Adviesbundel - Rechten en plichten van ouders in de gezins- en jeugdhulp

Rechten en plichten
van ouders in de
gezins- en jeugdhulp
november 2023
Meer info over Ouderspunt?
www.ouderspunt.be

INHOUD
1. Rechten van ouders 4
2. Rechten van ouders in de gezins- en jeugdhulp 11
3. Recht op informatie en inspraak 14
4. Recht op instemmen of weigeren 17
5. Recht op respect en privacy 19
6. Recht op klacht indienen 22
7. Recht op inzage 24
8. Recht op een vertrouwenspersoon 26
9. Recht op vertrouwelijke hulpverlening 28
10. Recht op regelmatige opvolging 29
11. Plichten in de jeugdhulp 30
12. Welke rechten vinden ouders dat ze moeten heben? 32
2
3

1. Rechten van
ouders
Thuis zou je als ouder een bepaalde reactie geven. In de jeugdhulp
zit hier een hulpverlener tussen die door zijn reactie mee bepalend
is hoe de situatie verder loopt. Een begeleider die van een jongere
hoort dat hij contact met een ouder weigert, kan deze weigering in
vraag stellen. Hij kan nagaan hoe hij verandering in die houding kan
brengen.
Op basis van de informatie uit het ‘Burgerlijk Wetboek’ voerden we
verschillende gesprekken met ouders. Vanuit hun ervaring met gezins-
en jeugdhulp gaven ze een invulling aan de rechten die iedere
ouder geniet.
TITEL IX. - OUDERLIJK GEZAG - artikelen 371 - 387 1.
Een kind en zijn ouders zijn op elke leeftijd aan elkaar
respect verschuldigd.
Een voorbeeld
Een ouder belt naar de voorziening en wil zijn kind aan de lijn.
De jongere reageert: “Ik moet hem niet hebben,” en komt niet
naar de telefoon. Een hulpverlener vraagt aan een jongere om iets
te bespreken met de ouder, maar de jongere weigert en geeft als
uitleg: “Ze was weer aan ’t zagen en daarbij ’t zijn haar zaken niet.”
“Als ouder verwacht je dat de hulpverlener zorgt
dat de jongere respect opbrengt voor zijn ouder
die iets wil zeggen. Er is vaak geen tijd voor een
gesprek tussen ouder en jongere. Zij moeten niet
samen zoeken naar een manier om rekening te
houden met elkaar.
Dit is heel anders dan in andere gezinnen.
Op die manier knipt hulpverlening de draad door.
Zij beslissen. In gewone gezinnen botsen ouders
en kinderen toch ook al eens? Zeker met pubers.
Hier moet elk gezin door, desnoods met steun van
hulpverleners. Maar elk gezin moet wel de kans
krijgen om dit proces door te maken.”
4 5

TITEL IX. - OUDERLIJK GEZAG - artikelen 371 – 387 2.
Een kind blijft onder het gezag van zijn ouders tot aan zijn
meerderjarigheid of zijn ontvoogding.
Een voorbeeld
Een kind beslist: “Ik ga niet meer naar school.” De hulpverleners stellen
een alternatieve dagbesteding voor, maar de ouders gaan
niet akkoord met dat voorstel.
TITEL IX. - OUDERLIJK GEZAG - artikelen 371 - 387 3.
Wanneer de ouders het gezag over de persoon van het
kind gezamenlijk uitoefenen, beheren zij ook gezamenlijk
zijn goederen. Zij treden gezamenlijk als zijn vertegenwoordiger
op. Ten opzichte van derden die te goeder trouw
zijn, wordt elke ouder geacht te handelen met instemming
van de andere ouder wanneer hij, alleen, een daad van beheer
van de goederen van het kind stelt, behoudens de bij
de wet bepaalde uitzonderingen.
Ouders vragen:
“Thuis mag de jongere niet
roken en daar houdt hij
zich aan. In de instelling mag
het wel vanaf een bepaalde
leeftijd.”
“En hoe zit dat met
piercings? Wie beslist of
de jongere dat mag hebben
of niet? En tattoos?
Of ander ijzerwerk?”
• Hoe ga je om met ouders die niet dezelfde mening hebben over
roken, piercings, tattoos …? Krijgen wij, net als andere ouders,
de tijd om hierover de discussiëren met elkaar en met de
jongere? Krijgen we tijd om te groeien in ons ouderschap?
• Krijgen wij de kans om een andere mening (ons eigen standpunt)
op te leggen aan de jongere, zoals dat in ‘gewone
gezinnen’ ook gebeurt?
• Krijgen ouders in de jeugdhulp ook de kans hun kind iets te
verbieden ongeacht wat de hulpverlener/de jongere ervan
denkt? Is hier aandacht voor binnen de hulpverlening?
6 7

