Digital-COL_2024-134

FRANKRIJK // ARGENTINIË // GROOT-BRITTANNIË // PERU // BELGIË // JAPAN // MOZAMBIQUE // ZUID-KOREA

DE MOOISTE REIZEN WEG VAN DE MASSA

53

CITY

TRIPS

VAN ALEXANDRIË TOT ZARAGOZA

DUBBEL

DIK!

172 PAGINA’S

VERENIGDE STATEN

In het spoor van de cowboys

FRANKRIJK

Schatten van de Jura

ALGERIJE

Juweel van Noord-Afrika

BASKENLAND

Roadtrip door het binnenland

BELGIË

Mini guide Ardennen

‘De stad is de

leermeester van de mens’

Aesopus, Grieks dichter (620 - 564 voor Christus)

LISSABON, PORTUGAL Larissa van Hooren stuurde deze prachtplaat op voor onze fotowedstrijd over de mooiste stedentrips ter wereld.

Bekijk andere inzendingen op pag. 162 en doe mee aan onze nieuwe fotowedstrijd op columbustravel.nl/maandfotowedstrijd

het vaste anker voor de

ontdekkingsreiziger van morgen

De mooiste reizen zijn ontdekkingsreizen. Ze stellen je in staat om

nieuwe werelden vol vreemde landschappen, culturen en denkbeelden

te doorgronden. Maar óók om een stukje van jezelf te (her)ontdekken —

de ideeën waar je waarde aan hecht, de mensen van wie je houdt, alles

wat jou als individu definieert.

Columbus is je trouwe reisgenoot op deze levenslange ontdekkingstocht.

Een goede vriend die je helpt om alles te ervaren wat het leven en deze

wereld mooi maakt, maar het ook niet nalaat om af en toe kritisch te zijn.

Hoe verandert de wereld? Hoe kunnen we onszelf en onze denkbeelden

blijven uitdagen?

Sinds 2005 biedt Columbus een tegenantwoord op massatoerisme.

Door onvergetelijke reiservaringen met hart voor de lokale cultuur en

natuur in kaart te brengen en een eerlijke dialoog aan te gaan over de

impact van reizen.

De schrijvers en fotografen van Columbus zijn onafhankelijk en bestrijken

de hele wereld, maar beseffen ook dat ze niet ver hóéven te reizen voor

een mooie reiservaring. Want het avontuur lonkt vaak al om de hoek.

Daarom brengen zij in elke editie naast verre bestemmingen ook minstens

één bijzonder gebied in Europa of eigen land in beeld. Binnen een straal

van achthonderd kilometer nemen zij daarvoor de trein of de auto.

Voor zijn reportages werkt Columbus zoveel mogelijk samen met lokale

reisorganisaties, ondernemers en experts. Daarmee draagt het bij aan de

lokale economie — de inkomsten uit het toerisme horen naar de lokale

bevolking te vloeien. Alle activiteiten en accommodaties die Columbus

aanraadt zijn persoonlijk, op maat gemaakt en met een zo klein mogelijke

ecologische voetafdruk. Hierdoor kun jij, als 21ste-eeuwste ontdekkingsreiziger,

met een gerust hart in het spoor van Columbus treden.

Trek de wereld in en ontdek!

128

VERENIGDE STATEN // FINLAND // LAOS // FRANKRIJK // ALBANIË // INDONESIË // ITALIË // MONTENEGRO


(IN DE GELUKKIGSTE

LANDEN TER WERELD)

Op bezoek bij de hill

tribes van Laos

Op spokenjacht in de

Rocky Mountains

129

De Balkan voor

gevorderde reizigers

72 uur buiten de

gebaande paden

Speel Robinson Crusoe

op paradijselijk

Palawan

NAAR LAPLAND

ZIE PAG. 121

JAPAN // ITALIË // DE FILIPIJNEN // KROATIË // BALI // SPANJE // VS // PORTUGAL // MEXICO // PERU


Geniet van de

Dordogne buiten de

gebaande paden

130

131

NAAR OOSTENRIJK

ZIE PAG. 121

Onthaast in het

binnenland van

de Algarve

SPANJE // JAPAN // ITALIË // INDIA // VS // DUITSLAND // THAILAND // DENEMARKEN // CHINA // BRAZILIË


172 PAGINA’S

130

131

DIE JE EENS IN JE LEVEN GEZIEN MOET HEBBEN

Verken de

ongerepte natuur

van Dalmatië

SPANJE // JAPAN // ITALIË // INDIA // VS // DUITSLAND // THAILAND // DENEMARKEN // CHINA // BRAZILIË


172 PAGINA’S

133

SLOVENIË // NAMIBIË // GRIEKENLAND // JAPAN // ZWEDEN //MEXICO // TADZJIKISTAN // AUSTRALIË


WIN

EEN REIS NAAR

MALEISIË

ZIE PAG. 120

British Columbia ROEMENIË Wandelparadijs vol wildlife en authentieke dorpen

5X

COLUMBUS TRAVEL +

SCHEURKALENDER 2025

VOOR ,95

€ 29

Neem nu een abonnement op Columbus Travel en je

ontvangt onze scheurkalender 2025 als welkomstcadeau,

met 365 dagen inspiratie voor de mooiste reizen weg van de

massa en schitterende kleurenfoto’s om bij weg te dromen.

Mis deze unieke deal niet!

2024 columbustravel.nl

Albanië, Kosovo & Montenegro // Laos // Parijs // Verenigde Staten (Colorado) // Reizen die gelukkig maken

55

reizen die je

gelukkig maken

LAOS

AMERIKA


Filipijnen (Palawan) // Frankrijk (Dordogne) // Kroatië // Portugal (Algarve) // Toplanden zonder de drukte

25

WIN

EEN REIS

ZO ONTDEK JE DE

POPULAIRSTE

BESTEMMINGEN

ALBANIË PARIJS

weg van de massa

DE FILIPIJNEN

FRANKRIJK

2024 columbustravel.nl Denemarken // Duitsland (Zwarte Woud) // Italië (Umbrië) // Japan // Spanje // Bijzondere bouwwerken

WIN

EEN REIS

PORTUGAL

101

BIJZONDERE

BOUWWERKEN

KROATIË

DUBBEL

DIK!

2024 columbustravel.nl Denemarken // Duitsland (Zwarte Woud) // Italië (Umbrië) // Japan // Spanje // Bijzondere bouwwerken

JAPAN

Unieke culturele

ervaringen

DENEMARKEN

De ultieme designroute

ITALIË & SPANJE

Vergeten parels van

het binnenland

DUBBEL

DIK!

101

BIJZONDERE

BOUWWERKEN

DIE JE EENS IN JE LEVEN GEZIEN MOET HEBBEN


Canada (British Columbia) // Brazilië (Bahia) // Roemenië // Frankrijk (Bourgogne) // 20 treinen autoreizen

RAIL

&ROAD

De 20 mooiste treinen autoreizen ter wereld

JAPAN

Unieke culturele BRAZILIË Het onontdekte binnenland CANADA Met een terreinwagen door

ervaringen

DENEMARKENFRANKRIJK Greatest hits van de Bourgogne SPANJE 72 uur in Barcelona

De ultieme designroute

ITALIË & SPANJE

Vergeten parels van

het binnenland

+

CADEAU

TER WAARDE VAN

€16,99

PROFITEER DIRECT!

GA NAAR COLUMBUSTRAVEL.NL/SCHEURKALENDER25

Deze aanbieding is geldig t/m 31 januari 2025. Het abonnement is tot wederopzegging en na de actieperiode

eenvoudig opzegbaar. Je betaalt geen verzendkosten voor adressen in Nederland. Op de aanbieding zijn de

algemene leveringsvoorwaarden van Roularta Media Nederland van toepassing.

VOORWOORD

Verruil het oerwoud

voor de urban jungle,

rijstterassen voor

dakterrassen en

bergpassen voor

metropassen

Pioniers gezocht!

Voor een ontdekkingstocht waar je het jaren later nog over hebt,

hoef je niet per se de natuur in — het avontuur wacht ook op

je in de stad. Verruil het oerwoud voor de urban jungle, rijst -

terrassen voor dakterrassen en bergpassen voor metropassen.

In deze dubbel dikke editie nemen onze reisreporters je mee

naar ’s werelds meest opwindende metropolen, van New York

tot Seoul. Maar we duiken ook in de geheimen van kleinere en

minder bekende steden, ver weg én dichtbij. Reis bijvoorbeeld

mee naar Bukittinggi op Sumatra, waar koloniale geschiedenis en

spectaculaire natuurwonderen samenkomen. Bezoek Córdoba,

de culturele hoofdstad van Argentinië, laat je verrassen door de

charmante Italiaanse stad Udine, en ontdek waarom het Japanse

Osaka een waar paradijs voor foodies is. Met tips voor deze

en zo’n vijftig andere steden heb je alles in handen voor

een bijzondere citytrip.

En lonkt daarna toch nog de natuur? Geen zorgen, ook daar

hebben we aan gedacht! Reis met ons mee naar de Amerikaanse

staat South Dakota, waar de ziel van het oude Wilde Westen nog

tastbaar is op de eindeloze prairie (zie pagina 10). In Frankrijk

trekken we diep het Juragebergte in (zie pagina 40), in Baskenland

verkennen we het ruige binnenland met een elektrische auto

(zie pagina 112), en in Algerije maken we een epische tocht van de

mediterrane kust naar het hart van de Sahara (zie pagina 144).

Van wereldsteden tot ongerepte natuur: deze editie laat zien

dat avontuur geen grenzen of definities kent en nodigt je uit om

de wereld te zien als een echte pionier. Ga op pad, verken, en laat

je verrassen!

Hoofdredacteur Mark Mackintosh

BEZOEK ONS OP DE VAKANTIEBEURS

Het Columbus-team heet je van harte welkom op de Vakantiebeurs in Utrecht, die plaatsvindt van 9 t/m 12 januari 2025.

Kom langs voor een gezonde dosis reisinspiratie! Je vindt ons in hal 11 bij standnummer D029.

Kijk voor meer info over de Vakantiebeurs op vakantiebeurs.nl

Hoofdredacteur Mark Mackintosh Art director Ingrid Kottier Redactie Tom Aussems, Joost Smets, Emmy Bekker, Vellah Bogle, Saphira Siahaya-

Ursepuny Aan deze editie werkten mee Tim Bilman, Bart Giepmans, Björn Snelders, Sabrina Gaudio, Dirk Wijnand de Jong, Max Gerritsen, Saskia

Sampimon-Versneij, Martine Jongbloed, Jan Willem Papo Uitgever Pim Osterhaus Marketing Suzanne van den Berg, Janneke van Deursen,

Marije Zonneveld, Angelique Wilms, Joyce van Hout, Linsey van Vliet, Patricia de Bruin, Tess Brentjens Advertentiemarkt René Zaaijer, Bob

Stultiens, Arian Azad Nieuwe abonnementen De prijs van een jaarabonnement bedraagt per 2025 €84,95 bij betaling per automatische incasso

(voor andere betaalwijzen wordt €2,60 administratiekosten gerekend). Bij een jaarabonnement ontvang je 10x Columbus Travel (inclusief 2

dubbelnummers). Abonnees kunnen via hun abonnement ook meer dan 25 andere tijdschriften lezen via de app Mijn Magazines. Deze digitale

dienst kun je delen met twee andere lezers. Abonnementen buiten Nederland en België zijn op aanvraag. Mail hiervoor naar klantenservice@

columbusmagazine.nl. Cadeau-abonnementen stoppen automatisch na de abonnementsperiode. Voor alle andere abonnementen geldt een

opzegtermijn van drie maanden voor afloop van de abonnementsperiode. Na de eerste abonnementsperiode wordt het abonnement omgezet in

een abonnement voor onbepaalde tijd. Online abonneeportal Regel gemakkelijk en snel alles omtrent je abonnement via columbustravel.nl/

abonneeservice Drukkerij Roularta Printing Losse verkoop Nederland Columbus Travel kost € 7,95 per editie in de losse verkoop, Aldipress, tel.

030-666 0611 Losse verkoop België AMP, tel. (+32) 252 94 400. © Roularta Media Group 2024, alle rechten voorbehouden. Niets uit deze

uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaargemaakt, door middel van druk, kopie, microfilm, of op welke wijze dan ook zonder

voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Columbus Travel is een uitgave van Roularta Media Group, Spaklerweg 53, 1114 AE

Amsterdam, columbustravel.nl

005


REISVERHALEN

010 VS

De geesten van de prairie

In de Amerikaanse staat South

Dakota is de ziel van het oude Wilde

Westen nog tastbaar. Cowboys en

bizons zijn hier geen opgepoetste

attracties maar maken nog steeds

deel uit van het dagelijks leven.

Tegelijkertijd hangt de tragische

geschiedenis van de oorspronkelijke

indianen boven het landschap,

als een schaduw die nooit

helemaal verdwijnt.

040 FRANKRIJK

Goudtinten in de mist

Wie zich in het Franse Juragebergte

niet laat kisten door wat regenspatjes,

ontdekt een myste rieus

landschap waarin allerlei schatten

verscholen liggen.

056 WERELDWIJD

53 wereld(se) steden

Van moderne metropolen tot

koloniale parels; wij gaven een

draai aan de wereld bol en

selecteerden voor jou

53 bijzondere steden trips.

112 SPANJE

David tegen Goliath

Eeuwenlange conflicten met

Spanje brachten krassen op de

Baskische ziel, maar tegenwoordig

bloeit deze vrij gevochten regio

aan de Spaanse noordkust als

nooit tevoren. In een poging

Baskenland te door gronden,

maken wij een roadtrip door

het onbekende binnenland.

EXTRA

MINI GUIDE ARDENNEN

Insidertips voor een inspirerend

uitje in Wallonië. Scheur dit

handige gidsje uit je Columbus

en neem het mee op reis!

Zie pagina 130.

136 ENGELAND

Londen buiten de ring

In de onderbelichte boroughs om

Centraal-Londen vind je verscholen

parken, interessante musea en voor

malige pakhuizen die plaats bieden

aan creatieve restaurants, rooftop bars

en galerieën. Met deze wijk profielen

zoek jij het (rafel)randje op!

144 ALGERIJE

Eiland tussen zand & zee

Decennialang weerde Algerije

nieuwsgierige buitenstaanders

met draconische visumregels

en verboden woestijnsteden.

Nu opent het zich langzaam

voor avontuurlijke reizigers.

006

134

135




172 PAGINA’S

INHOUD

010 VS

136 Engeland

040 Frankrijk

094 Zuid-Korea

073 India

112 Spanje

144 Algerije

075 Maleisië

086 Kenia

076 Peru

115

NOG MEER

REISINSPIRATIE

054 Dagboek van een duurzame

reiziger

Columnist Saskia Sampimon-Versneij

bespreekt een hardnekkige ergernis:

waarom zijn vakanties ineens zo duur

geworden?

110 Nieuwe Wildernissen

Op steeds meer plekken in binnen- en

buitenland krijgt de natuur opnieuw de

ruimte door rewildingprojecten. Maak

kennis met deze Nieuwe Wildernissen.

130 7x stedentrips met de trein

Per trein reis je direct en snel

naar bekende steden. Maar ook

deze stedentripbestemmingen zijn

ver rassend makkelijk te bereiken.

159

162 De mooiste steden door de

ogen van Columbus-lezers

Elke maand maak je met je reisfoto’s

kans op een plekje in je lijfblad. Dit keer

presenteren we de mooiste stadsfoto’s.

029

OP DE COVER Zicht op de Manhattan Bridge

vanuit Dumbo, New York. Foto: Marco Rutten

2024 columbustravel.nl Algerije // Frankrijk (Jura) // Spanje (Baskenland) // VS (South Dakota) // Londen // 53 unieke stedentrips

53

CITY

TRIPS

DUBBEL

DIK!

VERENIGDE STATEN


FRANKRIJK


ALGERIJE


BASKENLAND


BELGIË

Mini guide Ardennen

166 Doe je voordeel met Columbus

Maak kans op een treinreisboek,

draadloze oplader en vacuümrugzak.

169 Test je reiskennis

Test je Columbus Quotiënt en

maak kans op mooie prijzen.

AWARDS

DIT ZIJN DE WINNAARS VAN DE

COLUMBUS TRAVEL

AWARDS 2024

De redactie van Columbus Travel maakt met gepaste trots de winnaars van

de Columbus Travel Awards, de Oscars van de reiswereld, bekend. Het doel van

de Awards is om uitzonderlijke duurzame initiatieven en personen in de reiswereld

te vieren en bij een breder publiek onder de aandacht te brengen.

Deze uitblinkers maakten dit jaar de wereld een beetje beter.

008

COLUMBUS TRAVEL AWARDS

REISBESTEMMING VAN HET JAAR

NOORWEGEN

Noorwegen zet de toon op het gebied

van duurzaam vervoer, waarbij elektrische

auto’s een centrale rol spelen.

In 2024 bereikte het land een mijlpaal

door meer elektrische voertuigen dan

benzineauto’s op de weg te hebben.

Dat is mede te danken aan een

uitgebreid netwerk van laadstations,

van de zuidelijke steden tot aan de

noordelijke poolcirkel. Daarnaast

bieden veel locaties in Noorwegen

gratis parkeergelegenheid voor

elektrische voertuigen en gratis laadpunten

in elke stad. Ook buiten de

autowegen is Noorwegen een pionier,

met de grootschalige introductie van

elektrische veerboten en zelfs elektrische

scooters waar ook milieubewuste

reizigers de vruchten

van plukken, visitnorway.com

REISORGANISATIE VAN HET JAAR

KONING AAP &

SHOESTRING

Koning Aap en Shoestring hebben

duurzaamheid verankerd in hun bedrijfsfilosofie

en communiceren deze glashelder.

Zo voerden de reisorganisaties

in 2024 strengere duurzaamheidsrichtlijnen

in: reizen dichterbij dan

1.000 kilometer worden niet meer per

vliegtuig georganiseerd. Voor bestemmingen

tussen 1.000 en 3.500 kilometer

geldt een minimale reisduur van acht

dagen, en reizen verder dan 3.500 kilometer

duren minimaal veertien dagen,

koningaap.nl en shoestring.nl

MEDIAMAKER VAN HET JAAR

HETKANWEL

HetkanWEL is een platform dat duurzaamheid

voor een breed publiek toegankelijk

maakt door praktische tips

en inspirerende verhalen. Oprichters

Wyke Potjer en Asceline Groot belichten

innovaties en initiatieven die bijdragen

aan een duurzamere wereld, en tonen

aan dat duurzaam reizen niet alleen

noodzakelijk, maar ook leuk en

haalbaar is, hetkanwel.nl

START-UP/SCALE-UP VAN HET JAAR

STIPPL

Stippl is een aantrekkelijk vormgegeven

reisplannerapp en website die je hele

reiservaring vereenvoudigt. Met de app

kunnen reizigers gepersonaliseerde reisschema’s

creëren door bestemmingen,

accommodaties, activiteiten en vervoer

te combineren in één overzichtelijk

programma en routekaart. Dankzij de

integratie met boekingsplatforms als

Airbnb en Booking.com en reisinspiratiebronnen

als GetYourGuide en Lonely

Planet hoef je daarvoor niet meer te

schakelen tussen allerlei websites.

Daarnaast kunnen gebruikers paklijsten

maken en uitgaven bijhouden. Stippl

kan met deze bundeling van diensten

een krachtige nieuwe tool zijn voor

het plannen van duurzame reizen,

stippl.io

BENIEUWD NAAR ALLE GENOMINEERDEN? CHECK COLUMBUSTRAVEL.NL/AWARDS

009

De geesten

van de prairie

010

SOUTH DAKOTA - VS

In de Amerikaanse staat South Dakota is de ziel van het oude Wilde Westen

nog tastbaar. Cowboys en bizons zijn hier geen opgepoetste attracties maar

maken nog steeds deel uit van het dagelijks leven. Tegelijkertijd hangt de

tragische geschiedenis van de oorspronkelijke indianen boven het landschap,

als een schaduw die nooit helemaal verdwijnt.

SCHRIJVER MARK MACKINTOSH FOTOGRAAF TIM BILMAN

011

DDe lucht voelt vlijmscherp als we ons in

de vroege ochtend verzamelen in Custer

State Park. Over de uitgestrekte vlakte,

omringd door zacht glooiende heuvels

die zich aan de horizon verliezen,

hangt een dunne nevel. Silhouetten

van mannen in cowboyhoeden en hun

paarden tekenen zich af tegen de eerste

zonnestralen. Tientallen ruiters zijn druk

in de weer met zadels en fluisteren hun

paarden goede moed toe. Over een paar

uur zijn zij de hoofdrolspelers in het

grootste jaarlijkse spektakel van de staat

South Dakota: de Buffalo Roundup.

Het evenement is de reden waarom

ik naar dit relatief onbekende stukje

Amerika ben afgereisd. Vandaag drijven

ruiters de 13.000 wilde bizons – één van

de grootste kuddes ter wereld – bijeen

op één centrale vlakte, zodat de jonge

bizons kunnen worden geteld en ingeënt.

Een derde van de dieren wordt vervolgens

verkocht op een veiling.

De ruiters – of wranglers zoals ze zichzelf

het liefst noemen – zijn verantwoordelijk

voor het in goede banen leiden

van de kudde bizons. Ik ben voor dag

en dauw opgestaan om ze tijdens hun

voorbereidingen te spreken. Eén van de

mannen, gekleed in jeans en imposante

leren beenbeschermers, knikt naar me

terwijl hij zijn paard zadelt. Hij stelt zich

voor als Kevin MacRitchie. ‘Ik heb een

ranch aan de andere kant van het

natuurpark en rijd al 21 jaar mee met de

Roundup. Maar het voelt elk jaar weer

als de ultieme adrenalinekick.’ ‘Hoe

gevaarlijk is het?’ vraag ik. ‘Ik krijg het

weleens benauwd. Bizons zijn superintelligent

én razendsnel. Grazend op de

prairie lijken ze mak en log. Maar het

zijn wilde dieren die niet zullen aarzelen

om op je af te rennen als ze voelen dat je

te dichtbij komt of een dreiging vormt.

Dat maakt ze gevaarlijk als je niet weet

wat je doet. Ze zijn sneller dan paarden

– tachtig kilometer per uur is geen uitzondering

– en kunnen veel langer doorrennen.

Ik ben ooit meer dan anderhalve

kilometer achtervolgd door een grote

stier. Maar ik zie het zo: bizons proberen

alleen hun ruimte te beschermen.

Wij als mensen zijn hier slechts te gast.’

Terwijl de zon opkomt en het kwik

snel stijgt, lopen Kevin en ik door het

prairiegras, vlak bij het omheinde terrein

waar straks alle bizons naartoe moeten

worden geleid. Daarachter staan de

campers en paardentrailers van de

wranglers opgesteld. Ze zijn uit de hele

staat hiernaartoe getrokken, en zelfs van

ver daarbuiten – er is een loterij in het

leven geroepen om elk jaar een select

aantal ruiters uit de hele VS de kans te

geven mee te doen met de Roundup.

Het spreekt boekdelen over de trots en

toewijding waarmee deze mensen hun

werk doen. De sfeer is gemoedelijk en

zelfs joviaal. Kevin groet wranglers die

zich buiten scheren, bijpraten met

collega’s of hun paarden borstelen.

Een oudere man met pretoogjes, grijs,

sluik haar en een krulsnor die niet zou

misstaan in een westernfilm, stelt zich

voor als Doc Howard. Hij is de dierenarts

van de gouverneur. ‘Ook zij rijdt hier

ergens rond op haar paard,’ zegt hij

droogjes. ‘Ze wilde nog even elanden

jagen voordat de Roundup van start

gaat.’ Doc klopt Spook, zijn zestienjarige

schimmel, op de flank. Ook voor hem is

de Roundup nog steeds een avontuur.

‘Ik rijd niet elke dag met zestig andere

paarden, en zij rijden niet elke dag

met honderden bizons.’

Kevin en Doc kijken met zorg naar de

kurkdroge grond. ‘Twee jaar geleden

was het net zo droog als nu,’ zegt Doc.

‘We reden zo’n negen meter achter de

bizons en konden geen hand voor ogen

zien; het was gewoon één dikke stofwolk.

Onze grootste zorg toen was

dat als één van de dieren zou omkeren

en op ons af zou komen, we het niet

zouden weten tot het te laat was.

Dat belooft wat voor vandaag!’

De wranglers verzamelen zich even

voor achten voor de veranda van het

kantoor van de parkwachters. Het is

een bonte groep mensen: jonge mannen

en vrouwen met hun kleine kinderen,

oldtimers van ver in de zeventig, allemaal

gekleed in jeans, cowboyhoeden

en laarzen met sporen. Ze luisteren

aandachtig naar een briefing van de

parkwachters over het verloop van de

dag. Al snel wordt mij duidelijk dat de

Roundup meer is dan een simpel samendrijven

van bizons; het gaat om een

enorme logistieke operatie. Wat ooit

begon als een kleinschalig evenement

met een handjevol locals, is uitgegroeid

tot één van de grootste evenementen

Rechts en vorige paginaʼs Aan het begin van de herfst worden in Custer State Park zoʼn 13.000 wilde bizons — één van de grootste kuddes

ter wereld — bijeengedreven door wranglers, ervaren ruiters die verantwoordelijk zijn voor het beheersen en begeleiden van kuddes vee.

Sommige ruiters, zoals oude rot in het vak John Landis, doen al decennialang mee aan het spektakel.

012

SOUTH DAKOTA - VS

van South Dakota. Duizenden toeschouwers

hebben zich, nog voor het

eerste daglicht, verzameld op de prairie

om een goed plekje te bemachtigen voor

het spektakel. De wranglers en parkwachters

moeten zich niet alleen om

de bizons ontfermen maar ook om het

publiek. ‘Elk jaar komen mensen te

dichtbij,’ zegt Kevin. ‘Ze begrijpen niet

dat de bizons eigenlijk wilde dieren zijn

– we zijn als samenleving het contact

met de natuur kwijtgeraakt.’ ‘Ironisch

genoeg komen de meeste toeristen juist

hiernaartoe om die sfeer van het oude

Westen te ervaren, en de bizon staat

daarvoor symbool,’ vult Doc hem aan.

‘De geest van the Old Wild West leeft

wel degelijk voort in ons werk, in de

band die wij als wranglers hebben.’

Ik begrijp wat hij bedoelt – ik ben slechts

een paar uur in hun gezelschap geweest

maar het is duidelijk hoeveel passie deze

mensen hebben in hun werk. Van bombast

of borstklopperij is geen sprake.

Een wrangler stapt naar voren en stelt

zich voor als Dave Flute. Hij behoort tot

de Sisseton-Wahpeton Dakota, één van

de indianenvolkeren in South Dakota.

‘Ik zal een gebed doen in mijn taal,’ zegt

hij plechtig, ‘en de Schepper vragen om

ons en onze paarden vandaag veilig te

houden. Sluit je ogen en bid met mij

mee.’ De wranglers nemen in eerbied

hun hoeden af en buigen hun hoofden.

Terwijl Dave zijn gebed opzegt, gaat zijn

stem geleidelijk over in een oud lied ter

ere van paarden en bizons. De lucht trilt

van zijn zang. Wanneer het lied eindigt,

klinkt een luidkeels ‘amen’ uit de groep.

De wranglers verdelen zich in drie

groepen en vertrekken te paard om

de bizons bijeen te drijven.

Fotograaf Tim en ik zullen ze straks

met een auto volgen, maar eerst pakken

we nog een momentje met Dave.

Wat betekent het evenement voor

hem en de indianengemeenschap?

‘De bizon is een cruciaal onderdeel van

onze geschiedenis en cultuur,’ antwoordt

hij. ‘De bizon voorzag ons van alles.

Het ging niet alleen om voedsel; elk deel

van de bizon werd gebruikt. De huid

voor onze tipi’s, de vacht voor onze

kleding, de staart als vliegenmepper en

zweep. Niets ging verloren. De Roundup

is een jaarlijkse gelegenheid om die

geschiedenis te eren. En er is goede

energie hier. Ik rijd hier met andere indianen

en vrienden van indianen. Iedereen

voelt zich goed en is hier met hetzelfde

doel. En goede energie is goed medicijn.’

DE ADRENALINESTOOT

VAN HET JAAR

Goede energie is wat we voelen als we

even later in de open laadbak van een

Tijdens de Buffalo Roundup

in Custer State Park worden

bizons naar een centrale

vlakte geleid om te worden

geteld en gecontroleerd

op hun gezondheid.

014

SOUTH DAKOTA - VS

pick-up staan om de Roundup van

dichtbij te ervaren. Jason, één van

de parkwachters, zit achter het stuur

en rijdt voor ons achter een groepje

wranglers aan over de prairie. Achter een

heuvelkam treffen we de eerste bizons,

losgeweekt van een grotere kudde.

De dieren vormen een indrukwekkende

verschijning, met een massief, gespierd

lichaam bedekt met een dichte, donkere

vacht die hen beschermt tegen de harde

winters. ‘Hun intelligentie en sociale

structuur maken buffels tot complexe

wezens,’ zegt Jason. ‘Elke kudde heeft

een leider, de alfakoe. Als we haar in de

richting kunnen krijgen die we willen,

zal de rest van de kudde uiteindelijk

volgen.’ De wranglers proberen de alfakoe

te leiden en de bewegingen van de

groep zoveel mogelijk te stroomlijnen.

Dit vereist niet alleen behendigheid en

controle over hun paarden, maar ook

een diep begrip van de bizons.

‘We anticiperen op het gedrag van de

dieren, houden de kudde in beweging,

en reageren snel op onverwachte

veranderingen om te voorkomen

dat ze in paniek raken.’

Het kleine groepje bizons dat wij nu

observeren lijkt geen haast te hebben.

Ze grazen rustig en lijken niet van plan

om veel te doen in de zinderende hitte.

Dave kijkt alles rustig aan en wacht op

een signaal. Er zit een lichte spanning

in de lucht – wat gaat er gebeuren en

vooral, wanneer? Plotsklaps horen we

achter ons het gejoel en de zweepslagen

van tientallen wranglers op de droge

aarde, en het onmiskenbare geluid van

honderden hoeven. Geflankeerd door

ruiters op wild hinnikende paarden

stormt een kudde bizons in dichte stofwolken

voorbij. Van het ene op het andere

moment is alles in beweging: dieren,

geluiden, hormonen. Drie kuddes

worden door de wranglers samengedreven

tot één massieve, stampende

stroom. Jason racet de dieren achterna,

die in een noodtempo op het noorden

afstuiven. Schokkend en stuiterend

klimmen we met onze wagen een heuvel

op. Ik klem me vast aan de stang van

de open laadbak en probeer alles te

registreren: de knalblauwe hemel,

het goudgele prairiegras, de joelende

wranglers. Het is moeilijk om me

níét in een film te wanen.

Dan opent het landschap zich en

staan we aan de rand van een heuvelrug.

De prairie beneden ons – een uitgestrekte

vlakte die zindert in de hitte –

is gevuld met bizons. Achter hen juichen

duizenden toeschouwers de dieren en

de wranglers toe. Alle 13.000 bizons

moeten door een poort van slechts

twaalf meter breed worden gedreven.

015

De prairies van South Dakota spelen een

centrale rol in de geschiedenis en mythologie

en daarmee ook het zelfbeeld van Amerika

De wranglers geven elkaar korte

aan wijzingen, elk gebaar en iedere

beweging op elkaar afgestemd. Stof en

aarde dwarrelen op en verhullen deels

het zicht op het spektakel, maar alles

lijkt goed te gaan. Jason houdt nauwlettend

de stroom bizons in de gaten,

krabt zich op zijn baard, maar joelt dan.

Het zit erop. Jason slaakt een zucht van

verlichting. ‘Het is elk jaar weer een

circus,’ zegt hij. ‘Maar een goed circus.’

VERBORGEN GESCHIEDENIS

Hoe indrukwekkend het schouwspel van

de Roundup ook is, iets zit me dwars.

De wranglers repten over de geest van

het oude Wilde Westen waarvan hun

werk nog een overblijfsel – een vage

echo – is. South Dakota wordt vaak

beschouwd als het hart van dat oude

Wilde Westen. De uitgestrekte prairies

van de staat spelen een centrale rol in de

geschiedenis en mythologie en daarmee

ook het zelfbeeld van Amerika. Toen hier

in 1874 goud werd gevonden, volgde

een toestroom van duizenden gelukzoekers

en ontstond een frontier met

rusteloze inwoners die nog steeds de

fantasie prikkelen: figuren als sheriff en

revolverheld James ‘Wild Bill’ Hickok en

de pionierende wildebras Calamity Jane.

Het geromantiseerde beeld van dit tijdperk

verdoezelt echter niet alleen hoe

hard het leven toen was, maar ook de

wandaden van de Amerikaanse overheid

tegen de oorspronkelijke inwoners van

het gebied.

Het huidige South Dakota werd naar

schatting tienduizend jaar geleden voor

het eerst bewoond door volkeren die

jaagden op bizons. In de vroege achttiende

eeuw namen de Sioux de regio

over van andere nomadenstammen.

Toen tijdens de goudkoorts een eeuw

later duizenden migranten het grondgebied

binnendrongen dat de

Amerikaanse overheid eerder exclusief

aan de Sioux had toegekend, kwamen

de indianen in opstand. Zij waren

geduchte krijgers en het Amerikaanse

leger begreep al snel dat er een effectievere

manier was om ze op hun knieën

te krijgen: door de bizons uit te moorden

waar zij voor hun bestaan van afhankelijk

waren. De systematische uitroeiing

van de bizons verzwakte niet alleen de

Sioux en andere stammen, maar beroofde

hen ook van een essentieel onderdeel

van hun cultuur en identiteit. De prairies,

ooit gevuld met miljoenen bizons in

kuddes die er dagen over deden om

voorbij te trekken, werden stil en leeg.

Ondanks heldhaftig verzet werden de

indianen uiteindelijk verslagen en onder

druk gezet om zich in door de overheid

aangewezen reservaten te vestigen.

Deze reservaten, vaak gelegen op de

minst vruchtbare gronden, beperkten

niet alleen hun bewegingsvrijheid

maar maakten hen ook afhankelijk

van overheidsvoorzieningen.

‘En, net zo belangrijk, de reservaten

maakten ons onzichtbaar voor de buitenwereld,’

zegt Whitney Rencountre.

We spreken elkaar een dag na de

Roundup op het terrein van het Crazy

Horse Memorial, een enorm herdenkingsbeeld

dat wordt uitgehouwen in

een berg even buiten Custer State Park.

Als het af is zal dit het grootste beeld ter

wereld zijn – een 172 meter hoog en 195

meter lang granieten beeltenis van de

indianenleider Crazy Horse op een paard.

Het idee ontstond naar aanleiding van

een monument dat iets verderop in een

andere berg is uitgehakt: Mount Rushmore,

met de achttien meter hoge

hoofden van de Amerikaanse presidenten

George Washington, Thomas Jefferson,

Theodore Roosevelt en Abraham Lincoln.

‘De bergen en het land dat je hier ziet

zijn heilig voor de Lakota, de lokale

Sioux-stam, en zij wilden daarom ook

een monument creëren ter ere van hun

eigen helden,’ zegt Whitney, die de werkzaamheden

van de stichting voor het

herdenkingsbeeld coördineert. ‘Ze vroegen

Korczak Ziolkowski, een beeldhouwer

die aan Mount Rushmore had gewerkt,

om hulp. Sinds 1948 wordt zijn visie hier

in steen gezet. Inmiddels zet zijn familie

het werk voort.’

Bij hoge uitzondering mogen we rondlopen

op het bouwterrein – bezoekers

zijn doorgaans alleen toegelaten in het

bijbehorende museum aan de voet van

de berg – en staan stil bij het strenge,

27 meter hoge hoofd van het monument.

Iets verderop zijn teamleden bezig met

de uitgestrekte arm van Crazy Horse.

Omdat er geen foto’s van de indianenleider

bekend zijn, is het gehele beeld

een idealisering – een geest – die centimeter

voor centimeter gestalte krijgt.

Sommige Lakota, waaronder afstammelingen

van Crazy Horse, vinden het

aanstootgevend dat hiervoor hun heilige

grond wordt verwoest. Wat vindt

Whitney, zelf een Lakota, daarvan?

Hij knikt begripvol. ‘Dat is een logisch

sentiment. Maar je moet dit monument

zien in de context waarin het ontstond,

een tijd waarin de Amerikaanse overheid

probeerde de cultuur van de indianen

compleet te vernietigen. Ziolkowski

dacht dat door dit beeld te maken,

er altijd een plek zou zijn waar mensen

konden komen om te leren over onze

cultuur, zelfs als die helemaal zou

016

SOUTH DAKOTA - VS

017

Het circa 27 meter hoge

gezicht van de indianenleider

Crazy Horse is het

enige voltooide deel van

het Crazy Horse Memorial,

een monument dat wordt

uitgehouwen in een berg in

de Black Hills en uiteindelijk

het grootste standbeeld ter

wereld zal zijn.

De Loop Road slingert

door de Badlands, een

spectaculair natuurgebied

dat miljoenen jaren geleden

de bodem van een ondiepe

zee vormde. Afzettingen

in die zee, variërend

van modder tot as van

vulkanische uitbarstingen, en

erosie door wind en regen

hebben geleid tot een bonte

verzameling rotsformaties

in opvallende kleuren

en vormen.

018

SOUTH DAKOTA - VS

019

Op veel plekken vervaagt de

grens tussen echt en onecht.

Zien we echt wat we denken te zien?

worden uitgeroeid. Hij dacht niet na

over de vraag of het idee voor iedereen

acceptabel zou zijn. En met die oorspronkelijke

missie zetten wij als

stichting zijn werk voort, in de hoop

anderen te inspireren om meer over

de cultuur van Amerika’s inheemse

volkeren te leren. Dat is het enige dat

telt – we concentreren ons niet op zaken

waar we geen controle over hebben.’

DUBBELE WERELDEN

Als ik de volgende dagen met fotograaf

Tim rondreis om meer van South Dakota

te zien, begrijp ik Whitneys standpunt.

Zo prominent als het monument van

Crazy Horse is, zo onzichtbaar is de

cultuur van de indianen in de staat.

We maken een roadtrip door de Black

Hills, een berggebied dat heilig land is

voor de Lakota. Volgens hun overlevering

is het een geschenk van hun maker,

Wakan Tanka, de Grote Geest, en dus

het spirituele hart van hun cultuur en

identiteit. Maar door jarenlange

verdrijving werd de band van de Lakota

met deze heilige grond grotendeels

verbroken.

Het is een diep indrukwekkend

gebied. We genieten van een roadtrip

langs grillige granieten pieken, via

kronkelende wegen die door dichtbeboste

hellingen voeren. Groene naaldbomen

wedijveren om onze aandacht

met ratelpopulieren, die in de mars naar

de winter een schitterend geel kleuren.

Her en der schieten parmantige grondeekhoorns,

ook wel prairie dogs

genoemd, uit hun holletjes.

Het is vooral natuur wat hier de klok

slaat, maar dit zou Amerika niet zijn als

er geen ondernemende figuren rondliepen

die op allerlei manieren geld

proberen te verdienen aan het wildwestimago

van South Dakota. Zo nemen

we de 1880 Train, een piekfijn gerestaureerde

stoomtrein die door de vriendelijke

bemanning met veel elan langs

voormalige goudmijndorpjes wordt

geleid. Voor toeristen bouwen slimme

ondernemers houten boerderijtjes van

negentiende-eeuwse pioniers na, staat

bier op de tap in ouderwetse saloons

met klapdeurtjes, en wordt cowboykleding

verkocht in wildwestwinkels.

Het is allemaal zo goed gedaan dat de

grens tussen echt en onecht op veel

plekken vervaagt. Zien we echt wat

we denken te zien?

Je zou kunnen zeggen dat South

Dakota een gespleten persoonlijkheid

heeft. Aan de ene kant is er een hang

naar het verleden, een gouden, my thische

tijd, en voelen veel inwoners een

directe, oprechte band ermee. Aan de

andere kant is commercie overal zichtbaar

en wordt het verleden met slimme

marketing tot een belevenis gemaakt.

De romantiek van het Wilde Westen

wordt zo vernuftig in stand gehouden

dat het soms moeilijk is te zien waar

de historie eindigt en de show begint.

Het laat me niet los dat we hier zo

weinig in contact kunnen komen met

de indianen – met de mensen die zo’n

grote rol speelden in die roemruchte

geschiedenis van het Wilde Westen.

Om de Lakota te ontmoeten en dieper

in hun cultuur te duiken, zullen we

naar het oosten moeten afreizen.

Tim en ik zetten koers naar de Pine

Ridge Reservation, één van de negen

erkende indianenreservaten van South

Dakota. De weg voert langs één van de

spectaculairste bezienswaardigheden

van de staat: de Badlands. Dit ruige,

gortdroge gebied, dat als een gigantische

stenen muur uit de prairie oprijst, lag

ongeveer 75 miljoen jaar geleden onder

een ondiepe zee. Gedurende miljoenen

jaren werden sedimenten, zoals modder,

zand en vulkanische as, in deze zee

afgezet. Door erosie van wind en water

zijn scherpe pieken en valleien ontstaan

in een regenboog van kleuren, van wit

en grijs tot oranje en paars. Overal

liggen de fossielen van lang uitgestorven

dieren letterlijk voor het oprapen.

Het zuidelijke, nauwelijks bezochte

deel van de Badlands is onderdeel van

Pine Ridge, waar zo’n 25.000 Lakota

wonen. We ontmoeten er Guss

Yellowhair, die met zijn dochter rondleidingen

door het reservaat verzorgt.

Terwijl we uitkijken over vlijmscherpe

Rechts De 1880 Train is een authentieke stoomtrein die je van Hill City naar Keystone vervoert, dwars door de Black Hills. De vriendelijke

bemanning helpt mee om de meer dan honderd jaar oude locomotieven en rijtuigen in perfecte staat te houden. Het spoor volgt een

schilderachtige route door dennenbossen, over historische bruggen en langs voormalige goudmijndorpjes.

