Digital-SE_2025-001

GENIETEN VAN HET PURE LEVEN

CADEAU

8 winterse

kaarten

Bevroren

WINTERLAND

AVONTUUR IN DE ARRENSLEE • TUIN ONDER EEN LAAGJE RIJP • DIY MET

ZILVEREN JUDASPENNING • CRANBERRY-MERINGUETAARTJE EN ANDERE

VEGAN RECEPTEN • DROOMCHALET IN TIROL • VERVEN MET INDIGO-

BLAUW • GESTOOKT OP HISTORISCHE GROND: TITANIC WHISKEY

+

Kies je cadeau!

5x Seasons

Seasons Agenda óf Kalender 2025

voor slechts

€ 37,50

LAATSTE KANS!

T.W.V.

€12,99

T.W.V.

€15,99

Seasons Agenda 2025

Met prachtige Seasons-foto’s,

woonideeën, pure recepten,

creatieve DIY’s en heel veel

groentips, altijd met het seizoen

als inspiratiebron.

Seasons Kalender 2025

Met de 12 mooiste seizoensfoto’s uit Seasons.

Overzie in één blik de hele maand en vergeet

nooit meer een afspraak of verjaardag met

deze overzichtelijke jaarkalender.

Ga naar seasons.nl/kies en profiteer van maximaal 43% korting

Of bel 020 8947547 (op werkdagen tussen 9.00-17.00 uur).

Liever de Seasons Agenda of Kalender 2025 los bestellen? Scan dan deze QR-code.

Deze aanbieding is geldig t/m 31 januari 2025 en/of zolang de voorraad van de Seasons Agenda en Seasons Kalender strekt.

Het abonnement loopt tot wederopzegging en is na de actieperiode eenvoudig per maand opzegbaar. Op deze aanbieding zijn de

leveringsvoorwaarden en het privacybeleid van Roularta Media Nederland van toepassing.

Weer licht

FOTO: GETTY IMAGES PORTRET: ERNIE ENKELAAR

Cadeau voor

abonnees

Als Seasons-abonnee krijg je

nu gratis én exclusief toegang

tot meer dan 20 andere magazines,

zoals delicious., Flow,

Roots, Happinez en Zin. En –

nog mooier – deze digitale

toegang is ook te delen met

twee vrienden of familieleden.

Zo heb je nóg meer plezier van

je Seasons-abonnement. Kijk

voor meer informatie en alle

magazines in deze bundel op

mijnmagazines.nl/app

Al jaren kijk ik thuis vanaf mijn werkplek uit op een enorme coniferenhaag

die op twee meter afstand op de erfgrens van de buren staat.

Al lang voordat ik er kwam wonen is die geplant en altijd netjes bijgehouden.

Tot mijn buurman overleed en de buurvrouw het niet meer kon

opbrengen te blijven op de plek waar hij altijd zo gelukkig was geweest.

Zij ging ergens anders wonen en het huis stond vanaf die dag leeg.

Ze wilde er niet meer komen, maar verkopen was voor haar ook geen

optie. De coniferenhaag rondom het huis werd hoger en hoger en

slokte al het licht op. Buurtgenoten vroegen me weleens of ik het niet

deprimerend vond om uitzicht te hebben op die donkere haag, maar

ik was langzaam meegegroeid met die coniferen en wist niet beter.

Meer dan vijftien jaar bleef het huis onbewoond en raakte langzaam

in verval. Maar dit jaar was het ineens verkocht, aan een jong stel dat

voortvarend te werk ging. Het huis werd opgeknapt en beetje bij beetje

werd de coniferenhaag weggehaald. Ook aan de kant van mijn raam

zag ik de haag stammetje voor stammetje verdwijnen. En toen vulde

mijn kamer zich ineens met licht. Licht waarvan ik niet eens wist dat ik

het miste, totdat het er was. Natuurlijk wordt er nu gepraat over een

nieuwe afscheiding, maar die gaat nooit meer zo hoog zijn als die

donkere coniferen. En dus zullen licht en lucht vanaf nu altijd mijn

werkplek verblijden.

Ik wens iedereen dan ook veel licht en lucht toe.

Fanny Glazenburg

Hoofdredacteur

fanny.glazenburg@roularta.nl

seasons.nl facebook.com/magazineseasons instagram.com/seasonsmagazine pinterest.com/magazineseasons info@seasons.nl

SEASONS 3

Ga je verhuizen,

verbouwen

of je cv-ketel

vervangen?

Hét juiste moment

voor een hybride

warmtepomp.

Als je van plan bent om te verhuizen, te verbouwen of je cv-ketel te vervangen, dan wil

je dat meteen goed doen. Heb je al nagedacht over hoe je energie kunt besparen?

Want dit is hét moment. Bijvoorbeeld door een hybride warmtepomp te installeren.

Met deze investering bespaar je gemiddeld 60% op je gasverbruik voor de verwarming van je woning. En dat

zie je gelijk terug op je energierekening. Beter voor je portemonnee én voor de aarde.

Benieuwd naar de subsidies die tot wel 30% van de kosten kunnen dekken? Of naar de aantrekkelijke leningen

zoals de energiebespaarlening vanaf 0% rente van Nationaal Warmtefonds?

Op zetookdeknopom.nl lees je er meer over.

COLOFON

Hoofdredactie Fanny Glazenburg

Artdirector Janneke Niezen

Coördinatie en productie Laura Gommans

Eindredactie Heleen Bos (coördinatie)

Vormgeving Marjolin Alkema (coördinatie)

Redactieassistent Carla Happee

Van de redactie

Elk nummer vertellen Seasons-medewerkers

iets over hun (favoriete) productie:

Marketing Suzanne van den Berg, Janneke van Deursen, Joyce van

Hout, Merel de Jong, Linsey van Vliet, Angelique Wilms,

Marije Zonneveld

Losse verkoop Tess Brentjens, Patricia de Bruin

Aan dit nummer werkten mee

De Bloeimeesters, Arjan Boekel, Marjolein ter Braak, Dosia Brewer,

Yann Deret, Ruba Diyap, Evelyn van Driel, Bram Engberts, Ernie

Enkelaar, Mirjam Enzerink, Christl Exelmans, Margriet de Groot,

Trui Heinhuis, Arenda Hoogakker, Ursula Hopson, Anneke Jansema,

Marie Maud Levron, Annemarie Maarhuis, Annemarije Mellema,

Esther de Munnik, Bernice Nikijuluw, Yvonne Nortier, Monique van der

Pauw, Janneke Peters, Jacqueline Pietrowski, Frans Rappange,

Anne-Marie Ross, Anna Rubingh, Sabine Van der Sande, Anne

Catherine Scoffoni, Katie Scott, Trudelies Schouten, Jeroen van der

Spek, Jessie Straathof, Jef van Tricht, Marie Tromp, Rachel Vieth,

Rosa Veldhuis, Sietske de Vries

Uitgever Pim Osterhaus

SIETSKE DE VRIES

Tuinontwerper Arjan Boekel

“Bloeiende tuinen worden vooral in de zomer

geportretteerd. Extra leuk om nu eens aandacht

te besteden aan een bloementuin in de

winter. Als je de juiste planten kiest, valt er

namelijk nog genoeg te beleven in de ‘kale’

tuin. Zeker als er onverwacht wat rijp op de

planten neerdaalt en de ochtendzon alles op

betoverende wijze verlicht.” Pagina 136.

Druk Roularta Printing, België

Adverteren?

Voor informatie: Roularta Media Nederland,

sales@roularta.nl

of bel 06 57949117 (alleen sales-gerelateerde vragen).

Vragen over abonnementen?

Je vindt alle informatie in de lezersservice op pagina 145.

Redactieadres Seasons:

Postbus 22693, 1100 DD, Amsterdam, info@seasons.nl

De redactie is telefonisch niet bereikbaar.

Distributie losse verkoop Aldipress, De Meern, telefoon: 030 666 0611.

Leesportefeuille Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever

is opname van Seasons in een leesportefeuille niet toegestaan.

Seasons is een uitgave van Roularta Media Nederland.

© 2024 Roularta Media Nederland. Alle rechten voorbehouden.

Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd,

opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of

openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming

van de uitgever. De uitgever sluit elke aansprakelijkheid

voor schade als gevolg van druk- en zetfouten uit. Seasons is een

geregistreerd merk van Roularta Media Nederland.

Abroad

Seasons is available for international Licensing and Syndication.

More information: sales@roularta.nl

Seasons verschijnt 10x per jaar (inclusief 2 specials).

Het eerstvolgende nummer is op 29 januari 2025 verkrijgbaar.

TON BOUWER

Fotograaf Trui Heinhuis

“De weergoden waren ons gunstig gezind,

want net voor we bij het Vierwoudstrekenmeer

bij Luzern in Zwitserland arriveerden, viel er

een dik pak sneeuw. De tocht in de arrenslee,

getrokken door dampende paarden en met

alleen het geluid van de belletjes in een verder

doodstil en knisperwit landschap, zorgde voor

een magische reportage en een reis om nooit

te vergeten.” Pagina 26.

Journalist Monique van der Pauw

“Voor de serie ‘Gespot op instagram’ interview

ik instagrammers over hun werk en hun band

met de natuur. Deze keer sprak ik met handweefster

Sabine Van der Sande over oude

weeftechnieken, de spreien van kolonistenvrouwen

en de wens om te leven op het

ritme van de seizoenen. Praten met de mens

achter de mooie plaatjes, wat bof ik toch met

mijn werk.” Pagina 132.

SEASONS 5

76

48

36

104

26

60

14 122

74

editie 1

INHOUD

Buiten

Cadeau:

8 winterse

kaarten

GROEN

8 Groen geluk

84 Aan de slag in eigen tuin: structuur aanbrengen

met siergrassen

114 De tuin in… december /januari

119 Plant in the picture: Mahonia eurybracteata

‘Soft Caress’

136 Tuinplan: deze beplanting houdt de wintertuin

mooi

BUITENKIJKEN

76 Sprookjesachtig: siergrassentuin onder een

laagje rijp

REIZEN

26 Zwitserland: in de arrenslee door een

eindeloos witte wereld

AMBACHT

36 Verven met natuurlijke indigo naar oud

familierecept

104 Op de plek waar ooit de Titanic werd

gebouwd wordt nu bijzondere whiskey

gestookt

DOSSIER

93 Nieuwe serie! In deze eerste aflevering:

duurzaam boeren

Binnen

DIY

14 Maak feestelijke decoraties met het zilver

van judaspenning

LOGEREN

122 Zuid-Tirol: een heerlijke hide-away met

zicht op de Dolomieten

BINNENKIJKEN

48 Natureltinten en stevige kleuraccenten

kenmerken deze hoeve in Frankrijk

KOKEN

60 De lekkerste vegan hapjes voor de

feestmaand

Elke Editie

COLUMNS

46 Mirjam creëerde een droom van een

huis in de Achterhoek

74 De pluktuin van Annemarije

112 Bram vertelt over bomen

INTERVIEW

86 Oprichter van ‘Food Hub’ Joris Lohman

GESPOT OP INSTAGRAM

132 Seasons tipt pareltjes. Deze keer:

@loomsupply van handweefster

Sabine Van der Sande

LOGEREN

120 Groningen: offgrid in Het Hogeland

EROPUIT

142 Uitjes met een snufje buitenleven

LEZERSSERVICE

5 Colofon

145 Lezersservice

146 Vooruitblik volgende editie

LEZERSAANBIEDINGEN

2 Korting voor nieuwe abonnees op

de Agenda en Kalender 2025

58 Boek nu je tickets voor het

Seasons filmfestival op Vlieland!

