Levenmetreuma_2024_online

Leven met reuma, 

kan dat? 

ReumaNet vzw - www.reumanet.be 

Nelly Creten 

In samenwerking met 

RA Liga vzw 

samen 

staan we 

sterk

Inhoud 

Voorwoord ............................................................................................4 

Help, ik heb reuma................................................................................5 

Leven in de schaduw van een chronische ziekte...........................7 

Fase 1: Ongerustheid.....................................................................7 

Fase 2:Opluchting...........................................................................7 

Fase 3: Ontmoediging....................................................................7 

Fase 4: Angst.....................................................................................8 

Fase 5: Boosheid..............................................................................8 

Fase 6: Oplossingen zoeken..........................................................8 

Fase 7: Moedeloosheid..................................................................9 

Reuma is het probleem ......................................................................9 

Reuma Regie....................................................................................... 11 

1. Erkenning/ervaring.................................................................. 11 

1.1 Emoties toelaten........................................................... 12 

1.2 Bewustwording.............................................................. 12 

1.3 Focus verleggen............................................................. 13 

1.4 Perspectief...................................................................... 13 

2. Motivatie.................................................................................... 14 

3. Moed.......................................................................................... 14 

4. Focus op doelen...................................................................... 15 

5. Ervaring...................................................................................... 17 

6. Veerkracht ................................................................................ 18 

7. Wilskracht ................................................................................ 20 

8. Volharding ................................................................................. 22 

9. Energie....................................................................................... 22 

10. Creativiteit ............................................................................. 23 

11. Talent ....................................................................................... 24 

12. Communicatie........................................................................ 25 

13. Zelfkennis................................................................................ 28 

2 ReumaNet vzw | www.reumanet.be | info@reumanet.be | april 2024

Zelfzorg................................................................................................ 29 

Draag zorg voor jezelf................................................................ 30 

Vind tijd voor jezelf en neem die om te genieten................ 30 

Zeg ja tegen het leven................................................................ 30 

Lees alsof elke dag een speciale gelegenheid is..................... 31 

Vraag om hulp.............................................................................. 31 

Neem jezelf niet te ernstig........................................................ 32 

Vijf handvaten...................................................................................... 32 

Nawoord.............................................................................................. 34 

Meer informatie.................................................................................. 34 

Help mee.............................................................................................. 36 

Persoonlijke notities.......................................................................... 37 

© Dit boekje is het resultaat van een mooie samenwerking. We hopen dat het een 

meerwaarde kan betekenen voor jou. Wil je het graag delen met je naasten of je zorgverlener? 

Dat mag. Wil je er gebruik van maken naar derden toe, geef ons dan even een 

seintje. Dankjewel. 

Info@reumanet.be 

april 2024 | info@reumanet.be | www.reumanet.be | ReumaNet vzw 3

Voorwoord 

Op een dag stap je in een verhaal waar je helemaal niet wilde 

instappen. Je krijgt de diagnose dat je chronisch ziek bent. Je hebt 

een reumatische aandoening. Je hebt tijd nodig voor je de diagnose 

kan vatten en je zoektocht naar antwoorden is een tocht 

van vallen en opstaan. 

Dat overkwam mij. Ik besefte dat mijn reumatische aandoening 

een factor in mijn leven was en is waar ik altijd rekening zal mee 

moeten houden. 

Het mocht en mag echter mijn leven niet volledig bepalen en 

zeker niet overnemen. 

Dat proces van afscheid nemen van een deel van je gezondheid, 

je aandoening begrijpen en uiteindelijk een plaats geven, vergt tijd, 

inzet en veel puzzelwerk. Het zoeken naar dit nieuw evenwicht 

heb ik neergeschreven en wil ik graag met jullie delen. 

Nelly Creten 

April 2024 

Dank aan Nele Caeyers van ReumaNet voor de hulp en ondersteuning. 


Help, ik heb reuma! 

Horen dat je chronisch ziek bent, zonder uitzicht op herstel, kan 

heel ingrijpend zijn. Zat je eerst nog vol plannen, neemt nu de 

moedeloosheid het over. Je verliest niet alleen je gezondheid 

maar op den duur misschien ook nog je zelfstandigheid. Iedereen 

verwerkt dit rouwproces op zijn eigen manier. De rest van je 

leven afhankelijk zijn van zorg en medicatie is in eerste instantie 

geen fijn vooruitzicht. 

Tot voor ik ziek werd leefde ik eigenlijk in een ‘bubbel’. Mijn 

leven was enorm druk met de zorg voor een gezin, met een 

voltijdse betrekking, activiteiten in bijberoep, sporten enz. 

Elke keer verwonderde ik mij hoe enthousiast ik wel in het 

leven stond. Mentaal en fysiek voelde ik mij ongenaakbaar. 

Maar dan kwam de reuma roet in het eten gooien en alles 

veranderde. Mijn lichaam geraakte uitgeput en ik had constant 

pijn. Mijn geest ging in slow motion. Emotioneel kreeg 

ik het moeilijk. Ik zat echt aan de grond. Ik kroop van mijn 

bed naar de zetel en omgekeerd. Er was nog weinig wat mij 

kon interesseren. Die toestand heeft een paar jaar geduurd. 

Periodes van moedeloosheid wisselden af met periodes waar 

ik toch nog ‘drive’ kon vinden en de zin van mijn leven in 

terugvond. Het ene moment flirtte ik met een depressie om 

dan in een andere dimensie te komen waar ik terug toekomst 

kon proeven. 

Het heeft mij tijd gekost voor ik mij realiseerde dat ik levenslang 

zou opgescheept zitten met mijn reumatische aandoening. 

Eens dit gegeven tot mij doorgedrongen was, ben ik mij 

ervan bewust geworden dat ik niet meer kon genezen en dat 

ik niet terug kon keren naar het leven dat ik vroeger had. 

We hebben geen inspraak gehad toen een chronische ziekte zich 

installeerde in ons lichaam en ons leven. Wij hebben niet gekozen 

voor de pijn, de vermoeidheid, de gezwollen gewrichten…enz. 

Iedere dag worden wij geconfronteerd met het verlies. Onze 

reumatische aandoening heeft ons beperkingen opgelegd, heeft 

gemaakt dat zowel in onze werksituatie, gezinssituatie, vriendenkring 

wij niet altijd onze engagementen kunnen nakomen. 


In ons lichaam huist de reumavijand en met medicatie proberen 

wij te voorkomen dat die vijand meer terrein wint. Door ons lichaam 

te bewegen en te verzorgen maken wij het terrein minder 

toegankelijk. Maar ik ben overtuigd dat onze mentale kracht, het 

inzetten van onze talenten en het creatief aanwenden van onze 

mogelijkheden en vaardigheden zullen maken dat wij verder nog 

een mooi levenspad kunnen bewandelen. Ons leven zal misschien 

anders verlopen dan dat van andere mensen en zeker ook van 

hoe we het zelf gepland hadden. 

Mij leek het simpel in het begin. Enkele boekjes lenen waar 

veranderingsprocessen in beschreven stonden. Maar zo simpel 

was het niet. Je verandert niet door hier en daar wat 

adviezen op te volgen. 

En ken je de reacties: ‘Je moet er mee leren leven?’. Ja, dat 

besef ik ook wel, maar er mee leren leven, hoe doe je dat? 

Door anders te leren kijken naar je leven, naar jezelf maar 

ook naar de anderen. Je kan veranderen door in jezelf te 

geloven en door je niet te blijven verantwoorden. Ik ben veranderd. 

Dat was niet evident. Maar heeft verandering nu alle 

problemen opgelost? Neen, zeker niet. 

Heeft verandering mij een ander, rijker leven gegeven? 

Ja, ik heb een ander leven gekregen. Neen, ik heb geen rijker 

leven. Ik had vroeger een rijk leven en dat heb ik nu nog. Alleen 

is het een ander leven dan vroeger. 

Als je verandering gaat doorvoeren door anders te kijken naar 

jezelf, je leven, de anderen, ... dan zijn je oude overtuigingen niet 

zomaar verdwenen. De nieuwe overtuigingen krijgen een plek 

naast de oude en naarmate ze sterker worden, bieden ze een 

andere manier van denken, voelen en gedragen. 

Het leven kan zeker uitdagend zijn en het lijkt alsof sommige 

mensen meer dan hun gewone aandeel aan pijn en problemen te 

verwerken hebben. Daarom is het belangrijk dat je doorzet en 

vastberaden bent. Het helpt je om je doelen na te streven, ook in 

moeilijke periodes in je leven. 

De kleinste verandering in je gedachten of je gedrag kan verreikende 

gevolgen hebben. We zijn gecompliceerd en we leven in 

een wereld die complexer is dan de wetenschap kan vatten. 