TITEL IX. - OUDERLIJK GEZAG - artikelen 371 – 387 4.
Bij gebreke van overeenstemming over de organisatie van
de huisvesting van het kind, over de belangrijke
beslissingen betreffende zijn gezondheid, zijn opvoeding,
zijn opleiding en zijn ontspanning en over de godsdienstige
of levensbeschouwelijke keuzes kan men als ouder bij
derden alle nuttige informatie inwinnen.
Ouders gaan ervan uit dat de tussenkomst van jeugdhulp, zeker als
het vrijwillig is, niets verandert aan hun rechten als ouder. Ze melden
dat de plichten en bijkomende verantwoordelijkheden (financieel en
juridisch) ook blijven gelden. Zij vinden dat de rechten dan ook gelijk
moeten blijven. Toch worden belangrijke beslissingen op een andere
manier genomen. Er is een derde persoon die meepraat en doorslaggevend
kan zijn bij beslissingen.
Een voorbeeld
Wat als de jongere op kamertraining wil en de ouders vinden dat te
vroeg? Ze vinden dat 16 jaar daar te jong voor is.
8
“Op het ogenblik
dat een jongere evolueert
naar zelfstandigheid,
wie beslist of hij dit dan al
aankan?”
Ouders vragen:
• Organiseer meer contact, ook buiten de besprekingen van het
dossier. Wacht niet tot er iets gebeurt om de ouders uit te
nodigen.
• Praat over het kind, niet enkel over de problemen. Vertel ook positieve
zaken.
• Bespreek de hele evolutie, zodat ouders mee kunnen denken bij
belangrijke beslissingen.
• Spreek meningsverschillen uit en vertel waarom iets anders beter
zou kunnen zijn.
Verantwoordelijkheid - aansprakelijkheid - betrokkenheid
Bij de veronderstelling van blijvende zorg, dient er ook een blijvend
recht op informatie en inspraak te zijn. Zeker wanneer je als
ouders juridisch verantwoordelijk blijft.
“Indien de
opleiding van de jongere
niet voltooid is, loopt de
verplichting door na de
meerderjarigheid van
het kind.”
“Het recht op
inspraak en informatie
moet een aanbod zijn
dat uitgaat van hulpverleners.
Ouders moeten
hier niet naar
vragen.”
“Graag een
recht op echte inspraak
op verschillende manieren:
mail, telefoon, of na de vergadering,
want op het moment zelf spelen
bepaalde spanningen mee.
Ouders kunnen zo niet altijd direct
reageren. Ze zijn overmand door
aanwezige professionelen
en de voorbereiding die
zij al deden.”
9

Ouders vragen:
• Recht op informatie en betrokkenheid, los van de leeftijd van de
jongere. Praat over het kind, niet enkel over de problemen. Vertel
ook positieve zaken.
Nu leeft bij ouders vaak het gevoel dat zij afhankelijk zijn van de
goodwill van de jongere. Want vanaf 12 jaar kan de jongere zijn ouders
afzijdig houden via de hulpverlener. Ouders melden dat als de jongere
geen rechtstreeks gesprek met hen wil, er geen contact is. Hulpverleners
leggen zich daar vaak bij neer en nodigen ouders niet meer uit in
de dienst. Zo neemt de hulpverlening een standpunt in tegenover de
ouders. Hulpverleners beïnvloeden op die manier ook de mening van
de jongere. Ouders zien het als een taak van hulpverleners om hen te
blijven uitnodigen en dat ook zo aante geven bij de jongere.
• Duidelijkheid rond inspraak, vooral wanneer er sprake is van
een pleeggezin.
“Als vader word je vaak vergeten wanneer je gescheiden bent van de
moeder,” getuigt een ouder. Steun en informatie gaan naar de
moeder. Welke rechten heb je als vader?
• Denk eraan dat als het kind naar huis gaat, de ouders verder
moeten met de beslissingen die in een dienst genomen zijn.
Wanneer de voorziening een bepaalde school kiest, moet die ook
bereikbaar en toegankelijk zijn wanneer de jongere weer thuis woont.
• Wat als de hulpverlening wegvalt als de jongere 18 wordt?
Kinderen hebben stopt voor ouders niet wanneer zij 12 jaar zijn, zelfs
niet op hun 18 jaar. De jongere moet, na het stoppen van de hulpverlening,
toch op iemand kunnen terugvallen? Zoek een manier om op
afstand contact te behouden, ook als het kind dat in eerste instantie
niet wilt.
2. Rechten van
ouders in de gezinsen
jeugdhulp
cf. website jeugdhulp Vlaanderen
• Hulpverleners zouden ouders in het begin van een hulpverleningstraject
over hun rechten moeten informeren. Als ouders
hun rechten niet kennen dan blijft het enkel een theoretisch nobel
streven.
• Veel is bij wet geregeld en dat is goed. De manier waarop rechten
hun toepassing krijgen, moet wel zichtbaar gemaakt worden
voor gebruikers.
• Jongeren moeten ook weten dat hun ouders rechten hebben.
• Rechten afdwingbaar maken is een andere zaak. Het is voor
ouders niet evident om hun rechten af te dwingen. Hulpverlening
zou immers gesteund moeten zijn op vertrouwen. De relatie met
hulpverleners is daarom van groot belang.
• Hoe meer ouders zich betrokken voelen, hoe minder ze de
behoefte hebben om hun rechten af te dwingen. Daarom is het
belangrijk dat voorzieningen het respecteren van cliëntrechten
zo aantoonbaar mogelijk maken.
11

