIKA</strong><br />

TIJGERS THUIS IN <strong>AFRIKA</strong><br />

BP<br />

4e jaargang l nummer 3 - 2015<br />

hÉt reismagazine over afrika 4e jaargang l nummer 3 - 2015 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

collector’s iteM & eXtra dik<br />

de<br />

101<br />

Mooiste<br />

lodGes in<br />

Zuidelijk<br />

afrika<br />

BP<br />

Ghana<br />

Mauritius<br />

Zuid-afrika<br />

naMibië<br />

tanZania<br />

Mauritius: beauty en de beach<br />

Verhalenwedstrijd: win een Verblijf in Zuid-afrika<br />

naMibië de leVende woestijn<br />

24 uur in stone town<br />

5E JAARGANG l NUMMER 1 - 2016<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 5e jaargang l nummer 1 - 2016 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

COLLECTOR’S ITEM NUMMER 10<br />

BP<br />

ETHIOPIË<br />

LESOTHO<br />

MADAGASKAR<br />

TANZANIA<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

11<br />

ACTIEVE EN<br />

AVONTUURLIJKE<br />

REIZEN<br />

IN <strong>AFRIKA</strong><br />

• BAOBABS EN LEMUREN IN MADAGASKAR<br />

• IN GALOP DOOR LESOTHO<br />

• NAAR DE TOP VAN DE KILIMANJARO<br />

• SPOTLIGHT OP DE WITTE HAAI<br />

• HIKEN LANGS DE WILD COAST<br />

• EXPEDITIE ETHIOPIË – DE STAMMEN IN DE OMO-VALLEI<br />

5e jaargang l nummer 2 - 2016<br />

hÉt reismagazine over afrika 5e jaargang l nummer 2 - 2016 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

BELEEF <strong>AFRIKA</strong> NUMMER 11<br />

NAMIBIË<br />

SWAZILAND<br />

TANZANIA<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

24 UUR<br />

IN DAR ES SALAAM<br />

SAy chEESE<br />

BIjZoNDERE DIERENpoRTRETTEN<br />

NAMIBIË - DE MooISTE LANDSchAppEN<br />

STAATSBEZoEK AAN SWAZILAND<br />

DE SMAAK vAN ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

MAAgDENcEREMoNIE<br />

IN ZoELoELAND<br />

KAApSTAD:<br />

10 x goED vooR EEN gLIMLAch<br />

UBUNTU - EEN SpIRITUELE REIS<br />

6E JAARGANG l NUMMER 1 - 2017<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 6e jaargang l nummer 1 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN<br />

BOTSWANA<br />

TANZANIA<br />

ZIMBABWE<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

ZIMBABWE – DE EERSTE LIEFDE<br />

FOTOSAFARI OP DE CHOBE<br />

<strong>OOG</strong> IN <strong>OOG</strong> MET<br />

KIM – HYENAMAN – WOLHUTER<br />

RIK FELDERHOF<br />

OVER ZIJN TANZANIA<br />

BOER ZOEKT VROUW ANNEKIM<br />

IS ÓNZE VROUW IN ZAMBIA<br />

6 DROOMLODGES EN –HOTELS<br />

DÉ ULTIEME <strong>AFRIKA</strong> BUCKETLIST<br />

6E JAARGANG l NUMMER 2 - 2017<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 6e jaargang l nummer 2 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN<br />

BOTSWANA<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

DROOMHUIS<br />

ONDER DE ZON<br />

GORDON ZEGT JA<br />

DE STEMMEN VAN<br />

ROBBEN ISLAND<br />

VLIEGEN IN<br />

DE <strong>AFRIKA</strong>ANSE WILDERNIS<br />

PIKANTE WALVISSEN<br />

WILD BOTSWANA<br />

MET EEN BUSHCAMPER<br />

8 ULTIEME REISTIPS<br />

VAN <strong>AFRIKA</strong> EXPERTS<br />

<strong>AFRIKA</strong> JA, IK WIL<br />

7E JAARGANG l NUMMER 1 - 2018<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 7e jaargang l nummer 1 - 2018 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

DE MOOISTE REIZEN EN HERINNERINGEN<br />

GAMBIA<br />

NAMIBIË<br />

OEGANDA<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

NAMIBIË<br />

LEEG LAND VOL ZAND<br />

FIETSEN IN GAMBIA<br />

OEGANDA<br />

HET GROENE HART VAN <strong>AFRIKA</strong><br />

DE SMAAK VAN <strong>AFRIKA</strong><br />

3 CHEFS UIT PATERNOSTER<br />

2018<br />

HET JAAR VAN DE WILDE HOND<br />

ANDRIES BOTHA<br />

KUNSTENAAR MET EEN VERHAAL<br />

72 UUR IN DURBAN<br />

VITAMINE <strong>AFRIKA</strong><br />

BP<br />

BP<br />

BP<br />

BP<br />

7e jaargang l nummer 3 - 2018<br />

hÉt reismagazine over afrika 7e jaargang l nummer 3 - 2018 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

eSwatini<br />

Kenia<br />

MadagaScar<br />

Oeganda<br />

Zuid-afriKa<br />

fOtOwedStrijd<br />

win een luMix fZ300 caMera<br />

reiStrendS 2019<br />

MadagaScar en eSwatini<br />

de verbOrgen wereld<br />

van KaraMOja<br />

Het avOntuur begint Hier<br />

van nairObi tOt KaapStad<br />

Ode aan de<br />

Olifant<br />

BP<br />

8E JAARGANG l NUMMER 1 - 2019<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 8e jaargang l nummer 1 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

ESWATINI<br />

KENIA<br />

NAMIBIË<br />

TANZANIA<br />

ZAMBIA<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

RIMPELS VAN ROERLOOS ZAND<br />

17 WOESTIJNTIPS<br />

<strong>AFRIKA</strong> IN BRUSSEL<br />

HET ECHTE VERHAAL<br />

TARZAN IN TANZANIA<br />

VANISHING KINGS<br />

DE WOESTIJNLEEUWEN VAN<br />

NAMIBÏE<br />

AFRICA INSIDE OUT<br />

DUURZAME SAFARI’S IN KENIA<br />

STRAATKUNST<br />

KAAPSTAD<br />

BP<br />

8E JAARGANG l NUMMER 3 - 2019<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> 8e jaargang l nummer 3 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl<br />

ONTDEK DE ZIEL VAN<br />

KAAPVERDIË<br />

IN DE VOETSPOREN VAN<br />

THE LION KING<br />

DE ROUGH AUNTIES VAN<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

KUNST,<br />

CULTUUR &<br />

CADEAUTIPS<br />

BP<br />

ESWATINI<br />

KAAPVERDIË<br />

MAURITIUS<br />

TANZANIA<br />

ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

ODE AAN DE SAFARI<br />

25 SAFARITIPS<br />

HÉT REISMAGAZINE OVER <strong>AFRIKA</strong> prijs e 12,50 l www.oogvoorafrika.nl<br />

VAKANTIEBOEKVAKANTIEBOEK<br />

KENIA ˙ NAMIBIË ˙ RWANDA ˙ SENEGAL ˙<br />

TANZANIA ˙ ZAMBIA ˙ ZUID-<strong>AFRIKA</strong><br />

GA NAAR<br />

www.oogvoorafrika.nl/webshop/<br />

en bestel ze allemaal<br />

BP<br />

SAFARI’S•CULTUUR •ONTMOETINGEN•<br />

ONTDEKKINGEN•REISVERHALEN EN -TIPS<br />

Vanaf € 3,- per editie


Langs de Okavango<br />

Een reis door het noorden van Namibië en Botswana<br />

Schrijven, reizen, fotograferen en Afrika zit het avontuurlijke echtpaar Rosman-<br />

Kleinjan in het bloed. Samen reizen ze naar inmiddels bijna alle landen van het<br />

Afrikaanse continent en doen in woord en beeld verslag van hun tochten. De Wombat<br />

reisboekenserie groeit per jaar. Hun nieuwste uitgave is het boek Langs de Okavango.<br />

<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> mag een voorproefje geven. Op naar Namibië en Botswana...<br />

Start de auto, eh… de 4x4 met daktent.<br />

Tekst en foto’s: Ada en Jan Rosman, Gerco Bakker


De bron van de 1600 kilometer lange Okavango ligt in Angola<br />

waar de rivier de Cubango wordt genoemd. Verder naar het zuiden<br />

vormt de rivier tot aan de Caprivistrook de grens tussen Angola en<br />

Namibië. Na de Popa-watervallen stroomt hij Botswana binnen en<br />

mondt uit in de grootste rivierdelta ter wereld. Uiteindelijk eindigt<br />

de Okavango in de Kalahariwoestijn, de zee bereikt hij nooit.<br />

Vanuit Windhoek waar Ada<br />

en Jan volgens een inmiddels<br />

vaste routine hun 4x4, het<br />

wonder op wielen inrichten,<br />

gaan ze op weg naar de<br />

Okavango. De eerste stop is<br />

de Ozohere Campsite.<br />

Een camping die volledig wordt gerund door de Himba- en Hererogemeenschap.<br />

De afbeelding belooft ons koude drankjes met<br />

ijsblokjes. Er zijn geen drankjes en geen ijsblokjes, maar wel een<br />

enthousiaste begroeting door een forse Herero-vrouw in een prachtige<br />

rode jurk en de typische hoed op haar hoofd.<br />

‘Ik ben Venice en de manager van deze camping. We zijn blij dat jullie<br />

er zijn. Het is alweer twee weken geleden dat we gasten hadden. We<br />

hebben alleen geen water, de tank is lek. Dat zeg ik jullie direct.’<br />

Stop 2 – Palmwag, via Sorris Sorris en Twijfelfontein<br />

Jan draait de wagen richting Sorris Sorris. Ik geniet van de<br />

autowrakken die als snoepgoed in het landschap staan. Dieren<br />

gebruiken ze als schuilplaats en planten en bomen wringen zich door<br />

de openingen, kieren en gaten en zijn in de loop van de tijd vergroeid<br />

met het wrak.<br />

Het asfalt is plat, de luchten blauw, de zon slooft zich uit en bergen<br />

staan als piramides en platte tafels in het landschap. Alle tinten<br />

bruin, van licht verroest tot bijna zwart, zijn te zien in dit landschap<br />

dat louter uit rotsen lijkt te bestaan. En dan ineens een kluitje<br />

palmbomen bij elkaar; we<br />

zijn in Palmwag waar de<br />

‘Thuis is ver van huis wanneer<br />

je op reis bent’<br />

palmbomen als wachters<br />

het terrein bewaken. De<br />

plekken zijn mooi met<br />

een overkapping waar we<br />

onze stoelen en de tafel<br />

neerzetten en als er dan ook nog traag een giraffe door het beeld<br />

loopt, zijn er geen wensen meer.<br />

Stop 3 - Opuwo<br />

De asfaltwegweg golft door het landschap van korenbloemblauwe<br />

luchten, groene bomen en meer stenen dan er mensen in Namibië<br />

zijn.<br />

Jan lost me af in de rij wachtenden voor de pinautomaat. Kleine<br />

baby-kopjes steken als bloemen uit een vaas boven de doeken uit. Een<br />

Himba-vrouw sluit aan in de rij en houdt haar bankpas in de hand.<br />

Wat een contrast, deze traditioneel vrouw en de moderne bankpas.<br />

Een bewaker controleert de pinners en zorgt ervoor dat niemand voor


zijn of haar beurt gaat. Wanneer men dan eindelijk aan de beurt is<br />

neemt men alle tijd. Haast kent men niet; wij passen ons aan.<br />

Met genoeg geld op zak is het tijd om op zoek te gaan naar een<br />

kapper. Jan vindt dit het perfecte moment. Een leuke, jonge kapper is<br />

maar al te graag bereid om dit voor een gepast bedrag te doen. Jan<br />

heeft mooie, grijze krullen die hij graag wat bijgeknipt wil hebben en<br />

legt de kapper uit wat de bedoeling is. De man knikt begrijpend, pakt<br />

vervolgens de tondeuse en binnen een paar tellen liggen alle krullen<br />

verbaasd op de grond en heeft Jan een strak kapsel waar de hele reis<br />

geen kam meer aan te pas zal komen.<br />

Stop 4 – Epupa watervallen<br />

De weg naar de watervallen leidt ons door het platteland van<br />

Namibië waar werkelijk niks plat aan is. Kleine dorpjes, bescheiden<br />

hutjes met riet gedekte puntdaken en winkeltjes van beton of van<br />

steen. Het Afrika dat ik zo graag zie. Af en toe een groot gebouw dat<br />

zelden prijsgeeft waarvoor het gebouwd is.<br />

De Epupa River Lodge and Campsite heeft nog wel een plekje voor<br />

ons. De receptie is gesloten maar het meisje in het restaurant is<br />

behulpzaam.<br />

‘Dat is precies driehonderd dollar voor een nacht.’<br />

De watervallen ruisen en knallen; ik kan er eindeloos naar kijken en<br />

luisteren. De rieten kraag is gemaaid en we kunnen heerlijk gluren<br />

naar de buren in Angola.<br />

Stop 5 – Ruacana<br />

De reizigers hebben inmiddels tal van avonturen beleefd en komen<br />

nu aan bij een camping van twee vrouwen, Johanna en Johanna, die<br />

ze is geadviseerd bij een vorige stop, Camp Cornie. Het is Kerstmis.<br />

Bij de dorpspomp aan de kant van de weg is het druk. Kinderen tillen<br />

loodzware, met water gevulde jerrycans op ezels. De dieren staan<br />

geduldig te wachten om straks met ruim honderd kilo aan water op<br />

hun lijven alles naar de plaats van bestemming te brengen. Zoals<br />

ze dat gisteren deden, zoals ze dat vandaag doen en zoals ze het<br />

morgen zullen doen. Zij kennen geen feestdagen, zij kennen alleen<br />

werkdagen.


Stop 6 - Het Okongo Buffalo Guesthouse en Lounge<br />

‘Wat willen jullie voor het ontbijt?’ vraagt de receptioniste die ook<br />

serveert.<br />

‘Koffie en thee. Alleen ei met brood is goed, we hoeven geen worst,’<br />

zeggen we. De kokkin gaat aan de slag en brengt niet veel later een<br />

bord gevuld met ei, twee boerewors, een knakworst, alles versierd<br />

met plakjes tomaat en komkommer. Brood erbij.<br />

Stop 7 Caprivi – de Okavango bereikt<br />

Reizen over de Caprivi-strip is reizen door een totaal ander<br />

Namibië. De verschillende bouwstijlen verraden de afkomst van<br />

alle verschillende mensen die overal vandaan kwamen en hier hun<br />

huis hebben gebouwd. De Caprivi-strip is de weg naar de Victoriawatervallen<br />

en de weg naar het Chobe-park in Botswana. In 2013 »<br />

heeft de Namibische regering de naam van de Caprivi-strip veranderd<br />

in Zambezi Region. De naam Caprivi, genoemd naar rijkskanselier<br />

Leo von Caprivi, deed te veel aan de Duitse koloniale overheersing<br />

denken; de tijd was rijp voor verandering.<br />

De Kunene-rivier maakt plaats voor het water van de Okavango. De<br />

namen mogen dan veranderen, het water blijft onverstoorbaar aan<br />

de linkerkant van de weg stromen. Deze twee rivieren vormen samen<br />

met de Chobe- en de Zambezi- rivier het Vier Rivieren-gebied.<br />

Stop 8 Kasane in Botswana<br />

‘Wat loopt daar?’ vraagt Jan zich af en buigt zich voorover. ‘Het zijn<br />

warempel sabelantilopen. Volgens mij hebben we deze dieren nooit<br />

eerder gezien.’<br />

De dieren hebben haast en steken snel de weg over. Zij stellen geen<br />

belang in onze belangstelling. Jan probeert nog snel een paar foto’s te<br />

maken. Het bewijst weer eens dat je aandacht verslappen er niet bij<br />

is. De grenspost Ngoma Border verschijnt op de borden en prachtig<br />

groene baobabs pronken in het landschap.<br />

Kasane, bescheiden als deze stad is, heeft toch een cruciale functie.<br />

Het ligt strategisch op een klaverblad van vier landen: Botswana,<br />

Zambia, Namibië en Zimbabwe. Het is dé plek om naar het Chobepark<br />

en de Victoria-watervallen te gaan.<br />

‘Ik ga vragen of we toch nog een nachtje kunnen blijven,’ zeg ik tegen<br />

Jan en loop naar de receptie van de camping.<br />

Uit ervaring weet ik dat een nee zo maar ineens een ja kan worden,<br />

dat gesloten toch open is en een leeg dorp kan bruisen van mensen.<br />

‘Wat betekent Thebe?’ vraag ik aan de receptioniste. ‘Speer,’ klinkt<br />

het kort maar krachtig.<br />

‘Enne…kunnen we nog een nachtje kamperen?’ vraag ik. ‘Ja hoor,<br />

geen probleem,’ klinkt het net zo kort en krachtig.<br />

Wat gisteren absoluut niet kon, is vandaag geen probleem.<br />

Stop 9 – Chobe Safari Lodge<br />

De familie Bakker arriveert om samen met Ada en Jan een week<br />

langs de Okavango te reizen.<br />

‘Trapt een olifant wel eens op zijn eigen slurf?’ vraagt Merel zich hardop<br />

af en stelt hiermee de leukste vraag van de reis. ‘Jazeker, dat gebeurt<br />

wel eens,’ lacht de schipper die duidelijk lol heeft in deze vraag.<br />

Stop 10 – Savuti<br />

Het Chobe-park gaat naadloos over in het Moremi-park dat zijn naam<br />

dankt aan de Batawan chief Moremi III en heeft een unieke positie in<br />

dit land. Het is het enige park in het Okavango-gebied dat bestemd is<br />

om het wild te beschermen. In 1963 drong het tot de mensen door dat<br />

stroperij een serieuze bedreiging werd voor het wild en greep men in. In<br />

de loop van de jaren is het park steeds verder uitgebreid en inmiddels<br />

heeft het een omvang van ongeveer vijfduizend vierkante kilometer.<br />

Net als in het Chobe-park zijn de campings niet omheind en kunnen alle<br />

dieren gaan, staan, vliegen en leven waar ze maar willen.<br />

‘Wat zie ik daar toch?’ roept Susan die amper uit haar woorden kan<br />

komen en zich bijna verslikt in het eten.


Twee onuitgenodigde nijlpaarden kuieren door ons beeld. De logge<br />

dieren zijn stilletjes uit het water gekomen en lopen geruisloos voorbij,<br />

op amper een paar meter afstand van ons. Beetje gras eten, beetje<br />

snuiven, beetje onrust veroorzaken in ons kamp. De buren kiezen eieren<br />

voor hun geld en gaan in de auto zitten. Iedereen grijpt razendsnel zijn<br />

camera of telefoon, het vlees wordt vergeten, de meiden kruipen de<br />

daktent in en ik verplaats mijn stoel. Pfff, een paar foto’s en een hoge<br />

hartslag rijker gaan we allemaal na een paar minuten weer zitten.<br />

Stop 11 – Moremi<br />

‘Er lopen wilde honden bij het toiletgebouw,’ horen we terwijl we aan<br />

het ontbijten zijn.<br />

Op de camping? Zomaar? Nog zeldzamer dan luipaarden. Zien is<br />

geloven en we lopen naar het gebouw. Hoe uniek is dat. Wilde honden<br />

op amper een steenworpafstand. De dieren hebben een prooi te<br />

pakken. Een van de honden loopt voorbij met een stuk bot in zijn bek.<br />

We lopen op ons gemakje terug naar onze plek, waar Gerco en Susan<br />

van hot naar her rennen om alles weg te halen voor de rovende<br />

bavianen. Door de reuring zo vroeg op de dag zijn we de apen<br />

compleet vergeten, maar de apen ons niet.<br />

De regen van de afgelopen nacht heeft voor diepe kuilen met water<br />

gezorgd. Bij steile stukken schakelt Jan over op de 4x4. Terwijl hij<br />

de grijns met geen mogelijkheid van zijn gezicht krijgt, spannen al<br />

mijn spieren zich samen. Zoals Elise, eigenaar van Explore Namibia,<br />

eens tegen me zei: ‘Reizen door deze landen daar horen af en toe<br />

samengeknepen billen bij, anders heb je niet door Afrika gereisd.’<br />

Stop 12 – Maun<br />

In Maun zien we straatlantaarns die werken en verkeerslichten die<br />

niet werken, moderne winkels naast straatwinkels en volop verkeer:<br />

we hebben de wildernis voorgoed achter ons gelaten. Het wild heeft<br />

plaats gemaakt voor grazende koeien en vretende geiten. Het is even<br />

schakelen van de ene wereld naar de andere wereld.<br />

Stop 13 – Aan de Okavango<br />

Swamp Stop Okavango River Camp weet ons te verleiden. Op het<br />

bord staat vermeld dat het 2,28 kilometer van de weg af ligt. Zo’n<br />

nauwkeurige aanwijzing, dan moet het wel een perfecte plaats zijn<br />

en dat klopt helemaal zoals we na precies 2,28 kilometer afgelegd te<br />

hebben kunnen zien.<br />

‘Wat een bijzondere naam heeft deze accommodatie. Zit er nog een<br />

betekenis achter?’ vraag ik aan de man die ons naar de plek brengt.<br />

‘De man, die dit ontdekte, liep hier rond en zei hardop: “Hé, hier stopt<br />

het moeras” en ziedaar de naam. Swamp Stop was een feit.<br />

Dit is maar een greep uit de avonturen die Jan en Ada<br />

meemaakten. Nadat ze de Okavango achter zich lieten, reisden ze<br />

nog verder door Namibië. ˙<br />

QuickFACTS<br />

Quickfacts<br />

Meer weten en lezen? Boeken bestellen?<br />

Ga naar www.adarosman.nl<br />

Ada Rosman-Kleinjan, Langs de Okavango | Wombat<br />

reisboeken, <strong>2023</strong> | Paperback, met foto’s en een handige<br />

literatuurlijst, 224 pagina’s | ISBN 9783754341216 | € 20,- excl.<br />

portokosten


Wanderlust Essential<br />

DUTCHIES.NL


Marokko<br />

het koninkrijk marokko met z’n prachtige koningssteden,<br />

de rode duinen rond ouarzazate, de besneeuwde toppen<br />

van het atlasgebergte. met marrakech als adembenemend<br />

en bruisend sprookje uit 1001-nacht.