Leven in de schaduw van een 

chronische ziekte 

Wanneer je chronisch ziek wordt, ga je ook door een rouwproces. 

Je rouwt om het verlies van je gezondheid die je altijd als 

vanzelfsprekend had beschouwd. Je rouwt om dat deel van jezelf 

dat verloren is gegaan. Je kan een aantal fases doorlopen 

Fase 1: Ongerustheid 

Voor de diagnose is er de ongerustheid. Je hebt zelf een heel 

traject afgelegd voor het duidelijk werd wat de oorzaak kon zijn 

van de verschillende klachten die je geruime tijd had. Wanneer 

je voortdurend ergens pijn ervaart, ga je in eerste instantie naar 

de dokter in de hoop dat die je zal genezen. Je vertrouwt op 

de diagnose van de arts maar wanneer je merkt dat de voorgeschreven 

medicijnen geen verlichting van de symptomen met zich 

meebrengen, begin je je zorgen te maken. De angst bekruipt je dat 

er iets heel ergs met je aan de hand is. 

Fase2: Opluchting 

Na de diagnose is er opluchting. Dit is meestal een korte fase 

in het leven van de patiënt. Men weet nu eindelijk wat er aan de 

hand is en er kan naar gehandeld worden. Naar buiten toe zijn de 

klachten eindelijk te verklaren, zodat het ook voor de omgeving 

duidelijker wordt. Al blijft te horen krijgen dat je nooit meer zal 

genezen natuurlijk een enorme schok. 

Sommige chronische reumatische aandoeningen zijn echter moeilijk 

te herkennen. Een duidelijke diagnose kan op zich laten wachten 

of zelfs uitblijven. Ook wat behandelingsopties betreft, hinken 

sommige reumatische aandoeningen achterop. Het rouwproces 

zal in deze gevallen verschillend verlopen en van opluchting is er 

hier geen sprake. 

Fase 3: Ontmoediging 

Een behandeling voorgeschreven krijgen kan zorgen voor perspectief 

maar ook voor ontmoediging. Want een behandeling kan 

ook voor bijwerkingen zorgen en het is niet uitgesloten dat er 

complicaties optreden. Dat kan zorgen voor ontmoediging, voor 


het minder strikt opvolgen van het behandelingsplan enz. Het is 

een schok te horen dat de behandeling enkel de symptomen zal 

bestrijden, maar niet genezend is. Soms helpt medicatie tijdelijk 

en dan weer niet meer. Het proces van rouw om het verlies van 

het gezonde zelf wordt verder gezet. 

Fase 4: Angst 

Het gebeurt dat mensen zich niet willen informeren en gewoon 

willen doorgaan met hun vroegere leven. Hun lichaam dat smeekt 

om het rustiger te gaan doen, negeren ze compleet. Ze gaan door 

ondanks de pijn. 

Ze hebben angst om echt te voelen wat er zich in het lichaam 

afspeelt, en vooral angst om hun vroegere ‘leven’ kwijt te spelen. 

Er kunnen zich ook periodes voordoen waarin chronisch zieken 

zich lichamelijk iets beter voelen en hun vroegere bezigheden 

verder uitoefenen. Ze willen niet bezig zijn met hun ziekte. Ze 

realiseren zich niet altijd dat het gevaarlijk kan zijn om hun eigen 

grenzen te verleggen. Op termijn moeten zij soms de lichamelijke 

tol betalen. 

Fase 5: Boosheid 

Het gebeurt dat je de vraag stelt waarom is mij dit nu overkomen? 

Je gaat kijken naar een ander, waarvan je vindt dat hij of zij 

op een ongezondere manier leeft dan jijzelf. Dan komt boosheid 

bovendrijven. Boosheid kan zorgen voor isolement en een vicieuze 

cirkel van onbegrip. Relaties kunnen stranden als de boosheid 

aanhoudt of uitbreid en uiteindelijk vernietigend werken voor de 

persoon zelf. 

Fase 6: Oplossingen zoeken 

In een volgende fase komt het zoeken naar mogelijke oplossingen. 

Verschillende dokters worden geraadpleegd -waaronder dokter 

Google-, er wordt gezocht en gelezen over de ziekte of over 

genezing, alternatieve geneeswijzen kunnen uitgeprobeerd worden 

enz. 

Een goede relatie met (één van) de behandelende arts(en) kan 

deze zoektocht in goede banen leiden. 

Reumatische aandoeningen kunnen nog niet genezen worden, 

maar er zijn wel manieren om de meeste ziektes onder controle 

te krijgen. 


Fase 7: Moedeloosheid 

Als men geen oplossingen gevonden heeft kan het wel zijn dat 

men een manier vindt om de pijn draaglijk te houden en het leven 

aan te passen. De confrontatie met het gegeven dat de ziekte er 

is en niet zomaar zal verdwijnen, kan gevoelens van wanhoop en 

depressie met zich meebrengen. Bij momenten ziet men geen 

uitweg meer, voelt men zich gegijzeld door de ziekte. Op die momenten 

stelt men soms de zin van het leven in vraag. 

Als de naaste omgeving onbegrip en ongeloof uitstraalt kan dat 

de eigenwaarde aantasten. 

Reuma is het probleem 

Hoe komt het dat de ene aan zijn verdriet bezwijkt, terwijl de andere 

er juist kracht uit put? 

Waarom gaat de ene moedeloos op de bank liggen en vecht de ander 

terug? 

Wat maakt dat de ene onder druk bezwijkt, terwijl de ander er juist 

door groeit? 

Het verschil schuilt in onszelf. 

Focussen op het probleem houdt in dat je gericht gaat denken. 

Stel jezelf de vragen: 

Wanneer ontstond het probleem? Wat liep er fout? Wat ging er 

niet? Waarom? Hoe werd het erger? Enz... 

Hoe meer ik de focus op mijn problemen legde, hoe groter 

ze werden. Dat was net het omgekeerde van wat ik beoogde. 

Ik dacht dat zelfvertrouwen de sleutel was tot het verwerken 

van mijn ‘tegenslag’. 

Ik leerde tot mijn verbazing dat ik beter kon omgaan met 

problemen als ik een deel van mijn zelfvertrouwen kwijtraakte. 

Dus als het probleemgericht denken mij geen oplossingen 

bood, moest ik een andere manier vinden om naar dezelfde 

situatie te kijken. 


De focus moest gericht worden op het zoeken en bedenken van 

oplossingen. 

Ja, dat werkte. Hoe meer ik mij focuste op oplossingen, hoe 

sterker zij werden. Goede oplossingen zijn deze die een 

meerwaarde hebben. Een korte periode heb ik gedacht dat 

het chronisch ziek zijn een eindpunt betekende. 

Het leven is een hachelijk avontuur en moeilijke dingen maken 

ons zwakker. Maar ook sterker. 

Mensen verschillen op alle mogelijke manieren van elkaar: 

Qua talent, interesse, temperament … 

Door leren en ervaring op te doen, is iedereen in staat te veranderen 

en te groeien. 

Waarom zou je onvolkomenheden verbergen, als je ze kunt overwinnen? 

Ik ben mij anders gaan opstellen in het leven door uitdagingen 

te verwelkomen en niet op te geven bij tegenslag. Door 

inspanning als een weg naar levenskwaliteit te zien en te 

leren van kritiek. Door het probleem begrijpelijker te maken 

en veel bewuster te gaan leven. 

Ik heb mij een hele periode laten meeslepen door wat mij 

overkomen was. Ik heb mij gewenteld in zelfmedelijden. 

Maar ik realiseerde mij dat het mijn eigen leven blijft. 

De enige manier om er iets aan te veranderen, is zelf op zoek 

te gaan naar wat je kan helpen om actiever in het leven te 

staan. 

Nu voor problemen en moeilijkheden kon ik oplossingen bedenken 

of zoeken maar ik zat op dat ogenblik al met een 

aantal beperkingen. Hoe moest ik nu oplossingen zoeken 

voor beperkingen gezien ik geen medische of paramedische 

opleiding heb genoten. Dat ging niet. 

Wat ik wel kon waren oplossingen zoeken voor de gevolgen 

verbonden aan mijn reumatische aandoening. Ik heb die in 

kaart gebracht en ik merkte dat die terug te brengen waren 

in vier grote groepen namelijk: 

Lichamelijke gevolgen 

Mentale gevolgen 

Materiële gevolgen 

Sociale gevolgen. 


Staar je niet blind op alles wat je niet meer kan en op alle beperkingen, 

maar probeer te kijken naar wat je wel nog kan en zoveel 

mogelijk te genieten van de mooie momenten die het leven te 

bieden heeft. 