Op de website van jeugdhulp Vlaanderen lezen we:
Ook als ouder van een kind of jongere in de jeugdhulp heb je bepaalde
rechten. Het Internationaal Kinderrechtenverdrag erkent onder
meer een recht op opvoedingsondersteuning voor ouders. Zij zijn de
hoofdverantwoordelijken voor de opvoeding van hun kinderen en de
overheid moet hen daarin ondersteunen.
Verder vinden we concrete informatie over:
• Informatie en inspraak
• Instemmen en weigeren
• Privacy en persoonlijke levenssfeer
• Klachtrecht
• Inzage
• Bijstand
• Hulp is vertrouwelijk
• Regelmatig opvolgen
In wat volgt (nrs. 3 t.e.m. 10) linken we de vragen en
verwachtingen van ouders met hun rechten. We wijzen we erop dat
ouders zich zeer goed weten dat het belang van het kind prioritair is
in de jeugdhulp.
Zo stellen ouders dat hulpverleners bij zware conflicten een gemotiveerde
beslissing mogen nemen tegen hun wens in. Daarbij is
het wel belangrijk dat zij voldoende inzicht geven in achterliggende
redenen. Denk aan de veiligheid van het opgroeiende kind, nefaste
gevolgen voor het kind door ernstige conflicten tussen gescheiden
ouders. Bij (v)echtscheidingen vinden alle ouders dat beslissingen
steeds in het belang van het kind moeten zijn. Vermijd ruziënde
ouders in het bijzijn van het kind.
Het recht op participatie
Het decreet Integrale jeugdhulp van 2013 verduidelijkt en versterkt de
positie van ouders en opvoedingsverantwoordelijken van kinderen in
de jeugdhulp.
Participatie moet zich vertalen in een participatieve basishouding.
Alle processen, procedures, de aanpak, methodieken, dossiervorming
kunnen uitnodigen tot samenwerking met ouders.
Als je gebruikte tools en methodieken zo uitwerkt dat ze de betrokkenheid
van ouders garanderen, is het eenvoudiger om ouders hun
rechtmatige positie te geven.
Ouders vragen om respect voor het gezinsleven, permanente
betrokkenheid, duidelijkheid en respect voor hun positie in de
jeugdhulp.
Rechten van ouders zijn vaak algemeen en laten veel interpretatie
toe. Het is dan ook belangrijk dat de hulpverlener bij de start van de
begeleiding duidelijk formuleert welke rechten ouders hebben.
En ook hoe ze die rechten concreet zullen toepassen. Wacht niet tot
het botst.
Ouders met een jongere in de hulpverlening hebben dezelfde rechten
als andere ouders. Tenzij het nodig is om anders te handelen ter
bescherming van het kind.
12
13

3. Recht op informatie
en inspraak
Op de website van jeugdhulp Vlaanderen lezen we:
Je hebt recht op begrijpelijke informatie. Je kan dus steeds uitleg
vragen over:
• de jeugdhulp die jouw kind krijgt.
• de verschillende mogelijkheden die er zijn.
• wat van jou wordt verwacht.
Je blijft betrokken bij alle stappen in de hulpverlening. Het is niet
mogelijk dat één persoon beslist over de hulpverlening en dat
vervolgens uitvoert. Integendeel alle betrokkenen beslissen samen:
jij, je kind, andere gezinsleden, de hulpverlener of consulent, de
jeugdrechter en eventuele andere personen of diensten. Daarbij
mag iedereen steeds zijn mening geven.
Tips van ouders:
• Werk samen met ouders, hou rekening met hun ervaringskennis.
• Beluister de (hulp)vraag en verwachtingen van ouders zorgvuldig
en neem deze mee als uitgangspunt.
• Wees duidelijk over de rol en de positie van ouders tijdens de hulp
en maak dit concreet.
• Geef correcte, overzichtelijke en to the point informatie over de
mogelijke hulpverlening.
• Wees open over het opmaken van een dossier.
• Vertel wat er in het dossier komt en wanneer en hoe ouders het
kunnen inkijken.
• Informeer ouders steeds over welke informatie je deelt en met
wie.
• Geeft van bij de start informatie omtrent de rechten van zowel
ouders als jongeren.
• Bevraag ieders bezorgdheid over dossier, overleg, aanpak …
Dat informatie en openheid belangrijk zijn, maken onderstaande vragen
en bemerkingen van ouders nogmaals duidelijk:
14
“De manier waarop de
hulpverlener ouders behandelt,
beïnvloedt ook hoe de jongere zijn
ouders ziet. Als er geen informatie naar
ouders gaat en als ze niet kunnen
meepraten als evenwaardige
partners, dan merkt de jongere dit op.
De jongere geeft dan een eigen
verklaring. Zijn zijn ouders
‘het dan niet waard’? Is het misschien
omdat de hulpverlener hen ook niet
serieus neemt? Betekent
dit dat ze fout zijn?”
• Waarom is er een tussenkomst van jeugdhulp/rechtbank?
• Waarom is voor een bepaalde soort hulpverlening gekozen?
Dit is vooral aan de orde bij een uithuisplaatsing.
• Hoe kan ik de voorziening waar mijn kind verblijft bereiken?
• Bij wie kan ik terecht voor verdere informatie?
• Hoe lang zal de plaatsing duren?
Deze informatie is ook belangrijk omdat ouders het vaak moeten
‘gaan uitleggen’ aan anderen: de vorige school, de buren, de familie …
15