020

SOUTH DAKOTA - VS

021

Sylvan Lake, een helder

meer omringd door grillige

granieten rotsen, is één van

de meest iconische plekken

van de dichtbeboste Black

Hills en het startpunt van

mooie wandelroutes, onder

andere naar de top van

Black Elk Peak, het hoogste

punt van South Dakota.

022

SOUTH DAKOTA - VS

023

Indianengemeenschappen zijn zo

geïsoleerd dat ze de wereld buiten hun

reservaat The Outside noemen

rotspartijen die blinken in een bloedhete

zon, vertelt Guss over de dubbele wereld

waarin de Lakota leven. Elk indianenreservaat

in de VS heeft een bepaalde

mate van zelfstandigheid. Voor een deel

kan de gemeenschap zelf bepalen wat

er binnen de grenzen van het reservaat

gebeurt – inwoners kunnen hun eigen

regering opzetten, hun eigen wetten

maken en handhaven, en hun eigen

economische zaken regelen.

‘Dat klinkt goed,’ zegt Guss, ‘maar in

werkelijkheid is het een excuus voor de

Amerikaanse overheid om geen verantwoordelijkheid

te nemen voor allerlei

ellende die zij zelf hebben veroorzaakt.

In de negentiende eeuw werden de

meeste indianen gedwongen in reservaten

te wonen, plekken zonder toegang

tot basisvoorzieningen of enige werkgelegenheid.

Onze cultuur werd systematisch

vernietigd. We mochten onze

taal niet spreken en families werden uit

elkaar gereten door kinderen naar kostscholen

aan de andere kant van het land

te sturen, waar ze opgroeiden zonder

hun taal, gebruiken en geschiedenis.

Ik ben zelf één van die kinderen geweest

en draag daar nog steeds de littekens

van. Stel je voor wat het met je doet

als anderen proberen jouw verhaal –

jouw leven – te herschrijven. Meer dan

een eeuw later kampen onze volkeren

nog steeds met dezelfde problematiek,

maar kan de Amerikaanse overheid

zijn handen ervan aftrekken. We zijn

immers onafhankelijk, toch, en moeten

onze eigen boontjes doppen.’

Als we vervolgens een dag lang door

het reservaat reizen, zien we met eigen

ogen hoe de decennialange wandaden

van de Amerikaanse overheid nagalmen

in het heden. Het lieflijke, zacht

glooiende landschap van Pine Ridge

staat in schril contrast met de armoede

van haar bewoners, die vooral in trailers

en krotten wonen. De Lakota gaan

gebukt onder alcoholisme, drugs en

allerlei andere gezondheidsproblemen.

De gemiddelde levensverwachting ligt

rond de vijftig jaar – lager dan in de

meeste ontwikkelingslanden.

‘Eén van de grootste problemen is dat

we zowel fysiek als mentaal compleet

verstoken zijn,’ zegt Guss. ‘De wereld

buiten het reservaat noemen we zelfs

The Outside. Mensen staan er alleen

voor. Het dichtstbijzijnde ziekenhuis

is 170 kilometer verwijderd, negentig

procent van de bevolking is werkloos,

en in de kruidenierswinkels vind je enkel

vet, ongezond eten. Als er een misdaad

wordt gepleegd of mensen vermist

raken, is daar geen aandacht voor in

de nationale media. Daarom is het zo

belangrijk dat mensen van buitenaf

hier komen en de dingen die zich hier

afspelen naar buiten brengen. En dat is

ook de reden waarom ik mezelf en mijn

dochter als rolmodel zie: er is zoveel

potentie hier en we gebruiken het

toerisme om de link tussen onze cultuur

en de buitenwereld te leggen. Bezoekers

komen hier om ons te ontmoeten,

ervaringen te delen en te leren.

Die uitwisseling is zo krachtig.’

Met Fallon, een collega Lakota-gids,

bezoeken we Wounded Knee, de belangrijkste

historische plek van Pine Ridge.

In deze vallei vond in hartje winter van

1890 één van de grootste bloedbaden

uit de Amerikaanse geschiedenis plaats.

Het Amerikaanse leger omsingelde er

een groep van ongeveer 350 Lakota,

onder leiding van Chief Bigfoot.

Spanningen tussen de Lakota en de

Amerikaanse overheid, die het land van

de inheemse bevolking afnam voor

kolonisten, waren hoog opgelopen.

Tijdens de poging om de Lakota-groep

te ontwapenen, brak er door een misverstand

of onverwachte beweging

paniek uit, waarop de soldaten het

vuur openden. Honderden Lakota,

waaronder veel vrouwen en kinderen,

werden gedood. Deze gebeurtenis

markeerde het einde van het gewapende

verzet van de Lakota tegen de

Amerikaanse expansiedrift.

Op een plek met zoveel historische

en emotionele betekenis zou je een

monument verwachten dat het verhaal

vertelt van de slachtoffers en de

gruwelijkheden die hier plaatsvonden.

Maar in plaats daarvan treffen we

slechts een bescheiden kerkhofje,

met in het midden een smalle strook

gras waaronder het massagraf van de

slachtoffers ligt. Midden op het kerkhof

herdenkt een eenvoudige plaquette

Bigfoot. Een handjevol rafelige gebedsvlaggen

wappert in de wind. De enige

bezoeker is James Whiteface, uit het

nabijgelegen dorpje. Zijn gezicht is één

grote rimpel, de meeste van zijn tanden

ontbreken. Onder een eenzame boom

veegt hij zijn familiegraf schoon en

plaatst salie en tabak in kleine urnen.

‘Voor ons is deze plek heilig,’ zegt hij

zacht. ‘We hebben geen groot monument

nodig om ons eraan te herinneren wat

hier is gebeurd. Het land zelf draagt

de herinneringen.’

024

SOUTH DAKOTA - VS

025

De Needles Highway

(SD Highway 87) in de Black

Hills is geliefd om zijn

smalle, kronkelende route

langs indrukwekkende

granieten pieken en de

smalle tunnels die in de

rotsen zijn uitgehakt.

026

SOUTH DAKOTA - VS

‘We hebben geen groot monument nodig om

ons eraan te herinneren wat hier is gebeurd.

Het land zelf draagt de herinneringen’

027

Op de plek waar in 1890

honderden indianen

werden afgeslacht door het

Amerikaanse leger — een

bloedbad dat bekendstaat

als de Wounded Knee

Massacre — vind je nu een

eenvoudig kerkhof. Op deze

en veel andere locaties die

belangrijk zijn geweest in de

geschiedenis van het oude

Wilde Westen is de rol van

de inheemse indianen vaak

onderbelicht.

‘Er schuilt een complexe geschiedenis

achter deze staat, maar ook een

schoonheid, en vooral: een uitnodiging

om op ontdekkingstocht te gaan’

EEN KUNSTENAAR

OP DE PRAIRIE

Met een hoofd vol indrukken verlaten

Tim en ik het reservaat en rijden noordwaarts,

richting de grens met de staat

North Dakota. De majestueuze rotswanden

van de Badlands maken weer

snel plaats voor de uitgestrekte vlaktes

van de prairie. We rijden door het hart

van wat Amerikanen de Great Plains

noemen, een ondenkbaar groot grastapijt

van zo’n drie miljoen vierkante

kilometer onder een al even enorme

hemel. De verleiding is groot om het

gebied als één grote leegte te zien,

een tabula rasa. Maar inmiddels weet

ik beter: op de prairie waren ontelbare

geesten rond – de helden, schurken

en slachtoffers uit de mythen waarmee

Amerika zijn wandaden verdoezelt

of juist verheerlijkt.

Onze eindhalte is het plaatsje

Lemmon, waar we een afspraak hebben

met kunstenaar John Lopez. De zachtsprekende,

vriendelijke veertiger met

een indrukwekkende cowboyhoed

verwelkomt ons in zijn atelier, waar

imposante sculpturen staan opgesteld.

Ik bewonder een levensgroot beeld van

een bizon. ‘Ik noem het ‘hybride metaalkunst’,’

zegt John. ‘Ik verzamel schroot

en landbouwwerktuigen van lokale

boerderijen en verwerk die in beelden

om verhalen te vertellen over South

Dakota: over bizons, paarden,

het boerenleven.’

We lopen over de binnenplaats van

Johns atelier, waar een knoestige boom

samengesteld uit stukjes metaal,

kettingen en bloemen alle aandacht

opeist. Ook de geschiedenis van de

indianen is belangrijk voor zijn werk,

legt John uit. ‘Mijn oudere zussen zijn

deels Lakota en ik heb veel geleerd door

naar hun verhalen en geschiedenis te

luisteren. De Lakota-cultuur heeft dus

ook persoonlijke betekenis voor mij.

Neem de tragische geschiedenis van de

bizon. Het is ironisch dat ik nu bizons

maak van metaal dat ooit eigendom

was van de witte mensen die het dier

destijds praktisch hebben uitgeroeid.’

Toch ziet John zijn werk niet als een

politiek statement. ‘Ik laat mensen het

interpreteren zoals zij willen. Als een

Lakota ernaar kijkt en zichzelf in mijn

werk terugziet, ben ik daar blij mee.’

John nodigt ons uit om even verderop

een kijkje te nemen op zijn ranch,

waar zijn metaalwerkplaats staat en zijn

paard vrij de prairie kan verkennen.

‘Opgroeien op een ranch is een

bijzondere ervaring,’ zegt hij, zijn

blik gericht op de ondergaande zon.

Wat maakt volgens hem South Dakota zo

speciaal? Hij denkt een paar tellen na.

‘Dat heeft te maken met de ruimte hier –

de uitgestrektheid van het landschap,

de weidsheid van de hemel. Die hebben

een bijzondere aantrekkingskracht.

Er schuilt een complexe geschiedenis

achter deze staat, maar ook een schoonheid,

en vooral: een uitnodiging om

op ontdekkingstocht te gaan.’

Na een afzakkertje in een lokale

honky-tonk nemen we afscheid van John.

Onze reis zit erop – we hebben een lange

weg te gaan naar de luchthaven. Tim en

ik stappen in onze huurbak, en John

kruipt achter het stuur van zijn pick-uptruck.

‘Volg mij maar!’ roept hij. In de

schemering rijden we braaf achter elkaar,

over een kaarsrechte asfaltweg die tot de

horizon reikt. Aan weerszijden markeren

houten telefoonpalen de weg en verdwijnen

langzaam in de verte, als stille

wachters over het land. De lucht kleurt

dieporanje en -paars. John zet zijn

knipper licht aan, slaat rechtsaf en glijdt

uit het zicht. Wij rijden door – de prairie

en haar geesten wachten in stilte.

Rechts Kunstenaar John Lopez maakt in Lemmon, een plaatsje op de grens met North Dakota, indrukwekkende sculpturen van schroot

en ander materiaal dat hij ophaalt bij boerderijen in de omgeving. Zijn werk is diepgeworteld in het plattelandsleven en vertelt verhalen

die vaak onderbelicht blijven, waaronder de geschiedenis van de inheemse volkeren van de staat.

028

SOUTH DAKOTA - VS

029

De 1880 Train, een perfect

gerestaureerde stoomtrein,

glijdt door de Black Hills en

voert je door een landschap

dat rechtstreeks uit een

westernfilm lijkt te komen.

030

SOUTH DAKOTA - VS

031

NORTH DAKOTA

Lemmon

5

Slim Buttes National

Forest

SOUTH DAKOTA

SOUTH

DAKOTA

Black Hills National

Forest

Deadwood

Rapid City

VS

Missouri

Sioux Falls

Crazy Horse Memorial

2

Mount Rushmore

Custer 1 6

Custer State Park

4 7

Badlands National

Park

3

0 m 15km 30 km Aanbevolen activiteiten en slaapplekken

ACTIVITEITEN

1 ONTDEK BIZONDERE NATUUR

Custer State Park is beroemd om zijn

kudde van meer dan 13.000 bizons. Rijd

over de Wildlife Loop Scenic Byway om

de wilde dieren van dichtbij te zien of plan

je bezoek op de laatste vrijdag van september,

wanneer de jaarlijkse Buffalo

Roundup plaatsvindt. Wranglers drijven

de dieren dan bijeen op één centrale vlakte

om ze te tellen en hun gezondheid te

controleren — een visueel spektakel, gfp.

sd.gov/buffalo-roundup. Het natuurpark

is ook een heerlijk gebied voor een roadtrip,

met als hoogtepunt de bochtige, door

granieten pieken geflankeerde Needles

Highway, en voor wandelingen, met als

startpunt het fotogenieke Sylvan Lake,

gfp.sd.gov/parks/detail/custer-statepark.

In de omringende Black Hills kun je

ook kajakken en mountainbiken. De gidsen

van Black Hills Adventure Tours helpen je

op weg, blackhillsadventuretours.com

2 BEWONDER ROTSKUNST

Alles in South Dakota is extra large, maar

de in de granieten Mount Rushmore uitgehakte

hoofden van vier Amerikaanse

presidenten zijn van een andere orde.

Wandel de Presidential Trail, met bijbehorend

museum, voor een uniek perspectief

op de beelden. Voor een rustigere reiservaring

kun je een roadtrip maken over de

Iron Mountain Road, met speciale doorkijkjes

op het monument, nps.gov/moru. Iets

verderop wordt gewerkt aan een nog veel

groter rotsbeeld, de Crazy Horse Memorial.

Als de beeltenis van de indianenleider

Crazy Horse af is, zal het het grootste rotsbeeld

ter wereld zijn, met een hoogte van

172 meter en een lengte van 195 meter. Het

monument eert de cultuur en geschiedenis

van de American Indians en omvat ook

een museum en educatief centrum,

crazyhorsememorial.org

3 DUIK IN DE LAKOTA-CULTUUR

Geen bezoek aan South Dakota is compleet

zonder je te verdiepen in de complexe

geschiedenis van de Lakota, de lokale

American Indians. Een bezoek aan één van

de reservaten waar de Amerikaanse overheid

de indianen heeft geplaatst is ontluisterend

maar ook diep ontroerend. Een

rondleiding met de Lakota-gidsen van

Tatanka Rez Tourz door de Pine Ridge

Reservation biedt een authentieke

ervaring, met bezoeken aan plekken

zoals het Wounded Knee Memorial,

tatankareztourz.com

4 BEZOEK DE BADLANDS

Dit nationaal park is één van de natuurlijke

hoogtepunten van de staat, dankzij

een spectaculair landschap van grillige

kliffen en kleurrijke rotsen die zijn ontstaan

door erosie. Wandel de Notch

Trail of Door Trail voor indrukwekkende

vergezichten, of stap in de auto voor

een roadtrip over de 39 kilometer lange

Loop Road. De minder bezochte

Southern Unit van het park ligt op

Lakota-grondgebied en biedt een

dieper inzicht in de inheemse

geschiedenis. In het Ben Reifel Visitor

Center kom je door een informatieve

tentoonstelling meer te weten over de

bijzondere geologie en ecologie van

het gebied, waar de fossielen van

miljoenen jaren geleden gestorven

dieren letterlijk voor het oprapen

liggen, nps.gov/badl

SCAN DE QR-CODE VOOR EEN ONLINE KAART MET ALLE TIPS UIT DE REPORTAGE

EN HAAL JE GRATIS REISGIDS OP VIA COLUMBUSTRAVEL.NL/VERENIGDE-STATEN

032

SOUTH DAKOTA - VS

BESTE REISTIJD

Mei tot en met september, wanneer de temperaturen mild zijn en perfect

voor buitenactiviteiten. Het is echter goed om rekening te houden met de grote

temperatuur schommelingen die de staat kenmerken; de temperatuur kan overdag

flink oplopen, terwijl het ʼs avonds en ʼs nachts sterk kan afkoelen, zelfs in de zomermaanden.

In de herfst zijn de kleuren in de Black Hills spectaculair. Wie de Buffalo

Roundup wil meemaken, plant zijn reis in de laatste week van september.

j f m a m j j a s o n d

-3 -2 2 7 13 18 23 22 16 9 2 -3

13 14 26 41 66 68 63 51 39 34 17 13

Rapid City

temperatuur ( 0 C)

neerslag (mm per mnd)

5 MAAK EEN CULTURELE PITSTOP

In Lemmon, een plaatsje op de grens

tussen de staten North Dakota en South

Dakota, vind je de tentoonstellingsruimte

van John Lopez, één van de bijzonderste

kunstenaars van de regio. John heeft

nationale faam verworven met zijn levensgrote

sculpturen van schrootmateriaal die

het verhaal van het platteland, het Wilde

Westen en de American Indians vertellen.

De ideale pitstop als je vanuit het zuidwesten

van South Dakota, met attracties

als de Black Hills en de Badlands, door -

reist naar bijvoorbeeld Yellowstone,

johnlopezstudio.com

HIER SLIEPEN WIJ

6 PLEASANT VALLEY FARM

AND CABINS // CUSTER

Deze werkende geitenboerderij, beheerd

door Susan Barnes, biedt drie comfortabele

cabins te midden van de Black Hills.

Gasten kunnen deelnemen aan boerderijactiviteiten

en vanaf hun veranda genieten

van het uitzicht op de omliggende

bossen en heuvels. Vanaf € 140,

pleasantvalleyfarmandcabins.com

7 CIRCLE VIEW GUEST RANCH //

BADLANDS

Dankzij zijn ligging op een butte, een

steile rotsheuvel met een vlakke top, biedt

deze werkende cattle ranch een adembenemend

uitzicht over de Badlands.

Gasten verblijven in comfortabele kamers

met eigen badkamer en kunnen genieten

van een uitgebreid huisgemaakt ontbijt.

De ranch ligt op korte afstand van het

Ben Reifel Visitor Center van Badlands

National Park. Vanaf € 193,

circleviewranch.com

VOOR MIJN PLANNING

Reizen naar South Dakota

Vlieg via Denver, Chicago of

Minneapolis naar Rapid City.

Reizen binnen South Dakota

Een huurauto is essentieel; openbaar

vervoer bestaat praktisch niet. Sunny

Cars is een uitstekende keuze vanwege

zijn all-inclusive formule waarbij alle

ver zekeringen zijn inbegrepen, inclusief

dekking voor glas-, banden-, bodem- en

dakschade. Daarnaast is er geen eigen

risico en zijn ongelimiteerde kilometers

standaard, sunnycars.nl

Papieren

Regel minimaal 72 uur voor vertrek voor

€ 20 je ESTA, de verplichte elektronische

reistoestemming voor de VS, via

esta.cbp.dhs.gov

KIJK VOOR MEER REISINSPIRATIE OP TRAVELSOUTHDAKOTA.COM

Van boven naar beneden De veranda van een cabin bij de Pleasant Valley Farm. / De ronduit

spectaculaire ligging van de Circle View Guest Ranch in de Badlands. / Tijdens een roadtrip

zie je langs de weg geheid prairie dogs oftewel grondeekhoorns.

033

6 Europese

stadsparels

en hoe je ze als

een local ervaart

De gepassioneerde reisleiders van SRC Reizen,

een reisorganisatie die bekendstaat om zijn

culturele reisaanbod, bezitten een schat aan

historische kennis. In de gloednieuwe podcast

Verborgen Voetsporen nemen zij je mee

door hun favoriete stad, en traceren ze de

bewegingen van wereld beroemde iconen als

Sophia Loren, Gaudí en Van Beethoven.

Met deze tips loop je alvast warm.

De gepassioneerde reisleiders van SRC Reizen, een reisorganisatie die bekendstaat om

zijn culturele reisaanbod, bezitten een schat aan historische kennis. In de nieuwe

podcast Verborgen Voetsporen nemen zij je mee door hun favoriete stad, en traceren

ze de bewegingen van wereldberoemde iconen als Sophia Loren, Gaudí en Van

Beethoven. Met deze tips loop je alvast warm.

REISINSPIRATIE VAN ONZE PARTNER

Napels

Wenen

HET LOKALE LEVEN AANSCHOUWEN

De zestiende-eeuwse volkswijk Quartieri Spagnoli staat

bekend om zijn smalle, chaotische straatjes met waslijnen

erboven, kleurrijke graffiti, kleine ambachtelijke winkeltjes

en gezellige bars. Hier krijg je een authentiek beeld van

het dagelijkse Napolitaanse leven.

GENIETEN VAN ONDERGRONDSE KUNST

Toledo wordt vaak genoemd als één van de mooiste metrostations

ter wereld. De Spaanse architect Oscar Tusquets

Blanca creëerde hier een onderwatersfeer met mozaïeken

in blauwtinten.

CONTEMPLEREN IN HARTJE STAD

Chiesa Santa Chiara is één van de belangrijkste religieuze

monumenten van Napels. Deze gotische kerk maakt deel

uit van een groot kloostercomplex met een serene binnenplaats

vol kleurrijke majolicategels en bloemen.

SMULLEN VAN LOKALE LEKKERNIJEN

Napels staat bekend om zijn streetfood. Il Cuoppa, een

puntzak met calamares, ansjovis, groenten en andere

gefrituurde lekkernijen, is een klassieker. Ook de pizza

fritta, een gefrituurde versie van de traditionele pizza,

vaak gevuld met ricotta en salami, is een must-try.

KENNISMAKEN MET EEN EREBURGER

Hoewel ze in Rome is geboren, is Sophia Loren onlosmakelijk

verbonden met Napels. De nu negentigjarige

filmlegende groeide op in het nabijgelegen Pozzuoli en

heeft een diepgewortelde band met de stad. Ze is typisch

Napolitaans: sterk, gepassioneerd, humoristisch en veerkrachtig.

De Napolitanen zijn dol op haar! Als ereburger

is haar aanwezigheid overal in de stad voelbaar, van filmlocaties

tot streetart.

Met SRC-reisleidster Leny wandel je in het voetspoor van

de actrice door Napels. Beluister de podcastaflevering

vanaf 4 december.

DE KUNSTKENNER VAN STAL HALEN

In het MuseumsQuartier, één van de grootste cultuurcomplexen

ter wereld komen kunst, architectuur en design

perfect samen. Gevestigd in de voormalige koninklijke stallen,

herbergt het enkele van de belangrijkste musea van de stad,

zoals het Leopold Museum, MUMOK en de Kunsthalle.

IN DE BAN RAKEN VAN STIJLPERIODES

De Stephansdom, een gotisch meesterwerk met een kleurrijk

tegeldak en majestueuze toren, biedt een panoramisch uitzicht.

Binnenin vind je prachtige altaarstukken, glas-in-loodramen

en kunstwerken. Bijna net zo mooi zijn de barokke Karlskirche

en neogotische Votivkirche.

DOORDRINGEN TOT DE INNER CIRCLE

De kunstenaarsvereniging Wiener Secession werd aan het eind

van de negentiende eeuw opgericht door Gustav Klimt en enkele

anderen. Het witte hoofkwartier, te herkennen aan de gouden

koepel, is een symbool van de jugendstil. Binnen aanschouw

je Klimts Beethovenfries, een 34 meter lange wandschildering.

WIJN DRINKEN AAN DE RAND VAN DE STAD

Een Heuriger is een traditionele wijnbar waar lokale boeren hun

eigen wijn schenken, vaak gepaard met eenvoudige gerechten.

Deze bars liggen meestal in wijndorpen aan de rand van Wenen,

zoals Grinzing en Neustift am Walde.

OPGAAN IN EEN WEENSE SYMFONIE

In Bonn stond dan misschien zijn wieg, maar in Wenen vond

Ludwig van Beethoven zijn tweede thuis. De keizer lijke stad

inspireerde hem tot grootse symfonieën en concerten en in

het Pasqualati-Haus schreef hij zijn enige opera. De Weense

straten getuigen van zijn wandelingen, de koffiehuizen van zijn

gesprekken en de concertzalen van zijn triomfen. Wenen ademt

de geest van deze muzikale grootheid.

Met SRC-reisleider Bart wandel je in het voetspoor van de

componist door Wenen. Beluister de podcastaflevering

vanaf 11 december.

Zijn op de natuur geïnspireerde stijl met

organische vormen heeft de stad onherroepelijk

veranderd. Barcelona zou zonder Gaudí

simpelweg niet hetzelfde zijn

Barcelona

Parijs

GENIETEN VAN DE MUZIKALE OMLIJSTING

Palau de Musica, een modernistisch concertgebouw van de

hand van Lluís Domènech i Montaner, staat op de Unesco-

Werelderfgoedlijst en betovert met zijn sierlijke details,

waaronder mozaïeken, glas-in-loodramen en sculptuurwerk.

Regelmatig vinden hier klassieke en hedendaagse

optredens plaats.

HET LICHT ZIEN IN EEN BASILIEK

Gelegen in El Born staat de gotische, veertiende-eeuwse

Santa Maria del Mar-basiliek bekend om zijn eenvoud en

elegantie. Het interieur is indrukwekkend door de hoge,

slanke pilaren en serene lichtinval.

TAPAS ETEN IN EEN MARKTHAL

Onder het golvende dak van El Mercado de Santa Caterina

proef je tapas, zeevruchten, jamón ibérico of lokale specialiteiten,

terwijl het lokale leven zich voor je neus voltrekt.

TERUGTREKKEN IN EEN KUNSTOASE

El Raval zit vol con trasten en is voortdurend in ontwikkeling.

Eén van de belang rijkste trekpleisters van deze multiculturele

en alternatieve wijk is het Museu d’Art Contemporani de

Barcelona (MACBA). Het witte gebouw herbergt hedendaagse

kunst en steekt af tegen de traditionele architectuur.

VERSTELD STAAN DOOR ARCHITECTUUR

Antoni Gaudí en Barcelona zijn onlosmakelijk met elkaar

verbonden. De Catalaanse hoofdstad is trots op de architect

die haar zo veel schonk: van een lantaarnpaal op het Plaça

Reial tot de wereldberoemde, bijna voltooide Sagrada Família.

Zijn op de natuur geïnspireerde stijl met kleurrijke mozaïeken,

gebogen lijnen en organische vormen heeft de stad onherroepelijk

veranderd. Barcelona zou zonder Gaudí simpelweg

niet hetzelfde zijn.

Met SRC-reisleidster Qurina wandel je in het voetspoor van

de architect door Barcelona. Beluister de podcastaflevering

vanaf 18 december.

VERDRINKEN TUSSEN DE WATERLELIES

Musée de l’Orangerie is een wereldberoemd museum aan

de rand van de Jardin des Tuileries. In ovalen zalen kom je

oog in oog te staan met De Waterlelies van Monet, werken

die een haast hypnotische indruk wekken. Daarnaast beschikt

het museum over (post-)impressionistische kunstwerken.

MOOIE KERKEN AANEENRIJGEN

Parijs staat vol met gotische kerken. Een wandeling langs

deze architectonische parels is een must. In het Quartier

Latin bewonder je de gedetailleerde Saint-Séverin, één

van de oudste van Parijs en vermaard om zijn gebrandschilderde

ramen en spiraalvormige kolommen.

FLANEREN DOOR DE WINKELSTRATEN

Ooit een moerasgebied, nu één van de meest charmante en

trendy buurten van Parijs. Le Marais staat bekend om zijn

smalle, geplaveide straatjes met elegante herenhuizen,

levendige cafés, kleine boetieks en kunstgalerieën.

Hier vind je ook het fotogenieke Place des Vosges.

INKOPEN DOEN IN STIJL

Na een renovatie is La Samaritaine, een legendarisch

warenhuis in art-nouveaustijl, heropend als winkelparadijs.

Gietijzeren trappen, mozaïeken en grote ramen zorgen

voor een fraaie setting.

NACHTELIJKE ESCAPADES BELEVEN

Édith Piaf is een kind van Parijs. De Franse zangeres met

haar krachtige stem en emotionele chansons werd geboren

op straat, vlak bij de kerk van Belleville. Ze groeide op in

de donkere steegjes en bruisende kroegen van de Franse

hoofdstad. Op straat in Montmartre zong ze haar eerste

liedjes. Deze artistieke wijk met levendige nachtclubs

was het podium waar ze op grootse wijze furore maakte.

Met SRC-reisleider Karel wandel je in het voetspoor van

de zangeres door Parijs. Beluister de podcastaflevering

vanaf 8 januari.


Berlijn

Istanbul

INZICHT KRIJGEN IN PRIVÉCOLLECTIES

Sammlung Boros is gevestigd in een voormalige nazibunker.

Hier bekijk je installaties, sculpturen en schilderijen van

internationale kunstenaars. In Sammlung Hoffmann, ondergebracht

in een oude textielfabriek, word je op afspraak

rondgeleid langs experimentele en conceptuele werken

uit de collectie van Erika Hoffmann. Beide privécollecties

geven inzicht in de hedendaagse kunstscene van de stad.

RELAXEN IN EEN BRUISEND STADSPARK

Waar voorheen de Berlijnse Muur stond, kun je nu relaxen

in het gras en genieten van straattheater, livemuziek en een

picknick. Het Mauerpark komt vooral tot leven op zondagen,

wanneer er een populaire vlooienmarkt en openluchtkaraokeshows

worden gehouden.

STILSTAAN BIJ WREDE GEBEURTENISSEN

Het Tränenpalast is een museum met aangrijpende verhalen

over de Koude Oorlog en Berlijnse deling. Bij deze voormalige

grensovergang moesten families en vrienden elkaar — vaak

met tranen in de ogen — verlaten toen de Berlijnse Muur de

stad verdeelde.

EEN MUZIKALE BEDEVAART MAKEN

Muziekliefhebbers opgelet! De Hansa Tonstudios, een legendarisch

opnamestudiocomplex dat zich dicht bij de Berlijnse

Muur bevond, staat bekend als de plek waar David Bowie zijn

Berlin Trilogy, met onder andere het album Heroes, opnam.

MEER LEREN OVER EEN PIONIER

Ludwig Mies van der Rohe, pionier binnen de moderne architectuur,

drukte met de Neue Nationalgalerie zijn stempel op

Berlijn. Met zijn strakke lijnen, glazen gevel en open ruimtelijkheid

is dit museum een icoon van het modernisme. Al voor

de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde Van der Rohe in Berlijn

zijn ideeën over functionaliteit en esthetiek. Zijn invloed reikt

ver, maar Berlijn is waar zijn visie het meest tastbaar is.

Met SRC-reisleidster Suzanne wandel je in het voetspoor

van de architect en meubelmaker in Berlijn. Beluister de

podcastaflevering vanaf 15 januari.

KUNST BEKIJKEN AAN DE BOSPORUS

Als het eerste museum voor moderne kunst in Turkije presenteert

Istanbul Modern, gelegen aan de Bosporus, zowel Turkse

als internationale hedendaagse kunst. Verwacht een breed

scala aan kunstvormen, van schilderijen en beeldhouwwerken

tot fotografie en installaties.

STIL WORDEN VAN HEILIGDOMMEN

Buiten het toeristische centrum tref je één van de belangrijkste

heiligdommen in Istanbul: de Eyüp Sultan Moskee, gewijd aan

een metgezel van de profeet Mohammed, en een mausoleum.

Het terrein is omringd door sfeervolle straatjes en theehuizen.

DE BLOEMETJES BUITEN ZETTEN

De negentiende-eeuwse Çiçek Pasaji is een overdekte passage

vol met restaurants en cafés. De naam ‘Bloemenpassage’

verwijst naar de bloemenverkopers die hier vroeger hun

waren verkochten. Het gebouw zelf, met zijn neoklassieke

architectuur en indrukwekkende glazen dak, ademt historie.

EEN LITERAIRE HELDIN OPSPOREN

Agatha Christie, een beroemd Brits auteur, koesterde een

bijzondere band met Istanbul. Ze verbleef in het luxueuze Pera

Palas Hotel, gebouwd om passagiers van de Oriënt-Express

te huisvesten. Naar verluidt werden delen van Murder on the

Orient Express hier geschreven. Vlakbij ligt het punt waar

de befaamde treinreis eindigde: het Sirkeci Station.

UITKIJKEN OVER EEN TURKSE SCHONE

De Franse schrijver Pierre Loti was diep verliefd op Istanbul.

Hij liet zich inspireren door de exotische sfeer en de rijke

geschiedenis van de stad. Zijn liefde voor Istanbul proef je

in zijn roman Aziyade, over zijn liefdesavontuur met een

gesluierde schone. Met een kabelbaan bereik je de heuvel

top die naar hem vernoemd is. Hiervandaan geniet je van

een panoramisch uitzicht over de Gouden Hoorn met

in de verte de Ayasofya en de Blauwe Moskee.

Met SRC-reisleidster Claudia wandel je in het voetspoor

van de schrijver in Istanbul. Beluister de podcastaflevering

vanaf 22 januari.

BELUISTER DE PODCASTSERIE VERBORGEN VOETSPOREN

VANAF 4 DECEMBER IN JE FAVORIETE PODCASTAPP

OF GA NAAR SRC-REIZEN.NL/PODCAST

Goudtinten

in de mist

Van het Franse Juragebergte tussen Bourgondië en Zwitserland,

is bekend dat het er vaak regent – merken ook wij tijdens onze roadtrip.

Wie zich niet laat kisten door een paar regenspatjes, ontdekt een

mysterieus landschap waarin allerlei schatten verscholen liggen.

SCHRIJVER DIRK WIJNAND DE JONG FOTOGRAAF SABRINA GAUDIO

040

JURAGEBERGTE - FRANKRIJK

041

Het gymnastieklokaal is niet het mooiste bouwwerk van Saint-

Claude. Dat zijn de plattelandshuizen op de oever van de La

Bienne-rivier, of de gotische kathedraal die eigenlijk te groot is

voor het kleine stadje nabij de Zwitserse grens. Het gymlokaal

is vooral zoals je je een gymlokaal voorstelt: hoekig, kleurloos,

met ramen die te hoog zitten om doorheen te kijken. Aan het

gepiep van de rubberen vloer te horen is er een wedstrijd aan

de gang, maar in welke sport of discipline, daarvoor zijn de

aanwijzingen te gering. Ik klim in het blauwe hekwerk langs

de trap, plaats mijn handen tegen de beslagen ramen en

bedenk dat het dertig jaar geleden moet zijn geweest dat ik

voor het laatst bij een gymzaal naar binnen heb gespiekt. In de

zaal bungelen witte wezentjes in ninjapakken aan een elastiek.

Ze dartelen op hun voeten, zwaaien met een spade en springen

elkaar te lijf. Als één van de twee daarbij wordt geraakt, gaat

een deel van de handen op het podium de lucht in.

De hemel huilt al maanden in de Franse Jura. Dus als fotograaf

Sabrina en ik iets willen opsteken van het lokale leven,

moeten we creatief zijn. In de dorpen die we met de huurauto

doorkruisen blijven de luiken gesloten en lekken de dakgoten

onophoudelijk. En dan is het in Saint-Claude, waar de rivier

de kleur van gesmolten karamel heeft, ook nog eens zondagochtend.

Alleen voor de bonbonnerie en boulangerie riskeren

de bewoners een nat pak. En voor de lokale gymnastiekzaal.

‘De regionale kampioenschappen’, verduidelijkt Jean, één van

de kopstukken van de lokale schermvereniging die ons vanachter

een lange tafel in de hal naar binnen wuift. ‘Schermen

is in de Jura een populaire sport. Alleen al in Saint-Claude telt

de vereniging 55 leden. De meesten gebruiken de floret, degen

of sabel, maar het lichtzwaard wint snel aan populariteit.

Vooral de categorie waarin ze een choreografie opvoeren, is

sensationeel. Alsof je naar een vechtscène uit Star Wars kijkt.’

NAAR HET DAK VAN DE JURA

Aan de voet van de Crêt de la Neige, met 1720 meter het

hoogste punt van de Jura, maken we samen met Benoit een

plan om aan de wolken te ontsnappen. De gepensioneerde

gids sluit niet uit dat op het dak van de Jura de zon gewoon

schijnt. ‘Volgens de Franse weersvoorspelling kan het regenen,

maar volgens het Zwitserse weerbericht weer niet.’ Ik zuig

de vochtige lucht in mijn longen en klim in een zigzaggende

beweging de berg op, door een mistig bos. Het is een hachelijke

exercitie over spekgladde paden, waarbij we Benoit regelmatig

uit het oog verliezen. De reden daarvan begrijp ik wel. Want

hoewel met pensioen, neemt Benoit nog altijd Franse jongeren

mee de bergen in die hun eendaagse dienstplicht moeten

vervullen. Eigenlijk zijn we bezig met een militaire mars.

Af en toe laat de taaie bergbewoner zich afzakken om ons te

vertellen over de dieren die hier in het Regionale Natuurpark

van de Haut-Jura leven: gemzen en wolven, maar ook de lynx

komt hij er weleens tegen. We knielen neer bij gentianen,

lelietjes-van-dalen, alpenanemonen en verschillende soorten

orchideeën. ‘Ook dit is er één,’ zegt hij bij een bruingekleurd,

paddenstoelachtig stengeltje. ‘Het vogelnestje, een zeldzame

orchideeënsoort, leeft in symbiose met ondergrondse

schimmels. Zelfs als je ’m al in je eigen tuin zou willen overplanten,

dan nog zou hij niet groeien.’

Na tweeënhalf uur marcheren blijkt boven de boomgrens

de zon toch niet te schijnen. We staan met onze voeten bij

de richel, waarvandaan het uitzicht op het middelgebergte

normaal gesproken wonderbaarlijk is. Met zijn telefoon levert

Benoit het bewijs: uitgestrekte valleien, het meer van Genève,

de Alpen, zelfs de Mont Blanc kun je zien, als de lucht helder

is. In plaats daarvan kijken we naar een onmetelijk groot en

leeg bioscoopscherm, dat de Jura voor ons verborgen houdt.

KAASKUNDE

Wat we intussen wel geleerd hebben van het Juralandschap?

Dat het tweehonderdvijftig miljoen jaar geleden is ontstaan en

bestaat uit kalksteen dat door contact met regenwater grillige

vormen heeft aangenomen. Om de koude vochtige winters in

dit ruige berggebied te overleven, besloten de boeren in de

Franche-Comté, een historische regio tegen de grens met

Zwitserland, zo’n duizend jaar geleden de melk van hun koeien

te verzamelen om kaas te maken. De beroemde Franse Comtéalpenkaas,

die nog altijd wordt gemaakt, is de optelsom van

het harde werk van meer dan duizend lokale melkveehouders.

Dagelijks brengen zij hun melk naar een lokale kaasmaker,

de frutière, die de verse koemelk verzamelt, mengt en verwerkt

tot grote wielen die veertig kilo wegen.

‘Daarna gaan de kazen naar plekken zoals deze om te

rijpen,’ vertelt Manon, een jonge medewerker van het

negentiende-eeuws fort in Saint-Antoine. We staan in een

vochtige, naar ammoniak ruikende gepantserde bunker waar

in eindeloze rekken meer dan honderdduizend Comtékazen

liggen opgeslagen. ‘Hier in het fort, gebouwd om de grens

tussen Frankrijk en Zwitserland te beschermen, zijn de

omstandigheden ideaal. De luchtvochtigheid is 95 procent

en de temperatuur is constant 8, 9 graden. De kazen liggen

hier ongeveer vier tot achttien maanden te rijpen, waarbij

ze geregeld moeten worden omgedraaid, gepekeld en

ingewreven. Dat was vooral mannenwerk, maar tegenwoordig

zetten we robots in. Zij werken twee keer zo snel, 24/7 en

klagen nooit over spierpijn.’

Met de klok mee vanaf linksboven Het negentiende-eeuwse fort van Saint-Antoine waarin meer dan honderdduizend Comtékazen liggen

te rijpen. / De drie ezels van Clement van boerderij La Petite Echelle. / Het versierde dorpsplein van Arbois. / Door met een hamertje op de

kazen te kloppen kan de kaasmaker de kwaliteit bepalen. Vorige pagina’s De mistige bossen van Rochejean. / Het omdraaien van de Comtékazen

gebeurt met de robot, de kwaliteitscontrole door de kaasmakers.

042

044

JURAGEBERGTE – FRANKRIJK

De eigenaar van de eeuwenoude alpenboerderij is gewend

aan het ritme van het platteland. Met koeien, ezels, kippen

en biggen, maar zonder elektriciteit en stromend water

045

Aan alle kanten wordt de huurauto ingesloten

door rood met witte lijven, de camerasensoren

weten geen raad met hun dikke achterwerken.

Door het aanhoudende gepiep klinkt het

in de auto als een operatiekamer

HET BOERENLEVEN

En dan zijn er natuurlijk nog de Comtékoeien zelf. Op weg

naar ons volgende slaapadres stranden we in de heuvels

boven Rochejean midden in een kudde Montbéliardkoeien.

De dames wijken voor geen meter, ondanks mijn getoeter.

Aan alle kanten wordt de huurauto ingesloten door rood met

witte lijven, de camerasensoren weten geen raad met hun

dikke achterwerken. Door het aanhoudende gepiep klinkt

het in de auto als een operatiekamer.

Clément kijkt er niet van op. De eigenaar van La Petite

Echelle, een eeuwenoude alpenboerderij op bijna 1200

meter hoogte, is gewend aan het ritme van het platteland,

met koeien, ezels, kippen, biggen, maar zonder elektriciteit

en stromend water. Uit het schoorsteentje van onze yurt

slingert witte rook. Binnen in de ronde tent treffen we voor

de openhaard de zwarte huiskat aan, opgerold, gevlucht

voor het vochtige mistgordijn. ‘Als die eindelijk eens

wegtrekt,’ zegt Clement, ‘kunnen we de bomenrij zien die

de grens met Zwitserland markeert, op tweehonderd meter

afstand.’ Naast onze yurt staat een gigantische boom,

waarvan de takken nog moeten uitlopen. ‘Een es. Bij bijna

elke boerderij vind je wel zo’n boom. Die leiden de bliksem

af. Als die trouwens inslaat, koken de sappen in de boom

binnen een seconde.’

Als we onze regenlaarzen hebben aangetrokken,

verkennen we met Clément de grashellingen achter de

boerderij. We borstelen de ezels, voeren de biggen en helpen

hem met kruiden plukken. ‘Mijn zus regeert over de keuken

en heeft wat ingrediënten nodig. Jeneverbes om de worsten

te roken, sparrenscheuten om siroop te maken en lievevrouwebedstro

voor de kaasfondue.’

FONDUE-TO-GO

De volgende morgen, een uur verder naar het westen, is de

mist vertrokken en de hemel gestopt met huilen. Maar van

alle dagen in de Jura zijn we nog nooit zo nat geweest.