Honderd uur in<br />

Marokko<br />

In Marrakech lukt het de moderne tijd niet om door de poorten van de eeuwenoude<br />

medina’s te glippen. Als je door de smalle straatjes van de souks dwaalt, heb je het gevoel<br />

dat je een andere wereld binnenstapt. Laat je inspireren en betoveren door de geuren,<br />

kleuren en geluiden van de ‘rode stad’.<br />

Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen


In de jaren zestig en zeventig was<br />

Marrakech dé stad waar hippies<br />

zich verzamelden, nog altijd is het<br />

een gewilde bestemming. ‘Het<br />

combineert het mystieke van het<br />

Midden-Oosten, de ruigheid van<br />

Afrika en de kosmopolitische allure<br />

van Frankrijk’, zegt de reisgids.<br />

‘Marrakech is een van de mooiste<br />

koningssteden van Marokko. Van<br />

oudsher is het de toegangspoort<br />

tot de zandduinen van de Sahara,<br />

de bergen van de Hoge Atlas en<br />

het centrale handelspunt waar de<br />

karavanen uit de woestijn naartoe<br />

kwamen. Van de elfde tot de dertiende eeuw was het de hoofdstad<br />

van de Berbers. Zij bouwden de vele paleizen en moskeeën en<br />

omsloten de stad met een twaalf kilometer lange muur. Rondom<br />

de stad werd bovendien een uitgestrekte palmboomgaard<br />

aangelegd. Marrakech heeft de beste souks (markten) van het<br />

land. Je kunt de medina, de oude ommuurde binnenstad, het beste<br />

verkennen door je in de chaos te storten en te verdwalen tot je<br />

na veel vragen weer op de Place Jamâa-el-Fna komt, een goed<br />

oriëntatiepunt’, gaat de gids verder. Ik ben benieuwd. We hebben<br />

honderd uur de tijd om onder te duiken in de betoverende wereld<br />

van 1001-nacht.<br />

Dwalen door de medina<br />

De oranjerode stadsmuren komen in zicht en de zon schijnt over<br />

honderden palmbomen die als waaiers afsteken tegen de blauwe<br />

lucht. Op de achtergrond de bergen van de Hoge Atlas. Volgens een<br />

‘Je kunt de medina het<br />

beste verkennen door je<br />

in de chaos te storten<br />

en te verdwalen tot je<br />

na veel vragen weer op<br />

de Place Jamâa-el-Fna<br />

komt’<br />

Berberlegende dankt Marrakech<br />

zijn rode kleur aan de bouw van de<br />

Koutoubia-moskee in de twaalfde<br />

eeuw. Toen de minaret diep in de<br />

bodem van de vallei werd geplant,<br />

begon de aarde hevig te bloeden<br />

en kleurde de huizen, muren en<br />

straten van de stad rood. Nog<br />

steeds zijn de inwoners er duidelijk<br />

trots op dat hun voorouders<br />

de woestijn en bergen hebben<br />

overwonnen en een prachtige stad<br />

hebben gebouwd. Een stad die op<br />

8 september <strong>2023</strong> schudde op haar<br />

grondvesten door een aardbeving<br />

met 6.8 op de schaal van Richter.<br />

Via de brede boulevards van de ‘nieuwe stad’ bereiken we de statige<br />

muur. Zodra we een van de enorme toegangspoorten passeren,<br />

verandert de welvarende stad in het decor van een avonturenfilm.<br />

Toeterende taxi’s, paardenkoetsjes, mannen in wapperende<br />

gewaden op brommers, honderden geuren en geluiden komen ons<br />

tegemoet. In eindeloze rijen winkeltjes staan allemaal spullen die<br />

hebberig maken. Tassen, mooie flessen en potjes, kleurige lampen<br />

en kleden, rozenwater, en prachtige sieraden.<br />

Het plein van de slangenbezweerders<br />

Jamâa-el-Fna is het kloppende hart van de medina. Oorspronkelijk<br />

wilde een van de vroegere sultans hier een moskee bouwen. Door<br />

allerlei tegenslagen kreeg hij dat tijdens zijn leven niet meer voor<br />

elkaar en de ruimte werd noodgedwongen een plein met als naam<br />

de ‘ruïne-moskee’. »


‘In Marrakech lukt het de moderne tijd niet om door de<br />

poorten van de eeuwenoude medina’s te glippen’<br />

Later werden hier de hoofden van ter dood veroordeelden<br />

tentoongesteld, waardoor de naam veranderde in het ‘plein der<br />

doden’. Overdag staan er de kleine handelaars zoals kappers<br />

en schoenmakers. Vanaf ongeveer vier uur ‘s middags tot diep<br />

in de nacht vind je er slangenbezweerders, vrouwen die hennabeschilderingen<br />

aanbrengen, rijen eettentjes met couscous,<br />

geitenkoppen en verse jus d’orange, waterdragers met kannen water<br />

op hun rug, acteurs die toneelstukjes opvoeren, muzikanten en (buik)<br />

dansers. En honderden bezoekers die allemaal ronddwarrelen alsof<br />

ze meedoen aan een bizar toneelstukje. De sfeer is zo overweldigend<br />

dat we er elke avond als een magneet naartoe getrokken worden.<br />

Donkere muzikanten in witte gewaden slaan dreigend op hun trom.<br />

Ze wervelen rond, terwijl hun staarten woest achter de muts met<br />

schelpen zwaaien. Er wordt gezegd dat ze ’s nachts als de muziek<br />

verstomd is, geesten bezweren. Ik geloof het zomaar.<br />

Dwalen door de oude stad<br />

Van de honderd uur die we in Marrakech zijn, zou ik er prima<br />

tachtig kunnen gebruiken om door de oude stad te dwalen. Elke<br />

straathoek is een foto waard, elke winkel vraagt om een shopstop.<br />

M’n vaardigheden in afdingen worden elke keer beter. Ik klak<br />

met m’n tong, schud mismoedig m’n hoofd en zet het ding dat<br />

ik dolgraag wil hebben met een afkeurende blik weer terug. Het<br />

werkt. Meestal word ik erg onrustig van musea, kerken en paleizen.<br />

In Marrakech is dat anders omdat alle culturele hoogtepunten ons<br />

wat leren over de bijzondere geschiedenis van de stad. De minaret<br />

van de Koutoubia moskee is bijna net zo’n herkenningspunt als de<br />

Eiffeltoren in Parijs. Het Bahia paleis is prachtig, net als de graven<br />

van de Saadiërs bij de moskee van Al-Mansour, die inmiddels<br />

officieel Moulay el Yazid heet. Er staat een enorme rij wachtenden<br />

die allemaal een blik willen werpen in de monumentale ruimte met<br />

de grafstenen. In de riad Ksar Essaoussan maken we een hennaceremonie<br />

mee. Alleen de riad zelf is al een feest. Achter een<br />

monumentale deur leidt een dieprood geschilderde gang naar een<br />

binnentuin. Een fontein klatert en verschillende banken en<br />

makkelijke stoelen nodigen uit te gaan zitten. »


‘Langzamerhand verandert het landschap als we het<br />

Atlasgebergte inrijden. Geen asfaltwegen meer, alleen vlaktes<br />

vol met stenen en hier en daar een paar ezels of hutjes’


Palmen en geurige sinaasappelboompjes staan in enorme potten<br />

op de mozaïektegels. Vogels fluiten, muntthee geurt in sierlijke<br />

glaasjes. Dit voelt als het paradijs, waar je eeuwig in rond wilt<br />

dwalen. Helaas zie ik nergens een bordje ‘te koop’. Ik ben namelijk<br />

wel verkocht.<br />

Mode in de medina<br />

Etno-chic is de trend. Veel ontwerpers hebben hun inspiratie<br />

en materialen uit exotische oorden gehaald. In de winkels van<br />

Marrakech liggen de suède hippietassen, leren riemen met<br />

studs, kaftans, babouches, tassen van ruig vilt, geborduurde<br />

stoffen en oude sieraden voor het oprapen. Elke souk heeft zijn<br />

eigen specialiteit. In Souk Smarine vind je textiel en kleding,<br />

in Souk Larzal wol en in Souk El Attarine specerijen, kohl,<br />

medicinale kruiden en parfums. Verder kom je overal de leukste<br />

interieurspullen tegen: lantaarns, tegels, aardewerk, leren poefen,<br />

lampenkappen met henna versiersels, wollen berbertapijten,<br />

theepotten en oriëntaalse theeglaasjes. Voor bijzondere mode<br />

en accessoires ga je naar 33 Rue Majorelle, tegenover de Jardin<br />

Majorelle. Het adres: 33 Rue Yves Saint Laurent.<br />

In het hart van de medina staat het ‘huis van de pasja’, Dar El Bacha<br />

uit 1910, dat onlangs werd omgebouwd tot een museum, het<br />

Musée des Confluences. In deze voormalige residentie van Thami<br />

el-Glaoui, pasja van Marrakesh tot 1956, waren vele beroemdheden<br />

te gast, onder wie de Franse schrijfster Colette, Charlie Chaplin en<br />

Winston Churchill.<br />

Tafelen op niveau<br />

Moe van het shoppen? Loungen is hier altijd de trend geweest.<br />

Je kunt lekker onderuitgezakt in kussens tafelen bij bijvoorbeeld<br />

de hot spots Dar Yacout, Le Tobsil of Dar Moha. Uitgaan doe je in<br />

jetset bar Comptoir Darna in de moderne buitenwijk L’Hivernage<br />

of gewoon op het plein Jamâa-el-Fnaa: Café de France en Argana<br />

hebben een panorama terras waar je goed uitzicht hebt op de<br />

muzikanten, slangenbezweerders en koran-lezers.<br />

Voor de echte traditionele keuken ga je naar restaurant Al Fassia, dat<br />

door vrouwen wordt gerund. Dit ligt in het nieuwe stadsgedeelte, La<br />

Nouvelle Ville. Reserveren is overal aan te raden. Men koopt namelijk<br />

alles elke dag vers in op basis van het aantal te verwachte gasten.<br />

Jardin Majorelle<br />

De Franse art deco-schilder Jacques Majorelle zette in 1919 voor<br />

de eerste keer voet op de vruchtbare aarde rond Marrakech. Hij<br />

kwam naar de rode stad om de veelkleurige medina, de bergen<br />

rondom de eeuwenoude koningsstad, de kleuren en de mensen<br />

van Marokko op het doek vast te leggen. Le Jardin Majorelle<br />

is uiteindelijk zijn levenswerk geworden. Hij toverde een oude<br />

boomgaard om in een veelkleurig paradijs en liet daarmee een »


Jeepsafari<br />

Ons volgende doel is Zagora. De weg er naartoe laat ons echt het<br />

platteland zien: kuddes schapen en geiten en eindeloze valleien<br />

met dadelpalmen. De mensen die we tegenkomen staren ons of<br />

helemaal verbijsterd aan, hollen weg omdat ze niet op de foto<br />

willen of klampen zich vast aan de auto in de hoop geld te krijgen.<br />

Dat kinderen me standvastig monsieur blijven noemen, bevordert<br />

mijn vrijgevigheid niet. Bedelen is hier verheven tot topsport en het<br />

is een hele kunst om je gulle gaven bij de juiste personen terecht te<br />

laten komen.<br />

Langzamerhand verandert het landschap als we het Atlasgebergte<br />

inrijden. Geen asfaltwegen meer, alleen vlaktes vol met stenen<br />

en hier en daar een paar ezels of hutjes. Hier leven de nomaden<br />

in volgens mij erbarmelijke omstandigheden. We komen steeds<br />

hoger en het wordt flink koud. Af en toe passeren we een dorp<br />

waar we ons minimaal honderd jaar terug wanen in de tijd. Ezels<br />

en muilezels zijn de enige vervoersmiddelen en vrouwen sjouwen<br />

loodzware takkenbossen.<br />

driedimensionaal schilderij in de vorm van een magnifieke tuin na.<br />

Couturier Yves Saint Laurent kocht de kleurrijke Jardin Majorelle in<br />

1980 van de familie van de overleden schilder. Hij wilde zich hier na<br />

zijn pensionering terugtrekken en er uitrusten. Maar het vervallen<br />

paradijs aan de voet van de Hoge Atlas baarde de couturier<br />

zorgen. De vele bezoekers hadden de plantvakken vertrapt en de<br />

eeuwenoude ondergrondse watervoorziening stond op instorten.<br />

De grootste wens van Yves Saint Laurent was om het erfgoed<br />

van de kunstschilder voor de toekomst te behouden. Geplaagd<br />

door ouderdom en depressies, maar met het elan van artistiek<br />

leider, zette hij een restauratieplan uit. Hij vroeg de excentrieke<br />

Abderrazzak Benchaâbane om de werkzaamheden te leiden en de<br />

mediterrane tuin en avantgardistische villa, in de wijk Ville Novelle,<br />

net buiten de imposante stadsmuren van Marrakech, in een<br />

parfumlijn te vereeuwigen.<br />

Nu herbergt Jardin Majorelle een wonderbaarlijke verzameling<br />

agaven, palmen, bamboes, cactussen, klim- en slingerplanten en<br />

waterplanten. Maar de originaliteit van de tuin is meer dan planten<br />

alleen. Benchaâbane: ‘Het is de combinatie van luxueuze vegetatie<br />

afkomstig uit vijf verschillende continenten, simpele architectuur<br />

aaneengeregen door pergola’s, het geluid van helder stromend<br />

water, borrelende bronnen en kwetterende vogels, gevangen in<br />

een frame van heldere kleuren.’ Het groen van de planten ontmoet<br />

er een kleurenwaaier. Van ossenbloedrood in de paden, heldergeel<br />

en Veronees groen in het aardewerk tot Majorelleblauw (ja,<br />

inderdaad genoemd naar de schilder) in de bouwwerken.<br />

‘Al vele jaren vind ik de Majorelletuin een onuitputtelijke bron van<br />

inspiratie en ik heb vaak gedroomd van de unieke kleuren’, aldus<br />

Yves Saint Laurent over de tuin. Ruim tien jaar na het overlijden<br />

van de couturier in 2008 gaf landschapsarchitect Madison Cox,<br />

voorzitter van de in 1997 door Bergé opgerichte Fondation Pierre<br />

Bergé-Yves Saint Laurent, de jonge botanicus Marc Jeanson<br />

opdracht het kwetsbare erfgoed te beschermen.<br />

Aan de rand van Marrakech ligt ook de Jardin Menara. Een<br />

buitenhuis met een enorme vijver. Dit is dé plek waar verliefden<br />

elkaar ontmoeten voor een romantische wandeling.<br />

Feest van de verloofden<br />

Uiteindelijk belanden we in Izune, een kale dorpsherberg in<br />

Imilchil. Later lees ik dat je er aardig wat voor over moet hebben<br />

om in dit afgelegen dorp te komen. Dat klopt. En er is verder ook<br />

niets te doen. Imilchil is maar één weekend in het jaar echt de<br />

moeite waard, in september tijdens de moussem. Dan wordt het<br />

feest van de verloofden gevierd en is het een drukte van belang.<br />

Meisjes en jongens en mannen en vrouwen uit de streek komen<br />

dan hiernaartoe om een geschikte partner te vinden. Het feest<br />

begint op vrijdag met een veemarkt. De dag erop is er een gewone<br />

markt en op zondag wordt er gedanst en gezongen. Waarom hier?<br />

Omdat hier ooit volgens een oud verhaal een jongen en meisje<br />

elkaar beloofd hadden te trouwen. Hun ouders waren ertegen en<br />

de jongen en het meisje begonnen zo hard te huilen dat zich twee<br />

meertjes vormden: Iseli en Tislit. Uiteindelijk gaven de ouders toe<br />

aan zoveel liefde en sindsdien is Imilchil één weekend in het jaar de<br />

plaats van de liefde. ˙<br />

QuickFACTS<br />

Het is niet voor niets dat we deze reportage nu in <strong>OOG</strong><br />

<strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> plaatsen. Veel mensen hebben de neiging om<br />

een gebied na een ramp te mijden, terwijl de inkomsten en<br />

steun die gepaard gaan met (verantwoord) toerisme juist het<br />

verschil kunnen maken voor de lokale bevolking. Wees geen<br />

ramptoerist, daar heeft niemand wat aan. Maar als Marrakech<br />

en de prachtige omgeving op jouw wensenlijst staat, aarzel niet<br />

om toch te gaan. Juist nu.<br />

Jardin Majorelle: de unieke, kleurrijke oase van wijlen Yves<br />

Saint Laurent en het Musée Pierre Bergé met zijn fantastische<br />

collectie Berberkunst zijn dagelijks te bezoeken van 8-18.30<br />

uur. Meer informatie is te vinden op www.jardinmajorelle.com<br />

Meer informatie over Marrakech en de omgeving vind je op<br />

www.visitmorocco.com/nl/bestemmingen/marrakech<br />

Wil je inspiratie opdoen voor jouw reis, dan is het boek Marokko<br />

Interieur Design Inspiratie van Catherine Scotto met prachtige<br />

foto’s van Nicolas Mathéus een aanrader.


alle reizen met onze adviseurs 100<br />

op maat gemaakt, van 3 tot 30 dagen<br />

safari... alles is mogelijk!<br />

Voorbeeld reis 11 daagse Tanzania<br />

Safari, vanaf € 1876,- pp (zie website)<br />

Dag 1: Aankomst op het vliegveld - Arusha<br />

Dag 2: Tarangire National Park (hoge<br />

populatie olifanten)<br />

Dag 3-4: Serengeti National park (het park van<br />

de beroemde natuurfilms)<br />

Dag 5: Ngorongoro Conservation area<br />

(1 van de 7 afrikaanse wonderen)<br />

Dag 6-10: Tropische eiland Zanzibar (relaxen!)<br />

Dag 11: Aankomst in NL<br />

Vraag vrijblijvend je reisvoorstel op maat aan<br />

- beste prijs garantie - binnen 1 dag reactie<br />

Voor Échte droomreizen...<br />

www.tanzaniaspecialist.com / +31 174 35 2016 / info@tanzaniaspecialist.com


Eswatini<br />

eswatini, voorheen swaziland, het kleine koninkrijk,<br />

omarmd door zuid-afrika, met zoveel natuurschatten en<br />

een royale geschiedenis. geniet van de traditionele reed<br />

dance ceremony, een van de grootste ceremonies op het<br />

afrikaanse continent.