Ouders voelen zich soms buitenspel gezet en gaan dan
alleen op zoek naar wat hun rechten zijn.
Zeker bij het eerste contact met jeugdhulp zijn ouders vaak onwetend.
Ze weten nog niet wat de normale gang van zaken is binnen
de jeugdhulp en waar ze terechtkunnen met hun bedenkingen en
bezorgdheden. Ze willen meer weten over hoe de problemen zullen
aangepakt worden en wat hun rol hierbij is.
Ouders melden ook dat het gesprek tussen ouder en kind
anders verloopt bij tussenkomst van jeugdhulp.
Vóór de tussenkomst zijn discussies tussen ouders en pubers
normaal bij meningsverschillen. Tijdens de hulpverlening gebeurt
het te vaak dat ouders hun mening inbrengen, de jongere de zijne
inbrengt en de hulpverlening (het team) uiteindelijk beslist zonder
verder debat.
Ouders krijgen hierdoor niet de kans om mee te groeien met de
jongere. Ouders en jongeren leren niet om samen hun meningen te
delen. En om vervolgens om te gaan met elkaars meningsverschillen
en bezorgdheden. In zulke situaties kiest een hulpverlener soms voor
die ene mening tegenover de andere. Zonder dat de ouder en de
jongere samen het het debat hebben gevoerd.
16
‘Wanneer ouders of opvoedingsverantwoordelijken samen met
bekwame kinderen, of in de plaats van onbekwame kinderen, moeten
beslissen, moeten zij altijd het belang van het kind voor ogen houden.
Alvorens ze instemmen met de hulp, moeten zij dan ook alle
informatie krijgen die ze nodig hebben om een keuze te maken.’ 1
Tips van ouders:
4. Recht op instemmen
of weigeren
• Bij het eerste gesprek moet de hulpverlener blijk geven van
• openheid en van een participatieve basishouding.
• Investeer in het zoeken naar wat jongeren én ouders zien zitten.
• Weeg samen af welke hulp het best aan de vraag van de ouders
en van de jongere tegemoetkomt en blijf dit doen gedurende de
hele begeleiding.
• Geef keuzemogelijkheden.
• Geef aan waar zij extra informatie kunnen vinden indien nodig.
• Ouders moeten weten wat de uitspraak ‘Je mag eruit stappen
als je wilt’ betekent. Als ouder moet je op voorhand weten dat
de hulpverlening niet zo vrijblijvend is, ook al lijkt dit zo tijdens het
eerste contact.
• Ouders vertellen dat hulpverleners bij ieder evaluatiegesprek
benadrukken om samen verder te gaan. Op die manier voelt men
zich verplicht om het aanbod verder te zetten.
• Als je als hulpverlener vindt dat hulp nodig blijft, of meer ingrijpende
hulp nodig is, bespreek dat dan openlijk met de ouders.
• Benoem je bezorgdheden en motiveer ze.
• Ook in gedwongen hulpsituaties verwachten ouders dat iedereen
samenwerkt en dat iedereen zo veel mogelijk toewerkt naar hulp
met hun instemming.
1 Uit: De rechten van kinderen in de integrale jeugdhulp, een brochure voor
ouders en volwassenen die instaan voor de opvoeding van minderjarigen. Kinderrechtswinkel
vzw, Gent, 2014
17

Op de website van jeugdhulp Vlaanderen lezen we:
Voor de meeste vormen van vrijwillige jeugdhulp is toestemming van
de ouders nodig.
• Is jouw kind 12 jaar of ouder? Dan is ook zijn akkoord vereist.
• Is jouw kind jonger dan 12 jaar? Ook dan wordt geprobeerd zijn
akkoord te krijgen, maar het is niet verplicht. Daarbij wordt
bekeken in hoeverre jouw kind ‘bekwaam’ is en dus zelf al kan
inschatten wat goed is voor hem en wat de gevolgen van zijn
beslissingen kunnen zijn.
Zowel jij als je kind hebben het recht om hulp te weigeren. Vindt de
hulpverlener dat hulp toch noodzakelijk is? Dan kan hij de stap zetten
naar een gemandateerde voorziening.
Ouders vragen:
• Als jongeren weigeren, laat de ouders dan niet los.
• Werken aan herstel van de relatie ouders-jongere is voor de meeste
ouders van cruciaal belang, ook als ze niet instemden met de hulp.
• Ouders willen jongeren jonger dan 12 ook aan het woord laten, net
als broers en zussen.
• Ouders vragen respect voor de autonomie van de jongere en zijn kijk
op de zaak. Uiteindelijk willen ook ouders het beste voor hun kind.
5. Recht op respect
en privacy
‘Recht op respect voor het gezinsleven betekent dat u als ouder
recht hebt op ondersteuning en begeleiding. Dat geldt ook als uw
kind geplaatst wordt. U blijft immers de eerste verantwoordelijke
voor de opvoeding van uw kind.
Ook opvoedingsverantwoordelijken hebben recht op ondersteuning
en begeleiding. Ze hebben hierbij o.a. recht op respect van hun eigen
waarden en hun eigen opvoedingsstijl. […]
Ouders en opvoedingsverantwoordelijken hebben vanzelfsprekend
recht op privacy. Het decreet Integrale jeugdhulp stelt op dat vlak
uitdrukkelijk dat de jeugdhulp op elk moment rekening moet houden
met de godsdienstige, de ideologische en de wijsgerige overtuiging
van de minderjarige, zijn ouders of opvoedingsverantwoordelijken.’ 1
Wat als een jongere hulp weigert? Wat zijn de gevolgen? Ook dat moet
het onderwerp van overleg zijn tussen alle betrokkenen. Als hij weigert,
blijven de ouders in de kou staan. Zij hebben echter ook recht op steun
en op hulpverlening.
“Het is
cynisch dat je het
recht hebt om hulp
te weigeren, terwijl
je recht om hulp te
krijgen niet is gegarandeerd.”
1 Uit: De rechten van kinderen in de integrale jeugdhulp, een brochure 19
18
voor ouders en volwassenen die instaan voor de opvoeding van
minderjarigen. Kinderrechtswinkel vzw, Gent, 2014

