Samenwerken met gezin en netwerk- deel 3: Je familie kies je niet, hoe krijg je toch wat je nodig hebt?

Samenwerken
met gezin en
netwerk
Deel 3
‘Je familie
kies je niet,
hoe krijg je toch
wat je nodig
hebt?’

Je familie kies je niet, hoe krijg je toch
wat je nodig hebt?
‘Sinds wij netwerkgericht werken is er
vrijwel geen cliënt meer geweest waarvan
we het netwerk niet hebben gesproken’
zegt procesbegeleider Gladys van Klaveren.
‘Het netwerk benaderen, spreken en
betrekken bij de hulpverlening is onderdeel
van onze werkwijze.’
Wanneer het iHub team Jonge Ouders
ontdekt dat deze samen werking soms zeer
ingewikkeld is, bijvoor beeld omdat relaties
té complex, verbroken of beschadigd zijn,
zoeken zij naar alternatieven. Welke dat zijn
lees je terug in dit derde, laatste, deel.

Begrijpen, verdragen en verspreiden
Transcultureel
Als het onmogelijk lijkt de relaties
tussen de jonge ouder en het
netwerk door een directe samenwerking
te herstellen zet het
team diverse technieken in zoals
psycho-educatie, het ontschuldigen
van ouders en verbreding van
het netwerk. Begrip voor elkaar
neemt hierdoor toe waardoor
relaties soms alsnog herstellen.
koffer: ‘Iedereen draagt een
onzichtbare koffer met zich mee,
gevuld met ideeën, overtuigingen
en verwachtingen over jezelf,
anderen en de wereld.’ Begrijpen
wat er in jouw koffer, en die van
de ander zit, ontschuldigt mensen.
Wat zijn jouw triggers? En wat heb
jij van anderen nodig om hiermee
om te gaan?
Begrip door psycho-educatie
Jezelf en anderen begrijpen
– waarom doe ik wat ik doe? –
is vaak de eerste stap richting
herstel. We noemen dit psychoeducatie.
Gedragswetenschapper
Sigrid Hekkema gebruikt vaak de
metafoor van de onzichtbare
Door de inzet van het netwerk zien en
begrijpen we de omgeving van de
jonge ouders beter. Het afstemmen
van ondersteuning gaat hierdoor
makkelijker
— Ambulant hulpverlener

Verdragen door te ontschuldigen
Accepteren dat je ouders, ondanks
dat ze deden wat ze konden, jou
niet konden geven wat je nodig
had, stoppen met verwijten maken
en excuses zoeken zijn belangrijke
stappen in het ontschuldigen van
ouders. Het team ervaart dat de
jonge ouders, door uitleg en
co-regulatie (zie ook deel 2), leren
deze pijn te verdragen. Sigrid zegt
hierover: ‘Je familie kies je niet.
Hoe blijf je in contact zonder
teveel beschadigd te raken?
Hoe krijg je toch wat je nodig
hebt? Dit komt steeds naar voren
in de gesprekken met de jonge
ouders.’ Kleine interventies maken
hierin een groot verschil merkt het
team: ‘Een jonge moeder schroefde
de bezoekjes aan haar moeder
terug van wekelijks naar maandelijks.
Ze voelt minder verplichting
en ze verdraagt teleurstellingen
– moeder biedt dochter niet wat
ze nodig heeft – veel beter’ zegt
een ambulant hulpverlener.
‘Een jonge moeder hield, door
trauma’s uit het verleden, haar
schoonfamilie op afstand.
Dankzij psycho-educatie, voor
moeder en grootouders,
herstelde het contact. Kleinkind,
opa en oma bouwen hierdoor
alsnog een band op’
— ambulant hulpverlener