De twee belangrijkste vragen die je dagelijks kan stellen zijn: Wat 

wil ik nog? Wat kan ik nog? En die vragen ook verbinden met 

elkaar. Want als je de vraag stelt “Wat wil ik nog” moet je ook 

uiteraard direct de andere vraag stellen: “Ok je wilt dat, maar kan 

je dat nog wel?” 

Omgekeerd als je overtuigd bent dat je nog zaken kan, moet je 

ook de vraag stellen: “Ok, ik kan dat nog wel, maar wil ik dit nog?” 

Reuma Regie 

1. Erkenning/ Aanvaarding 

‘Aanvaard wat je niet veranderen kan, maar verander dat 

wat je niet aanvaarden kan.’ 

Moet je nu je ‘lot aanvaarden’ om verder te kunnen met je leven? Kan 

je pijn, beperkingen, ongemak ooit volledig aanvaarden? 

Kan je leven met het feit dat je chronisch ziek bent? 

Na de diagnose zeggen artsen dat je ermee moet leren leven. 

Maar ermee leren leven, hoe doe je dat? Het kan ook goed zijn 

dat jij je ziekte maar voor een deel kunt aanvaarden. Of de pijn 

wel, maar niet de beperkingen die je ondervindt door de vermoeidheid. 

Of dat je het de ene week beter kunt dan de andere. 

Dat is prima. Chronisch ziek zijn is niet niks en het is echt niet 

vreemd dat je het niet volledig kan accepteren. 

Wat is aanvaarden? 

- Voor de ene is het zich overgeven en alleen nog leven in functie 

van de ziekte. De andere vergelijkt het met het negeren van je 

grenzen en een leuk leven hebben. 


- Aanvaarding betekent dat er zowel positieve als negatieve emoties 

zijn; dat er betere en slechtere periodes zijn. 

- Het is ook de angst een plaats geven wanneer er weer nieuwe 

symptomen optreden en je weer terug in een fase van bezorgdheid 

terecht komt. 

- Het is kunnen genieten van de momenten waarop de pijn draaglijk 

is. Het is ook uit de schaduw van je ziekte treden, terug durven 

zijn wie je werkelijk bent, weliswaar met beperkingen. 

- Het is omgaan met de beperkingen die je hebt en er het beste 

van maken. Je er niet bij neerleggen dat je zaken niet meer kunt, 

maar ook zeker niet negeren dat je ziek bent. 

Maar ook het aanvaarden verloopt volgens een bepaald proces: 

1.1 Emoties toelaten 

Wanneer men emoties zoals kwaadheid en verdriet toelaat, zullen 

deze sneller verdwijnen dan wanneer men zich ertegen verzet. 

Je kunt niet van jezelf verwachten dat je na de diagnose meteen 

vrede kunt nemen met jouw nieuwe situatie. Het is gewoon 

verschrikkelijk en daar mag je best boos en verdrietig om zijn. 

Misschien had je nog hoop dat het gewoon weer zou verdwijnen, 

of dat er een medicijn bestond dat alles zou oplossen. 

Maar als je hoort dat je de rest van je leven ziek blijft, dat je de 

rest van je leven behandelingen moet volgen, dan kost het tijd om 

dat te verwerken. Je moet wennen aan de nieuwe realiteit, namelijk 

dat je vanaf nu ziek bent en dat je misschien dromen moet 

gaan opgeven. Dat je minder kunt dan anderen. Dat je regelmatig 

tegen je eigen grenzen zult lopen. 

Dat maakt je misschien erg boos. 

Tijd leert dat je minder boos of verdrietig bent en dat je beter 

focust op wat je nog wel kan. 

1.2 Bewustwording 

In eerste instantie moet je leren ‘erkennen’ dat je problemen en 

beperkingen hebt, maar ook dat je sterktes hebt. Als je de moed 

hebt je beperkingen te erkennen dan kan je stappen voorwaarts 


zetten. Als de moed ontbreekt dan blijf je gevangene van je beperkingen. 

Je moet je bewust worden dat er geen genezing mogelijk is en dat 

je niet kan terugkeren naar hoe het vroeger was. Het is gemakkelijker 

om op te sommen wat je niet kunt. Maar wees streng 

voor jezelf. Keer steeds weer terug naar de vraag wat je wel kunt. 

Er is onenigheid over het wel of niet kunnen aanvaarden van een 

chronische ziekte. Sommigen vinden dat het onmogelijk is, anderen 

zijn ervan overtuigd dat het kan. 

Erkennen dat je een chronische ziekte hebt, is aanvaarden dat 

je bepaalde zaken niet meer kan of op een andere manier moet 

doen. Maar het kan de indruk wekken dat je je erbij neerlegt. 

1.3 Focus verleggen 

Kijk naar wat je leuk vindt. Het maakt niet uit of je er goed in bent 

of veel pauzes moet nemen, zolang het maar iets is wat je kan en 

wil. Je kan een lijst maken met dingen die je wel kunt, maar er zijn 

vast ook nog veel dingen die je niet (goed) kunt, maar wel graag 

wilt. Probeer daar eens alternatieven voor de vinden, waardoor 

het toch misschien gedeeltelijk mogelijk wordt. 

1.4 Perspectief 

Het is ook belangrijk om aanvaarding niet te zien als een teken 

van zwakte of het einde van een zinvol leven. 

Het betekent niet dat je alles passief moet ondergaan of nooit 

eens kwaad of gefrustreerd mag zijn. 

Aanvaarding gebeurt immers niet van de ene dag op de andere. 

Het is een onderdeel van een rouwproces en verloopt met vallen 

en opstaan. In het begin kunnen die perspectieven best lastig zijn 

en soms is het niet mogelijk om een alternatief te vinden. Maar 

het helpt om na te denken over nieuwe mogelijkheden. 

Toegepast op reuma betekent ‘aanvaarding’ de overgang van een 

‘ik zonder reuma’ naar een ‘ik met reuma’. 

Het is op eigen tempo een nieuw levensperspectief zoeken en 

inzien dat je een ander leven moet leiden, zonder dat de reuma 

heel je leven moet beheersen. 


2. Motivatie 

Motivatie is eigenlijk een grote drijfveer in het leven om tot actie 

te komen, keuzes te maken en tot ontwikkeling te komen als 

mens. 

Als je samen met anderen een gemeenschappelijke motivatie 

vindt, kun je een grote verbondenheid creëren. Als we samen gemotiveerd 

zijn om de Dodentocht in Bornem te stappen, of gemotiveerd 

zijn om samen af te vallen dan voelt het of je versterkt 

wordt in je motivatie. Motivatie spoort aan tot leren, ontwikkeling, 

groeien. Zonder motivatie kom je er niet. Als je een doel in 

het leven wilt halen dan moet je gemotiveerd zijn, want motivatie 

drijft ons om onze dromen te verwezenlijken. Laat dat nu een van 

de taken zijn van een patiëntenorganisatie, namelijk een gezamenlijke 

motivator vinden in het ziek zijn. 

3. Moed 

Je kan motivatie pas vinden als je je angst voor ziekte kan overwinnen. 

Daar heb je dan weer moed voor nodig. Maar wat is 

moed en waarvoor moet je dan moed opbrengen? 

Moed is niet de afwezigheid van angst, maar het is innerlijke 

sterkte vinden om je eigen angsten, verdedigingsmechanismen en 

weerstand te overwinnen. Met andere woorden jezelf niet in de 

weg staan. Mensen kunnen er een heel leven over doen om te 

leren hoe ze zichzelf niet in de weg staan. 

Alles wat echt van belang is in het leven vraagt moed. Het vraagt 

moed om onszelf te aanvaarden en vrede te nemen met alle aspecten 

van onszelf. Het vraagt moed om buiten onze comfortzone 

te stappen en ons vertrouwen te plaatsen in het spel van 

het leven. 

Het vraagt moed om te voelen wat we voelen zonder daarbij 

onze emoties te beoordelen als goed of slecht. Het vraagt moed 

om volledig in onze emoties op te gaan, ze te omvatten en ze te 

vertrouwen en te weten dat ze ons de nodige wijsheid en kansen 

verschaffen om te groeien. 

Het vraagt ook moed om te handelen op basis van wat echt 

belangrijk voor je is en vol te houden als je hindernissen tegen- 


komt. Zonder moed maken we misschien onze dromen niet waar, 

bereiken we onze doelstellingen niet of vervullen we ons hoger 

doel niet. 

Het vraagt moed om naar dingen te kijken vanuit een verschillend 

perspectief en dingen te zien die voor ons moeilijk kunnen zijn 

om te zien. Moed betekent niet bang zijn buiten onze zelfbepaalde 

grenzen te stappen en een andere toekomst te visualiseren. 