Tientallen meters boven ons kiepert het bos met veel geweld

een gigantische watermassa naar beneden. ‘De Cascades du

Hérisson stromen over een parcours van drie kilometer naar

beneden,’ vertelt Lucas, onze gids. Tegen beter weten in

beklimmen we de glibberige rotswand achter de waterval.

‘De grootste waterval is meer dan zestig meter hoog. Vooral

vroeg in het voorjaar, zoals nu, is het watergeweld indrukwekkend.

In de zomer zijn de bezoekers zelfs een beetje

teleurgesteld, dan zijn de watervallen bijna opgedroogd.’

Volgens Lucas is dit één van de mooiste plekken van het

gebergte. Voor een groot deel is het natuurgebied bedekt

met dichte bossen, waar watervallen terrasgewijs naar

beneden stromen, gevoed door oude gletsjermeren. Langs de

oever van één van die meren, de Petit Maclu, gooit Lucas

zijn rugzak af. Op een rotsblok waarvan de bovenkant is

afgevlakt, vouwt hij een uitvouwbaar windscherm uit, steekt

hij een gasbrandertje aan en verwarmt hij in een pannetje

kaas met lokaal gebrouwen bier. Opnieuw fondue. Ik ben er

niet helemaal zeker van of zulke grote hoeveelheden kaas

bevorderlijk zijn voor de gezondheid, maar we komen in

ieder geval niet om van de honger.

Bijgetankt met ‘Jura Ongelood’ klimmen we over de rug

van de Pic de l’Aigle, over een pad dat door de maandenlange

regen is veranderd in een zompig festivalterrein.

Onder in de vallei ligt naast La Petit Maclu de Grand Maclu,

maar ook de twee andere gletsjermeren, de Ilay en Narlay.

‘Les Quatre Lacs zijn ontstaan tijdens de laatste ijstijd. Ooit

was het een groot meer, tegenwoordig zijn het vier aparte.

Via kleine stroompjes zijn ze nog met elkaar verbonden.’

Voor het eerst zien we tussen het bladerdak het Juragebergte

in haar volle omvang.

Met de klok mee vanaf linksboven Perfecte plek voor een huwelijksaanzoek in de achtertuin van Le Clos Alice in Arbois. / Behalve ezels,

koeien en een kat heeft Clement talloze eigenwijze biggen. / Hoekhuis in Arbois. / In de vochtige kille nachten in de Jura is een kacheltje

onontbeerlijk. Vorige pagina’s Eén van de bruggen die de stadsdelen van Arbois met elkaar verbindt. / Clement en zijn koe op wildpluktocht.

046


048


049

Tegenover de eeuwenoude kerk in Poligny huurt

Philippe van de lokale priester een ondergrondse

kelder. Daar laat de wijnmaker zijn gele wijn rijpen

SMAAKVOLLE BODEMSCHATTEN

In een diepe kloof tussen twee steile rotswanden, in Salinsles-Bains,

dalen we via een steile trap af naar het binnenste

van de aarde. Een 165 meter lange, schaars verlichte

schacht, dertien meter diep, waar water via een kanaaltje

langs de zijkant stroomt. ‘In deze ondergrondse galerij

onder de stad werd vanaf de twaalfde eeuw pekelwater in

emmers door paarden omhooggehesen,’ vertelt een gids

van La Grande Saline. ‘Zout werd in de streek, waar

miljoenen jaren geleden een prehistorische zee lag, al

duizenden jaren gewonnen, maar dit was de eerste keer

dat ze daarvoor ondergronds gingen. Veel dieper durfden

de delvers toen nog niet te gaan, bang dat ze de hel zouden

aantreffen.’ Aan het eind van de lange schacht vinden we

een waterscheprad uit de negentiende eeuw dat nog altijd

een 32 meter lange arm aanstuurt. ‘Daarmee kon men

water omhoogpompen van een diepte van 246 meter.

Dat water bevatte een veel hogere zoutconcentratie en

leverde dus meer geld op. In de bovengrondse barakken

werd het zout verdampt en op grote plateaus geschept.

De zout handel was zo lucratief − in de vijftiende eeuw

was de zoutmijn goed voor de helft van de inkomsten van

de Franche-Comté − dat op beide heuveltoppen rondom

Salins-les-Bains verdedigingsforten stonden.’

Om de productie op te schroeven, besloot Lodewijk XVI

lager in de streek de koninklijke zoutwerken van Arc-et-

Senans te laten bouwen. Een 21 kilometer lange pijplijn

vervoerde het pekelwater van Salins-les-Bains naar het

gebouwencomplex, dat door de beroemde architect

Claude Nicolas Ledoux werd gebouwd in de vorm van

een perfecte halve cirkel met verdampingsfaciliteiten,

arbeiders woningen, een bewakingspost, kerk, apotheek,

wasruimtes en een directeurswoning. ‘Toch maakte het

industriële complex maar een paar jaar winst. In de jaren

twintig raakte het langzaam in verval omdat zeezout over

het spoor vervoerd kon worden en een stuk goedkoper

was. Vanwege de unieke architectuur en de duizenden

jaren lange zoutwinningsgeschiedenis in de regio, staan de

zoutwerken van zowel Salins-les-Bains als Arc-et-Senans op

de Unesco-Werelderfgoedlijst.’

De regio staat niet alleen bekend om zijn Witte Goud.

‘Hoewel de Jura één van de kleinste wijngebieden van

Frankrijk is, worden we geroemd om onze uitzonderlijke

wijnen,’ zegt Philippe van Domaine de La Petite Marne.

Tegenover de zeshonderd jaar oude kerk in Poligny, gewijd aan

de Romeinse martelaar Hippolytus, huurt de wijnmaker van de

lokale priester een ondergrondse kelder. ‘Hier bewaar ik mijn

vin jauns, een wijn die gemaakt wordt van de lokale Savagnindruif

en goudgeel van kleur is.’ Met het lampje van zijn

telefoon schijnt Philippe in één van de houten vaten. Onder het

gat drijft een korst. ‘Tijdens het rijpingsproces verdampt een

deel van de wijn en ontstaat een sluier van gist op het oppervlak.

Als de wijn na minimaal zes jaar wordt gebotteld, is er

van een liter nog maar 620 milliliter over. Daarom zijn onze

flesjes zo klein, om aan te geven dat de wijn is geoxideerd. Hoe

het smaakt? Complex, met tonen van noten, kruiden, curry.

Perfect te combineren met Comté.’

ALLE PUZZELSTUKJES OP HUN PLEK

Onze roadtrip door de Franse Jura eindigt in het nabijgelegen

plaatsje Arbois. Bij elke bocht die de Cuissance-rivier door het

plaatsje dartelt, laat ze ons iets zien: watermolens en oude

bruggen, wijnkelders, versierde dorpspleintjes, fruitgaarden

en kerktorens waar zwaluwen langs de torens suizen. Na een

week door de Franse Jura te zijn gereden, heeft de streek voor

ons geen geheimen meer. We begrijpen wat er in de ondergrondse

kelders gebeurt, weten waar de melkveehouders

’s ochtends vroeg naartoe gaan en kunnen raden waarom de

standbeelden in de dorpen druivenranken dragen. De puzzelstukjes

vallen op hun plek, ongeveer net zo als wanneer je in

een souvenirshop aan het eind van een museum ineens de

plaatjes op koffiemokken en boekenkaften herkent.

Er is nog één ding dat ik moet doen. Ik loop terug in de

richting waar ik vandaan kwam, sla de hoek om en houd mijn

pinpas tegen de betaalmodule van een verkoopmachine. Zodra

ik nummer 18 heb ingedrukt, zie ik hoe een horizontale arm

omhoogschiet om mijn souvenirtje op te halen. Kaas. Gemaakt

van verse koemelk. Notig van smaak. Perfect te combineren

met vin jaune.

Met de klok mee vanaf linksboven Wijngaarden rondom het plaatsje Arbois. / De zus van Clement steekt de kaarsen aan in de oude herberg

van La Petite Echelle. / Donkere wolken boven Arbois. Vorige pagina’s De Cuisance dartelt zich een weg door Arbois.

050

MEER INFORMATIE OVER DEZE STREEK? LAAT JE INSPIREREN OP NL.MONTAGNES-DU-JURA.FR

DIJON

Besançon

Dole

FRANKRIJK

Lons-le-Saunier

4 6

Poligny

1

5

7

8

3

ZWITSERLAND

BERN

JURAGEBERGTE

5X WEG VAN DE MASSA

2

Regionaal

Natuurpark

Haut-Jura

GENÈVE

Meer van Genève

ANNECY

ITALIË

Aanbevolen activiteiten en slaapplekken

0 m 25 km 50km

1 WORD EEN COMTÉ-EXPERT

Bij La Maison du Comté achterhaal

je waarom de Comtékaas nu juist

hier wordt gemaakt, wat het dieet

van de Montbelliardkoe is en hoe het

productie proces verloopt, van melk

tot rijping. Het moderne bezoekerscentrum

in Poligny laat je op een interactieve,

zinnenprikkelende manier

kennismaken met Jura’s bekendste

kaas. Aan het eind mag je je tanden in

de kaas zetten, maar niet eerst zonder

goed geroken te hebben, € 8,90 p.p.,

maison-du-comte.com

2 LEER ALLES OVER PIJPEN EN

DIAMANTEN

Eén van de origineelste musea in de

Jura gaat over twee objecten die je

waarschijnlijk niet in huis hebt liggen.

In Musée de la pipe et du diamant in

Saint-Claude leer je namelijk van alles

over pijpen en diamanten. De twee

traditionele ambachten hebben de

kleine stad in het hart van de Jura

internationaal op de kaart gezet.

Bewonder prachtige collecties

van sierlijke pijpen en fonkelende

diamanten en leer meer over

vakmanschapstechnieken, € 6 p.p.,

musee-pipe-diamant.com

3 VOLG DE ROUTE DE L’ABSINTHE

Het zou verboden moeten worden:

absint. Tientallen jaren lang was

dat ook zo. Het groene goedje zou

boeren, burgers, dichters, schrijvers en

schilders tot waanzin drijven. Rijdend

over de Route de l’absinthe, door

rollende berglandschappen, passeer

je destilleerderijen die de productie

van ‘de groene fee’ weer hebben

opgepakt en leer — en proef — je hoe

absint traditie getrouw met kraantjes,

roerstaafjes en suikerklontjes wordt

opgediend, nl.montagnes-du-jura.fr

4 ONTMOET DE BEKENDSTE

WETENSCHAPPER VAN DE JURA

Ook benieuwd waarom zoveel straatnamen

zijn vernoemd naar Louis

Pasteur? Aan de Franse wetenschapper,

die in Arbois opgroeide, hebben

we veel te danken: hij vond het vaccin

tegen hondsdolheid uit, ontwikkelde

de techniek van het pasteuriseren en

zorgde er met zijn microbiologische

onderzoek voor dat wijnmakers

beter hun fermentatieproces kunnen

sturen. In zijn ouderlijk huis in Arbois

kun je nog altijd zijn experimentele

proef opstellingen bewonderen,

terredelouispasteur.fr

5 GA KAASFONDUEN IN DE

WILDERNIS

Tijdens het wandelen in het Juragebergte

kun je maar beter je fondueset

bij je hebben. Dacht ook Romain

van La Besace à Fondue. De natuurliefhebber

verhuurt rugtassen met een

overlevingsset voor mensen die niet

zonder hun dagelijkse hoeveelheid

kaas kunnen. Onze set bestond onder

meer uit lokaal gebrouwen bier,

vleeswaren, knapperig brood en Mont

d’Or-kaas. Kosten? € 20 per dag.

De fonduetassen zijn op verschillende

plekken in de streek te krijgen,

facebook.com/labesaceafondue


EN HAAL JE GRATIS REISGIDS OP VIA COLUMBUSTRAVEL.NL/FRANKRIJK

052


BESTE REISTIJD

Elk seizoen heeft zijn charme. Voor buitensporten lenen zich het beste het late voorjaar,

als de natuurpracht weer tot leven komt, en het vroege najaar, dan zet het verval weer

in met prachtig gekleurde bossen. De zomer is er mild en niet te heet, maar in de natuurgebieden

kan het een stuk drukker worden.


4 6 11 14 18 22 24 24 20 15 8 5

73 67 64 74 87 82 68 67 83 89 84 84

Poligny

temperatuur ( 0 C)


HIER SLIEPEN WIJ

6 LE CLOS ALICE // ARBOIS

Een paar maanden geleden opende

Alexandre in het dorp waar hij als kind

vaak kwam, bij zijn oma in Arbois, een

vijfsterrenboetiekhotel. Veel klassieke

schilderijen, naakte standbeelden

en antieke ladekasten met gouden

ornamenten, gecombineerd met

oerwoudbehang en moderne

inbouwapparatuur. In het restaurant —

met misschien in de toekomst ook een

ster — lokale gerechten van seizoensproducten.

Onze favoriet: de coq au

vin jaune, vanaf € 295 per nacht,

leclosalice.com

7 HOTEL DE L’ABBAYE // GRANDE

RIVIÈRE

In Regionaal Natuurpark Haut-Jura

kun je de hele dag wandelen, fietsen,

langlaufen en klimmen. Maar je kunt

er ook voor kiezen om een rustdag

in te passen en te genieten van het

uitzicht op Lac de L’Abbaye. Bij Hotel

de l’Abbaye in Grande Rivière kan

dat op allerlei manieren: vanuit het

panorama restaurant, de hotelbar of

vanuit je ligbed langs het zwembad.

Ook vanuit je eigen kamer kijk je

uit over het meer en de in mist

gehulde bergen, vanaf € 130,

hotel-abbaye-jura.com

8 LA PETITE ÉCHELLE // ROCHEJEAN

Geen vier of vijf, maar miljoenen sterren

boven je eigen yurt. Op het landgoed van

Clément en zijn zus ervaar je het ritme van

het Franse platteland. Op tweehonderd

meter van de Zwitserse grens runnen de

twee een gezellige herberg in de oude

alpenboerderij van hun vader, met

genoeg klusjes waarbij je kunt assisteren.

Op koude nachten mag je — als je dat

wilt — zelf de open haard opstoken, vanaf

€ 45 p.p. inclusief ontbijt en avondeten,

lapetiteechellejura.site

VOOR MIJN PLANNING

Reizen naar het Juragebergte

Het Juragebergte ligt op ongeveer 8 uur

rijden van Utrecht. Je kunt er ook voor

kiezen om onbekommerd met de trein te

reizen. Wij deden dat in twee etappes:

met de Eurostar naar Parijs en vervolgens

met een lokale trein verder naar Dijon.

Reizen binnen het Juragebergte

In Dijon huur je eenvoudig een auto. In en

rondom het station zijn verschillende

aanbieders. Naar Arbois is het dan nog

maar een uur en een kwartier. Die auto kun

je trouwens goed gebruiken bij de rest van je

reis door het middelgebergte. De plaatsen

die wij bezochten zijn niet altijd even goed

bereikbaar, maar liggen nooit ver van elkaar.

Van boven naar beneden De achtertuin van vijfsterrenboetiekhotel Le Clos Alice in Arbois. /

Zelfgeplukte sparrenscheuten om siroop te maken. / Het restaurant van Le Clos Alice, dat de

ambitie heeft een ster te krijgen.

053

Dagboek van een

duurzame reiziger

Vakanties zijn

vorig jaar

gemiddeld 12,3%

duurder geworden

en verwacht wordt

dat het komend

jaar weer 5% tot

10% duurder wordt

COLUMN

Saskia Sampimon-Versneij van thegreenlist.nl, een online lifestylemagazine en

Instagram-community over duurzaam leven, toont aan dat je je reis juist verrijkt

door groene(re) keuzes te maken. In deze editie bespreekt ze een hardnekkige

ergernis: waarom zijn vakanties ineens zo duur geworden?

HOOFDSTUK 5:

PRIJSSTIJGINGEN IN VAKANTIELAND

Even dacht ik dat het door mijn ‘dure’

smaak kwam dat onze vakantiespaarpot

afgelopen zomer sneller leeg was dan

in andere jaren. Die duurzamere reissmaak

brengt me nou eenmaal naar

klein schalige plekken. En die zijn niet

per se goedkoper. Hallo, charmecamping

met goddelijke lokale wijnkaart!

Het vakantie budget dat drie jaar

geleden nog toereikend was, voldeed

afgelopen vakanties totaal niet meer.

Het gevolg: bijstorten. Echt breed

lieten we het – op die paar geweldige

momenten bij verborgen strandtenten

na dan – ook niet hangen. Zo gingen

we minder vaak uit eten dan voorgaande

jaren en aten we vaker bij de stacaravan.

Excursies hebben we ook niet gedaan en

shoppen doen we – sinds ik duurzamer

probeer te leven – lang niet meer zo

uitbundig als vroeger.

WAAR GING HET VAKANTIE-

GELD DAN HEEN?

In ieder geval niet naar die eenvoudige

stacaravan, zou je denken … Tijdens

het boeken, een jaar eerder, was ik

al enorm geschrokken van de prijzen

van accommo daties op vakantieparken.

Om de pot een beetje te sparen en

mezelf een beter gevoel te geven,

koos ik de ‘eenvoudigste’ optie: een

stacaravan zonder fotogenieke luifel,

zonder rotanmeubilair, zonder fatsoenlijk

koffiezetapparaat, zonder televisie,

maar mét een flink prijskaartje. Kosten

voor tien dagen: € 1785,70. Inclusief

wifi voor maar liefst één apparaat!

Dat werd dus de iPad van mijn zoon.

Zucht, hoe bedenken ze het … Het was

dus een kale bedoening in die hut, maar

ik probeerde de moed erin te houden.

Bovendien leef je op vakantie lekker

buiten, toch? Ik zal eerlijk zijn: ik heb

de budgetbeslissing een aantal keer

vervloekt toen ik andere gasten lekker

koel in de schaduw onder hun ‘premium’

luifel zag zitten. Waar doen zij het van?

VAKANTIES ZIJN DÚÚR!

Terwijl we onze reisstijl versimpelen,

zijn we steeds meer geld kwijt. Hoe kan

dat toch? Dat het niet helemaal aan ons

ligt, blijkt uit cijfers van ABN AMRO:

vakanties werden vorig jaar gemiddeld

12,3% duurder. De oorzaak? ‘Forse prijsstijgingen

voor goederen en energie die

nog altijd doordreunen in de luchtvaartbranche,

benzineprijzen én vakantielanden.’

Lekker dan, deze stijgende

kosten maken het dus nóg uitdagender

om duurzamere vakantiekeuzes te

maken zonder diep in de buidel te

tasten. En blijkbaar moeten we er maar

aan gaan wennen, want het einde van

de prijs stijging is voorlopig nog niet in

zicht. Verwacht wordt dat vakanties

komend jaar weer 5 procent duurder

zullen worden en in het hoogseizoen,

dus tijdens schoolvakanties, tot wel 10

procent. Kinderen, je krijgt er zoveel

voor terug … Wie denkt dat die prijsstijging

goed is voor de planeet, omdat

we daardoor minder zullen reizen, heeft

MEER TIPS OM

‘GROENER’ TE REIZEN?

Ga naar thegreenlist.nl en

laat je inspireren! Of ga naar

columbustravel.nl/duurzaam

het mis. Uit de Vakantiesentiment Monitor

van het Nederlands Bureau voor Toerisme

& Congressen (NBTC) blijkt juist dat we

komende jaren vaker op vakantie zullen

gaan. ‘Ondanks de fikse prijsstijgingen,

klimaatonzekerheid en oorlogsdreiging

gaan we vaker op vakantie dan ooit

tevoren.’ We zien vakantievieren ‘als

een grondrecht’. Het (p)reisprobleem

lost zich dus niet vanzelf op.

DIE LUXE LUIFEL

HEB IK NIET NODIG

Wil je op een duurzamere manier de

wereld blijven ontdekken, zonder financieel

leeg te lopen of vast te zitten aan

toeristische pakketreizen? Dan zit er

maar één ding op: meer voorwerk doen

en nóg eerder beginnen. Ga er maar snel

een paar avonden voor blokken. Ik heb

al een muisarm en kramp in mijn nek

van al die uren surfen naar de minder

populaire Europese bestemmingen die

wel charme en gezelligheid bieden, maar

nog niet volledig zijn overgenomen door

het massatoerisme en grote vakantieparken.

En geloof me, die zoektocht is

niet makkelijk. Want zodra ík iets ontdek,

ben ik waarschijnlijk al te laat. De plek is

z’n charme alweer kwijt omdat influencers

en bloggers het getipt hebben en het

dus in mijn zoekresultaten naar voren

komt. Ondertussen zoek ik onvermoeid

verder, vastbesloten om die verborgen

parel te vinden. Maar wat nou als ik

‘m vind? Moet ik het dan delen met

mijn 35.000 volgers? Een dilemma …

Eén ding weet ik wel zeker: die luxe

‘premium’ luifel heb ik niet nodig als ik

straks op een unieke plek onder een heldere

hemel met miljoenen sterren sta.

055

WERELD (SE)

STEDEN

VAN ALEXANDRIË

TOT ZARAGOZA

Van wereldsteden tot levende openluchtmusea en van onderschatte Second Cities

tot koloniale parels; wij gaven een draai aan de wereldbol en selecteerden voor

jou 53 bijzondere stedentripbestemmingen. Doe inspiratie op met honderden

insidertips en ontdek steden zoals je ze nog nooit hebt ervaren.

056

STEDENGIDS

foto’s: Jeroen Cox (Aarhus), Rafel Balaguer prunes (Palma de Mallorca)

057

AARHUS, DENEMARKEN

Blik in de toekomst

Aarhus, de op één na grootste stad van Denemarken, is al

een tijdlang in opkomst als culturele bestemming en kan op

veel vlakken wedijveren met Kopenhagen. Net als in de

Deense hoofdstad vind je ook hier iconische musea. Het

ARoS behoort tot de grootste musea van Noord-Europa en

herbergt een indrukwekkende moderne en hedendaagse

kunstcollectie. De kroon op het werk is Your Rainbow

Panorama, een cirkelvormige loopbrug met getinte ramen

in vele kleuren. Al net zo curieus is de Infinite Bridge, een

cirkelvormig kunstobject boven de branding in de Aarhus

Bugt-baai. Ook op het gebied van architectuur laat Aarhus

zich niet onbetuigd. Het voormalige havengebied Aarhus Ø

viel meermaals in de (architectuur)prijzen. Niet te missen is

Isbjerget, een wooncomplex in de vorm van een ijsberg. Met

zo veel culturele afleiding is het niet verwonderlijk dat deze

stad door het Britse Institute for Quality of Life werd aangewezen

als de gelukkigste van de wereld, visitaarhus.com

ALEXANDRIË, EGYPTE

Antieke wereldwonderen

Alexandrië, gesticht door Alexander de Grote en ooit het hart van

de Oudgriekse wereld, staat bekend om zijn rijke historie en ligging

aan de Middellandse Zee. Eén van de vele schatten is de Citadel

van Qaitbay, gebouwd op de plek van de beroemde vuurtoren

van Pharos, één van de zeven antieke wereldwonderen.

Dit imposante fort biedt niet alleen inzicht in de geschiedenis,

maar ook een uitzicht op de dichtbebouwde kust. Een andere

must-see is de Bibliotheca Alexandrina, een moderne reïncarnatie

van de aloude Bibliotheek van Alexandrië. Het glazen dak is een

schijf, die als een zonnewijzer naar de zee is gekanteld, bibalex.org.

Voor liefhebbers van archeologie is een bezoek aan de Catacomben

van Kom el-Shoqafa een bijzondere ervaring; in deze ondergrondse

Romeinse begraafplaats leer je meer over hun begrafenisrituelen,

touristegypt.com/alexandria-ultimate-guide

ALGIERS, ALGERIJE

Witte Stad aan zee

Marokko ken je, Egypte ook. Het is ons echter een raadsel

waarom het immense Algerije niet meer bekijks trekt. Begin

je ontdekkingstocht in de hoofdstad Algiers. Deze Witte

Stad aan de Middellandse Zee is zonovergoten, volkomen

veilig te bezoeken, te tackelen met een paar woorden Frans

en dik bezaaid met bezienswaardigheden. Niet te missen is

de Kasba van Algiers, een doolhof van smalle straatjes vol

moskeeën en Ottomaanse paleizen. In de levendige Rue

Didouche Mourad, met zijn Frans-koloniale architectuur

en bistro’s, waan je je in Parijs — ware het niet voor de vele

palmbomen. Sta ook stil bij het koloniale verleden aan de

voet van het 92 meter hoge Martelarenmonument, een

eerbetoon aan de Algerijnse strijders die hun leven gaven

tijdens de onafhankelijkheidsoorlog, alger.mta.gov.dz

058

STEDENGIDS

foto’s: mads schmidt rasmussen (Aarhus), Björn Snelders (Algiers)

059

Your Rainbow Panorama

in het ARoS in Aarhus. /

Martelarenmonument in

Algiers. Vorige pagina’s ARos

in Aarhus. / Modebewuste

local in de Kibera Slums in

Nairobi. / Haven van Palma

de Mallorca. / Mamansculptuur

in Bilbao.

Dat de Griekse hoofdstad veel meer is dan een

depot voor schatten uit de oudheid, blijkt in de

opkomende wijken, waar restaurants, boetiekwinkels,

en galerieën om jouw aandacht vechten

AMMAN, JORDANIË

Botsing tussen oud en nieuw

Amman is één van de grootste steden van de Arabische wereld.

Al eeuwenlang botsen oud en nieuw hier frontaal op elkaar.

Islamitische minaretten bestaan naast ruïnes uit de Romeinse

oudheid, zoals het imposante Romeinse Theater en de Tempel

van Hercules. Ook de Omajjaden, een Islamitische clan, lieten

hun sporen na in de vorm van het achtste-eeuwse Omajjadpaleis.

Al deze overblijfselen zijn te zien in de citadel op één van

de zeven heuvels onder de stad. Het oude centrum is prima te

belopen. Struin over de markt (en leer afdingen), drink koffie met

een schep suiker of kardamom, haal een broodje falafel en laat je

simpelweg meevoeren door de vele kleuren en geuren op straat.

Haaks op de historische pracht en praal staan de trendy wijken

als Rainbow Street, vol kunstgalerieën en moderne rooftopbars

die uitzicht bieden over de stad, international.visitjordan.com

AUSTIN, VS

Daar zit muziek in!

Met een bijnaam als ‘wereldwijde hoofdstad

van de livemuziek’ gaat in Austin, een

progressieve oase in conservatief Texas,

bijna geen dag voorbij waarop geen enkel

muziekevenement gepland staat.

De levendige muziekscene blinkt uit in

country, blues en rock. De muziekgekte

komt mooi tot uiting op het jaarlijks Austin

City Limits-festival in Zilker Park, waar

duizenden bezoekers op af komen om

de vele beroemde acts te zien spelen,

aclfestival.com. Nog groter is het South

by Southwest-festival, dat jaarlijks in maart

plaatsvindt en tot de grootste muziekevenementen

van de VS gerekend mag

worden, sxsw.com. Ook als je minder

muzikaal geëngageerd bent, kom je in

deze gemoedelijke universiteitsstad aan

je trekken. In South Congress (SoCo),

aan weerszijden van de gelijknamige

avenue, vind je een aaneenschakeling

van eclectische winkeltjes, foodtrucks en

galerieën, austintexas.org

ATHENE, GRIEKENLAND

Méér dan de Akropolis

Buiten de gebaande paden wacht een van de hipste steden

van Europa. Dat de Griekse hoofdstad veel meer is dan een

depot voor schatten uit de oudheid, blijkt in de opkomende

wijken, waar hippe boetiekwinkels, experimentele restaurants

en vooruitstrevende kunstgalerieën om jouw aandacht vechten.

Ondanks — of misschien juist dankzij — de economische sores

van ruim tien jaar geleden, maakt Athene een culturele en

culinaire opleving door waar jij als reiziger de vruchten van plukt.

De kleine straatjes van de Pláka zijn bij iedere toerist bekend,

maar daar vlakbij ligt het pittoreske wijkje Anafiotika, in de

negentiende eeuw gesticht door migranten van het eiland Anafi.

Hier, tegen de noordoostkant van de Akropolisberg, waan je je

op de Cycladen: witgekalkte huisjes, fleurige bougainvilles en

schattige doorkijkjes. Ook het kleurrijke, en onder locals geliefde

Psiri barst uit zijn voegen van de leuke streetartwerken, koffiebarretjes,

winkeltjes en taveernes. Voor souvenirjagers is er geen

betere plek dan Monastiraki, een buurt die naast een populaire

vlooienmarkt ook allerlei unieke kledingboetiekjes en speciaalzaken

rijk is. Vooral op zondag lijkt zo’n beetje iedere Athener

hier zijn waren te slijten of juist op koopjesjacht te zijn. Ten

noorden van het centrum hebben Kerameikos en Metaxourgeio

zich ontpopt tot culturele hotspots. Hier vind je de leukste

galerieën en straatkunst van de stad. Las ook tijd in voor een

terrasje op het voormalige gashouderterrein Gazi. Gazarte,

het culturele hart van deze populaire uitgaansbuurt, heeft een

fantastisch dakterras met (cocktail)bar, gazarte.gr. Zodra het

donker is, kun je in Kerameikos en Metaxourgeio naar hartenlust

borrelen. Deze delen staan bol van de gebouwen met gezellige

terrassen en binnenhoven waar ’s avonds de lichtsnoeren

aanknipperen. Even uitwaaien aan de Egeïsche Zee? Zet koers

naar de haven van Piraeus, even buiten de stad. Het plaatsje

dient als uitvalsbasis voor boottochten naar de Griekse eilanden,

maar is onder Atheners ook geliefd om zijn microlimano, ofwel

kleine haven. Ze komen hier om te flaneren en visgerechten te

eten. Wees echter gewaarschuwd: bij het vallen van de avond

gaat de volumeknop van de geluidssystemen overal open en is

de idylle ver te zoeken! thisisathens.org

060

Met de klok mee Proef zoete koffie of thee in Amman. / Texaans Capitoolgebouw in Austin. / Monastiraki Vlooienmarkt in Athene.

061

BUENOS AIRES, ARGENTINIË

Dans op het ritme van de stad

In Buenos Aires zijn de Europese grandeur en Latijns-

Amerikaanse passie verstrengeld in een intieme tangodans.

Wat begon als rovershol en Spaans koloniaal provinciestadje

groeide eind negentiende eeuw, dankzij een gestage stroom

Europese immigranten, uit tot het economische en culturele epicentrum

van Zuid-Amerika. De Argentijnse hoofdstad wordt ook

wel ‘het Parijs van Zuid-Amerika’ genoemd. Het laat zich raden

waarom: deze bruisende metropool telt tientallen musea, waaronder

het toonaangevende Museo de Arte Latinoamericano

de Buenos Aires (MALBA), een wereldberoemd operagebouw

— Teatro Colón genaamd — en brede avenues met een breed

scala aan restaurants en bijzondere winkels. De Argentijnse

keuken kent Spaanse, Italiaanse en Franse invloeden. Heerlijk

mals vlees van de pampas en vis belanden vaak op de barbecue,

in het bijzonder op de asado, een grote houtskoolgrill. Dankzij

het kosmopolitische karakter zijn andere keukens ook ruim

vertegenwoordigd. Ook de iconische tango is een resultaat van

de (gedwongen) migratie. Volgens de legende is de dans aan

het eind van de negentiende eeuw ontstaan in de bordelen en

sloppen wijken aan de Río de la Plata. De bewegingen grijpen

terug naar Spaanse volksdansen en Afrikaanse slavenrituelen,

terwijl de muziek een samenspel is van talloze Europese klanken,

meegenomen uit de Oude Wereld. Vandaag de dag zijn de

milongas (tangosalons) weer tot aan de nok gevuld met mensen

van alle leeftijden en is de dans allang niet meer voorbehouden

aan de lagere klassen. In de populaire wijken San Telmo en La

Boca is de kans groot dat je uitloopt bij straatoptredens. Net zo

zwierig als de muziek en dans, is ook Palermo Viejo, waar kunst,

mode en design floreren in de vele boetieks, galerieën en cafés.

Tot zover de gebaande paden; de creatieve pioniers trekken

westwaarts naar buurten als Villa Crespo en Chacarita en

gooien er de deuren open naar trendy zaken zoals Falena, een

speakeasy-boekenwinkel waar je alleen binnenkomt door op

een kale deur te kloppen, turismo.buenosaires.gob.ar

Van links naar rechts Museo de Arte Latinoamericano de Buenos Aires (MALBA). / Tangodansen in Salón Canning in Buenos Aires. /

Carrera 4 in de wijk La Candelaria in Bogota. / Restaurant Vertigo & Moon Bar op het dak van het Banyan Tree Hotel in Bangkok.

BOGOTÁ, COLOMBIA

Ga van de toeristenradar

Nee, Bogotá is niet de veiligste of meest fotogenieke stad.

Toch is het crimineel om deze hooggelegen Andesstad over

te slaan tijdens je rondreis door Colombia. Met name de

rijkere wijken in het noorden hebben in het laatste decennium

een ontwikkelspurt gemaakt. Voordat je je laat opslokken door

de aanlokkelijke straatjes, wandel of zoef je per gondel naar

de top van de berg Monserrate, ongeveer vijfhonderd meter

boven straatniveau, waar je een een perfect panorama

hebt over de uitdijende metropool. Eenmaal beneden

verken je het historisch centrum La Candelaria, met zijn

prachtige kathedralen, regeringsgebouwen en koloniale

huizen. Voor een museumervaring met een gouden randje

bezoek je het Museo del Oro, tot over de plinten gevuld

met precolumbiaanse voorwerpen. Ook vermakelijk is

Museo Botero, met de groteske werken van de bekende

Colombiaanse kunstenaar Fernando Botero. De eerder

genoemde plekken lichten groot en fel op op de toeristenradar.

Minder bekend en daardoor spannender zijn de noordoostelijke

universiteitswijken La Salle en Chapinero of ‘Chapi’.

Verscholen tussen de appartementenblokken stuit je op rooftopbarretjes,

microbrouwerijen en de beste brunch plekken.

Bogotá is enorm. Wil jij zoveel mogelijk uit je tijd halen en

ben je bereid kilometers te maken? Boek dan een fietstour

met een gids, cerrosbike.wixsite.com/cerrosbiketours

BANGKOK, THAILAND

Druk op de uitknop

Toeterende auto’s, flikkerende neonlichten, sissende wok pannen

en pompende muziek; Bangkok kan behoorlijk intimiderend

overkomen. Maar de stad heeft ook een denkbeeldige uitknop.

Hoog boven de nauwe straten met storehouses, kleine zaakjes

van pak ’m beet acht bij vier meter waarin zowel wordt gewerkt

als geleefd, ervaar je vredige rust. Luxe hotels proberen elkaar de

loef af te steken met de mooiste dakterrasbars en infinitypools.

Sommige zijn openbaar toegankelijk, andere alleen voor hotelgasten.

Op het water ervaar je eveneens een rustgevend gevoel.

De metropoolregio wordt doorsneden door khlongs, water wegen

waarover forensen naar hun werk varen en toeristen naar bezienswaardigheden

als het Royal Barges National Museum en de

drijvende markt van Taling Chan. Niets maakt je stiller dan een

‘tempeltherapie’. De meest iconische is Wat Phra Kaew, de Tempel

van de Smaragdgroene Boeddha, binnen de muren van het

Koninklijk Paleiscomplex. Verder naar het zuiden, in Thonburi,

houdt de Intharam Worawiharn-tempel de traditionele voorschriften

in stand: draag gepaste kleren en doe je schoenen uit bij

binnenkomst. Het groene Thonburi, met een wirwar aan steegjes

die langs bananenplantages en basilicumvelden leiden, is de

perfecte omgeving voor een fietstocht. De Nederlandse Co van

Kessel biedt originele, urenlange tochten aan, covankessel.com

063

BERLIJN, DUITSLAND

Wijk uit naar Wedding

Ben jij in Berlijn telkens weer getrouwd met de

gebaande paden? Wij schuiven de wijk Wedding,

in het noordwesten van de stad, naar voren als

alternatief. Verken de buurt met onze 11 tips.

01. FREYA FUCHS: Sfeervolle, huiselijke en schaarsverlichte

bar die bekendstaat om zijn uitgebreide cocktailselectie,

freyafuchs.com

02. ESCHENBRÄU: Ambachtelijke brouwerij, verborgen in

een kelder, waar je bier en cider kunt drinken, binnen of in

de biertuin, eschenbraeu.de

03. SINEMA TRANSTOPIA: Artistieke bioscoop die zich

richt op experimentele films en vertoningen met een focus

op migratie en minderheden, sinematranstopia.com

04. A.P. BOOKSHOP: Intieme boekwinkel, onderdeel van

het creatieve collectief Callie’s Berlin, gespecialiseerd

in kunstboeken. Er worden ook lezingen en kleine

evenementen gehouden, callies.berlin/bookshop

05. COFFEE CIRCLE: Moderne koffiebar met ethisch

verkregen koffie en gebak, coffeecircle.com

06. ERNST: Exclusief en minimalistisch Michelinrestaurant

met slechts negen zitplaatsen, waar seizoensgebonden

gerechten zowel Japanse als lokale ingrediënten bevatten,

ernstberlin.de

07. JULIUS: Het toegankelijkere broertje van Ernst aan de

overkant. Overdag geniet je hier van koffie, gebak en lichte

maaltijden, en ‘s avonds van een combinatie tussen Japanse

smaken en Franse technieken, klaargemaakt met seizoensproducten,

juliusberlin.de

08. MARS: Plantaardig uiteten of -drinken in een voormalig

crematorium. Wandel erna door de Silent Green Kulturquartier,

een centrum voor kunst en film, mars-berlin.net

09. FABRIK 23: Industriële evenementenruimte gevestigd

in een oude meubelfabriek waar regelmatig kleinschalige

evenemen en diners plaatsvinden, fabrik23.com

10. KAUF DICH GLÜCKLICH OUTLET: Dit merk,

dat ook winkels heeft in Nederland, heeft een speelse,

vintage stijl. In deze outlet koop je kleding, schoenen en

accessoires tegen gereduceerde prijzen,

kaufdichgluecklich-shop.de/berlin

11. FLAKTURM HUMBOLDTHAIN: Deze imposante

overblijfselen van een luchtafweertoren uit de Tweede

Wereldoorlog bieden een panoramisch uitzicht over

Berlijn. Geleid door Berliner Unterwelten, kun je ondergrondse

tours maken en meer leren over de fascinerende

geschiedenis, berliner-unterwelten.de/verein/

projekte/flakturm-humboldthain.html

foto’s: Julius (Berlijn, julius), chris martin (berlijn, mauerpark), visumate (berlijn, straat), bjorn snelders (bilbao)

BOEKAREST, ROEMENIË

Weg van het paleis

Boekarest is een stad van contrasten, waar

communistische architectuur samenkomt

met elegante bouwwerken uit de belle

époque. Het Parlementspaleis, waarvoor de

mega lomane dictator Nicolae Ceaușescu

zeven vierkante kilometer van het oude

stads centrum liet platgooien, is het grootste

paleis ter wereld. Deze betonnen kolos staat

in schril contrast met de charmante Lipscaniwijk,

gekenmerkt door smalle, geplaveide

straatjes, schattige boetiekjes en gezellige

bars, visitbucharest.today

ARVO Specialty Coffee

in Bilbao. Rechtsboven

Restaurant in Lipscani,

Boekarest. Linksboven

Julius. / Brunnenstraße. /

Julius. Linksonder Mauerpark.

BUKITTINGI, INDONESIË

Gedeelde historie

Buki-wat?! Hoewel het merendeel van de

Nederlanders nog nooit van Bukittinggi,

op het eiland Sumatra, heeft gehoord, delen

we een geschiedenis. Jam Gadang, een grote

klokkentoren uit de Nederlandse koloniale

periode, is het symbool van de stad.

Het nabijgelegen Fort de Kock biedt een

indruk wekkend uitzicht over de vallei.

Zuig de koloniale wetenswaardigheden op

en zoek vervolgens de natuurlijke wonderen

in de omgeving op, zoals de spectaculaire

Sianok-kloof, indonesia.travel

BILBAO, SPANJE

Vaste prik in Baskenland

Niet alleen in San Sebastian, óók in het industriële Bilbao is de pintxo vaste prik. Dit klein hapje uit

Noord-Spanje dankt zijn naam aan het woord picar, wat prikken betekent, en bestaat uit een stukje

brood met diverse ingrediënten, bij elkaar gehouden door een palillo (prikker). Deze tussendoortjes

zijn letterlijk voor het grijpen; meestal staan ze klaar op de bar. Voor het eindbedrag wordt het aantal

prikkers geteld. Meer weten over dit smaakvolle gebruik? Foodtours zijn er in alle soorten en maten;

je kunt onder leiding van een gids een middagje gaan pintxobarhoppen, een culinaire fietstocht

maken en zelfs een pintxokookcursus volgen bij een lokale chef, vanaf € 125 p.p., basquetaste.com

065

c.

CÓRDOBA, ARGENTINIË

Argentinië in het klein

De tweede stad van het land beschikt over alle

ingrediënten die je van een Latijns-Amerikaanse

bestemming verlangt. Het koloniale Manzana

Jesuítica, een Unesco-Werelderfgoed, herbergt de

oudste universiteit van het land en is een prachtig

voorbeeld van de zeventiende-eeuwse koloniale

architectuur. In Nuevo Córdoba, op een steenworp

afstand van elkaar, vind je meerdere musea.

Het aanbod is divers: van natuurhistorie tot

werken van Goya en Picasso. Bohowijk Güemes

barst van de hippe eet- en drink gelegenheden

en straatkunst. Uit de kunst is ook het streetfoodaanbod.

Voor empanada’s ga je naar La Vieja

Esquina en voor choripan, een rijkelijk belegd

broodje met chorizoworst, naar de kraampjes in

Parque Sarmiento, cordobaturismo.gov.ar

e.

EDINBURGH, SCHOTLAND

Waar is dat feestje?