Het netwerk verbreden dankzij
eco-gram en geno-gram
Tijdens de training Beschermjassen
oefent het iHub team Jonge
Ouders met het maken van een
geno-gram. Deze methode brengt
familieleden in kaart, maar ook
patronen, intergenerationele
overdracht, rituelen en verlies. Het
team realiseert zich al snel dat het
netwerk van de jonge ouders
groter is dan familie alleen. Ook
kerkgenoten, leerkrachten en
buren zijn belangrijke steunfiguren.
Het team voegt daarom het
eco-gram, dat naast familie ook
inzicht geeft in de contacten
daarbuiten, als instrument toe.
Een eco-gram beoordeelt bovendien
de kwaliteit van de relaties.
Dit is, voordat het netwerk wordt
ingezet, belangrijk om te weten.
Een Taal Erbij als alternatief
Gezinsbegeleider Maaike Pals
werkt systeemgericht volgens de
methodiek Een Taal Erbij. Een
methodiek – handzaam en snel –
in te zetten als het netwerk afwezig
of te beschadigd is. Maaike: ‘Het
doorbreken van patronen, daar
doe je het voor.’ Gladys onderstreept
dit doel: ‘Die intergenerationele
overdracht van disfunctionele
patronen doorbreken door
de krachten in het netwerk te
vergroten, dat is zó belangrijk.’
‘Omringd worden door mensen
met wie je een warme band
hebt zorgt ervoor dat je soms
kantelt, maar nooit omvalt’
— Gladys van Klaveren

Poppetjes
‘Mensen aan tafel vervangen door
poppetjes’, dat is het allergrootste
verschil tussen Een Taal Erbij en
het netwerkgericht werken zoals
iHub team Jonge Ouders dat doet’
zegt Maaike die in 2020 met de
methodiek begon. ‘Niet hoeven
wachten tot iedereen beschikbaar
is en geen onuitgesproken conflicten
tussen familieleden maakt dat
je deze methode snel kunt inzetten.’
Jezelf uitspreken over
familieleden – zonder dat deze
aanwezig zijn – maakt het bovendien
een veilige methode vertelt
Maaike: ‘Wat je zegt blijft binnenskamers,
op je woorden letten
hoeft niet.’
Kruisbestuiving
Maaike volgde, samen met het
team, de basistraining Beschermjassen.
Meer collega’s gaan haar
voorbeeld volgen. Collega’s uit het
iHub team Jonge Ouders volgden
op hun beurt de basistraining Een
Taal Erbij. In een werkplaats
oefenen Maaike en de collega’s
met voorbeelden uit de praktijk.
Maaike: ‘Onze wens is om op beide
locaties zowel het netwerkgericht
werken als Een Taal Erbij aan te
bieden. Zo ontstaat er een
kruisbestuiving.’
Beweging
De methodiek start met het
uitzoeken van de poppetjes.
Maaike: ‘Stel, je geeft een presentatie
over je leven, wie is daar dan
bij? Die vraag, daar begin ik de
sessies vaak mee.’ Na het uitzoeken
krijgen alle poppetjes een
plekje: wie staat dichtbij? Wie is
afwezig? Maaike: ‘Staan de
poppetjes goed? Wat zou je
anders willen? Dat is mijn vervolgvraag.’
Na de sessie(s) gaan de
jonge ouders in gesprek met het
netwerk. Maaike: ‘Dat is de grote
uitdaging. Die brug, van droogoefenen
naar écht in gesprek
gaan, dat moeten zij zelf doen.’

‘Uitgaan van het oplossend
vermogen van het netwerk zet
mensen in hun kracht.
Hierdoor groeit het vertrouwen,
ook in hulpverlening’
— Sigrid Hekkema