150<br />

Life and times in<br />

Eswatini<br />

De toerist die het geluk heeft in Eswatini te zijn gedurende de jaarlijkse Reed Dance<br />

Ceremony beleeft het grootste traditionele feest van Afrika. Zo’n 120.000 jonge ‘maidens’<br />

die met veel verve en energie dansen en zingen, stelen ieders hart. De meisjes zijn over<br />

het algemeen tussen de 14 en 20 jaar oud en mogen zelf nog geen kinderen hebben. Maar<br />

ook de nog jongere kinderen krijgen tijdens de publieke optredens ruim baan om met hun<br />

oudere zussen mee te dansen. <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> was dit jaar twee dagen te gast bij de<br />

‘55/55 Double Celebration’, een onvergetelijke en onvergelijkbare beleving.<br />

Tekst en foto’s: Babette Masselink


‘De Umhlanga Reed Dance is een immens festival waar<br />

alle meisjes van Eswatini, mits maagd en jonger dan<br />

18, eer komen betonen aan His Majesty King Mswati III<br />

en de koningin-moeder, de Indlovukazi’<br />

Eenmaal per jaar, altijd rond eind augustus/ begin september,<br />

staat het koninkrijk Eswatini (het vroegere Swaziland) volop in<br />

de belangstelling van bezoekers uit de gehele wereld. Dan vindt<br />

namelijk de Umhlanga Reed Dance plaats, een immens festival<br />

waar alle meisjes van Eswatini, mits maagd en jonger dan 18, eer<br />

komen betonen aan His Majesty King Mswati III en de koninginmoeder,<br />

de Indlovukazi. De ‘maidens’ – traditioneel en schaars<br />

gekleed – treden publiekelijk op tijdens de zesde en zevende dag<br />

van het 8-daagse festival. In de dagen ervoor overhandigen ze<br />

rietbundels aan de koningin-moeder ter versterking en reparatie<br />

van het windscherm rond het koninklijk paleis. De Umhlanga Reed<br />

Dance Ceremony vindt altijd plaats op het koninklijke terrein, de<br />

Eludzizini Royal Residence.<br />

In extase<br />

De Umhlanga Reed Dance is een ceremonie die zijn weerga<br />

niet kent en Iedereen die wil, mag het festival gratis en zonder<br />

reservering bezoeken. En dat zijn niet alleen duizenden mensen uit<br />

eSwatini zelf, maar ook uit andere Afrikaanse landen, uit Europa,<br />

Amerika en Azië. Zo waren er dit jaar delegaties uit Kameroen,<br />

Congo, Lesotho en Zuid-Afrika en bezoekers uit China, Taiwan,<br />

Mexico, Rusland en vele Europese landen. Maar liefst 120.000<br />

zingende en dansende meisjes, in hun kleurrijke en traditionele<br />

kleding, brengen het publiek voortdurend in extase. In hun dansen<br />

tonen de meisjes hun verlangen om tot vrouw van de koning te<br />

worden gekozen.<br />

Bij de koninklijke loge, waar behalve de koning en de koninginmoeder<br />

vele hoogwaardigheidsbekleders uit naburige Afrikaanse<br />

landen plaats hebben genomen, betonen de meisjes extra eer aan<br />

de koninklijke familie door hen ‘face to face’ toe te zingen.<br />

Dit jaar werd de Umhlanga Reed Dance zelfs extra lang en<br />

uitbundig gevierd vanwege de 55 ste verjaardag van koning Mswati<br />

III en vanwege het feit dat het land 55 jaar onafhankelijk is.<br />

Vanwege de vele feestelijkheden werd het festival daarom met<br />

een dag verlengd en vond het hoofdprogramma op maandag 4<br />

september plaats.<br />

Voormalig protectoraat<br />

Eswatini – tot 1968 een Brits protectoraat– valt qua landoppervlak<br />

naast zijn grote broer Zuid-Afrika altijd een beetje in het niet.<br />

Toeristen brengen meestal – als onderdeel van een rondrit door »


152<br />

Zuid-Afrika – hooguit één tot twee dagen door in Eswatini.<br />

Het land heeft echter genoeg te bieden om er een langere tijd<br />

te verblijven en de gastvrijheid van de Swati is legendarisch.<br />

Hoewel Eswatini in oppervlakte niet zo groot is – 17.373 km2<br />

met slechts 1.2 miljoen inwoners – beschikt het over een zeer<br />

gevarieerd landschap, met bergen tot een hoogte van 1862 meter<br />

en uitgestrekte laaglanden. De bezoeker kan dan ook de Reed<br />

Dance Ceremony prima combineren met sportieve en culturele<br />

activiteiten.<br />

Dagen van voorbereiding<br />

Voor de Uhmlanga Reed Dance Ceremony komen de meisjes,<br />

de Imbali, uit alle streken van Eswatini naar de residentie van de<br />

koningin-moeder om later met hun vlammende dansoptredens<br />

al zingend acte de présence te geven. Op dag 6 en 7 vullen zij<br />

groepsgewijs het grote terrein van de ‘royal grounds’ en verrukken<br />

de bezoekers met hun schitterende en kleurrijke outfits. Er komen<br />

ook groepen ‘maidens’ van buiten het koninkrijk. Zo waren er dit<br />

jaar meisjes uit Venda, Basotho, Kwazulu-Natal, en KwaNongoma.<br />

Ze komen graag naar de unieke ceremonie, zelfs als ze daarvoor<br />

speciaal getest moeten worden op hun maagdelijkheid.<br />

Voor hun publieke optredens hebben de Imbali er al dagen van<br />

voorbereiding op zitten. Op de tweede dag van de Umhlanga<br />

worden de meisjes in twee groepen verdeeld (de 14- tot 22-jarigen<br />

en de 8- tot 13-jarigen) en lopen zij naar de gebieden waar het riet<br />

verbouwd wordt. Voor de oudere meisjes betekent dit een tocht<br />

van dertig kilometer en voor de jongere een wandeling van zo’n<br />

tien kilometer. De volgende dag snijden ze de rietstengels met<br />

grote, scherpe messen af en bundelen ze deze om ze geschikt te<br />

maken voor het versterken van het paleis van de koningin-moeder.<br />

Op dag vier van de Umhlanga brengen de meisjes de rietbundels<br />

naar de residentie van de koningin-moeder, waar deze rietstengels<br />

worden gebruikt om de gaten in het windscherm rond de Royal<br />

Village te dichten.<br />

Bezieling<br />

Op de zesde en zevende dag zijn de Imbali nog steeds vol energie<br />

en bezieling. In lange rijen naast en achter elkaar dansen ze onder<br />

opzwepend gezang grotendeels synchroon, maar ieder meisje<br />

brengt ook haar eigen energie en stijl in.<br />

De liederen die de Imbali zingen zijn zowel oude, traditionele<br />

gezangen als nieuwe, eigentijdse composities. Elke groep betoont<br />

eer aan de koning en aan de koningin-moeder door voor de ‘royal<br />

tribune’ een extra bijzonder optreden te verzorgen.<br />

Het zingen en dansen gaat door tot laat in de avond en ook de<br />

koning zelf en zijn regiment gaan op een gegeven moment het<br />

veld op om mee te dansen en de meisjes te complimenteren. Dit<br />

moment, de Kudlalisela, staat onder zeer streng toezicht van de<br />

programmamakers.<br />

Bruidsschat<br />

Wie Eswatini bezoekt en kennismaakt met volk en cultuur,<br />

merkt al snel dat hier traditionele waarden en de moderne tijd<br />

harmonieus hand in hand gaan. Dat geldt zowel voor de kleding,<br />

de techniek als voor de gebruiken. Bijna iedereen beschikt over<br />

een mobiele telefoon en in de winkels ligt de laatste mode. De<br />

moderne wet verbiedt polygamie, maar vanwege het in ere<br />

houden van traditionele waarden mag een man toch meerdere<br />

vrouwen hebben. Wel moet er altijd een ‘lobola’ (een bruidsschat)


worden betaald, hetzij in geld, hetzij in koeien en moet de koning<br />

toestemming voor het huwelijk geven. Heeft een man niet<br />

voldoende middelen om zijn toekomstige bruid te onderhouden, dan<br />

verbiedt de koning het huwelijk. Zeventien koeien is het minimum<br />

dat een man voor zijn uitverkorene moet betalen. Mede vanwege<br />

de polygamie staat Eswatini nog wel voor grote uitdagingen op<br />

het gebied van medische zorg. Zo is het aantal HIV-besmettingen<br />

erg hoog en bedraagt de gemiddelde leeftijd slechts 50 jaar. Door<br />

polygamie toe te staan, hoopt de huidige koning de band tussen<br />

verschillende clans te versterken. Zelf heeft hij inmiddels 15 bruiden,<br />

die allen in uiterst luxe omstandigheden leven.<br />

Vrolijk en gastvrij<br />

De inwoners van Eswatini zijn bijzonder gastvrij, vrolijk en openminded.<br />

Ondanks de relatieve armoede geniet men volop van het<br />

leven en wordt er veel en luid gelachen. Hoewel de verschillen met<br />

de elite soms groot zijn, heeft dat de opgewekte levenshouding<br />

niet merkbaar beïnvloed. Men beschouwt de verworven<br />

onafhankelijkheid als een groot goed en iedere inwoner probeert<br />

de eigen cultuur zo goed mogelijk in stand te houden.<br />

Glass and Candles<br />

In de dagen voorafgaand aan het Reed Dance Festival bezoeken<br />

we onder leiding van onze onvolprezen gids Tulani een aantal<br />

interessante plaatsen in Eswatini. Zo zijn we bij de glasblazerij<br />

Ngwenya Glass, waar prachtige en sierlijke glasobjecten,<br />

voornamelijk dieren, worden gemaakt uit 100% gerecycled glas,<br />

bij de Swazi Candles, waar bezoekers zelf figuren uit was kunnen<br />

maken, bij Mantenga Cultural Village, het Nationaal Museum en<br />

het King Sobhuza II Memorial Park.<br />

Wie de levendige plaats Manzini bezoekt, kan volop inkopen doen<br />

op de plaatselijke markt. Niet alleen kleding, groente en fruit, maar<br />

ook tal van traditionele sieraden zijn op de eerste verdieping van<br />

het overdekte gedeelte te koop. Manzini is het handelscentrum van<br />

Eswatini en gonst iedere dag van bedrijvigheid. Het is opvallend<br />

dat de verkopers en verkoopsters zich totaal niet opdringerig<br />

gedragen. Dat maakt het winkelen in heel Eswatini bijzonder<br />

plezierig.<br />

Wildparken<br />

Eswatini telt maar liefst 11 wildparken, waar ook de Big Five gespot<br />

kunnen worden. De meest bekende zijn Hlane Royal National Park,<br />

Mhkaya Game Reserve en Nisela Game Reserve. Bezoekers kunnen<br />

er vaak mountainbiken, paardrijden of hiken. Het Mwilwane<br />

Wildlife Sanctuary is een family-friendly wildpark, waar in de winter<br />

de zebra’s zich gemoedelijk bij het kampvuur van het restaurant »


154<br />

‘Op dag vier van de Umhlanga brengen de meisjes de<br />

rietbundels naar de residentie van de koningin-moeder’


komen warmen. Ook buffels, wildebeesten en impala’s kunnen<br />

gespot worden.<br />

In alle wildreservaten leiden Swati rangers de bezoekers met veel<br />

kennis en passie rond. <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> beleefde prachtige<br />

dagen in Foresters Arms, een in koloniale stijl ingericht resort vrij<br />

dicht bij de hoofdstad Mbabane. De lodges en het restaurant zijn<br />

van een uitstekende kwaliteit.<br />

Versterking van de onderlinge band<br />

Eswatini is sinds september 1968 onafhankelijk, dankzij de<br />

inspanningen die de eerste koning van het land, Sobhuza II,<br />

jarenlang leverde. Sobhuza’s streven om de Swazicultuur in ere<br />

herstellen en te beschermen is wonderbaarlijk goed gelukt en de<br />

inwoners zijn zich goed bewust van hun ‘heritage’ en koesteren<br />

deze. Koning Sobhuza II overleed in 1982 en werd in 1986<br />

opgevolgd door een van zijn zonen, de huidige koning Mswati III.<br />

Deze was toen pas 18 jaar en daarmee de jongste vorst ter wereld.<br />

Direct na het verklaren van de onafhankelijkheid hield koning<br />

Sobhuza een gedenkwaardige speech om het volk te bedanken<br />

voor haar inspanningen: ‘It has been the result of the cooperative<br />

efforts of every one of you, great and small, old and young, rich and<br />

poor.’ Precies deze woorden worden diverse keren ten gehore<br />

gebracht tijdens de Reed Dance Ceremony. In Eswatini is iedereen<br />

gelijk en is iedereen even belangrijk. De trots op land en cultuur<br />

is wat men met elkaar deelt. De veelgestelde vraag ‘En, wat<br />

vinden jullie van ons land?’ is er dan ook een waarbij men oprecht<br />

geïnteresseerd is in het antwoord. Niets liever dan dat de trots op<br />

land en cultuur gedeeld wordt door de bezoeker! ˙<br />

QuickFACTS<br />

De Umhlanga <strong>2023</strong> werd op dinsdag 5 september passend<br />

afgesloten met een tuinfeest en een staatsbanket, alles ter ere<br />

van de ‘55/55 Double Celebration <strong>2023</strong>’!<br />

Voor een rechtstreeks verslag en daarmee een mooie<br />

visuele indruk kijk op YouTube naar het verslag van de<br />

Eswatini publieke omroep: www.youtube.com/live/<br />

uw7k0YaT4UY?si=C8-bixDvJPCk4sFK<br />

Ngwenya Glass: https://ngwenyaglass.co.sz<br />

Swazi Candles: www.swazicandles.com<br />

Mantenga Cultural Village: www.thekingdomofeswatini.com/<br />

central-eswatini/mantenga-reserve-village-falls/<br />

Swaziland National Museum: https://momaa.org/directory/<br />

swaziland-national-museum/<br />

King Sobhuza II Memorial Park:<br />

https://entc.org.sz/king-sobhuza/<br />

Foresters Arms: https://forestersarms.co.za<br />

Op www.kingdomofeswatini.com vind je alle informatie<br />

over de wildparken en andere bezienswaardigheden in het<br />

koninkrijk Eswatini.


The Retreat offers for the happy few an exclusive hide away, fully equipped designer style cottage situated in the historic village<br />

of Swellendam - Western Cape - South Africa. Ideally situated halfway Cape Town and the Garden Route between wines, whales,<br />

nature & game reserves. An ideal destination to explore the region for a couple of days.<br />

The Retreat Swellendam is part of De Kloof Heritage Estate Est 1801<br />

accommodation collection Swellendam South Africa. Info: www.dekloof.co.za<br />

Ons cadeau: Reserveer je verblijf met kortingskode "OogvoorAfrika" en profiteer direct<br />

van 10% korting op je boeking.<br />

WWW.DEKLOOF.CO.ZA


Zuid-Afrika<br />

waar beter dan in zuid-afrika kun je je portie vakantie<br />

vitamine afrika halen? geniet het goede leven en de<br />

prachtige landschappen en luister naar de verhalen die<br />

je hart raken.


158<br />

De Grote Karoo is het hart van Zuid-Afrika


KoortsSpoor<br />

159<br />

Road trip door het Zuid-Afrika<br />

van Deon Meyer’s Koorts<br />

In 2017 verscheen het boek Koorts van de Zuid-Afrikaanse thrillerauteur Deon Meyer.<br />

Michiel van Dam en Johan Kriek, Zuid-Afrika liefhebbers en connaisseurs pur sang,<br />

waren meteen verkocht. Want Koorts is ook een perfecte road novel. Dus planden ze hun<br />

eigen reis in het spoor van de post-apocalyptische roman die een griezelig profetisch beeld<br />

schetst van een Zuid-Afrika dat door een virus totaal op z’n kop wordt gezet.<br />

Tekst: Michiel van Dam Foto’s: Michiel van Dam Foto’s Deon Meyer: Guido Schwarz


160<br />

KoortsSpoor loopt door Bijbelse landschappen<br />

Ik wil je vertellen over de moord op mijn vader.<br />

Willem Storm en zijn zoon behoren tot de weinige overlevenden in<br />

Zuid-Afrika – en de rest van de wereld – van een allesverwoestend<br />

virus. Willem wil hun leven weer opbouwen bij de stuwdam bij<br />

Vanderkloof, vanwege de beschutte ligging en de mogelijkheid<br />

om elektriciteit op te wekken. Alleen is Vanderkloof niet helemaal<br />

verlaten. Een groepje uitschot gebruikt het plaatsje als uitvalsbasis,<br />

en houdt een vrouw gevangen. Ze hadden door kunnen rijden, maar<br />

zo zit Willem niet in elkaar. Wanneer het tot een schietpartij komt,<br />

blijkt niet Willem, maar de dertienjarige Nico het koelbloedigst.<br />

Als Nico jaren later zijn memoires schrijft en terugkijkt op zijn leven,<br />

lezen we over de momenten waarop zijn hart werd gebroken, zijn<br />

loyaliteiten op de proef werden gesteld, en over zijn pijnlijkste<br />

herinnering: de moord op zijn vader.<br />

De route gaat langs plekken die een sleutelrol spelen in Koorts.<br />

Tijdens deze reis schuift de fantasiewereld van Deon Meyer over de<br />

Zuid-Afrikaanse werkelijkheid.<br />

Hoedspruit<br />

Dit is ‘m dus. Hoedspruit civil airport. Het toneel van een van de<br />

aangrijpendste scenes uit Koorts. Hier vinden piloot Hennie ‘Flaai’,<br />

Laas en Nico Storm het jongetje Okkie. Moederziel alleen, op de<br />

wilde dieren na die uit het Krugerpark zijn gebroken en de wereld<br />

herbevolken waaruit ze door de mens waren verdreven. Nu is door<br />

de Koorts, een virus dat 95% van de wereldbevolking uit heeft<br />

geroeid, nog maar een handjevol mensen over. Mensen op wie<br />

de Koorts geen vat had. Mensen zoals Nico Storm, de ik-figuur uit<br />

Deon Meyer’s roman, en zijn vader Willem Storm.<br />

Een nieuwe wereld: Amanzi<br />

Met Okkie aan boord van het vliegtuig vliegen Hennie en Nico »


‘De ervaring is alleen compleet als de wind geuren meevoert van zondoorstoofde<br />

aarde, stenen en het kruidige aroma van planten en bomen’<br />

161<br />

KoortsSpoor slingert dwars door Zuid-Afrika


162<br />

Wupperthal is een last outpost of civilization<br />

terug naar de basis van een nieuwe wereld. Amanzi, ’n stuwdamoase<br />

in de Karoo-woestijn. In Amanzi maakt Nico met zijn<br />

pa deel uit van een grotere gemeenschap. Koortsoverlevers.<br />

Nieuwbeginners. Natuurlijk ligt Amanzi op de route die Johan en ik<br />

vanaf Hoedspruit hebben uitgestippeld. Ons KoortsSpoor.<br />

Kruger National Park: laat KoortsSpoor beginnen<br />

Maar eerst gaan we nog Okkie’s ‘olifantjes’, ‘grote ouwe’ leeuw<br />

en andere wilde dieren beleven. Wij doen dat bij ’n luxueuze<br />

safarilodge op de rand van het Kruger Park. Natuurlijk kun je ook<br />

op films en foto’s wilde dieren zien. Maar de ervaring is alleen<br />

compleet als de wind geuren meevoert van zondoorstoofde aarde,<br />

stenen en het kruidige aroma van planten en bomen.<br />

Vanaf Hoedspruit pakken we ons spoor op, dwars door Deon<br />

Meyer’s Zuid-Afrika. Het post-apocalyptische thema van Koorts<br />

spreekt sterk tot onze verbeelding. Dat deden aan het begin van<br />

de Europese kolonisatie van Zuidelijk-Afrika ook verhalen over<br />

Monomotapa, het Eldorado van Afrika, en andere verdwenen<br />

beschavingen. Die kwamen steeds verder in het binnenland te<br />

liggen, naarmate dat werd uitgeplozen door Europese reizigers.<br />

In het groen heuvelland van de provincie Mpumalanga waar<br />

we doorheen rijden liggen ook resten van zo’n mysterieuze<br />

beschaving.<br />

We hebben gehoord van dinosaurussen, uitgestorven door<br />

meteorietinslagen. Maar een hele hoogstaande menselijke<br />

beschaving zomaar van de aardbol gevaagd? Toch is dat wat<br />

Michael Tellinger en zijn volgelingen beweren. De komst van een<br />

hemellichaam veroorzaakte tsunami’s van kilometers hoog die<br />

op hoge snelheid over het zuidelijk halfrond raasden. De aloude<br />

zondvloed. En dan was er nog een vulkaanuitbarsting, ook al<br />

zo’n klassieker, in de Indonesische archipel. Een hele stedelijke<br />

omgeving ter grootte van Los Angeles of Johannesburg verdween<br />

door die rampen. »


Mpumalanga koestert hun wildlife in het Kruger National Park en de sporen van verdwenen beschavingen<br />