Op de website van jeugdhulp Vlaanderen lezen we:
Een hulpverlener of consulent moet steeds rekening houden met
jouw cultuur, socio-economische situatie en eventuele handicap.
Ook moet hij jouw politieke, ideologische, godsdienstige overtuigingen
en seksuele geaardheid respecteren.
Ouders melden dat ze zich soms ongemakkelijk voelen bij de vragen
die ze krijgen. Ze hebben het gevoel dat, door de aanpak in de gezinsen
jeugdhulp, hulpverleners alles onder een vergrootglas bekijken.
De positie van ouders verandert als ze in de hulpverlening
terechtkomen. Ouders (en het gezin) moeten zich inpassen in de
hulpverlening (niet omgekeerd). De regelgeving, de opdracht en de
doelstellingen bepalen hoe de hulpverlening er uit ziet. En dat is
allemaal geformuleerd door mensen die de jongere via een
professionele relatie kennen.
Ouders beslissen niet meer alleen over de vele regels en gewoonten
die in andere gezinnen spontaan groeien. Denk aan het uur van
slapengaan, voeding, met welke vrienden je kind omgaat of wie je
kind meeneemt naar zijn kamer. Daarom is het erg belangrijk om in
het gesprek altijd naar de gewoontes in het gezin en de bezorgdheden
van ouders te vragen.
Tips van ouders:
• Respecteer het recht op een gezinsleven.
• Hou rekening met emoties en neem tijd.
• Herhaal en geef tijd om over zaken na te denken.
• Engageer je om samen met ouders te kijken naar wat voor hen
belangrijk is met betrekking tot hun kind.
“Als ouder heb je soms
het gevoel dat je je heel erg
bloot moet geven.
Hulpverleners bevragen zeer
veel, ook privézaken. Kinderen
worden soms ‘uitgevraagd’
over zaken die tussen ouder en
kind moeten blijven.”
“Hoe jij was als kind,
hoe de familieleden waren.
Dat gaat te ver, want het
gaat over de relatie tussen
de ouder en het kind.”
“Waarom vragen ze bij
jongeren met wegloopgedrag
naar vroegere ziektes?
Je wordt helemaal uitgekleed.
De hulpverlener ken ik niet als hij
voor de eerste keer over de vloer
komt.”
“De hulpverlener begint
dan met een stamboom
op te maken en dan
begint het. Sommige
ouders vinden dit goed,
anderen niet.”
20
21

6. Recht op klacht
indienen
Op de website van jeugdhulp Vlaanderen lezen we:
Heb je een klacht over de jeugdhulp, een hulpverlener of consulent?
Dan kan je de teamverantwoordelijke van de consulent of de directie
van de voorziening contacteren. Deze zoekt dan de best passende
oplossing. Kan je ook daar niet terecht met je klacht of vraag? Dan is er
JO-lijn, de luisterlijn van Opgroeien voor de jeugdhulp.
Tips van ouders:
• Bij voorkeur bespreek je een klacht of ongenoegen met de
betrokken persoon zelf. Het is daarbij van belang dat
de dienst een klimaat schept waarin dit mogelijk is.
• Het is belangrijk dat we als ouders kunnen kiezen hoe we een
klacht indienen:
>> met wie we in gesprek gaan
>> in gesprek, via mail of schriftelijk
>> anoniem of niet
>> bij een interne of externe persoon of dienst
• Het zou goed zijn dat een klachtencommissie los staat van de
diensten.
• Het zou goed zijn dat een klachtencommissie gebruik kan maken
van een ervaringsdeskundige als schakel tussen de ouders en de
leden van de commissie.
• De termijnen rond de klachtafhandeling worden het best kort
gehouden.
Bijna alle ouders gaven de voorkeur aan een externe dienst voor de
klachtbehandeling. Zij formuleren hun klacht het liefst bij een externe,
onafhankelijke dienst/persoon. Zij vrezen dat hun klacht niet correct
wordt afgehandeld als er enkel een interne klachtenbehandeling
voorzien is. Want zij geloven dat interne betrokkenen die tot eenzelfde
dienst behoren loyaal zijn tegenover elkaar.
Ouders hebben liever dat de een klacht niet rondgaat in de dienst.
Het mag zeker geen gevolgen hebben voor hun kind dat in de dienst
begeleiding krijgt. Als de klacht daarna besproken moet worden met
de betrokken dienst/persoon, kan deze externe persoon de nodige
stappen zetten. Zelfs wanneer de ouder/jongere anoniem wil blijven
bij de dienst. Op die manier voelen ouders zich vrij en veilig om een
klacht in te dienen. Door verschillende mogelijkheden aan te bieden,
merken ouders ook dat de hulpverlening klachten ernstig neemt.
Bij interne mogelijkheden dachten de ouders aan:
>> De directie, omdat deze persoon het mandaat heeft om
zaken aan te kaarten bij zijn personeel.
>> Een administratief bediende, omdat die meer afstand
heeft ten opzichte van het begeleidende team en het
dossier.
“We gaan ervan
uit dat bij sommige
klachten de persoon waarbij
men klacht indient, de correcte
afhandeling van deze klacht
kan opvolgen zonder dat
hij de informatie uit het
dossier van de betrokken
jongere moet kennen.”
22 23