14

76

Coverfoto: Trui Heinhuis

SEASONS 7

GROEN

geluk

Originele ideeën, bijzondere

initiatieven, nieuwe zaken,

boeiende mensen en meer

waarvan je groene hart

sneller gaat kloppen.

SAMENSTELLING EVELYN VAN DRIEL EN ANNE-MARIE ROSS

TEKST ROSA VELDHUIS

WINTERWOODS.NL

8 SEASONS

KNUS IN

DE TENT

Kamperen alleen iets voor

de zomer? Niet per se. Bij

pop-upcamping Winterwoods

in de Drentse bossen slaap je

de wintermaanden (t/m 23

maart) in een yurt, een tent

uit Mongolië die van origine

wordt gebruikt door nomaden

op de toendra’s. Dankzij de

isolatie en de houtkachel is het

heerlijk warm. Overdag kun je

meedoen aan activiteiten, de

natuur ingaan of opwarmen in

de sauna op het terrein.

Vanaf € 380 voor 2 overnachtingen

(o.b.v. 2 personen), winterwoods.nl

ROYALGOEDEWAAGEN.COM

mode

ALTIJD IN DE

gespot

SILIQUINI

Een van de oudste aardewerkfabrieken

van Europa,

Royal Goedewaagen, verrast

met een nieuwe collectie.

Deze handgemaakte potten

en vazen zijn elegant en tijdloos

en de Heritage collectie

is gemaakt om van generatie

op generatie mee te gaan.

Heritage HomeDeco € 9,95-

€ 79,95, royalgoedewaagen.com

SEASONS 9

Favoriet

WAT

De aardse keramiekcollectie van Carien

Kuypers van Dongen voor By Mölle.

WAAROM

Voor haar collectie maakt Carien optimaal

gebruik van haar omgeving. Ze maakt

eigen kleurpigmenten en glazuur van

natuurlijke materialen, zoals klei uit de IJssel.

VAN KLEI NAAR KLEUR

Langs de oever van de IJssel verzamelt

de kunstenares de klei. Vervolgens wordt

de ‘vangst’ gezeefd om stenen en zand

te verwijderen, dan gedroogd en tot slot

fijngemalen om als pigment te gebruiken.

DE COLLECTIE

Bestaat uit kommen en borden in twee

formaten. Vanaf € 19, verkrijgbaar bij

bymolle.com

CARIEN KUYPERS VAN DONGEN

GELUKKIG

GROEN

JAAR

De leegte die een kerstboom

achterlaat na gedane dienst kun

je het beste meteen opvullen

met een frisse nieuwe plant. Op

mooiwatplantendoen.nl vind

je veel tips en inspiratie. Heb

je geen fantastische groene

vingers? Kijk dan bij ‘10 makkelijke

en sterke kamerplanten’. Heb je

een huisdier? Lees dan welke

planten je beter niet in huis

kunt halen. Op deze site vind je

trouwens ook een hoop informatie

over kas- en tuinplanten.

mooiwatplantendoen.nl

BLOEMENBUREAU HOLLAND

10 SEASONS

geluk

BERTHE HOOLA VAN NOOTEN

Een kleurrijk bestaan

Vele botanici bloeiden op toen in 1863 het platenboek ‘Fleurs, fruits et feuillages choisis de l’île

de Java’ uitkwam, met prachtige tekeningen van de flora van Java. Over de maakster, de

Utrechtse Berthe Hoola van Nooten, was tot nu toe niet veel bekend, maar uit deze boeiende

biografie blijkt dat ze een avonturierster was. Lees hoe het haar gelukt is meer kleur te geven

aan een tot dan toe door mannen gedomineerde kunstenaarswereld.

‘Berthe Hoola van Nooten (1817-1892)’, David A. (Apollonius) Coppoolse, € 39,90, noordboek.nl

GEURWOLKJE.NL

RUIKT ALS THUISKOMEN

De nieuwe collectie geuren van

Geurwolkje ruikt – lekker vertrouwd –

naar het Nederlandse landschap.

Van Tulpendroom tot Canal Calm:

elke etherische olieblend bevat 100%

natuurlijke ingrediënten en zorgt voor

een subtiele geur in huis.

Gebruik de Ode aan Nederland olieblends

(€ 9,99 per 5 ml) in combinatie met de Living Green

Terrazzo aroma-diffuser (€ 79,95), geurwolkje.nl

SEASONS 11

geluk

KITCHENAID.NL

KNAPPE KEUKENHULP

Laat deze KitchenAid keukenmixer maar gerust op het aanrecht

staan, want deze beauty mag gezien worden. Dankzij de

bosgroene kleur, matte afwerking en notenhouten kom staat-ie

hoog op ons verlanglijstje.

KitchenAid Evergreen keukenmixer, € 999, kitchenaid.nl

trend

Las een vouw-uurt je in

Vervelen is er tijdens de winteravonden niet bij met dit origami-blokboekje. Maar liefst

333 velletjes met mooie Japanse tuinen bloemmotieven liggen klaar om onder je handen te

veranderen in papieren kunstwerkjes. Het boek bevat ook de basisprincipes van het

origami-vouwen en tien vouwpatronen.

‘333 Origami Japanse tuinen’, € 15,99, forteuitgevers.nl

12 SEASONS

DRIE VRAGEN AAN...

STEFFIE VAN DEN

ELSHOUT

Schilderen met wol: zo omschrijft grafisch

ontwerper en textielkunstenares

Steffie van den Elshout het tuften. Door

middel van een tufting gun – een soort

handnaaimachine – ‘schiet’ Steffie wol

op een gespannen doek en ontstaan

wandkleden en wollen schilderijtjes.

Waarom ben je aan het tuften

geslagen?

“Toen ik in 2020 overspannen thuis kwam

te zitten, ben ik verschillende ambachten

gaan proberen. Ik wilde graag met mijn

handen werken; zelf iets creëren. Op

instagram zag ik tuftvideo’s voorbijkomen.

Dat ging ik proberen en het

tuften bleek een schot in de roos. Mijn

garage werd omgetoverd tot tuftstudio

en na een paar maanden flink oefenen

ben ik workshops gaan geven.”

Hoe komt een nieuw tuftwerk tot stand?

“Ik werk voornamelijk in opdracht. Klanten

delen een inspiratiefoto – bijvoorbeeld

van een bloemenveld – en op basis

daarvan maak ik grafische schetsen op

de computer. Vervolgens deel ik een

kleurenvoorstel en wanneer de klant blij

is kan het tuften beginnen.”

STEFFIE VAN DEN ELSHOUT

Een van die opdrachten kwam van

Sissy-Boy. Vertel?

“Dit was zo’n tof project. De collectie

Creations By Heart is een samenwerking

tussen de winkelketen en jonge Nederlandse

ontwerpers en kunstenaars. Ik

mocht het spits afbijten en ontwierp

onder meer twee vazen met bloemen op

A3-formaat.”

Ook een tuftwerk aan de muur of wil je

een workshop volgen? Bekijk de mogelijkheden

op steffievandenelshout.nl

SEASONS 13

DIY MET JUDASPENNING

TAFELZILVERZelf

Met een tak judaspenning heb

je goud in handen. Of moeten we

zeggen zilver? Want dat is de

kleur van de bijzondere

zaaddozen van deze plant.

De ‘penningen’ doen het geweldig

in droogboeketten, gewoon los in

een vaas of als DIY-materiaal.

PRODUCTIE, STYLING EN DIY JANNEKE PETERS FOTOGRAFIE JEF VAN TRICHT

Zelf

MAKEN

Fijn gordijn

LAMPENKAP ‘BIDAR’ (HOUSE

DOCTOR). LED LICHTSNOER MET

BLAADJES ‘SKULD’ € 7,50 (JYSK.NL)

14 SEASONS

De kracht van

crème en wit

KANDELAAR € 19,99 (HM.COM).

DIY-RING € 2,53, METAALDRAAD

€ 2,34 (SOSTRENEGRENE.COM).

KAARSEN, SET VAN 2 € 4,99

(SISSY-BOY.COM)

SEASONS 15


Transparant kommetje

16 SEASONS

De beste wensen

PASSE-PARTOUT-

KAARTEN VAN

HANDGESCHEPT

PAPIER € 2,38

(SOSTRENEGRENE.

COM). TAFELKLEED

€ 146 (TELL ME

MORE VIA ROYAL-

DESIGN.COM)

SEASONS 17


Glaskunst

18 SEASONS

Ragfijne hanger

METAALDRAAD € 1,53 (SOSTRENEGRENE.COM).

TAFELKLEED € 219 (MANUFACTUM.NL)

SEASONS 19

Prachtig ingepakt

CADEAUPAPIER, ROL VAN 2 M € 2,95 (LEUK-

VERPAKT.NL). KARTONNEN CADEAUDOOSJES,

SET VAN 4 € 6,95 (CREAKNUTSELEN.NL)

20 SEASONS


Voetversiering

METAALDRAAD € 2,34, GOUDKLEURIG METAALDRAAD € 1,53

( SOSTRENEGRENE.COM). GLAZEN € 9,99 (HM.COM). TAFELKLEED € 219

(MANUFACTUM.NL). KANDELAAR € 21,50 (ESTER & ERIK VIA PETITDEPOT.NL)

SEASONS 21


Subtiel naamkaartje

ACRYLMARKER € 5,69 (POSCA

VIA PIPOOS.COM). BESTEK

VANAF € 7,95 (SISSY-BOY.COM).

SERVETTEN, SET VAN 2 € 12,99,

DRINKGLAZEN, SET VAN 2

€ 9,99 (HM.COM). PAPIEREN

STERREN, 6 STUKS € 13 (WORLD

OF CRAFT VIA ARKET.COM).