Het vraagt moed om te aanvaarden dat we onszelf nooit volledig 

kennen en dat we niet alle antwoorden hebben die we graag 

zouden hebben. 

4. Focus op doelen 

Voor je de focus kunt leggen op de toekomst moet je eerst een 

reflectie maken waar je ziekte geen vat op heeft gehad. En dat is 

je kennis, je waarden, je interesses, je vaardigheden, sterktes, je 

talenten; alles wat je tegengekomen bent in je leven en waaruit 

je geleerd hebt. 

Focus kan gedefinieerd worden als de concentratie van aandacht 

op iets. Onze gedachten bepalen waar wij ons op focussen. Om 

aandacht aan iets te schenken hebben we energie nodig. Dus om 

ons te focussen hebben we energie nodig. 

Als we op de juiste dingen focussen, en dat zijn de dingen die er 

echt toe doen, vergroten we onze kansen op succes. 

Maar focussen betekent ook het loslaten van gedachten en activiteiten 

die geen waarde toevoegen. Focus in het leven is in het 

hier en nu leven om op die manier je doel te bereiken dat je voor 

de toekomst had uitgetekend. 

In mijn geval was dat doel terug actiever te kunnen leven 

ondanks mijn chronische aandoening. 

Dus om de focus scherp te stellen op de toekomst is het nodig 

om doelen te stellen. Doelen zijn wat we ons zelf opleggen te 

doen. 


Maar de belangrijkste doelen die we ons opleggen zijn die doelen 

waarbij je jezelf kan zijn, die je kan kiezen en die je gewoon 

graag doet. Het is dus belangrijk dat we bereikbare doelen stellen 

waarbij het resultaat haalbaar is. De grote verwezenlijking bestaat 

uit kleine successen. Terwijl je doelen uitstippelt en probeert te 

bereiken zal je meer zelfvertrouwen krijgen. 

Alles in het menselijk handelen is doordacht. Doelen die te maken 

hebben met je verbondenheid met anderen zijn de doelen die 

je dichter bij anderen brengen. 

Dus stel een doel en volg de richting die je naar je doel kan brengen. 

Zodra je beslist hebt om vooruit te gaan en je concentreert 

op het gestelde doel, heb je al de stap naar verandering gezet. Je 

bent dan op weg naar je doel. Blijf je doel voor ogen houden. Een 

grote verwezenlijking bestaat uit kleine successen. 

Als je duidelijke doelen stelt en je daarop focust, krijgt je meer 

van wat je wil en minder wat je niet wil. Als je duidelijk weet waar 

je naartoe wilt, zal je in staat zijn om stappen en positieve acties 

te ondernemen om er te geraken. 

Als je doel vaag of dubbelzinnig is, kan het succes uitblijven. Dus 

de doelen moeten bereikbaar zijn en wat je verwacht van het 

resultaat moet haalbaar zijn. Doelen waar je wat meer tijd voor 

neemt om ze te realiseren hebben meer kans op slagen omdat 

je meer tijd neemt om je vaardigheden te ontwikkelen. Maar 

je moet er wel een redelijke tijdslimiet op stellen want anders 

schuilt het gevaar erin dat je excuses verzint. Doelen kunnen ook 

na verloop van tijd veranderen en als ze niet langer aantrekkelijk 

voor je zijn moet je ze loslaten. 

Kijk naar wat je leuk vindt! 

Kijk naar wat je nog wilt! 

Kijk naar wat je nog kan! 

Daarom is het belangrijk dat je weet wat je echt uit het leven wil 

halen en je levensdoelen stelt waar je trots en gemotiveerd op 

bent. Als je een doel bereikt hebt dan moet je de tijd nemen om 

ervan te genieten. 


5. Ervaring 

Ervaring zorgt ervoor dat je niet telkens opnieuw de dingen moet 

uitvinden. Ervaring stelt je in staat om iets sneller, praktischer en 

correcter te gaan doen. 

Iedereen heeft een eigen unieke ervaring uitgebouwd uit alles 

wat het leven op je weg heeft geplaatst. Je leert uit je eigen fouten 

maar ook uit de fouten van anderen. Ervaring geeft zelfvertrouwen 

en maakt dat je sneller oplossingen kan bedenken. Soms 

moet je zelf iets nieuws uitproberen waardoor je vaardigheden 

verwerft die je misschien kan gebruiken en zelf nodig hebt in de 

toekomst. 

Door ervaring ga je je eigen grenzen leren kennen en wanneer je 

gevallen of gestruikeld bent, weer kunnen opstaan. 

Leren uit fouten 

We hebben allemaal al eens fouten gemaakt en mislukking en 

ontgoocheling ervaren, dat maakt nu eenmaal deel uit van het 

leven. De vraag is: “Wat doe je met fouten?” 

Heel veel goede dingen zijn geboren uit fouten. Als je er iets uit 

leert, kan een fout het beste zijn wat je overkomen is. Als bacterioloog 

Alexander Fleming niet was vergeten het petrischaaltje 

op te ruimen voor hij op vakantie vertrok, was er nooit schimmel 

ontstaan en was penicilline nooit ontdekt geworden, een medicijn 

dat ondertussen al miljoenen mensen gered heeft. Wat een grandioze 

fout was, bleek in feite een meesterlijke ontdekking met 

grote voordelen voor de hele wereld. 

Fouten kunnen dus verborgen voordelen inhouden. De vraag is 

hoe je ze kan ontdekken. 

Als ik voel dat ik een fout heb gemaakt maar niemand weet 

ervan of heeft het gezien, is het dan een fout of niet? Als ik 

voortdurend denk aan mijn minder succesvolle verwezenlijkingen 

en de fouten die ik heb gemaakt, dan versterk ik dat 

gevoel. Als ik denk aan mijn grote verwezenlijkingen en de 

lessen die ik leerde, dan versterk ik dat gevoel. Ik krijg meer 

van datgene waarop ik focus. 

Onze omgeving moet ons toelaten dat we fouten maken zodat 

we kunnen leren. We maken fouten om te ontwikkelen. We moeten 

elkaar helpen om te leren. Je maakte een fout en hebt eruit 


geleerd, dus kun je die ervaring in een nieuwe situatie gebruiken. 

Het leven is een reis vol fouten. Neem de gelegenheid om ervan 

te leren en waardeer ze. Want de enige echte fouten zijn de fouten 

waar we niks uit leren”. 

6. Veerkracht 

Veerkracht is de letterlijke vertaling van het Engelse ‘resilience’ en 

misschien verstaan we het meteen als we er de Franse term naast 

zetten: ‘ressort’ hebben. Mensen die veerkracht hebben, hebben 

dus ressort, die komen terug recht als ze neergedrukt werden. 

In mijn lezingen rond ‘Actief Leven met een chronische ziekte’ 

en ‘Leven in de schaduw van een ziekte’ heb ik het telkens 

gehad over veerkracht als één van de pijlers of bouwstenen 

bij het terug op de rails zetten van je actief leven. Hoe heb 

ik veerkracht gedefinieerd? Wel als de capaciteit om vanuit 

hindernissen en moeilijkheden op te veren en sterker te worden. 

Het terug rechtkomen als je neergedrukt wordt. Dat betekent 

niet dat je de rots in de branding moet worden, maar 

dat je moet leren hoe je zo goed mogelijk kunt meebuigen 

met de zware stormen die we doormaken. Jaren geleden 

volgde ik een opleiding en toen werd mij veerkracht voorgesteld 

als een huis. Het huis van veerkracht. 


In het ‘Huis van Veerkracht’ werden de fundamenten gebouwd op 

twee pijlers, namelijk onvoorwaardelijke acceptatie en zingeving. 

De drie krachtige muren werden gebouwd rond sociale vaardigheden, 

eigenwaarde en humor. We moeten die vijf aspecten 

in overweging nemen als we veerkracht tot ontwikkeling willen 

brengen en trainen. 

1e aspect: Acceptatie 

Eén van de meest wezenlijke aspecten van het mens-zijn is het geaccepteerd 

worden: het onvoorwaardelijk aanvaard worden voor 

wie of wat je bent. Onvoorwaardelijk aangenomen worden door 

minstens één ander mens. Het is de fundamentele ervaring van 

erbij te horen, van niet gedeeld te worden. Onvoorwaardelijke 

acceptatie gaat over het wij gevoel dat er is en blijft ongeacht vele 

tekortkomingen, wederzijdse kritiek en zelfs zware fouten. 

