Inkijker PM 10 2024

Hoe een GOEDE RUZIE
je relatie versterkt
Leer je onbewuste
VOOROORDELEN kennen
GEHEIMEN
Wat doen ze met je?
Vaker
offline?
ZO LUKT HET DEZE
ZOMER ÉCHT
Zangeres
Eefje de
Visser
‘Psychoanalyse
haalde me uit mijn
slachtofferrol’
Fris
je
leven
op
5 MANIEREN OM DE SLEUR TE DOORBREKEN

GEZONDHEID
Eerder
stoppen
met
Ritalin?
tekst: Stefanie Rondags // illustratie: Marc Tran
14 PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024

Kinderen met ADHD
gebruiken medicatie
als Ritalin meestal langer
dan twee jaar, maar
een deel van hen kan er eerder mee
stoppen. Dat concludeert psycholoog
Anne-Flore Matthijssen in haar
promotieonderzoek aan de universiteit
van Groningen.
‘We stellen
kinderen mogelijk
onnodig lang bloot
aan eventuele
bijwerkingen’
Zijn we doorgeslagen in het medicijngebruik?
‘Daar is controverse over. Aan het
begin van deze eeuw zijn (huis)-
artsen en psychiaters enorm veel
meer stimulerende medicatie gaan
voorschrijven om concentratieproblemen
en hyperactief gedrag te
verminderen. Deels omdat ze daartoe
de druk van ouders en scholen
voelen, blijkt uit mijn onderzoek.
Volgens de Stichting Farmaceutische
Kengetallen verviervoudigde begin
deze eeuw het gebruik van methylfenidaat,
het meest gebruikte
ADHD-medicijn. En ook de laatste
jaren steeg het weer: van 261.000
gebruikers in 2020 naar 282.000 in
2022 – een stijging van maar liefst
8 procent. Zo’n 70 procent van die
gebruikers is onder de 18 jaar.’
Wat gebeurt er als die kinderen
stoppen?
‘Niets ernstigs, bleek uit mijn onderzoek.
We verdeelden 94 kinderen in
twee gelijke groepen. De ene groep
bleef Ritalin gebruiken, de andere
groep bouwde het gebruik binnen
drie weken af en kreeg daarna vier
weken een placebo. De behandelaars
onderzochten de kinderen
aan het begin van het onderzoek
en na zeven weken op kenmerken
van ADHD en bepaalden hun algehele
functioneren. We zagen dat de
ADHD-symptomen bij de placebogroep
toenamen. Dus dat betekent
dat de medicatie na twee jaar nog
altijd z’n werk doet. Maar bij 60
procent van hen leidde die toename
in symptomen niet tot een
slechter functioneren – al moeten
we nog onderzoeken hoe het zes
maanden na het stoppen gaat.
Vooralsnog lijkt het erop dat een
meerderheid van de kinderen zonder
problemen na twee jaar Ritalingebruik
kan stoppen.’
Zou elke ouder zo’n stop-onderzoek
moeten doen bij zijn of haar
kind?
‘Als kinderen jaar in, jaar uit medicatie
blijven gebruiken, stellen we
ze misschien onnodig lang bloot
aan de mogelijke negatieve bijwerkingen
van deze medicijnen, zoals
verminderde eetlust, hoofdpijn en
misselijkheid, inslaapproblemen en
op de lange termijn verminderde
lichaamslengte. Ons onderzoek
maakt duidelijk dat het stoppen
met Ritalin goed onder de loep genomen
moet worden. In de behandelrichtlijn
voor ADHD bij kinderen
staat dat jaarlijks een proefstop moet
worden overwogen. Maar hoe dat
eruitziet, staat er niet in. Het zou
goed zijn als behandelaars al aan
het begin van een behandeling met
Ritalin nadenken over een stopmoment
en dat bespreken met de
ouders en het kind. Ook het voorschrijven
kan preciezer worden bekeken.
In de richtlijn staat dat de
ouders van een kind met “matig
ernstige ADHD” een training krijgen
om beter met het gedrag van
hun kind te leren omgaan. Pas bij
“ernstige ADHD” is het advies aan
de arts of psychiater om medicatie
voor te schrijven. Maar in de praktijk
vond ik bij slechts vijf van de vijfhonderd
kinderen van wie we het
medisch dossier hebben bekeken
een ernstbepaling, terwijl ze wel allemaal
medicatie gebruikten.’ (SR)
RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN, MEI 2024
PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024 15