LINNEN TAFELLOPER € 34,90

(LINENTALES.COM)

22 SEASONS

Vederlichte krans

NIET GENOEMDE ITEMS ZIJN

PRIVÉBEZIT OF KRINGLOOPGELUK

SEASONS 23


Werkbeschrijvingen

Fijn gordijn

NODIG

• houten tak • judaspenning

• katoenen touw

ZO MAAK JE HET

• Maak aan een dunne houten tak, die je

bijvoorbeeld hebt gevonden in het bos of

in je tuin, kleine takjes judaspenning vast

met stukjes dun katoenen touw of een

ander restje dun draad dat je nog hebt

liggen. • Varieer in de lengte van de

draden en voeg ook wat andere takjes toe

voor een speels effect.

De kracht van crème

en wit

NODIG

• judaspenning, ongepeld en gepeld

• takjes • ijzerdraad • metalen ring

• kandelaar(s) • kaarsen

ZO MAAK JE HET

Een feestelijke krans van gedroogde,

ongepelde judaspenning in combinatie

met ‘gepelde’ glanzende judaspenning en

pluizige takjes gevonden in de natuur.

Juist door deze combinatie ontstaat er een

levendig en mooi geheel, vooral als de

kaarsen aan zijn. • Je maakt de krans door

de verschillende takjes judaspenning en

overige takjes rondom met de klok mee

met ijzerdraad vast te maken aan een

metalen ring. • Voeg als laatste extra

pluizige takjes en losse takjes gepelde

judaspenning toe en leg de krans boven

op een ronde kandelaar. • Je kunt de krans

ook op tafel leggen en tegen de binnenkant

losse kandelaars met kaarsen zetten.

Transparant kommetje

NODIG

• schaaltje • krantenpapier of oude doek

• huishoudfolie • behanglijm of matte

Mod Podge • witte tissues • judaspenning

• Pritt lijmstift • waxinelichtje

ZO MAAK JE HET

• Zet het schaaltje (formaat naar wens)

ondersteboven op tafel met daaronder

een stuk krantenpapier of een oude doek.

• Pak de kom in met transparant huishoudfolie.

• Plak eerst met behanglijm of

matte Modpodge een dun laagje witte

tissues op het plasticfolie aan de binnenkant

van de kom en laat even drogen.

• Plak daarna voorzichtig judaspenningschijfjes

over lappend rondom op de kom,

begin vanuit het midden. • Laat goed

drogen en ver wijder voorzichtig het

plasticfolie. • Plak eventueel als laatste

rondom de bovenrand wat extra blaadjes

naar wens. Gebruik telkens maar een klein

beetje lijm (Pritt) voor het mooiste effect.

• Als je een waxinelichtje in dit kommetje

zet, valt het kaarslicht prachtig door de

judaspenningen.

De beste wensen

NODIG

• judaspenning • Pritt lijmstift • kaart van

mooi papier

ZO MAAK JE HET

• Plak judaspenningschijfjes met telkens

een klein beetje Pritt op de binnenkant van

een kaart van mooi papier. • Begin in het

midden en laat de blaadjes overlappend

uitwaaieren naar de buitenranden.

• Gebruik de kaart om dierbaren een fijn

nieuw jaar toe te wensen.

Glaskunst

NODIG

• judaspenning • Pritt lijmstift

ZO MAAK JE HET

• Zo gemaakt en toch heel feestelijk. Plak

zeven judaspenningschijfjes overlappend

in een cirkeltje met steeds een beetje lijm.

• Dezelfde lijmstick kun je gebruiken om

het cirkeltje op het raam te plakken.

Ragfijne hanger

NODIG

• goudkleurig ijzerdraad • judaspenning

• crème borduurgaren of linnen garen

ZO MAAK JE HET

• Rijg aan een stukje goudkleurig ijzerdraad

een rits judaspenningschijfjes.

24 SEASONS

• Buig aan de onderkant een klein oogje in

het ijzerdraad en aan de bovenkant een

groter oog. • Bevestig aan de onderkant

een kwast van dun, crème borduurgaren,

dun linnen garen of iets anders moois.

Prachtig ingepakt

NODIG

• judaspenning • lijmpistool • mooie

pluizige zaden, bv. van de klaproos

• stukje touw

ZO MAAK JE HET

• Een cadeautje extra mooi inpakken laat

zien dat je het met liefde geeft. Plak

judaspenningschijfjes in een rondje aan

elkaar en plak daarop nogmaals een

rondje blaadjes. Laat de blaadjes telkens

overlappen en zorg dat de steeltjes naar

buiten wijzen. • Plak met een lijmpistool

een mooie zaaddoos (bijvoorbeeld van

een klaproos) in het midden van de cirkels.

• Lijm op de achterkant een stukje touw

dat je om het cadeautje kunt wikkelen.

Voetversiering

NODIG

• goudkleurig ijzerdraad • judaspenning

• stukje touw of draad

ZO MAAK JE HET

• Rijg aan een stukje goudkleurig ijzerdraad

judaspenningschijfjes. • Leg de

slinger om de voet van een glas en wikkel

de uit einden van het ijzerdraad een paar

keer om elkaar heen. • Knip de uiteindjes

bij. • Na de feestelijkheden kun je er een

stukje touw of draad aan vastknopen en ze

als decoratie aan een tak of de knop van

een kast hangen.

TIP: Op tafel ligt een wolk goudkleurig

metaaldraad (gekocht als rolletje en

helemaal uitgerold) in combinatie met

een fairy lichtsnoer als feestelijke decoratie.

Het batterijdoosje werk je weg door

het bijvoorbeeld onder het tafelblad vast

te plakken met een stukje tape.

Subtiel naamkaartje

NODIG

• waterafstotende pen • judaspenning

ZO MAAK JE HET

• Schrijf met een speciale waterafstotende

pen de naam of initialen van je gasten op

de schijfjes van de judaspenning. • Leg het

takje heel simpel op een mooi opvouwen

linnen servet en voeg een paar feestelijke

versieringen toe.

Vederlichte krans

NODIG

• gebaksbordje of schotel • judaspenning

• Pritt lijmstift • perforator of gaatjestang

• stukje jute touw

ZO MAAK JE HET

• Dit kransje wordt het mooist als de

blaadjes in een perfect rondje aan elkaar

worden geplakt. Gebruik als hulpmiddel

een gebaksbordje of schotel met

opstaand randje. • Leg de blaadjes overlappend

tegen de rand aan en plak ze aan

elkaar vast met telkens een klein beetje

Pritt. • Maak met een perforator of

gaatjes tang kleine gaatjes in elk blaadje.

• Hang de krans met een stukje jute touw

aan bijvoorbeeld takken in een vaas.

Judaspenning

Judaspenning (Lunaria annua) is

een tweejarige plant die in mei en

juni bloeit. Maar de meeste

mensen kweken de plant voor wat

daarna komt: de prachtige zaaddozen.

Eerst zijn ze groen, later in

het jaar drogen ze wat uit en worden

ze bruin. Als je de dekschildjes

van de zaaddozen verwijdert, vind

je binnenin de witzilveren, bijna

transparante ‘penningen’. Heb je

ze niet in de tuin, dan kun je

terecht bij tuincentra of bijvoorbeeld

bij secondgreen.nl. Daar

koop je losse takken; een grote tak

van 60 tot 70 cm hoog is € 14,95.

SEASONS 25

Tussen

HEMEL

EN AARDE

Metersdikke pakken sneeuw, dampende

paarden voor de arrenslede en ijsvissen op

een hooggelegen bergmeer; rond het Zwitserse

meer van Luzern vind je een eindeloos witte

wereld om stapvoets te verkennen.

TEKST MARGRIET DE GROOT FOTOGRAFIE TRUI HEINHUIS

26 SEASONS

REIZEN ZWITSERLAND

’s Winters zijn bij Melchsee-Frutt

alle wegen verdwenen en is het

gebied één grote sneeuwvlakte.

De Frutt-kapel is een handig

ijkpunt voor wandelaars.

SEASONS 27

REIZEN ZWITSERLAND

Onderweg naar boven

weet de zon langzaam

door de wolken te dringen.

Winterwonderland!

Unter grau, oben blau. Dit Zwitserse gezegde geeft ons hoop.

Beneden, aan het Vierwoudstrekenmeer bij Luzern, wordt het

zicht op de omringende bergen belemmerd door een grijze

wolkendeken. Zou het boven werkelijk blauw zijn? We wagen

het erop. Vanaf het uitgestrekte meer, waar hoge palmbomen

naast pastelkleurige belle-epoquevilla’s staan, gaat de rit naar

het historische plaatsje Vitznau. Vlak bij een biscuit-geel

stationnetje met geglazuurd pannendak wacht de tandradspoortrein

naar Rigi Kulm, de koningin van de Bergen. Het is

de oudste bergspoorweg van Europa, die maar een paar

stationnetjes kent. In het tussenseizoen is het skigebied

gesloten waardoor je als wandelaar, langlaufer of sleetjerijder

volop kunt genieten van de rust. Langzaam zoeven we

omhoog door een landschap dat steeds witter wordt. Alles is

bedekt met een dikke sneeuwdeken of is van ijzig kristal, zelfs

de houten paaltjes hebben hoge mutsen van sneeuw. Aan de

rotswand hangen lange ijspegels en slierten bevroren planten

te glinsteren in het licht. De naaldbomen leunen diep voorover

onder de last van pakken sneeuw.

Magisch natuurverschijnsel

Bij het tussenstation Rigi Kaltbad-First wacht een traditionele

arrenslee met twee dampende paarden. We worden zorg vuldig

toegedekt met wollen dekens en schapenvellen. Het is vroeg,

de wereld lijkt nog in diepe slaap, zo

ongelooflijk stil en vredig is het om ons

heen. We horen alleen het geklingel van

de belletjes en het briesen van de

paarden. De maagdelijk witte sneeuw

kraakt onder hun hoeven. Bij tijd en

wijle breekt de zon voorzichtig door

flarden ochtendnevel. Ineens voelen we

een prikkeling op ons gezicht. We kijken

verrast op en worden getrakteerd op

een magisch natuurverschijnsel. De

lucht is gevuld met miljoenen ragfijne

ijskristallen waar de zon een regenboog

in heeft getoverd. Kippenvel zo mooi.

We rijden door een winterwonderland

en komen enkel een langlaufer en twee

wandelaars tegen.

Nadat we afscheid hebben genomen en

de paarden over de neus hebben

geaaid, besluiten we niet te wachten op

het treintje naar het eindstation, maar

in rustig tempo naar boven te wandelen.