Net buiten het centrum ligt het Edinburgh van de locals. Elke zondag

bieden handelaren hun waren aan op de boerse Stockbridge Market,

stockbridgemarket.com. Het bedrijvige Custom Lane, in de havenbuurt

Leith, is een verzamelplaats voor creatieve geesten met een passie voor

design. Ook de naastgelegen galerie en concept store zijn een bezoekje

waard. Goede koffie is de brandstof voor zo'n beetje elke creatieveling.

Volgens velen brandt en serveert Williams & Johnson Coffee Co. de beste

koffie van de stad, customlane.com. Binnenkort opent The Pitt, een streetfoodmarkt

in een industrieel jasje, op een nieuwe locatie in Granton.

Diverse foodtrucks en -stalletjes en muzikanten van Schotse bodem

zullen klaarstaan om voor een culinair feestje te zorgen, thepitt.co.uk.

Edinburgh staat ook bekend om zijn performances. Edinburgh Fringe

(1 t/m 25 augustus 2025) is de moeder aller theater festivals. Met letterlijk

duizenden voorstellingen op honderden locaties is het aanbod overweldigend

— van stand-up comedy tot gigantische musicals, edfringe.com.

Free Fringe is een kleiner en rebelser alternatief, freefestival.co.uk

d. f.

DAKAR, SENEGAL

De creatieve hub van Afrika

De meesten zullen een link leggen met de originele Dakar Rally. Maar Dakar

is zoveel meer! Mede door de opening van het Museum voor Zwarte

Beschavingen, één van de grootste musea van het continent, is Dakar

uitgegroeid tot belangrijke culturele hub in West-Afrika, mcn.sn. Muziek

is onlosmakelijk verbonden met het leven. Dit is het spreekwoordelijke

Mekka voor zwarte artiesten en een smeltkroes van muziekstromingen.

Dakar organiseert ook het tweejaarlijkse Dak’Art, één van de meest

promi nente kunstfestivals van het continent, dat Afrikaanse kunstenaars

samenbrengt om hun werk te etaleren, biennaledakar.org. Dat de zwarte

bevolking zijn creativiteit openlijk mag uiten, was helaas niet altijd een

gegeven. Vlak voor de kust ligt het Unesco-Werelderfgoed Île de Gorée.

Lange tijd gold dit autoloze eiland als een belangrijk knooppunt in de

internationale slavenhandel. In 1444 was dit één van de eerste plekken

in Afrika die door de Europeanen zijn verkend, discover-senegal.com

FUKUOKA, JAPAN

Concurrent van Tokio

Eigenlijk heeft Fukuoka, een metropool op het

zuidelijke eiland Kyushu, alles wat Tokio ook heeft,

op één ding na: massatoerisme. Enkele stoepen

in het centrum staan vol met yatai, eetbarretjes

waaraan je kunt zitten en streetfoodgerechten

als hakata ramen kunt opslurpen. Aan culturele

highlights geen gebrek. Terwijl de Fukuoka

Kasteel ruïnes en het traditionele Hakata Gion

Yamakasa-festival, waarbij metershoge kakiyama

(praalwagens) door de stad worden gedragen,

een beeld schetsen van het tijdperk waarin een

shogun het voor het zeggen had, maak je in

Fukuoka Art Museum en Fukuoka Asian Art

Museum kennis met het heden, gofukuoka.jp

Met de klok mee vanaf linksboven Choripan, een Zuid-Amerikaanse snack. / Estancia Jesuítica Santa Catalina ten noorden van Córdoba. /

De straten van Fukuoka. / Hakata Gion Yamakasa-festival in Fukuoka. / Île de Gorée voor de kust van Dakar. / Circusperformance op

Calton Hill tijdens het Edinburgh Fringe Festival. / Zelfs op het strand van Dakar valt op hoe modieus de inwoners zijn.

066

foto: Visit Córdoba (Córdoba, estancia)

STEDENGIDS

067

GOTEBORG, ZWEDEN

Festivalhoofdstad

van Scandinavië

Van de Göteborgse festivalkalender kan

Stockholm nog wat leren. Zo’n anderhalf

miljoen bezoekers trekken jaarlijks naar de

West-Zweedse stad voor het gratis Göteborgs

Cultuur Festival. Muziek, film, literatuur en

eten: alles komt hier samen, goteborgskulturkalas.se.

Eind januari volgt zo’n

beetje de hele Scandinavische filmwereld

voor het Göteborg Film Festival, goteborgfilmfestival.se.

Tegenover deze groot schalige

evenementen, staan gespecialiseerde

feesten als het Kaasfestival, een eerbetoon

aan Zweedse kazen, een Symfoniefestival

en vele andere redenen voor een bezoek,

goteborg.com/en/events. Niet onbelangrijk:

de prijzen liggen hier gemiddeld tien

procent lager dan in de hoofdstad.

Draken Cinema, een centrale

locatie tijdens het Göteborg

Film Festival. / Uitzicht over

Goteborg. / Rechterpagina

Buiten Gaziantep wordt

bulgurtarwe gedroogd. /

Paprika’s en andere groenten

hangen te drogen nabij

Gaziantep.

GAZIANTEP, TURKIJE

Turkse smaakmaker

Na de zware aardbeving in 2023 is het strijdvaardige Gaziantep,

in het zuiden van Turkije, weer overeind gekrabbeld. Juist

hier kunnen ze het toerisme goed gebruiken. Nieuwsgierige

reizigers zullen hun vingers aflikken bij de relatief onbekende

cultuurschatten zoals het Zeugma Mosaic Museum, het grootste

mozaïekmuseum ter wereld met Romeinse kunstwerken, en het

hooggelegen kasteel. Er is zelfs een scenario denkbaar waarin

je je vingers letterlijk aflikt — de meeste Turken zullen beamen

dat de beste baklava uit Gaziantep komt. Het familiebedrijf

Imam Çağdaş serveert het plakkerige dessert al sinds 1887.

Méér streekgerechten ontdekken? Tijdens het jaarlijkse

GastroAntep Festival maak je kennis met de culinaire hoogstandjes

uit de regio, waaronder pittige gerechten en pistacheproducten,

gastroantepfest.com. Voor lokale producten,

specerijen en handwerk ga je naar de levendige Elmacı

Pazarı-bazaar, visitturkey.in

068

STEDENGIDS

Panorama over Hongkong vanaf de flank van de Victoria Peak. / Het imposante dak van de Elbphilharmonie in Hamburg. Rechterpagina

Zijstraat van de Malecón, de beroemde boulevard van Havana. / Zwoele avond op Plaza de la Catedral in het oude centrum van Havana.

HONGKONG

Orde in de chaos

Wist je dat Hongkong méér wolkenkrabbers

telt dan New York? En dat het met zijn bijna

7,5 miljoen inwoners één van de dichtstbevolkte

stukjes aarde is? Je zou het niet

zeggen nu je deze feitjes kent, maar slechts

een derde van het grondgebied is stedelijk —

de rest is platteland en jungle, verspreid over

honderden eilanden. De natuur is nooit ver

weg. Heb je de tijd? Plan dan een boottocht

naar één van die eilandjes of ga hiken op de

Dragon’s Back, een bergkam in het zuid oosten

van Hong Kong Island waar je je ver weg van

alles en iedereen waant. Maar ook op een

steenworp afstand van het centrum hoor je de

roep van de jungle. Bijvoorbeeld op het dak en

op de voetgangersbrug van de Asia Society,

een cultureel centrum in de wijk Mid-Levels,

deels ondergebracht in een voormalig wapenmagazijn

uit de Britse tijd. De toegang is

gratis, asiasociety.org/hong-kong. Het is

geen geheim dat je voor het beste uitzicht

op de skyline de beroemde Peak Tram neemt

richting de Victoria Peak en vervolgens, net

als vele anderen, een kaartje koopt voor het

uitzicht platform. Wat vrijwel niemand weet,

is dat je ook met bus 15 omhoog kunt rijden,

zodat je tijdens de bochtige rit al van het

uitzicht kunt proeven. Neem vervolgens het

paadje dat langs het winkelcentrum loopt,

en je kijkt al snel uit over de wolkenkrabbers,

haven, bergen en eilandjes. Onwaarschijnlijk

mooi! discoverhongkong.com

HAVANA, CUBA

Levensechte musical

Vrijwel nergens is het leven zo theatraal

als in Cuba. Het straatleven in Havana, met

zijn panden vol onkruid en swingende

heupen, zou moeiteloos tot musical verwerkt

kunnen worden. Sinds de jaren vijftig is er

weinig veranderd in de hoofdstad van het

socialistische Cuba. Dat merk je het beste op

de Malecón, de befaamde strand promenade,

waar oude Dodges en Studebakers voorbij

pruttelen. Juist de indruk dat de tijd stil is

blijven staan, maakt de stad zo intrigerend.

In de drie belangrijkste wijken, Havana Vieja,

Centro Havana en Vedado, vind je prachtige

kolo niale en twintigste-eeuwse gebouwen en

monumenten. Tip: kun je niet zo goed omgaan

met de vele opdringerige hosselaars? Kies

dan als uitvalsbasis een Airbnb in het rustigere

Vedado. Tijdens een wandeling of fietstocht

over de Malecón, avondje uit in een salsa- of

rumbaclub, of etentje in een sfeervolle paladar

(familierestaurant), speel ook jij een bijrolletje

in deze eindeloze en levensechte musicalvoorstelling,

cubatravel.cu

foto’s: hans Moerkens (hongkong), Thies Rätzke (Hamburg), Jeffrey Milstein (havana, malecón)

HAMBURG, DUITSLAND

Veilige haven voor groene reizigers

Met bijna twee miljoen inwoners en de op één na grootste overslaghaven van Europa staat Hamburg voor

een grote uitdaging ‘groene stad’ te zijn. Maar ze pakken het gründlich aan. Eén van de wijken waar altijd wel

iets te doen is, is HafenCity. Hier vind je diverse spectaculaire én duurzame gebouwen. De stad biedt ook

iconische bezienswaardigheden, zoals de Speicherstadt, een historisch pakhuisdistrict dat op de Unesco-

Werelderfgoedlijst staat. Niet zo gek dat hier ook het paviljoen OSAKA 9 staat, met een tentoonstelling over

wat Hamburg allemaal doet op het gebied van duurzame stadsontwikkeling. Maar de grote publiektrekker

blijft het concertgebouw van de Elbphilharmonie, een enorm glazen gevaarte met golvend dak dat boven

op een voormalig pakhuis is gebouwd. De grote zaal bestaat uit tienduizend platen van natuurlijk gips en

gerecycled papier, die zorgen voor een fantastische akoestiek, hafencity.com, elbphilharmonie.de

071

i.

ISTANBUL, TURKIJE

Stad met twee gezichten

Istanbul is uniek omdat het zich uitstrekt over twee continenten: Europa en Azië. Elke oever heeft

zijn eigen karakter. Het Europese deel van de stad is historisch gezien het meest bekend en populair.

Wat de overkant tekort komt aan attracties, maakt het ruimschoots goed met zijn authentieke sfeer.

Van links naar rechts Uitzicht over de Gouden Hoorn vanuit Karaköy

in Istanbul. / Istanbul Modern Museum. / De gezellige Pavlonya-straat

in Kadiköy. Rechterpagina Traditionele klederdracht in Jaisalmer.

KARAKÖY

Veel toeristische trekpleisters liggen in

Karaköy aan de Europese zijde. Vanwege zijn

strategische ligging is dit van oudsher een

belangrijke haven. Deze wijk aan de Bosporus is

zijn louche reputatie — er vond veel prostitutie

plaats — inmiddels ontstegen. Vervallen pakhuizen

zijn omgebouwd tot culturele hotspots,

bankgebouwen hebben een tweede leven

gekregen als designhotel en tussen de ijzerhandels

en verkeerschaos zijn leuke boetiekwinkels

en verfijnde restaurants neergestreken.

Aan de wieg van deze opleving staat Istanbul

Modern. Dit moderne kunstmuseum is ondergebracht

in een pakhuis pal aan de rivier, met

een panoramisch uitzicht over de stad. De

nadruk ligt op kunst van Turks talent. Ook de

bijbehorende bioscoop en fotogalerie zijn

aanraders, istanbulmodern.org

KADIKÖY

In de ferryhaven bij Rihtim Caddesi, op een steenworp afstand

van de Galatabrug, sta je nog met beide benen in Europa.

Kadıköy, de eindbestemming van de vapur (veerboot) ligt echter

in Azië. Na een tochtje van twintig minuten begeef je je dus in

een ander werelddeel. Uniek! sehirhatlari.com.tr. In het stadsdeel

Kadiköy moet je zijn als je het authentieke Istanbul wil

ervaren. Na aankomst in de haven loop je in een kwartiertje naar

het wijkje Moda toe. Moda Parkı is een waar familieparadijs.

In de theetuinen in het park is het toegestaan om zelf meegebracht

eten te nuttigen. Overdag zul je dan ook tientallen Turkse

gezinnen en ouderen zien die zich over Tupperwarebakjes heen

buigen. Door het weidse, ononderbroken uitzicht over de Zee

van Marmara lijkt de drukke miljoenenstad in de baai ver weg.

De boulevard van Moda vraagt om een slentertocht. Slenteren

doe je ook over de Kadiköy-vismarkt. Vooral op zondag doen

veel Turken zich tegoed doen aan vis en raki, visit.istanbul

072

STEDENGIDS

JAISALMER, INDIA

Het perfecte plaatje

Rajasthan is het perfecte plaatje: tulbanden, vrouwen in kleurrijke sari’s

en opzwepende dans- en muziekopvoeringen. De noordwestelijke deelstaat

is de dunstbevolkte van allemaal. Een soort India light dus. In vergelijking

met miljoenen steden als Jaipur en Jodhpur, waar het getoeter en gerinkel

onop houdelijk klinkt, voelt Jaisalmer als een verademing. Uit het niets doemt

deze stad, herkenbaar aan zijn zeventiende-eeuwse en tot Unesco-Werelderfgoed

verheven fort, op in de Tharwoestijn. Het Jaisalmer Desert Festival,

dat in januari of februari losbarst op de vlakte buiten de stad, is een extra

reden om hierheen te reizen. Het evenement is een trotse vertoning van de

volkscultuur van Rajasthan en één van de hoogtepunten op de cultuuragenda,

desertfestivaljaisalmer.com

Op sommige plekken zijn grote verzamelingen

traditionele hanoks overgebleven. De Hanok

Village in Jeonju behoort tot de best bewaarde

JEONJU, ZUID-KOREA

Stap terug in de tijd

Wij zijn gewend om historische gebouwen in te delen naar een bepaalde stijlperiode of de specifieke

eeuw waarin het verrees. In Zuid-Korea doen ze wat dat betreft niet al te moeilijk: alle traditionele

huizen van vóór de westerse bouwstijl (eind negentiende eeuw) worden geclassificeerd als hanok.

Toentertijd was het gebruikelijk om een hanok met de achterdeur naar een berg en voordeur naar

water en liefst naar het noorden te bouwen. Op sommige plekken zijn grote verzamelingen van deze

hanoks, die tegen alle seizoenen bestand moesten zijn, overgebleven. De Hanok Village in Jeonju

behoort tot de best bewaarde. Via stegen beweeg je je tussen honderden hanoks, waarvan sommige

nu dienstdoen als accommodatie. Verder is de stad geliefd om zijn culinaire erfgoed, met als grote

favoriet bibimbap. Het familierestaurant Hangugjib is een goede plek om deze ‘gemixte rijst’ met

groenten, ei, gekruid rundergehakt en gochujang (gefermenteerde rode peperpasta) te proeven.

Het gerecht wordt geserveerd met allerlei bijgerechten. In no time staat je tafel vol, tour.jeonju.go.kr

foto: Photo Korea - Kim Jiho (Jeonju)

Jalan Alor, in het centrum van Kuala Lumpur, staat vol met eetkraampjes.

/ Eettip: kip met rijst, klaargemaakt in een kleipot.

Linkerpagina De lommerrijke en sfeervolle Hanok Village in Jeonju.

075

KUALA LUMPUR, MALEISIË

Aziatische potpourri

Plaatjes van de Petronas Towers, die met hun 452 meter

de skyline domineren, en Batu Caves, een grottencomplex

boven aan een kleurrijke trap, staan op ieders netvlies.

Minder gedocumenteerd is de gemêleerde Maleisische menukaart.

Lang was Kuala Lumpur het ondergeschoven kindje

onder de Zuid-Aziatische metropolen. Aan die reputatie is

een einde gekomen. Nergens is de keus aan gastronomische

hoogstandjes zo groot als in de hoofdstad. Met dank aan de

kookkunsten van niet alleen de vele inheemse volken maar

ook talloze immigranten uit China, het Midden-Oosten, India,

Portugal en zelfs Engeland, kan zelfs de meest verwende

lekkerbek geen genoeg krijgen van de Maleisische eet cultuur.

Zoek een pasar malam (avondmarkt) op om zo veel mogelijk

keukens uit te proberen. Op PJS woensdagavondmarkt lokken

de verschillende eettentjes met de heerlijkste gerechten en

marktkraampjes met exotische vruchten als de stekelige

doerian. Een andere tip is de Wai Sek Kai, ook wel bekend als

Glutton Street, in de wijk Pudu. Deze eetkraampjes serveren van

’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat allerlei fantastische, voornamelijk

Chinese snacks en maaltijden. Denk aan garnaalnoedels

en yau char kwai, gefrituurde broodsticks, malaysia.travel

L.

LIMA, PERU

Kijkje in de prijswinnende keuken

In de afgelopen decennia heeft Lima zich ontpopt tot de gastronomische hoofdstad van Latijns-

Amerika. Voor haar foodmerk cevicheceviche vertelt de Nederlands-Peruaanse Katinka Lansink

Dodero over de geheimen van de Peruaanse keuken. Hieronder deelt ze haar beste insidertips.

DON GUISEPPE Lokaal eettentje in het

klassieke en mooie deel van de havenwijk

Callao, beroemd om zijn sanguche

pejerrey, een broodje met gefrituurde

visjes, instagram.com/dongiuseppe_lp

AL TOKE PEZ Dit authentieke cevicherestaurant,

bekend van de Netflix-serie

Street Food: Latin America, ligt vlak

bij Mercado N° 2 de Surquillo, de wijk

waar steeds meer leuke restaurantjes

uit de grond schieten. Het motto berust

op de drie b’s: bueno, bonito y barrato,

oftewel lekker, mooi en betaalbaar,

instagram.com/altokepez_oficial

MAYTA Geweldig traditioneel eten, veelal

klaargemaakt met zelfverbouwde jungleingrediënten.

Gelegen in de straat in

Miraflores waar ook andere goede

restaurants gevestigd zijn. Winnaar van

de World Culinary Awards 2024 voor het

beste restaurant van Latijns Amerika en

tevens opgenomen in The World’s 50

Best Restaurants-lijst. Ook de cocktails

zijn niet te versmaden. Ze destilleren hun

eigen drank achter de bar en hebben

ruim honderd macerados (infusies)

staan, maytalima.com

CLON New kid in town met avantgardistisch

eten, prachtig gepresenteerd

en verrassend lekker, instagram.com/

clon.lima. Zusje van Mérito in het hippe

Barranco, merito.com.pe

AWA Pas geopend! Hier geniet je van fine

dining uit de Amazonekeuken. Denk aan

‘junglevis’, awarestaurante.mesa247.pe.

Onderdeel van de Patarashka-keten,

waar ook restaurant Patarashca van

de beste vrouwelijke chef in Peru

onder valt, instagram.com/

lapatarashcarestaurante

LADY BEE Cocktails zijn een belangrijk

onderdeel van de culinaire cultuur in Peru.

Lady Bee prijkt op de lijst met ’s werelds

beste cocktailbars. Hier werken ze met

natuurlijke producten van boeren, telers

en maritieme biologen. Zo serveren ze

cocktails met destillaties van oca of zeewierbrouwsels.

Prachtig gepresenteerd

met een verhaaltje erbij en gepaard met

hapjes, instagram.com/ladybee.lima

STREETFOOD Op markten en in markthallen

kun je gerechten proberen als

anticuchos (boven houtskool gebakken

runderhartstukken) en picarones

(een soort donuts).

HUARIQUES Of wandel van huarique naar

huarique. Dit zijn kleine familierestaurants

en culinaire juweeltjes die al generatieslang

traditionele gerechten opdienen.

Kijk voor meer kook- en reisinspiratie op

cevicheceviche.nl

076

foto: Karina Mendoza - PROMPERÚ (lima, plaza mayor)

Met de klok mee Mercado Nº 1 de Surquillo. / Cocktail uit één van de vele cocktailbars. / Kraampje met vleesproducten op Mercado Nº 1 de

Surquillo. / Plaza Mayor in Lima. Links Anticuchos worden klaargemaakt op de markt. / Een must tijdens je culinaire reis door Peru: picarones.

LUIK, BELGIË

Stadsparel vlak over de grens

Geef Luik, op slechts een half uurtje rijden (of treinen) van Maastricht, een eerlijke kans en je zult aangenaam

verrast worden. Met zijn ruwe uiterlijk en bijzondere eigenschappen is de kans groot dat ook

jij als een blok valt voor de charme van deze ontluikende Waalse stad. Wij delen alvast 15 pluspunten.

01. DE KOOKKUNSTEN

Restaurant Moment heeft de lovende kritieken zeker niet te

danken aan een momentopname. Tijdens een omakase-style

lunch of -diner laat je je verrassen door de chef. Het modern-

Belgische menu verandert mee met de seizoenen en komt

voor negentig procent uit eigen tuin. Het restant van de

oogst wordt gefermenteerd, waardoor de groenten het hele

jaar te gebruiken zijn en hun voedingswaarde behouden.

Zo zuinig als ze omgaan met het eten, zo ruw gingen ze

tekeer met het interieur. In dit monumentale herenhuis komt

de historische grandeur samen met felle kleuren, graffiti,

pompende beats en designmeubels. Ook in het aangrenzende

Brutal, één van de beste cocktailbars van de stad, wordt

volop gemixt. Zelf spreken ze van cocktails d’instinct, omdat

de drankjes ter plekke worden bedacht, moment-liege.be

02. HET GOEDGELOVIGE KARAKTER

Voor de bouw van de gotische Sint-Pauluskathedraal nam

men uitgebreid de tijd: hoewel de eerste steen al in 1240

werd gelegd, duurden de werkzaamheden tot in de zestiende

eeuw. Zodra de zware deur achter je dichtvalt en de stadsdrukte

wegsterft, geniet je in alle rust van de rijkelijk versierde

kruisbogen, het brandschilderwerk en de barokke beelden

van de zeventiende-eeuwse beeldhouwer Jean del Cour. Voor

nog meer boeiende kunst wandel je door de kloostergang

naar de Trésor de Liège, een museumschatkamer in de

bij gebouwen van het klooster, € 8 p.p., tresordeliege.be

03. DE HANDELSDRIFT

Het geschreeuw van marktkooplui, in het Frans of Liégeois

(lokaal dialect), en onbekende streekdelicatessen; de Marché

de la Batte lijkt in niets op een Nederlandse markt. Al sinds

de zestiende eeuw vormt de Maaskade het decor voor de

grootste en oudste markt van België. Elke zondag vanaf acht

uur ’s ochtends vormen talloze kraampjes en foodtrucks een

kleurrijk lint van maar liefst drie kilometer lang, liege.be/nl

04. DE SPORTIEVE ENERGIE

Luik werd lang gezien als een grijze industriestad — veel

vakantiegangers kunnen zich de naargeestige doortocht

richting het zuiden nog herinneren. Dat beeld behoort

defi nitief tot het verleden. Na grootschalige ontwikkelingen is

de stad haast onherkenbaar. Waar voorheen auto’s bumper

aan bumper reden, kun je nu zorgeloos wandelen en fietsen.

Passerelle La Belle Liégeoise, een driehonderd meter lange

hangbrug, verbindt de stationswijk Guillemins met het

Boveriepark op een eiland in de Maas. De wandelen

fietspaden zijn doorgetrokken langs de Maas. Voor slechts

€ 2,50 per dag kun je een deelfiets huren, blue-bike.be

05. DE KUNSTOPVATTING

Sinds de oprichting leent La Boverie, een kunstmuseum in het

Paleis voor Schone Kunsten, materiaal van het Louvre voor

tijdelijke exposities. De vaste collectie is een interessante mix

van Waalse kunst en stripverhalen, en werken van bekende

kunstenaars als Chagall, Gauguin, Kokoschka en Picasso.

Omdat het surrealisme honderd jaar bestaat, wijdt het

museum tot maart 2025 een grote tentoonstelling aan de

Belgische schilder Paul Delvaux, € 5 p.p.. Het pand, gebouwd

voor de Wereldtentoonstelling van 1905, wordt omringd door

het schilderachtige Parc de la Boverie, waar je een rozentuin,

standbeelden en interactieve kunst ontdekt, laboverie.com

06. HET OOG VOOR DESIGN

Gare de Liège-Guillemins is misschien wel het mooiste

stations gebouw ter wereld. Het futuristische gebouw

met golvend dak is een creatie van Santiago Calatrava,

de Spaanse architect die óók verantwoordelijk is voor Ciudad

de las Artes y las Ciencias in Valencia, nsinternational.com.

Neem ook een kijkje in Europa Expo, met wisselende expo’s

over Belgisch en internationaal erfgoed, € 17, europaexpo.be

07. DE EXCENTRIEKE TREKJES

Op de campus hadden studenten niets in de melk te brokkelen.

Daarom openden ze in het centrum een eigen literaire bar

genaamd Pot au Lait oftewel Melkpot. Deze gezellige kroeg

heeft veel weg van de fantasiewereld uit Alice in Wonderland;

overal waar je kijkt zie je schilderingen, maskers, poppenhoofden

en andere rariteiten. Er worden regelmatig

concerten en thema-avonden georganiseerd, potaulait.be

Van links naar rechts Sint-Pauluskathedraal. / Restaurant Moment en Brutal. / Parc de la Boverie. / Wandelen en fietsen langs de Maas.

/ La Boverie. / Sint-Pauluskathedraal. / Gaufre de Liège van Une Gaufrette Saperli popette. / Skyline langs de Maas.

078

foto’s: tim bilman

080

08. HET REFLECTIEVERMOGEN

La Cité Miroir, een cultuurhaven in het voormalige badencomplex

van la Sauvenière, houdt bezoekers een spiegel

voor. Middels intrigerende exposities en evenementen

word je opnieuw doordrongen van de Europese waarden.

Bijzonder indrukwekkend is de permanente tentoonstelling

over de Tweede Wereldoorlog, door de ogen van degenen

die zich tegen het nazisme verzetten, en En Lutte. Histoires

d’émancipation, over de sociale vooruitgang en het belang

ervan. Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, La Cité Miroir

is ook meteen één van de mooiste voorbeelden van de

modernistische architectuur in het land, citemiroir.be

09. DE ZOETE KANT

Die rij voor Petite Boutique van Une Gaufrette Saperlipopette

staat er niet voor niets; hun gaufre de Liège is

niet te versmaden. Typisch voor deze wafel is de grove

parelsuiker, die níét oplost tijdens het bakken en voor een

knisperende bite zorgt. Ze weten niet alleen raad met een

wafelijzer. In hetzelfde straatje vind je ook de Boulangerie,

met vers brood en koffiekoeken, en Crème Glacée, met

bijzonder schepijs, une-gaufrette-saperlipopette.be

10. DE CREATIEVE GEEST

Voor unieke artikelen laat je het centrum achter je en duik

je de steegjes in. Vooral En Neuvice, al vanaf de twaalfde

eeuw het domein van ambachtslieden, heeft een bijzonder

winkelaanbod. Carré Noir is de beste chocoladeboetiek

van Luik, geliefd om zijn meesterwerkjes van grand crukwaliteit,

chocolat-carrenoir.be. Bij REstore staat alles

in het teken van up cyclen. Van afgedankte materialen

worden sieraden en houtsnijwerken gemaakt, shop.

restore design.be. Het assortiment van Wattitude in

Souverain-Pont omvat creaties van meer dan 250 Waalse

designers, van yoga matten tot vijzels, wattitude.be

11. DE RUSTGEVENDE UITSTRALING

De aaneengeschakelde panden van Hotel Neuvice deden

begin achttiende eeuw dienst als woning en werkplaats

van de Luikse meesterdrukker Jean-François Bassompierre.

Twee eeuwen later spreekt dit boetiekhotel, compleet

met binnentuin en bibliotheek, nog altijd boek delen,

vanaf € 112 per nacht inclusief ontbijt, hotelneuvice.be

12. HET SMAAKGEVOEL

Dat niet alleen trappisten goede bieren kunnen maken,

bewijzen de mannen achter Curtius, de eerste microbrouwerij

in de stad. Wegens het succes werd hun garage

al snel te klein en namen ze hun intrek in een voormalig

begijnhof. Daar stichtten ze Brasserie C, een proeflokaal

met een beschut terras op meerdere niveaus, waar ze

onder andere tripels, stouts, pale ales en fruitbieren

tappen. Rondleidingen zijn er in het Frans en Nederlands

(alleen groepen), € 10 p.p., brasseriec.com

13. HET DOORZETTINGSVERMOGEN

194 meter lang, zeventig meter hoog, 374 treden en een

gemiddelde hellingsgraad van 28 procent; de beklimming

van de Montagne de Bueren, een negentiende-eeuwse

trap tussen de binnenstad en de hoger gelegen citadel,

vergt een behoorlijke work-out. Boven word je beloond

met een uitzicht op de stad, de kronkelende Maas en de

voorlopers van de Ardennen. Een goede smoes om de trap

niet te beklimmen, is de Coteaux de la Citadelle, een netwerk

van steegjes tussen de huizen die tegen de citadelheuvel

aanleunen. Via Impasse del Ursulines beland je op

de Terrasses des Minimes, een groene terrasstrook. Op de

eerste zaterdag van oktober, tijdens Nocturne des Coteaux,

wordt de trap verlicht door meer dan 22.000 kaarsjes en

zijn er muziek- en theateroptredens, visitezliege.be

14. DE (ON)GEREMDHEID

Van klassiekers tot tropische punches; de mixologen van

Volga Bar d’Atmosphère weten als geen ander hoe ze jouw

smaakpapillen moeten prikkelen. Aanraders zijn de signature

1691-cocktail en de Sky of Honey (crodino met appelen

honingcordial en soda). De ideale plek om je avond te

starten — of juist eindigen, facebook.com/volga.bar.liege

15. DE FEESTSTEMMING

De nieuwste aanwinst van de stad is La Grand Poste, een

creatieve hub met onder andere een hippe foodhal en

coworkingspaces, in een oud postgebouw uit 1901. Toch

is vooral de rooftopbar om over naar huis te schrijven.

Terwijl de zon ondergaat geniet je hier van dj-avonden

en pop-up diners van bekende chefs, lagrandposte.be

Kijk voor meer informatie en inspiratie op visitwallonia.be/luik

foto’s: tim bilman

Van links naar rechts La Cité Miroir. / Terrasses des Minimes. / Terras van Pot au Lait. / Carré Noir in En Neuvice. / Gare de Liège-

Guillemins. / Volga Bar d’Atmosphère. / Genieten van de zon in En Neuvice. / Madame Boverie in La Boverie. / Coteaux de la Citadelle.

081

MAPUTO, MOZAMBIQUE

Voel de Afro-Mediterrane vibes

Lange overstap in Maputo? Maak van de nood en deugd! Eerst een stukje verwachtingsmanagment:

que elan komt deze stedentripbestemming niet in de buurt van Johannesburg en Kaapstad. Maar wie

er blanco in stapt, wordt aangenaam verrast door deze toegankelijke, westerse en warme hoofdstad.

OCHTEND

Maputo ligt boven aan een klif. Als je graag naar het strand wil,

zet je koers naar South Beach, een Ibiza-achtige beachclub

waar voornamelijk expats op af komen. Gelukkig is deze goudgele

zandreep publiek toegankelijk. Spreid je handdoekje uit

en geniet een paar uurtjes van de Afrikaanse zon. Da Kota,

een moderne eetgelegenheid met tafeltjes rond een zwembad

en loungebanken, gaat al vroeg open en serveert goede koffie,

instagram.com/dakota.restaurante.

VROEGE MIDDAG

Begin je ontdekkingstocht in Sommerschield. Deze wijk heeft

een westers voorkomen en is volkomen veilig. Wandel of neem

de taxi naar Igreja de Santo António da Polana, een markante,

betonnen kerk in de vorm van een punthoed. Het bouwwerk van

de Portugese architect Nuno Craveiro Lopes wordt door sommigen

gezien als één van de beste modernistische uitspattingen

overzee. Tussen de fraaie huizen in Sommerschield, met koloniale

details, vind je tal van leuke zaakjes en stadsoases, compleet

met vegetarische menu’s en latte art. De lunchopties zijn talrijk.

Campo di Fiore is omgeven door een park. Aan picknicktafels

eet je sushi of vierkante pizza’s. Hipper en chiquer is Botanica,

een restaurant met een weelderige binnentuin, mediterrane

gerechten en tropische cocktails, facebook.com/botanicamozambique.

Nyau Galeria & Restaurante serveert naast

Portugese en internationale opties ook surrealistische kunst,

facebook.com/NyauGaleriaRestaurante

NAMIDDAG

Niet te missen attracties zijn de witte

Kathedraal van Maputo, het door Gustave

Eiffel of een leerling ontworpen en van ijzer

gemaakte Casa de Ferro en de altijd bruisende

Mercado Central. Ook het Portugese Fort van

Maputo is een bezoek waard. Tussendoor

doe je een drankje in de patio van Prahnaa

Restaurante, instagram.com/prahna_

restaurante. Na een korte taxirit kom je aan

in het centrale deel van de stad. Als je op zoek

gaat naar een bruisend stadshart, kom je

bedrogen uit. Het centrum is in feite een

zakendistrict, wat betekent dat het lééft

tijdens werkuren en uitdooft in de avonden

en het weekend. In de kunstgalerie Núcleo

de Arte tonen lokale makers hun kunsten.

Achterom onder de bomen tref je een barretje

met plasticstoelen en muziek, nucleodeartemaputo.wordpress.com.

Voor een late

(ijs)koffie of zoete snack klop je aan bij Rituals

Speciality Coffee. Van de vele restaurants die

hier liggen, zijn Azzona en Lumma, in een

lommerrijke straat aan de zuidkant, de beste.

foto: david pirmann (maputo, kerk)

082

De kleurrijke Mercado Central. Onder Catch of the day op het stadsstrand. / Steigers vormen de perfecte sprinkplanken voor een duik

in de Maputobaai. Linkerpagina Eén van de vele barretjes in Maputo. / De punthoedvormige Igreja de Santo António da Polana.

AVOND

Voor een ontspannen avondje uit meng je je tussen het

gemêleerde publiek in Dhow Mozambique, een Bali-achtig

loungerestaurant aan de rand van het centrum. Verover een

tafel rond het zwembad of onder het afdak, of één van de

loungebanken met uitzicht op zee. Het menu is geïnspireerd

op de Middellandse Zee — denk aan gegrilde vis, Portugese

picanha en Griekse moussaka — en bevat een waslijst aan

cocktails. Bij binnenkomst stuit je op een winkelruimte met stijlvolle

mode- en Afrikaanse kunstitems. Later op de avond zwelt

de muziek aan en gaan de voetjes van de vloer, dhow.co.mz

NACHT

Het Terra Guest House is no-nonsense: ruime en smetteloos

schoongemaakte kamers met wifi, airco, Europese stopcontacten,

een vederzacht bed en ruime badkamer.

Voor een hapje of drankje kun je terecht op het dakterras.

Ook op de locatie, in een veilige wijk, valt niets af te dingen.

Binnen twintig minuutjes lopen sta je aan het strand of in

het centrum. Het personeel spreek goed Engels en de eigenaar

is Mozambikaans. Altijd fijn om lokale zakken te spekken,

vanaf € 73 per nacht, terraguesthouse.business.site.

Zij kunnen ook een airportshuttle (€ 16) voor je regelen.

083

MONTEVIDEO, URUGUAY

Rijzende ster

Steeds meer reizigers weten hun weg te vinden naar de

heerlijke zand stranden en trendy kustplekken van Uruguay.

Ook niet onbelangrijk: nergens in het continent is de politiek

stabieler en ga je veiliger over straat. Montevideo werd

in 1727 gesticht door de Portugezen, die zijn strategische

ligging als volgt duidden: zes (VI) heuvels (montes) van (de)

oost (este) naar west (oueste). Van de stadsmuur rond de

Oude Stad is alleen de zuidelijke toegangspoort over.

Een stadsgids van Lares Tours kan je alles vertellen over

de historie en overblijfselen. Als gevolg van groot schalige

migratie en koloniale overheersing is de samen leving een

smeltkroes. Deze vestrengeling merk je tijdens een bezoek

aan ‘Lobo’ Nuñez, een lokale beroemdheid (zelfs Mick Jagger

kwam een kijkje nemen). Als muzikant en instrumentmaker

met Afrikaanse voorouders groeide Lobo uit tot het gezcht

van de candombe, een muziek- en dansstijl die hier ontstond

als uitlaatklep voor afstammelingen van tot slaaf gemaakten

— en inmiddels voor alle Uruguayanen, larestours.com.

Onder de stalen dakconstructie van Mercado del Puerto,

een voor malige markthal in Montevideo, vind je een wirwar

van steegjes en restaurants met open keukens. Strijk neer

op één van de terrassen voor asado (vlees van de barbecue)

en medio y medio, droge witte met mousserende wijn.

Als gevolg van grootschalige

migratie en

koloniale overheersing,

is Montevideo een

smeltkroes

084

foto’s: bjorn snelders (montevideo)

STEDENGIDS

NANTES, FRANKRIJK

Volg de Groene Lijn

Van grauwe industrie- en havenstad naar groene bestemming.

Nantes, in het westen van Frankrijk, zette vol in op duurzaam

vervoer en de ontwikkeling van recreatiegebieden, en kreeg

het voor elkaar. Met onder andere meer dan honderd parken,

ecowijken en een verbod op chemische producten is het

uitgegroeid tot één van de leefbaarste steden van het land. Volg

tijdens een citytrip gewoon La Ligne Verte, en je komt vanzelf

langs de mooiste plekjes, bezienswaardigheden en openbare

kunstwerken. Maar het absolute hoogtepunt is Les Machines de

l’île, een verzameling gigantische mechanische dieren en andere

machines die zijn ontsproten uit het hoofd van kunstenaars

François Delaroziere en Pierre Orefice en geïnspireerd zijn

op het werk van Jules Verne en Leonardo da Vinci. Je kunt

proto types van nieuwe machines bewonderen in de Galerie des

Machines, nantes-tourisme.com, lesmachines-nantes.fr.

De Fonderies Atlantiques, een voormalige gieterij van onder

andere scheepsonderdelen, is omgetoverd tot groene oase.

Onder de oude stalen overkapping van het pand vind je magnolia’s,

beuken, palmen bananenbomen. Opgevangen regen water

zorgt voor bewatering van al het groen, jardins.nantes.fr

Laat je betoveren door Les Machines de l’île in Nantes. Linkerpagina met de klok mee Puerta de la Ciudadela biedt

toegang tot Plaza Independencia. / Lokaal eten in de overdekte Mercado del Puerto. / Op bezoek bij ‘Lobo’ Nuñez.

NAIROBI, KENIA

In de mode: de Fashion City van Afrika

Nairobi staat symbool voor de economische ontwikkeling van Afrika in het algemeen.

Het toerisme neemt weer toe, de communicatie is sterk verbeterd, commerciële initiatieven schieten uit

de grond en ook steeds meer zelfstandige ondernemers durven het aan. Vooral aan het zakencentrum

kun je zien dat Nairobi snel groeit — er komen steeds meer wolkenkrabbers en hotels bij. In toenemende

mate ontstaat er ook een middenklasse. Niet alleen van buitenlanders, maar ook van Kenianen. In schril

contrast met de glimmende torens, staan de slums, waar mensen in hutjes zonder elektriciteit wonen.

Al deze verschillende buurten vormen samen een gemêleerde stad. Het blijkt een perfecte voedingsbodem

voor mode. Er raast een nieuwe golf die jonge kunstenaars en designers motiveert om precies te

doen wat ze willen. Ze kleden en uiten zich naar hun karakter. De vlooienmarkten, waaronder Gikomba

en Toi, zijn hun territorium. Dat is waar ze hun stoffen en vintagekledingstukken halen, nairobi.go.ke.

Een grote jaarlijkse happening is de Nairobi Fashion Week, waar uitverkorenen hun skills etaleren,

nairobifashionweek.org. Wil je al die outfits van dichtbij bewonderen? Kuona Artists Collective

organiseert pop-up en muziekevents, instagram.com/kuonaartistcollective

Voor veel jonge bewoners van de Kibera Slums in Nairobi is fashion een uitlaatklep.

STEDENGIDS

NEW YORK, VERENIGDE STATEN

Beleef de Big Apple op en aan het water

In de glazen canyons van Manhattan of diepe krochten van Brooklyn zou je bijna

vergeten dat New York een stad aan het water is. Maar de Big Apple toont zich

juist op en aan dat water van haar mooiste kant. Bonus: je kunt er heerlijk

onthaasten. NYC en H2O: let’s go!

Op het water

wordt het

lawaai van

de stad

gereduceerd

tot een lichte

ruis en kun je

ongestoord

de skyline

bewonderen

STEDENGIDS

01. NEEM DE FERRY

(MAAR NIET NAAR STATEN ISLAND)

Een beetje New York-ganger (of filmfan) kent de iconische

gele ferry naar Staten Island, waarmee je langs het Vrijheidsbeeld

vaart en op een fantastisch uitzicht op het zuidelijke

puntje van Manhattan wordt getrakteerd. Maar wist je dat

New York veel meer (en minder drukke) ferryverbin dingen

rijk is? NYC Ferry vaart op zes routes, die 25 haltes in alle vijf

de stadsdelen verbinden. Als het een beetje mooi weer is,

is het genieten geblazen op het bovendek, met het zonnetje

in je gezicht en de skyline van Manhattan voor je neus.