163


164<br />

Philippolis is de oudste nederzetting van de Vrijstaat<br />

De stenen cirkelvormige gebouwen daarvan zijn alleen uit de lucht<br />

goed te zien. En waarom waren er die routes, met stenen muurtjes<br />

erlangs, die alles met elkaar verbonden, in een tijd dat het wiel in<br />

Afrika nog niet draaide?<br />

‘Het waren transportkanalen voor met goud opgewekte<br />

energiegolven uit het binnenste der aarde. Goudkoorts’, zegt<br />

Michael. Eerder ’n thema voor ’n sciencefictionroman dan gedegen<br />

wetenschap, zeggen Tellinger’s critici. Het is in ieder geval een<br />

fascinerend verhaal dat gids Edwin Chitapi ons in het Stone Circle<br />

Museum vertelt.<br />

‘Er worden in Afrika steeds meer en oudere wiegen van de<br />

mensheid gevonden. Zuid-Afrika spant daarbij de kroon. De klok<br />

naast het kribbetje staat nu het verst teruggedraaid bij de Cradle of<br />

Humankind ten westen van Johannesburg.’<br />

Het visitor center bij Maropeng geeft modern multimediaal<br />

uitleg. Niet alleen over het ontstaan, maar ook over het dreigende<br />

uitsterven van de mensheid: ‘Humans have sped up the extinction<br />

process by exploiting the Earth’s resources. The serious damage we<br />

are inflicting on the world’s richest areas of biodiversity has caused<br />

many scientists to believe we are causing the first mass extinction<br />

caused by a species.’<br />

In Koorts verwoordt Nico’s moeder het zo: ‘De mens kan niet<br />

veranderen, Nico, de mens kan eenvoudigweg niet veranderen. De<br />

evolutie heeft ons geprogrammeerd om te blijven consumeren tot<br />

alles op is.<br />

En welk recht hebben wij, de schadelijke soort, het onheilsbeest, om<br />

al die andere soorten uit te roeien?‘Welk recht heeft de mens, ook<br />

maar een dier, om deze massamoord te plegen?<br />

Het virus werd in een laboratorium ontwikkeld… het vaccin kwam uit<br />

hetzelfde laboratorium, bestemd voor de uitverkorenen. Het dodelijke<br />

virus was naar alle uithoeken van de wereld gebracht, zodat het<br />

volgens een specifiek plan kon worden losgelaten.’<br />

Nico’s moeder zat in dat viruscomplot om de wereld te redden.<br />

Zij had Nico en z’n vader het vaccin ingespoten als een soort »


165


166<br />

‘Er worden in Afrika steeds meer en oudere wiegen<br />

van de mensheid gevonden. Zuid-Afrika spant daarbij de kroon’<br />

Werken van mensenhand zijn nietig in het overweldigende Zuid-Afrikaanse landschap<br />

griepprik. En Willem Storm daarna alles verteld. Nico’s vader<br />

vertrok toen met Nico naar de Vredefortkoepel om van hun<br />

vaccinaties te herstellen.<br />

Vredefortkrater<br />

Bij ‘n krater denkt een Nederlander aan een omgewoeld landschap,<br />

als in korrelige zwart-witfoto’s van de Eerste Wereldoorlog. Maar<br />

in Afrika is alles groter. De Vredefortkrater is voor zover bekend<br />

de oudste en grootste krater op aarde. Ontstaan door de inslag<br />

van een meteoriet, weer eentje, miljoenen jaren geleden. Door de<br />

grootte van de krater en erosie kunnen we de randen ervan niet<br />

zien. En we zien ook niet de grotten aan de Vaalrivier, waar Nico en<br />

Willem schuilden.<br />

In Kimberley toont the Big Hole wel in één oogopslag wat we<br />

met Moeder Aarde uitspoken. The Big Hole is het grootste door<br />

mensen gemaakte gat ter wereld. Maar de diamantmijn is uitgeput<br />

en heeft nu een museale functie. In die Groot Gat staat een laag<br />

water in waarin we langgerekte dieren zien bewegen. Slangen?<br />

Hoe Bijbelser wil je het hebben? We denken aan de woorden<br />

van oom Meklein in Koorts. Meklein is een nazaat van de San, de<br />

oorspronkelijke bewoners van Zuid-Afrika. ‘De oude mensheid heeft<br />

de aarde mishandeld. Ik vraag me af, is het niet de aarde die het virus<br />

heeft gestuurd?’<br />

Net als in Koorts verkruimelt in het echte Zuid-Afrika ook overal<br />

het wegennet, door gebrek aan onderhoud en door zware<br />

vrachtwagens die de tolwegen vermijden. Daar hebben ook de<br />

inwoners van Philippolis last van. Maar de inwoners ondernemen<br />

gezamenlijk actie tegen illegaal vrachtverkeer. Tegen zwerfvuil.<br />

Tegen omgewaaide bomen op de weg. Zoals Amanzi in Koorts<br />

bloeit ook Philippolis doordat mensen er de handen uit de mouwen<br />

steken.<br />

In Philippolis ontmoeten we een bonte verscheidenheid aan »


In Zuid-Afrika speelt het landschap eerste viool<br />

167<br />

De Vanderkloofdam is de hoogste damwal in Zuid-Afrika


168<br />

Aan het stuwmeer Vanderkloof sticht Willem Storm zijn nederzetting voor nieuwbeginners<br />

mensen. Een Duitse gravin met een koekjesfabriek, een professor<br />

die zich vol energie inzet voor de ontwikkeling van de Karoo en<br />

zijn bewoners, een oud-politiefunctionaris en boekenschrijfster die<br />

nu het Karoo Art Café runt, een geboren Nederlander die met zijn<br />

gezin zoveel mogelijk zelfvoorzienend op een boerderij woont, in<br />

de beste Amanzi-traditie.<br />

Orania<br />

Op naar de Oranjerivier. Ach ja, Orania. De een ziet er een<br />

hoopvol stemmend symbool in van een veilige eigen-volk-eerststaat,<br />

zonder verloedering en criminaliteit. De ander maakt<br />

er een fascistische en racistische enclave van, een smet op de<br />

Regenboognatie. Orania is ogenwrijvend anders dan de rest van<br />

Zuid-Afrika. Dat moest ook Amanzi zijn, het Nieuwe Begin van de<br />

Mensheid dat Nico’s vader in Koorts voor ogen staat.<br />

Vijftig kilometer stroomopwaarts naderen we het epicentrum van<br />

het verhaal. Boven op de stuwdam stoppen we, net zoals Willem<br />

Storm met de trailer nadat hij en Nico in Koffiefontein door honden<br />

te grazen zijn genomen. Voordat pa en zoon Storm zich in ’n huis<br />

in Vanderkloof verstoppen, waar Willem van de infectie van de<br />

hondenbeten moet genezen. Voordat ze Melinda Swanevelder<br />

bevrijden die door twee schurken gevangen wordt gehouden.<br />

Voordat Willem door een van die mannen wordt neergeschoten.<br />

Voordat de dertienjarige Nico die mannen vervolgens doodschiet.<br />

Voordat…<br />

Precies zoals Deon Meyer dat heeft beschreven kronkelt de<br />

Proteaweg vanaf de rotonde tussen berghellingen omhoog naar<br />

het plaatsje Vanderkloof, in Koorts herdoopt in Amanzi, wat in<br />

Zoeloe en Xhosa “water” betekent.<br />

De indrukken werken op ons als in ‘n slow motionfilm. Het Midas<br />

pompstation met de alarmtoeters die de Amanzi-bewoners »


Standbeelden van Afrikaner helden in Orania<br />

169


170<br />

De kerk van Graaff-Reinet<br />

alarmeren voor de invasie van de KTM’ers. Het politiebureau<br />

daartegenover, geramd door de ERF-truck. Het weggetje<br />

heuvelopwaarts naar het glazen huis, waar de booswichten<br />

Melinda gevangenhouden. Het Rolfontein natuurreservaat.<br />

Enzovoorts. Al die plekken die in ons geheugen gegrift staan.<br />

Het is een vreemde gewaarwording om rond te stappen op een<br />

plek waarvan we zelf een beeld hebben gemaakt. Het is geen<br />

historische grond zoals Pompeï, Troje of Bloedrivier. Maar het is<br />

toch een speciale belevenis.<br />

Wat maakt Koorts zo fascinerend?<br />

Steeds weer spannend: in hoeverre wijkt de werkelijkheid af<br />

van het beeld dat Deon in onze lezershoofden heeft geplant? En<br />

wat maakt Koorts nou zo’n geweldig boek dat we keer op keer<br />

herlezen? Het boek wordt vergeleken met The Road van Cormac<br />

McCarthy, ook een post-apocalyptische vader-en-zoon-road-novel.<br />

The Road is typisch Amerikaans, hard boiled en tight fisted van<br />

begin tot eind. Maar de karakters in The Road zijn mechanische<br />

pionnen en niet warmbloedige wezens zoals die in Koorts. Deon’s<br />

karakters zijn mensen om wie wij als lezers geven. Waarmee we lief<br />

en leed delen.<br />

Nieu-Bethesda<br />

Waarom mag Nieu-Bethesda niet in ons KoortsSpoor ontbreken?<br />

Omdat hier Sofia Bergman, Nico’s grote liefde, vandaan komt.<br />

Het dorp is vanouds geïsoleerd, elektriciteit kwam er pas in<br />

1995 en asfalt ligt er nog steeds niet op de weg er naartoe. We<br />

volgen de binnenwegen waarover Sonja zwierf, toen ze jaren na<br />

de Koorts de dood van haar gezinsleden en de boerderijmensen<br />

Meklein en Vytjiie de boerderij verliet en de wijde wereld in trok.<br />

Veel Zuid-Afrikaanse plattelandsstadjes zijn vervallen, verarmd<br />

en verwaarloosd. Waarom Loxton niet? Deon Meyer heeft<br />

Loxton salonfähig gemaakt. Hij schreef erover en organiseerde er<br />

evenementen met motorfietsen en mountainbikes. Daar kwam »


‘Na de stofgeur van het binnenland worden we nu aangetrokken<br />

door de steeds sterker wordende geur van de Atlantische Oceaan’<br />

171<br />

In Lambertsbaai ruikt het naar zilte oceaan<br />

Aan de Westkust ontstaan in Koorts ook nieuwe gemeenschappen


172<br />

‘The Big Hole is het grootste door mensen gemaakte gat ter wereld’<br />

en komt volk op af. Volk dat wil eten, drinken, slapen en inkopen<br />

doen. Sommig volk blijft hangen, knapt er huizen op en gaat daarin<br />

wonen of verhuurt die als B&B. En Loxton heeft water. Uit een bron<br />

aan het stuwmeertje loopt dat via een kanaalstelsel van leivore<br />

langs de huizen, tuinen en straten. Rond Loxton liggen stofpaaie,<br />

onverharde wegen, door de Grote Karoo. Hier overleefden de San<br />

dankzij hun survival skills zoals oom Meklein die aan Sofia Bergman<br />

doorgaf. Jagen met pijl en boog, spoorzoeken. En water vinden.<br />

Langs ‘n stofpad vinden we een Boesmansput die nooit droog staat.<br />

Hoeveel handen hebben de platte steen die als deksel dienstdoet<br />

de afgelopen duizenden jaren opgetild en weer teruggelegd?<br />

Amanzi. Water. Niet alleen de weg roept ons reizigers. Als een<br />

vis aan de lijn worden we aangetrokken door de Atlantische kust.<br />

Maar eerst nog Wupperthal, nog zo’n Last Outpost of Civilization<br />

op ons KoortsSpoor. Hier moesten de grijze mannen zitten die<br />

de Westkusters uit Lambertsbaai hadden verdreven, waarop ze<br />

naar Amanzi trokken. Nico Storm gaat naar die slangenkuil. Sofia<br />

Bergman gaat met hem mee, want zij kan sporen lezen als de<br />

beste. Onderweg bloeit hun romance op.<br />

West Coast<br />

Niet alleen de weg roept, ook de kust. Na de door Deon geroemde<br />

stofgeur van het binnenland worden we nu aangetrokken door de<br />

steeds sterker wordende geur van de Atlantische Oceaan. Zout,<br />

zeewier, zaligheid. Eindelijk weer eens échte deining in plaats van<br />

de van starre koppies in het binnenland. Lambertsbaai is zoals<br />

Deon beschrijft voornamelijk een werkende vissershaven. Voor<br />

verwende 21ste-eeuwse geneugtes moeten we verder de kust<br />

afzakken. Naar Kaapstad.<br />

Daar vindt Nico Storm zijn moeder Amelia terug aan boord van het<br />

grijze-mannen-schip. Amelia, die aandeel had in de verspreiding<br />

van de Koorts die 95% van de mensheid uitroeide om die andere<br />

5% een kans te geven het leven op aarde niet opnieuw »


173<br />

te verklooien. Wat gaat Nico doen? Vaart hij met z’n moeder mee,<br />

haar stralende toekomst van de Nieuwe Mensheid tegemoet?<br />

Nico denkt aan z’n vader, de eeuwige optimist die het fundament<br />

voor Amanzi legde. Willem Storm, die ondanks alles een oplossing<br />

zag voor de mensheid, een uitweg voor de door die mensheid zelf<br />

gecreëerde problemen.<br />

In Willems woorden: ‘We hadden zulke enorme problemen voor<br />

de Koorts. Politiek en maatschappelijk en ecologisch, maar we<br />

waren bezig om oplossingen te vinden, zoals we altijd hebben<br />

gedaan. Technologie, juist de laatste twintig jaar, de ontzaglijke<br />

ontwikkelingen en doorbraken en ontdekkingen, alles om problemen<br />

op te lossen om van de wereld een betere plek te maken.’<br />

Nico neemt zijn beslissing. Terwijl het schip met z’n moeder<br />

wegvaart springt hij overboord en zwemt terug naar Zuid-Afrika.<br />

Terug naar het Amanzi van zijn vader, van Okkie, van Sofia<br />

Bergman en hem. Terug naar het leven na de Koorts.<br />

‘Ik moet springen. Ik had nog tegen haar willen zeggen dat ik een kind<br />

van mijn moeder ben. Maar ook een kind van mijn vader en dat ik<br />

daar heel trots op ben.’ ˙<br />

QuickFACTS<br />

Wil jij de KoortsSpoor road trip maken onder de bezielende<br />

leiding van Zuid-<br />

Afrikakenners Michiel van<br />

Dam (www.padvat.nl) en<br />

Johan Kriek (ZA Trax, Safaris<br />

& Tours, www.zatrax.com),<br />

kijk dan nu op<br />

https://padvat.nl/ deonmeyer-koorts<br />

Je leest daar ook de<br />

aanbevelingen en geheimtips<br />

van niemand anders dan<br />

Deon Meyer zelf.<br />

De 17-daagse groepsreis<br />

vertrekt op 3 maart en op 1<br />

september <strong>2024</strong>.


174<br />

ik begon met plannen en schrijven kende ik dat gebied extreem<br />

goed. Ik hoefde dus niet veel verkenningen meer te doen. Maar<br />

nadat ik Vanderkloof als een startpunt had gekozen ben ik daar<br />

nog een paar keer naartoe gegaan. Zoals bij al mijn romans, was<br />

het eindproduct een puzzel van honderden stukjes.’<br />

De mensheid schijnt de corona, COVID-19, pandemie te<br />

hebben overleefd. Je hebt een hoop onderzoek gedaan voor<br />

Koorts, heeft dat iets onthuld over andere gevaren die de<br />

mensheid bedreigen?<br />

‘Het onderzoek was duidelijk: er komen nog meer pandemieën.<br />

Ebola is niet het grootste gevaar, vogel- en varkensgriep kunnen<br />

serieuze bedreigingen zijn. Maar de grootste is misschien<br />

bacteriële infectie. Ons misbruik van antibiotica heeft een nogal<br />

omineuze situatie gecreëerd.’<br />

Voor Spek en Bone naar Stellenbosch<br />

Deon Meyer en zijn echtgenote Marianne Vorster-Meyer<br />

nodigen ons uit in restaurant Spek & Bone in Stellenbosch om<br />

ons KoortsSpoor te bespreken. Deon en Johan kennen elkaar<br />

nog van vroeger, toen ze samen op motorfietsen stof lieten<br />

opwaaien op de Zuid-Afrikaanse binnenwegen. Deon heeft zijn<br />

motorfiets nu ingeruild voor een mountainbike, maar de passie<br />

voor de stofpaaie is gebleven.<br />

Deon, hoe koos je de routes voor je verkenningstochten voor<br />

Koorts?<br />

‘In de twintig jaar voordat ik Koorts schreef heb ik op mijn BMW<br />

1200 GS Adventure motorfiets honderdduizenden kilometers<br />

door Afrika gereden. Zowel voor de lol als voor mijn werk als<br />

consultant bij BMW Motorrad. Een groot gedeelte daarvan was<br />

in de Grote Karoo, inclusief het gebied rond Vanderkloof. Toen<br />

Is er voldoende materiaal om een ander boek zoals Koorts te<br />

inspireren?<br />

‘Absoluut. Onze vernietiging van de planeet gaat steeds sneller<br />

en ik denk dat dat mijn schrijven blijft beïnvloeden.’<br />

Koorts is onder meer een geweldige road novel. Ideaal om als<br />

lezer zelf een reis mee uit te stippelen. Wat vind je van ons<br />

KoortsSpoor?<br />

‘Ik heb alleen bestaande plaatsen gebruikt in Koorts, ik heb niets<br />

verzonnen. Het boek neemt lezers mee naar zoveel interessante<br />

plekken in het Zuid-Afrika waar ik van hou. Die reisroute van jou<br />

en Johan is fantastisch. Ik zou er niks aan veranderen.’