Netwerkgericht werken in de toekomst
De werkwijze van het iHub team Jonge
Ouders begint langzaamaan volwassen
te worden. De blik van het team richt
zich de komende tijd meer naar buiten.
Het netwerkgericht samenwerken met
andere teams en externen wordt
belangrijker. Welke doelen heeft het
team nog meer voor de toekomst?
Het netwerk koppelen aan doelen
Aanschuiven aan tafel en uitspreken
te willen helpen betekent niet
automatisch dat deze hulp op
gang komt, merkt het team. Door
mensen uit het netwerk te koppelen
aan een doel, hoopt het team
het netwerk ‘aangehaakt’ te
houden. Gladys: ‘Wanneer mensen
zich ‘eigenaar’ voelen van een doel
spannen zij zich meer in om het
doel, samen met de jonge ouder,
te bereiken. Dat is althans onze
verwachting’. Het maakt het voor
ons ook makkelijker om tussentijds
contact op te nemen en te vragen
naar de voortgang. Meedoen is op
deze manier minder vrijblijvend.’
Het bespreken van succesmomenten
helpt het netwerk
ook om aangehaakt te blijven.
Intern uitbreiden
Het team ziet graag dat meer
teams binnen iHub netwerkgericht
gaan werken. Gladys: ‘Onlangs
kreeg ik een telefoontje. Een jonge
moeder, door ons overgedragen,
maakte er een potje van. Of wij
een oplossing wisten? Haar nieuwe
hulpverleners bleken geen contact
te hebben met haar oom, terwijl
hij altijd een goede invloed op
haar had. Dit was aan hen overgedragen.
Het is zo jammer als
de contacten, door ons aangehaald,
weer verwateren.’
Een overdrachtsgesprek, met alle
betrokkenen, is dus zeer belangrijk.

Extern uitbreiden
‘Oh nee, dat gaan wij onszelf niet
op de hals halen’, dat zeggen
externen soms als wij opperen om
contact te leggen met het netwerk’
zegt Sigrid. ‘Wij zien diezelfde
terughoudendheid en aarzeling,
net zoals wij dat destijds ook
hadden.’ Het blijven uitdragen van
positieve ervaringen helpt externen
hopelijk over de streep.
Gladys: ‘Samenwerken met het
netwerk heeft zoveel voordelen.
Voor de jonge ouders, maar ook
voor onszelf. Cliënten vragen hun
netwerk vaker om hulp, we schalen
veel minder vaak op naar intensievere
zorg en overdragen omdat je
op vakantie gaat kan soms ook in
het netwerk. De ouders lossen
meer problemen met hun eigen
netwerk op.’ Het team vergelijkt
het netwerkgericht werken vaak
met het leggen van een fundament.
‘De versterkte banden zijn
als een warme beschermjas.
De jonge ouders weten: er zijn
mensen die er altijd voor mij zijn.’
Sigrid: ‘Een onafhankelijke jonge
ouder, die verder kan zonder jouw
hulp, maar mét het netwerk, dat is
waar je het voor doet.’
‘Na een netwerkgesprek besloot
moeder niet bij ons, maar bij haar
familie te gaan wonen. Voorheen
zeiden wij dan: “Dat is onverstandig.”
Nu steunen wij haar in die keuze’
— ambulant hulpverlener

Meer informatie?
Voor meer informatie over
Netwerkgericht werken kun je
contact opnemen met de
professionals van iHub team
Jonge Ouders en Maatschappelijke
Opvang:
Gladys van Klaveren
financieel begeleider
g.van.klaveren@altra.nl
Sigrid Hekkema
gedragswetenschapper
s.hekkema@wender.nl
Yvette Martha
manager
y.martha@altra.nl
‘Hoe complex
ook, het samenwerken
met het
netwerk is altijd
de moeite waard’
— Gladys van Klaveren
Bronvermelding:
In deze tekst maken we gebruik van
informatie die afkomstig is uit de
navolgende boeken:
• Kitlyn Tjin A Djie Irene Zwaan,
maart 2013, ‘Beschermjassen,
transculturele hulp aan families’
• Jos Truyens en Suzanne de Ruig, 2019
Dit artikel is tot stand gekomen met
medewerkering van:
• Sigrid Hekkema
• Gladys van Klaveren
• Yvette Martha
• Patty Zoet (redacteur)
• Mieke de Haan (illustrator)
Note: De handvatten die ons vanuit de
training Beschermjassen zijn aangereikt,
hebben we op een geheel eigen wijze
binnen onze hulp aan jonge moeders
vertaald en gëïmplementeerd.