Op het water wordt het lawaai en de drukte van de stad

gereduceerd tot een lichte ruis en kun je zonder te worden

opgejaagd de spectaculaire hoogbouw en andere architectuur

bewonderen. Wil je de massa vermijden? Neem de

ferry dan op een doordeweekse dag en beperk je tocht niet

tot Manhattan. Ten zuiden van Governors Island smelten

de toeristen weg en voel je je alleen op de wereld in een

miljoenenstad. Download van tevoren de app NYC Ferry,

waarmee je enkeltjes ($4,50) of een tienrittenkaart ($ 29)

kunt kopen. Je telefoon wordt gescand als je aan boord gaat.

Handig: je kunt je fiets kosteloos meenemen, ferry.nyc

02. STAP IN EEN RUBBEREN BOOT

Is een ferry te braaf of te langzaam voor jou? Boek dan

een tour bij Manhattan Adventure Sightseeing. Kapitein Eric

navigeert je twee uur lang in een zodiac, gebouwd volgens

de strenge specificaties van de Amerikaanse marine, in een

stevig tempo over zowel de East River als de Hudson River.

Zo kun je Manhattan van alle kanten bewonderen.

Onderweg worden er regelmatig pauzes ingelast, waardoor

je in alle rust de perfecte foto’s vanaf het water kunt schieten.

Met slechts twaalf plekken aan boord voelt de trip exclusief

en intiem. Je reserveert je plekje eenvoudig via Booking.com,

waar je ook veel andere New York experiences buiten de

gebaande paden kunt boeken, € 93, booking.com

03. PICKNICK OP EEN VOORMALIGE LEGERBASIS

Op een steenworp afstand van het Vrijheidsbeeld en

het World Trade Center ligt het onbewoonde Governors

Island, eigendom van de gemeente en bereikbaar via ferry.

Vroeger lag hier een legerbasis (de kazernen en een

ziekenhuis staan er nog), nu vind je er een prachtig park.

Letterlijk hoogtepunt is Outlook Hill, een 21 meter hoge

heuvel die spectaculair uitzicht biedt op Lower Manhattan.

Na aankomst via een NYC ferry kun je een wandeling met

of zonder gids maken, picknicken (er zijn grillvoorzieningen),

een fiets huren en zelfs naar de sauna. Ook worden er

geregeld concerten en andere culturele events gehouden.

Check de website voor updates, govisland.com

04. FIETS LANGS DE HUDSON RIVER

De afgelopen jaren heeft New York City zich ontpopt tot

fietsvriendelijke stad, met een netwerk van maar liefst

2.400 kilometer aan paden. Met stip de populairste route

voor de recreatieve fietser is de Hudson River Green way.

Het gescheiden fietspad voert 21 kilometer lang pal langs

de Hudson River, van Battery Park in het zuiden tot aan de

George Washington Bridge in het noorden. Een bijzondere

stop langs de route is Little Island, een parkje dat is aangelegd

op 132 tulpvormige betonnen pilaren die boven

de rivier uitsteken. In het amfitheater vinden geregeld

concerten en theatervoorstellingen plaats. Ook het Intrepid

Sea, Air & Space Museum, dat is onder gebracht op een

vliegdekschip, en het langgerekte River side Park zijn een

bezoek waard. Een huurfiets regel je het beste via de Citi

Bikes-app, waarmee je bij docking stations door heel

Manhattan (en inmiddels een groot deel van Brooklyn) je

tweewieler kunt ophalen. Geen puf om te peddelen? Er zijn

ook volop elektrische Citi Bikes te huur, citibikenyc.com

05. BLIJF SLAPEN OP ROOSEVELT ISLAND

In de East River, aan de oostkant van Manhattan, ligt

Roosevelt Island. Op dit langgerekte eiland, met een magnifiek

uitzicht op Midtown, zijn zelfs de meeste geboren

en getogen New Yorkers nooit geweest. Toeristen maken

overdag gretig gebruik van de Tramway oftewel kabelbaan

die het eiland met Manhattan verbindt, maar in de avond

kun je hier een kanon afschieten. Buiten een paar appartementengebouwen

en de campus van de technische

universiteit Cornell is er weinig loos en hoor je er alleen

de stroming van de rivier — een unicum voor een locatie

midden in de stad. Wil je toch wat reuring, zoek dan The

Panorama Room op, het dakterras en de cocktailbar van

het hippe Graduate Hotel. Hier blijven slapen kunnen we

van harte aanraden. Vraag om een kamer op het zuiden,

met uitzicht op de skyline van Manhattan, Queens én

Brooklyn. Roosevelt Island is naast de kabelbaan ook

bereikbaar met de metro en NYC Ferry, booking.com

Linkerpagina met de klok mee Little Island Park. / Uitzicht vanuit de ferry op Midtown. / Ferryterminals aan de zuidkant van Manhattan. /

Roosevelt Island. / Hudson River Green way. / Picknick in Washington Square Park. Vorige pagina Het Vrijheidsbeeld met de skyline erachter.

089

o.

Van links naar rechts Façade van Daruma Kushikatsu in Dotonbori, Osaka. /

Astrup Fearnley Museet in Oslo. / Binnenkant van het bekende Operagebouw.

OSAKA, JAPAN

Zevende hemel voor foodies

Niet de mooiste stad van Japan, ook niet de meest boeiende —

maar volgens velen wel de lekkerste. Verken de straten met

dit eetlijstje en streel je tong met deze typische gerechten.

TAKOYAKI Als je iemand op straat of in een restaurant

vliegens vlug balletjes in een soort pofertjespan ziet

ronddraaien, is de kans groot dat het om takoyaki gaat.

Dit populaire streetfoodgerecht bestaat uit zacht deeg

met een mals stukje inktvis erin, krokant jasje en toppings.

OKONOMIYAKI Een hartige pannenkoek gemaakt van een

beslag met kool, eieren en diverse ingrediënten zoals vlees,

zeevruchten of kaas. Het wordt gegrild en besmeerd met

Japanse mayonaise.

KUSHIKATSU Dit zijn spiesjes met vlees, zeevruchten of

groenten, gepaneerd en gefrituurd. Ze worden gedoopt

in een zoetzure saus. Kushikatsu is typisch voor de wijk

Shinsekai, waar zowel straatkraampjes als kleine eetgelegenheden

dit gerecht serveren.

IKAYAKI Gegrilde inktvis, vaak geserveerd als een dunne

pannenkoek met de inktvis erin. Een bestseller op festivals

en in stations. Vooral in Umeda staan veel kraampjes.

KITSUNE UDON Een eenvoudige maar smaakvolle

noedelsoep met dikke udonnoedels en gefrituurde tofu,

geserveerd in een dashi-bouillon. Hoewel het in restaurants

te vinden is, wordt het soms ook op straat verkocht,

vooral in de buurt van tempels en markten.

OSLO, NOORWEGEN

Neem een Noorse break

CULTUURBREAK

De Noorse hoofdstad Oslo heeft een ware metamorfose

ondergaan. Er is veel geïnvesteerd in architectuur en kunst.

Gebaand pad of niet, het Operahuis is het indrukwekkendste

gebouw van de stad en daarom een must. Door zijn vorm

en materialen — Italiaans marmer en graniet — lijkt het van

een afstandje net alsof er een ijsschots uit het water steekt.

Er zijn natuurlijk volop voorstellingen, maar de fraaiste

show blijft het uitzicht vanaf het hellende dak, operaen.no.

Elk jaar in september vormt dit dak, samen met andere

locaties, het decor voor de Oslo Culture Night, oslokulturnatt.no.

De moderne kunst van het Astrup Fearnley

Museet gaat schuil in een architectonisch hoogstandje

aan de haven. Het meest opvallende kunstwerk is van

Jeff Koons: een wit-met-gouden beeld van Michael Jackson

en zijn chimpansee Bubbles, afmuseet.no. Ook de moeite

waard is het in 2023 gerenoveerde Nobel Peace Center,

met tijdelijke tentoonstellingen, nobelpeacecenter.org.

Wie van het plannen is, kan 2027 alvast omcirkelen.

In dat jaar opent Fotografiska, een beroemd fotomuseum,

een nieuwe locatie in het historische Deichmanske gebouw,

waar nu de bibliotheek zetelt, visitoslo.com

NATUURBREAK

De natuur is verweven met het stadsleven. ’s Zomers gaan

de Osloërs graag barbecueën in één van de vele stadsparken

of nemen ze de ferry naar één van de eilanden om

een duik in het water te nemen. Niet alleen de Noorse

westkust is gezegend met fjorden. Oké, de kliffen van de

Oslofjord zijn minder hoog en de dorpjes op de oevers niet

zo pittoresk, maar daartegenover staat wél dat je er heerlijk

kunt eilandhoppen. Vanaf centraal gelegen punten kun je

met de ferry naar eilandjes als Hovedøya en Gressholmen,

waar je verschillende strandjes en ligweides vindt.

Zwemoutfit aan, picknick mee! ruter.no. Zin in een

wandeling? Neem de metro tot eindhalte Frognerseteren

en loop door het recreatiegebied Holmenkollen terug naar

de stad. In de winter kun je hier tevens skiën en langlaufen.

foto: Jonas Anhede (oslo, Astrup Fearnley Museet)

090

STEDENGIDS

Van boven naar beneden Platja de Palma.

/ Haven van Palma de Mallorca. / Muurschildering

in Factory Phnom Penh.

foto’s: maria balaguer llagostera (PALMA DE MALLORCA, strand), rafel balaguer (PALMA DE MALLORCA, haven), Factory Phom Penh (Phom Penh)

PALMA DE MALLORCA, SPANJE

Weg van het feestgedruis

Prik door het feestgedruis heen en je komt erachter

dat Palma de Mallorca één van de leukste steden van

Spanje is. Het centrum is een charmant labyrint van smalle

steegjes waarin je heerlijk verdwaalt. Te midden van de

zandkleurige gebouwen, veelal met houten luiken en

smeed ijzeren balkons, vind je traditionele koffiehuizen

zoals Ca’n Joan de S’Aigo. Bij de café bombón (espresso

met gecondenseerde melk) bestel je een ensaïmada

(Mallorcaans gebak) of amandelijs. Verscholen achter

eeuwenoude gevels vind je eveneens boetiekhotels met

binnenplaatsen vol sinaasappelbomen, en zelfs moderne

hammams, die een knipoog zijn naar het Moorse verleden.

Ten westen van het oude centrum ligt de voormalige

visserswijk Santa Catalina. Deze buurt is nu een levendige

ontmoetingsplek met trendy cafés, hippe restaurants,

een bruisend nachtleven en markten zoals de Mercat

de Santa Catalina, visitpalma.com

PHNOM PENH, CAMBODJA

De snelst groeiende stad van Azië

Als je je onzeker voelt over je leeftijd, kun je beter niet naar Cambodja gaan — de gemiddelde leeftijd

in dit Zuidoost-Aziatische land is slechts 26. De reden achter de jonge bevolking is pijnlijk: ongeveer

een kwart van alle inwoners kwam om tijdens het schrikbewind van de Rode Khmer. Het Tuol Sleng

Genocide Museum en de befaamde Killing Fields, een executieterrein aan de zuidkant van de stad,

zijn belangrijke gedenkplaatsen die de herinneringen aan de gruwelijkheden in leven houden.

De jonge Cambodjanen zitten echter niet bij de pakken neer. Phnom Penh behoort tot de snelst

groeiende steden van het continent, met een booming economie en veel ruimte voor creativiteit.

Jonge kunstenaars spelen een cruciale rol in deze opleving. Eén van de epicentra is Factory Phnom

Penh, een voormalige textielfabriek met kunstgalerieën, studio’s en ateliers, factoryphnompenh.com

091

Q.

QUITO, ECUADOR

Quitte spelen in de Andes

Het koloniale centrum van Quito wordt vaak beschouwd als één van de mooiste en best

bewaarde van Zuid-Amerika. Maar ook in de nabije omgeving valt genoeg winst te behalen.

SLENTEREN LANGS KOLONIALE RESTANTEN

Niet voor niets werd het centrum al in 1978 bijgeschreven

op de Werelderfgoedlijst van Unesco. In vergelijking met

andere koloniale steden in het continent, zoals Cusco in

Peru en Cartagena in Colombia, heb je in Quito minder

het gevoel dat je in een toeristenfuik bent gelopen.

Ervaar het zelf in Iglesia de la Compañía de Jesús, bekend

om zijn weelderige interieur vol bladgoud, en op het Plaza

de la Independencia, waaraan het presidentieel paleis en

de kathedraal van Quito staan te pronken. Het koloniale

verleden ebt ook door in de vorm van evenementen.

In Ecuador, waar het merendeel rooms-katholiek is, viert

men op grootse wijze Semana Santa, een religieuze feestweek

in april met een processie van mensen met paarse

gewaden, cucuruchos (puntmutsen) en metershoge kruizen.

ACTIEF DOEN BUITEN DE STAD

Nog een unieke reden voor een stedentrip in Quito,

is de unieke ligging boven op de evenaar. Bij het

weten schappelijk en cultureel monument Mitad del Mundo,

net buiten de stad, kun je letterlijk op de lijn tussen

het noordelijk en zuidelijk halfrond staan. Minstens zo

invloedrijk als de lijn om de aarde is de breuklijn onder

het oppervlak. Deze Andesstad wordt omringd door

indrukwekkende vulkanen. Avontuurlijke reizigers kunnen

de Pichincha-vulkaan beklimmen voor een spectaculair

uitzicht op de actieve krater en Quito. Op slechts ander half

uur rijden bevinden zich Cotopaxi National Park en de

beruchte Cotopaxi-vulkaan, waar je kunt hiken, paardrijden

en de besneeuwde top kunt bewonderen.

Torenspits van de Catedral Metropolitana de Quito.

r.

Oficina Francisco Brennand in Recife. / Petrikerk in Riga.

RIGA, LETLAND

Stad om op te letten

De grootste stad van de Baltische staten heeft

het niet makkelijk gehad. De afgelopen eeuwen

werd ze bezet door een bonte stoet mogendheden:

de Polen, Russen, Zweden, Duitsers en,

tot voor kort, Britten die met hun vrijgezellenfeesten

het centrum onveilig maakten. Het roer

is inmiddels omgegooid en Riga bruist van de

creatieve (en culinaire) energie. Vecriga, de

Oude Stad, is een wirwar van kronkelende

middeleeuwse straatjes en kleine pleintjes.

Overdag is het heerlijk om te verdwalen in het

autovrije gebied, dat opvallend veel kerkelijke

gebouwen rijk is. De straten rondom het stadshart

dateren voornamelijk uit de tweede helft

van de negentiende eeuw en maken een statige

indruk. De architectuur is opvallend divers.

Zo zijn er grijze Oostblok gebouwen, maar ook

straten vol schitterende art nouveau. Tijdens

een wandeling door Alberta- en Elizabetesstraat

verbaas je je over de imposante, vroeg

twintigste-eeuwse huizen versierd met

gebeeldhouwde vrouwenlichamen, leeuwenkoppen

en beschermengeltjes, liveriga.com

RECIFE, BRAZILIË

Bittere schoonheid

Het koloniale centrum van Recife, dat door

zijn kanalen en bruggen ietwat overtrokken

‘het Venetië van Brazilië’ wordt genoemd,

is van een paradoxale schoonheid. Ondanks

de wrede voorgeschiedenis die schuilgaat in

de muren, valt de charmante uitstraling niet

te ontkennen. In het historische hart, Recife

Antigo, vind je het Marco Zero-plein,

omgeven door kleurrijke gebouwen.

Geïnteres seerden kunnen het Paço do Frevo,

een museum gewijd aan de traditionele

Frevo-muziek en dans die tijdens carnaval

centraal staan, verkennen. Even buiten de

stad is Oficina Francisco Brennand een niet te

missen hoogtepunt. Hier worden de iconische

sculpturen en werken van de Braziliaanse

kunstenaar Francisco Brennand tentoongesteld

in een parkachtige omgeving. Net

zo brons en sexy als sommige beelden, zijn

ook de Braziliaanse lijven op paradijselijke

stranden als Boa Viagem, visitbrasil.com

093

s.

SEOUL, ZUID-KOREA

Capital of Cool: 3 nieuwe reistrends

K-Pop, K-Beauty, kimchi en andere etenswaren, Netflix-series en vooruitstrevende

merken als Samsung. Seoul verandert geruisloos in een mondiaal zwaargewicht.

1. ORIGINELE KUNSTCENTRA

Dat Seoul een creatieve broedplaats is, blijkt

uit het aantal kunstinstellingen. Er zijn meer

dan honderd kunstmusea om uit te kiezen.

Om nog maar te zwijgen over de vele kunstgalerieën.

Het merendeel toont hedendaagse

kunst, veelal tentoongespreid in in het oog

springende bouwwerken van vermaarde

architecten. Liefhebber van moderne kunst?

Dit zijn de mooiste kunsttempels:

National Museum of Modern and

Contemporary Art Seoul

Dicht bij het Gyeongbokgung Paleis

biedt het minimalistisch vormgegeven

MMCA een uitgebreide collectie van

moderne en hedendaagse kunst,

zowel van Koreaanse als internationale

kunstenaars, mmca.go.kr

Leeum Museum of Art

Eigendom van Samsung en ontworpen

door niet één maar drie wereldberoemde

architecten: Jean Nouvel, Mario Botta

en Rem Koolhaas. Verdeeld over twee

paviljoens bekijk je traditionele Koreaanse

kunst — denk aan keramiek, schilderijen

en boeddhistische kunst — en een

moderne kunstcollectie, leeum.org

K Museum of Contemporary Art

Dit museum in Gangnam biedt een

platform voor opkomende kunstenaars

die met innovatieve en experimentele

kunsten designvormen werken,

kmcaseoul.org

D Museum

Kleurrijke en speelse tentoonstellingen

op het snijvlak tussen kunst en design.

Geliefd onder jonge bezoekers vanwege

de Instagram-waardige ruimtes,

daelimmuseum.org/dmuseum

Amorepacific Museum of Art

Kunstruimte van Amorepacific, een

bekend Koreaans cosmeticabedrijf,

gevestigd in een door David Chipperfield

ontworpen hoofdkantoor. De collectie

bestaat uit een mix van traditionele

Koreaanse kunst en hedendaagse

werken, met een focus op schoonheid

en esthetiek, amorepacificmuseum.com

Arario Museum

Gevestigd in een gerestaureerd historisch

pand biedt het Arario Museum een indruk -

wekkende collectie hedendaagse kunst,

zowel van Koreaanse als internationale

kunstenaars, arariomuseum.org

Space K

Kleine galerie die zich richt op avantgarde

en experimentele kunst. Met

locaties in verschillende Koreaanse

steden, waaronder Seoul, staat het

museum bekend om zijn tentoonstellingen

die kunst en technologie

combineren, spacek.co.kr

SAVINA Museum of Contemporary Art

Interactieve tentoonstellingen vol

hedendaagse kunstwerken en nieuwe

mediavormen, savinamuseum.com

Seoul Museum of Art

Het hoofdgebouw van SeMA ligt vlak

bij het Deoksugung Paleis en biedt een

brede collectie van Koreaanse moderne

kunst en internationale stukken,

sema.seoul.go.kr

Met de klok mee: Leeum

Museum of Art. / Het

ronde trappenhuis

in Leeum Museum

of Art, ontworpen

door Mario Botta. /

Gwangjang Market.

Rechterpagina met de

klok mee Deoksugungpaleiscomplex.

/ Nudake

in Gangnam. / Nudake

in Seongsu. / Rain

Report in Yongsan.

foto’s: Photo Korea - IR Studio (Gwangjang Market), nudake, Glow Seoul (RAIN REPORT)

094

2. ONBEKENDE STREETFOODTRAKTATIES

Streetfood is in Seoul op bijna elke straathoek te vinden. Leuker is het om naar

een foodmarkt te gaan en de vele kraampjes als een veredeld buffet te benutten.

Gwangjang Market is de bekendste van het stel, en met goede reden: tussen de

bijna vijfduizend winkeltjes staan talloze eetkraampjes waar je voor weinig geld

de lekkerste hapjes kunt afhalen, van bindaetteok (bonenpannenkoek) en eomukguk

(viscakesoep) tot kimbap (Koraanse sushi) en tteokbokki (gekookte rijstcake).

Kleiner en onbekender is Tongin Traditional Market. Om eten af te halen bij de

zaakjes in deze lange hal, koop je eerst muntjes en een diepe plastic bak met

meerdere vakjes, die je vervolgens tegen betaling laat vullen. Een lopend buffet!

3. UITBUNDIGE THEMACAFÉS

Zuid-Koreanen zijn gek op foto’s en selfies.

Tot in de puntjes verzorgde jongeren — ook

de mannen dirken zich op met make-up —

klikken er lustig op los. In de strijd om

klandizie richten onder nemers hun cafés

en winkels in als over-de-top Instagramdecors.

Hoe gekker, hoe beter lijkt het

devies. Zo gaat het souterrain van Cheong

Su Dang bedekt onder grind en planten,

instagram.com/cheongsudang_yunnam.

Rain Report staat volledig in het teken

van het weerbericht, men een groot waterornament

en talloze tv-schermen die

weersgrafieken tonen, instagram.com/

rainreport_official. Bakkerijen van de

kunstzinnige Nudake-keten verkopen

microcroissants en pik zwarte taarten,

instagram.com/nu_dake. Weer andere

cafés lokken klanten met robots en

schattige animatiefiguren.

095

TBILISI, GEORGIË

Kruispunt van culturen

Volgens sommige geografen is Georgië meer verwant aan

Europa, volgens andere juist aan Azië. Over één feit is men

het eens: dit land is al eeuwenlang een belangrijk cultureel

kruispunt tussen west en oost. Bijna werd het de eerste

inwoners van Tbilisi — de naam is afgeleid van tbili of t’pilisi

wat ‘warme locatie’ betekent — te heet onder hun voeten.

De stad is boven op zwavelrijke warmwaterbronnen

gebouwd. Van Arabische moskeeën tot Sovjetarchitectuur

en Turkse badhuizen; Tbilisi bestaat uit een mengelmoes

van bouwstijlen. Gedurende een bezoekje aan het

Georgisch Nationaal Museum krijg je een beter idee van de

herkomst van deze verschillende invloeden, museum.ge.

Abanotubani is het oudste en tevens meest toeristische deel

van Tbilisi. Je kent ze wel, want bijna elke grote stad heeft

er een: een straat gevuld met proppers die je, gewapend

met opengeslagen menukaarten, naar hun restaurant

proberen te lokken. Hier heet die populaire straat Erekle II.

Loop jij hier liever met een grote boog omheen? Ga dan

naar Davit Aghmashenebeli, op de andere oever van de

Koerarivier. Ook hier vind je leuke horecazaken, ijssalons

en straatmuzikanten — maar dan zonder de drukte. Altijd

gezellig is het op het binnenplein van Fabrika, dat wordt

omringd door barretjes en eettentjes. Dit cultureel centrum

in de wijk Marjanischvili ligt te midden van industrieel erfgoed

waaraan Berlijn nog een puntje kan zuigen, fabrikatbilisi.com.

In de oude textielfabriek huist het hippe

Fabrika Hostel, waar je goedkoop en stijlvol overnacht

en een gezellig avondje uit beleeft, hostelfabrika.com.

Ook elders in de stad ondergingen industriële panden een

metamorfose. Stamba Hotel, een designhotel in een oude

drukkerij, behoort tot de gaafste slaapplekken van Europa

— of moeten we toch Azië schrijven? stambahotel.com

Mooi van lelijkheid: de 3 knapste Sovjetkolossen

> Het voormalige Museum voor Archeologie

> Het voormalige Ministerie van Wegenbouw

> Het Auditorium van het Technisch College

TOKIO, JAPAN

In het spoor van de locals

Wie het in Tokio op de bekende attracties heeft gemunt,

hoeft alleen maar de Yamanote-metrolijn te nemen.

De route loopt als een ovaal door de stad en verbindt

populaire wijken als Shinjuku, Shibuya en Akihabara.

In theorie kun je je complete stedentrip hierbinnen voltrekken.

Loop jij warmer voor up-and-coming wijken waar

de inwoners zelf met vrienden afspreken? Gakugei-daigaku

in Meguro werd pas geleden door Time Out verkozen

tot één van de coolste buurten ter wereld. Tussen de

tradi tionele winkels en badhuizen openen vrijwel wekelijks

nieuwe hotspots. Hoewel nieuwe culinaire trends — zowel

koffie als patisserie zijn in Japan bezig aan een opmars —

veel navolging vinden, vormen ze geen concurrentie

voor de klassiekers. Volgens ingewijden serveert On-ya

(facebook.com/udononya), een authentiek lunchrestaurant,

de beste udonnoedels van de stad. Nog zo’n

opkomende buurt is Shimo-Kitazawa. Hier vind je de

grootste concentratie vintagekledingwinkels van de stad.

TIRANA, ALBANIË

Sky is the limit

Open je Instagram-app en de kans is groot

dat je vakantiekiekjes uit Albanië voorbij ziet

komen. Dit zuidoostelijke land is populairder

dan ooit. En dat is te merken. Wolkenkrabbers

als de 191 meter hoge Tirana Tower en

Bond Tower, geïnspireerd op de gracieuze

bewegingen van een balletdanseres en het

werk The Kiss van Gustav Klimt, zullen de

skyline aanzienlijk veranderen. Ook wordt

het Top tanipaleis omgetoverd. In het Besa

Museum wordt je straks overstelpt met besa,

de nationale gewoonte om gasten te verwelkomen

als oude vrienden. Reeds geopend

na een renovatie is de Piramide van Tirana.

Ooit gebouwd als museum voor de communistische

dictator Enver Hoxha, biedt het

nu ruimte aan cafés, werkruimtes, start-up-

-kantoren, festivals en klaslokalen. Opvallend

zijn de gekleurde containers. Als een laatste

natrap legde men trappen aan, zodat men

letterlijk over het oogappeltje van de ouddictator

heen kan lopen, piramida.edu.al

Met de klok mee vanaf linksboven Vredesbrug in Tbilisi. / Handgemaakte tapijten in de straten van Tbilisi. / Café Stamba in het Stamba

Hotel in Tbilisi. / Taishakuten Sandō-winkelstraat in Shibamata, Tokio. / De Kapllan Pasha-tombe in Tirana wordt ingekapseld door Hotel

Plaza. / Boven op de gerenoveerde Piramide van Tirana. / Restaurant in het Stamba Hotel in Tbilisi.

096

foto’s: tim bilman (Tbilisi, brug en tapijtwinkel), stamba hotel, TCVB (tokio), Ossip van Duivenbode (Tirana, piramide)

u.

UDAIPUR, INDIA

Omringd door erfgoed

Voorbij de ‘Roze Stad’ Jaipur, tevens het zuidelijkste

punt van de befaamde Gouden Driehoek,

ervaar je de essentie van Rajasthan. Via verlaten

vlaktes met eenvoudige dorpen en imposante

forten reis je in zuidelijke richting naar Udaipur.

Wegens de vele pittoreske meren en waterwegen

wordt deze oude hoofdstad van het

Mewar-koninkrijk ook wel het ‘Venetië van het

Oosten’ genoemd. In de zestiende eeuw was dit

de thuisbasis van Maharana Pratap, de belangrijkste

en machtigste maharadja (lokale heerser)

van zijn tijd. Hoewel de jongere maharadjageneraties

na de onafhankelijkheid in 1947 aan

macht hebben ingeboet, genieten ze nog altijd

aanzien in het kastesysteem en bezitten ze

statige paleizen en havelis (herenhuizen).

In sommige gevallen zijn de poorten geopend

voor gasten. Verspreid door Rajasthan, met

name tussen Jaipur en Udaipur, liggen talloze

extravagante Heritage Hotels. De Nederlandse

Arie-Jan Haan, oprichter van Heritage Travel,

kent het gebied op zijn duimpje en onderhoudt

persoonlijke banden met talloze gastheren.

Tijdens een uitgestippelde of op maat gemaakte

rondreis combineer je paleisovernachtingen

met culturele attracties, heritagetravel.nl.

Ook in Udaipur zelf, op de oever van het

Picholameer, kun je koninklijk overnachten.

Trident Udaipur is een weelderig stadspaleis

omgeven door een landgoed, tridenthotels.

com/hotels-in-udaipur

Verscholen in een

onderbelichte hoek

van Italië ligt Udine te

wachten op aanbidders

UDINE, ITALIË

Verstoppertje op z’n Venetiaans

Verscholen in een onderbelichte hoek van Italië, de regio Friuli-

Venezia Giulia, ligt Udine te wachten op aanbidders. Kenmerkend

is de mix van Venetiaanse en Oostenrijkse invloeden, wat te zien

is in de architectuur, cultuur en keuken. De stad was lange tijd

onderdeel van de Venetiaanse Republiek. Het Piazza della Libertà

wordt zelfs beschouwd als het mooiste Venetiaanse plein op het

vasteland van Italië. Eén van de (letterlijke) hoogtepunten is het

Castello di Udine, dat op een heuvel in het centrum ligt en een

prachtig uitzicht biedt over de stad en de Alpen. Het kasteel

herbergt een kunstmuseum met werken van Tiepolo, een

Venetiaanse schilder die in Udine veel fresco’s achterliet.

De stad is ook een toegangspoort tot de Friulaanse wijnregio,

bekend om zijn uitstekende Friulano-wijnen, turismofvg.it

098

Met de klok mee Jagdish-tempel in Udaipur. / Uitzicht vanuit de koepel van het Stadspaleis in Udaipur. / Udaipur van boven.

Linkerpagina Chiesa Santa Maria di Castello in Udine.

v.

VANCOUVER, CANADA

Outdoorhoofdstad

Toen de Britse Kapitein George Vancouver

in 1792 langs de kust van het huidige British

Columbia voer, moet hij onder de indruk zijn

geweest — majestueuze bergen en oerbossen

zover het oog reikte. Die bossen verklaren

waarom Vancouver van onbeduidend nederzettinkje

met een enkele saloon in snelvaart

tot een belangrijke havenstad uitgroeide:

het hout werd op grote schaal geëxporteerd.

Tegenwoordig is Vancouver één van de

grootste steden van Canada, met verreweg

de mooiste ligging. In theorie is het mogelijk

om op dezelfde dag te skiën in de omringende

Coast Mountains, te windsurfen in de Stille

Oceaan en uit te waaien op een stadsstrand.

De stad beschikt over een fraai en uitgestrekt

fietsnetwerk, dus beperk je niet tot Stanley

Park, waar bijna iedere toerist naartoe gaat.

Fiets vooral langs de publieke stranden, zoals

Kitsilano Beach, cyclevancouver.com,

destinationvancouver.com,

VALLETTA, MALTA

Val voor de charme van Valletta

De pak ’m beet zesduizend inwoners van Valletta kennen elkaar bij de voornaam. Zo klein is het.

Toch kom je ogen tekort als je de hoofdstad van Malta in je op wil nemen. Een goede eerste kennismaking

heb je vanaf het water. Zie het als het authentieke en lokale alternatief voor de hop-on-hopoff-bus.

Vroeger werden de felgekleurde dghajsa (traditionele boten) gebruikt om zeelieden van zee

naar land en andersom te taxiën. Enkele dghajsa werden in oude staat gerestaureerd. Voor enkele

euro’s steek je over naar de gefortificeerde Three Cities. De dghajsa-opstapplaats ligt aan de kade

onder aan de stadsmuur. Jaarlijks op 31 maart en 8 september worden in de oude haven spectaculaire

regatta’s oftewel roeiraces gehouden, maltarowing.com/national-regatta, visitmalta.com

foto: Rishad Daroowala (Vancouver)

STEDENGIDS

Met de klok mee Kirche in

Unterach am Attersee van Gustav

Klimt, Heidi Horten Collection.

/ De Stephansdom in Wenen. /

L'Hirondelle du Faubourg van René

Magritte, Heidi Horten Collection.

/ Heidi Horten Collection. Linkerpagina

Verken de kustlijn van

Vancouver op twee wielen. / De

eeuwenoude haven van Valletta.

foto’s: heidi horten collection (wenen, kunst -

werken), Ouriel Morgensztern (wenen, museum)

WENEN, OOSTENRIJK

Nieuw in de collectie

Koffiehuizen waar je aan een Braune slurpt, Heurigen

(wijnbars) met terrassen waar je aan jonge wijn nipt,

het okergele Schloss Schönbrunn uit de Sissi-films en

natuurlijk de klassieke muziek die nergens beter klinkt

dan in de Wiener Staatsoper. Wenen hecht veel waarde

aan zijn klassiekers, maar is verre van conservatief.

Breng er een weekendje door en je merkt al snel hoe

hip deze metropool is. Een aantal wijken is in opkomst.

Josefstadt heeft zich ontpopt tot vegan capital terwijl

Margareten uit zijn voegen barst van de boetiekwinkels.

Ook Mariahilf, met zijn gezellige terrassen, is een slentertochtje

waard. Dat de stad blijft vernieuwen, merk je ook

aan het culturele aanbod. Nieuw in de Weense museumcollectie

is de Heidi Horten Collection. In het Hanuschhof,

een neoklassiek gebouw in het centrum, wordt de kunstverzameling

van de Oostenrijkse miljardair en kunstverzamelaar

Heidi Goëss-Horten tentoongesteld: een

eclectische mix uit de twintigste eeuw, met werken van

Picasso, Klimt, Warhol en Chagall, hortencollection.com

101

WASHINGTON D.C., VS

Partij kiezen voor je favoriete kunstgenre

Wie een oordeel velt over Washington D.C., is lang niet altijd diplomatisch — in veel gevallen wordt

deze ambassadestad weggezet als saai en zakelijk. Omdat alle aandacht uitgaat naar het politieke

gebeuren, met het Witte Huis (dat je van grote afstand mag bekijken) als grote blikvanger, blijft de

verrassend levendige kunstscene onderbelicht. Kunstliefhebber? Zet deze topmusea vast op je lijst!

NATIONAL GALLERY OF ART

Met twee grote vleugels, één gewijd aan

klassieke kunst en de andere aan moderne

werken, biedt de National Gallery een

indrukwekkende collectie van Europese

meesters als Da Vinci en Rembrandt, naast

moderne iconen als Picasso en Rothko.

De prachtige binnenhoven en het beeldenterras

maken dit museum ook buiten de

tentoonstellingen om een genot om

te bezoeken. Gratis toegang, nga.gov

HIRSHHORN MUSEUM AND

SCULPTURE GARDEN

Dit museum is het epicentrum voor

moderne en hedendaagse kunst in D.C.

Met tentoonstellingen van vooraanstaande

internationale kunstenaars, een indrukwekkende

collectie beeldhouwwerken en een

innovatieve sculptuurtuin, is het een plek

om weg te dromen. Gratis toegang,

hirshhorn.si.edu

SMITHSONIAN AMERICAN ART MUSEUM

Hier kom je voor de uitgebreide collectie Amerikaanse

kunst. De collectie legt de nadruk op de

rijke culturele diversiteit van Amerika, met werken

van Native American, Afro-Amerikaanse en Latino

kunstenaars. Gratis toegang, americanart.si.edu

THE PHILLIPS COLLECTION

Het oudste museum voor moderne kunst in de

VS herbergt meesterwerken van kunstenaars

zoals Renoir, Van Gogh, en Rothko. Het is een

intiem museum waar je als bezoeker kunst in

een huiselijke sfeer kunnen ervaren, € 15 p.p.,

phillipscollection.org

RENWICK GALLERY

Als je van ambachtelijke werken houdt, is de

Renwick Gallery een must. Gevestigd in een

prachtig historisch gebouw focust dit museum

op eigentijds Amerikaans ambachtswerk en

design. De grootschalige installaties zijn vaak

interactief en verrassend. Gratis toegang,

americanart.si.edu/visit/renwick

foto: courtesy of washington.org (washington)

102

STEDENGIDS

x.

XI’AN, CHINA

Chinese X-factor

De absolute X-factor van Xi’an is zijn rijke verleden. De stad is van oudsher een belangrijk knooppunt

tussen oost en west — de Zijderoute begon en eindigde hier — en werd eeuwen later aangewezen

als de hoofdstad van China. Het was toen al een miljoenenstad: nergens anders woonden

toentertijd zoveel mensen zo dicht bij elkaar. Als gevolg van de handel, die vele buitenlandse

bezoekers met zich meebracht, ontstond er een omvangrijke moslimgemeenschap. In de smalle

straatjes vol markten streetfoodkramen smelten oosterse en islamitische invloeden samen. Het

middelpunt van de moslimwijk is de 1250 jaar oude Grote Moskee van Xi’an, één van de oudste en

belangrijkste islamitische bouwwerken in China. Steden van dit formaat — vandaag de dag telt Xi’an

ruim negen miljoen inwoners — kunnen behoorlijk intimiderend zijn. Want waar begin je?

Vergelijkbaar met veel historische steden in Europa wordt het oude centrum omringd door een

zorgvuldig gerestaureerde stadsmuur, die maar liefst veertien kilometer lang is en in zijn geheel te

wandelen of fietsen is. Alle bezienswaardigheden bevinden zich daarbinnen. Op één na: het beroemde

Terracottaleger. Toen de Qin Shi Huang, de keizer die China verenigde, ruim tweeduizend jaar geleden

overleed, werd hij begraven met zo’n achtduizend soldaten en andere figuren. Het mausoleum, aan

de rand van de stad, werd in 1974 herontdekt en is nu een indrukwekkend museum, bmy.com.cn

Boven De Zhōng lóu (klokkentoren) in Xi’an. / Bezienswaardigheden als Datang Buye, de Yongning-poort en het Tang Paradisethemapark

in Xi’an worden in het donker sierlijk verlicht. Linkerpagina Renwick Gallery in Washington D.C.

YORK, VK

Waar legendes tot leven komen

‘Het lijkt wel alsof alles wat geweldig is aan Groot-Brittannië, zijn beste uitvoering vindt in deze

behapbare stad,’ schreef Rick Steves, een bekende Amerikaanse reisschrijver en tv-persoonlijkheid,

over York. Hoewel we niet helemáál meegaan in zijn bombarie, valt deze oude vestingstad in het

noorden van Engeland wel degelijk superlatieven ten deel. Zo behoort de zevende-eeuwse York

Minster tot de mooiste gotische kathedralen van het land en is het moeilijk om het middeleeuwse

stratencluster van The Shambles, met zijn oneffen plaveisels en vakwerkpanden, te overtreffen.

Verhalen en legendes worden tot leven gewekt door gidsen die je vol enthousiasme en in

bij passende kostuums door hun stad leiden. Ietwat toeristisch, onmiskenbaar sfeervol. Vooral

’s avonds en in de aanloop naar de feestdagen waan je je hier in een sprookje, visityork.org

Kathedraal La Seo in Zaragoza. / Brugpaviljoen in Zaragoza. Linkerpagina The Shambles in York. / De stadsmuur van York en York Minster.

z.

ZARAGOZA, SPANJE

Pracht & praalwagens

Terwijl Barcelona en de Costa’s in rap tempo

veranderen door overtoerisme zijn andere

Spaanse steden nog heerlijk zichzelf.

Misschien wel het beste voorbeeld is

Zaragoza. De stad — de op vier na grootste

van het land — heeft een mooie ligging aan

de Ebrorivier en is omgeven door bossen,

bergen en de grillige Bardenas Realeswoestijn.

Even divers als het landschap is

ook het cultuuraanbod. In de Casco Antiguo,

het oude centrum, slenter je door de schaduw

van de imposante Basilica del Pilar, een

barokke kathedraal met fresco’s in de koepels,

waarvan sommige zijn uit gevoerd door

Francisco Goya, catedralde zaragoza.es.

Tijdens de jaarlijkse Fiestas del Pilar wordt de

beschermheilige van de stad geëerd middels

missen, bloemen fruitoffers en een parade

waarbij faroles (glazen lampen) op praalwagens

in het donker door de stad dwalen,

zaragozago.com/fiestas-pilar.

Een wandeling door de stad is ook een

wandeling door tijdperken. Zo stuit je op

overblijfselen van de Romeinen, zoals de

restanten van een badhuis, en de Aljaféria,

een paleis dat samen met de Moskee van

Córdoba en het Alhambra in Granada tot de

beste voorbeelden van de Moorse architectuur

wordt gerekend, cortesaragon.es.

Dat ook de moderne tijd zijn intrede heeft

gedaan, merk je op het terrein waar in 2008

de Wereld tentoonstelling plaatsvond. Op de

noordoever van de Ebro vind je een grote

verzameling futuristische bouwwerken zoals

de 76 meter hoge Watertoren, uitgerust met

een uitkijkplatform, en het Brugpaviljoen, een

door Zaha Hadid ontworpen brug in de vorm

van een gladiool die nu een museum over

mobiliteit herbergt, mobilitycity.es. Over

mobiliteit gesproken; vanuit Barcelona en

Madrid reis je per trein in anderhalf uur naar

deze Noord-Spaanse stad, zaragoza.es

105

1 5 3

Neem een duik in Zürich

12 TIPS VOOR EEN VERRASSENDE STEDENTRIP

Zürich vormt niet alleen een perfecte springplank voor een duik in de natuur, maar ook

voor een plons in het bruisende stadsleven. Van koudwatervrees is geen sprake; deze Zwitserse

stad loopt voorop met zijn uitgebreide aanbod aan musea, restaurants, winkels en festivals

en is óók in de herfst en winter een veelzijdige en verfrissende stedentripbestemming.

2


01

Proef hemelse

stadswijnen

Landolt Weingut, een familiewijngaard

die al in 1834 werd opgericht, is in

veel opzichten vervlochten met Zürich.

Ingekapseld door gebouwen liggen

meerdere stadswijnvelden. Zo groeien

er druiven naast het hoofdkantoor van

voetbalorganisatie FIFA en midden in

de wijk Enge. Sinds de jaren zestig teelt

Landolt ook buiten de stadsgrenzen.

Nabij Andelfingen, ten noorden van

Zürich, stichtte het wijnbedrijf de steilste

wijngaard in het kanton. Als je onder

aan de Schiterberg staat en de traptreden

volgt tussen de ranken, lijkt het

alsof ze rechtstreeks naar de hemel

leiden. De Himmelsleiterli-wijn –

(letterlijk: Ladder naar de hemel)

was geboren. Zelf de proef op de

som nemen? Bezoek de Vinotheek

in de stadswijk Binz of volg een wijnwandeling,

landolt-weine.ch

03

Geniet van

wellness op het

dak van de stad

Vroeger werd er bier gebrouwen.