Een uitstekend besluit. We kijken uit

over hoge bergketens met de Petrusberg

als blikvanger. Beneden ons ligt

een wolkentapijt dat zich uitstrekt als

een enorm meer, boven een knalblauwe

hemel met een zon die zo krachtig

straalt dat de mutsen en sjaals in de

rugzak verdwijnen en de jassen uit

kunnen. De weg omhoog is goed

begaanbaar en staat duidelijk aangegeven

met bij elke tweesprong telkens

keuze uit een langere of kortere route.

Af en toe schiet er een kort treintje door

het landschap, vaak met een bak vol

sleetjes, post en proviand. Ander

ge motoriseerd vervoer is er niet, hooguit

een sneeuwscooter of pistenbully.

>

28 SEASONS

Melchsee-Frutt ligt in

een kom, beschut door

hooggebergte.

Wonderlijk gezicht: elk

paaltje heeft een flinke

kaboutermuts.

Sneeuwschoenen behoeden

je voor het wegzakken in de

Tiefschnee.

Een geliefd uitje voor buurtgenoten van

Rigi Kulm: naar boven met het treintje en

afdalen met sneeuwschoenen.

Uitpuffen op het terras

boven aan de skipiste van

Melchsee-Frutt.

Waar een schuimspaan

ook goed voor is: het ijsvrij

maken van het visgat!

Melchsee-Frutt is alleen

bereikbaar per kabelbaan,

een prachtige tocht.

Langs de oevers staan

overal afdrukken van

vossen, hermelijnen

en gemzen.

SEASONS 29

Boven op Rigi Kulm waan je je

op het dak van de wereld, met onder je

een oceaan van wolken

30 SEASONS

REIZEN ZWITSERLAND

SEASONS 31

32 SEASONS

Onder aan de lift van

Melchsee-Frutt is de sneeuw

metersdik en maagdelijk wit.

REIZEN ZWITSERLAND

> 360° onbelemmerd uitzicht

Het enorme terras van het historische

hotel Rigi Kulm is onze zoete beloning.

Wat een uitzicht! Het blijkt nog spectaculairder

te kunnen. We kunnen nog iets

hoger klimmen, naar de top van Rigi

Kulm. Eenmaal daar begrijp je waarom

dit de ‘koningin van de Bergen’ wordt

genoemd. De top vormt een majestueus

middelpunt vanwaar je 360 graden

onbelemmerd uitzicht hebt. Sprakeloos

draaien we langzaam een rondje om

onze as. Je kunt kilometers ver kijken

naar de hoge alpenpieken. Het wolkenmeer

van onderweg is hier veranderd in

een wolkenoceaan waar je elk moment

een ouderwetse oceaanstomer verwacht.

Het voelt alsof we tussen hemel en aarde

zweven. Zo moeten Mendelssohn, Victor

Hugo en Mark Twain hier ook hebben

gestaan. Vanaf 1736 kwamen reizigers

van over de hele wereld om dit schouwspel

te beleven.

Om alle indrukken langzaam te laten

bezinken, besluiten we de trein voor

gezien te houden en wandelend aan de

terugweg te beginnen. We zijn nog maar

net op weg als we een uitnodigende

berghut tegenkomen met buitenterras.

Met een dampende mok glühwein kijken

we mijmerend naar Melchsee-Frutt aan

de overkant, waar we de volgende dag

zullen gaan ijsvissen.

Dat sleetjerijden niet alleen

voor kinderen is, bewijst de

sleepiste op Rigi Kulm.

Eindeloze sneeuwvlakte

De route naar Melchsee-Frutt gaat door bergen en langs

kloeke boerderijen. De weg eindigt bij de skilift met een

speciale gondel voor de bagage. Vanaf hier is de top niet te

zien. De tocht duurt zeker een kwartier en scheert langs skipistes,

langlaufloipes en besneeuwde naaldbomen. Boven is

het even lastig oriënteren. We zijn beland in een enorme kom

vol sneeuw die in de verte wordt begrensd door bergpieken.

Er zijn geen wegen, alleen maar een eindeloze sneeuwvlakte

met hier en daar chalets. Stokken en bordjes geven de ski-,

langlauf- en wandelparcoursen aan. Elke sport heeft z’n eigen

kleur, de roze stokken zijn bijvoorbeeld voor de sneeuwschoenwandelaars.

Het is rustig en de sfeer is gemoedelijk.

Een sneeuwschoenwandelaarster uit de buurt vertelt over

haar rondwandeling via Tannen die je ook op bergschoenen

kunt doen. Zolang je maar op de paden blijft en de diepe

sneeuw vermijdt, kun je de wandeling in vijf uur afleggen,

inclusief lunch. We besluiten eerst de panoramalift te nemen

naar een lagergelegen deel met een kerkje naast een snelstromend

beekje. Langs de rand ontwaren we sporen van

vossen en hermelijnen. Die hebben hier alle rust en ruimte.

Zeker als na half vijf de laatste gondelbaan naar beneden is

vertrokken en ze het landschap alleen nog hoeven te delen

met een handvol wandelaars en sleetjesrijders.

>

SEASONS 33

Reis

WIJZER

Rigi Kulm

Melchsee-Frutt

Doen

• De tandradtrein naar Rigi Kulm vertrekt

vanuit Vitznau. Voor houders van een

Swiss Travel Pass is het ritje gratis.

• IJsvissen kan geboekt worden bij

Eisfischer Magazin in het oude

bergstation. melchsee-frutt.ch

Als de schemering valt in

Melchsee-Frutt rest er

alleen nog maar stilte.

>

IJsvissen op het bevroren meer

Het meer waar we zouden gaan ijsvissen hebben we nog niet

ontdekt. De volgende ochtend blijkt dat het al die tijd vlak voor

onze neus lag. We kijken erop vanuit ons hotel, dat pal naast

het meer ligt. Zo suf. We hadden een glinsterende ijsvlakte

verwacht, maar het dichtgevroren meer ligt verscholen onder

een halve meter sneeuw. De kleine groepjes mannen die verspreid

over de enorme vlakte staan zijn niet gezellig aan het

praten, maar aan het ijsvissen. Vandaar die juichkreten af en

toe. Ze hadden beet!

Het meer is de thuisbasis van acht soorten forel. Je kunt er het

hele jaar door vissen, met de winter als spectaculairste seizoen.

Op eigen houtje ijsvissen is niet mogelijk. Van januari tot half

april kun je je aanmelden en gaat er een ervaren ijsvisgids

mee. Per dag zijn er slechts twintig groepjes ijsvissers toegestaan,

je mag maximaal vijf vissen per persoon vangen. Op

sneeuwschoenen en gewapend met een hengel, emmertje met

schuimspaan, schop en ijsboor ga je het avontuur aan. Die

laatste twee attributen zijn onontbeerlijk om de sneeuw weg te

scheppen en een gat te boren. Het nut van de schuimspaan

begrijpen we pas als het gat eenmaal geboord is en de vislijn is

uitgegooid. De temperatuur van het water is zo laag dat er

binnen een mum van tijd een ijsvlies ontstaat dat je weg moet

scheppen. Doe je dat niet, dan vriest de lijn vast.

IJsvissen is niet zo meditatief als gedacht, we zijn druk in de

weer met ijslepelen en tussendoor korte rukjes geven aan de

vislijn, waar de ijskristallen graag aan vastkleven. Het wachten

is op het belletje dat waarschuwt dat we beet hebben. Onze

gids Gusti Berchtold adviseert om regelmatig een nieuw gat te

Logeren

• Verblijven kan boven aan de berg in

het Rigi Kulm hotel of beneden bij

het meer in Vitznau of Weggis. Wij

logeerden in het aangename hotel

Rössli in Weggis met spa en uitzicht

op het meer. roessli.ch

• Boven bij Melchsee-Frutt zijn diverse

hotels en restaurants. Wij verbleven in

het Frutt Mountain Resort met een

uitgebreide spa en twee restaurants.

fruttmountainresort.com

Met dank aan luzern.com en

myswitzerland.com

boren. Binnen een halfuur, bij het derde

gat, hebben we beet. We halen een

spartelende regenboogforel van zo’n 40

centimeter op. Teruggooien is geen

optie omdat de vis in deze temperaturen

niet meer levensvatbaar is. Behendig

maakt Gusti onze vangst schoon en dekt

de restjes toe met een handvol sneeuw.

Aan het eind van de dag weten de vossen

die te vinden. Zij zijn niet de enige die

belang hebben bij het ijsvissen; rondcirkelende

alpenkauwtjes houden

Gusti’s bewegingen nauwlettend in de

gaten. Ze weten dat zij het aas toegeworpen

krijgen en storten zich er

en masse op. Onze forel gaat rechtstreeks

naar de chef-kok van het hotel.

Vanavond kunnen we ons verheugen op

een bordje met eigen vangst.

34 SEASONS

REIZEN ZWITSERLAND

Flarden nevel kleuren het

landschap in mysterieuze

grijze tonen.

SEASONS 35

XXXXXXXXXXXXXXXX

DE BLAUWE

WERELD

van toen

Volgens de traditionele Oostenrijkse

Blaudruck-techniek bedrukken Joseph en

Miriam Koó stoffen met een geheime pasta

die ze daarna verven met natuurlijke

indigo. Precies zoals het op deze plek al

ruim honderd jaar gebeurt.

TEKST EN FOTOGRAFIE ANNA RUBINGH

36 SEASONS

AMBACHT BLAUWDRUK

Joseph en Miriam voor de

100 jaar oude werkplaats,

waar alles nog precies zo

is als toen Josephs grootvader

hem bouwde.

SEASONS 37

Midden: een voorbeeldlap met verschillende patronen. Rechts: in het winkeltje kom

je ook van alles te weten over de geschiedenis van het familiebedrijf.

Het is doodstil als ik de binnenplaats van Blaudruck Koó in

het slaperige dorpje Steinberg in Zuidoost-Oostenrijk op kom.

Er ligt een kat te slapen in het winterzonnetje dat op de witte

muren en lichtblauwe deuren van de werkplaats schijnt.

“Nee, hier hoor je geen dreunende machines”, verwelkomt

Joseph Koó mij als hij zijn werkplaats uitstapt om me te

begroeten. “Alles is handwerk en gebeurt nog precies hetzelfde

als toen mijn grootvader deze indigo-ververij in 1921

begon, er is bijna niets veranderd.”

Joseph neemt me mee naar de andere kant van de binnenplaats,

waar zijn vrouw Miriam aan het werk is. Op een lange

tafel drukt ze met een grote houten stempel een licht mintgroene

pasta op wit katoen. De afdruk is nauwelijks zichtbaar.

“Het motief wordt gedrukt met een geheim mengsel van

Arabische gom, klei en andere ingrediënten. Die pasta zorgt

ervoor dat de indigo, waarmee de stof later geverfd wordt, op

die plekken niet in de stof doordringt. Daardoor wordt het

motief uitgespaard.” Er ligt een indrukwekkende hoeveelheid

oude stempels in Miriams domein. Gemaakt van linde- of

perenhout en voorzien van messing pinnen die het patroon

vormen. Een groot deel van de stempels is antiek.