16 PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024
Ook mooie dingen verliezen op een bepaald
moment hun glans: ze worden gewoon, een tikje
saai zelfs. Met deze kleine ingrepen voorkom je
dat je leven in de sluimerstand schiet.
tekst: Pam van der Veen // illustraties: Angelina Bambina

DOSSIER
PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024 17

30 PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024

INZICHTEN
‘Ik ben op
veel vlakken
een lucky
bastard’
Zangeres Eefje de Visser kampte als jongvolwassene
met opgekropte boosheid en
verdriet. Tot ze in psychoanalyse ging. ‘Het
leerde me dat de mens niet anders kán dan
falen, en dat dat ook mogelijkheden biedt.’
tekst: Vivian de Gier // foto’s: Brenda van Leeuwen
styling: Inge Holkenborg // visagie: Bianca Fabrie
PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024 31

Tijd in
overvloed
Wil je rust en ontspanning deze zomer? Ga offline.
5 redenen waarom dat je goed zal doen.
tekst: Otje van der Lelij // foto: Kike Arnaiz
Zo voelt rust
Alles wat rinkelt, piept en knippert, wakkert stresshormonen
zoals cortisol aan, schrijft neurowetenschapper
Mark Williams in The connected species. Ja, zelfs als
je heerlijk onderuitgezakt op een strandbedje ligt. Dat
komt onder meer doordat we meer urgentie toekennen
aan nieuwe informatie. Bij elk bericht dat je hoort
of ziet binnenkomen, denk je: het zou weleens belangrijk
kunnen zijn. En zelfs al is het een update in een
appgroep, een vriendin die even wil spuien over haar
relatiecrisis of iets anders waar je best later op kunt
reageren: je blijft voortdurend aan staan. Of je wordt
overvallen door FOMO, de angst om iets te missen.
Je brein trakteert je op een onrustig en gejaagd gevoel
– precies wat je niet wilt als je op vakantie bent.
Maar liefst 71 procent van de Nederlanders voelt
stress door berichtjes, nieuwsupdates, e-mails of herinneringen,
blijkt uit onderzoek van Panelwizard. Zet
hem uit, stop hem diep weg in je tas, adem, ontspan.
42 PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024

PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024 43

48 PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024

Ruziemaken slecht voor je relatie? Nee hoor, het
kan de verbondenheid zelfs versterken, zeggen de
bekende relatie-experts Julie en John Gottman
– mits je het op de goede manier doet.
tekst: Francisca Kramer // foto’s: Erlon Silva
PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024 49

‘DE GESLOTEN
JEUGDZORG HEEFT ME
MEER BESCHADIGD DAN
HET GEWELD THUIS’
Met een zware depressie kwam Jason Bhugwandass (26) in de gesloten
jeugdzorg terecht. In plaats van hulp te krijgen werd hij aan een gevangenisregime
onderworpen. ‘Er is me nooit naar mijn achtergrond gevraagd.’
tekst: Brenda van Osch // foto’s: Brenda van Leeuwen
58 PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024

WAT IK NU WEET
PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024 59

TEST
Heb je last van
sociale angst?
Van speechen op een feestje tot kritiek krijgen op het werk: voor
sommigen zijn zulke situaties een nachtmerrie. Vooral vrouwen
kampen met sociale angst. Hoe kun je je daartegen wape nen?
tekst: Marloes Blom // illustraties: Marta Lebek
66 PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024