Vandaag de dag stroomt er een ander

brouwsel door de leidingen van Hürlimannbad

& Spa Zürich: mineraalrijk

bronwater met een temperatuur van 35

tot 41 graden. Onder historische gewelven

kun je relaxen in thermale baden

met massagestralen, bubbelbanken en

onderwatermuziek. Ook is het mogelijk

om je onder te dompelen in eeuwenoude

Romeins-Ierse spatradities. Dit reinigingsritueel

duurt twee uur en voert je langs

tien stations. Het hoogtepunt is de

infinity pool op het dak, waar je het hele

jaar door in water van 35 graden baadt

en geniet van een spectaculair uitzicht

over de daken van Zürich, aqua-sparesorts.ch/en/hurlimannbad-spa-zurich

05

Neem de

cultuurlijn

‘Als parels aan een ketting.’ Zo beschreef

museumdirecteur Christian Brändle de

vele kunstinstellingen langs het traject

van tram 4. Hierdoor werd de tramlijn

al snel omgedoopt tot de Cultuurlijn.

De route begint in Zürich-West, waar

het Museum für Gestaltung design in

het dagelijks leven onder de loep neemt.

Via het Löwenbräukunst-Areal, met

onder andere het hedendaagse kunstmuseum

Migros Museum für Gegenwarts

kunst, boemelt de tram door naar

het grootste kunst museum van Zwitserland.

Van Rembrandt en Monet tot

Picasso en Pollock; de weergaloze

collectie van Kunsthaus Zürich strekt

zich uit over vele tijdperken. Sinds 2021

beschikt dit museum over een kubusvormige

uitbreiding ontworpen door

David Chipperfield, kunsthaus.ch

02

Waan je aan het

Comomeer

Met het Meer van Zürich voor de deur

trekken veel inwoners zo vaak mogelijk

naar het water. Vooral de Rivièra is een

heerlijke strook om te ontsnappen aan

de hectiek van de stad. Op de zuidelijke

oever vind je het pittoreske Rapperswil,

met zijn charmante straatjes, romantische

rozentuinen en pleinen waar

regelmatig markten en festivals worden

gehouden. Vanaf de twaalfde-eeuwse

muren van het op een heuvel gelegen

Schloss Rapperswil heb je een weids uitzicht

over het meer en de omringende

bergen. Voordat het uitgebreide treinnetwerk

zo’n beetje elke hoek van dit

land toegankelijk maakte – in slechts

veertig minuten reis je per trein van

Zürich naar Rapperswil – was men aangewezen

op andere vervoermiddelen.

Tijdens een twee uur durende vaartocht

aan boord van de Stadt Zürich uit 1909

of Stadt Rapperswil uit 1914 reis je ruim

een eeuw terug in de tijd. Deze oude

raderstoomboten varen regelmatig op en

neer tussen het Bürkliplatz in Zürich en

Rapperswil (1 mei t/m 30 september),

zsg.ch.

04

Tijdens deze

twee uur durende

vaartocht reis je

ruim een eeuw

terug in de tijd

Neem deel aan

een drijvende

wijnproeverij

Expovina is geen gewone wijnproeverij;

het is een drijvend wijnfestival op een

elegant Weinschiff. Terwijl de zon ondergaat

achter de bergen rond het Meer

van Zürich, heb je als opvarende de

kans om te proeven van meer dan 1.500

verschillende wijnen van enkele van de

beste producenten ter wereld. Ook kun

je meedoen aan informatieve workshops

en masterclasses waarin experts hun

kennis delen. Dit jaar vaart het schip uit

van 31 oktober tot en met 14 november,

expovina.ch

06

Duik in de wereld

van Zwitserse

chocolade

De chocolatiers zijn weliswaar minder

excentriek dan Willy Wonka en ook

Oempa Loempa’s zul je er niet tegenkomen.

Toch komt Lindt Home of

Chocolate, een modern chocolademuseum

op de oever van het Meer van

Zürich, akelig dicht in de buurt van de

fictieve chocoladefabriek uit het boek

van Roald Dahl. Zo stuit je in de entreehal

op een negen meter hoge chocoladefontein.

Het museum neemt je niet

alleen mee door de geschiedenis van

het bedrijf, die teruggaat tot 1845, maar

vertelt ook meer over de oorsprong van

dit geliefde product. Middels displays

en proefstations maak je een interactieve

reis van de cacaoplantages naar de geautomatiseerde

productielijn. Na afloop

kun je je eigen reep maken in de

Chocolateria, creaties proeven in het

café en de grootste chocoladewinkel

ter wereld bezoeken. Zelfs het adres

klinkt lekker: Schokoladenplatz 1,

lindt-home-of-chocolate.com

7

9

8

10

12

12 11


07

Meng je tussen de

Hollywoodsterren

Elk najaar rolt Zürich de rode loper uit

voor bekende filmsterren als Pamela

Anderson, Jude Law, Kate Winslet en

Richard Gere. Tijdens het Zürich Film

Festival (ZFF), één van de belangrijkste

filmfestivals in de Duitssprekende wereld,

worden (inter)nationale films en

premières getoond in uiteen lopende

genres, variërend van documentaires

tot speelfilms. Net als tijdens de Oscaruitreikingen

worden er prijzen verdeeld.

Het epicentrum van de festiviteiten is

het centraal gelegen Sechseläutenplatz.

Hieromheen vind je prachtige bioscopen

als Corso, Le Paris en Piccadilly. Heb jij

je al eens door een film met Duitse

voice-overs moeten worstelen?

Geen zorgen! De films zullen in de

originele taal op het doek verschijnen.

In 2024 vindt het festival plaats van

3 tot en met 13 oktober, zff.com

09

Laat de kerst -

sfeer ontpoppen

Dat Zürich de feestdagen serieus neemt,

merk je óók aan de vele kerstpop-ups,

tijdelijke locaties en evenementen die

ineens opduiken in de stad en bezoekers

verrassen. Een bijzonder voorbeeld is

Rudolph’s Holy Moly, een kerstbar op

Pelikanplatz waar bezoekers kunnen

genieten van warme drankjes in een

magische setting. Een andere populaire

locatie is het Elf Rooftop op het dakterras

van het Kongresshaus, met een

spectaculair uitzicht over Zürich en

winterse cocktails. Voor een unieke

ervaring kun je ook naar Winter Garte in

Europaallee, waar de kerstversieringen

en warme versnaperingen zorgen voor

een knusse winterbeleving, zuerich.com

11

Kom alvast in

de kerststemming

In de winter is ongeveer de helft van

alle neerslag in Zürich sneeuw. Wit of

niet, van 21 november tot en met 24

december zorgen de kerstmarkten voor

een sprookjesachtige sfeer. Eén van de

grootste is het Weihnachtsdorf op het

Sechseläutenplatz. Hier koop je ambachtelijke

producten en heerlijk eten,

variërend van Zwitserse raclette tot

streetfood uit verre landen. Een bezoek

aan het Christkindlimarkt in het centraal

station, één van de grootste indoorkerstmarkten

van Europa, is eveneens een

must. Hier vechten zo’n 150 kraampjes

om je aandacht en kun je, met een glaasje

warme glühwein in je hand, een reusachtige,

met Lindt-kerstballen behangen

kerstboom bewonderen, zuerich.com

08

Doe je tegoed aan

lokale lekkernijen

Terwijl wij ons laven aan oliebollen,

lopen de Zwitsers warm voor hun

eigen winterse lekkernijen. Als je in

het winter seizoen het station van Zürich

uitloopt, komt de geur van marroni

(kastanjes) je al tegemoet vanuit de

vele kraampjes aan de Bahnhofstrasse.

Deze geroosterde noten hebben een

zoete en behaaglijke smaak. Voor een

andere typisch Zwitserse traktatie ga je

naar Vermicelleria en bestel je vermicelle,

een dessert gemaakt van gepureerde

kastanjes, vaak geserveerd met slagroom

en meringue. Het gerecht heeft een

spaghetti-achtige textuur en houdt je

zintuigen daarmee voor de gek, vermicelleria.ch.

Confiserie Sprüngli en Felix Café

am Bellevue serveren stroperige Heisse

Schoggi (chocolademelk) van Zwitserse

chocolade, spruengli.ch, cafefelix.ch

10

Terwijl wij

ons laven aan

oliebollen, lopen

de Zwitsers warm

voor hun eigen

lekkernijen

Laat je culinaire

hart smelten

Kaasfonduen is verplichte kost. In Zürich

is de moitié-moitié, een mix van Gruyère

en Vacherin, in trek. Bij Swiss Chuchi in

Hotel Adler, het oudste fonduerestaurant

in de binnenstad, staat alles in het teken

van de nationale keuken, met de fondue

als publiekslieveling, hoteladler.ch.

Voor een onvergetelijk avondje uit – en

misschien wel de lekkerste ov-reis van

Europa – stap je in de Zürich Fondue

Tram. Op gezette dagen van november

tot en met februari doop je stokbrood

en andere lekkernijen in de fondue

terwijl deze vintagetram langs de

mooiste bezienswaardigheden rijdt,

extrafahrten.vbz.ch

12

Shop lokale en

duurzame

producten

Puilt je koffer na al dat kerstshoppen

nog steeds niet uit? Zürich beschikt

over tal van bijzondere winkels waar

je je resterende reisbudget stuk kunt

(en wil) slaan. Voor wie houdt van eerlijke

producten, is Berg und Tal Market

Store in de Markthalle im Viadukt een

leuk adres. Deze winkel biedt een keur

aan lokale producten, van biologische

jam tot Zwitserse kazen, berg-tal.ch.

De unieke, kleurrijke tassen van Freitag

zijn beroemd over de hele wereld.

De Flagship Store is ondergebracht in

een heuse toren van oude zeecontainers.

Verdeeld over vier verdiepingen liggen

ruim 1.800 tassen, smartphonehoesjes,

portemonnees en andere gerecyclede

Made in Zürich-producten uitgestald.

Op het dak vind je een uitkijkplatform,

freitag.ch

KIJK VOOR NOG MEER INFORMATIE OVER DEZE EN ANDERE PLEKKEN OP ZUERICH.COM

REISTREND: REWILDING

Hoe we de natuur

weer wild maken

Al eeuwenlang zijn we bezig de natuur naar onze hand te zetten. Bossen werden geveld,

velden gekortwiekt, rivieren afgedamd of gekanaliseerd, en wilde dieren getemd of gekooid.

Op steeds meer plekken in binnen- en buitenland krijgt de natuur opnieuw de ruimte door

rewildingprojecten. Maak kennis met de Nieuwe Wildernissen en hun eigenschappen.

SCHRIJVER MARTINE JONGBLOED

110

REISTRENDS

FOTO’S: LANDAL GREENPARKS EILANDHUISJES (LINKS), LENTELAND (RECHTS)

Wat hebben de Marker Wadden, Veluwe en Millingerwaard

met elkaar te maken? Het zijn gebieden waar de natuur niet

meer wordt aangeharkt, maar gewoon haar gang mag gaan.

In het Markermeer werd een heuse archipel opgespoten

die bruist van het leven. Tot 2016 was dit meer, ingesloten

door dijken, zo goed als dood. Dankzij een ambitieus

rewilding project is er een nieuwe wildernis gecreëerd van

1.300 hec tare. Het gevolg is indrukwekkend. Binnen een paar

jaar werden er al 47 verschillende soorten broedvogels geteld,

waaronder zeldzame soorten. Jaarlijks maken zo’n 60.000

trekvogels een tussenstop op de eilanden. Nu de waterkwaliteit

is verbeterd, weten ook veel vissen hun weg naar de eilanden

te vinden, om er te paaien en voedsel te zoeken. Even verderop

mag de Leuvenemse Beek – de langste van de Veluwe – haar

eigen weg weer vinden. Geen strakke kanalen, maar een

meanderende stroom die het landschap vormgeeft, met als

resultaat een explosie van biodiversiteit en een bos dat beter

bestand is tegen klimaatverandering. En in de Millingerwaard

lopen grote kuddes gallowayrunderen en konikpaarden vrij rond.

Deze aanpak past in een trend waarbij de natuur opnieuw de

ruimte krijgt. Ook wij profiteren daarvan, omdat we hierdoor

de kans krijgen unieke landschappen te ontdekken.

PUUR NATUUR

Rewilding is het terugbrengen van de natuur naar haar oorspronkelijke

staat. Dat klinkt simpel, maar vergt een andere

aanpak dan in de afgelopen eeuwen werd toegepast. In plaats

van haar te controleren en temmen, wordt ze nu juist steeds

vrijgelaten. Door rivieren hun oorspronkelijke loop terug te

geven en dieren uit te zetten in gebieden waar ze voorheen

leefden, komen natuurlijke processen weer op gang. Hierdoor

krioelt het er binnen de kortste keren van het leven en kunnen

deze plekken beter omgaan met de klimaatverandering.

Denk aan verkoeling door meer groen, bomen en planten die

nattigheid kunnen vasthouden bij extreme regenval en het

beter kunnen opvangen van insectenplagen en plantenziekten

doordat er meer verschillende vegetatie- en diersoorten zijn.

We kunnen het ons lastig voorstellen in ons waterlandje,

maar de waterkwaliteit is steeds slechter waardoor waterzuiveringsbedrijven

overuren draaien. Door de rivier haar

gang te laten gaan, wordt het water op een natuurlijke manier

gezuiverd. En dat is niet alles: bij wateroverlast kan een

natuur lijke rivier veel meer water opvangen. En zeg nou zelf:

voor ons is het toch veel fijner om tussen het groen en vogels

te wandelen, in plaats van langs een levenloos kanaal?

Gezonde ecosystemen zijn ook belangrijk voor de mens.

Ze zorgen voor stabielere temperaturen, leggen CO2 vast,

zorgen voor schoon water en meer leven in de bodem, en

helpen overstromingen te voorkomen. Uit onderzoek blijkt:

hoe meer soorten planten, dieren en insecten in een gebied

leven, hoe prettiger mensen zich er voelen. Tot slot is een

111

Pop-up restaurant op het boerenerf van Erve

Kiekebos in het Gelderse Empe. / Eén van de tenten

op Boerderijcamping ’t Gagel in Gelderland. Links

Uitkijktoren De Steltloper op de Marker Wadden.

gezonde natuur ook nog eens economisch interessant omdat

de kosten voor overstromingen en plagen ons bespaard blijven,

de rijkdom aan verschillende planten diersoorten groeit

en het toerisme zich in deze gebieden kan ontwikkelen.

Rewilding vindt ook plaats in de landbouw. Er zijn boerenbedrijven

die met de natuur meewerken, in plaats van haar

manipuleren, en zo laten zien dat het produceren van gezond

voedsel goed samen kan gaan met het herstel van de bio -

diver siteit en het opbouwen van bodemleven.

DOE-HET-ZELF-REWILDING

Steun je de rewilding en wil je meer te weten komen?

Om te beginnen kun je een natuurgebied bezoeken waar

rewilding is ingezet. Zo zie je met eigen ogen wat de impact

kan zijn. Met jouw bezoek lever je bovendien een kleine

directe of indirecte bijdrage. Nog specialer is een over nachting

of velddiner op het terrein van een natuur inclusieve boerderij.

Kijk voor bijzondere evenementen op de website van Lenteland,

een stichting die zich bezighoudt met de oprichting

van regeneratieve boerderijen waar zowel boeren als burgers

bij betrokken zijn, lente.land. Ook thuis kun je een steentje

– of tuintje – bijdragen aan rewilding. Verwilder je balkon

of achtertuin met inheemse biologische planten, en maak er

een mini-oase vol biodiversiteit van. De biologische planten

en bollen bestel je bijvoorbeeld via sprinklr.co. ARK Rewilding

Nederland is aanjager van verwildering in ons land. Via de

website bieden ze (gratis) excursies en lezingen aan

arkrewilding.nl. Van Schotland tot Bulgarije en van Zweden

tot Portugal; Op Europees niveau werkt Rewilding Europe

al ruim tien jaar aan het wild maken van afgelegen en kwetsbare

natuurgebieden. Hun doel: volledig herstel van het

natuurverlies tegen 2050, rewildingeurope.com

VERDER VERDIEPEN IN DIT ONDERWERP?

Ga naar columbustravel.nl/reistrends voor lees-, kijken luistertips.

DAVID

TEGEN

GOLIATH

Eeuwenlange conflicten met Spanje brachten krassen op de Baskische ziel,

maar tegenwoordig bloeit deze vrij gevochten regio aan de Spaanse noordkust

als nooit tevoren. In een poging Baskenland te door gronden, maken wij een

roadtrip door het onbekende binnenland.

TEKST MAX GERRITSEN FOTO’S BJÖRN SNELDERS

112

BASKENLAND - SPANJE

113

Of ik nog wat langer op die richel kan blijven staan, vraagt

fotograaf Björn, terwijl de wind aan me trekt. Ik tuur in de

diepte en focus op een punt in de verte. We zijn de enigen,

op een paar vale gieren na die rond mijn hoofd cirkelen.

Imponerende dieren, met een spanwijdte van bijna drie meter.

Ze houden huis in de holtes van Ojo de Aitzulo, letterlijk ‘Het

Oog om in te Schuilen’, waar we na een uur klimmen zijn aangekomen:

een rotsformatie in de Baskische bergen met twee

openingen die groot genoeg zijn om er met een vrachtwagen

doorheen te rijden. Het ene ‘oog’ kijkt omhoog naar de hemel,

het andere tuurt in de diepte waar ik niet in hoop te vallen.

Björn schiet de foto’s en we kijken elkaar voldaan aan.

Weer een schitterende plek waar we veel langer blijven hangen

dan gepland. Weer sneuvelen veelbelovende dorpjes die we

die dag graag hadden willen bezoeken.

Het Baskisch is nog altijd springlevend. Zo bedank je iemand

liever met eskerrik asko dan met gracias en zul je vaker Euskadi

dan País Vasco, de Spaanse vertaling van Baskenland, horen.

De taal is ouder dan de Germaanse en Romaanse talen en het

beste Europese voorbeeld van een isolaat, een taal zonder

verwantschap aan andere talen. Speel je Scrabble met

Baskische woorden, dan scoor je met de X en Z maar weinig

punten. Het ontleden van woorden als txokolateixia, de naam

van het informatiecentrum over chocolade in de regionale

cacaohoofdstad Oñati, tovert een glimlach op onze gezichten,

net als de namen van sommige bestemmingen, zoals

Gazte lugatxe en Arantzazu.

Niet alleen op taalkundig vlak wijkt de regio af, ook de

natuur vaart zijn eigen koers. Waar de rest van Spanje

asso ciaties oproept met een brandende zon, zoete sinaasappels

en zwoele flamenco, heb je in deze groene voortuin van Spanje

juist meer aan een paraplu dan aan een parasol, en draag je

vaker bergschoenen dan een zwembroek. En dan is er nog

de sterke regionale identiteit. Mede door de groen-wit-rode

Baskische vlag die op elke straathoek wappert, voelt Spanje

ver weg.

Het democratische geweten van Baskenland

Over die identiteit laten we ons graag bijspijkeren door Elena,

de kwieke zestiger die ons rondleidt door Gernika. Het stadje

werd gesticht in de dertiende eeuw, op de plek waar de lokale

gemeenschap bijeenkwam onder de eikenbomen om enigen

onenigheden te bespreken. Hieruit ontstond de fuero, een

regionaal systeem van wetten en regels die van Gernika het

democratische centrum van de wijde omgeving maakten. ‘Maar

dit was niet bepaald de regio waar het allemaal gebeurde,’

vertelt Elena. ‘Het oude Spanje was een landbouwsamenleving.

Daarbinnen was het bergachtige Baskenland een armoedige

uithoek waar de Spanjaarden zich niet mee bemoeiden.

In feite was het ook toen al een eigen staat met een eigen taal.’

Dat ging zo door totdat in de negentiende eeuw de teugels

werden aangehaald. Het moest maar eens over zijn met die

regionale zelfbeschikking. Bovendien was Baskenland na

de industriële revolutie een economisch waardevolle regio

geworden − en die moest binnenboord blijven.

‘En toen begon het allemaal pas,’ zegt Elena, terwijl we door

het jonge stadscentrum van Gernika lopen. In de jaren dertig

van de vorige eeuw woedde er een burgeroorlog in Spanje

waarin Francisco Franco het opnam tegen het leger van de

republikeinse regering. De generaal wilde van Spanje een

strak georganiseerde eenheidsstaat maken, zonder lastige

Basken die alles op hun eigen manier wilden doen. En dat

heeft Gernika geweten. Franco onderhield een losse vriendschap

met de opkomende Adolf Hitler, die wilde experimenteren

met nieuwe manieren van oorlogsvoering. Met hulp

van de Luftwaffe werd Gernika gebombardeerd tijdens de

wekelijkse markt, op een schaal die Europa nog nooit gezien

had. Er vielen honderden doden en de stad werd in puin

gelegd. Elena wijst op de grauwe flat waar we langslopen.

‘Gernika is weliswaar geen mooie, historische stad meer.

Maar wel een stad van grote culturele waarde.’ Het lokale

Vredesmuseum staat stil bij oorlog en vrede. En het wereldberoemde

schilderij Guernica, waarin Pablo Picasso de chaos

en het gevoel na het bombardement uitbeeldt, staat symbool

voor het ondraaglijke leed dat gepaard gaat met oorlog.

Onder dictator Franco beleefden de Basken barre tijden.

De oude wetten werden in de ban gedaan en het spreken van

Baskisch was verboden. Verzet volgde. Eerst politiek, toen met

wapens. De vele aanslagen die de terroristische organisatie

ETA in heel Spanje pleegde vormden het treurige dieptepunt

van de Baskische onafhankelijkheidsstrijd. ‘Toen Franco overleed,’

gaat Elena verder, ‘normaliseerde de relatie met Spanje.

Met de klok mee Als het Guggenheim-museum in Bilbao niet wereldberoemd is vanwege de collectie, dan is het wel vanwege Maman,

de ‘spin’ net buiten het gebouw. / Binnen in het Guggenheim lijkt geen steen recht op de andere te staan. Het gebouw danst en zwiert. /

Kronkelend wandelpad naar Ojo Aitzulo. Vorige pagina’s Ojo Aitzulo, twee ‘ogen’ hoog in de bergen, is de thuisbasis van vale gieren.

114

Ik tuur in de diepte en focus op een punt in de verte.

We zijn de enigen, op een paar vale gieren na

die boven mijn hoofd cirkelen

115

Het klooster

op schiereiland

Gaztelugatxe werd

onder andere gebruikt

als filmlocatie van de

serie Game of Thrones.

/ Industrieel erfgoed en

moderne kunst gaan in

de openbare ruimte van

Bilbao uitstekend samen.

116

BASKENLAND - SPANJE

Het woord pintxos

komt van ‘prikken’.

Idealiter zijn deze

hapjes met één hand

te eten, zodat je in je

andere hand een glas

kunt vasthouden

Met de klok mee vanaf rechtsboven De oude eik bij deze kerk

van Gernika is de geboorteplaats van de Baskische democratie.

/ Schapenboer Eneko rookt zijn Idiazabal-kazen in het schuurtje

achter zijn boerderij. / Pintxos zijn handzame snacks. Het stukje

stokbrood dient als een soort schuitje naar je mond.

BASKENLAND - SPANJE

De nieuwe generatie heeft de verschrikkingen onder Franco

niet meegemaakt. Bovendien maakte de ETA zich steeds minder

populair met die aanslagen.’ In 2011 staakte de groepering de

strijd. Wie vandaag de dag door Baskenland reist, herkent

deze woelige tijden niet meer terug.

David en Goliath leven niet langer op gespannen voet.

Baskenland geniet een grotere mate van autonomie. Inwoners

betalen bijvoorbeeld al hun belasting aan de Baskische

overheid, die daarvan slechts zes procent afdraagt aan Madrid.

En het werkt: inmiddels is Baskenland de rijkste provincie

van Spanje. Ik vraag Elena hoe het tegenwoordig gesteld

is met de onafhankelijkheidswens. ‘Wat mij betreft is de

noodzaak verdwenen. Op cultureel en economisch vlak zijn

we onafhankelijker dan we vijftig jaar geleden hadden durven

dromen. En we zijn niet gek; de eurocrisis heeft duidelijk

gemaakt hoezeer we verbonden zijn met de rest van de wereld.

Als we onafhankelijk worden, laat Spanje ons nooit meer toe

tot de EU. Dat is het niet waard.’

Liefde op een prikkertje

Het economische succes wordt het beste zichtbaar in San

Sebastian (Donostia in het Baskisch). Het is de mooiste stad

van de omgeving, het toeristische en gastronomische hart van

de regio. We spreken af met Ana, een Donostiarra in hart en

nieren, die ons meeneemt op een culinaire ontdekkingstocht.

En dus vinden we onszelf terug in een bar, staand aan de toonbank,

met onze jas aan. We kijken verlekkerd naar de pintxos,

de kleine hapjes waar San Sebastian bekend om staat.

Als kinderen die een snoepje mogen uitzoeken in de winkel.

Maar we hebben niets te kiezen, Ana’s wil is wet. Anders zouden

we geheid de gilda overslaan. ‘Niet de mooiste, wel de allereerste

pintxo.’ Deze gilda − een olijf, groene peper en stukje

ansjovis, samen op een stokje − blijkt niet de laatste smaakbom

van de avond. Even later staan we weer buiten, op weg naar de

volgende halte van onze kroegentocht. Het is volgens Ana het

geheim van een succesvolle pintxosavond: ‘Altijd blijven bewegen.’

Het woord pintxos komt van ‘prikken’. Idealiter zijn deze

hapjes met één hand te eten, zodat je in je andere hand een

glas kunt vasthouden. Het stukje stokbrood, vaak de basis, is

als het ware een schuitje naar je mond. Dit onderscheidt pintxos

van de bekendere tapas, die in haar ogen meer miniatuurversies

zijn van normale gerechten. Of, in Ana’s woorden: ‘Als je bestek

of beide handen nodig hebt, kijk je naar een tapa en niet naar

een pintxo.’ Björn en ik lachen en zijn blij dat wij de regels van

dit spel niet hoeven te maken. ‘Máár,’ benadrukt Ana, ‘het eten

staat in dienst van de gezelligheid, nooit andersom. Dat is bij

beide het belangrijkst.’ Zo klaar als een klontje. Die spelregels

zijn overigens minder van toepassing op wát er op een pintxo

mag. Creativiteit wordt gewaardeerd. Waartoe dat kan leiden,

zien we in de volgende bar, waar ze ons met een knipoog naar

binnen trekt. Een instagramfähige toeristenpintxo met Korean

fried chicken gaat haar te ver. Er zijn grenzen.

Het is tegenwoordig moeilijk voor te stellen dat San Sebas tian

in het ETA-tijdperk op toeristisch vlak nog in een totaal

isolement verkeerde. Ik informeer hoe Ana’s stad reageert op het

toenemende toerisme. ‘Tja, mensen hier klagen graag over de

drukte. Maar het is belangrijk om te beseffen dat San Sebastian

gebouwd is als toeristische stad voor de rijken uit het binnenland,

vooral halverwege de negentiende eeuw. Ergens is die drukte

de bedoeling. Het is alleen heel snel gegaan. Het moderne

toerisme is hier pas laat van de grond gekomen door alle

onrust. Waar andere Spaanse steden zeventig jaar de tijd voor

hadden, hebben wij in tien, vijftien jaar moeten organiseren.’

Broers en neven

We praten door over andere zaken die hartstochtelijk worden

beleefd. Ineens begeef ik me op glad ijs. ‘Ach, die aanstellers uit

Bilbao,’ lacht Ana, nadat ik mijn bewondering uitspreek voor

Athletic Club, de voetbalclub uit Bilbao die sinds 1912 geen

enkele niet-Baskische speler heeft opgesteld. Ik besef meteen

dat ik in de verkeerde stad ben. San Sebastian is natuurlijk

de grote rivaal van Bilbao. Al probeert ook hun eigen Real

Sociedad het elftal zo Baskisch mogelijk te houden. Hoe het

ook zij, Bilbao en San Sebastian zijn regionale rivalen en

vrienden tegelijkertijd. Als twee broers die nogal eens met

elkaar overhoop liggen, maar die beseffen dat ze meer gemeen

hebben dan dat ze van elkaar verschillen.

‘Hoe zit het eigenlijk met het deel van Baskenland dat in

Frankrijk ligt?’ ‘De Franse Basken,’ zegt Ana, ‘zijn voor ons

als een bevriende neef. Ik voel me meer verwant aan hen dan

aan Spanjaarden in Madrid. Maar daar zijn ze wel wat minder

fanatiek Baskisch. Dat krijg je als je er niet zo hard voor hebt

hoeven vechten.’

Alle lof voor opa en oma

De Basken zijn overduidelijk een underdog die hun zelfstandigheid

niet cadeau kregen. Dat geldt ook voor veel ambachtslieden

die we spreken tijdens ons bezoek aan de regio.

Schapenboer Eneko uit Ondarre is een goed voorbeeld.

Hij maakt prijswinnende Idiazabal-schapenkazen op dezelfde

manier als de generaties voor hem. Dat levert milde, snijbare

kazen op, maar ook pittige, hardere exemplaren. Onder liefhebbers

is ook de gerookte variant populair, een overblijfsel uit

de tijd dat alle mogelijke manieren werden aangegrepen om

119

Gernika draagt de

littekens van zware

bombardementen

tijdens de Spaanse

Burgeroorlog.

Tegenwoordig is het

Vredesmuseum een

belangrijke plek. /

Het hotel van wijnhuis

Marqués de Riscal

staat bekend om zijn

golvende architectuur

en titanium platen

in wijntinten.

BASKENLAND - SPANJE

121

Het Baskisch is ouder

dan de Germaanse en

Romaanse talen en

het beste Europese

voorbeeld van een

isolaat, een taal zonder

verwantschap aan

andere talen

kazen langer houdbaar te maken. Eneko’s klantenkring strekt

zich uit van buurtbewoners tot sterrenchefs uit San Sebastian

− maar dan wel onder de voorwaarde dat ze het zelf komen

halen. Hij levert niet aan winkels of aan distributeurs, want dat

zorgt voor afhankelijkheid. Ik prijs zijn traditionele werkwijze,

maar hij wuift mijn loftuitingen snel weg. ‘De generaties voor

mij, dat waren de echte doorzetters. Zij hebben alles opgebouwd,

ik hoef het alleen maar in stand te houden,’ lacht hij.

En dan serieus: ‘Het is lastig om op te blijven boksen tegen de

grote industrieën als je kijkt op welk schaalniveau zij werken.’

Om de inkomsten wat aan te vullen, is Eneko aangesloten

bij Nekatur, een Baskisch netwerk van agriturismo’s. ‘Eigenlijk

zou ik drie- tot vierhonderd schapen moeten houden om

fulltime te kunnen boeren, in plaats van 140. Maar ja, dan

kan die traditionele werkwijze ook de prullenbak in ...’

Stoffige kelders en premium suites

Een vergelijkbare waardering voor het werk van voorgaande

generaties, hoor ik uit de mond van Lara. Haar woonplaats

Samaniego ligt in het noorden van Rioja Alavesa, het Baskische

deel van de rioja-wijnstreek. Voor wat betreft het landschap is

dit een vreemde eend in de bijt. Lara noemt het een overgangsgebied

tussen het natte Baskenland en droge Spanje. Bodegas

Heredad de Aduna werd opgericht door haar opa. Nu runnen

haar vader en oom het familiebedrijf en zij is in dienst. Lara is

het enige Engelssprekende familielid en leidt ons rond door

het wijnhuis. Ze verontschuldigt zich meteen: ‘grote bodegas

hebben honderden mensen in dienst, waaronder fulltime

voorlichters en gidsen. Bij ons komt zelden iemand kijken.

Hierna moet ik gewoon weer aan het werk.’

De kleine bodegas in deze streek kunnen maar moeilijk

opboksen tegen de commerciële reuzen. Een heleboel Davids

en een paar Goliaths, waaronder het topwijnhuis Marqués

de Riscal, met een lange historie en een productie van meer

dan zes miljoen flessen per jaar. Naar verluidt horen de rode

wijnen uit dit huis tot de beste van de wereld. Midden op het

terrein staat sinds 2006 een luxueus hotel. De zwierige bouwstijl

verraadt meteen wie de ontwerper is: de wereldberoemde

architect Frank Gehry. Het verhaal gaat dat hij aanvankelijk

nogal sceptisch was − het grauwe en onbeduidende Bilbao als

decor voor ‘zijn’ Guggenheim lag al niet voor de hand, maar

een wijnhotel? Dat veranderde na een bezoek aan het wijnhuis,

dat speciaal voor zijn komst een fles opentrok uit 1929, Gehry’s

geboortejaar. Eén slok en de architect was om. Het hotel kreeg

een jasje van golvende platen van geoxideerd titanium, die al

blinkend in de zon de verschillende ‘wijntinten’ aannemen.

De premiumsuites, vinotherapiespa’s en bibliotheeklounges

staan in schril contrast met de honderden familiebedrijven

die leven van de wijnteelt. De volgende dag keren we terug

naar Lara en haar familieleden. ‘Hoe denken jullie nou over

die groten der aarde?’ vraag ik. ‘Ach,’ grinnikt ze, ‘kwaliteit

en bekendheid gaan niet altijd hand in hand. De regio is

een vrij gelijkwaardig speelveld. Iedereen krijgt min of meer

dezelfde kaarten gedeeld. Of je daarmee het spel wint, hangt

af van kennis, ervaring en productiemethoden − en ja, geld

en marketing.’ Ze vervolgt: ‘Het verschil in aandacht is groter

dan het verschil in kwaliteit. Maar dat is niet erg; het zijn twee

totaal andere werelden.’ Ons bezoek eindigt in de oude wijnkelders,

die niet meer gebruikt worden. Ook Lara benadrukt de

inven tiviteit van de oude garde: ‘Bedenk je hoe het was voor

onze grootouders om hier, zonder moderne middelen, zo’n

ondergronds fabriekje op te zetten. Elke keer als ik hier kom,

realiseer ik me dat. En dan kan ik er weer even tegenaan.’

We nemen hartelijk afscheid. Net voordat we wegrijden,

wordt ons een rinkelende doos in de handen geduwd.

‘Laat het jullie smaken!’

Een trotse David

Welk beeld beklijft nu van Baskenland? Tijdens de terugrit

naar het vliegveld leggen Björn en ik alle puzzelstukken

nog eens naast elkaar. Het beeld van David die het opneemt

tegen Goliath krijg ik niet meer uit mijn hoofd. Een kleine,

opstandige streek versus het grote, centralistische Spanje.

In het Bijbelse verhaal trekt de slimme David echter aan het

langste eind. Op veel fronten lijkt dat ook hier het geval te zijn.

Niet dat de Basken binnenkort naar Madrid zullen marcheren

om daar hun vlag te planten. Maar voor veel Basken zal

deze uitkomst toch aanvoelen als een morele overwinning.

Het verhaal van de kleintjes tegen de groten loopt ook als

een rode draad door de gesprekken die we voerden met al

die Basken. Overal spraken we hardwerkende ambachtslieden

die op hun eigen manier de strijd aangaan met de industriële

reuzen. Aard van het beestje, zullen we maar zeggen.

122

BASKENLAND - SPANJE

Het middeleeuwse

vestingstadje Laguardia

is de hoofdplaats van

de Baskische wijnregio

Rioja Alavesa.

Onder elk huis liggen

verdedigingstunnels,

tegenwoordig vooral

gebruikt als wijnkelder.

Bodegas Ysios is een

relatief jong wijnhuis

en produceert enkel

innovatieve nichewijnen

in het topsegment.

Architectuurliefhebbers

waarderen het gebouw

als pixelige weergave

van het achterliggende

landschap.

124

BASKENLAND - SPANJE

125

126

Waar de rest van Spanje

associaties oproept met

een brandende zon, zoete

sinaasappels en zwoele

flamenco, heb je in deze

groene voortuin van Spanje

juist meer aan een paraplu

dan aan een parasol,

en draag je vaker

bergschoenen dan een

zwembroek

Links Het oude heiligdom Arantzazu is schitterend tegen steile

kliffen aan gebouwd. Boven De afgebrande kerk van Arantzazu

werd in de jaren vijftig herbouwd in brutalistische stijl, maar werd

wel succesvol geïntegreerd in het oude complex. Onder Vanbinnen

is het spaarzaam verlichte Arantzazu zowaar nog indrukwekkender.

Golf van Biskaje

CANTABRIË

Bilbao

5

5

9

3

San Sebastian

5 6

FRANKRIJK

BASKENLAND

6X WEG VAN DE MASSA

CASTILIË

EN LEÓN

4

10

1

2

Vitoria-Gasteiz

5

4

Pamplona

SPANJE

LA RIOJA

4

12 8

7 11

Aanbevolen activiteiten en slaapplekken

0 m 25 km 50 km

ACTIVITEITEN

1 KLIM NAAR OJO DE AITZULO

Ojo de Aitzulo is één van de natuurlijke

hoogtepunten van de regio. Om er te

komen zijn er meerdere wandelpaden,

variërend in lengte en moeilijkheidsgraad,

maar echt lastig wordt het nooit.

De meest gangbare loopt in een rondje

(ca. 10 km) vanuit Araotz. Afhankelijk

van je richting ligt Ojo de Aitzulo op een

kwart of driekwart. Je kunt ‘valsspelen’

door snel op en neer te lopen,

senditur.com, turismovasco.com

2 BEZOEK HET HEILIGDOM EN

DE KERK VAN ARANTZAZU

De heilige status van Arantzazu dateert

al van de vijftiende eeuw. De oude kerk

brandde tweehonderd jaar geleden af.

In 1950 werd hij herbouwd in onorthodoxe,

haast brutalistische bouwstijl.

Ook de crypte springt in het oog.

Doordeweeks heb je het complex

(vrijwel) voor jezelf, arantzazu.org,

oñatiturismo.eus

3 OEFEN JE BOCHTENWERK TIJDENS

EEN ROADTRIP LANGS DE KUST

Als je wilt, duurt de rit tussen Bilbao en

San Sebastian een uurtje. Rijd langs de

zee en je ziet pas echt hoe fabelachtig

mooi de kust is. Hier doorkruis je één

van de weinige gematigde regenwouden

van Europa. Beboste haarspeldbochten,

steile kliffen en schilderachtige

vissersdorpjes wisselen elkaar af.

Houd als tussenliggende ijkpunten

aan: Barrika, Gaztelugatxe, Lekeitio,

Zumaia en Zarautz. Een must is Gaztelugatxe,

een bergachtig schiereiland

met een klooster dat bekend is door

Game of Thrones, tourism.euskadi.

eus, tiketa.eus/gaztelugatxe

4 BEZOEK EEN LOKALE CULINAIRE

PRODUCENT NAAR KEUZE

Baskenland barst van de kleinschalige

producenten. Wij tippen schapenkaasfabriek

Ondarre (goierriturismo.

com), wijnhuis Heredad de Aduna

(heredadaduna.com) en Valle Salado

(vallesalado.com) in Añana, één van

de oudste zoutmakerijen van Europa.

5 SLA DE STEDEN NIET OVER

De vier belangrijkste steden liggen op

maximaal een uurtje rijden van elkaar,

en hebben elk een eigen karakter. San

Sebastian (sansebastian turismoa.

eus) is moeders mooiste, Gernika

(gernikainfo.eus) is het oude democratische

geweten van de streek,

Vitoria-Gasteiz (vitoria-gasteiz.org)

is de onbekende hoofdstad en Bilbao

(bilbaoturismo.net) het economische

centrum.

6 EET JEZELF EEN WEG DOOR DE

STRATEN

Van rustige dorpjes tot de bruisende

steden, overal vind je pintxos. Idealiter zit

je niet te lang stil en hop je van bar naar

bar. In de ene hand een drankje, in de

andere een hapje. In San Sebastian

bevelen we San Sebastian Guides aan

voor georganiseerde tours, € 80 p.p.,

sansebastianguides.com

BEKENDE WIJNHUIZEN

DIE JE NIET MAG MISSEN

7 COMBINEER WIJN

EN ARCHITECTUUR

Rioja Alavesa is het Baskische hoekje van

de wereldberoemde Rioja-wijnregio. De

absolute blikvanger is Marqués de Riscal,

een eeuwenoud wijnhuis met een schitterend

hotel. Het architectonische pand

is ontworpen door Frank Gehry, bekend

vanwege het Guggenheim in Bilbao. De

kamers zijn modern en stijlvol ingericht,


EN HAAL JE GRATIS REISGIDS OP VIA COLUMBUSTRAVEL.NL/SPANJE

128

BASKENLAND - SPANJE

BESTE REISTIJD

De beste tijd om naar Baskenland te reizen is net voor en na de zomer. Dan zijn de

temperaturen er meestal aangenaam en is de drukte minimaal, zeker buiten de grote

steden. ’s Zomers is het warmer, maar drukker. Het weer is hier onvoorspelbaarder dan in

de rest van Spanje. Zie dit als een voorwaarde voor de groene en vruchtbare omgeving.


9 10 13 16 19 23 26 28 25 20 13 10

117 103 84 94 99 96 58 54 57 86 118 79

Oñati

temperatuur ( 0 C)


met grote ramen die een panoramisch

uitzicht bieden op de wijnvelden. Tijdens

je verblijf geniet je van exclusieve wijnproeverijen

en rondleidingen, en kom je

tot rust in de spa waar je wijntherapiebehandelingen

kunt volgen. Vooral

voor wijnliefhebbers een onvergetelijke

ervaring, vanaf € 655 per nacht voor

twee personen inclusief ontbijt,

marquesderiscal.com

8 PROEF NICHEWIJNEN

Bodegas Ysios, in 2001 geschapen als

dochteronderneming van het grotere

Campo Viejo, is een vrij jonge speler

in de markt. In dit relatief kleine

wijnhuis worden alleen de topwijnen

geproduceerd. Het indrukwekkende

gebouw, met een golvend dak dat uit

te weinig pixels lijkt te bestaan, komt

van de hand van Santiago Calatrava

en vormt de perfecte setting voor

een rond leiding met proeverij, vanaf

€ 50 p.p., bodegasysios.com

HIER SLIEPEN WIJ

9 AGROTURISMO IBERREKO ERROTA

// MUXIKA

Baskenland is gezegend met Nekatur,

een platform voor overnachtingen

in (voormalige) boerderijen. Deze

accommodaties staan garant voor veel

ruimte, sfeer en contact met de lokale

bevolking — en uitstekende boerenkost.