7. Recht op inzage
Op de website van jeugdhulp Vlaanderen lezen we:
Als ouder heb je het recht om bepaalde gegevens in het jeugdhulpdossier
van je kind in te kijken, vooral jouw eigen gegevens.
Hierbij gaat het over dossiers bij:
Ouders vragen:
• Mag ik dit dossier inkijken of moet ik daarvoor een advocaat
nemen?
• Wat staat er in dat dossier over mij?
• Waarom is een tekst van een hulpverlener (iemand die ons
slechts kort kent en niet de hele situatie ziet) belangrijker dan
onze inbreng?
• Op welke manier kunnen we als ouders ons verhaal inbrengen,
ook op de jeugdrechtbank?
• de gemandateerde voorzieningen (ondersteuningscentra jeugdzorg
en vertrouwenscentra kindermishandeling)
• de intersectorale toegangspoort
• de sociale dienst jeugdrechtbank
• de voorzieningen
Bepaalde informatie over jouw kind valt niet onder jouw inzagerecht
als ouder. Je kan dus niet altijd alles inkijken. Dat geldt bijvoorbeeld
voor stukken die deel uitmaken van het gerechtelijk onderzoek.
Sommige ouders getuigen van een nauwe betrokkenheid, voor hen
zijn vele zaken duidelijk. Andere ouders merken op dat het er bij hen
anders aan toe gaat en dat er minder betrokkenheid is.
Ook wordt gewezen op de verschillen of op zijn minst op de
onduidelijkheden bij een overgang van vrijwillige naar gedwongen
hulp.
Het dossier is belangrijk, omdat het de basis is bij beslissingen. In die
zin willen ouders dat er geen onduidelijkheden aanwezig zijn in het
dossier.
24 25

8. Recht op bijstand
Op de website van jeugdhulp Vlaanderen lezen we:
Bij het inzien van het dossier van je kind bij:
• de gemandateerde voorzieningen (ondersteuningscentra jeugdzorg
en vertrouwenscentra kindermishandeling)
• de intersectorale toegangspoort
• de sociale dienst jeugdrechtbank
mag je steeds een vertrouwenspersoon meebrengen. Dat is iemand
die je kent, die je steunt en die je vertrouwt. Meer informatie is te vinden
bij het thema vertrouwenspersoon.
De vertrouwenspersoon moet een steun zijn. Je mag hem niet enkel
gebruiken als ‘versterking’ wanneer het al misloopt. Dat zou de relatie
niet ten goede komen.
Geef alle kansen aan de relatie met de vertrouwenspersoon. Zie
hem als een hulp. Informeer ouders daarom ook van bij de start over
mogelijkheden tot bemiddeling en cliëntoverleg.
“Ouders komen naar de
jeugdhulp, omdat ze zich
machteloos voelen en
geen uitweg meer zien.”
Sommige hulpverleners staan ook toe dat je een steunfiguur meebrengt
bij gesprekken en overlegmomenten, maar dat is geen recht.
De hulpverlener kan het dus weigeren.
Ouders zijn voorstander van het toelaten van een vertrouwenspersoon
voor jongeren en voor henzelf. Zij verwachten dan ook dat hulpverleners
hen daarover informeren.
Hulpverleners wachten hier best niet mee tot er zich een conflict voordoet.
Het is goed dat ouders weten dat ze extra steun kunnen inroepen
als zij dat wensen. Zo tonen hulpverleners begrip voor de situatie
en voor de positie van ouders. Teslotte komt iemand in een emotioneel
beladen situatie op het privéterrein van de ouders. Dat kan deugd
doen.
“Als ouder sta je alleen
tegenover een ‘team van
hulpverleners’. Je voelt je zwak,
want je hebt problemen in je leven.
Daarbij kom je in de hulpverlening
nog in een zwakkere positie
te staan tegenover
‘professionelen’.”
26 27