175


South African Road Trip<br />

Een muzikale reis langs<br />

Zuid-Afrikaanse tradities<br />

Van de Waterfront in Kaapstad en township Khayelitsha naar uitverkochte theaters. Dat<br />

betekent durven dromen. En dat durfden Inge Bos en Albert Klein Kranenburg samen met<br />

een groep zangeressen, muzikanten en het veel geprezen Khayelitsha United Mambazo<br />

Choir. Het resultaat: South African Road Trip met de voorstelling ROOTS! Een voorstelling<br />

die een kijkje geeft in het dagelijkse leven en tradities van deze muzikanten uit de<br />

townships rond Kaapstad.<br />

In de voorstelling ROOTS! vertellen de zangers, musici en<br />

zangeressen in kleine interviews over het belang van hun roots.<br />

Wat hun voorouders en familie, hun geboortegrond voor hen<br />

betekenen. Het geeft een warm en intiem inkijkje in hun leven in<br />

Zuid-Afrika. En de show? Een twee uur durende wervelwind van<br />

zang en dans, van kleur waarbij de energie en het plezier de zaal<br />

indenderen.<br />

Terug naar het begin<br />

Na het overweldigende succes van Amandla! Mandela de musical<br />

en Celebrating South Africa, waarin het Khayelitsha United<br />

Mambazo Choir uit Kaapstad schitterde, ontstond South African<br />

Road Trip. Inge Bos bundelde haar krachten met regisseur Albert<br />

Klein Kranenburg en zij vormden een getalenteerde groep<br />

zangeressen en muzikanten rondom het Khayelitsha United<br />

Tekst: Albert Klein Kranenburg Scènefoto’s: Raymond van Olphen Portretten: Roeltje van de Sande Bakhuyzen


Mambazo Choir, die gezamenlijk optreden onder de naam South<br />

African Road Trip.<br />

Dromen en talent<br />

In de straten van Port Elizabeth zongen de jonge broers Zola en<br />

Arthur Qumza samen met hun broer Dumesani een a capella<br />

groep. Ze vertolkten de songs van het uitermate populaire<br />

Ladysmith Black Mambazo in de Isicathamiya stijl, een Zoeloe<br />

dans- en zangstijl die gekenmerkt wordt door gelijkgepaarde<br />

bewegingen van de benen, ook wel bekend als de “tip toeing<br />

style”. Voor deze jongens begon de muzikale reis op straat,<br />

maar zou later met het Khayelitsha United Mambazo Choir hun<br />

levenspad vormgeven.<br />

Opgroeien betekent vaak dagdromen over de toekomst, maar<br />

velen in de townships hebben geen concreet idee of die dromen<br />

werkelijkheid zullen worden. Inspiratie, doelen en talent zijn nodig<br />

om dromen te realiseren. Voor de artiesten van South African<br />

Road Trip begon het ontdekken van hun muzikale talent op<br />

jonge leeftijd door naar platen, koren en muzikanten te luisteren.<br />

Langzaam maar zeker hebben ze hun eigen muzikale identiteit<br />

gevormd, levendig en succesvol, waardoor hun oorspronkelijke<br />

dromen tastbare realiteit werden. Ze traden op in Londen en<br />

spelen nu drie maanden lang de theaters in Nederland plat.<br />

Diverse inspiratiebronnen<br />

Elke artiest heeft zijn of haar eigen inspiratiebron. Het<br />

Khayelitsha United Mambazo Choir ontdekte de Isicathamiya<br />

stijl via een plaat uit de jaren tachtig, terwijl zangeres Lungiswa<br />

Plaatjies thuis werd onderwezen in traditionele liederen door<br />

haar grootvader. Haar oom leerde haar vervolgens diverse<br />

traditionele instrumenten bespelen. Voor Xoliswa Tom begon<br />

de liefde voor zingen in de kerk, geïnspireerd door optredens<br />

van Rebecca Melopa. De muzikale opvoeding van Ntutu Nikki<br />

vond plaats in een liefdevol gezin, waar harmonieën bedenken<br />

een gezinsactiviteit was. Sabu Jiyana liet zich inspireren door<br />

jazzmuziek en besloot later naar het conservatorium te gaan.<br />

Kim Masala volgde zijn passie voor drummen na het zien van<br />

zijn buurjongen die optrad op straat.<br />

Voor alle artiesten geldt dat hun liefde voor muziek en inspiratie<br />

hen leidde naar traditionele instrumenten en zangstijlen. Door<br />

hun muziek door te geven, proberen ze deze rijke cultuur te<br />

bewaren voor toekomstige generaties. In het bijzonder is het<br />

behoud van de Xhosa-cultuur essentieel, aangezien deze cultuur<br />

ernstig heeft geleden onder het apartheidsregime.<br />

Muzikaal erfgoed<br />

Nu, drie decennia na de eerste democratische verkiezingen in<br />

Zuid-Afrika, omarmen Zuid-Afrikanen hun cultuur als<br />

een waardevol erfgoed dat hen verbindt met anderen. Muzikale<br />

tradities zijn in Zuid-Afrika, zoals overal ter wereld, beïnvloed<br />

door de tijd. Vanuit ontstaansmuziek die bedoeld was om een<br />

ceremonie te omlijsten zijn door invloed van westerse ritmes<br />

en muziekinstrumenten de muziekstromingen langzaam<br />

veranderd. Daarom is ook het palet van de muziekstijlen waar<br />

de artiesten mee te maken hebben gehad in hun leven niet<br />

alleen puur traditioneel. Het teruggrijpen op hun tradities<br />

en verspreiden hiervan is onderdeel van hun missie om hun<br />

culturele roots in hun oervorm levend te houden.<br />

Een brug tussen culturen<br />

South African Road Trip heeft als doel het Nederlandse<br />

publiek kennis te laten maken met de Zuid-Afrikaanse cultuur.<br />

Tegelijkertijd biedt het de artiesten uit de townships rondom<br />

Kaapstad de kans om hun muziek uit te oefenen en hun tradities<br />

in stand te houden. De muzikanten brengen niet alleen muziek,<br />

maar ook een boodschap van culturele verbondenheid en het<br />

koesteren van tradities.<br />

Laat je meevoeren op deze betoverende reis en ontdek de<br />

rijkdom van Zuid-Afrikaanse muzikale erfgoed. ˙


QuickFACTS<br />

Het nieuwste programma van South African Road Trip,<br />

ROOTS! is nog tot half januari <strong>2024</strong> te bewonderen in<br />

theaters door heel Nederland.<br />

https://www.southafricanroadtrip.nl/roots/<br />

Producent: Inge Bos<br />

Regie:<br />

Albert Klein Kranenburg<br />

Artiesten: Het Khayelitsha United Mambazo<br />

Choir, Lungiswa Plaatjies, Xoliswa<br />

Tom, Ntuthu Nyiki, Nceba<br />

Gongxeka, Sabu Jiyana en Mkokeli<br />

Moses (Kim) Masala<br />

Kostuumontwerp: Dorien de Jonge<br />

Toneelbeeld/<br />

videodecor: Catharina Scholten<br />

Choreografie: Silumko be Koyana<br />

Dramaturgie: Adriënne Wurpel<br />

Documentaires<br />

en camera: Stephan Hurter<br />

Fotografie: Raymond van Olphen, Roeltje van<br />

de Sande Bakhuyzen<br />

Met dank aan: Nomapostile Nyiki en Roeltje van<br />

de Sande Bakhuyzen


112 180<br />

De<br />

Whimsical<br />

Collection<br />

Whimsical betekent onverwacht<br />

grappig. En dat is precies wat de<br />

Wildlife at Leisure dieren uitstralen.<br />

Het luipaard, nijlpaard, de bavianen,<br />

leeuw, wilde hond, neushoorn, giraf<br />

en olifant liggen te rusten op een<br />

(bijna) passende sofa. Daarnaast<br />

tekent Deziree Smith portretten van<br />

vrouwen en Afrikaanse jungle<br />

motieven. Je vindt de collectie op<br />

koelkastmagneten, placemats,<br />

tassen, kussenhoesjes en sinds kort<br />

ook op mondmaskers.<br />

Het bedrijf zit in Kaapstad,<br />

www.whimsicalcollection.co.za.<br />

De producten worden in Nederland<br />

verkocht via Nwabisa,<br />

www.nwabisa.com<br />

Wim van Ginkel en zijn vrouw Maasje<br />

Kerssies op bezoek bij Stephen Langa


‘The Beauty of Art<br />

is able to unite us’<br />

Dat is wat Wim van Ginkel van ArtChemistry gallery uit Amersfoort beoogt met het tonen<br />

van hedendaagse kunst uit Zuid-Afrika. Hij is daarvoor samen met zijn vrouw regelmatig<br />

in die prachtige en boeiende zuidpunt van het Afrikaanse continent om de kunstenaars te<br />

bezoeken en elke keer weer overweldigd te worden door de enorme creatieve potentie van<br />

het land. Hij neemt de lezer van <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> graag mee op hun rondreis en doet<br />

een greep uit de vele persoonlijke ontmoetingen met ‘zijn’ kunstenaars.<br />

Jibril Achu / Melody / collage<br />

Jibril Achu / Weekend Drive / collage<br />

Tekst en foto’s: Wim van Ginkel


182<br />

Jibril Achu aan het werk in zijn studio in<br />

August House<br />

Stephen Langa / The inside of a modern man /<br />

olieverf op canvas<br />

Stephen Langa / detail<br />

uit ‘No degree of worldly<br />

darkness’ / houtskool en<br />

potlood<br />

Als frequent bezoeker van Johannesburg weet je dat je je hotel<br />

in bepaalde wijken van de stad moet uitkiezen en voor ons is dat<br />

de zakenwijk Sandton, dicht bij het Nelson Mandela Square met<br />

zijn vele blinkende kantoren, restaurants, galleries en honderden<br />

winkels in de enorme shopping mall. Een groter contrast met<br />

Doornfontein in het centrum van de stad is bijna niet denkbaar.<br />

Daar waar je wordt geconfronteerd met het dagelijks leven in<br />

diepe armoede en waar de uitzichtloosheid van het bestaan pijnlijk<br />

zichtbaar is. Daar, in Doornfontein bezoeken wij August House in<br />

End Street waar meer dan vijftig kunstenaars allemaal hun eigen<br />

atelier hebben. Sommigen van hen hebben er ook hun bed en<br />

koelkast staan en wonen er min of meer permanent.<br />

Collage-virtuoos<br />

Een van die kunstenaars, Jibril Linjoum Achu uit Kameroen,<br />

vertrok in 2006 naar Zuid-Afrika om er verschillende creatieve<br />

opleidingen te volgen die hij met succes afrondde. Omdat hij geen<br />

geld had voor olieverf begon hij collages te maken met knipsels<br />

uit tijdschriften en folders. In zijn werk staat het onderzoeken van<br />

de betekenis van mode in het leven van gewone mensen centraal.<br />

Meestal zijn de afgebeelde mensen vrienden of familie die hij<br />

als het ware een ‘fashion upgrade’ geeft met mode die voor de<br />

meesten van hen te duur en onbereikbaar is.<br />

Zijn collages zijn zeer verfijnd qua compositie en kleurgebruik, op<br />

afstand lijkt het een schilderij maar van dichtbij zie je dat er geen<br />

verf aan te pas gekomen is. Zijn werk is ook herkenbaar aan de<br />

smalle horizontale, verticale of diagonale strookjes die hij altijd<br />

verwerkt in zijn collages. Je zou Jibril met recht de collage-virtuoos<br />

mogen noemen.<br />

Van August House voor een korte lunch naar onze tussenstop<br />

Maboneng, een hippe wijk in het centrum van Johannesburg met<br />

leuke winkels, restaurants en galleries zoals het grote creatieve<br />

centrum Art on Main. Een oase van enkele straten in een gebied<br />

dat erg vervuild, arm en onveilig is. Helaas constateren we dat de<br />

wijk na de pandemie achteruit is gegaan en niet meer die typische<br />

‘South African vibe’ heeft als voorheen.<br />

Oude meesters met een African touch<br />

Met de Uber onderweg naar Asisebenze Art Atelier aan het drukke<br />

Plein Street voor onze allereerste ontmoeting met de 29-jarige<br />

kunstenaar Stephen Langa. Hij groeide op in Limpopo, een<br />

provincie in het noordoosten van Zuid-Afrika en studeerde Art in<br />

Pretoria en Printmaking aan de Artist Proof Studio. Daarna startte<br />

hij zijn creatieve carrière in Johannesburg. Ondanks zijn nog jonge<br />

leeftijd heeft hij al aan veel exposities deelgenomen en is zijn werk


Bambolwami Sibiya en Wim van Ginkel voor<br />

een werk in uitvoering<br />

opgenomen in gerenommeerde kunstcollecties.<br />

Veel van zijn schilderijen zijn geïnspireerd op scènes van oude<br />

meesters waarbij hij niet alleen het beeld verandert maar die<br />

hij ook een unieke ‘African touch’ geeft door met modellen te<br />

werken uit zijn omgeving zoals zijn familie, vrienden en bekenden.<br />

Hij werkt met een mix aan materialen zoals olieverf, houtskool,<br />

potlood en waterverf. Zijn schilderijen zijn van een betoverende<br />

schoonheid met de bijna altijd terugkerende witte potlood<br />

contouren waarmee Stephen op subtiele wijze accenten legt in zijn<br />

werk.<br />

Succesverhaal<br />

Niet ver van ons hotel in een sjieke guarded community in Sandton<br />

bezoeken wij een van de bekendste Zuid-Afrikaanse kunstenaars<br />

van dit moment, Bambolwami Sibiya. Met vele (solo) shows in<br />

Zuid-Afrika maar ook bijvoorbeeld recent in New York en Dubai. Hij<br />

groeide op in Springs, Gauteng met een agressieve dronken vader<br />

die zijn gezin met jonge kinderen in de steek liet. Bambo nam als<br />

een van de oudsten van het gezin min of meer de vaderrol in het<br />

gezin over. Deze ervaring sterkte hem om zelf wel iets van zijn<br />

leven te maken en dat is meer dan gelukt.<br />

In 2005 behaalde hij een Design certificate aan het Benoni<br />

Technical College. Met een studievriend richtte hij de Artist Proof<br />

Studio (APS) op waar hij het ‘printmaking bug’ opliep, zoals hij<br />

dat zelf noemt. Dit is in zijn huidige werk waarin hij acrylverf en<br />

houtskool combineert met linoleumsnede en stencil techniek nog<br />

altijd terug te zien. De modellen voor zijn werk zijn hardwerkende<br />

arme mensen zoals mijnwerkers of schoonmaaksters die hij voor<br />

een fotoshoot heel chic aankleedt. Deze foto’s vormen de basis<br />

voor zijn schilderijen. De opvallende kleding en attributen kunnen<br />

zij zich niet veroorloven, maar juist door dat contrast te zoeken laat<br />

Bambo hen kracht en zelfvertrouwen uitstralen.<br />

Naar Parys<br />

Van Johannesburg reizen we naar het plaatsje Parys, idyllisch<br />

gelegen aan de bijna 1.500 kilometer lange rivier de Vaal in de<br />

provincie Vrijstaat. Parys is het ‘Lage Vuursche’ van de provincie<br />

met, vooral in de zomer, veel binnenlandse toeristen. Op Bree<br />

Street, de belangrijkste straat van Parys, waan je je met een beetje<br />

fantasie in een klein toeristisch plaatsje in de Verenigde Staten<br />

vol met horeca en winkels met een veranda voor de deur. Hoewel<br />

ook het zware vrachtverkeer door de straat dendert is het er<br />

levendig en gezellig. We zijn hier voor een bezoek aan twee totaal<br />

verschillende kunstenaars namelijk Baba Tjeko, ook wel de ‘Zuid-<br />

Afrikaanse Mondriaan’ genoemd en Alma Thomas, ‘the Queen of<br />

Fabrics’. »


184<br />

Bambolwami Sibiya / Flamboyant Souls / mixed<br />

media w.o. acrylverf en houtskool


185


186<br />

Baba Tjeko bij werk in uitvoering DJ Black<br />

Coffee<br />

Baba Tjeko bij werk in uitvoering DJ Black Coffee Baba Tjeko / Jozi Skyline en Amersfoort through my eyes /<br />

silkprints in editie<br />

De Zuid-Afrikaanse Mondriaan<br />

Baba Tjeko en zijn vrouw Vangile ontvangen ons in zijn grote<br />

atelier aan de rand van Parys en dichtbij township Tumahole waar<br />

hij grotendeels opgroeide bij zijn opa en oma. Deze visual artist<br />

en designer is beroemd geworden met zijn geometrisch-abstracte<br />

werk dat zowel traditioneel als eigentijds is, met een prachtig<br />

kleurenpalet en briljant ontworpen vormen, onmiskenbaar met<br />

een ‘African Touch’. Met Mondriaan heeft hij de kenmerkende<br />

vernieuwingsdrang en verbeeldingskracht gemeen. Zijn werk<br />

is geïnspireerd op de door de Basotho bevolking gemaakte<br />

muurschilderingen ook wel ‘Litema’ genoemd, een langzaamaan<br />

verdwijnende kunstvorm die vooral werd beoefend door vrouwen<br />

in Lesotho en Baba’s thuisprovincie Vrijstaat. Op veel van de witte<br />

kleine stenen woningen zie je deze schilderingen nog terug om<br />

de huizen extra op te vrolijken. Baba’s werk zit op het snijvlak<br />

van kunst en design en wellicht is hij om die reden gevraagd<br />

verschillende commerciële projecten voor Nespresso, Mini en<br />

Stella Artois te doen.<br />

Recent heeft hij voor onze expositie Far Beyond 2.0 in de<br />

Elleboogkerk in Amersfoort het abstract-geometrische werk<br />

‘Amersfoort through my eyes’ gemaakt naar analogie van zijn ‘Jozi<br />

Skyline’ van Johannesburg.<br />

Queen of Lappies<br />

In Bree Street bezoeken we Alma Thomas en haar man Joseph<br />

in haar gallery en winkel. Alma is in 1962 geboren in Rustenburg<br />

op het platteland in de provincie North West. Na een studie aan<br />

de Fashion Academy in Johannesburg en een lange loopbaan in<br />

fashion is zij zo’n twintig jaar geleden begonnen met het maken<br />

van oversized fabrics, grote wandkleden die zij liefdevol ‘lappies’ in<br />

het Afrikaans noemt.<br />

Alma heeft een speciale, handmatig door twee mensen te<br />

bedienen, machine ontwikkeld waarin het beeld, dat digitaal<br />

geprint is op papier, samen met zorgvuldig geselecteerde stof<br />

centimeter voor centimeter door een soort rollenbank gaat. Door<br />

het papier te verhitten wordt de inkt vochtig en zet over op het<br />

doek. Zij creëert zo dromerige, mystieke beelden waarvan zij hoopt<br />

dat je keer op keer wegdroomt en even ontsnapt uit de soms harde<br />

realiteit van alledag.<br />

De Garden Route<br />

Wij vervolgen onze reis met een binnenlandse vlucht naar Port<br />

Elizabeth, met als eindbestemming Kaapstad. Maar eerst is het tijd<br />

voor een tussenstop in de buurt van Addo Elephant National Park<br />

en uiteraard een bezoek aan dit park. Het wildlife in Zuid-Afrika<br />

blijft indrukwekkend en boeiend, elke keer weer! »


Baba Tjeko / Jozi Skyline en Amersfoort through my eyes / silkprints in editie<br />

Alma Thomas / For a while / wandkleed<br />

Alma Thomas in haar gallery in Parys<br />

James Stead in zijn tuinhuis-atelier<br />

James Stead / Baobab pods / olieverf op houten planken


188<br />

Onze volgende bestemming is het plaatsje Knysna aan de prachtige<br />

Garden Route. Een gebied met mooie (bad)plaatsen met vaak<br />

immense stranden, niet zoals op veel plekken in Europa volgebouwd<br />

met strandtenten maar nog ongerept leeg en schoon.<br />

In Knysna staat een ontmoeting op het programma met kunstenaar<br />

James Stead (1966) die lange tijd leraar was op verschillende<br />

middelbare scholen in de vakken Engels, Psychologie, Tekenen/<br />

schilderen en Kunstgeschiedenis. Hoewel hij het leraarsvak<br />

fantastisch vond besloot hij om op z’n vijftigste met lesgeven te<br />

stoppen en zich te vestigen als vrij kunstenaar. In 2016 begon hij<br />

achter zijn huis in zijn zelfgebouwde tuinhuisje met het schilderen van<br />

met name superrealistische stillevens van fruit, groente en bloemen.<br />

Als ondergrond gebruikt hij oude houten planken en afgedankte<br />

steigerdelen die een aannemer uit zijn woonplaats Knysna voor<br />

hem bewaart. Hij schildert de stillevens op 5 mm dik hardboard en<br />

vervolgens freest hij de vorm van het stilleven handmatig uit in de<br />

aan elkaar bevestigde planken waardoor de geschilderde vlakken en<br />

houten planken naadloos in elkaar overlopen. Het contrast tussen<br />

de ruwe houten planken en de zeer realistische olieverfschilderijen<br />

maakt zijn werk onverwachts en vervreemdend.<br />

Kaapstad<br />

Na een tussenstop in het wijngebied van Stellenbosch en<br />

Franschhoek waar we iedere keer opnieuw verrast worden door wine<br />

estates die uitblinken met top wijnen maar ook met heerlijk eten en<br />

verrassende galleries komen we aan in het mondaine Kaapstad.<br />

Maar net als in Johannesburg is ook hier het contrast tussen<br />

arm en rijk confronterend groot. Enerzijds met rijkere wijken<br />

zoals Seapoint, Clifton en Camps Bay en met de enorme mall en<br />

uitgaansgebied Victoria & Alfred Waterfront pal aan zee. Anderzijds<br />

met uitgestrekte gebieden in de buurt van de luchthaven met<br />

een aaneenschakeling van townships als Nyanga, Philippi en<br />

Khayelitsha. Een gebied waarvan men niet weet hoeveel mensen<br />

er wonen, maar schattingen variëren van een miljoen tot anderhalf<br />

miljoen inwoners. Hier is de schaduwzijde van Zuid-Afrika voelbaar,<br />

maar ook de veerkracht en het doorzettingsvermogen van vele<br />

bewoners om zich aan deze uitzichtloosheid te ontworstelen.<br />

Uit de townships<br />

Een goed voorbeeld daarvan is kunstenaar Shakes Tembani (1975),<br />

die al zijn hele leven woont in New Crossroads in het huis waar hij<br />

samen met zijn moeder en twee broers is opgegroeid, zonder zijn<br />

vader. Shakes is al jong als autodidact begonnen met schilderen,<br />

zijn grote passie. Na verschillende creatieve opleidingen gevolgd te<br />

hebben vestigde hij zich in een klein atelier naast een kerk waar hij<br />

iedere werkdag van 9 tot 5 werkt. Heel gestructureerd, maar ook<br />

heel praktisch omdat er geen elektriciteit in zijn atelier is.<br />

Shakes fotografeert het dagelijks leven in de townships maar kiest<br />

er bewust voor om het verval, de krotten en de slechte infrastructuur<br />

weg te laten en zich te focussen op de hardwerkende mensen zoals<br />

verpleegsters, alleenstaande ouders en scholieren in hun dagelijkse<br />

routine. Zijn werk kenmerkt zich door de strakke simpele vormen, de<br />

felle en frisse kleuren in een bijna naïeve stijl geschilderd.<br />

Boyce Magandela in zijn atelier in zijn garage<br />

Dekens als doek<br />

Aansluitend bezoeken we samen met Shakes zijn vriend en collegakunstenaar<br />

Boyce Magandela. Hij groeide op in diepe armoede<br />

in township Langa. Hij studeerde Fine Arts en zijn doorbraak als<br />

zelfstandig kunstenaar kwam nadat hij finalist was in de Art Atelier<br />

Award Contest van de ABSA bank.<br />

Als klein jongetje sliep hij samen met vier broers in één bed onder<br />

het type dekens waar hij nu met acrylverf bewoners uit zijn oude<br />

buurt op schildert, met de franjes er nog aan. Want ondanks die<br />

armoede staan de dekens voor hem symbool voor geborgenheid,<br />

warmte en veiligheid van het gezin. In zijn drang om grenzen<br />

te verleggen is hij begonnen met borduren met zijn moeder als<br />

inspiratiebron, zij was in zijn jeugd altijd aan het borduren. Van<br />

bewoners uit de townships kocht hij gebruikte vloerkleden onder<br />

één voorwaarde dat hij iemand van de familie op dit kleed zou<br />

mogen afbeelden. En zo vereeuwigt hij met naald en draad een<br />

bewoner die wellicht duizenden voetstappen op zo’n kleed heeft<br />

staan.<br />

Als eerbetoon aan zijn grote held en voorbeeld in het leven, Nelson<br />

Mandela, heeft hij de eerste zwarte president van zijn land op het<br />

type ‘prison blankets’ geborduurd waar Mandela onder sliep tijdens<br />

zijn decennialange gevangenschap op Robben Island.<br />

Bovenstaande is een bloemlezing uit vijfentwintig inspirerende<br />

bezoeken aan vijfentwintig boeiende en veelzijdige Zuid-Afrikaanse<br />

kunstenaars. Terug in het vliegtuig naar Amsterdam moesten wij<br />

denken aan de prachtige quote van Baba Tjeko die onze reis zo goed<br />

samenvat: ‘The Beauty of Art is able to unite us’. ˙


Boyce Magandela /<br />

Talking to a neighb<br />

dekens / diameter 4<br />

Haal jij Zuid-<br />

Afrika in huis?<br />

Je bent op afspraak welkom in<br />

de gallery in Amersfoort om ‘de<br />

chemistry’ van Zuid-Afrikaanse kunst<br />

zelf te ervaren. www.artchemistry.nl<br />

Boyce Magandela / The Smile / borduurwerk op gevangenisdeken<br />

Shakes Tembani met het werk After school<br />

voor zijn atelier


Ontmoet<br />

PIGCASSO<br />

Joanne Lefson is inmiddels wereldwijd bekend om haar unieke samenwerking met<br />

het 500 kilo wegende varken Pigcasso dat ze in 2016 redde van de slacht. Ze leerde<br />

het varken een verfkwast op te pakken en inmiddels zijn de schilderijen van Pigcasso<br />

over de hele wereld verkrijgbaar. Een kijkje bij het fameuze schilderende varken<br />

thuis.<br />

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Marjolein Westerterp en Joanne Lefson