Iberreko Errota, gerund door gastvrouw

Amaia, is het perfecte voorbeeld.

Amaia serveert het ontbijt in de txoko,

een gemeenschappelijke ruimte met

werkende graanmolen, vanaf € 60

per nacht voor twee personen,

nekatur.net/iberreko

10 ETXE AUNDI // OÑATI

Etxe Aundi is een boetiekhotel in de

buurt van Oñati, de uitvalsbasis voor

Arantzazu en Ojo de Aitzulo. Het is een

gerenoveerd landhuis uit de dertiende

eeuw en één van de oudste gebouwen

in de omgeving. De kamers zijn

modern, maar de originele bouwstijl is

overal zichtbaar. Bij het hotel hoort

ook een restaurant, waar moderne

Baskische gerechten worden

geserveerd, vanaf € 75 per nacht voor

twee personen, etxeaundi.com

11 HOSPEDARIA DE LOS PARAJES //

LAGUARDIA

Het kleine vestingstadje Laguardia,

strategisch gelegen op een heuvel, is

de schitterende hoofdplaats van Rioja

Alavesa. Als je voor de wijn komt, is

Hospedaria de los Parajes, gelegen

aan het centrale plein, de mooiste

plek. Elk pand in Laguardia heeft

ondergrondse tunnels die gebruikt

werden als wijnopslag. Die van Los

Parajes zijn bijzonder lang en doen

dienst als wijncafé en -restaurant,

vanaf € 150 per nacht voor twee personen,

hospederiadelosparajes.com

12 LA MOLINERA ETXEA //

SAMANIEGO

La Molinera Etxea is een moderne

casa rural. Een oud woonhuis in een

dorpje, omgebouwd tot eigentijdse

accommodatie. Het is een goede

uitvalsbasis voor een bezoek aan

de vele wijnmakers in de regio.

Gastvrouw Amaia denkt actief mee

over activiteiten, vanaf € 89 per

nacht voor twee personen,

lamolineraetxea.com

Marqués de Riscal. / Het lieflijke Oñati.

VOOR MIJN PLANNING

Reizen naar Baskenland

Reizen naar Baskenland kan per auto,

trein of vliegtuig. Nederlanders die

gewend zijn om naar de regio

Bordeaux-Biarritz te rijden, hoeven

enkel door te steken. Vanuit Utrecht is

San Sebastian dichter bij dan Nice of

Monaco. Ook de trein is een optie.

Vanuit Bordeaux ben je nog een kleine

vier uur onderweg. Wie wil vliegen,

zal reizen naar Bilbao. Dat kan vanuit

Amsterdam of Eindhoven.

Reizen in Baskenland

Binnen de regio is de auto je beste

vriend. Er zijn goede snelwegen, maar

liever verken je de smalle, bochtige

wegen die de karakteristieke dorpjes

met elkaar verbinden. Huur je (elektrische)

auto bij de luchthaven of in

Bilbao. Treinverbindingen zijn er wel,

maar dan sla je het platteland grotendeels

over. Als fietsfanaat haal je je

hart op. Mits je niet terugdeinst voor

flinke stijgingspercentages. Baskenland

ligt ook aan de pelgrimsroute

naar Santiago de Compostela.

MEER WETEN? KIJK OP DE WEBSITE VAN EUSKADI BASQUE COUNTRY, TOURISM.EUSKADI.EUS

129

7X

ORIGINELE STEDEN-

TRIPS MET DE TREIN

Per trein reis je direct en snel naar bekende steden

als Berlijn, London, Parijs en Wenen. Maar ook deze

stedentripbestemmingen zijn verrassend makkelijk

te bereiken via rechtstreekse verbindingen vanuit

Nederland, of met één simpele overstap.

SCHRIJVER BART GIEPMANS, AUTEUR VAN PERRON EUROPA

130

TREINREIZEN

Neue Rathaus aan Marienplatz in München. / Koepel van de Frauenkirche in Dresden. Vorige pagina De zon zakt achter München Hauptbahnhof.

01

MÜNCHEN

UIT DE KUNST

Nieuw vanaf december 2024! Dankzij de nieuwe, rechtstreekse

ICE-verbinding van Amsterdam en Utrecht naar München reis

je comfortabel in ongeveer zeven uur naar de hoofdstad van

Beieren. De route voert na Stuttgart door de Schwäbische Alp,

een bosrijk middelgebergte in het zuidwesten, en langs historische

bezienswaardigheden, zoals de kathedraal van Ulm

met de hoogste kerktoren ter wereld. Bij helder weer vang je

glimpen op van de Allgäuer Alpen in de verte. En voor je het

weet arriveer je op München Hauptbahnhof, een belangrijk

knooppunt in het Duitse spoorwegnet. Met zijn vele torenspitsen,

historische gebouwen, elegante gevels en kleurrijke

façades heeft de Altstadt een romantische uitstraling. München

wordt hierdoor ook wel ‘de noordelijkste stad van Italië’

genoemd. In hartje stad kun je wandelen, fietsen, zonnen en

surfen in de Englischer Gärten, één van de grootste stadsparken

ter wereld, chillen in de vele Biergärten, of cultuur snuiven

in de tachtig musea en kunstgalerijen. Mis de beroemde Alte

Pinakothek, Neue Pinakothek, en Pinakothek der Moderne niet

– deze musea herbergen tezamen één van de grootste kunstverzamelingen

ter wereld, van werken van oude meesters tot

moderne kunst. Ook niet te missen is het Deutsches Museum,

het grootste wetenschaps- en technologiemuseum ter wereld.

En vergeet niet: altijd lonken de bergen. Vanuit München pak

je gemakkelijk een boemeltje voor een middagje in de Alpen.

02

DRESDEN

FLORENCE VAN HET NOORDEN

Het tegen de Tsjechische grens gelegen

Dresden klinkt ver weg, maar is dankzij de

nachttrein van European Sleeper makkelijk

rechtstreeks bereikbaar vanuit Nederland.

’s Avonds instappen in Rotterdam, Amsterdam

of Amersfoort, ’s ochtends genieten van een

uitzicht over de skyline langs de Elbe, net

voordat je op Dresden Hauptbahnhof aankomt.

Ook Dresden heeft een bijnaam die aan Italië

refereert: deze ruim opgezette barokstad vol

architectonische wonderen en een moderne

kunstscene wordt ook wel het ‘Florence van het

noorden’ genoemd. Even buiten het centrum

is de stad opvallend groen en vind je wijken

met prachtige villa’s, bossen en wijngaarden

en -dorpjes. Vanaf Dresden Hauptbahnhof

vertrekt elk half uur de S1 richting Schöna.

Het spoor voert vanaf het plaatsje Heidenau

over de linkeroever van de Elbe, die door de

weelderige Elbevallei vol bossen en rotsformaties

stroomt. Een ritje van slechts 45

minuten, maar één van ‘s lands mooiste.

131

Het fraaie exterieur van Maison Kammerzell in Straatsburg. / Terras van Maison Kammerzell. Volgende pagina Église Saint-Georges de Lyon.

03 04

LYON

VOOR DE LEVENSGENIETER

De historie, films, kazen en wijngebieden in de Côtes

du Rhône en Beaujolais: het klassieke Lyon is een plek

voor levensgenieters. Vanuit Brussel-Zuid (Midi) reis

je rechtstreeks in dik 3,5 uur per TGV naar Lyon Part

Dieu (je kunt ook Parijs meepikken door dáár over te

stappen). De derde stad van het land barst van de

geschiedenis. Na de ruïnes van Romeinse baden en

amfitheaters duik je in Vieux Lyon, het oude stadscentrum

dat op de Unesco-Werelderfgoedlijst staat,

in de middeleeuwen. Via les montées, de trappenstraten,

wandel je naar een mooi uitzicht over de

Saône en Rhône. Deze rivieren komen hier samen en

zijn dé plek voor een middag varen, kanoën of paddleboarden.

Mooi groen zijn de rustige Jardin du Palais

Saint-Pierre of het dak van station Lyon Perrache.

Bezoek zeker ook een bioscoop, want Lyon is de bakermat

van de film. Over de gebroeders Lumière, die hier

opgroeiden, leer je meer in het geweldige filmmuseum

Musée Miniature et Cinéma. Tenslotte: goed eten.

In Lyon heb je keus uit restaurants met Michelinsterren,

maar ook uit talloze bouchons, traditionele

bistro’s. Een moderne en speelse foodcourt – inclusief

spelletjes – is Heat Lyon, met ’s zomers een rooftoppatio.

STRAATSBURG

FIJNE MIX VAN DUITSLAND EN FRANKRIJK

Vanuit Brussel-Zuid rijdt twee keer per dag een rechtstreekse

trein naar de ándere stad van het Europees

Parlement. Deze rit duurt ongeveer vier uur.

Vanaf het monumentale station Strasbourg Ville

met zijn historische negentiende-eeuwse gevel,

beschermd door een glazen koepel, loop je direct

de Altstadt in – in december een sprookjeswereld als

hier de enorme kerstmarkt begint. Straatsburg is een

fijne mix van Duitsland en Frankrijk, waar je coq au

Riesling eet in een winstub. Het Europees Parlement

zetelt hier één week per maand. De grote vergaderzaal

en het museum zijn gratis te bezoeken. In het

toeristische centrum La Petite France wandel je door

middeleeuwse straatjes, over bruggen en langs vakwerkhuizen.

Het mooiste huis is Maison Kammerzell

(nu een hotel-restaurant) en staat voor de bekende

gotische kathedraal. Straatsburg is een echte fietsstad,

dus stap op en ga naar de ooievaarskolonie – de witte

ooievaar is het symbool voor de Elzas – in het Parc

de l’Orangerie. Bijzondere wijnen drink je – ja, echt –

in Cave des Hospices, de kelder van het ziekenhuis.

Zorg werd vroeger vaak in natura betaald, en zo

kwamen de enorme vaten hier terecht.

132

TREINREIZEN

De historie, films, kazen en

wijngebieden: Lyon is een

plek voor levensgenieters

133

Met de klok mee Fietsen langs Citadelle de Lille. / Op station Lille Flandres is het een komen en gaan van hogesnelheidstreinen. / Uitzicht op

Heidelberg en de Neckar vanuit Schloss Heidelberg. Rechterpagina Het perfecte plaatje van Innsbruck met de Domkerk Sint-Jacob en Alpen.

134

TREINREIZEN

06

LILLE

VLEUGJE VLAANDEREN IN FRANKRIJK

Vanuit Antwerpen vertrekt elk uur een Intercity

die je in ruim twee uur naar station Lille

Flandres brengt. De voorgevel van dit station

is de originele, voormalige gevel van het oude

Gare du Nord in Parijs. Eind negentiende eeuw

werd de buitenmuur in Parijs afgebroken en

hier weer opgebouwd. Lille is helemaal Frankrijk,

met een vleugje Vlaanderen, en perfect

voor een weekend rondstruinen in de smalle

straatjes van Vieux Lille, over de Braderie de

Lille, de grootste brocantemarkt van Europa

(september), of de jaarlijkse kerstmarkt.

Voor nog meer beweging huur je een V’Lillefiets

en trap je naar het mooie Parc Jean-

Baptiste Lebas of de Bois de Boulogne-bossen

rondom de citadel. Maak een eet- en drink -

stop bij Bistrot de St So in Gare Saint Sauveur.

Dit oude goederenstation is als onderdeel

van cultuurproject Lille3000 omgetoverd tot

een plek voor tentoonstellingen en festivals.

Het culinaire niveau is hoog in Lille, wat je

kunt proeven in de nieuwe overdekte foodmarkt

Halles de la Maillerie. Tips voor zoetekauwen:

een merveilleux (meringuecakeje)

van Aux Merveilleux de Fred of gevulde

wafeltjes van Patisserie Meert.

05

HEIDELBERG

ROMANTISCH SLENTEREN LANGS DE NECKAR

Een uurtje boemelen vanaf Frankfurt Hauptbahnhof

(rechtstreeks bereikbaar met de ICE vanuit Amster dam,

Utrecht en Arnhem) ligt Heidelberg, idyllisch aan de

rivier de Neckar. Als één van de weinige grotere Duitse

steden heeft Heidelberg de Tweede Wereld oorlog zonder

beschadigingen doorstaan, waardoor de historische

gebouwen in hun originele staat te bewonderen zijn.

Hier dwaal je door een levend museum, waar elk

gebouw verhalen vertelt uit vervlogen tijden. De pittoreske

straatjes, sfeervolle pleinen en opvallende gevels

zorgen voor veel charme, de vele studenten – een kwart

van de inwoners studeert nog – voor onophoudelijke

gezelligheid. In de zomermaanden bruist de stad van

culturele activiteiten, met talloze theater- en muziekfestivals

rondom het iconische Schloss Heidelberg dat

op een rots is gebouwd en romantisch boven de stad

uittorent. Filosofisch ingesteld? Treed dan in de voetsporen

van dichters, geleerden en academici. Zoals

Goethe, die naar verluidt regelmatig mijmerend over

de Philosophenweg aan de noordzijde van de Neckar

wandelde. Het uitzicht over de Altstadt en de dramatische

kasteelruïne is hiervandaan adembenemend.

07

INNSBRUCK

WAKKER WORDEN MET BERGPANORAMA’S

Instappen in Amsterdam, Utrecht of Arnhem

en ’s ochtends wakker worden met een bergpanorama:

dat kan dankzij de dagelijkse ÖBB

Nightjet-verbinding naar de hoofdstad van

Tirol, waar je om kwart over 9 binnenrolt.

Na München begint het mooiste deel van de

route. Terwijl je door het glooiende landschap

vol bossen en frisgroene weides rolt, komen

de besneeuwde Alpentoppen langzaamaan

dichterbij. Innsbruck is een ideale combi van

stad en bergen. In de Altstadt met zijn vele vijftiende-

en zestiende-eeuwse gebouwen, waaronder

het wereldberoemde Goldenes Dachl,

een monument met een gouden dak, kun je fijn

rondslenteren. Vanuit het futuristische station

Innsbruck Congress kun je via twee kabelbanen

in minder dan dertig minuten naar het hoogste

uitkijkpunt van Innsbruck afreizen: de Hafelekarspitze

op 2.256 meter. Boven slingert de

Goetheweg afwisselend langs de zuiden

noord kant van de berg, met prachtige uitzichten

over het Karwendelmassief en het Inntal.

In het boek Perron Europa vind je nog veel meer treinreizen die ‘verre’ steden binnen bereik brengen.

Kijk voor extra inspiratie op railtripping.com en columbustravel.nl/treinreizen

Waltham Forest

Hackney

Camden

Islington

Southwark

Richmond

Lambeth

Londen

BUITEN DE RING

Buiten het centrum, weg van Buckingham Palace en de Big Ben, wordt Londen

pas echt spannend. In de onderbelichte boroughs aan de andere kant van de

Inner Ring Road om Centraal-London vind je verscholen parken, interessante

musea en voormalige pakhuizen die plaats bieden aan creatieve restaurants,

rooftop bars en galerieën. Met deze wijkprofielen zoek jij het (rafel)randje op!

SCHRIJVER TOM AUSSEMS FOTOGRAAF TOM AUSSEMS & GETTY IMAGES

LONDEN

Sharks! is een kunstinstallatie aan Regent’s Canal.

/ Hackney Peace Mural in Dalston. Links Blik op de

Hackney Town Hall en het Hackney Empire-theater.

Van alle markten thuis

LONDON FIELDS & DALSTON (HACKNEY)

Nergens zie je zoveel snorren, tattoos en street fashion als in

hipsterparadijs Hackney. Na Shoreditch is ook het gebied rond

London Fields, een grasweide die in de zomer bedekt gaat

onder picknickkleden, ten prooi gevallen aan nieuwe zaakjes

en initiatieven. Elke zaterdag tijdens de Broadway Market

verandert deze straat, met zijn negentiende-eeuwse façades,

in één groot openluchtrestaurant. Van empanada’s tot pie and

mash; er is een kraampje voor elke trek. In de omgebouwde

zeecontainers van Netil Market bieden ambachtslieden de

leukste hebbedingen aan, zoals keramiek en brillen met unieke

monturen. Terwijl de dj’s van Netil Radio voor soundtracks

zorgen, strijk jij met een snack en drankje neer op het dakterras.

Nieuw in het ‘marketaanbod’ is de Mare Street Market.

In deze hippe food- en markthal kun je niet alleen heerlijk

eten, maar ook een boeket laten schikken, je haar laten

knippen of blijvende reisherinnering laten tatoeëren. Onder

de spoor bogen van het overground-tracé hebben zich kleine

zaakjes gevestigd, waaronder een ciderhuis, bakkerij en falafelloket

met de naam Pockets. Als je het geduld kunt opbrengen

om de TikTok-rij te slechten, word je beloond met het lekkerste

en rijkelijkst belegde broodje falafel dat je ooit hebt gehad.

Een ander geliefd adres, dat al lange tijd bestaat en socialmediapromotie

niet nodig heeft, is Pub on the Park, een oergezellige

pub met een terras dat uitzicht biedt over London

Fields. Tijdens de Sunday Roast, een typisch Londens eetfestijn,

waan je je op een familiebarbecue. Dat Hackney

ook een ‘duistere’ kant heeft, merk je in het Viktor Wynd

Museum Of Curiosities, Fine Art & Natural History, het enige

curiositeitenmuseum van het land. Van de botten van een

dodo en een tweekoppig kitten tot brieven van gevangenen en

occulteschilderijen; niets is te raar voor dit rariteitenkabinet.

Na afloop is er geen museumwinkel maar een absintbar, waar je

de angst beelden weg kunt spoelen (of de duivel in jezelf kunt

verdrijven). Na een half uurtje lopen of kort ov-ritje bereik je

Dalston. Het creatieve zenuwcentrum van deze wijk is The

Bootyard, een voormalige parkeergarage die is overgenomen

door leuke winkels en horeca. De verffabriek ernaast kreeg méér

dan een nieuwe lik verf: in het Arcola Theatre woon je toneel,

opera en musicals bij. Het groene hart is de Dalston Eastern

Curve Garden, een stadstuin met een buitenbar, pizza keet en

zitjes. Op dinsdagen in de zomer luister je naar warme livemuziek

tijdens de Woodburner Music Night. Al even romantisch

is een etentje bij Little Duck the Picklery. Neem plaats aan

het kookeiland en kijk toe hoe chefs je eten klaarmaken.

Overal staan weckpotten, want dit intieme Modern-Europese

restaurant is gespecialiseerd in pekelen en fermenteren.

137

LONDEN

Buiten de hokjes kleuren

WALTHAMSTOW (WALTHAM FOREST)

‘The Stow’, aan het eind van de Victoria underground line, is up and coming. Wacht

dus niet te lang als je de onafhankelijke winkeltjes en eetgelegenheden in Walthamstow

Village wil bezoeken. Misschien wel de leukste buurtpub is The Nags Head.

In de biertuin achterom begeef je je tussen de wijkbewoners en worden regelmatig

leuke evenementen gehouden. Volgens Atlas Obscura, een website met obscure reistips,

dingt The Ancient House mee naar de titel van oudste huis in Londen. Volgens

diverse bronnen stamt dit hall house, een middeleeuws woonhuis met een houten

geraamte en hal als middelpunt, uit 1435. St. Mary’s Church, pal ertegenover, is

eveneens een historisch juweeltje. Binnen kun je niet alleen diensten toeschouwen

maar ook koffiedrinken en tentoonstellingen bekijken. Wat God’s Own Junkyard

bezoekers voorschotelt, kan eerder worden gezien als vloeken in de kerk. Deze oude

loods op Ravenswood Industrial Estate is tot de nok gevuld met felgekleurde neonkunstwerken,

waarvan vele het licht niet kunnen verdragen. Denk aan een Christusbeeld

met neonpistolen en woordslingers van schunnige uitspraken. Voorbij de reusachtige

discobol ligt een verscholen bar en biertuin. Voor bier ben je in deze wijk

sowieso aan het juiste adres. In oude fabriekspanden aan de Blackhorse Beer Mile

kun je je dorst lessen in acht verschillende speciaalbierbrouwerijen en -bars. Aan de

andere kant van de straat ligt Blackhorse Workshop, een houten metaalbewerkings

atelier en verzameling containerstudio’s waar de mooiste dingen worden gemaakt.

Nuttig een drankje of vega(n) maaltijd uit de Community Kitchen en steek je handen

uit de mouwen gedurende een workshop. Wanneer de jeansmakers hun werk

neerleggen, pakken de koks hun messen op. ’s Avonds wordt het enige ambachtelijke

jeansatelier van de stad overgenomen door SlowBurn. Tussen de naaitafels, wasmachines,

lappen stof, kartonnen broekvormen en dozen met knopen en naaigerei

worden hoofdzakelijk seizoensgroentes op tafel gezet. Voor een nog specialere eetervaring

check je in bij Supperclub, voor een zesgangendiner in een oud metrostel.

Verborgen stadsoases

ANGEL & ISLINGTON (ISLINGTON)

Slechts één metrohalte voorbij St Pancras ligt Angel, een wijk

die net zo lieflijk is als de naam doet vermoeden. De straten

worden geflankeerd door georgiaanse (1720-1840) town

houses, te herkennen aan hun decoratieve pleisterlaag en

metselwerk. Grote kans dat je tijdens je buurtwandeling op

een plantsoen of park stuit. Misschien was het de Cannonbury

Square Garden, met zijn fontein en bloemen, die George

Orwell inspireerde tot het schrijven van zijn romans. Tussen

1944 en 1947 woonde deze veelgeprezen auteur op nummer

27b. Eveneens het beschrijven waard is Camden Passage,

een geplaveide steeg die met een beetje fantasie op de Diagon

Alley uit de Harry Potter-reeks lijkt. In plaats van tovenaarswinkels

vind je hier kleinschalige boetieks die sieraden, thee,

antiek en vintagekleding verkopen. Op woens- en zaterdagen

maken marktkraampjes de toch al smalle steeg nog gezelliger.

Ook bij Brother Marcus, een all-day restaurant met bistrotafels

voor de deur, zijn ze van alle markten thuis. Het menu belooft

een keur aan oosterse en mediterrane gerechten. Dat de wijk

een hotspot is voor foodies, blijkt uit het feit dat Ottolenghi

een restaurant opende aan Upper Street. In een stijlvolle ruimte

geniet je van shared dininggerechten op basis van seizoensgebonden

ingrediënten en wijnen waaraan zo weinig mogelijk

gemorreld is. Bij The Tamil Prince staat de Indiase keuken in

de schijnwerper. Laat je verrassen door curry’s met een moderne

twist, papadams zo groot als je hoofd, overheerlijke fritters

van ui en romige lassi. Met een volle buik meld je je bij het

Almeida Theatre voor een meeslepend optreden van Britse

talenten. Niet zelden vinden succesvolle stukken van hieruit

hun weg naar de befaamde podia in het West End. In de

Victoria Miro Gallery, volgens ingewijden de beste gratis toegankelijke

kunstgalerie van Londen, krijgen zowel gevestigde

als opkomende namen uit het noordelijk halfrond een podium.

Met de klok mee vanaf linksboven Laat je betoveren door neonkunst in God’s Own Junkyard. / Tentoonstelling in de Victoria Miro Gallery. /

Camden Passage in Angel. / Eén van de vele winkels in Walthamstow Village. / The Ancient House. / The Pavement Store in Walthamstow.

139

REIS MAKKELIJK EN

SNEL NAAR LONDEN

Als je de tijd die je noodgedwongen

spendeert op de

luchthavens en de reistijd per

taxi of het ov meetelt, leert een

snelle rekensom dat je eerder

in je accommodatie bent als

je de Eurostar-trein neemt.

Ook voor de kosten hoef je

het niet te laten — als je er

vroeg bij bent kun je enkeltjes

vinden vanaf € 44. Sinds kort

kun je in alle Eurostar-treinen

kiezen uit de reisklassen

Standard, Plus met extra ruime

zit plaatsen en een koude

maaltijd of Premier met veel

zitruimte en een warme driegangenmaaltijd.

Terwijl je

met hoge snelheid naar je

bestemming raast, vliegt

de reistijd voorbij. Vanaf 10

februari is er weer een rechtstreekse

verbinding vanuit

Amsterdam (4 uur en 10 min.)

en Rotterdam (3 uur en 13 min.).

Hierdoor kun je je laatste reisdag

rekken en alsnog vóór

middernacht in bed liggen,

eurostar.com

Op wereldreis in één dag

BRIXTON (LAMBETH)

Niet alleen de kenmerkende taxi’s en iconische monumenten, maar zeker ook de vele

etniciteiten maken Londen tot de bruisende stad die het vandaag de dag is. Brixton,

ten zuiden van de Theems, is één van de meest multiculturele wijken. Hoewel de

Afrikaanse en Caribische gemeenschap grotendeels is verhuisd door de hoge woningprijzen,

doen zij nog altijd hun boodschappen op de Brixton Market, een labyrint

van overdekte winkelgalerijen, elk in een andere kleur, en een wereldse openluchtmarkt.

De Brixton Market Tour met Afrikaanse en Caribische keuken, aangeboden

door de charismatische gids Obi, is de leukste en lekkerste manier om je te verdiepen

in het etnische mozaïek van de wijk. Tijdens deze drie uur durende groepsrondleiding

vertelt Obi over de vele exotische producten en lekkernijen die te koop worden

aangeboden. Onderweg proef je Jamaicaanse patties (pasteitjes) en jerk chicken en

jackfruit, West-Afrikaanse akara (fritter van erwten of bonen) en puff-puff (donut)

en snoep je van een Eritrese injera (sponsachtige pannenkoek met allerlei toppings).

Net zo kleurrijk als de West-Afrikaanse wasdrukken die op de markt aan rekken

hangen, is Pop Brixton, een opeenstapeling van felgekleurde zeecontainers die plaats

biedt aan talloze kramen met streetfood en een podium voor live-evenementen. Voor

een verdere duik in het multiculturele karakter van Brixton, loop je binnen bij Black

Cultural Archives, een modern erfgoedcentrum gewijd aan de West-Afrikaanse en

Caribische gemeenschap in het land. Tegen een kleine vergoeding krijg je toegang tot

wisselende tentoonstellingen. Sluit je ‘wereldreis’ af in The Blues Kitchen, waar je

naar blues, soul en r&b luistert en gerechten en bourbons uit de Deep South proeft.

Nieuwe industrieën

PECKHAM (SOUTHWARK)

De komst van creatieve geesten heeft Peckham goed gedaan.

Zij bliezen bijvoorbeeld nieuw leven in een kolossale parkeergarage

en parkeerden er meerdere culturele initia tieven in.

Zo kun je goedkoop naar de film in Peckhamplex, te herkennen

aan de felroze entree, en is in Peckham Levels bijna dagelijks

een theaterstuk, optreden, workshop of dis cussie te volgen.

Op het dak zorgt Bold Tendencies voor reuring door permanente

en tijdelijke kunstwerken te tonen en evenementen te

hosten. Maar de voornaamste reden om de vele trappen

omhoog te lopen, is Frank’s Cafe, een deels overdekte rooftopbar

met een fenomenaal uitzicht op de skyline van Central

London. Aan de andere kant van de verhoogde spoorlijn wacht

alweer de volgende industriële hotspot. Na ruim een eeuw

maakte de Bussy Building een ‘doorstart’: waar ooit cricketknuppels

en andere sportartikelen werden gemaakt, is nu

volop ruimte voor start-ups en andere creatieve invullingen.

Erbovenop dak zendt de Rooftop Film Club klassiekers en

nieuwe releases uit in de open lucht. Ook de pakhuizen en

loodsen van het naastgelegen Copeland Park bruisen als nooit

tevoren. Na een dosis hedendaagse kunst in de Copeland

Gallery strijk je neer bij één van de vele bars en restaurants.

Vooral Jumbi is een plaatje. En dat zeggen we niet alleen

vanwege de dj die er draait en de metershoge kast vol vinylplaten.

Middels muziek en Caribische gerechten wordt hier

de Afro-Caribische diaspora geëerd. Voordat je via de nauwe

Bussey Alley aankomt op de hoofdstraat, zie je een rode trap

die naar Forza Wine en zijn dakterras leidt, waar je onder het

genot van Italiaanse wijnen en snacks weids uitkijkt over het

stadslandschap. Onder de Peckham Arches, tussen de perrons

van Peckham-Rye station, gaan een biertuin en bars schuil.

140

LONDEN

Met de klok mee vanaf linksboven Muurschildering in Pope’s Road ter ere van Michael Johns, de gerespecteerde opzichter van het

openbare toilet. / De overdekte Market Row in Brixton. / Uitzicht op de skyline vanaf het dakterras van Frank’s Cafe. Links Het kleurrijke

Pop Brixton. / Electric Aventue vormt het decor voor de Brixton Market. / Toegang tot de Peckham Arches tegenover de All Saints Church.

LONDEN

Buitenpret in een buitenwijk

KEW (RICHMOND)

Voor de meeste toeristen liggen de botanische Kew Gardens,

een Unesco Werelderfgoed uit 1840, simpelweg te ver weg.

In de praktijk valt dat wel mee: met de District Line-trein reis

je er in ongeveer drie kwartier naartoe vanuit het centrum.

Op een oppervlakte van ruim 120 hectares groeien meer dan

vijftigduizend verschillende planten uit alle hoeken van de

wereld. Bezoek in ieder geval het Palm House, een immense

tuinkas van glas en smeedijzer die onderdak biedt aan een verzameling

(sub)tropische planten, waaronder de oudste gepotte

plant ter wereld. In de sprookjesachtige binnenvijver in het

Waterlily House dobberen water lelies die zó groot zijn dat je

er als volwassene gestrekt in kan liggen. Vervolg je botanische

reis om de wereld met een bezoek aan het Temperate House.

In deze megakas ontdek je soorten uit de gematigde zones.

Ook de huisregels van dit tuinencomplex zijn gematigd;

het is toegestaan om je eigen eten en drinken mee te nemen.

Voor een plantaardige snack ga je naar The Original Maids of

Honour, de geboorteplek van de maids of honour, een typisch

Engelse taartje van bladerdeeg gevuld met zoetige kaascurd.

Deze tearoom aan Kew Road stamt uit de negentiende eeuw en

is heerlijk kneuterig. De perfecte plek voor English breakfast of

afternoon tea. Zo ouderwets als het theehuis, zo nieuwerwets

is de kunstvorm die de illustere street artist Banksy hanteert.

Eén van zijn nieuwste werken − een balancerende berggeit −

werd stiekem aangebracht op een gevel aan de voet van

Kew Bridge. Minstens zo schilderachtig is het Kew Station

Fore court. Aan dit lommerrijke pleintje vind je een heuse

stationspub − The Tap on the Line − met een deur die voorheen

toegang bood tot perron 1. Elke eerste zondag van de

maand vormen zo’n vijftig kraampjes de Kew Village Market.

Bekende (stads)gezichten

PRIMROSE HILL (CAMDEN)

In 2019 beleefde Londen een primeur toen het de eerste National Park City ter

wereld werd. Bijna de helft van het oppervlak bestaat uit waterwegen en groenvoorzieningen.

Tussen het beton vind je ruim drieduizend parken met maar liefst

8,4 miljoen bomen. Dit besef dringt pas echt door als je boven op Primrose Hill naar

de betonnen jungle kijkt. The Gherkin, The Shard, het London Eye-reuzenrad en het

topje van St Paul’s Cathedral; praktisch alle bekende bezienswaardigheden zijn te zien.

De heuvel dankt zijn naam aan de felgekleurde primroses (sleutel bloemen), die er

welig tierden. Nu is juist het uitgestrekte en glooiende grasveld de sleutel tot

zijn succes. Er is haast geen betere plek denkbaar voor een al fresco picknick of

koffiepauze. Voor de proviand snel je langs Pedlar’s Pitstop, een koffiehuisje in

de kerktuin van de St Mark’s Church. Of je nou zin hebt in een sandwich of gebak,

thee of kwaliteitskoffie, hier worden al je gebeden verhoord. Er staan trouwens ook

tuinsets om aan te zitten. Pedlar’s Pitstop is een creatie van The Little Bread Pedlar,

één van de beste ambachtelijke bakkerijen van de stad. Hun boter zachte baksels

vliegen als warme broodjes over de toonbank in talloze cafés en andere verkooppunten.

Verser dan vers zijn de broden en pastries op de hoofdlocatie aan Regent’s

Park Road. Het bovenste deel van deze straat staat bekend om zijn kleur rijke

winkels, gezellige cafeetjes met terrassen en vele celebrity’s die er wonen.

Met een beetje geluk − of pech, het is maar net hoe je het ziet − loop je Kate

Moss of de Beckhams en hun gevolg tegen het lijf. Loop ook de zijstraten in. Rond

Chalot Square Gardens zie je statige panden in alle kleuren van de regenboog.

BOEK UNIEKE UITJES

EN SLAAPPLEKKEN

Bijzondere activiteiten zijn

tegenwoordig ook te boeken

via Booking.com. Alleen al in

Londen kun je kiezen uit ruim

tweeduizend ‘Attracties’.

Van kaartjes voor trekpleisters

als Kew Gardens tot ervaringen

zoals de foodtour in Brixton.

Tik jouw bestemming in en

laat je inspireren! Zoeken naar

een geschikt verblijf in Londen

is nog knap lastig. Gelukkig

biedt Booking.com meer type

accommodaties dan alleen

hotels. De vier ves tigingen

van Wilde Aparthotels —

de faciliteiten van een

appartement met de service

van een hotel — zijn een echte

insidertip. Zeker als je ruim

op tijd boekt is de prijskwaliteit

verhouding voor

Londense begrippen eerlijk.

Met name de locatie in Aldgate

heeft een goede ligging,

buiten het centrum maar

nabij een metroknooppunt,

booking.com

Met de klok mee vanaf linksboven De typische town houses van Londen. / Uitzicht vanaf Primrose Hill. / Palm House in Kew Gardens. / Tijd

voor afternoon tea! / Steeneiken langs Syon Vista in de Kew Gardens. / Eén van de nieuwste werken van Banksy, omgedoopt tot Banksy’s Goat.

143

EILAND

TUSSEN

ZAND ZEE

Decennialang weerde Algerije nieuwsgierige buitenstaanders met

draconische visumregels en verboden woestijnsteden. Nu opent het zich

langzaam voor avontuurlijke reizigers. Sluit je aan bij witgeklede ibadieten en

rondzwervende Toeareg en reis mee door het grootste land van Afrika,

van het groene noorden tot diep in de Sahara.

SCHRIJVER JOOST SMETS FOTOGRAAF BJÖRN SNELDERS

144

ALGERIJE

145

HHet is of we aan de Côte d’Azur zijn.

Sprankelend witte panden, balkons met

gietijzeren spijlen, wuivende palmen.

Bij de bakker op de hoek wippen

mensen binnen voor een vers stokbrood,

croissants of pain au chocolat;

het Arabisch dat we op straat horen is

gelardeerd met Franse leenwoorden.

De koloniale erfenis van Algiers sust ons

in een lome mediterrane droom.

Gids Ahmed herinnert ons eraan dat

we niet in Frankrijk zijn. Niet meer.

Ruim honderd jaar lang was Algerije niet

zomaar een kolonie, maar een volwaardig

Frans departement. In een tijd dat omvolking

maar al te reëel was, vestigden

ruim anderhalf miljoen Fransen zich

aan de overzijde van de Middellandse

Zee. Daar introduceerden ze meer dan

alleen pain au chocolat. ‘Iedereen kent

de guillotine van de Franse Revolutie,

maar wat weinigen weten is dat dit

beulsgereedschap naast deze periode

maar op één andere plek grootschalig en

langdurig is ingezet,’ vertelt Ahmed als

we de beruchte Barberousse-gevangenis

passeren. ‘Anderhalf jaar lang zat mijn

opa hier opgesloten. Hij was in de jaren

vijftig actief bij het FNL, het Front de

Libération Nationale. Deze politieke

partij vocht tegen de koloniale overheersing.

Het was voldoende om op de

dodenlijst te komen. Hij sympathiseerde

met de vrijheidsstrijders en steunde ze

financieel. Ook veel vrouwen waren

actief in het verzet. Ze brachten kleding

en voedsel naar strijders die zich in

de bergen verschansten, verzorgden

de gewonden en pleegden soms zelf

aanslagen. Vrouwen werden door de

Fransen veel minder snel verdacht.’

Algiers heeft als bijnaam De Witte

Stad, maar dat geldt niet voor de Kasba,

de oude binnenstad. Al snel vertrouw ik

niet alleen voor de geschiedenisles, maar

ook om dit doolhof ooit uit te komen

volledig op Ahmed. De kronkelende

steegjes worden smaller en smaller.

Unesco-Werelderfgoed is het, maar

verwacht geen verzorgd ensemble zoals

in het Marokkaanse Chefchaouen of

het Tunesische Sidi Bou Saïd. De Kasba

van Algiers is rauw, een wildgroei van

huizen tegen en over elkaar, met af en

toe een ingestort pand ertussen en een

hardnekkige reputatie onveilig te zijn

voor toeristen. Toch worden we overal

vriendelijk gegroet: ‘Welkom in Algerije!’

‘De Franse overheersing begon in

1830,’ vervolgt Ahmed. ‘In die tijd

was je Frans, of je was indigène. De

inheemse bevolking werd gezien als

tweederangs burgers. Willekeurige

straffen en gedwongen tewerkstelling

waren aan de orde van de dag. Toch

werkten de vrijheidsstrijders samen met

de Franse bezetter tijdens de Tweede

Wereldoorlog. Helaas, beloofde rechten

voor de Algerijnen bleven uit. Terwijl

Europa Bevrijdingsdag vierde, richtten

de Fransen een bloedbad aan bij demonstraties

in Sétif en Guelma. In drie

dagen tijd werden er 45.000 Algerijnen

vermoord.’ Het bleek de opmaat naar

de Algerijnse Onafhankelijkheidsoorlog,

van 1954 tot 1962. ‘President Charles de

Gaulle realiseerde zich dat Frankrijk niet

gediend was bij bloedbaden die internationale

verontwaardiging opriepen.

Het verzet zou alleen feller worden, zo

redeneerde hij. In een poging om in een

beter daglicht te komen, werden veel

ter dood veroordelingen omgezet in

reguliere gevangenisstraffen. Waaronder

die van mijn opa.’

MARITIEME MOEDJAHEDIEN

Ahmed belt aan bij een vriend. We

klimmen drie trappen op en kijken uit

over het kleurrijke wasgoed dat op de

daken van de Kasba te drogen hangt.

In de verte zien we de marinehaven

van Algiers, de oude vuurtoren, het

immense monument voor de martelaren

die stierven tijdens de Algerijnse

Onafhankelijkheidsoorlog en, aan de

overkant van de baai, de Al Djazaïrmoskee,

met de hoogste minaret ter

wereld. ‘Al Djazaïr betekent de eilanden,’

legt Ahmed uit. ‘De hoofdstad dankt

zijn naam aan vier kleine eilandjes voor

de kust. Maar Algerije is zelf ook een

eiland, omringd door het water van de

Middellandse Zee en het zand van de

Sahara.’

Ooit was die zee een verbindende

factor. Het Romeinse Rijk strekte zich

aan weerszijden van de Middellandse

Zee uit. Pas later werd het water de

meedogenloze hindernis die volkeren

scheidt, waar mensen hun leven op

het spel zetten op zoek naar een toekomst

of, zo je wilt, geluk. Al was de

zee ook in de middeleeuwen verre van

veilig. Ahmed neemt ons mee naar het

Palais des Rais, de enige overgebleven

wijk in het lagere deel van de Kasba.

Geglazuurde tegels, kunstig gedraaide

pilaren en symmetrisch houtsnijwerk

op islamitische leest getuigen van de

Met de klok mee vanaf linksboven Op vrijdag — rustdag voor moslims — is de Kasba van Algiers nagenoeg uitgestorven. / Koloniale

architectuur in Algiers. / Ook als niet-gelovigen zijn we welkom in de Al Djazaïr-moskee. / Muurschilderingen in de straatjes rondom het

Kalligrafiemuseum. Vorige pagina Hoge woestijnduinen baden in het laatste avondlicht in Nationaal Park Tassili n’Ajjer, diep in de Sahara.

146

ALGERIJE

De Franse bezetters

waagden zich niet

graag in de nauwe

en onoverzichteljike

steegjes van de Kasba.

Nog altijd wordt

aangeraden de oude

binnenstad alleen

overdag te bezoeken.

Linkerpagina

Dat Djamaa Al Djazaïr

de grootste moskee in

Afrika is, daar scheppen

Algerijnen niet over op.

Belangrijker is dat er

nergens in Marokko een

grotere staat.

149

Algerije is nog altijd een mysterieus

eiland, ingeklemd tussen bekendere

bestemmingen als Marokko

en Tunesië

rijkdom die de rais vergaarden. Deze

maritieme moedjahedien combineerden

hun strijd tegen christelijke zeevaarders

met lucratieve bijverdiensten zoals

roven, plunderen en het verhandelen

van buitgemaakte Europese en

Afrikaanse gevangenen op slavenmarkten.

De Middellandse Zee en de

Atlantische Oceaan werden tot IJsland

aan toe onveilig gemaakt door de naar

de lokale Berberbevolking vernoemde

Barbarijse zeerovers, met beruchte

kopstukken als admiraal Hayreddin

Barbarossa (Kapitein Roodbaard), maar

ook Nederlandse kapers zoals Simon de

Danser en Jan Janszoon.

Van onruststokers werden de

Algerijnen ordehandhavers. De piraten

van weleer hadden het voornamelijk op

christenen voorzien, maar de huidige

overheid wil geloof en terrorisme strikt

van elkaar scheiden. Tussen 1992 en

2002 woedde er in Algerije een burgeroorlog.