9. Recht op vertrouwelijke
hulpverlening
10. Recht op regelmatige
opvolging
Op de website van jeugdhulp Vlaanderen lezen we:
De zaken die je vertelt, zijn vertrouwelijk. De consulent en hulpverlener
gaan er omzichtig mee om. Ook andere gegevens over jou, jouw kind
en jouw gezin die ter sprake komen, worden heel discreet behandeld.
Consulenten en hulpverleners zijn namelijk gebonden door het beroepsgeheim.
Vertrouwen is voor ouders erg belangrijk. Niet enkel omdat de jeugdhulp
hun gezin, hun kind, hun leven als onderwerp heeft, maar ook
omdat zij enkel hulp aannemen van iemand die ze vertrouwen.
Openheid over alles wat de hulpverlener doet, over wie meekijkt,
mee oordeelt, mee beslist, is een eerste vereiste. Respect voor
ervaring, vragen en inbreng van ouders is minstens even belangrijk.
Daarnaast helpt het om bij elke stap die wordt gezet, duidelijk te zijn
over:
• Waarom is dit belangrijk?
• Met wie zal er gesproken worden?
• Hoe voelen de jongere en de ouder zich daarbij?
• Waar komt informatie vandaan en wat betekent die informatie?
• Hoe kan men hiermee verder?
Heel vaak horen we van ouders dat ‘het moet klikken’. Als dat niet
zo is, kan hulpverlening een strijd worden. Maak het mogelijk om een
andere professionele medewerker in te schakelen, wanneer de relatie
met de eigen begeleider te negatief beladen is.
Op de website van jeugdhulp Vlaanderen lezen we:
Regelmatig heb je een gesprek met de hulpverlener of consulent van
jouw kind over de geboden hulp. Bij die evaluatie kan ook jij steeds je
mening geven.
Voor ouders is het belangrijk dat er gedurende het hele proces
opvolging is. Betrokkenheid is niet enkel van belang bij het
evaluatiemoment. Vanuit onze ondergroepen kwamen al heel wat
tips en bezorgdheden naar boven over hoe je betrokkenheid en participatief
werken het best realiseert.
We verwijzen graag naar de adviesbundels, waarin we vanuit het
perspectief van ouders volgende zaken belichten:
• 18 jaar worden in de jeugdhulp
• Contextbegeleiding, hoe vullen ouders dat in?
• Gegevensdeling
• Goede praktijken
• Informeren. Het belang van genoeg op tijd en begrijpelijk
• Tevredenheidmeting en evaluatie door ouders
Tip van ouders:
Ontwikkel tools die participatie bevorderen. Instrumenten en documenten
waarbij ruimte is voor invulling door ouders en jongeren zelf.
Voorzie elke stap en elk document van de nodige informatie over
het waarom. Geef aan wie betrokken is en bespreek de rechten van
cliënten.
28 29

11. Plichten in
de gezins- en
jeugdhulp
Op de website van jeugdhulp Vlaanderen lezen we:
DEELNAME
Het is belangrijk dat jij – net als je kind - goed meewerkt aan de
hulpverlening. Anders kunnen de jeugdhulpverleners jouw kind niet
echt helpen. Maar soms lukt het niet zo goed om mee te werken. Als
jullie er samen niet meer uitkomen en de hulpverlener zich zorgen
blijft maken over jouw kind, kan hij naar een gemandateerde voorziening
(ondersteuningscentra jeugdzorg en vertrouwenscentra
kindermishandeling) stappen.
BIJDRAGE IN DE ONDERHOUDSKOSTEN
Als je kind geplaatst is, kan je als ouder verplicht worden een
bijdrage te leveren in de kosten van die plaatsing. Zo gaat
automatisch twee derde van het Groeipakket voor het geplaatste
kind naar de Vlaamse overheid. Dat geld dient om een deel van de
kosten van de plaatsing te betalen. Bij pleegzorg wordt de volledige
gezinsbijslag aan het pleeggezin uitbetaald.
Problemen omtrent financiën die ouders al signaleerden:
• Bij flexibele opvang zou de gezinsbijslag ook evenredig moeten
worden toegekend. Zeker bij plaatsing in een financieel sterker
pleeggezin. Daar worden soms ongewild verwachtingen
gecreëerd naar een soortgelijke behandeling in het eigen gezin
van de jongere.
• Zaken die ouders tijdens een uithuisplaatsing aankopen, moeten
jongeren terug meenemenen als zij na de plaatsing weer naar
huis gaan.
• Bij kosten/schadevergoeding met bijvoorbeeld een brommer
die ouders niet hebben gegeven, is het lastig om hiervoor op te
draaien.
• Ook de verantwoordelijkheid voor schade aangericht door de
jongere, terwijl ouders geen toezicht konden uitoefenen wegens
uithuisplaatsing, valt zwaar.
Plichten zijn voor ouders evident, maar vallen soms zwaar als het
kind niet thuis woont. Dit valt nog zwaarder als er meningsverschillen
zijn tussen ouders en hulpverlener of tussen ouders en jongere.
Ook hier zijn duidelijkheid en goede afspraken van bij de start
noodzakelijk.
30 31

12. Welke rechten
vinden ouders dat ze
moeten hebben?
Ouders brachten al meermaals aan dat rechten niet beklemtoond
moeten worden als er een goede verstandhouding leeft. Deze
verstandhouding krijgt ook meer kansen bij duidelijkheid, goed
geïnformeerde ouders en een respectvolle, participatieve aanpak.
Informatie over hun rechten moet vanzelfsprekend zijn. Ouders zijn
emotioneel betrokken, denken er zelf niet aan, of hebben niet de
moed/kracht om hun positie en rechten te bewaken.
Bij de invoering van het decreet Rechtpositie van de
minderjarige is dan ook het volgende gesteld:
‘Door het duidelijk formuleren en verspreiden van de rechten van de
minderjarige, hebben jongeren de kans om een duidelijk beeld te
krijgen van hun rechten in de jeugdhulp. Ze worden uitgebreid
geïnformeerd hierover en er gaat veel aandacht naartoe.
Bovendien versterkt het in sommige situaties hun positie ten
opzichte van deze van hun ouders. Waardoor ouders melden dat dit
decreet misschien wel positief is in opzet, maar naar hen hun positie
nog onduidelijker, zwakker maakt. Bovendien leggen ouders de
klemtoon op het feit dat het nodig is hun positie ten aanzien van de
jongere te behouden en zo nodig te verstevigen, zeker wanneer er
zich problemen voordoen. De vraag naar hulp is ook een vraag naar
steun, op zijn minst behoud van en versterking in hun rol als ouders.
Een erkenning van deze positie als ouder zou ook een duidelijke stellingname
zijn, weg van de schuldvraag.’
“Ouders zijn al verzwakt
door het feit dat er een probleem is.
Daarbij staan ouders nog eens
tegenover een team van consulenten
en contextbegeleiders, jongere en
individuele begeleiders.
Dat is een hele dienst van
professionelen met ieder
zijn uitleg en zijn visie.”
“Wanneer je je als ouder
onmachtig, onwetend,
genegeerd voelt, zijn deze
rechten belangrijk.”
32 33