‘Before I die I want a more compassionate world for animals!!!!’<br />

Dat thuis is in het Zuid-Afrikaanse plaatsje Franschhoek, waar<br />

Pigcasso woont en werkt op de Farm Sanctuary. Er zijn meer<br />

varkens, kippen, kalkoenen, pauwen, koeien, allemaal gered van<br />

een zekere dood. Er staan ook verspreid op het terrein een paar<br />

huisjes die je als gast kunt huren. Het mooiste verblijf is echter in<br />

de stal, waar ook het domein van Pigcasso is. Bedenker van dit<br />

alles is de Zuid-Afrikaanse Joanne Lefson. Haar doel: een betere,<br />

vriendelijkere wereld voor dieren te creëren door middel van unieke<br />

en creatieve marketingprojecten, LEFSON + SWINE is daar het<br />

voorbeeld van.<br />

Ahound the world<br />

Haar queeste om goed te doen voor dieren begon niet met<br />

Pigcasso, maar met het hondje Oscar dat Joanne redde uit het<br />

asiel. Ze besloot samen met hem de wereld rond te reizen, de<br />

meest bijzondere avonturen te beleven en al reizend tijdens<br />

haar World Woof Tour haar missie uit te dragen: een beter leven<br />

voor maar liefst 475 miljoen zwerfhonden over de hele wereld.<br />

In acht maanden tijd bezochten Joanne en Oscar meer dan 60<br />

dierenwelzijnsorganisaties over de hele wereld. En o ja… ze liepen<br />

over de Chinese Muur, zagen Machu Picchu, Oscar zwom in de Trevi<br />

Fontein en nog veel meer. Het avontuur werd samengevat in het<br />

boek Ahound the World – my travels with Oscar.<br />

Een schilderend varken<br />

In Franschhoek kocht Joanne een stuk land net buiten de<br />

bebouwde kom om daar een hondenopvangcentrum te starten. Er<br />

werd een schuur (the barn) gebouwd waar bezoekers wat kunnen<br />

eten en drinken en waar ze de dieren kunnen ontmoeten. Bij een<br />

boerderij horen ook boerderijdieren en Joanne besloot om er<br />

een breder opvangcentrum van te maken, de Farm Sanctuary. Ze<br />

wilde er zichtbaar maken dat dieren intelligent zijn en een goed<br />

leven verdienen. Er niet alleen zijn o m gegeten te worden. Maar<br />

dit moest op een inspirerende en positieve en creatieve manier<br />

gebeuren, op doemboodschappen zit niemand te wachten. Er<br />

kwamen twee nieuwsgierige biggetjes, gered van het slachthuis en<br />

een ervan begon te spelen met een kwast die er nog rondslingerde.<br />

‘Daarom kwam ik op het idee hoe bijzonder het zou zijn als ik haar<br />

kon leren schilderen.’ Het zou, zo liet ze haar fantasie dwalen,<br />

misschien schilderijen opleveren die haar onder meer in staat<br />

zouden stellen om de Sanctuary te bekostigen. »


Lefson + Swine<br />

‘Pigcasso, zoals ik haar genoemd heb, is niet zomaar een<br />

schildervarken – verre van dat. Dit is een serieuze en zeer creatieve<br />

samenwerking waarbij ik werk met een “levend penseel” om<br />

dynamische kunstwerken te maken. Beetje bij beetje op haar eigen<br />

niveau heb ik haar tot schilderen aangezet.’<br />

Terwijl Pigcasso de kwast oppakt en over het doek schildert, kijkt<br />

Joanne van een afstandje toe. Afhankelijk van wat het varken<br />

schildert, verplaatst zij het doek, selecteert de kleuren, plaatst de<br />

verfpotten op verschillende hoogtes en hoeken om de spontane<br />

streken van het varken in balans te brengen en de compositie<br />

te ontwikkelen. Ze kan haar “levende penseel” stoppen als<br />

ze een interessante streek ziet ontstaan. Wanneer de streken<br />

zich combineren tot samenhangende thema’s of vormen die<br />

herkenbaar zijn voor het menselijk oog, ontstaat zoals zij het<br />

noemt ‘het moment van genialiteit’. Dan ontstaat er een LEFSON<br />

+ SWINE. Een kunstwerk dat haar gelijke niet kent en waarmee<br />

Pigcasso en Joanne wereldberoemd zijn geworden. Inmiddels zijn<br />

bijvoorbeeld Jane Goodall, Brigitte Bardot en David Attenborough<br />

eigenaar van een originele Lefson + Swine.<br />

Het boek<br />

De rest is eigenlijk geschiedenis. Een verhaal dat Joanne heeft<br />

opgetekend in haar boek Pigcasso – the painting pig that saved a<br />

sanctuary. Want dat is wat er gebeurt: met de wereldwijde verkoop<br />

van de kunstwerken kan Farm Sanctuary voortbestaan, kan Joanne<br />

haar boodschap verkondigen en kunnen dieren een beter leven<br />

krijgen. En Pigcasso, die schildert rustig door, overigens alleen in<br />

de ochtend, waarna ze geniet van een dutje in het verse stro of een<br />

modderbad. Haar leven is goed. ˙<br />

Joanne Lefson, Pigcasso – the painting<br />

pig that saved a sanctuary | Octopus<br />

Publishing Group, <strong>2023</strong> | Hardcover, 304<br />

pagina’s | ISBN 9781788404204 | € 29,07<br />

QuickFACTS<br />

OINK Galery en Farm Sanctuary SA in Franschhoek,<br />

https://www.farmsanctuarysa.org en https://pigcasso.org<br />

Joanne en Pigcasso aan het werk zien: Lefson + Swine:<br />

https://youtu.be/9Sm36suVhyU?si=bNH3z1w504CqSiTi<br />

Haar avonturen met Oscar:<br />

https://youtu.be/ADSYttI663Q?si=e5vhJOUZqFEpSQpf


Wine & dine<br />

in Franschhoek<br />

Als je toch in Franschhoek bent, kun je verder drie dingen doen: genieten van de wine<br />

estates en de sublieme restaurants. <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> grossiert in heerlijke adressen.<br />

Dit zijn onze aanraders.<br />

Grande Provence<br />

Dwaal door de tuinen, geniet van een heerlijke maaltijd op het terras<br />

of in het restaurant, proef de GP wijnen en bekijk de prachtige kunst<br />

in de galerie en de winkel. www.grandeprovence.co.za<br />

Doe de winetram<br />

Je maakt in een dag kennis met de mooiste en heerlijkste wine<br />

estates in en rond Franschhoek. https://winetram.co.za<br />

Dineer bij la Petite Colombe<br />

Als koken een kunst zou zijn, dan zijn de gerechten van La Petite<br />

Colombe stuk voor stuk meesterwerken. Een ongeëvenaarde eetervaring.<br />

https://lapetitecolombe.restaurant/reservations<br />

Droom Guesthouse<br />

Slapen en dromen doe je heerlijk bij Droom Guesthouse.<br />

https://www.droomguesthouse.com<br />

Tekst: Marjolein Westerterp


Lost City<br />

Reisreporter Michiel van Dam is verslaafd aan Zuid-Afrika. Hij maakt er<br />

al tientallen jaren motorreizen en verzamelt onderweg boeken die weer<br />

inspireren tot nieuwe reizen. Voor <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> pikte hij uit zijn<br />

boekenkast het thema “Lost City”. Het gevolg is een spannende road trip<br />

kriskras door Zuid-Afrika.<br />

Tekst en foto’s: Michiel van Dam


In Kwazulu-Natal zetten de<br />

traditionele woningen witte accenten<br />

op de groene heuvels.<br />

Niks mis met Shakaland. Natuurlijk is het “pretpark” bij Eshowe<br />

überkitsch met een hoog Disneygehalte. Maar het is ook prachtig<br />

om Zoeloe-cliché’s zo gepresenteerd te krijgen, met traditionele<br />

hutten en totempalen, schilden en speren en in de koningshut een<br />

dansvoorstelling waar de energie, kleuren en krijgshaftig gestamp<br />

vanaf spatten. Deze voormalige filmset van Shaka Zulu is een<br />

daverend begin van mijn road trip met een uniek thema. Lost cities,<br />

here I come.<br />

Cry, the beloved country<br />

De provincie Kwazulu-Natal is meer dan berichten in de media<br />

over raw sewage op de stranden, stapels brandende autobanden<br />

en geplunderde winkelcentra. Onderweg in KZN overheerst<br />

het klassieke vreedzame beeld van deze subtropische streek:<br />

palmbomen en suikerrietplantages en rijen groene heuvels die tot<br />

ver over de horizon doorrollen. En daarachter de adembenemende<br />

Drakensbergen. Een landschap om in je hart te sluiten.<br />

Dat deed Alan Paton dan ook. De wereld kent deze in<br />

Pietermaritzburg geboren schrijver door zijn boek Cry, the Beloved<br />

Country, in het Nederlands zuinigjes vertaald als Tranen over<br />

Johannesburg. In Zuid-Afrika na de Bijbel het meest verkochte<br />

boek. Dat is opmerkelijk, want Paton was een felle criticus van<br />

apartheid. In The Lost City of the Kalahari beschrijft hij de trip die<br />

hij maakte in 1956 met de Natal Kalahari Expedition, een club van<br />

‘In 1885 trok de Fariniexpeditie<br />

naar de Kalahari,<br />

op zoek naar de Verdwenen<br />

Stad en de schat aan goud en<br />

diamanten’<br />

zes mannen in een oude Austin-truck, die op zoek gaan naar een<br />

Verdwenen Stad in de Kalahari.<br />

Stad en schat?<br />

Aanleiding van die expeditie was het boek van ene Guillermo Farini.<br />

Dat was de artiestennaam van de Amerikaan William Hunt. Een<br />

rijke veeboer en een stuntman, die onder andere koorddanste over<br />

de Niagara-watervallen. Voor de duvel niet bang, Indiana Jonesstijl.<br />

Farini ontmoette op een show in New York een stel bushmen<br />

die daar als een kermisattractie werden geshowd. Zij vertelden »


De Sotho versieren hun huizen en<br />

textiel met kleurige geometrische<br />

motieven.


Het is niet moeilijk om aan de<br />

Drakensbergen je hart te verliezen.<br />

Het nationale park Golden Gate<br />

Highlands is onbetwist een van de<br />

hoogtepunten van een road trip door<br />

Zuid-Afrika.


Zou achter deze hobbel de verloren<br />

stad liggen?<br />

‘Stel je een hele stad voor, als een driedimensionale<br />

Mondriaanexpositie, hier tussen de hoge Drakensbergen op de<br />

grens met Lesotho en daaroverheen’<br />

Farini over een Verdwenen Stad in de Afrikaanse Kalahari-woestijn<br />

en een fabelachtige schat aan goud en diamanten. Lo and behold:<br />

in 1885 ontscheepten Farini, zijn zoon Lulu en de Khoisanman Gert<br />

in Kaapstad, na een tussenstop in Engeland om daar onder andere<br />

de Britse koningin de hand te schudden. Zo ging dat toen, als<br />

wereldreiziger.<br />

Vanuit Kaapstad eerst met de trein, daarna per ezelkar en<br />

uiteindelijk met een ossenwagen trok de Farini-expeditie naar de<br />

Kalahari, op zoek naar de stad en de schat.<br />

Farini heeft een gedetailleerde reisbeschrijving gepubliceerd, maar<br />

juist de informatie over het vinden van de Verdwenen Stad is uiterst<br />

vaag gehouden. Het gedeelte over de reis door de Kalahari bevat<br />

allerlei fouten en onwaarheden. Was zijn logboek daar opzettelijk<br />

zo vaag, omdat Farini helemaal niet diep in de Kalahari is<br />

getrokken en dus helemaal geen Verdwenen Stad heeft gevonden?<br />

Heeft hij gewoon geruchten en praatjes van andere reizigers tot<br />

een oncontroleerbaar verhaal gesmeed?<br />

Wat maakt het uit. Farini’s boek, Through the Kalahari Desert,<br />

inspireerde een hele rij schrijvers en avonturiers die door de<br />

sirenenzang van de Lost City in de Kalahari werden gelokt. Geen van<br />

hen vond ooit de Verdwenen Stad of de schat, de mythe bleef intact.<br />

Golden Gate Highlands National Park<br />

Een Regenboognatievlag en elf officiële talen. Niet alleen qua<br />

landschap, ook wat cultuur betreft is diversiteit in Zuid-Afrika<br />

gewaarborgd. Ook de Sotho hebben hun cultural village aan een<br />

zijpad langs de weg die onder de bergen slingert door het Golden<br />

Gate Highlands National Park. In het Basotho Cultural Village geen<br />

martiaal vertoon als in Shakaland, maar een welkom met een<br />

kom sorghumbier, volgend op de kennismaking met de sangoma<br />

(toverdokter klinkt niet respectvol) en de chief (mag ik hem<br />

burgermeester noemen?).<br />

Ik moet diep bukken om de traditionele woningen van de Sotho<br />

binnen te gaan. Daar word ik overdonderd door de kleurrijke »


geometrische motieven van de kleden en wandmeubels. Stel je<br />

een hele stad voor, als een driedimensionale Mondriaanexpositie,<br />

hier tussen de hoge Drakensbergen op de grens met Lesotho en<br />

daaroverheen. Alle huizen in een organisch geheel van Sothoambacht<br />

en -kunst. Een prachtig beeld dat nog een tijdje voor m’n<br />

geestesoog blijft zweven, voordat het, eenmaal weer op pad, door<br />

de imposante vormen van de bergen wordt vervangen.<br />

Kimberley en Kuruman<br />

In Kimberley liet Farini volgens Paton de beschaving achter zich.<br />

Hier deed hij inkopen voordat hij door het binnenland zou worden<br />

opgeslokt. Net als in Patons reisverhaal maakt ook nu het grasland<br />

langzaam plaats voor een kale wereld van stenen en doorns: de<br />

Karoo, die weer overgaat in de Kalahari. Paton: ‘Nu eens was het<br />

landschap van een intense schoonheid, dan weer ruw en verlaten.<br />

Zo hier en daar zet een baobab een exotisch accent.’<br />

In Kuruman stopte Patons Natal Kalahari Expedition om voorraden<br />

in te slaan. De eigenaar van de apotheek waarschuwt ze dat hun<br />

gammele truck niet geschikt is voor de Kalahari. ‘Jullie hoeven niet<br />

verder te gaan. Kuruman is de Verloren Stad van de Kalahari.’<br />

Vandaag de dag zijn veel Zuid-Afrikanen het met de apotheker<br />

eens. ‘Kuruman is gevaarlijk’, zo word ik herhaaldelijk<br />

gewaarschuwd. ‘Er zijn veel berovingen door georganiseerde<br />

bendes.’ Gelukkig zijn er ook andere plaatsjes langs de N14 waar ik<br />

kan tanken, eten en overnachten aan de Oranjerivier.<br />

Waar water is, is leven<br />

Paton: ‘Bij de pans kunnen mensen en vee leven, samen met<br />

miljoenen vliegen en doorns’. Tussen de waterpunten in de Kalahari<br />

strekt het landschap tot ver over de horizon. Paton schrijft over de<br />

fascinerende monotonie van vlaktes en gras en bomen. ‘Als een<br />

drug waar je nooit genoeg van kunt krijgen.’ Dat soort zinnen zijn<br />

brandstof voor een goed reisverhaal.<br />

Het mooie van reisbeschrijvingen is dat ze tijdloos zijn. Leg een<br />

tekst van Lichtenstein, Farini of Alan Paton als blauwdruk over<br />

een landschap en verdomd: de beschrijving is nog steeds raak, als<br />

je een paar details als asfaltweg en elektriciteitspalen wegdenkt.<br />

Die palen worden geclaimd door vogels, die er enorme nesten in<br />

bouwen, een soort vogelsteden langs de weg. Alan Paton zou ervan<br />

smullen. Hij had onderweg meer belangstelling voor vogels die hij<br />

er spotte dan voor een Verdwenen Stad, al dan niet met schat.<br />

‘Maar de ogen tuurden voortdurend naar voren’, schreef hij.<br />

‘Zoekend naar de Aha-bergen waar de Verloren Stad zou liggen,<br />

zonder een spoortje van twijfel.’<br />

Aha-bergen<br />

Eindelijk bereikte de Natal Kalahari Expedition dan de ring van<br />

bergen waar het om te doen was. Paton: ‘De Aha-bergen zijn<br />

van vulkanische oorsprong en men ziet duidelijk, ondanks de<br />

acacia’s en de magnifieke baobabs die ze bedekken, hoe de lage<br />

muren ervan parallel lopen. Maar hoe vaak we ze ook van dichtbij<br />

bekeken, geen van deze steenformaties was van een verdwenen<br />

stad. Ik kwam tot de conclusie dat er hier geen Verloren Stad was.’<br />

Henri Lichtenstein, die begin 19de eeuw door Zuid-Afrika trok<br />

beschreef zulke bergen ook. ‘Ze hebben een opmerkelijk uiterlijk<br />

en het is soms moeilijk om overtuigd te zijn dat ze door de door »<br />

Waar water is is leven. Zo’n<br />

windpomp als deze is het symbool<br />

van de droge Karoo-woestijn.


In Kimberley eindigde volgens de<br />

schrijver Alan Paton de beschaving.<br />

In elektriciteitspalen en bomen<br />

langs de weg bouwen weaver birds<br />

complete vogelsteden.