Zonder haast

Als Miriam klaar is, rolt ze de bijna onzichtbaar bedrukte stof

op en hangt die aan een balk van het plafond. “Daar moet de

stof zo’n vier weken drogen voordat-ie met indigo geverfd kan

worden, haast is niet iets wat bij ons werk

hoort”, lacht ze. “En we versnellen niks,

gras groeit niet harder als je eraan trekt.”

Toen Josephs grootvader de ververij meer

dan honderd jaar geleden bouwde, was hij

niet de enige; er waren veel ‘blaudruckers’

in het Oostenrijkse Burgenland. De diepblauwe

stoffen met wit uitgespaarde mo tieven

maakten deel uit van werkkleding die

elke dag gedragen werd en in elk huishouden

te vinden was. “Schorten werden

bijvoorbeeld gemaakt met verschillende

patronen aan de voor- en achterkant.

Dubbelprint heet dat. Kleding wassen

deed je met de hand en daarom was het

praktisch om beide kanten van een schort

te kunnen gebruiken, dat scheelt wassen”,

legt Joseph uit. Vanaf de jaren vijftig en

zestig verving goedkope massaproductie

het traditionele ambacht en verdwenen

veel blauwdrukkers en de traditionele

stoffen. “De productie was te bewerkelijk

en tijdrovend en slechts enkele bedrijven

overleefden. Die van ons is er een van.”

Met de hand

We steken de binnenplaats weer over

naar de andere kant, waar Joseph een

van de blauw geschilderde deuren opent.

“Hier worden de stoffen geverfd, ook met

de hand, precies zoals het vroeger ging.

>

38 SEASONS

AMBACHT BLAUWDRUK

Miriam mengt de pasta

voor het bedrukken

van de stoffen.

De stoffen worden geverfd met een

mengsel van indigo, water en kalk.

Plantaardig indigopoeder

is geperst in blokken.

Oude stalen

en een foto

van Josephs

grootouders.

Met oude stempels wordt het

patroon op de stof gedrukt.

Na het drukken droogt de print

in rollen aan het plafond.

De Oostenrijkse modeontwerper

Susanne Bisovsky werkt met

stoffen van Blaudruck Koó.

SEASONS 39

De vaak antieke stempels van linde-

en perenhout zijn voorzien van messing

pinnen die het patroon vormen

40 SEASONS

AMBACHT BLAUWDRUK

Josephs grootvader bouwde

een machine waarin de stoffen

geperst werden. Dat geeft ze

een mooie, lichte glans.

SEASONS 41

Joseph roert het verfbad

door voordat hij de rol stof

laat zakken.

Door contact met zuurstof

wordt de indigo blauw.

Hoe vaker een stof is ondergedompeld,

hoe intenser en donkerder het resultaat

42 SEASONS

AMBACHT BLAUWDRUK

De rollen stof worden in

putten met indigoverf

gedompeld.

Joseph en Miriam

controleren de kleur.

Het verfproces wordt

8 tot 10 keer herhaald.

MEER OVER INDIGO

Natuurlijke indigo wordt gewonnen uit de bladeren van de tropische indigoplant

(Indigofera tinctoria). De oorsprong van het verven met indigo gaat terug naar de

oudheid in India, China en Egypte. Marco Polo nam in de 13 e eeuw indigo mee naar

Europa van zijn reizen naar het Oosten. In Europa werd lange tijd wede (Isatis

tinctoria) gebruikt om onder andere wol blauw te verven. Door de grote afstand en

de hoge prijs was indigo in eerste instantie geen concurrent van wede. Dat

veranderde pas in de 16 e eeuw, toen er een zeeroute naar India ontdekt werd.

Indigo werd voor het eerst gesynthetiseerd in 1880. Tegenwoordig wordt synthetische

indigo gemaakt van grondstoffen uit de petrochemische industrie. Het wordt op

grote schaal gebruikt in de commerciële productie van spijkerbroeken. Voor het

traditioneel blauwdrukken wordt nog altijd het plantaardige indigopoeder gebruikt.

SEASONS 43

Ververij, winkel & webwinkel

Blaudruck Koó is sinds Josephs grootvader het bedrijfje

begon in 1921 gevestigd in het dorpje Steinberg-Dörfl in

het zuidoosten van Oostenrijk, tegen de Hongaarse

grens. Geen hoge bergen hier, maar een zacht glooiend

landschap. Bij de werkplaats is een kleine winkel waar je

stoffen per meter kunt kopen.

Werkplaats, winkel en woonhuis zijn allemaal één bij

Joseph en Miriam Koó en ze werken kleinschalig, gewoon

met zijn tweeën. Je bent van harte welkom om werkplaats

en winkel te bezoeken, maar wel op afspraak.

Daarnaast is er een webwinkel waar je stoffen per meter

en kleine artikelen kunt kopen. Niet alle dessins zijn altijd

uit voorraad beschikbaar, dus informeer voor je bestelt.

Naast Duits kun je er goed met Engels terecht.

Meer info: originalblaudruck.at

>

De werkplaats werd door mijn grootvader gebouwd, maar

een museum is het zeker niet. Hier wordt elke werkdag

geverfd, al meer dan honderd jaar lang.” De houten vloer van

de ververij is door de jaren heen indigoblauw geworden.

Achterin zijn drie diepe putten waarin de witte, vier weken

eerder bedrukte stoffen in een indigobad blauw geverfd

worden. Joseph rolt de witte katoen in een oud metalen

frame dat hij vervolgens in een van de indigobaden laat

zakken. “De stof wordt ongeveer tien minuten in het indigobad

ondergedompeld. Als de stof uit het bad wordt getrokken,

is-ie nog niet blauw. Door oxidatie in de lucht verandert de

kleur van geel naar groen naar blauw.”

Het verfproces wordt acht tot tien keer herhaald, totdat de

gewenste blauwtint is bereikt. Met een krijtje zet Joseph een

streepje op een stuk bord, zodat hij per bad weet hoe vaak de

Bij dubbeldruk wordt een wat dikkere

stof aan twee kanten bedrukt.

stof ondergedompeld is geweest. “Door

minder of meer keren onderdompelen

bereik je verschillende blauwtinten.

Water, plantaardige indigo en kalk zijn

de hoofdingrediënten van de verfbaden.

Deze waardevolle vloeistof is voldoende

voor honderden verfprocessen en hoewel

de baden regelmatig moeten worden

bijgevuld, hoeven ze maar eens in de

twintig à vijfentwintig jaar helemaal te

worden ververst.”

Als de gewenste blauwtint is bereikt,

wordt de stof uit het frame gehaald en

goed gespoeld om zo verfresten en het

printmengsel te verwijderen. Daarna

worden de meterslange banen stof buiten

aan lange waslijnen opgehangen om zo te

drogen in de zon. “De traditie is belangrijk

voor ons en wij willen het ambacht

levend houden. Het ambacht en het

bedrijf waarmee mijn grootvader startte,

voortgezet door mijn ouders en sinds

2008 gerund door Miriam en mij”, zegt

Joseph. In 2010 werd het traditionele

ambacht Blaudruck van Burgenland

opgenomen in de Unesco-lijst van immaterieel

cultureel erfgoed in Oostenrijk en

sinds 2018 staat het ambacht op de lijst

van immaterieel wereldcultureel erfgoed.

Bijzonder blauw dus!

44 SEASONS

AMBACHT BLAUWDRUK

Als het verfproces klaar is en de meterslange

stoffen zijn gespoeld, hangen Joseph en

Miriam ze te drogen in de achtertuin.

SEASONS 45

46 SEASONS

’T HUIS IN DE ACHTERHOEK

Als journalist schrijft Mirjam Enzerink al twintig jaar verhalen voor Seasons. Samen met haar

man Erwin en een bevriend stel kocht ze drie lentes geleden een vervallen boerderij in Lochem en

realiseerde er een droom van een buitenplek – al dacht ze soms in een nachtmerrie te zijn beland.

In deze column deelt Mirjam haar belevenissen met ons.

Storm Henk

‘Als je álles van tevoren had geweten, was je dan in dit

avontuur gestapt?’ Het is de meest gestelde vraag van

de afgelopen drie jaar. Ik kon er geen antwoord op

geven. Om te voelen of het écht alle energie en ellende

waard is geweest, moet je eerst wonen. Nu verhuisden

we in de natste winter van de eeuw. We stapten vanuit

elke deur zo de modder in. Stond er een ferme westenwind,

dan kwam de regen dwars door de kozijnen en

stonden de vloeren blank. Regende het langer dan een

halfuur, dan kwam het water via de dakgoten door

allerlei kieren en gaten naar binnen. Al ontkende de

installateur dat er sprake was van lekkage. Geen warme

start van het wonen op De Bockhorst dus.

Maar wat me écht zorgen baarde, is dat ik niet kon ontspannen

in mijn eigen nieuwe huis. Ik sliep slecht en

durfde bij harde wind niet in de woonkamer te gaan zitten.

Bij elk geluid vreesde ik dat er een muur in zou

storten. Of, nog erger, het dak. Die angst was gestoeld

op de rampspoed die ons achtervolgde tijdens de

nieuwbouw. Zo stortte de complete achtergevel van de

buren in tijdens een straffe herfstwind. De bouwers

hadden de steigers per abuis alleen verankerd aan de

vers gemetselde muur. Wonder boven wonder raakte

niemand gewond. Een paar weken ervoor was er al een

hoop consternatie over ónze achtergevel, die veel te

dun bleek voor het gewicht van de kap. De architect,

constructeur en aannemer schoven elkaar de zwarte

piet toe. Een maand later constateerde mijn man een

vreemde helling van één van de dakramen. Binnen

waren ze juist bezig met het aanbrengen van de

stucplaten. De voorman wees naar de zichtbare knik in

de kap. “Net een banaan”, riep hij lachend. De bouw

werd acuut stilgelegd. Er bleek wederom een grove

fout te zijn gemaakt in de constructieberekening. “Volgend

jaar deze tijd lachen we erom”, werd ons vaste

burengrapje na elke tegenslag. Maar ondertussen

vloeiden er regelmatig tranen.

Om ons vertrouwen in de deugdelijkheid van de bouw

te herstellen, is uiteindelijk een onafhankelijke keuring

gedaan. De inspecteur gaf het geheel een voldoende.