2e aspect: Zingeving 

Erg belangrijk voor de veerkracht is het vermogen om zelf zin te 

geven en te ontdekken. Dat doe je door verbanden te zien, relaties 

te ontdekken, samenhang te zien, dingen en gebeurtenissen 

gaan begrijpen. Het komt erop neer dat je ontdekt dat het leven, 

ondanks vele negatieve ervaringen, toch iets positiefs te bieden 

heeft. Het leven is waard van geleefd te worden. Het gaat om het 

verschil tussen geleefd te worden en zelf te leven. 

3e aspect: Sociale vaardigheden 

Ook de sociale vaardigheden zijn erg belangrijk om veerkracht te 

krijgen. En als we spreken over vaardigheden dan gaat het over 

het kunnen communiceren van gevoelens en verlangens, het durven 

vragen van hulp en bijstand, het opkomen voor zichzelf, het 

niet laten overheersen van emoties, het weten organiseren van 

zijn dag en zich te kunnen aanpassen aan wisselende omstandigheden. 

4e aspect: Eigenwaarde 

Het is vanuit de aanvaarding dat je kan zingeven aan je eigen leven, 

dat je je eigen plaats kan vinden in de kosmos. 


Dit correct inschatten van de eigen positie en het daaraan ontleende 

zelfvertrouwen, is heel belangrijk om in moeilijkere omstandigheden 

overeind te blijven. Het zorgt er ook voor dat je 

niet snel uit je lood geslagen geraakt. 

5e aspect: Humor 

Humor is moeilijk te definiëren en wellicht nog moeilijker om aan 

te leren. Humor heeft alles te maken met relativeren. De term 

‘relativeren’ is gekend vanuit de afgeleide betekenis ‘niet ernstig 

aan tillen’, maar betekent oorspronkelijk ‘zien in relatie tot’. 

Wie voortdurend pijn heeft aan zijn rug, maar dat gaat bekijken 

in relatie tot pijnen die sommige andere mensen doorstaan of in 

relatie tot de andere lichaamsdelen waar men geen pijn aan heeft, 

tilt daar minder zwaar aan. 

Kunnen lachen om iets, betekent dat de verwerking bezig is; niet 

kunnen lachen om iets wil zeggen dat men er nog te zwaar aan 

tilt, men moet nog leren wat afstand te nemen. 

Humor is een teken dat men greep krijgt op het gebeuren, dat 

men er zich niet door laat overdonderen. 

7. Wilskracht 

De laatste dagen van elk jaar barst ik van zelfvertrouwen. 

Dit jaar is het weer niet anders want: 

Ik ga vanaf 1 januari meer bewegen 

Ik ga vanaf 1 januari veel doordachter omgaan met 

voeding 

Ik ga vanaf 1 januari zeker meedoen aan de tournée 

minerale 

Ik ga vanaf 1 januari op dieet 

Ik ga, ik ga, ik ga…. vanaf 1 januari van volgend jaar. 

Natuurlijk wil ik geloven dat ik wilskrachtig ben. 

Maar ik weet nu al dat ik op 1 januari niet kan starten want 

ik organiseer een nieuwjaarfeestje voor mijn kinderen en 

kleinkinderen. Ik ga geen tijd hebben om te bewegen want ik 

moet koken. Ik ga niet met een dieet starten als ik de ganse 

dag gekookt heb en al dat lekkers heb klaargemaakt. 


Wilskracht is wellicht de grootste kracht van de mens. Albert 

Einstein schreef indertijd: 

Er is een kracht die sterker is dan stoom, elektriciteit 

en atomische energie: DE WIL 

Wat was er dan mis met mijn wilskracht? 

En 2 januari moet ik opruimen en zit ik meestal met een 

frigo vol restjes die ik toch niet kan weggooien. Misschien 

kan ik beter starten op 1 februari? 

Op die momenten voel ik mij machteloos omdat ik mij realiseer 

dat ik mezelf niet zo goed in de hand heb. Zou mijn 

wilskracht toch niet zo groot zijn als ik dacht? 

Mijn zelfvertrouwen was nochtans groot genoeg dus moet ik 

toch nog iets anders aanwenden om in mijn opzet te slagen. 

Ik moet mezelf meer kunnen controleren. Zelfcontrole? 

Mijn wilskracht had hulp nodig. En wat kan dan hulp bieden? 

Het is in de eerste plaats noodzakelijk om een doel voorop te 

stellen en dan te bekijken welke de volgende stap zal zijn op weg 

naar het gestelde doel. Waar wil ik naartoe? Wat wil ik doen? 

Waarom wil ik het doen? 

Als we antwoord weten op die vragen dan is het belangrijk om 

focus en aandacht scherp te stellen op het gestelde doel. 

Focus is de startknop van wilskracht. Om de startknop in te schakelen 

heb je een impuls nodig. En de focus ligt op het gestelde 

doel. 

Aandacht moeten we blijven richten op wat we willen en uiteraard 

op het gestelde doel. Er zijn vele stimuli op een dag die ons 

kunnen afleiden van de taken die we bezig zijn. De aandacht moet 

dus gericht blijven op onszelf en op het doel. 

Hoe kan je nu je zelfcontrole trainen? Door haalbare doelen te 

stellen en je leven zo in te richten dat je deze doelen kan bereiken. 

En dat houdt in dat je lessen gaat moeten trekken uit negatieve 

gebeurtenissen en actief op zoek gaan naar nieuwe positieve 

mogelijkheden. Je kan veel tegenslagen tegenkomen maar je mag 

je niet laten verslaan. Soms is het goed om een tegenslag te erva- 


en, zodat je kunt uitvinden wie je bent, uit welk hout je gesneden 

bent en hoe je eruit zal geraken. 

8. Volharding 

Is volharding hetzelfde als wilskracht? 

Om te volharden heb je enerzijds wilskracht nodig maar ook 

doorzetting. Volharding is gekoppeld aan de echte grote en belangrijke 

dingen die we willen bereiken in het leven. We zien volharding 

in iemand die met volle overtuiging wil beter worden, het 

gevecht met zijn ziekte aangaat. 

Eén van de kenmerken van volharding is de kracht om niet op 

te geven. De sleutel tot volharding is absolute, onwrikbare toewijding 

aan het resultaat. Zonder sterk engagement bestaat een 

risico op twijfel of de kans dat men zich terugtrekt. 

Een doelstelling en vaardigheid zijn niet voldoende, we hebben 

zelfdiscipline nodig om onszelf er voortdurend op toe te leggen 

onze resultaten te bereiken. Doel, inspanning en zelfdiscipline zijn 

de mijlpalen om resultaten te behalen. 

Soms kan volharding verkeerd worden ingeschat als koppigheid, 

arrogantie of ambitie. Ondersteund te worden door anderen bij 

het bereiken van onze doelstellingen helpt ons om verankert te 

blijven en tegelijkertijd ‘hoog te vliegen’. 

Volharding is wat ons vergezelt in onze positieve overtuigingen 

over ons eigen potentieel en onze mogelijkheid om te groeien en 

zelfs beter te worden. 

9. Energie 

Alles draait om energie! 

Ik heb het niet alleen over de energie die het licht doet branden 

maar vooral wat ons als mens energie geeft, wat ons hart sneller 

doet kloppen en de voedende hormonen in ons lichaam wakker 

maakt. 


Wat slorpt je energie op? 

Dat is een vraag die ik mij in het begin van mijn ziekzijn herhaaldelijk 

gesteld heb. Elke dag realiseerde ik mij dat mijn 

energiebalans in onevenwicht stond. ’s Morgens viel het allemaal 

nogal mee. In de voormiddag kon ik nog wel uitvoeren 

wat ik allemaal gepland had maar gaandeweg de uren 

voorbij gingen liet mijn lichaam het meer en meer afweten. 

En de lichamelijke uitputting daar kon ik nog enigszins mee 

leven maar de psychische vermoeidheid kreeg ik niet onder 

controle. 

In mijn zoektocht naar oplossingen heb ik mijn ‘energietekort’ 

onder de loep genomen. Ik heb mij gerealiseerd dat er 

activiteiten waren waar ik veel energie aan verspeelde en 

anderen waar ik met een fractie van de energie kon toekomen 

om ze uit te voeren. Ik besefte dat er activiteiten 

waren waar ik precies energie van kreeg en dan waren er 

activiteiten die ik bleef uitstellen en waar ik meer bezig was 

met oplossingen te zoeken om de activiteit niet te moeten 

uitvoeren. 

Wat geeft energie? 

Het is een wetmatigheid in de fysica dat alles wat je energie geeft, 

groeit. Positieve intenties geven je energie; negatieve gaan met 

onze energie op de loop. Helaas richten veel mensen hun aandacht 

net op wat ze willen vermijden. Besteed dus aandacht aan 

wat je wil bereiken. Stel je de vraag wat voor jou belangrijk is. 