Mpumalanga verbergt een complete<br />

verdwenen stedelijke beschaving.<br />

In het nationale park Pilanesberg waan je je eeuwen<br />

terug in de tijd toen Afrika nog met wilde dieren was.<br />

de natuur zijn gemaakt en niet door mensenhand. Zozeer lijken<br />

ze op ruïnes van torens of overblijfselen van andere grootse<br />

bouwwerken.’<br />

Met zijn Aha-Erlebnise verloor Paton de interesse in de stad die<br />

er moest liggen. Dat gold ook voor de aanstichter van de hele<br />

Lost City craze zelf. Paton en Farini keerden terug met geweldige<br />

ervaringen in hun bagage. Mister Farini leek niet bovenmatig<br />

geïnteresseerd te zijn in het vinden van de Schat van de Kalahari.<br />

Hij zocht iets anders. Avontuur. Léven. Roem vergaren met zijn<br />

presentaties op aardrijkskundige sociëteiten in Berlijn en Londen.<br />

Een Lost City Exhibition organiseren in Westminster. En het<br />

publiceren van zijn boek natuurlijk, Through the Kalahari Desert<br />

in het Engels, Frans en Duits. Het boek dat Paton en veel andere<br />

schrijvers inspireerde.<br />

Sfeer van weleer<br />

In navolging van Farini en Paton verschuift mijn focus van een<br />

Verdwenen Woestijnstad naar volgende punten op de route.<br />

De Magaliesberg is een van de oudste bergketens ter wereld en<br />

ook weer een genot om langs te rijden. Een van de vele Tuinen<br />

Majestueuze baobab.


Verlorenkloof.<br />

Mpumalanga.<br />

“Zoeloestad” in Shakaland.<br />

van Eden die Zuid-Afrika rijk is. Dat wisten de Boeren ook, ze<br />

stampten hier de stad Rustenburg al voor Pretoria uit de grond. De<br />

oudste reisbeschrijvingen reppen nog van gevaarlijke roofdieren<br />

en eindeloze kuddes wild. Dat is allemaal verleden tijd, maar<br />

voor een snuifje sfeer van weleer kunnen we gelukkig terecht in<br />

natuurreservaten zoals Pilanesberg National Park.<br />

De architectuur van Ivory Tree Game Lodge klopt helemaal:<br />

aardkleurige muren met rieten daken, medewerkers in<br />

safarikleding, Afrikaanse motieven in de inrichting. Avondeten in<br />

de boma onder de sterren, met braaivleis, gietijzeren potjies met<br />

pap en groente, vuur en zang, drums en dans van personeel dat<br />

even de safarikleding verruilt voor gewaagdere outfits.<br />

Overdag zijn er game drives op zoek naar de Big Five. Waar<br />

ooit voorladers knalden klikken nu camera’s om wilde dieren<br />

te schieten. De confrontatie met het Afrikaanse wild life is<br />

fascinerend, of je het nu voor de eerste keer beleeft of dat je al<br />

tientallen streepjes op je telelens hebt gekerfd.<br />

Het thema Lost City is een<br />

onuitputtelijke bron voor schrijvers<br />

en voor reizigers.<br />

Spektakelstuk<br />

Direct aan Pilanesberg grenst het Sun City Resort. Dit Las Vegas van<br />

Zuid-Afrika werd in het voormalige thuisland Bophuthatswana uit<br />

de grond gestampt door de projectontwikkelaar Sol Krenzer. »


Werk van moeder Natuur of van<br />

mensenhand? Bergformaties<br />

stimuleren onderweg de fantasie.<br />

De pracht en praal van Palace of<br />

the Lost City brengt zelfs de meest<br />

geharde cynicus in vervoering.


‘Maar de ogen tuurden<br />

voortdurend naar voren’,<br />

schreef hij. ‘Zoekend naar de<br />

Aha-bergen waar de Verloren<br />

Stad zou liggen’<br />

Een succesformule, want in Sun City mochten dingen die in Zuid-<br />

Afrika onder apartheid niet mochten. De kers op Krenzers taart is<br />

het Palace of the Lost City. Net als Zuid-Afrika’s gonzojournalist<br />

Rian Malan rij ik met een besmuikte glimlach voorbij de slagboom<br />

van Sun City, op naar Het Paleis.<br />

Malan: ‘Dit spektakel verslaat mijn vooringenomenheid. Alle<br />

bijdehante opmerkingen in mijn achterhoofd worden waardeloos.<br />

Eerlijk is eerlijk: het Palace of the Lost City is magnifiek.’<br />

Het was januari 1990, een paar weken voordat Nelson Mandela<br />

naar de vrijheid wandelde. Er was gekte in de lucht, een gevoel dat<br />

het ergste voorbij was en dat de goede tijden eraan kwamen rollen.<br />

High van optimisme stond Koning Sol op een kale heuveltop in<br />

Bophuthatswana en hij sprak: ‘Hier zal een pleasure dome verrijzen<br />

waar pelgrims uit de hele wereld naartoe zullen stromen.’ Hij riep<br />

zijn onderdanen bijeen en verzocht ze te beginnen. ‘Wat jullie ook<br />

doen’, zei hij, ‘het moet Afrikaans zijn.’<br />

En hier is het: The Lost City, een kant-en-klare ruïne met Afrikaanse<br />

muurschilderingen ontworpen in Italië, Afrikaanse kunst bedacht<br />

in Los Angeles en de muziek van Dode Blanke Mannen door het<br />

Soweto String Quartet uitgevoerd in de grote overkoepelde tea<br />

lounge. It’s magnificent! I love it!<br />

Indiana Jones and The Palace of the Lost City<br />

Sun City heeft de PR goed op orde met teksten die ronken als<br />

een chargerende neushoorn: ‘The Palace of the Lost City is<br />

geïnspireerd op een oude mythe over een Afrikaans koninkrijk dat<br />

werd verzwolgen door de omringende jungle. De mythe verhaalt<br />

over een stam die uit Noord-Afrika hierheen kwam om in zich de<br />

Zonnevallei te vestigen. In de krater van een uitgedoofde vulkaan<br />

bouwden zij een stad en bouwden ze een paleis voor hun geliefde<br />

koning. Een aardbeving maakte ’n einde aan deze paradijselijke<br />

droomwereld.<br />

In werkelijkheid zijn paleis en jungle door mensen gemaakt. Een<br />

tropisch regenwoud, wetlands, een kustvegetatiegebied en een<br />

droog bushveld werden aangelegd. Miljoenen exotische planten<br />

en bloemen en duizenden volgroeide bomen werden geplant,<br />

waaronder baobabs.<br />

Aan de verlokkingen van Krenzers sirenenzang kan ook ik geen<br />

weerstand bieden. Net als de Zoeloe- en Sotho-attracties en de<br />

Big Five van Pilanesberg presenteert The Palace een fantasiebeeld<br />

van Afrika. Wat maakt het uit? Op reis zet je altijd een rooskleurige<br />

bril op om naar de werkelijkheid te kijken. De zeventig meter<br />

hoge Koningstoren, amper hoger dan de omringende bomen,<br />

biedt vanuit vogelperspectief een blik op deze follie. Architectuur,<br />

natuur, watervallen, zandstrand aan een nepzee met golfslag. Alles<br />

is zó over de top dat je sterk in je schoenen moet staan om hier niet<br />

van onder de indruk te zijn. Sterker dan ik, in ieder geval.<br />

De Afrikaanse exodus<br />

Verborgen tussen de bergen van Mpumalanga ligt de vallei van<br />

Verlorenkloof. Rond het gelijknamige resort rijzen ook hier weer<br />

indrukwekkende bergen op. In de ontvangstzaal ligt een schat op<br />

me te wachten. Het boek Forgotten World is een openbaring. Want<br />

het beschrijft resten van een oeroude Afrikaanse beschaving, op<br />

het terrein van Verlorenkloof en ver daarbuiten. Ik krijg Jacob mee<br />

en tijdens een wandeling met hem krijgen die stenen muurtjes<br />

tussen de struiken een heel andere betekenis. Jacob trapt een<br />

balletje af dat ver doorrolt, in tijd en ruimte.<br />

Ik hoor over Sumerische kleitafels, de oudste bronnen van<br />

kennisopslag waarin verdwenen Afrikaanse beschavingen worden<br />

beschreven. Over de zondvloed, die de mensheid vanaf haar<br />

wieg in zuidelijk Afrika verdreef naar het noorden. The African<br />

Exodus. Deze klimaatvluchtelingen namen hun goden en rituelen<br />

mee, daarom komen we in de veel later ontstane Egyptische en<br />

Sumerische beschavingen dezelfde symbolen tegen als er op<br />

rotsen in Zuid-Afrika zijn gekerfd. Duizenden jaren na die Grote<br />

Trek trokken mensen weer terug naar het zuiden. Maar toen wisten<br />

zij niet meer dat dit de plek was waar hun wieg had gestaan.<br />

Oeroude steden<br />

Het balletje rolt maar verder. De boeken over de Forgotten World<br />

van Mpumalanga stapelen zich op, de theorieën erin worden steeds<br />

fantastischer. De stenen bouwwerken zijn allemaal met elkaar<br />

verbonden door paden met stenen muren erlangs. Een gigantisch<br />

stedelijk spinnenweb dat zich uitstrekt vanaf de Mozambikaanse<br />

kust via Mpumalanga naar Botswana en verder. Jet fuel voor<br />

exotische fantasieën over buitenaardse overheersing, oude<br />

tempels en hemelobservatieposten. De oorspronkelijke bewoners<br />

van deze Verdwenen Megapool hebben net zoals de Etrusken in<br />

Italië geen geschreven bronnen achtergelaten. Alleen al die stenen<br />

bouwwerken, miljoenen ervan.<br />

Het lijkt de top van de ijsberg: onderzoekers hebben tot nu toe<br />

minstens drie grote stedelijke gebieden ontdekt in Zuid-Afrika,<br />

bedekt door lagen aarde en zand. Elk gebied is zo groot als Los<br />

Angeles. In deze steden alleen al hebben zo’n 11 miljoen stenen<br />

bouwwerken gestaan. Oeroude ronde structuren uit steen, allemaal<br />

met elkaar verbonden door een mysterieus netwerk van stenen<br />

muren En dan liggen en nog meer “verborgen steden” die nog niet<br />

in kaart zijn gebracht. Zuid-Afrika was dus niet een leeg land waar<br />

slechts een handjevol jager-verzamelaars over rondzwierven.<br />

De mythe leeft voort. In 2019 verklaarde president Cyril<br />

Ramaphosa dat hij een hele nieuwe stad in Zuid-Afrika wil bouwen,<br />

met wolkenkrabbers, scholen, universiteiten, ziekenhuizen en<br />

fabrieken. Ramaphosa’s droom werd volgens hem onder andere<br />

gevoed door gesprekken met Dr. Zuma en de Chinese president<br />

Xi Pingjing. ‘Dit is een droom die we allemaal kunnen delen en<br />

waaraan we allemaal deel kunnen nemen om te bouwen.’<br />

Wat voor verhalen zal deze fantasie in de toekomst inspireren? Het<br />

balletje van Farini, Paton, Krenzer en Jacob rolt maar door. ˙


Heerlijk hotel in<br />

Hoedspruit<br />

Hoedspruit is een even zo gonzend als slaperig stadje dat<br />

bekend staat als de safarihoofdstad van Zuid-Afrika.<br />

Hier opent in januari <strong>2024</strong> het eerste Radisson Safari<br />

Hotel de deuren. Met General Manager Charles<br />

McCarthy mag <strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong> alvast een<br />

kijkje nemen.<br />

Een hotel in dit gebied is een unicum. Voorheen kozen safariliefhebbers<br />

vaak voor een verblijf in het Kruger Park zelf, ze huurden<br />

een vakantiehuis of kozen voor een lodge. Een hotel is zowel voor<br />

de vakantievierder als voor de zakelijke reiziger, eigenlijk de ideale<br />

combinatie van alle drie. Je hebt de vrijheid om helemaal je eigen<br />

gang te gaan en je eigen tijden te bepalen. Je hoeft geen boodschappen<br />

te doen, niet schoon te maken, je hoeft alleen maar te<br />

genieten. En dat is waar een vakantie voor bedoeld is.<br />

Ooh en aahh<br />

Terwijl we de ooh’s en aah’s ternauwernood kunnen<br />

onderdrukken als we de majestueuze hal betreden, steekt<br />

Charles McCarthy de loftrompet over Hoedspruit en de<br />

gewaagde keuze van de Radisson Hotel Group om hier dit<br />

prachtige Safari Hotel te laten verrijzen: ‘Hoedspruit is een<br />

populaire bestemming voor zowel lokale als internationale<br />

toeristen. De gunstige ligging maakt het tot een ideale<br />

uitvalsbasis voor het verkennen van een paar van de<br />

topattracties van Zuid-Afrika. Je logeert in de bush, terwijl er<br />

op vijf autominuten afstand een bewoonde wereld is met prima<br />

restaurants, leuke winkels, terrassen en een golfbaan.<br />

Bovendien beschikt Hoedspruit over adembenemend<br />

natuurschoon. De nabijheid van de Drakensbergen zorgt<br />

voor prachtige landschappen en de mogelijkheid voor allerlei<br />

activiteiten zoals wandelen, raften, ballonvaren en het<br />

verkennen van de schilderachtige Blyde River Canyon.’<br />

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen en Radisson Safari Hotel


Wat maakt een hotel tot een safari hotel?<br />

Charles: ‘Hoedspruit ligt in de provincie Limpopo, vlak bij het<br />

beroemde Kruger National Park, dat bezoekers de kans biedt<br />

om de iconische Big Five van Afrika (olifant, leeuw, luipaard,<br />

neushoorn en buffel) in hun natuurlijke omgeving te zien. Naast<br />

het Kruger National Park ligt Hoedspruit ook in de buurt van<br />

andere populaire wildreservaten zoals het Balule Nature Reserve<br />

en het Timbavati Game Reserve, waar je volop mogelijkheden<br />

hebt om onvergetelijke ervaringen met wilde dieren op te<br />

doen. Zoals ook in het Moholoholo Wildlife Rehabilitation<br />

Centre en Hoedspruit Endangered Species Centre. Ons hotel<br />

biedt een luxe en comfortabele accommodatie die moderne<br />

voorzieningen combineert met een authentieke safarisfeer. Dat<br />

is wat we willen uitstralen. Je bevindt je in het bushveld, je kunt<br />

met een glas wijn op het terras of aan het zwembad zitten, de<br />

zon zien ondergaan en het magische geluid van de Afrikaanse<br />

nacht horen. Voor de kamers en alle openbare ruimtes hebben<br />

we gekozen voor rustige aardetinten. Maar je wordt op allerlei<br />

plekken verrast door kleurrijke elementen. Want dat is Afrika<br />

ook: een feest van kleuren.’<br />

Het voelt als een vijfsterren omgeving. Op alle gebied.<br />

Charles: ‘We streven bereikbare luxe na. Vijfsterren faciliteiten<br />

voor een viersterren prijs, zodat het ook haalbaar is voor<br />

gezinnen met kinderen. Het hotel heeft 128 moderne kamers<br />

en 10 suites. De suites hebben ieder een eigen plunge pool.<br />

Natuurlijk hebben we ook een spa en een fitnesscentrum. Onze<br />

restaurants en bars bieden een heerlijke selectie verse lokale<br />

en internationale gerechten en cocktails. Gasten die in ons<br />

hotel verblijven, kunnen bij onze activiteitenbalie terecht voor<br />

het boeken van game drives, ballonvaarten, safari’s per quad,<br />

boottochten, safari’s te paard en nog veel meer. Ons hotel moet<br />

én rust bieden én bruisen van activiteit. Wij willen alleen maar<br />

blije gezichten zien en spannende verhalen horen.’<br />

Is de opening van dit hotel belangrijk voor Hoedspruit?<br />

Charles: ‘Radisson gelooft in het ondersteunen van de lokale<br />

gemeenschap van Hoedspruit. Vanaf het begin van het project<br />

hebben we ons verplicht om onze arbeidskrachten lokaal te<br />

werven en producten van lokale leveranciers te betrekken. Als<br />

we iets niet in de omgeving konden vinden, beloofden we het in<br />

ieder geval in Zuid-Afrika te kopen.<br />

Vanaf volgend jaar starten we met een intern<br />

trainingsprogramma voor hotelmanagement waarbij<br />

geselecteerde personen uit de lokale jeugd de kans krijgen om<br />

praktijkervaring op te doen in ons hotel.<br />

Verder liggen - vanzelfsprekend - het milieu en de natuur ons na<br />

aan het hart. We bieden milieutrainingen aan ons personeel en<br />

aan schoolgroepen, zodat ze leren hoe ze voor het milieu »


kunnen zorgen. Onze huishoudelijke afdeling en schoonmakers<br />

zullen alleen milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen gebruiken.<br />

Het hotel recyclet al ons grijze water, dat vervolgens wordt<br />

gebruikt voor ons irrigatiesysteem en helpt om onze tuinen<br />

te onderhouden. Al onze planten en vegetatie zijn inheems en<br />

bieden een prachtige aanblik voor onze gasten. Omdat we zo<br />

veel mogelijk de bomen hebben laten staan en vroegtijdig met<br />

het bijplanten zijn begonnen hebben tijdens de bouw al vele<br />

inheemse vogels hun intrek in de hoteltuinen genomen.’<br />

Kruger National Park en de Panoramaroute ‘om de hoek’<br />

Orpen Gate van Kruger National Park ligt op 45 minuten rijden.<br />

De andere grote attractie is de Panoramaroute en die heet niet<br />

voor niets zo. Tussen Hoedspruit en Graskop vind je de Blyde<br />

River Canyon die de Drakensbergen, een van de zeven grootste<br />

bergmassieven van Afrika, doorsnijdt. Blyde River Canyon is<br />

de op twee na diepste kloof ter wereld. In een dagtocht rijd je<br />

via de Canyon, de Drie Rondavels en Bourke’s Luck Potholes<br />

naar het oude gouddelversstadje Pilgrim’s Rest. Dit levendige<br />

museumstadje met de uitbundig bloeiende paarse jacaranda’s<br />

was rond 1875 het episch centrum van een ongekende<br />

goudkoorts.<br />

Niet ver van het hotel woont het nijlpaard Jessica dat een eigen<br />

fanclub heeft met aanbidders uit de hele wereld. Je kunt bij haar<br />

op bezoek en je aansluiten bij de club bewonderaars.<br />

De wow-factor<br />

Voor ons heeft het Radisson Safari Hotel de absolute wowfactor.<br />

Door het prachtige complex, van alle gemakken en<br />

luxe voorzien. Door de ultieme rust die je ervaart. De bomen<br />

fluisteren er vrijheid als de wind door de blaadjes ritselt, de<br />

aarde geeft je gronding en verrijkt je ziel, omdat de natuur nog<br />

zo ongerept is, de bergruggen in de verte onaantastbaar. Neem<br />

de tijd om aan de ene kant de pure schoonheid te zien en te<br />

voelen en aan de andere kant: gebruik je tijd als je hier logeert<br />

om te genieten van alles wat Zuid-Afrika te bieden heeft. Word<br />

wakker in een wereld waarvan je misschien niet wist dat die<br />

bestaat. ˙<br />

QuickFACTS<br />

Het Radisson Safari Hotel opent 15 januari de deuren van de 138<br />

kamers en suites. Meer informatie vind je op<br />

www.radissonhotels.com/en-us/hotels/radisson-safari-hoedspruit


alle reizen met onze adviseurs 100<br />

op maat gemaakt, van 3 tot 30 dagen<br />

safari... alles is mogelijk!<br />

Voorbeeldreis 10-daagse<br />

Kenia safari, vanaf €1657,- p.p.<br />

Dag 1: Aankomst in Nairobi<br />

Dag 2-3: Masai Mara (de grote trek)<br />

Dag 4: Bootsafari op Lake Naivasha<br />

Dag 5-6: Amboseli Nationale park<br />

(grote populatie olifanten)<br />

Dag 7-9: Relaxen aan zee in Diani Beach<br />

Dag 10: Vlucht terug naar huis<br />

Voor Échte droomreizen...<br />

www.africasafaritrips.com / +31 174 700 212 / info@africasafaritrips.com


Ethiopië<br />

een van de meest fascinerende landen van afrika. met een<br />

roemrijke geschiedenis en tien unesco world heritage<br />

sites. zoals de omo vallei die een feest en uitdaging is voor<br />

fotografen en de rotskerken van lalibela.