We deden een rondvraag bij ouders. We polsten naar wat zij belangrijk
vinden bij hun positie en hun rechten in de jeugdhulp. Dit waren onze
resultaten:
• Recht op erkenning en respect voor je positie als ouder.
• Recht op informatie:
>> over je rechten als ouder doorheen heel het proces binnen de
jeugdhulp.
>> over waar je kind verblijft, waar het school loopt, de aanpak,
gezondheid, medische zaken, de emotionele toestand van je
kind, het verblijf van je kind, hoe je kind een plaatsing verwerkt
en hoe het de hulpverlening ervaart.
>> in het kader van inspraak en dit over de hele periode van het
hulpaanbod. Van bij de start tot het einde van de hulpverlening
ook al is de jongere al 21 jaar.
• Recht op inspraak en recht om mee te beslissen. Niet alleen recht
op een stem, maar ook op een stem die meetelt.
• Recht op inzage in het dossier en recht op informatie over deze
inzage.
• Recht op betrokkenheid bij je kind (ongeacht welke leeftijd) van
bij de start bv. degelijke informatie over waarom een tussenkomst
nodig is, voorbereiding van een plaatsing, betrokkenheid bij keuzes,
bij informeren van de jongere ...
• Recht op omgang en contact met de jongere, ook als het kind niet
wil toch een manier vinden om op afstand contact te behouden.
• Recht op eigen schoolkeuze.
• Recht om aanwezig te zijn en de mogelijkheid hebben om
aanwezig te zijn bij overleg.
• Recht op steun voor ouders, hulp in functie van de opvoeding,
ook als de jongere ouder is als 18 jaar.
• Recht op aanwezigheid bij voorleiding en zitting in JRB en bij
overleggesprekken hierover.
• Recht op toepassing van de rechten van ouders. Dit dient
ingebed te zijn in de werking, in procedures, in verslaggeving en in
de houding van professionelen.
Waarom vinden ouders het zo belangrijk dat er een betere omschrijving
komt van hun positie en rechten?
• Ouders kennen hun rechten niet. Zij weten bijvoorbeeld niet (uit
het Burgerlijk Wetboek) hoe die rechten zich vertalen wanneer
een andere opvoedingsverantwoordelijke, een hulpverlener
meespeelt.
• Belang zicht te hebben op hun (blijvende) rol als ouder.
• Vermijden dat ouders op hun rechten moeten gaan staan, want
jongeren schamen zich daarvoor.
• Schrik bij ouders dat rechten opeisen nadelige gevolgen heeft
voor de jongere.
• Schrik voor het creëren van een imago als ‘moeilijke’ ouder.
34
35

Bronnen
‘De rechten van kinderen in de integrale jeugdhulp, een brochure voor
ouders en volwassenen die instaan voor de opvoeding van minderjarigen.’
Kinderrechtswinkel vzw, Gent, 2014
‘Infoavond over: Rechtsbescherming en inspraak van gebruikers van welzijnsvoorzieningen
Een voorstel van decreet Een gesprek met de parlementariërs
die het voorstel indienden, Gent, 17 juni 2003 Verslag en weergave
van het rondetafelgesprek. Roppov 2003
‘Klachtenprocedure’ adviezen van ouders’ Roppov oudergroep 2015
‘Ouders in (v)echtscheiding en problematische opvoedingssituatie.’ Reacties
uit de Roppov oudergroep Gent, november 2007
‘Rechten van ouders in de Bijzondere Jeugdbijstand. Vanuit het perspectief
van ouders: verwachtingen van ouders, zoals geformuleerd in getuigenissen
en syntheseteksten uit de oudergroepen.’ Roppov, december 2010
‘Verslag Dialoogdag 10 juni 2011 “Rechten van ouders, hoe zien die er uit als
hulpverlening tussenkomt?”’ Roppov-oudergroep Gent, 2011
‘Voorbereiding Studiedag 1/12/2017 Instemmen met hulpverlening – aandachtspunten
- vanuit de bril van ouders’ Oudergroep Roppov, 2017
Themabundel: ‘Recht op een gezinsleven’. Roppov, april 2015
www.jeugdhulp.be/themas/rechten-in-de-jeugdhulp/rechten-voor-deouder
www.rechtspositie.be
Meer info over Ouderspunt:
info@ouderspunt.be
www.ouderspunt.be
vzw Ouderspunt (v.u.)
Ouderspunt is een erkende cliëntenorganisatie voor ouders met ervaring
in de jeugdhulp.