Mijn wantrouwen bleef. Elke avond na het klussen,

stapte ik ons fijne, oude huis binnen. Waar de houtkachel

brandde en de regen gewoon tegen de ramen

tikte in plaats van op de vloer. Waarom wilden we hier

ook alweer weg? De verhuizing ging ik dan ook met

gemengde gevoelens in. De waslijst aan opleverpunten

hielp niet mee om het oude huis los te laten. En

toen begin januari Storm Henk over de Achterhoek

raasde, hield ik mijn hart vast. We hadden intussen al

ervaren hoeveel harder het regent, waait en hagelt in

het buitengebied. En nu beukte Henk met 100 kilometer

per uur tegen de verstevigde achtergevel en het

gerepareerde dak. Rusteloos vloog ik van de ene naar

de andere kamer. ‘Als het huis nú blijft staan, dan is het

gewoon góed’, was een uur lang mijn mantra. En toen

werd het weer licht. Op een plasje water na had ons

huis de kracht van de natuur weerstaan. Nog altijd als

er een regenboog aan de horizon verschijnt, voel ik

even de opluchting van toen.

Vier seizoenen verder voelt ons huis echt als thuis.

Mede dankzij de oude bouwmaterialen uit de boerderij,

die overal voor sfeer en warmte zorgen. Buiten

brengen onze Zweedse bloemenkippen sinds deze

zomer een hoop gezelligheid. Project bloemenweide

is geslaagd en heeft tot in de herfst voor kleur

gezorgd. We verheugen ons op een koude winter,

waarin we hopelijk kunnen schaatsen op de Berkel.

Als je me nu zou vragen of ik dit avontuur willens en

wetens was aangegaan, weet ik het antwoord wel.

SEASONS 47

Rust punt

in Le Perche

In de groene Perche, net onder Parijs,

toverden Fréderic en Solène een vervallen

boerderij om tot een buitenhuis waar niets

hoeft, behalve genieten.

PRODUCTIE EN STYLING MARIE MAUD LEVRON TEKST ANNE CATHERINE SCOFFONI EN

MONIQUE VAN DER PAUW FOTOGRAFIE YANN DERET

48 SEASONS

BINNENKIJKEN IN EEN FRANSE BOERDERIJ

SEASONS 49


Anouk Dossin werkte

al jaren als makelaar

voor ze zich ook op

het gebied van verbouwingen

en interieurontwerp

begaf.

De renovatie van

deze boerderij in Le

Perche nam zeven

maanden in beslag.

Architect en interieurontwerper

Anouk over behang

“Ik werk graag met behang, het geeft diepte aan

kleine ruimtes. In een slaapkamer kun je het

makkelijk toepassen aan het hoofdeind van het

bed, en weer veranderen als je een andere sfeer

wilt. Kies er een effen dekbedovertrek bij en

kleurrijke kussens in bijpassende tinten.”

De groene achtertuin van Parijs wordt het weleens genoemd:

Le Perche, een streek in de Franse regio Centre-Val de Loire.

Op zo’n vijf kwartier rijden vinden de hoofdstedelingen er een

glooiend heuvel- en coulisselandschap besprenkeld met sappige

weides en oude beuken- en eikenbossen. Een heerlijke omgeving

om te ontsnappen aan het hectische stadsleven, zo vonden ook

Fréderic en Solène. Fréderic: “We wilden graag een weekendhuis

waar we zo vaak mogelijk naartoe konden om te genieten van de

rust, en om lekker te lezen en te schilderen – mijn passie.” Op de

Franse Funda, seloger.fr, stuitten de zestigers op Les Fontaines,

een boerderij gebouwd aan het begin van de vorige eeuw, met

een flinke lap grond, gelegen bij Brou, een klein stadje aan de

oevers van de Ozanne.

Onbelemmerd uitzicht

De boerderij stond al een aantal jaren leeg en was compleet verwaarloosd.

“Al voor we de auto uitstapten zagen we dat dit een

omvangrijk project zou worden”, vertelt Fréderic over de eerste

bezichtiging van Les Fontaines, in 2021. “Maar die oude stenen

muren, de prachtige eikenhouten gebinten… Het was een coup

de coeur. Ook de plek sprak ons aan: geen directe buren, wel een

onbelemmerd uitzicht over eindeloze

velden.” De koop werd gesloten, en ze

vonden hulp voor de renovatie. Architect

en interieurontwerper Anouk Dossin:

“De ideeën buitelden over elkaar

heen toen ik hier rondliep. De kleuren,

materialen, ik zag alles voor me. De

boerderij deed me denken aan vroeger,

aan het oude huis van mijn opa en oma

in de Ardèche, met een enorme schuur

waar ik luierde in het hooi.”

De boerderij en de aangrenzende

schuur werden compleet gestript, alleen

de muren (deels met vakwerk), gebinten

en hooizoldervloer bleven bewaard. “En

we hebben de oude deuren gerestaureerd

en op maat gemaakt voor de nieuwe

kozijnen”, vertelt Anouk. In acht

maanden tijd transformeerde het verwaarloosde

woonhuis tot een heerlijke

verblijfsplek met een eigentijdse woonkeuken,

badkamer en slaapkamers. Nog

groter was de metamorfose van de

schuur, geïnspireerd op een idee van

Fréderic: “Ik dacht terug aan mijn kindertijd,

waarin ik vaak hutten bouwde.

Ik wilde van deze schuur graag een

moderne cabane maken, een toevluchtsoord

à la Robinson Crusoe, met drie

kernpunten: een zitplek bij het vuur, een

schrijf- en schilderplek en een slaapplek.

Alles in één open ruimte met veel

ramen, óók in het dak – voor nog meer

daglicht en voor zicht op de sterrenhemel.”

Van dat laatste geniet Fréderic

vooral in de winter, “dan ben ik hier

vaak alleen, doordeweeks, om te schilderen.

Daarom wilde ik in mijn atelier

kunnen slapen, ik hoef dan alleen maar

deze ruimte te verwarmen. Dat bespaart

weer energie.”

>

50 SEASONS

Een spannende blend van oud en

nieuw in de woonkeuken. Waar het

kon werden de originele paneeldeuren

in huis hergebruikt.

Hanglamp ‘Pipe’ van Aromas.

SEASONS 51


Op de vide is ruimte gemaakt voor de

schilderpassie van Fréderic

52 SEASONS

De voormalige schuur met zijn

prachtige gebinten werd verbouwd

tot een comfortabele

leefruimte met vide.

SEASONS 53

54 SEASONS

Bij de boerderij past een elegante

plattelandssfeer, vinden

de bewoners, ‘met stoere materialen’.

De bank is gekocht bij

Home Spirit Sofas.


Geen grote eettafel, wel

een smalle hoge tafel en

barkrukken in de grote

leefruimte, gevonden bij

Atmosphère d’ Ailleurs.

Lekker opwarmen bij de

kachel (van Rocal), in de

woonkeuken.

> Vloer brengt eenheid

Licht brengen in het voorheen sombere huis en het de oude ziel

teruggeven, dat waren de grote uitdagingen van dit project, vertelt

Anouk. “We hebben de boerderij verbouwd met respect voor haar

leeftijd. In het originele hout en de muren zie je de tand des tijds.”

Voor een fris en modern gevoel werd een deel van de oude muren

gestuukt met lichtgekleurd leemstuc, andere werden voorzien van

opvallende behangprints en glanzende handgemaakte tegels (zelliges).

Ook de plavuizen in grijstinten en zwarte kozijnen bieden een

eigentijds tegenwicht aan de ruim honderd jaar oude basis. Fréderic:

“Van atelier tot badkamer, overal ligt dezelfde vloer. Dit zorgt

voor een mooie eenheid, een stevig anker voor het huis.” Ook het

kleurenpalet loopt als een rode draad door de boerderij. Anouk:

“Nergens puur wit, wel mooie naturellen als beige- en vergrijsde

wittinten.” Fréderic: “Halftinten, om het huis het patina te geven

van de tand des tijds.”

Hun persoonlijke interieurstijl laat zich lastig omschrijven, vindt

Fréderic. “Omdat die afhangt van het huis en de omgeving; in >

Speuren naar vondsten

Anouks favoriete adresjes in en rond Parijs:

• Puces de Saint-Ouen/Porte de Clignancourt:

de grootste en bekendste vlooienmarkt van

de stad, pucesdeparissaintouen.com

• L’objet qui parle: bijzondere objecten,

curiosa, vintage en brocante, van bestek

tot schilderijen, lobjetquiparle.fr

• Village Popincourt in het populaire quartier

Oberkampf: 6 straatjes met 60 leuke winkeltjes,

van vintage en interieur tot culinair en

wellness, villagepopincourt.paris

• Atmosphère d’Ailleurs: antieke en oude

meubels en accessoires, gevestigd op

Domaine de Quincampoix, net buiten

Parijs. Voor particulieren alleen toegankelijk

op open dagen, atmospheredailleurs.com

SEASONS 55


Ook in de badkamer zette

Anouk mooie tegels in als

sfeermaker. De badombouw

werd zwart geverfd.

Een mooi geheel: Anouk

herhaalde de kleuren uit het

behang (Little Greene) in het

beddengoed (Maison de

Vacances, Elitis).

> Parijs hebben we een ander interieur dan hier. Bij Les Fontaines

past een elegante plattelandssfeer, met stoere materialen en een

inrichting die in dienst staat van de architectuur van de boerderij.”

Niet te veel spullen, wil de Parijzenaar er maar mee zeggen,

niet te luxe en niet te modern: “Veel is oud en door Anouk

bij elkaar gespeurd, sommige accessoires komen van mijn grootouders.”

Anouk: “Ik ben dol op het zoeken naar mooie brocante,

vintage en antiek, dus ik was in mijn nopjes. In dit huis horen

oude spullen, maar we leven nu, dus je ziet hier een mix van

oud en nieuw, design en Ikea, duur en budget; met betaalbare

vondsten enerzijds kun je investeren in kwaliteit en comfort

anderzijds, denk aan een goede bank en eettafelstoelen.”

La vie simple

Hoewel hij verknocht is aan zijn cabane/atelier, noemt Fréderic

de woonkeuken als de fijnste plek in huis. “Een eenvoudige

ruimte waar je kookt en eet, zoals in oude boerenkeukens. Met

een grote tafel om te eten met familie en

vrienden, en een houtkachel voor de

warmte.” La vie simple op de boerderij

bevalt hem. “Ik kook, schilder en schrijf

mijn familiegeschiedenis. Ik maai het

weiland, plant bomen, onderhoud de

moestuin die Solène vorig jaar aanlegde

en waar we al vijftig kilo tomaten konden

oogsten. Ik help de imker met de

bijenkasten die ze hier plaatste, en

bekommer me om de oude vijver waarnaar

Les Fontaines is vernoemd. Ergens

onder de verwilderde begroeiing moet

de put zitten waar men tot veertig jaar

geleden nog water uit haalde. Het zou

mooi zijn als we ook die weer tot leven

kunnen brengen.”