Geef aan in hoeverre de volgende situaties
een gevoel van ongemak, stress of nervositeit
bij je oproepen. Als je de situatie nog
nooit hebt meegemaakt, probeer je dan
voor te stellen hoe ongemakkelijk, gestrest
of nerveus je je zou voelen.
1. Helemaal niet of
een heel klein beetje
2. Een beetje
3. Behoorlijk
4. Erg
5. Heel erg of extreem erg
Iemand groeten en genegeerd worden 1 2 3 4 5 K
Een buurman of buurvrouw moeten vragen om te stoppen met lawaai maken 1 2 3 4 5 A
In het openbaar spreken 1 2 3 4 5 O
Een aantrekkelijk persoon mee uit vragen 1 2 3 4 5 S
Klagen bij de ober over een gerecht 1 2 3 4 5 A
Me bekeken voelen door personen van de sekse waarop ik val 1 2 3 4 5 S
Deelnemen aan een vergadering met gezagvolle personen 1 2 3 4 5 O
Praten met iemand die geen aandacht heeft voor wat ik zeg 1 2 3 4 5 K
Weigeren wanneer me iets wordt gevraagd dat ik liever niet doe 1 2 3 4 5 A
Nieuwe vrienden maken 1 2 3 4 5 V
Iemand vertellen dat hij of zij mijn gevoelens gekwetst heeft 1 2 3 4 5 A
Een praatje moeten houden op het werk, tijdens een bijeenkomst of in de klas 1 2 3 4 5 O
Een gesprek op gang houden met iemand die ik net heb ontmoet 1 2 3 4 5 V
Mijn ergernis uiten tegenover iemand die het op mij heeft voorzien 1 2 3 4 5 A
Iedere persoon begroeten tijdens een sociale bijeenkomst waar ik bijna
niemand ken 1 2 3 4 5 V
Geplaagd worden in het openbaar 1 2 3 4 5 K
Praten met een onbekende op een feestje of bij een overleg 1 2 3 4 5 V
Tijdens een vergadering een vraag van mijn leidinggevende krijgen,
of in de klas of college een vraag krijgen van de docent 1 2 3 4 5 O
Iemand in de ogen kijken die ik net heb ontmoet terwijl ik met hem of haar
aan het praten ben 1 2 3 4 5 V
Mee uit gevraagd worden door iemand tot wie ik me aangetrokken voel 1 2 3 4 5 S
Een fout maken waar anderen bij zijn 1 2 3 4 5 K
Naar een sociale gebeurtenis gaan waar ik slechts één persoon ken 1 2 3 4 5 V
Een praatje aanknopen met iemand op wie ik een oogje heb 1 2 3 4 5 S
Terechtgewezen worden over iets dat ik verkeerd heb gedaan 1 2 3 4 5 K
Tijdens een etentje met collega’s, studie- of klasgenoten gevraagd worden
om iets te zeggen namens de hele groep 1 2 3 4 5 O
Iemand vertellen dat ik me stoor aan zijn of haar gedrag, en hem of haar
vragen daarmee te stoppen 1 2 3 4 5 A
Iemand ten dans vragen die ik aantrekkelijk vind 1 2 3 4 5 S
Bekritiseerd worden 1 2 3 4 5 K
Praten met mijn leidinggevende of een ander gezagvol persoon 1 2 3 4 5 O
Tegen iemand tot wie ik me aangetrokken voel, zeggen dat ik hem of haar
graag beter zou willen leren kennen 1 2 3 4 5 S
Tel alle punten bij elkaar op voor je totaalscore:
PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024 67

Lang
zal ik
zwijgen
Gokschulden, affaires of een drankprobleem dat je met alle
macht probeert te verbergen. Wat doet zo’n geheim met je
– en wanneer is het tijd om eerlijk te zijn? Expert Michael
Slepian deed er jarenlang onderzoek naar.
tekst: Christel Don // foto: Lucas Ottone
70 PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024

GEHEIMEN
Mijn destijds 95-jarige overbuurvrouw Conny vertrouwde
me ooit toe dat ze vanaf haar 18e lid was geweest van de
NSB. Na de oorlog werd ze opgepakt en opgesloten, en
bij terugkeer in haar dorp was ze jarenlang met de nek
aangekeken. Ze was te trots om te verhuizen, maar had
er nooit meer over willen praten. Dat ze het nu toch vertelde,
was omdat ze haar geschiedenis ook niet mee het
graf in wilde nemen. Het was voor het eerst dat ik zo
duidelijk zag wat het effect was van zowel het bewaren
als het delen van een geheim: de schaamte en pijn, maar
ook de opluchting.
We hebben allemaal geheimen. De Amerikaanse wetenschapper
en geheimenexpert Michael Slepian maakte
hiervan zijn levenswerk en deed er jarenlang onderzoek
naar. Zo blijkt uit een van zijn studies, onder meer dan
50.000 mensen over de hele wereld, wat we zoal geheimhouden.
Bovenaan de lijst staan leugens die we hebben
verteld, romantische verlangens, bijvoorbeeld naar iemand
anders dan onze partner, en problemen rond geld en
financiën. Ook seksueel gedrag wordt vaak verzwegen,
zoals porno kijken, masturberen of het hebben van bepaalde
fantasieën – net als familiegeheimen, ergens niet
tevreden mee zijn (vriendschappen, uiterlijk of liefdesleven),
psychische problemen of het schenden van iemands
vertrouwen. We kiezen ervoor iets geheim te houden om
onze reputatie, relaties of de mensen die bij het geheim
betrokken zijn niet te schaden. Dat we last kunnen krijgen
van al dat zwijgen, verkiezen we op zo’n moment boven
wat er kan gebeuren wanneer het aan het licht zou komen,
zegt Slepian.
Piekeren
Lange tijd was het heersende idee dat een geheim vooral
zwaar weegt door de stress die het geeft iets te moeten
verbergen. Maar een geheim bewaren is helemaal niet
PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024 71