Stel die vraag een aantal keren en luister aandachtig naar het 

antwoord. 

Het is een gegeven dat je energie krijgt van die activiteiten die je 

graag doet, die je goed kan en die je de moeite waard vindt. 

10. Creativiteit 

Creativiteit geeft je de kans om aan het normale, het vervelende, 

het alledaagse te ontsnappen. Creativiteit laat je toe om elke situatie 

waarin je bent, anders te bekijken. Ze kan een tragedie 

veranderen in een overwinning. Creativiteit geeft je de kans om 

het heden beter te begrijpen en de macht om de toekomst te 

veranderen. Het gaat over de macht om te toekomst aangenamer 


te maken. We hebben nogal snel de gewoonte om aan te nemen 

dat er geen mogelijkheid bestaat om te verkennen, te zoeken en 

te ontdekken. In de heropbouw van je actief leven is het belangrijk 

om je creativiteit aan te spreken. 

Iedereen bezit creativiteit, zelfs al denk je van niet. De stimulans 

tot creativiteit begint met de vraag die je aan jezelf stelt in wat 

je creatief bent. En dat doe je door te zoeken, te verkennen en 

te ontdekken. 

Ik heb kracht gevraagd en het leven gaf me moeilijkheden 

om door te komen. 

Ik heb wijsheid gevraagd en het leven gaf me problemen om 

op te lossen. 

Ik heb niets gekregen van wat ik gevraagd heb, maar ik heb 

wel alles gekregen wat ik nodig had om mijn talent tot ontwikkeling 

te brengen. 

11. Talent 

Waarom talenten? 

Het inschakelen van talenten betekent energie krijgen en zich 

goed voelen. De activiteiten die je doet en waar je geen talenten 

in gebruikt, kosten je meer energie, je ziet ertegen op en je stelt 

uit. 

Talent is als een handelingspatroon dat iemand bijna vanzelf hanteert 

en waarin de persoon sterker lijkt te zijn dan de meeste 

anderen mensen in zijn omgeving. Het gaat om patronen in ons 

denken en handelen die van nature sterk ontwikkeld zijn. 

Het brein, zo stellen neurowetenschappers vast, ‘registreert’ alle 

ervaringen en creëert een reusachtige opslagplaats van onbewuste 

patronen van overtuigingen en gedachten die in en door 

Ik ben op zoek gegaan naar mijn talenten en ben ze gaan 

aanwenden om activiteiten te ondersteunen en uit te voeren. 

Ik ben gaan investeren in mijn talenten en ben de dingen 

waar ik geen talent voor had gaan afbouwen. 


het lichaam werkzaam zijn. Dit is uiteraard een heel simplistische 

uitleg van bijzonder complexe wetenschap. 

Kortom, de sleutel tot ontwikkeling van een authentiek sterk 

punt is het opsporen van je voornaamste talenten, om ze daarna 

te perfectioneren door ze te koppelen aan kennis en ervaring. 

Talenten zijn duurzaam en uniek. 

Het is noodzakelijk om je talenten te ontdekken, te stimuleren, te 

ontwikkelen en op een productieve manier aan te wenden in het 

dagelijks leven. In activiteiten waar je je talenten wel aanspreekt 

kan je zelf onder stress, in moeilijke omstandigheden, als je moe 

of ziek bent nog een prachtige prestatie neerzetten. 

Als we op zoek gaan naar onze talenten dan is dit een ongelooflijk 

terrein dat zich uitstrekt. Door talenten te waarderen en vooral 

te erkennen halen we het beste van een persoon naar boven. 

12. Communicatie 

Onlangs was ik bij de dokter met mijn mama die 90 jaar 

is. De dokter feliciteerde haar met haar ‘gezegende’ leeftijd, 

doch voor de man kon uitspreken zei mijn moeder: “Jullie 

moeten eens stoppen met te zeggen dat ik ‘een schone oude 

dag’ heb. Er is niets schoon aan oud worden”. 

Mijn mama dacht dat de dokter haar duidelijk wilde maken 

dat ze moest stoppen met klagen want dat ze al een heel 

levenstraject had afgelegd en hij haar klachten niet ernstig 

nam. 

Ik dacht dat de dokter wilde zeggen dat zij een sterk iemand 

was die ondanks haar leeftijd toch nog altijd lustig in het 

leven stond. 

Wat de dokter juist bedoelde weet ik uiteraard niet maar hij 

kon hartelijk lachen met de uitspraak van mijn mama en zei 

dat ze gelijk had. 

Voor mij was dit een schoolvoorbeeld van hoe communicatie 

verkeerd kan lopen. Vier woorden die telkens op een andere 

manier worden begrepen. Het belang van een goede communicatie 

werd mij nog maar eens duidelijk. 

Luister, anders zal je tong je doof maken. 

Fundamenteel betekent communicatie de connectie van één 

persoon met een ander. Communicatie omvat zowel spreken als 


luisteren en je zal alleen bereid zijn tot communicatie als er een 

evenwicht is, als het de moeite waard is. 

Goed luisteren is een belangrijke sociale vaardigheid. We moeten 

goed horen, begrijpen en onthouden. 

Dit alles lijkt eenvoudig en klinkt voor velen als vanzelfsprekend 

en toch gebeuren hierbij vrij veel fouten. Er moet niet alleen naar 

de woorden geluisterd worden, maar ook naar de betekenis ervan. 

Men moet in staat zijn om objectief de belangrijkste tekens te onderscheiden 

en te interpreteren, tekens die het mogelijk maken 

de houding van de andere persoon te begrijpen. 

Luisteren is geen passieve actie, het is ook geen actieve daad, maar 

wanneer het goed gedaan wordt, is het heel stimulerend. Het lijkt 

zo eenvoudig, maar waarom kunnen we het dan zo moeilijk? We 

hebben het allemaal zo druk en er zijn zoveel dingen die ons afleiden: 

e-mails, telefoon, berichtjes enz. We zijn verslaafd aan onze 

eigen drukte. 

Soms denken we dat we enkel waarde toevoegen door advies te 

geven maar ook enkel luisteren kan een grote hulp bieden. Luisteren 

is een vaardigheid die we meer en meer moeten oefenen. 

Beoordeel niet de woorden maar wel de mond die ze 

uitspreekt. 

De wijze waarop contacten met patiënten verlopen, zijn medebepalend 

voor de verdere verwerking en zelfs voor het herstel. 

Wanneer iemand in staat is de ander te aanvaarden en hem dat 

ook weet te vertellen, heeft hij het vermogen om de ander in 

belangrijke mate te helpen. 

Het feit dat hij de ander neemt zoals hij is, is een belangrijke 

factor voor het opzetten van een relatie waar de ander zich gehoord 

en begrepen voelt. 

Mensen met een chronische aandoening die erkenning en respect 

krijgen zijn beter in staat een ‘gezond’ oordeel op te bouwen, het 

ziekteverloop eventueel te begrijpen en in de juiste context te 

plaatsen. 

Een correcte patiëntbegeleiding vereist evenwel dat elke hulpverlener 

de nodige vaardigheden en kennis verwerft. Er moet begrip 


zijn voor wat de patiënt beleeft en verwacht. 

Communicatie is horen wat er niet gezegd wordt. 

Het is moeilijk niet te veel te praten als men met iemand spreekt. 

Willen we als hulpverlener het goed doen bij een patiënt dan 

moeten we de patiënt vrijuit laten praten zonder wat er gezegd 

wordt op waarheid te controleren of in andere banen te leiden. 

Voor een patiënt is ziek zijn meer dan een loutere kennisgeving 

van een feit. Hierachter schuilen gevoelens, concrete vragen, problemen 

en verwachtingen. De algemene regel is dan ook dat men 

moet trachten te begrijpen wat een concrete situatie op een bepaald 

moment betekent. Wat er gezegd wordt, moeten we proberen 

vanuit de beleefwereld van de patiënt te beluisteren. 

De manier waarop men als patiënt het eerste contact met de 

hulpverlener ervaart, is vaak erg bepalend voor de verdere verwerking. 

Belangrijk is de responstijd, het ernstig genomen worden, 

een niet routinematige behandeling, voldoende tijd krijgen 

om in een rustige omgeving te praten en kunnen rekenen op 

geduld en begrip. 

Tussen het moment dat wij iets beleven en het moment dat wij 

het aan iemand vertellen zijn er veel factoren die invloed hebben 

op het verslag. De manier waarop iemand naar het verhaal vraagt, 

beïnvloedt hoe dan ook het verslag. 

De wijze waarop men een vraag stelt geeft een bepaalde richting 

aan het antwoord. Men suggereert het antwoord van de gesprekspartner 

zonder dat men zich hiervan bewust is. 