56 SEASONS

Het slaapgedeelte krijgt extra aandacht door

het bed op een podium te plaatsen

De slaapplek in de grote leefruimte kreeg

een bijzondere achterwand van zelliges

(tegels) met slimme geïntegreerde nisjes.

De botanische foto is van Luzia Simons.

SEASONS 57

De mooiste plattelandsfilms

FILMFESTIVAL

op Vlieland

Seasons en Podium Vlieland presenteren: filmfestival

‘Naar Buiten’ met de mooiste filmverhalen van het

platteland. Je kunt nu al reserveren voor dit unieke festival!

Kies tussen een weekend of midweekarrangement in de

periode 28 maart t/m 13 april.

58 SEASONS

SEASONS FILMDAGEN

Exclusieve

lezersactie

Prachtige filmische landschappen, ontroerende

Pverhalen en heel veel gezonde buitenlucht...

Seasons en Podium Vlieland organiseren in het voorjaar

speciaal voor de liefhebbers van programma’s als

‘Ik vertrek’ of ‘Droomhuis gezocht’ 3 filmweekenden

en 2 filmmidweken. Drie dagen lang vertonen we onder de

titel ‘Naar Buiten’ films over leven op het platteland; over

kleine gemeenschappen te midden van de grote, eindeloze

natuur; over botsingen tussen dorpelingen en stedelingen.

Soms betekent dat plattelandsleven een idyllisch bestaan,

maar soms is het ook een kwestie van overleven. Uiteraard is

er in het programma ook veel ruimte om zelf naar buiten te

gaan en te genieten van de Vlielandse natuur.

De films

De films variëren van een vermakelijke tragikomedie, een aangrijpend

drama tot een paar hartverwarmende feelgoodfilms.

Een verslaafde jonge vrouw keert terug naar de boerderij op

haar Schotse geboorte-eiland. Een Algerijnse boer wandelt

met zijn koe door heel Frankrijk op weg naar een grote landbouwtentoonstelling.

Bewoners van een Welsh dorp besluiten

samen een paard te kopen en deel te nemen aan wedstrijden.

En een groep kinderen groeit op in een ecologisch paradijs in

de Mexicaanse natuur. Filmprogrammeur Adwin de Kluyver

leidt de films steeds kort in.

Reserveer nu

3-daags hotel- en filmarrangement

‘Naar Buiten’

De prijs voor dit unieke filmfestival is

vanaf € 209 p.p. op basis van een tweepersoonskamer.

Daarvoor krijg je 2 overnachtingen

in een comfortabele kamer,

uitgebreid ontbijt, een fiets en natuurlijk

de beste plaatsen bij de mooiste films.

Bezoekers van dit filmfestival krijgen ook

nog eens 30% korting op een retourticket

bij Rederij Doeksen.

Data

Er zijn 3 filmweekenden en 2 filmmidweken

in de periode 28 maart t/m 13

april. Meer informatie en het volledige

programma vind je op podiumvlieland.nl

Zo boek je

Het hotel- en filmarrangement

‘Naar Buiten’ kun je boeken via

podiumvlieland.nl. Hier vind je ook

de verschillende hotels waaruit je zelf

kunt kiezen.

SEASONS 59

VEGAN MENU

Feestelijk

vegan

Een borrel hier, een etentje daar:

december is een feestje! Maak er

iets bijzonders van door een

compleet menu te koken met louter

groenten, noten, pitten en cressen.

Het zal je verrassen hoe lekker

dat uitpakt.

RECEPTEN DOSIA BREWER FOTOGRAFIE JEROEN VAN DER SPEK STYLING ESTHER DE MUNNIK,

YVONNE NORTIER BEREIDING JACQUELINE PIETROWSKI BEWERKING TRUDELIES SCHOUTEN

60 SEASONS

Tarte tatin van

rodekool met

appel-tahinisaus

SEASONS 61

VEGAN MENU

Witte

tomatenconsommée

62 SEASONS

SEASONS 63

VEGAN MENU

Zoete-aardappelpuree

met een crunchy

kikkererwten-topping

64 SEASONS

Witlof met

romescosaus

en geroosterde

hazelnoot

SEASONS 65

66 SEASONS

Groeneaspergesalade

met cranberry’s

en tuinkers

VEGAN MENU

Cressen geven

smaak en pit, en zorgen

voor kleur

SEASONS 67

Koper en roze geven dit stijlvolle menu

een nóg feestelijker tintje

68 SEASONS

VEGAN MENU

Cranberrymeringuetaartjes

SEASONS 69

Recepten

Tarte tatin van rodekool met

appel-tahinisaus

Hoofdgerecht voor 4-6 personen

± 1 uur + oventijd ± 30 min.

INGREDIËNTEN

70 ml olijfolie

3 sjalotjes, fijngesneden

2 teentjes knoflook, geperst

3 el rodewijnazijn

1 grote rodekool

100 g pompoenpitten + extra 2 el

geroosterde pitjes voor eroverheen

1 appel, geschild en in blokjes

1 bosje peterselie, blaadjes geplukt

1-1½ tl karwijzaad

1 pak koelvers vegan bladerdeeg

(supermarkt)

30 g witte tahini

2 tl citroensap

Ook nodig: ovenvaste koekenpan of

tarte tatin-vorm 24 cm Ø

BEREIDING

• Verwarm 2 el olie in de ovenbestendige

koekenpan en bak de sjalotjes ± 5 min.

zachtjes. Bak de knoflook ± 2 min. mee.

Roer de rodewijnazijn erdoor, neem uit de

pan en houd apart.

• Snijd uit het midden van de kool een

grote plak van ± 3 cm dik. De stronk mag

blijven zitten, snijd deze wel mooi bij.

Snijd evt. een extra plak van de kool en

leg straks in stukken om de grote plak

heen als die kleiner is dan de bodem van

de pan.

• Verwarm nog 1½ el olie in dezelfde

koekenpan. Leg de koolplak voorzichtig in

het midden van de pan en leg er evt.

extra stukken omheen. Bestrooi royaal

met peper en zout en verdeel het

sjalottenmengsel erover. Laat op heel

laag vuur ± 30 min. afgedekt bakken,

zonder te roeren.

• Maal intussen de pompoenpitten met de

staafmixer of in de keukenmachine fijn.

Voeg de helft van de appel en de helft

van de peterselie toe en maal tot het

mengsel samenkomt. Breng op smaak

met zout en peper.

• Neem de pan van het vuur en laat de kool

iets afkoelen. Als je geen ovenvaste pan

hebt, leg de kool dan in de vorm. Bestrooi

de kool met het pompoenpitmengsel en

de karwij.

• Verwarm de oven voor op 200 °C.

• Rol het bladerdeeg evt. iets wijder uit als

het niet groot genoeg is en snijd een

cirkel uit het bladerdeeg van 27 cm Ø,

gebruik bijv. een bord. Dek de kool af met

het bladerdeeg en duw de randjes iets

naar binnen toe. Bak in het midden van

de oven in 25-30 min. goudbruin en gaar.

• Pureer intussen in de keukenmachine of

met de staafmixer voor de saus de tahini

met de rest van de appel, het citroensap,

de rest van de olie en ± 2 el koud water of

net zo veel tot het een dikke, schenkbare

saus is. Breng op smaak met zout en

peper en pulse er nog wat peterselieblaadjes

door.

• Neem de tarte tatin uit de oven. Laat 3-5

min. rusten, leg er een omgekeerde

schaal op en keer voorzichtig. Versier met

wat extra pompoenpitjes en peterselieblaadjes

en geef de tahinisaus erbij.

TIP:

Toch vlees erin? Bestrooi de tarte tatin met

gebakken spekjes of serranoham. Rodekool

over? Schaaf voor een lekkere rauwkostsalade

een restje rodekool heel dun en

meng met dungesneden partjes appel

of partjes mandarijn, grof gehakte

geroosterde walnoten en een frisse

vinaigrette met walnootolie erin.

Witte tomatenconsommée

Voorgerecht voor 4 personen

± 20 min. + marineren en uitlekken

± 4 uur

INGREDIËNTEN

2 kilo heel rijpe tomaten, in blokjes

1 kleine ui, fijngesneden

1 teen knoflook, fijngesneden

4 takjes dille + extra voor garnering

3 el droge witte wijn

2 stengels bleekselderij, in dunne boogjes

2 oertomaten in verschillende kleuren, in

heel dunne plakjes

1 el geurige olijfolie + extra om te

besprenkelen

6 olijven (bijv. taggiasche of kalamata)

zonder pit, in plakjes

sneetjes notenbrood, flinterdun,

geroosterd, voor erbij

Ook nodig: schone, fijngeweven theedoek

BEREIDING

• Doe de blokjes tomaat met de ui, de helft

van de knoflook, de helft van de dille, 2 el

wijn en de bleekselderij in een kom en

laat ze ± 1 uur marineren.

• Hak het tomatenmengsel in de keukenmachine

nog wat kleiner met de pulseknop.

Leg de theedoek in een zeef, zet

boven een kom en schep het tomatenmengsel

erin. Laat afgedekt in de koelkast

± 3 uur uitlekken. Het vocht dat eruit komt

is helder. Breng dit vocht, de consommée,

70 SEASONS

VEGAN MENU

goed op smaak met peper en zout.

• Meng intussen de oertomaatplakjes met

de rest van de knoflook en rest van de

wijn, de dille, 1 el olijfolie en peper en

zout. Laat ± 2 uur op kamertemperatuur

intrekken.

• Verwarm de heldere soep op laag vuur.

Laat de tomaatplakjes uitlekken (het

uitlekvocht is ook heerlijk door de

con sommée) en verdeel met de olijven

over voorverwarmde soepborden.

Schenk de hete soep erop. Versier met

wat extra dille en bedruppel met olijfolie.

Geef het notenbrood erbij.

TIPS:

Toch vis erin? Leg in elk soepbord een kort

gegrilde coquille.

Kies de lekkerste, rijpste tomaten die te

koop zijn. Tasty toms bijvoorbeeld hebben

ook in de winter nog veel smaak, omdat ze

aan de tros gerijpt zijn. Kun je geen oertomaten

kopen, gebruik dan dungesneden

boogjes bleekselderij.

Als de consommée nog een lichte kleur

heeft, filter hem dan nog een keer door

een koffiefilter, reken daar 1 tot 1½ uur voor.

Bak de pulp die je overhoudt in olijfolie met

wat ui, knoflook en tomatenpuree zachtjes,

giet er genoeg bouillon op, zodat het een

lekkere saus wordt en vries in voor later.