214


Ethiopië<br />

Terug in de tijd<br />

Op 12 september 2007 vierde Ethiopië het begin van het derde millennium. Ja, men leeft<br />

ongeveer zeven jaar achter ons aan. Niet alleen de jaartelling is er anders. Alles is anders.<br />

Gereedschap wordt er met de hand gemaakt, auto’s zijn een luxe en tv is iets is voor de<br />

happy few. Als toerist zet je letterlijk een flinke stap terug in de tijd.<br />

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Peter Boshuijzen


216


Je zou denken dat Ethiopië met al z’n kunstschatten en bijzondere<br />

stammen één groot UNESCO werelderfgoed zou zijn. Dat is<br />

het niet. Wel werd er in september <strong>2023</strong> een tiende “attractie”<br />

toegevoegd aan de lijst van negen. Hoogste tijd om ze allemaal in<br />

het zonnetje te zetten.<br />

Het Koninkrijk van Aksum<br />

Aksum ontstond enkele eeuwen voor de geboorte van Christus,<br />

als de hoofdstad van een staat die handel dreef met het oude<br />

Griekenland, Egypte en Azië. De ruïnes van de oude stad liggen<br />

dicht bij de noordelijke grens van Ethiopië. Ze markeren het<br />

hart van het oude Ethiopië, toen het Koninkrijk van Aksum de<br />

machtigste staat was tussen het Oost-Romeinse Rijk en Perzië. De<br />

massieve ruïnes dateren van tussen de 1e en 13e eeuw na Christus<br />

en bestaan uit monolithische obelisken, reusachtige stèles,<br />

koninklijke graven en ruïnes van oude kastelen. Wat een stèle is<br />

wil je weten? Stèles werden in de oudheid gebruikt om graven en<br />

speciale plaatsen te markeren of als monument om de herinnering<br />

aan belangrijke gebeurtenissen vast te leggen. Historisch Aksum is<br />

een doolhof van oudheidkundige vondsten, opengelegde graven<br />

en wat dies meer. Er bestaat ook een vrij levendige handel in<br />

oudheidkundige hebbedingen, zoals gebedsrollen, oude bijbels, en<br />

de typische kruizen. Maar je weet: wat oud is mag niet mee naar<br />

huis.<br />

Lucy en de Awash vallei<br />

De lagere Awash vallei ligt 300 kilometer ten noordoosten van<br />

hoofdstad Addis Ababa. De vallei bevat een van de belangrijkste<br />

paleontologische gebieden op het Afrikaanse continent. De<br />

overblijfselen die hier gevonden zijn – waarvan de oudste dateren<br />

van minstens vier miljoen jaar geleden – leveren bewijs van de<br />

menselijke evolutie dat onze opvatting over de geschiedenis van<br />

de mensheid heeft veranderd. De meest spectaculaire ontdekking<br />

werd in 1974 gedaan. Toen werden in Noord-Ethiopië 52 delen van<br />

een skelet van 3,2 miljoen jaar oud gevonden, die het mogelijk<br />

maakten om de beroemde “Lucy” mee te reconstrueren.<br />

Het culturele landschap van Gedeo<br />

Deze werelderfgoedsite ligt aan de oostelijke rand van de Grote<br />

Riftvallei, op de steile hellingen van de Ethiopische hooglanden.<br />

Het is een gebied van boslandbouw en maakt gebruik van<br />

meerlagenteelt met grote bomen die beschutting bieden aan<br />

inheemse valse bananen (enset), het belangrijkste voedselgewas,<br />

met daaronder koffie en andere struiken. In dit gebied leven de<br />

Gedeo. Op de gecultiveerde berghellingen liggen heilige bossen<br />

die traditioneel door de lokale gemeenschappen worden gebruikt<br />

voor rituelen die verband houden met de religie van de Gedeo, en<br />

langs de bergkammen liggen dichte clusters van megalithische<br />

monumenten die door hen worden vereerd en verzorgd door hun<br />

stamoudsten. Ik kan er niets aan doen, maar voor mij lijken de<br />

“megalitische monumenten” vooral op gigantische fallussen die als<br />

paddenstoelen uit de grond schieten.<br />

Barok in Gondar<br />

In de 16e en 17e eeuw was de vestingstad Fasil Ghebbi de residentie<br />

van de Ethiopische keizer Fasilidas en zijn opvolgers. De stad<br />

is omringd door een 900 meter lange muur en bevat paleizen,<br />

kerken, kloosters en unieke openbare en particuliere gebouwen,<br />

gekenmerkt door hindoeïstische en Arabische invloeden. »


218<br />

Deze invloeden zijn vervolgens getransformeerd door de barokstijl<br />

die naar Gondar gebracht werd door Jezuïeten. Het belangrijkste<br />

kasteel in de stad werd van 1630 tot 1640 gebouwd in opdracht van<br />

Fasilidas. Met zijn enorme torens en dreigende kantelenmuren lijkt<br />

het op een stukje middeleeuws Europa dat naar Ethiopië verplaatst is.<br />

Historisch Harar<br />

De versterkte historische stad Harar ligt in het oostelijke deel<br />

van Ethiopië op een plateau met diepe kloven, omgeven door<br />

woestijnen en savannes. De muren rondom deze “vierde heilige<br />

islamitische stad” werden gebouwd tussen de 13e en de 16e eeuw<br />

en dienden als bescherming tegen kwaadwillende veroveraars. In<br />

de muren zaten vijf historische poorten, die overeenkwamen met<br />

de belangrijkste wegen naar de stad en daarnaast dienden om<br />

de stad te verdelen in vijf wijken met nauwe straatjes en poorten<br />

naar verborgen binnenplaatsen. De stad telt 82 moskeeën en 102<br />

heiligdommen, maar de herenhuizen – met hun uitzonderlijke<br />

interieur – vormen het meest spectaculaire deel van Harar. Hier<br />

heeft de Franse dichter Rimbaud – door de lokale bevolking vrolijk<br />

verbasterd tot Rambo – ooit nog een paar jaar gewoond. We<br />

maken een koffieceremonie mee in een huis met een huwbare<br />

dochter. Er is een aparte ruimte waar de pasgehuwden zich na de<br />

ceremonie een week lang terugtrekken. Pikant detail: meestal<br />

kennen de man en vrouw elkaar niet. De familie reikt ze eten<br />

en drinken aan via een doorgeefluikje. Verder worden ze niet


gestoord. Het huis is herkenbaar aan het neergelaten tapijt voor<br />

de deur. Als ze na een week tevoorschijn komen, is de verse bruid<br />

meestal zwanger en begint de harde realiteit van geld verdienen<br />

om alle monden te voeden.<br />

Behalve het huis van Rambo is de Hyenaman ofwel het “levende<br />

museum” een bijzondere attractie. Op een plek aan de rand van<br />

de stad verschijnt (bijna) elke avond een man met een emmer vol<br />

vlees. Uit het duister maakt zich een schim los, een hyena hapt het<br />

vlees weg. Ze komen, happen en gaan, bijgelicht door lampen van<br />

nieuwsgierige autobezitters.<br />

De vastberaden vrienden van Konzo<br />

De Konzo waren de eersten die op de rotsige berghellingen<br />

terrassen aanlegden waar ze met veel succes koffie, maïs en katoen<br />

verbouwden. We stoppen de jeep aan de rand van een dorp. Als<br />

een zwerm bijen komen de inwoners tevoorschijn. Neuzen en<br />

lippen plakken tegen de autoruit om maar niets van het boeiende<br />

schouwspel met twee weerloze toeristen te missen. We krijgen<br />

de deur nog net open. Even later word ik voortgestuwd over<br />

de zandpaden. Hand in hand met Musa en Thomas. Ze strijden<br />

allebei om mijn gunst en dus mijn geld. Als ze het idee krijgen dat<br />

ik moeilijk een keuze kan maken, vragen ze zakelijk: ‘How many<br />

friends can you have?’<br />

Mijn verhandeling over het verschil tussen goede vrienden en<br />

kennissen interesseert ze matig. »


220<br />

‘You have two friends,’ besluiten ze en schoppen andere<br />

mogelijke vrienden zonder pardon weg. Tijdens onze<br />

moeizame conversatie probeer ik nog iets van de omgeving<br />

te zien. De bewoners hebben het ons makkelijk gemaakt: ze<br />

hebben zich strategisch verspreid in het dorp en laten steeds<br />

een ander stukje van hun leven zien. Een vrouw geeft haar<br />

kindje de borst, een oud echtpaar rookt pijp, gemaakt van<br />

een kalebas. Twee vrouwen zeven voor hun hut het meel, een<br />

zangkoortje van drie verspert onze weg en heft een lied aan.<br />

Het afscheid van mijn twee nieuwe vrienden is moeilijk. Niet<br />

omdat ik me al zo aan hen heb gehecht, maar omdat ze<br />

worden platgedrukt tussen de horde wachtenden bij de auto.<br />

En in de korte tijd die onze vriendschap heeft geduurd, herken<br />

ik niet meteen hun gezichten.<br />

In het gebied zijn ook antropomorfe houten beelden te vinden,<br />

gegroepeerd naar gerespecteerde leden van de gemeenschap<br />

en heroïsche gebeurtenissen. De beelden getuigen van<br />

begrafenistradities die op het punt van verdwijnen staan.<br />

Rotskerken in Lalibela<br />

In een bergachtig gebied in het hart van Ethiopië – ongeveer<br />

645 kilometer van Addis Abeba – werden elf middeleeuwse<br />

monolithische kerken uitgehouwen uit de rotsen. Ze werden<br />

gebouwd dankzij koning Lalibela die in de 12e eeuw een<br />

“Nieuw Jeruzalem” wilde bouwen, nadat islamitische


veroveringen christelijke bedevaarten naar het Heilige Land<br />

stopten. De kerken zijn gehouwen uit monolithische blokken, die<br />

vervolgens uitgebeiteld werden tot zich deuren, ramen, pilaren,<br />

vloeren en daken vormden. Het gigantische werk werd verder<br />

aangevuld met een uitgebreid stelsel van sloten, greppels en<br />

ceremoniële passages. Sommige passages hebben openingen naar<br />

kluizenaarsgrotten en catacomben. Op weg naar de in de grond<br />

verzonken kerk Sint-Giorgis, moet ik me een weg banen tussen een<br />

lispelend koor van bedelaars die als een mantra het woord money<br />

prevelen. Hoeveel money, hoeveel pennen kun je meenemen? Voor<br />

Ethiopië nooit genoeg.<br />

De bijzondere stammen van de Omo vallei<br />

De Omo stroomt meer dan duizend kilometer door het land zonder<br />

ooit de zee te bereiken. Hij mondt uiteindelijk uit in Lake Turkana,<br />

op de grens van Ethiopië en Kenia. Vlak daarbij is het Omo National<br />

Park, een plek van wilde, intense schoonheid. Aan de andere kant<br />

van de rivier ligt het Mago National Park met graslanden die in »


222


de oneindigheid verdwijnen. Weg van de bewoonde wereld?<br />

Dat gebeurt hier, in de wieg van de mensheid, het door<br />

mensen zo lang gezochte paradijs. Een adembenemende<br />

wildernis waar stammen leven die nauwelijks contact hebben<br />

met de buitenwereld. Die leven volgens de wetten van hun<br />

voorvaderen en hun paden volgen op zoek naar voedsel<br />

voor hun vee. Er is geen elektriciteit, alle gereedschap wordt<br />

met de hand gemaakt, kralen en spiegeltjes zijn nog altijd<br />

een groot goed. De vrouwen zijn versierd met kettingen en<br />

snoeren schelpen en dragen leren rokken van geitenhuid.<br />

Giechelend poseren ze voor mijn polaroidcamera. ‘Photo’,<br />

dat kennen ze, want nee de eerste toeristen zijn we niet.<br />

Gefascineerd kijken ze naar het blanco papier dat uit de<br />

blauwe ‘polaroid masjien’ komt rollen. Als de kleuren en<br />

daarmee hun gezichten zich aftekenen, slaken ze hoge<br />

gilletjes. Aan hun reactie merk ik dat ze zichzelf nog nooit<br />

gezien hebben. De foto waarop ik met twee vrouwen sta,<br />

gaat de hele markt over. ‘Photo, photo,’ hoor ik om me heen.<br />

Met duim en wijsvinger maken ze een rondje voor hun ogen. »


224<br />

Simien National Park<br />

Nationaal park Simien, in het noorden van Ethiopië, heeft een<br />

spectaculair landschap. Miljoenen jaren erosie op het plateau<br />

van de Simien bergen creëerde gekartelde bergtoppen, diepe<br />

valleien en afgronden van soms wel 1.500 meter diep. Het park is<br />

de thuisbasis van enkele uiterst zeldzame, bedreigde diersoorten,<br />

zoals de Gelada baviaan, de Simien vos en de Walia steenbok,<br />

een wilde berggeit die nergens anders ter wereld voorkomt en de<br />

Ethiopische wolf.<br />

De monolieten van Tiya<br />

Tiya behoort tot de belangrijkste 160 archeologische vindplaatsen<br />

in de Soddo regio, ten zuiden van Addis Abeba. Soddo is bijzonder<br />

vanwege de honderden ontdekte gebeeldhouwde stèles. De<br />

gesneden monolieten variëren in grootte van 1 tot 5 meter. Bij Tiya<br />

zijn 32 gebeeldhouwde stèles te vinden, met symbolen die moeilijk<br />

te ontcijferen zijn. Voer voor archeologen.<br />

Tien UNESCO werelderfgoed sites vormen samen de schatkamer<br />

van de Ethiopische cultuur. Een culturele heritage tour vraagt wat<br />

van je gestel, is geen “walk in the park”, maar een ongelooflijk<br />

avontuur voor iedereen die op zoek is naar “iets anders”. ˙


226<br />

Colofon<br />

<strong>OOG</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>AFRIKA</strong><br />

is een uitgave van MW media en TekstBeeld/haarlem<br />

Uitgever en hoofdredactie<br />

Marjolein Westerterp<br />

M. info@mw-media.nl<br />

T. +31 (0)6 404 161 88<br />

I. www.oogvoorafrika.nl<br />

Fotografie<br />

Peter Boshuijzen<br />

TekstBeeld/haarlem<br />

M. tekstbeeld@upcmail.nl<br />

T. +31 (0)6 408 760 06<br />

I. www.oogvoorafrika.nl<br />

Acquisitie en advertentiemarketing<br />

Marjolein Westerterp<br />

M. marjoleinwesterterp@gmail.com<br />

T. +31 (0)6 404 161 88<br />

Medewerkers, met dank aan<br />

Gerco Bakker, Charlie’s Travels, Michiel van Dam,<br />

Wim van Ginkel, Thijs Heslenfeld, Albert Klein<br />

Kranenburg, Marijke Kodden, Henk Kroneberg,<br />

Solly Levi, Fabrice Monteiro/Institue, Caroline<br />

Langevoord, Joanne Lefson, Raymond van Olphen,<br />

Alice Oude Lansink, Babette Masselink, Ada en<br />

Jan Rosman, Roeltje van de Sande Bakhuyzen,<br />

Shutterstock – www.shutterstock.com,<br />

Harold Schoonbeek – Studio Harnas, Guido Schwartz,<br />

Renate Tibben, Annelotte Verhaagen, Marcus<br />

Westberg<br />

Nieuws- en persberichten<br />

info@mw-media.nl<br />

Drukkerij<br />

Printall AS, Estland<br />

Distributie losse verkoop<br />

Betapress BV<br />

Burgemeester Krollaan 14<br />

5126 PT Gilze<br />

www.betapress.nl<br />

Abonnementenservice<br />

Jaarabonnement (zie pagina 121) € 15,-<br />

Digitaal abonnement 3 nummers voor € 10,-.<br />

Prijswijzigingen voorbehouden.<br />

Opgave en vragen over abonnementen:<br />

Abonnementenland<br />

Postbus 20<br />

1910 AA Uitgeest<br />

NL: +31 (0)251 257 924<br />

(tijdens werkdagen van 9.00 - 17.00 uur)<br />

What’s app: 06 46 55 80 54<br />

Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of<br />

www.aboland.nl voor adreswijzigingen en<br />

opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar<br />

via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten<br />

Opgave en vragen over abonnementen BE:<br />

Abonnementenland<br />

Ambachtenlaan 21 Unit 2A<br />

3001 Heverlee<br />

Tel. +32 (0)28 08 55 23<br />

Fax +32 (0)28 08 70 05<br />

Site: www.bladenbox.be voor abonneren of<br />

www.aboland.be voor adreswijzigingen en<br />

opzeggingen.<br />

Kijk ook voor alle informatie en contact over uw<br />

abonnement op<br />

https://www.oogvoorafrika.nl/abonnee-service/<br />

Beëindigen abonnement:<br />

Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de<br />

abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Na drie<br />

edities gaat uw kennismakingsabonnement over in<br />

een vast abonnement. U betaalt dan € 17,95 voor<br />

drie edities. Opzeggen doet u schriftelijk, minimaal<br />

4 weken voor beëindiging van de termijn bij<br />

Abonnementenland. U kunt ook gebruikmaken van<br />

de Abonneeservice op onze website<br />

www.oogvoorafrika.nl<br />

Social media<br />

Volg ons op Facebook.com/<strong>OOG</strong><strong>VOOR</strong><strong>AFRIKA</strong>,<br />

Twitter@<strong>OOG</strong><strong>VOOR</strong><strong>AFRIKA</strong> en<br />

www.oogvoorafrika.nl<br />

Adverteerders<br />

Afrika Safari, www.afrikasafari.nl<br />

Afrika Safari Media, www.safarigids.nl<br />

BMS-Travellers, www.bms-travellers.nl<br />

De Kloof Luxury Estate, www.dekloof.co.za<br />

dutchies., www.dutchies.nl<br />

Gemsbok Reisarchitecten, www.gemsbok.nl<br />

GoAfrica, www.goafrica.nl<br />

Homes of Africa, www.homesofafrica.nl<br />

Jambo Safari Club, www.jambo.nl<br />

Loita Hills Basecamp, www.loitahillsbasecamp.com<br />

Matoke Tours, www.matoketours.nl<br />

Radisson Safari Hotel Hoedspruit,<br />

www.lowland-group.com<br />

Tanzania Specialist.com,<br />

www.tanzaniaspecialist.com<br />

Wild N’ Beyond Safaris, https://wildnbeyond.com<br />

Copyright Notice & Auteursrecht voorbehoud<br />

© <strong>2023</strong>– MW media, Nederland. Niets uit deze uitgave mag<br />

geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in<br />

een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden<br />

gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke<br />

toestemming van de uitgever.<br />

Prijswijzigingen voorbehouden.


EXCLUSIEVE PRIVÉ- EN<br />

FAMILIEREIZEN DOOR <strong>AFRIKA</strong><br />

MET MATOKE TOURS<br />

TANZANIA<br />

KENIA<br />

OEGANDA<br />

RWANDA<br />

NAMIBIË<br />

MADAGASCAR<br />

ZAMBIA<br />

BOTSWANA<br />

MALAWI<br />

ZANZIBAR<br />

MAURITIUS<br />

COMOREN<br />

Matoke Tours raakt reizigers in het hart met de mooiste<br />

maatwerkreizen door het oosten en zuiden van Afrika. W<br />

zien maatwerk als een ambacht, waarmee w u in staat<br />

stellen om de mooiste plekken op een intieme, exclusieve<br />

en comfortabele manier te beleven. Exclusiviteit zit b ons<br />

niet alleen in de prachtige en kleinschalige lodges waar u<br />

verbl ft, maar juist ook in de ervaringen die u beleeft.<br />

Vraag via de QR-code ons uitgebreide inspiratiemagazine<br />

aan of k k op matoketours.nl


Afrika safarigidsen<br />

Een must voor de<br />

Afrika liefhebber<br />

NIEUW!<br />

NIEUW!<br />

Gebonden, 416 pagina’s<br />

ISBN 978-90-822081-5-3<br />

Prijs € 34,95<br />

Paperback, 288 pagina’s<br />

ISBN 978-90-822081-3-9<br />

Prijs € 26,95<br />

Gebonden, 416 pagina’s<br />

ISBN 978-90-822081-6-0<br />

Prijs € 34,95<br />

Deze veldgidsen beschrijven de vele nationale parken, zoogdieren, reptielen<br />

en vogels die de landen in deze boeken rijk zijn.<br />

De kaarten en informatie over de diverse nationale parken, foto’s van de vele<br />

diersoorten, hun specifieke kenmerken, broedseizoenen, leefgebieden en vele<br />

andere details zijn absoluut van meerwaarde tijdens uw safari.<br />

Verkrijgbaar bij elke boekhandel in Nederland of te bestellen via www.safarigids.nl<br />

Een reis door Afrika wordt zoveel plezieriger als u weet welk dier u voor de lens ziet.<br />

meer informatie:<br />

safarigids.nl<br />

tel. 06 10932916<br />

info@safarigids.nl

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!