Terroristen zaaiden angst met

ontvoeringen, vliegtuigkapingen en

bomaanslagen. De afgelopen decennia is

Algerije juist een van de weinige landen

die van ons ministerie van Buitenlandse

Zaken een steeds rooskleuriger, of in dit

geval mínder rood getint landkaartje

krijgen. De grenzen met Mali, Niger en

Libië worden strikt gecontroleerd, zoals

eigenlijk alles in dit land. ‘Imams doen

er verstandig aan over naastenliefde

en het belang van onderwijs te preken,

niet over jihad,’ bezweert Ahmed. ‘De

overheid houdt hen nauwlettend in de

gaten.’ Die overheid begint nu ook het

potentieel van toerisme te ontdekken,

iets dat ze met inkomsten uit gas en olie

lange tijd niet nodig vond en waardoor

Algerije nog altijd een mysterieus

eiland is, ingeklemd tussen bekendere

toeristen bestemmingen als Marokko

en Tunesië.

MAKE LOVE, NOT WAR

Jarenlang deed Ahmed niets liever dan

voor een paar euro tanken, twee flessen

water in zijn auto meenemen en het

land verkennen. Hij draait zijn hand

niet om voor de ruim vijf uur durende

rit naar Constantine, met een tussenstop

in Djémila, de Schone. ’s Winters gaan

de op duizend meter hoogte gelegen

Romeinse zuilen, tempels en bogen

vaak onder een laag sneeuw bedekt.

Nu, in de nazomer, is het landschap nog

behoorlijk groen.

Ik verbaas me over mozaïeken

van dieren en naakte vrouwen, over

marmeren beelden van welgevormde

mannenlichamen. Volgens de regels van

de islam is er wel wat op aan te merken,

maar net als de Franse architectuur zien

Algerijnen ook dit als hun erfgoed. En

dus zijn ze er zuinig op. Een mentaliteit

van laten leven en van liefhebben die

naadloos aansluit bij Djémila zelf, met

haar aan Venus gewijde liefdestempel.

De eerste eeuwen van onze jaartelling

waren een vreedzame tijd waarin meer

ruimte was voor liefde dan voor geweld,

tot de Vandalen − wie anders? − de

Romeinse steden in Noord-Afrika aan

gort sloegen.

In Constantine is het alsof zelfs de

nagedachtenis aan de Vandalen in ere

wordt gehouden. De oude Numidische

hoofdstad ligt aan weerszijden van een

175 meter diepe kloof in de aardkorst.

Schommelende hangbruggen overspannen

het ravijn. Wát een potentieel heeft

deze dramatische plek. Zo zonde dat

Constantine tot een verticale vuilnisbelt

is verworden. In Nederland klagen we

steen en been over kartonnen rietjes en

verplicht aan de statiegeldfles vastzittende

plastic dopjes. Het kan ook anders:

in Algerije hoef je duidelijk geen linnen

tasje mee te nemen naar de buurtsuper.

VERBODEN WOESTIJNSTAD

Een grijze sluier hangt boven de noordelijke

plateaus. Pas wanneer in de verte

vaag het Aurèsgebergte zichtbaar wordt,

een uitloper van de Atlas en de laatste

barrière tussen het vruchtbare deel van

het land en de verzengende Sahara,

wordt de bewolking dunner. De wegen

blijven goed, er ligt alleen wat vaker

zand op en de steden liggen steeds

verder uiteen. In het zuiden van Algerije

zorg je ervoor dat je tank altijd halfvol

is. Af en toe maken we een tussenstop

in een palmeraie om in een palm te

klimmen en verse dadels te plukken.

Passerende motorrijders dragen vaker

een chèche, de traditionele sjaal van de

Toeareg, dan een helm.

Ghardaïa heeft de reputatie de meest

conservatieve stad in Algerije te zijn.

Conservatief, progressief, het is allemaal

relatief. Het is als warm en koud, begrippen

die alleen samen kunnen bestaan, in

relatie tot elkaar. Algerije is conservatiever

dan Marokko en Tunesië, maar het

is geen Iran of Afghanistan. Bier en wijn

zijn verkrijgbaar, voor wie goed zoekt,

en er lopen, zeker in Algiers, mannen in

korte broeken en vrouwen zonder hoofddoek.

Algerije kende nooit een militante

vorm van islam. Volgens het ibadisme,

een stroming in de islam die stelt dat

geloof nooit een reden mag zijn voor

bloedvergieten, zijn alle volkeren gelijk.

Een koopman zal eerlijk advies geven

over zijn waren en ook niet- moslims

Met de klok mee vanaf linksboven Algerije is een top 10-bestemming en de droom van elke avontuurlijke roadtripfanaat: er zijn maar negen

landen op aarde die nóg groter zijn. / Romeinse mozaïeken in Djémila. / Wiegend over voetgangersbrug Mellah Slimane in Constantine.

150

ALGERIJE

ALGERIJE

Met de klok mee vanaf linksboven Het marktplein in Ghardaïa, met daarachter de overdekte soek. / Honden tref je in Algerije nauwelijks

aan, maar katten zijn er des te meer. / Islamitische begraafplaats buiten de stadsmuren van El Atteuf in de M'Zab-vallei. / In spookstad Beni

Isguen gaat iedereen in het wit gekleed. / Marktkoopman in Ghardaïa. / Ghardaïa, één van de vijf steden in de M’Zab-vallei.

Geurende kruiden, grote

hopen dadels en slagers die een

dromedarishart aanprijzen –

alleen de wenslampen en

vliegende tapijten ontbreken

maar er dwars doorheen raast. Minder

dan tien Europeanen bezoeken dagelijks

dit Unesco-Wereld erfgoed, maar de

bewoners zijn gewaarschuwd: aan het

einde van de middag mogen toeristen de

wachttoren boven op de heuvel van het

stadje Beni Isguen beklimmen. Wie zich

aan nieuws gierige ogen wil onttrekken,

mijdt op dit moment van de dag haar

dakterras.

nooit bedonderen. Allah ziet alles.

Enerzijds is het een bloedconservatieve

vorm van islam die dicht bij de koran

blijft. Anderzijds vinden ibadieten dat

de wereld om hen heen verandert en dat

moslims zich daaraan moeten aanpassen.

In dat licht zijn ze modern en tolerant.

Iedereen is welkom in Ghardaïa en de

vier andere steden in de M’Zab-vallei.

Maar alleen onder begeleiding. Zelfs

Algerijnen uit andere delen van het

land mogen de verboden woestijnstad

alleen samen met een lokale ibabietengids

betreden, en er onder geen beding

overnachten. De markt is de laatste

plek buiten de stadsmuren waar we ons

vrijuit mogen begeven. Het is zinderend

heet. Motorfietsen van het merk Touareg

staan zij aan zij geparkeerd. Daarachter

geurende kruiden, grote hopen dadels en

slagers die een dromedarishart aanprijzen.

Alleen de wenslampen en vliegende

tapijten ontbreken. Fotograaf Björn en ik

bestellen een frisbitter botanisch drankje

met de naam takrwait, geroemd om zijn

potentieverhogende werking. Niet dat

we daar iets aan hebben, ruim een week

voor we weer thuis zijn en op een plek

waar vrouwen wel uitkijken te dicht

bij ons in de buurt te komen, maar we

hebben verschrikkelijke dorst en een verkoelend

biertje is nergens verkrijgbaar.

SPOOKSTAD

Het doolhof achter het marktplein is

alleen te voet bereikbaar en met nukkige

ezeltjes die bouwmaterialen sjouwen. Isa

− ‘Jezus,’ vertaalt de 33-jarige in het wit

geklede man − begeleidt ons. ‘El Atteuf

werd gesticht in 1012 en is de oudste

nederzetting in de M’Zab-vallei. Wij

ibadieten waren gevlucht om onze religieuze

overtuigingen en streken neer op de

meest onvergevingsgezinde, onbewoonbare

plek die we konden vinden. Neem

deze put,’ wijst Isa. ‘Het kostte de eerste

bewoners ruim zestig jaar om deze uit te

hakken in de harde rots. Gazellenhoorns

waren hun enige gereedschap.’

Foto’s maken mogen we niet.

Tenminste, niet van mensen. Daardoor

lijkt El Atteuf op de kiekjes die ik maak

op een spookstad. En dat is het ook.

Mannen gaan gekleed in het wit, maar

het zijn vooral de vrouwen die opvallen.

In spookachtig witte gewaden gaan ze

over straat. ‘Ongetrouwde vrouwen laten

twee ogen onbedekt. Getrouwde vrouwen

tonen slechts één oog,’ legt Isa uit. Ik

wil weten of dat niet lastig is met het

inschatten van diepte, of gewoon ronduit

vervelend. ‘Nee hoor,’ verzekert Isa me,

‘dat went heel snel.’ Aan de vrouwen

zelf mag ik het niet vragen. Isa beweert

dat de traditionele kleding niet verplicht

is. Vrouwen met beroepen waarbij de

spookgewaden niet praktisch zijn, zoals

arts, docent of advocaat, kiezen vaak

voor andere kleding. Het zou ook met

onderwijs te maken kunnen hebben,

vermoed ik, maar misschien ben ik

gewoon niet hoog genoeg geschoold om

beroepen te bedenken waarbij deze allesverhullende

kleding wél praktisch is.

Hoewel de thermometer buiten 38 °C

aanwijst, en dat in oktober, is het

verrassend koel in de steden van de

M’Zab-vallei. De straten zijn zo gebouwd

dat je vrijwel altijd in de schaduw loopt

en de muren warmen dankzij hun

reliëf van leem met dadelpasta minder

snel op, met microvlakjes schaduw

gespikkeld over het hele oppervlak. De

minaretten zijn haast organisch gebogen,

om zandstormen te weerstaan, en in

de verdedigingstorens zorgen kleine

openingen ervoor dat de wind niet met

al zijn kracht tegen de structuur beukt,

IN DE ZANDBAK

Volgens Algerijnen ligt Ghardaïa in het

zuiden. Ver, ver daaronder ligt het diepe

zuiden. De Sahara. Het vliegveld van

Djanet is piepklein. Een grijs vliegtuig

van de luchtmacht en ons toestel van Air

Algérie, dat na een korte tussenstop met

de helft van de passagiers doorvliegt.

Een douanier neemt onze paspoorten

in. In het wit geklede pelgrims worden

door uitgelaten vrouwelijke familieleden

onthaald met taghalelit, het

hoge mondgeluid dat in veel Arabische

landen is voorbehouden voor huwelijken,

geboortes en andere heuglijke

gebeurtenissen. Pas wanneer onze gids

zich meldt, krijgen we onze paspoorten

terug. Het diepe zuiden op eigen

initiatief verkennen is er niet bij.

Vanuit het vliegtuig zagen we zandduinen

en door de zon verweerde

bergrichels, een geel met bruine wereld.

Van dichtbij is de woestijn groener

dan verwacht. ‘Ongeveer een maand

geleden heeft het geregend,’ verklaart

gids Zizou. ‘Voor het eerst in vijf, zes

jaar. We hadden zelfs een week lang een

rivier.’ Nog altijd hangt er een zweem

van groen over de duinen. Lang geleden

was dit een vruchtbaar gebied, getuigen

de rode rotsschilderingen die je in

Nationaal Park Tassili n’Ajjer aantreft.

Sommige zijn goed bewaard, andere

lelijk toegetakeld door de elementen.

We zien jagers, dansers, vrouwen in

jurken, een struisvogel, een olifant.

Herinneringen aan andere tijden.

Zizou leidt ons naar de beroemdste rotsgravure,

die van de Huilende Koe. ‘De

rivieren droogden op, en dus kerfden

onze voorouders deze treurende

dieren in de rotsen.’ Een glimp van die

verloren wereld zien we in de kloof van

Essendilene. Er staan poelen met water

154

ALGERIJE

Rotsboog in Nationaal

Park Tassili n’Ajjer.

ALGERIJE

Wildkamperen onder de

sterrenhemel.

Linkerpagina

Om meer werkgelegenheid

in het

zuiden van het land te

creëren, ondersteunt

de Algerijnse overheid

irrigatieprojecten

rondom oases en is er

sinds vorig jaar het visa

on arrival, voor toeristen

die bij een lokale touroperator

een bezoek

aan de woestijn boeken.

157

Goed uitziende Toeareg werden door Franse en

Duitse vrouwen aan de haak geslagen – het viel op dat

wel erg veel mannen in het toerisme wilden werken

tussen de steile rotswanden, vlinders

en rode libellen vliegen af en aan.

Oleanders bloeien uitbundig roze en

wit. Zizou herkent de plaats nauwelijks.

‘Zo groen heb ik het nog nooit gezien,’

mompelt hij.

Terug op het pikzwarte asfalt waarschuwen

verkeersborden voor overstekende

dromedarissen. Zizou en

chauffeur Makhlouf voelen zich meer

thuis in het zand dan op de weg. Aan de

voet van torenhoge woestijnduinen slaan

we ons bivak op. Een rieten scherm

tegen wegwaaizand, een kleedje, een

kampvuur dat de aarde verwarmt om in

het hete zand brood te bakken, met een

laagje gloeiende kolen erbovenop. Het

lijkt niet veel, maar het is alles, met de

kraakheldere Melkweg boven ons hoofd.

Silhouetten van duinen en tafelbergen

steken zwart af tegen de sterrenhemel.

KNAPPE KOPPEN

Het fijne aan op pad zijn met Toeareg

is dat ze geen negen-tot-vijfmentaliteit

hebben. ’s Avonds in de duinen naar de

Melkweg turen? Goed idee. Vroeg op

voor een wandeling bij zonsopkomst?

Ga je gang. Geen enkele nomade hoeft

op tijd thuis te zijn voor het avondeten.

Zodra de zon boven de gekartelde horizon

verschijnt, is het alsof de temperatuur

met vijf graden stijgt. De 4x4 snelt

door Marslandschappen, verrassend

soepel over het zijdezachte zand tussen

scherpe zwarte rotsen die door de hitte

langzaam tot gruis worden gereduceerd.

Een aantal maal per dag rollen Zizou en

Makhlouf een matje uit en bepalen zo

nauwkeurig mogelijk in welke richting

Mekka zich bevindt. Op andere pauzemomenten

stellen ze zich tevreden met

het stukje schaduw dat onze 4x4 op

het hete woestijnzand werpt en hurken

daar neer.

Zizou roemt de Toeareg om hun

sociale banden. Hij heeft warme

herinneringen aan familie-uitjes in de

woestijn. Samen praten, samen eten,

thee drinken en naar de sterren kijken.

‘Maar mijn neefjes kennen me niet zoals

ik mijn ooms en tantes ken. Urenlang

kon ik luisteren naar de verhalen van

mijn oma. Nu vragen kinderen naar het

wifiwachtwoord. De TikTokgeneratie

geeft niet om Toearegtradities,’ verzucht

Zizou, zelf toch pas 34 jaar oud. ‘Ik vrees

dat mannen over tien jaar geen chèche

meer om hun hoofd wikkelen. Dat

vinden jongeren maar gedoe.’

Is het dan afgelopen met de gesluierde

mannen? Zizou en Makhlouf zullen de

trend voorlopig niet doorbreken, want

niet elke Toearegtraditie is er een om

te romantiseren. Trouwen is voor de

meeste jongemannen onbetaalbaar.

‘Als ik wil trouwen moet ik de familie

van de bruid een dromedaris en twintig

tot dertig tapijten geven,’ vertelt Zizou.

‘Een schonkige dromedaris kost al gauw

€ 1500, een dier om trots op te zijn

soms wel het dubbele. Het feest duurt

vijf dagen, met honderden gasten. En

dan moet ik ook nog een eigen huis

hebben, alles om te laten zien dat ik

verantwoordelijk genoeg ben om voor

een gezin te zorgen. Dat is onmogelijk.

Mij niet gezien, ik begin er niet aan!’

Veel jongemannen blijven noodgedwongen

vrijgezel – en jonge vrouwen

dus ook. Het is dan ook niet vreemd

dat er veel extracurriculaire activiteiten

plaatsvinden. ‘Aan het geboortecijfer merk

je het niet,’ schampert Zizou. ‘Maar als je

de verkeerde familie treft en ze komen

erachter dat jij de aanstaande vader

bent, dan word je aangeklaagd voor het

onteren van hun dochter en kun je in de

gevangenis belanden.’ Veilig vrijen krijgt

zo een heel andere betekenis.

Geen wonder dat veel Toearegmannen

in de jaren zeventig en tachtig met

vrouwelijke toeristen op het vliegtuig

naar Europa stapten. Tachtig procent van

de goed uitziende mannen werd door met

name Franse en Duitse vrouwen aan de

haak geslagen. Met een romantisch beeld

reisden ze naar de Sahara, op zoek naar

de mysterieuze Toeareg, nobele strijders

in blauwe gewaden. Geen brain drain

zoals veel landen nu kennen, maar ook

hier vertrokken de knappe koppen. ‘Het

begon op te vallen dat er wel erg veel

mannen in het toerisme wilden werken,’

grinnikt Zizou. Door de verslechterde

veiligheidssituatie stortte het toerisme

aan het einde van de vorige eeuw

in. Toeareg die naar overzeese liefde

smachtten werden een roepende in de

woestijn.

Ook Zizou heeft van het leven buiten

de Sahara geproefd. ‘In Luxemburg was

ik, voor een uitwisseling. Mijn mooiste

herinnering? Met alle Toeareg op een

groen grasveld zitten!’ Mist hij Europa?

Zizou staart dromerig voor zich uit. Ik

doe met hem mee. Er zit zand in mijn

schoenen, mijn lippen zijn gebarsten en

ik heb bovengemiddeld veel zin in een

biertje. Maar haast hebben we niet.

Met de klok mee vanaf linksboven Leave nothing but footprints, en liever nog zelfs dat niet. / Er groeien veel meer planten en bomen in de

woestijn dan we dachten. / Vijf- tot zevenduizend jaar oude rotsschilderingen in Nationaal Park Tassili n’Ajjer. / Er lijkt weinig te gebeuren in

de woestijn, maar gids Zizou en chauffeur Makhlouf hebben altijd wat te bespreken.

158

6X

ALGERIJE

WEG VAN DE

MASSA

TIP VAN DE MAKERS

Schrijver Joost Smets

Saunaliefhebbers opgelet! Een Algerijnse

hammam-ervaring is ... memorabel.

Na een poos weken in ijzerhoudend en

naar zwavel riekend mineraalwater neem

je plaats op het leer van een massagetafel.

Geheel zachtzinnig gaat het er niet aan

toe, waarna je, nog nasoppend van de

massageolie, opnieuw in je warme bad

stapt. Persoonlijk vind ik het eenvoudiger

me bloot te geven aan een westers

saunabezoek. Na afloop drinken de

Algerijnen graag een flink glas lben, licht

gefermenteerde geitenmelk. Tevens dé

blusdrank bij uitstek bij een kom zviti,

een verschrikkelijk pittig vegetarisch

gerecht dat in kleurrijk versierde houten

kommen wordt geserveerd.

ACTIVITEITEN

1 BEZOEK DE GROOTSTE

MOSKEE VAN AFRIKA

Reisgidsen van Algerije zijn

schaars: voor tweedehands

versies van Lonely Planet (2007)

en Bradt (2008) worden woekerprijzen

gevraagd. Hierin lees je

over de Kasba, de sprankelend

witte koloniale architectuur rondom

La Grande Poste en het 92

meter hoge betonnen palmbladmonument

voor de martelaren in

Algiers, maar niet over Djamaa Al

Djazaïr, gebouwd in 2019. Alleen

de moskeeën in Mekka en Medina

zijn groter en de minaret is de

hoogste ter wereld. Ook als

niet-gelovige ben je er (soms)

welkom, zolang je camera niet te

opvallend is.

2 BESTORM DE ROMEINSE

ZUIDGRENS

Frankrijk was niet de eerste overzeese

mogendheid die zijn oog op

Afrika liet vallen. De Romeinen

bouwden er de formidabele stad

Timgad, het aan zee gelegen

Tipaza en Djémila, dat Romeinse

orde met de schoonheid van het

BESTE REISTIJD

Het noorden van Algerije heeft een mediterraan klimaat. De zomers zijn er heet, maar

dit is niets in vergelijking met de Sahara, waar de temperatuur tot 51 °C kan oplopen.

Oktober en november zijn de beste maanden voor een bezoek. Maart tot begin mei is

een goede tweede keuze, al is de kans op zandstormen groter in april. In de winter zijn

de nachten in de woestijn behoorlijk fris.


17 18 20 22 25 29 32 33 30 27 21 18

84 72 59 58 39 9 2 11 28 52 103 86

Van links naar rechts De Romeinse ruïnes van Timgad. / In het zuiden dragen passerende motorrijders

vaker een chèche, de traditionele sjaal van de Toeareg, dan een helm / De veiligheidssituatie in Algerije is

de afgelopen decennia enorm verbeterd, maar op sommige plekken moet je nog altijd oppassen.

Algiers

temperatuur ( 0 C)


berglandschap combineert.

Andere vondsten zijn het

kleine maar wondermooie

museum van Cherchell, tjokvol

beelden en mozaïeken, en de

Numidische graftombes vlakbij

Tipaza en Timgad.

3 BALANCEER BOVEN

EEN RAVIJN

Daar waar de Oued Rhumel

een 175 meter diep ravijn in de

aardkorst kerfde, bouwden

de Numidiërs hun hoofdstad

Cirta. Het is moeilijk je een plek

voor te stellen die mínder

geschikt is voor menselijke

bebouwing, maar het natuurlijke

fort, door de Romeinen

omgedoopt tot Constantine,

groeide uit tot een stad met

450.000 inwoners. Van de

zeven bruggen die de kloof

overspannen zijn Sidi M’Cid,

ooit de hoogste hangbrug ter

wereld, en de schommelende

voetgangersbrug Mellah

Slimane de mooiste.

4 STAAR IN DE AFGROND

Onder de Balcons de Ghoufi

maakt de Oued el Abiod een

hoefijzervormige bocht die in

Arizona niet zou misstaan. Het

waterpeil is weinig indrukwekkend,

maar de palmen op de

bodem van de canyon, de steile

rotswanden en de ruïnes van

door Franse troepen aan barrels

geschoten Berberdorpen

spreken tot de verbeelding.

5 GA OP SPOOKTOCHT

IN DE M’ZAB

De M’Zab-vallei geldt als

meest traditionele deel van

160

SPANJE

Tipaza

2

1 7

Algiers

Djémila

2

4

3 8

Constantine

Timgad

2

TUNESIË

MAROKKO

Ghardaia

5 9

ALGERIJE

LIBIË

ALGERIJE

MAURITANIË

0 m 250 km 500 km Aanbevolen activiteiten en slaapplekken

Algerije. Vrouwen gaan gekleed

in spookachtig witte gewaden,

waarbij ze slechts één oog aan

de buitenwereld tonen.

Ook de Algerijnen zelf mogen

de verboden woestijnsteden

van de M’Zab alleen onder

begeleiding van een lokale

ibabietengids betreden.

6 LOOP WARM VOOR

DE SAHARA

Duizenden jaren oude rotsschilderingen,

eindeloze zandduinen

en bizarre rotsformaties:

een Toearegtour in het diepe

zuiden kunnen we je warm

aanbevelen. In het ideale geval

neem je een dag of vijf om

de omgeving van Djanet te

verkennen en het plateau boven

het stadje te beklimmen, of om

door de Tadrart Rouge met zijn

buitenaardse oranje landschappen

te trekken.

HIER SLIEPEN WIJ

7 DAR FATIMA // ALGIERS

De meeste hotels in Algerije

richten zich op zakenlieden;

sfeervolle boetiekhotels en

Airbnb’s zijn er nauwelijks.

Dit koloniale huis in neomoorse

stijl is een welkome uitzondering.

Vlakbij een metrostation, met

dakterras, drie slaap kamers met

MALI

ruimte voor vijf personen en

een ruime salon met sofa’s en

zitkussens. Vanaf € 60 per

nacht, airbnb.nl/rooms/

12938331

8 IBIS // CONSTANTINE

Dertien in een dozijn hotel

zoals je ze overal in het land

vindt. Kleine kamers, prima

locatie. Vanaf € 54 per nacht,

all.accor.com

9 MAISON

TRADITIONNELLE AKHAM

// BENI ISGUEN

Verscholen in het groen van

een uitgestrekte palmeraie ligt

het witgekalkte traditionele

huis Akham. Van de maaltijden

geniet je zittend op kleurrijke

kussens en tussen de palmen

kun je zowaar afkoelen in een

zwembad. Prijs op aanvraag,

akham.biz

10 WILDKAMPEREN //

NP TASSILI N’AJJER

In de Sahara overnacht je bij

voorkeur in een geïmproviseerd

Toearegbivak tussen torenhoge

woestijnduinen. Het sterkste

wat je te drinken krijgt is

Berberthee, bittere kruidenthee

met wat suiker, verhouding één

op één, een keer of tien vanaf

grote hoogte overgeschonken

tussen twee theepotten. Tours

Djanet

6 10

van twee tot vijftien dagen, te

voet, per dromedaris of 4x4;

prijs op aanvraag, essendilene-voyages.com

of, i.c.m.

andere bestemmingen,

algeria.tours16@gmail.com

VOOR MIJN

PLANNING

Reizen naar Algerije

Air France en Lufthansa vliegen

van Schiphol naar Algiers,

met een overstap in Parijs of

Frankfurt. Reken op € 250 tot

€ 350 voor een retour. Bij het

boarden wordt gecontroleerd

of je in bezit bent van een

Algerijns visum. Dit kun je

aanvragen bij de Algerijnse

ambassade in Den Haag,

embalgeria.nl. Het papierwerk

is niet mals: je dient pasfoto’s,

een verzekeringsbewijs,

boekingsbevestigingen voor

vluchten en accommodaties,

een werkgeversverklaring,

bankafschriften en loonstroken

aan te leveren en het visum

(€ 100) persoonlijk op te halen.

Een visumbureau inschakelen

is duurder, maar scheelt stress,

visumcentrale.nl. Sinds vorig

jaar is er de mogelijkheid om

een visa on arrival te krijgen

(€ 80). Voorwaarde is dat je

het zuiden van het land

bezoekt (Djanet, Tamanrasset,

Ghardaïa) en een lokale tour

operator je reis laat organiseren.

Wij raden Algeria Tours 16

aan. Geen website, maar

eigenaar Wassim Allache kent

elke uithoek van het land en

reageert vlot via WhatsApp

(+213773620805) en mail,

algeria.tours16@gmail.com

Reizen binnen Algerije

Rondreizen in Algerije is spotgoedkoop,

zeker als je geld

wisselt op de zwarte markt.

Officieel is een euro 147

Algerijnse dinar waard. De

geldwisselaars in de buurt van

Café Tantonville geven je 242

dinar — en soms valse biljetten.

Bovendien lopen er agenten

rond, dus weet waar je aan

begint. Met pompprijzen van

twintig cent voor een liter benzine

en gigantische afstanden

is dit land de droom van elke

avontuurlijke roadtripfanaat.

Toch worden toeristen naar

Constantine en Ghardaïa vaak

op het vliegtuig gezet,

airalgerie.dz. Wij kozen voor

een roadtrip in het noorden,

maar voor een bezoek aan het

diepe zuiden ontkom je niet

aan een binnenlandse vlucht:

het is verder van Algiers naar

Djanet dan van Algiers naar

Parijs! Ontdekkingsreizigers

kunnen met eigen vervoer

de oversteek wagen en van

Marseille naar Algiers varen.

Vanaf € 1200 voor een auto,

twee personen en eigen hut,

corsicalinea.com

SCAN DE QR-CODE VOOR EEN ONLINE KAART MET ALLE TIPS UIT DE REPORTAGE EN

HAAL JE GRATIS REISGIDS OP VIA COLUMBUSTRAVEL.NL/ALGERIJE

161

De leukste steden

door de ogen van Columbus-lezers

1

WINNAAR

STEDENTRIPS

Elke maand maak je met je reisfoto’s

kans op een plekje in je lijfblad én

op prachtige reisaccessoires van

Teufel! Dit keer presenteren we

jullie de nominaties voor de

mooiste stedentrips. Doe mee

met de nieuwste foto wedstrijd

via columbustravel.nl/

maandfotowedstrijd

1

2 3 4

5 6

7

8 9 10

1 VK Larissa van Hooren: ‘Londen is een wereldstad die je zeker één keer moet bezoeken.’ 2 JAPAN Jessi van Dijck: ‘Foodies

komen zeker aan hun trekken in Tokio. Nakamise is een drukke winkelstraat nabij de Sensoji-tempel met veel eetstalletjes.’

3 VS Marco Rutten: ‘Dit straatje in Dumbo, met uitzicht op de Manhattan Bridge, is één van de meest gefotografeerde plekken

van New York.’ 4 ITALIË Alfons Taekema: ‘Hoewel Venetië erg druk kan zijn, blijft het een geweldige stad. Mijn tip: ga vroeg op pad!’

5 OOSTENRIJK Larissa van Hooren: ‘Hallstatt wordt ook wel het ‘Frozen-dorpje’ genoemd vanwege de gelijkenis met Arendelle.’

6 OEZBEKISTAN David Dhaen: ‘Lokale dame in traditionele kledij bij de Kalyan-minaret in Bukhara.’ 7 INDIA Meike Hijman:

‘De straten van Varanasi zijn gevuld met riksja’s, koeien en mensen.’ 8 TURKIJE Marco Rutten: ‘Vanaf de Karaköy-kant van de

Gouden Hoorn heb je een mooi uitzicht op de Süleymaniye-moskee.’ 9 PORTUGAL Larissa van Hooren: ‘Tramlijn 28 baant

zich een weg door Lissabon.’ 10 NEDERLAND David van der Leer: ‘In de Markthal in Rotterdam gonst het van de energie.’

163

11 12 13

14 15

16

17 18 19

11 ITALIË Monique Donkersloot: ‘Tijdens zonsopkomst kun je de Ponte Dell’Academia in Venetië voor jezelf hebben. Zelfs in augustus!’

12 AUSTRALIË Laurine Hofman: ‘Vanaf de Sydney Harbour Bridge zie je de zon opkomen boven de stad.’ 13 BELGIË Erik Krugers:

‘Antwerpen is een geweldige stad waar ontzettend veel te zien is. En dat praktisch naast de deur!’ 14 FRANKRIJK Dave Kroet:

‘Parijs is de stad van de liefde, mode en het licht. Op tal van plekken word je hierin ondergedompeld.’ 15 SPANJE Marcel van Dalen:

‘Te midden van één van de grootste natuurlijke stadsparken van Spanje ligt de futuristische Stad van Kunsten en Wetenschappen.’

16 VS Alfons Taekema: ‘New York blijft intrigeren. Deze foto is gemaakt vanaf de SUMMIT One Vanderbilt. Aanrader tijdens zonsondergang!’

17 BRAZILIË Laurine Hofman: ‘Cristo Redentor torent hoog boven Rio de Janeiro uit.’ 18 JAPAN Mark Palm: ‘Tokio is

zo groot en boeiend dat je er makkelijk twee weken kunt verblijven.’ 19 IJSLAND Laura Tuïnk: ‘Een stedentrip naar Reykjavik in hartje

winter is magisch!’ 20 HONGARIJE Ewold Kooistra: ‘Vooral het Parlementsgebouw mag je niet overslaan als je in Boedapest bent.’

164

FOTOWEDSTRIJD

165

20

134

135


172 PAGINA’S

DOE JE VOORDEEL

MET COLUMBUS

Columbus-abonnees hebben hun abonnementskosten er in no time uit.

LEES GRATIS

DIGITALE EDITIES

VAN COLUMBUS

TRAVEL EN MEER

DAN 20 ANDERE

MAGAZINES!

2024 columbustravel.nl Algerije // Frankrijk (Jura) // Spanje (Baskenland) // VS (South Dakota) // Londen // 53 unieke stedentrips


53

CITY

TRIPS


DUBBEL

DIK!

VERENIGDE STATEN


FRANKRIJK


ALGERIJE


BASKENLAND


BELGIË

Mini guide Ardennen

Speciaal voor abonnees is Columbus Travel ook

digitaal beschikbaar via de app Mijn Magazines

of via mijnmagazines.nl. Je vindt er elke nieuwe

editie én tot een half jaar terug. En nog leuker:

je kunt nu met je Columbus Travel-abonnement

ook meer dan 20 andere magazines digitaal

lezen. Je hebt toegang tot de magazines,

artikelen, columns en video’s van o.a. FietsActief,

Happinez, Roots en delicious. Ga naar de appstore

op je tablet of mobiel, download Mijn Magazines

en activeer nu gratis je account!

WIN!

5X € 29,50

BOEK: PERRON EUROPA 2

Kriskras door Europa, in alle windrichtingen, liggen tienduizenden kilometers

aan spoorlijnen. In Perron Europa 2, een vervolg op het succesvolle eerste

deel, combineert auteur Bart Giepmans inspi rerende treinreizen – van een

paar dagen tot meerdere weken – met praktische tips en prachtige fotografie.

Zo lees je onder andere over de welbekende (maar toch ook ingewikkelde)

Interrail Pass en nationale voordeelpassen, de mooiste boemelen nachttrein

trajecten, en epische langeafstandstrajecten binnen Europa en net

daarbuiten, uitgeverijfjord.com. Maak kans op columbustravel.nl/win

166

132

128

VERENIGDE STATEN // FINLAND // LAOS // FRANKRIJK // ALBANIË // INDONESIË // ITALIË // MONTENEGRO


(IN DE GELUKKIGSTE

LANDEN TER WERELD)

MAROKKO // FINLAND // CANADA // PERU // MONGOLIË // SCHOTLAND // AUSTRALIË // ROEMENIË

tribes van Laos


Rocky Mountains

gevorderde reizigers

WIN

EEN REIS NAAR

ZWITSERLAND

ZIE PAG. 121

FRANKRIJK

GIDS 2024

OP PAD IN BRETAGNE,

DE CHAMPAGNE &

NOUVELLE-AQUITAINE

MOZAMBIQUE Het verborgen binnenland VIETNAM Cultuurparels in

het onbekende noordwesten OOSTENRIJK De ultieme cross-country roadtrip

ZUID-AFRIKA De mooiste slaapplekken TREINREIZEN door Europa

gebaande paden

NAAR LAPLAND

ZIE PAG. 121

123

129


JAPAN // ITALIË // DE FILIPIJNEN // KROATIË // BALI // SPANJE // VS // PORTUGAL // MEXICO // PERU


op paradijselijk

Palawan

ZO ONTDEK JE DE

Dordogne buiten de

gebaande paden

WIN

EEN REIS

NAAR OOSTENRIJK

ZIE PAG. 121

IJSLAND // VS // FRANKRIJK // NOORWEGEN // SLOVENIË // NEDERLAND // ZWEDEN // DUITSLAND // ITALIË

AMERIKA

ZIE PAG. 7

NIEUWE ROUTES EN VOORDEELTIPS VOOR

INSPIRERENDE AUTO- EN TREINREIZEN

VS De natuurparken van Utah

IJSLAND De geheimen van het Hoge Noorden

ZWEDEN Eilandhoppen aan de westkust

FRANKRIJK Stedentrips net over de grens

binnenland van

de Algarve

ongerepte natuur

van Dalmatië

VOOR JOU



Albanië, Kosovo & Montenegro // Laos // Parijs // Verenigde Staten (Colorado) // Reizen die gelukkig maken

55

reizen die je

gelukkig maken

LAOS

Op bezoek bij de hill

AMERIKA

Op spokenjacht in de

ALBANIË

De Balkan voor

PARIJS

72 uur buiten de

WIN

EEN REIS


WIN

REIS NAAR


Filipijnen (Palawan) // Frankrijk (Dordogne) // Kroatië // Portugal (Algarve) // Toplanden zonder de drukte

25

POPULAIRSTE

BESTEMMINGEN

weg van de massa

DE FILIPIJNEN

Speel Robinson Crusoe

FRANKRIJK

Geniet van de

PORTUGAL

Onthaast in het

KROATIË

Verken de

Mozambique (noorden) // Oostenrijk // Vietnam (noordwesten) // Frankrijkgids // 50 avontuurlijke reizen

INSIDERTIPS

50 VOOR

AVONTUURLIJKE

REIZEN

Frankrijk (Hauts-de-France) // IJsland (noorden) // VS (Utah) // Zweden (westkust) // mooiste road & railtrips

Rail Roadtrips

&

30% KORTING OP ONZE

EERDERE COLUMBUS-EDITIES!

Waar gaat je volgende droomreis naartoe?

Laat je inspireren en bestel nu eerdere Columbusedities

met korting in onze webshop. Ook leuk om

als cadeau te geven! Je voordeelcode staat op

columbustravel.nl/abovoordeel

WIN!

€ 35 KORTING OP

EEN GOBOONY CAMPER

Altijd al eens een roadtrip willen maken met

een camper? Vind je droomcamper bij jou in de

buurt en huur direct van de eigenaar. Je vindt je

voordeelcode op columbustravel.nl/abovoordeel

WIN!

1X € 399

RUGZAK, TOILETTAS

EN VACUÜMPOMP

VAN AIRBACK

Maak kennis met Airback: ’s werelds eerste

rugzak met een ingebouwd compressiesysteem.

Hierdoor pak je tot wel vijftig procent méér in.

Deze water bestendige rugzak is voorzien van

een minimalistisch en ergonomisch design, USBaansluiting

en TSA-slot. Binnenin vind je een

vak voor waardevolle spullen, laptopsleeve, geurdicht

compartiment voor schoenen of vuile was

en drink fleshouder. Uit te breiden met een bijpassende

toilettas en vacuümpomp in reisformaat.

Aangeboden in de kleur Ash Grey, airback.store.

Maak kans op columbustravel.nl/win

5X € 16,99

DRAADLOZE OPLADER VAN GRIXX

Plaats je smartphone – in staande of liggende positie – op de Grixx Wireless Charger Standaard en het

opladen begint automatisch. Zonder gedoe met kabels. Ideaal voor thuis of op kantoor. Je klapt de standaard

in waardoor je hem eenvoudig overal mee naartoe neemt. Naast de standaard biedt Grixx ook een charging

pad: leg je smartphone erop en het opladen begint. Geleverd inclusief micro-usb-oplaadkabel, grixx.eu.

Maak kans op columbustravel.nl/win

167

ONTDEK DE

101 GROOTSTE

BEZIENSWAARDIGHEDEN

VAN NEDERLAND

NR.3 2024 IN EIGEN LAND

DE 101 GROOTSTE BEZIENSWAARDIGHEDEN VAN NEDERLAND

REISINSPIRATIE VAN COLUMBUS TRAVEL | ROOTS | FIETSACTIEF NR.3 2024

124

PAGINA’S

VOOR SLECHTS

€4,99

De grootste

bezienswaardigheden

101 TIPS VOOR WANDELINGENvan Nederland

> FIETSTOCHTEN > STEDEN > KUNST & CULTUUR > ARCHITECTUUR

124 pagina’s inspiratie

voor bijzondere attracties,

van nationale parken tot

de mooiste landgoederen

REISINSPIRATIE VAN COLUMBUS TRAVEL | ROOTS | FIETSACTIEF

SLECHTS

€4,99

Vanaf 10 september in de winkel of bestel online met gratis verzending*

COLUMBUSTRAVEL.NL/IEL324

*alleen geldig voor adressen in Nederland

COLUMBUS QUOTIËNT

Test je reiskennis

Elke editie testen we jouw Columbus Quotiënt: hoeveel weet jij écht van de wereld af?

Kijk voor al onze kennisquizzen op columbustravel.nl/quiz

1

Een bezoek aan een hot spring is een

absolute must tijdens een IJsland-reis.

Welk heetwaterbad bestaat uit een

hele rivier?

A Hvammsvík

B Kvika

C Reykjadalur

D Vök

Test je kennis van Scandinavië op

columbustravel.nl/nordicquiz

2

Comté is de meest bekende harde

kaas uit het Franse Juragebergte.

Welke koeiensoort produceert de

melk voor comté?

A Charolais

B Montbéliarde

C Normande

D Salers

Test je kennis van het Franse Juragebergte

op columbustravel.nl/juraquiz

3

Er is één Europees eiland dat per trein

te bereiken is. Althans, de gehele trein

rijdt een spoorpont op! Over welk

eiland hebben we het?

A Corsica

B Malta

C Santorini

D Sicilië

Test je kennis van treinreizen op

columbustravel.nl/treinreisquiz

4

Wie dacht dat je alleen naar Italië kon

om het Lago Maggiore te ervaren, heeft

het mis. Hoe heet dit Zwitserse dorp

aan het meer?

A Brissago

B Bellinzona

C Lugano

Test je kennis van Zwitserland op

columbustravel.nl/zwitserlandquiz

5

Voor wie het graag hogerop zoekt:

hoeveel bergtoppen boven de 2000

meter heeft het eiland Corsica?

A 30

B 60

C 90

C 120

Test je kennis van Corsica op

columbustravel.nl/corsicaquiz

6

Welk Canarisch eiland dat behoort tot

de zeven hoofdeilanden is het kleinst,

het dunst bevolkt, het minst bezocht

en het meest westelijk gelegen?

A El Hierro

B La Gomera

C La Graciosa

Test je kennis van eilanden op

columbustravel.nl/eilandenquiz

DE JUISTE ANTWOORDEN: REYKJADALUR / MONTBÉLIARDE / SICILIË / BRISSAGO / 120 / EL HIERRO

169

IN DE VOLGENDE

27

reizen die je

moet maken

nu het nog kan

van smeltende gletsjers tot

ontmoetingen met unieke dieren

PLUS!

· OMAN het Midden-Oosten zoals je het nog niet kent

· INDONESIË duik in de wereld van de zeenomaden

· ZAMBIA het grootste safarigeheim van Afrika

Editie 136 valt op 24 januari op de mat bij abonnees en ligt op 28 januari in de winkel.

9 12 JAN ‘25

DJOSER

De andere manier van reizen

Brochure?

Scan de code of bel

071-512 64 00

Djoser Rondreizen

Meer dan 250 pagina's

prachtige groepsrondreizen.

Djoser Family

Ontdek de wereld

met je kinderen.

Djoser Wandel & Fiets

Beleef een land op

een actieve manier.

40

JAAR

DJOSER

1985-2025

Digital-COL_2024-134

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template ?