De vraag: “Hoe heb je het aangepakt?” draagt in zich al de bevestiging 

dat de patiënt het moet aangepakt hebben. 

Hoe je met mensen omgaat, zegt veel over jezelf. 

De wereld waarin we leven sprankelt van ideeën met steeds 

meer beschikbare kanalen om te communiceren. Het leven is een 

rollercoaster waarin informatie uitwisselen ons steunt bij het navigeren. 

Zelf geloof ik dat de erfenis die je achterlaat heel belangrijk is. 

Het is wat er zal gezegd worden als alles voorbij is, wat zal achterblijven 

van jezelf. 


Het succes zal berekend worden op hoeveel mensen je positief 

beïnvloed hebt, maar vooral door een bepaalde rol die je speelde 

in hun leven. 

13. Zelfkennis 

Als je de anderen kent ben je geleerd. Als je jezelf kent ben je wijs. 

Zelfkennis is het begin van alle wijsheid werd in een ver verleden 

door iemand geopperd. Een andere wijze man of vrouw opperde 

dat zelfkennis aan de basis van geluk ligt. Dus als we op zoek gaan 

naar zingeving in het leven, dan zal geluk gestimuleerd worden. En 

de bekwaamheid om zin in het leven te ontdekken, begint dan bij 

zelfkennis. 

Als het voorgaande wat verwarrend overkomt dan kan je meer 

over jezelf ontdekken door een aantal belangrijke vragen te stellen. 

Stel je eens de vraag: ‘Hoe goed ken ik mezelf?’ 

Niet evident om hier een antwoord op te formuleren. Ik moet 

nog altijd het antwoord op deze vraag schuldig blijven. Nochtans 

is het duidelijk dat hoe beter je jezelf begrijpt, hoe makkelijker 

het gaat. En als het gemakkelijker gaat kan je gelukkiger en succesvoller 

worden. 

Stel je eens de vraag: ‘Wat wil ik eigenlijk in mijn leven?’ 

De reuma is een factor in je leven die je beetje bij beetje een 

plaats moet geven en die je leven niet mag bepalen. Allemaal gemakkelijk 

gezegd, maar in de praktijk…. 

Er bestaat geen duidelijk stappenplan om je de weg te tonen, het 

is iets waar je echt tijd en energie moet insteken voor jezelf. En 

als er momenten zijn dat je toch struikelt dan moet je leren de 

moed te vinden om telkens weer op te staan. 

Stel je eens de vraag: ‘Wat motiveert mij?’ 

Alles wat we doen, doen we ofwel om pijn te vermijden of om 

plezier te vinden. 

Waarom wil ik op dieet? Omdat ik het beu ben om een bepaald 

cijfer op de weegschaal te zien staan (pijn vermijden) of omdat ik 

uitkijk om in badpak over het strand te kunnen lopen (plezier). 


Dus moet ik even stil staan bij wat mij motiveert om op dieet te 

gaan, namelijk het vooruitzicht op minder pijn of op meer plezier. 

Stel je eens de vraag: ‘Wat geeft mij energie?’ 

Heb je er al eens op gelet hoe sommige zaken je energiepeil de 

hoogte in sturen en andere dan weer je energie opslorpen. 

Negatieve intenties gaan met onze energie op de loop. Positieve 

intenties geven ons energie. 

Je krijgt energie van wat je graag doet, goed kan en de moeite 

waard vindt. 

Stel je eens de vraag: ‘Wat is mijn grootste angst?’ 

De meest voorkomende angsten zijn: angst voor pijn, angst voor 

afwijzing, angst om niet goed genoeg te zijn, faalangst, angst voor 

intimiteit enz. Sta even stil bij wat jouw grootste angst is en eens 

je het antwoord op die vraag kent, kan je er ook iets aan doen. 

Heel wat mensen moeten de antwoorden op deze vragen schuldig 

blijven gewoon omdat ze er nooit bij stilstaan. Eigenlijk is dit 

jammer want hoe beter je jezelf kent en begrijpt, hoe gemakkelijker 

het voor je wordt en hoe gelukkiger en succesvoller je 

kan worden. 

Zelfzorg 

Je levensdoel wacht op jou om vervuld te worden en moet de 

prioriteit zijn in jouw leven. Het kan alleen door jou vervuld 

worden. Als je een job moet uitvoeren dan tracht je het beste 

werktuig hiervoor aan te wenden. Wel, in het leven ben je zelf 

het belangrijkste werktuig. Het is dus vanzelfsprekend dat je voor 

jezelf moet zorgen om je leven goed te leiden. 

Dat is niet eenvoudig. Belangrijk is te beginnen met een evenwicht 

te zoeken en in balans te zijn. Om in evenwicht te zijn moet 

je aandacht besteden aan je fysieke, mentale en emotionele welzijn. 

Als je één van die aspecten verwaarloost dan heeft dit weer 

invloed op het andere aspect. Zelfzorg betekent de algehele zorg 

voor jezelf. Dus moeten we goed voor onszelf zorgen. De zorg 


voor onszelf verzekert ons ervan dat we de anderen van dienst 

kunnen zijn en dit in eender welke rol die we spelen in het leven. 

Draag zorg voor jezelf 

Laad je batterijen terug op door tijd te nemen om voor jezelf te 

zorgen. De keuze om je eigen welzijn voorrang te geven komt 

anderen tegoed. Niet alleen omdat je meer energie hebt voor 

anderen, maar omdat je een inspiratiebron voor andere mensen 

bent wanneer je doet wat je graag doet en volgens je eigen overtuigingen. 

Iedereen heeft er voordeel bij als je ervoor kiest om zo goed 

mogelijk voor jezelf te zorgen. 

Vind tijd voor jezelf en neem die om te genieten 

Je denkt verkeerd als je meent dat het egoïstisch is om te focussen 

op je eigen behoeften. Tijd voor jezelf is essentieel als je 

optimaal wil functioneren en evenwicht in je leven wil brengen. 

Erkennen hoe belangrijk tijd voor jezelf is, is één zaak maar er 

plaats voor maken in je drukke levensstijl is een andere zaak. Tijd 

voor jezelf geeft je de ruimte om na te denken over je leven en 

helpt je te ontdekken wat je wil veranderen. 

Doe leuke en stimulerende activiteiten die je geest, lichaam en je 

emoties voeden. 

De vaardigheid om door te gaan heeft ook te maken met het trager 

aan doen. Vertragen en in een tempo leven dat je aankunt, niet 

alleen voor je fysieke welzijn, maar ook mentaal en emotioneel. 

Neem tijd voor jezelf door pauzes in te plannen, niet op elke 

uitnodiging in te gaan en prioriteiten te stellen. 

Tijdens rustmomenten leg je jezelf in de watten met bvb een 

wandeling, je favoriete gerecht, een massage. 

Zeg ja tegen het leven 

Probeer je leven terug onder controle te krijgen door na te denken 

over wat voor leven je wil en dan actie te ondernemen en 

je leven ook vorm te geven. Krijg een duidelijk idee van je eigen 


sterktes, je eigenwaarde, je innerlijke kracht, je vaardigheden en 

je talenten. 

Wees verantwoordelijk voor je eigen leven. Ons gedrag is afhankelijk 

van onze beslissingen, niet van de omstandigheden. Laat je 

leiden door je waarden en door je gevoelens. 

Als je een doel gesteld hebt en je weet niet hoe je dat kan bereiken, 

ga dan het einde van je doel voor ogen nemen. Als je weet 

waar je naartoe wil kan je beter begrijpen waar je nu staat en kan 

je altijd bijsturen om toch de juiste stappen te zetten in de juiste 

richting. 

Leef alsof elke dag een speciale gelegenheid is 

Een ziek mens moet keuzes maken en constant nadenken over 

de dingen en afwegingen maken. Wij missen de vrijheid om een 

goed levensspel te spelen. Maar door goed te plannen, een verstandig 

energiemanagement te hanteren, creatief en bewuster om 

te springen met mogelijkheden kunnen we nog heel wat dagen 

heel mooi inkleuren. 

Maak elke dag wat ruimte voor plezier en vreugde ongeacht hoe 

je je voelt. Zing een liedje, doe een dansje, voer een goed gesprek, 

kijk naar iets wat je beroert… en lach. Want als je lacht adem je 

veel meer zuurstof in en produceer je endorfine (de chemische 

stoffen van het lichaam die je een goed gevoel geven). 

Vraag om hulp! 

Sommigen geloven dat ze alles zelf kunnen. Niets is minder waar. 

We hebben anderen nodig want het kan nieuwe ideeën geven 

als we luisteren naar hoe anderen, ondanks pijn en tegenspoed, 

konden doorgaan. 