SOCIAAL
De warmte
van een
woongroep
Deze drie mensen wonen in een community. Wat brengt dat hun?
tekst: Christel Don // foto’s: Rachel Schraven
PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024 83

‘Open en eerlijk
durven zijn is hier
een noodzakelijke
eigenschap’
88 PSYCHOLOGIE MAGAZINE 10 // 2024

PSYCHOLOGIE ACADEMY
Vrijer op
TOOL-
KIT
WELKE FAMILIEGEWOONTEN
BEPALEN JOUW KEUZES?
Hoe jij je zomer doorbrengt, wordt beïnvloed door hoe je ouders en
misschien zelfs grootouders dat deden. Ontdek hoe familiegewoonten
doorwerken in je vakanties en hoe je vrijere keuzes kunt maken.
tekst: Hanneke Karssen

3 VRAGEN
AAN DE
EXPERT
HOE HEEFT JE FAMILIE IN-
VLOED OP JE VAKANTIES?
‘We laten ons vaker dan we denken
leiden door onze familie.
Stilzwijgend kun je als familie afspraken
hebben zoals: “Wij Jansens
zijn echte kampeerders”, of:
“Ons zul je niet op een strand
zien liggen” of: “Met Pasen zijn
we altijd op Texel”. Als je een
partner hebt, krijg je bovendien
te maken met de afspraken uit die
familie. Dat kan mooi aansluiten
of flink botsen. Stilzwijgende afspraken,
die soms al genera ties
lang bestaan, kunnen je als jongere
of volwassene in de weg
gaan zitten. Hoezo “moet” jij
cultureel geïnteresseerd zijn? Je
houdt van een strandvakantie!
Of: waarom zou je nog meegaan
op familieweekenden naar Texel
terwijl je er niks aan vindt?’
DAN MAAK JE TOCH GEWOON
JE EIGEN KEUZES? ‘Zelf kiezen
lijkt makkelijker dan het is. Want
een kind wil het zijn ouders naar de
zin maken. Uit loyaliteit neem je
bepaalde afspraken over, ook als je
volwassen bent. Zo’n afspraak noem
je een legaat. Daarnaast zijn er
delegaten: afspraken die niet meer
passend voelen, die je liever loslaat.
Als je afspraken loslaat, moet je dat
vaak wel uitleggen. “Mam, ik geniet
echt van het strand.” Of: “Pap, wij
houden niet zo van archeologie als
jij.” Je voelt soms dat ze vasthouden
aan wat zij belangrijk vinden doordat
ze daarnaar vragen: “Hoe vond
je het Pantheon?” in plaats van:
“Vertel, wat was er zo gaaf aan walvissen
spotten?” Dat kan een beetje
gaan wringen.’
HOE KUN JE ÉCHT VRIJ KIE-
ZEN? ‘Wees je bewust van de
stilzwijgende afspraken. En als
het wringt: leg rustig aan je naasten
uit dat je zelf keuzes wilt
maken over wat je wel en niet
meeneemt uit jullie vakantieafspraken.
Vinden ze het vreemd
dat je niet meegaat op familieweekend?
Leg uit waarom je
daarvoor kiest. En plan andere
momenten met elkaar die voor
iedereen passend zijn. Heb je
zelf kinderen, kies dan samen
met je partner wat jullie uit ieders
familie willen doorgeven.
En misschien spelen er in je eigen
gezin ook al stilzwijgende
afspraken als: “De kinderen
gaan mee tot ze 18 zijn” of: “Bij
een goede opvoeding hoort
veel van de wereld zien” of: “Op
vakantie doen we alles samen”.
Je kinderen zullen zich daar aanvankelijk
naar voegen. Maar ook
zij mogen uiteindelijk zelf kiezen
wat ze meenemen en wat ze
achterlaten. Kun je hun die ruimte
geven? Ook als dat betekent
dat ze in Barcelona alleen maar
naar het strand willen? Of niet
meer meegaan?’
Gerrie Reijersen van Buuren is contextueel
leertherapeut en trainer.
Ze is de expert in de online training
‘Laat familiepatronen los − maak je
eigen keuzes’. Meer weten?
Psychologiemagazine.nl/familie
Aan onze Instagram-volgers vroegen we: Welke goede dingen uit vakanties van vroeger neem je mee in je eigen
vakanties nu? Elk jaar naar Vlieland • naar de zee gaan • kamperen, kanoën, hangmatten en kampvuur • elke dag