Als je alles alleen gaat doen is het een lange en soms zeer moeilijke 

weg die we moeten bewandelen en het is niet altijd zeker dat 

je het gestelde einddoel bereikt. Dus moet je zelf kracht zoeken, 

alleen maar beter met anderen, om terug recht te veren en om je 

leven terug in handen te nemen. 

Het is niets om beschaamd over te zijn als je om hulp vraagt. 

Het kan nieuwe ideeën opleveren als we luisteren naar hoe anderen, 

ondanks pijn en tegenspoed, konden doorgaan. 


Neem jezelf niet té ernstig 

Leer lachen om jezelf en neem jezelf niet altijd te ernstig. Je kan 

alleen je best doen en je hoeft niet te streven naar perfectie. 

Humor blijkt een belangrijke bouwsteen te zijn in de heropbouw 

van je leven. 

Wees aardig tegen jezelf 

Stel je voor hoe saai het zou zijn als je een afgewerkt artikel 

was. Gewoon een persoon in ontwikkeling zijn, is geweldig. Elke 

dag brengt nieuwe ervaringen: sommigen zullen leuk zijn, anderen 

zullen pijnlijk zijn, zullen je verdrietig maken, zullen je doen lachen. 

Dus is het belangrijk om aardig tegen jezelf te zijn zoals je dat tegen 

een vriend zou zijn die het moeilijk heeft. Geef jezelf dagelijks 

een dosis liefdevolle zorg. 

Vijf handvaten 

Hierna volgen vijf handvatten om actiever te leven. 

De duim: Positief staan in het leven: 

Met een positieve houding verder bouwen op wat wel werkt. Met 

de nadruk op sterktes i.p.v. beperkingen. 

Elke ervaring in het leven, goed of slecht, is een gelegenheid om 

te leren. 

Positieve intenties geven je energie, negatieve slorpen energie op. 

Als je klaagt over wat je niet hebt, neem dan de tijd om na te 

denken over wat je wel hebt. 

De wijsvinger: Doelbewust een richting kiezen! 

Focus op de toekomst. 

Stel een doel en volg de richting die je naar je doel kan brengen. 

Blijf het doel voor ogen houden. 

De grote verwezenlijking bestaat uit kleine successen. 

Terwijl je doelen uitstippelt en probeert te bereiken zal je meer 

zelfvertrouwen krijgen. Als je een doel bereikt hebt – geniet ervan. 

Je zit aan het stuur van je eigen leven en jij bepaalt welke richting 


je uitgaat. 

De middenvinger: Authenticiteit bewaren! 

Jezelf blijven en je authenticiteit bewaren. 

Een statement maken tegen de reuma. 

Je eigen kracht, je persoonlijke sterktes en je ervaring zullen je 

hierbij helpen. 

Iedereen heeft een eigen unieke ervaring uitgebouwd uit alles 

wat het leven op je weg heeft geplaatst 

De ringvinger: Verbondenheid creëren 

Mensen met elkaar in verbinding brengen. Vanuit betrokkenheid 

mensen inspireren en motiveren. 

De kracht van de omgeving gebruiken. Je laten motiveren en inspireren 

en dat zelf ook doen. 

Als je iets ziet wat je niet leuk vindt, verander het dan. Als je het 

niet kan veranderen, verander dan de manier waarop je ernaar 

kijkt. 

De pink: Openstaan voor groei! 

Door ervaringen leren en groeien in je sterktes. 

Groeien als persoon met je beperkingen maar met nog heel wat 

mogelijkheden. 

Je kennis en je ervaring kunnen je daarbij helpen. 

Kijk rond in het leven en kijk welke kansen je wil ontdekken en 

ontwikkelen. 

De bundeling van deze vijf handvatten vormt een vuist tegen de 

reumatische aandoening en zorgt dat we krachtiger staan in het 

leven. 

We leren anders kijken naar het leven, onszelf, anderen … 

We durven in onszelf te geloven. 


Nawoord 

Onze aandoening is een factor in ons leven die wij proberen te 

erkennen en op termijn een plaats geven. Maar dat is niet simpel. 

Er zullen ups en downs op je pad komen en het vraagt tijd, inzet 

en kennis om op een goede manier je ziekte te managen. 

Dit boekje wil je een houvast bieden waar je telkens naar terug 

kan grijpen bij twijfel of op moeilijke momenten. 

Als je niet wil dat een chronische reumatische aandoening de 

richting van je leven bepaalt, dan moet je dat leven zelf blijven 

sturen. 

Meer informatie 

Organisaties 

ReumaNet vzw 

ReumaNet vzw verenigt Vlaamse patiëntenverenigingen die 

reumatische aandoeningen onder de aandacht brengen. 

ReumaNet ijvert voor regelgevingen die: 

• het leven voor de duizenden patiënten vergemakkelijken 

• een betaalbare en adequate zorg garanderen 

• patiënten actief houden op de arbeidsmarkt en in het onderwijs 

• vrijetijdsbesteding voor reumapatiënten mogelijk maken 

Kortom, ReumaNet vzw ijvert voor een betere levenskwaliteit 

voor mensen met een reumatische aandoening. 

Meer informatie vind je op: www.reumanet.be 

Relevante adressen en websites 

ReumaNet vzw 

www.reumanet.be 

info@reumanet.be 


ReumaHuis 

Imperiastraat 16, 1930 Zaventem 

ReumaNet verenigt: 

Reumatoïde Artritis Liga vzw (RA Liga vzw) 

www.raliga.be 

info@raliga.be 

Reumatoïde Artritis Patiëntenvereniging 

Chronische Inflammatoire Bindweefselziekten vzw 

(CIB-Liga vzw) 

www.cibliga.be 

secretariaat@cibliga.be 

Vlaamse Vereniging voor SpondyloArtritis (VVSA) vzw 

www.spondylitis.be 

info@spondylitis.be 

Ouders van ReumaKinderen en -Adolescenten vzw 

(ORKA vzw) 

www.kinderreuma.org| 

ORKA@kinderreuma.org 

Vlaamse Liga voor Fibromyalgie Patiënten vzw 

(VLFP vzw) 

www.fibromyalgie.be 

info@vlfp.be 

De werkgroepen ‘Jong & Reuma’, ‘Osteoporose’ en 

‘Psoriasis - Psoriasis Artritis’ 

info@reumanet.be 

Facebookgroepen, beheerd door ReumaNet vzw 

www.facebook.com/ReumaNet-vzw 

www.facebook.com/JongEnReumaBelgie 

Je kan deze brochure ook lezen op of downloaden van onze 

website: 

www.reumanet.be, onder de rubriek ‘publicaties’. 

www.reumanet.be/reumanet-publicaties 


Help mee! 

ReumaNet is er voor mensen met een reumatische aandoening. 

Wij vinden het belangrijk om correcte informatie te geven. 

ReumaNet heeft echter maar een beperkt budget. 

We willen dan ook een warme oproep doen aan iedereen: we 

kunnen uw financiële steun goed gebruiken! Alle giften, groot 

en klein, zijn welkom! 

Je ondersteunt daarmee samen met ReumaNet de vele reumapatiënten 

in Vlaanderen. 

Giften kunnen overgemaakt worden aan het Fonds Vrienden 

van ReumaNet van de Koning Boudewijnstichting op 

volgend rekeningnummer: 

IBAN: BE10 0000 0000 0404 op naam van Koning Boudewijnstichting 

Met verplichte vermelding: 014/0530/00086 

Giften vanaf 40 euro en MET DE JUISTE VERMELDING zijn 

fiscaal aftrekbaar! 

Wil je graag rechtstreeks bijdragen aan wetenschappelijk 

reumaonderzoek? Dat kan via het project ‘Rheuma.be’. 

Via dit project wordt geld ingezameld voor het Fonds voor 

Wetenschappelijk ReumaOnderzoek (FWRO) om onderzoeksprojecten 

te financieren. Deze onderzoeken hebben tot 

doel de levenskwaliteit van patiënten die lijden aan chronische 

reumatische aandoeningen te verbeteren. 

Giften kunnen overgemaakt worden aan het FWRO via de 

Koning Boudewijnstichting op rekeningnummer BE 10 0000 

0000 0404 met mededeling ***182/0590/00007*** 

Giften vanaf 40 euro en MET DE JUISTE VERMELDING zijn 

fiscaal aftrekbaar! 


Persoonlijke notities 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 



_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 



_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 

_______________________________________________________________ 


ReumaNet verenigt: 

Reumatoïde Artritis Patiëntenvereniging 

ReumaNet vzw 

www.reumanet.be - info@reumanet.be 

ReumaHuis, Imperiastraat 16, 1930 Zaventem

Levenmetreuma_2024_online

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Delete template?

Save as template ?