Zoete-aardappelpuree met een

crunchy kikkererwten-topping

Bijgerecht voor 4 personen

± 15 min. + oventijd ± 30 min.

INGREDIËNTEN

± 750 g zoete aardappels

2 uien

200 g kikkererwten (pot of blik), uitgelekt

(maar bewaar het vocht), drooggedept

3 el olijfolie

¼ tl paprikapoeder

snufje chilipoeder

¼ tl komijnpoeder

2 takjes rozemarijn, naaldjes losgehaald

en zeer fijngesneden + 1 extra takje voor

erover

1 el ahornsiroop (of gebruik agavesiroop)

nootmuskaat

1 el citroensap (of naar smaak meer of

minder)

BEREIDING


• Prik de aardappels rondom in en leg ze

samen met de uien op de ene helft van

een met bakpapier beklede bakplaat.

• Schep de kikkererwten om met 1 el

olijfolie, het paprikapoeder, chilipoeder,

komijnpoeder, de helft van de roze marijn,

ahornsiroop en peper en zout naar smaak

en verdeel ze over de andere helft van de

bakplaat.

• Bak de zoete aardappel in ± 30-40 min.

gaar en de kikkererwten mooi knapperig.

Schep de kikkererwten af en toe om.

• Neem de kikkererwten, aardappels en

uien uit de oven en laat iets afkoelen.

• Pel de zoete aardappels en uien en

pureer ze met de nootmuskaat, 2 el olie,

citroensap en de rest van de rozemarijn.

Breng op smaak met zout en peper. Doe

in een schaal, bestrooi met de kikkererwten

en versier met wat rozemarijn.

Witlof met romescosaus en

geroosterde hazelnoot

Voorgerecht voor 4 personen

± 30 min. + oventijd ± 45 min. +

wachttijd ± 15 min.

INGREDIËNTEN

25 g witte amandelen

60 g blanke hazelnoten

1 rode paprika

1 el tomatenpuree

3-4 el extra vergine olijfolie

1 teen knoflook

1 tl rodewijnazijn

1 el panko (Japans grof broodkruim)

1 tl gerookt mild paprikapoeder (pimentón)

+ extra om te bestrooien

2 teentjes zwarte knoflook

4 stronkjes witlof, in de lengte in vieren

gesneden

rasp van 1 (bio)sinaasappel

75 g waterkers (of jonge bladsla)

BEREIDING


• Leg de noten op een bakplaat en rooster

ze in 10-12 min. goudbruin.

• Leg intussen de paprika in een ovenschaaltje.

Neem de noten uit de oven.

Verhoog de oventemperatuur naar 220 °C

en zet de paprika op een rooster in de

oven en rooster ± 30 min. of tot het

velletje is geblakerd. Keer tussentijds een

keer. Laat de paprika ± 15 min. in een

plastic zak afkoelen en verwijder dan het

velletje en de zaadjes.

• Maal de amandelen en 50 g van de

hazelnoten fijn in de keukenmachine.

Voeg de paprika, tomatenpuree, 1 el olijfolie,

knoflook, rodewijnazijn, panko en het

paprikapoeder toe. Doe er 1-2 el water bij

en draai tot een romige, stevige saus.

Maak evt. iets dunner met een paar el

water en breng op smaak met zout en

peper.

• Snijd de zwarte knoflook heel fijn met de

laatste 2 el olie, driekwart van het sinaasappelrasp

en wat peper en zout.

• Bestrijk de witlofparten rondom met wat

olie en bak ze in de grillpan tot ze strepen

hebben, keer regelmatig.

• Doe de witlof in een pan met dikke

bodem en bestrijk met de sinaasappelolie.

Bak met de deksel op de pan in nog

± 10 min. net gaar.

• Hak de rest van de hazelnoten grof.

• Leg op elk bord wat waterkers, verdeel

daarover de witlofparten en schep er wat

romescosaus over. Bestrooi met de

gehakte hazelnoten, de rest van het

sinaasappelrasp en bestrooi met een

beetje paprikapoeder.

TIP:

Zwarte knoflook is gewone knoflook die je

lang laat fermenteren op lage temperatuur,

zodat het zwart wordt en de knoflook

heel intens smaakt. Zwarte knoflook is te

koop bij groentenwinkels, delicatessenzaken

en online.

SEASONS 71

Cranberry’s horen echt bij kerst!

De besjes doen het goed in sausen, salades

en in toetjes

72 SEASONS

VEGAN MENU

Groene-aspergesalade met

cranberry’s en tuinkers

Bijgerecht voor 4 personen

± 15 min. + afkoelen ± 30 min.

INGREDIËNTEN

1 el milde olijfolie

125 ml groentebouillon (van vegan

groentebouillontablet)

350 g groene asperges, houtige eindjes

eraf gesneden

25 g gedroogde cranberry’s

3 el extra vergine olijfolie

1 tl dijonmosterd

1 el citroensap + extra naar smaak

± 20 g pittige cress, bijv. radijs-, prei- en

broccolicress (supermarkt)

BEREIDING

• Verhit de olie in een grote koekenpan en

bak de asperges ± 2-3 min. op hoog vuur.

Voeg de bouillon en de cranberry’s toe en

laat met deksel op de pan nog eens 2-3

min. zachtjes koken tot de asperges beetgaar

en nog groen zijn. Giet de asperges

af (het vocht kun je evt. voor een dressing

gebruiken) en laat afkoelen.

• Klop een dressing van de olijfolie met de

dijonmosterd en het citroensap en breng

op smaak met zout en peper. Schep de

dressing door de asperges, bestrooi met

de cress en serveer.

Cranberry-meringuetaartjes

Nagerecht of taartje voor 4 personen

± 40 min. + oventijd ± 30 min. +

opstijven ± 2 uur

INGREDIËNTEN

120 g bloem

20 g fijne kristalsuiker

½ tl kardemompoeder

40 ml maïs- of zonnebloemolie

¼ tl sesamolie

evt. vegan chocoladeijs, voor erbij

(supermarkt)

Ook nodig:

4 tartelettevormpjes met losse bodem

van 9 cm Ø, ingevet

steunvulling/bakbonen

crème-bruléebrander

Voor de vulling:

20 g maïzena, gezeefd

¼ tl agar agar, natuurwinkel

650 ml cranberrysap (of

appel-cranberrysap)


sap en rasp van 1 (bio)sinaasappel

25 g (geurloze) kokosolie, supermarkt

4-5 el kant-en-klare cranberrycompote +

evt. extra voor erbij

Voor het meringueschuim:

40 ml aquafaba (kookvocht van

kikkererwten)


1 tl citroensap

BEREIDING

• Meng de bloem, suiker, kardemom en

een snuf zout in een kom en wrijf beide

soorten olie door het deeg. Voeg ± 25 ml

water toe en vorm een bal. Is het deeg

nog te kruimelig, voeg dan telkens ½ el

koud water toe tot je een mooie bal deeg

hebt. Laat afgedekt ± 30 min. rusten.


• Rol het deeg uit tussen twee vellen bakpapier.

Steek of snijd er rondjes uit van

± 13 cm en bekleed de vormpjes ermee.

Laat het deeg iets boven de rand uitsteken.

Prik de bodems met een vork in.

Leg een stukje bakpapier in de vorm en

vul met de steunvulling.

• Bak de bodems ± 15 min., verwijder het

bakpapier met steunvulling en bak ze in

nog eens 10-15 min. mooi lichtbruin.

Neem uit de oven en laat helemaal

afkoelen.

• Roer intussen voor de vulling in een steelpan

een glad papje van de maïzena, agar

agar, een snuf zout en wat cranberrysap.

Roer de rest van het cranberrysap, de

suiker en het sinaasappelsap erdoor en

breng al roerend aan de kook. Blijf roeren

tot het sap zo dik wordt als dikke vla.

Neem van het vuur, voeg de kokosolie en

sinaasappelrasp toe en meng goed. Voeg

evt. naar smaak extra suiker toe. Laat iets

afkoelen.

• Schenk de cranberrygelei in de bodems

en laat in de koelkast afkoelen en

opstijven.

• Verdeel wat compote over de taartjes.

• Giet de aquafaba in een kom. Het moet

de dikte hebben van vloeibaar eiwit. Kook

dunnere aquafaba in tot tweederde en

laat weer afkoelen. Klop ± 1 uur voor het

serveren de koude aquafaba met de

mixer in een schone, vetvrije kom en

vetvrije kloppers met het citroensap tot

zachte pieken. Voeg al kloppend lepel

voor lepel de suiker toe en blijf kloppen

tot je glanzende, stijve pieken hebt.

Schep met mooie pieken op de taartjes.

Karamelliseer het schuim voorzichtig met

een crème-bruléebrander.

• Serveer evt. met vegan chocola deijs.

TIP:

Aquafaba is het vocht waarin bonen zijn

gekookt, in dit geval kikkererwten. Het

water van biologische kikkererwten uit pot

werkt goed. Het bevat veel eiwit en

zetmeel, waardoor je het net als eiwit kunt

opkloppen.

SEASONS 73

“Je vindt af en toe nog een

beetje kleur van prachtige

rozenbottels in de tuin.”

Meer weten over

Annemarije Mellema?

Kijk op flowerhappiness.nl

74 SEASONS

FLOWER HAPPINESS

Bloemiste en schrijfster Annemarije Mellema woont samen met haar man, tweeling en hond Guusje in Drenthe.

Met haar pluktuin wil ze ons inspireren om ook zelf de mooiste bloemen in de tuin te zaaien, planten en plukken.

In deze aflevering: eerst genieten van de decemberfeesten, dan van de aanloop naar het voorjaar.

“Als straks de kerstboom

eruit gaat, vul ik

het huis met lichte

tinten. Een frisse start

van het nieuwe jaar.”

“De kweektunnels

geven niet het

fraaiste uitzicht,

maar binnen groeien

er al de mooiste

ranonkels en

anemonen.”

“De jonge plantjes

wachten geduldig

in de kas totdat ze in

februari naar de tuin

mogen.”

“De eerste

veelbelovende

groene puntjes

komen boven

de grond.”

FOTOGRAFIE ANNEMARIJE MELLEMA

“Hang een paar oude kristallen glaspegels in de

kerstboom of in losse dennentakken. Met kaarslicht

erbij fonkelt het zo gezellig.”

“In december haal ik graag

amaryllissen in huis. De bloemen

combineren mooi met

rode granaatappels die ik

voor de sier op tafel leg.”

SEASONS 75

Onder een

laagje rijp

Verstild en toch dynamisch,

afgestorven en toch

levendig: de siergrastuin

van Hans Gieszen en

Yuxian Sun is op z’n mooist

als hij door rijp en mist

verandert in een magisch

vormenspel in de

allerzachtste wintertinten.

TEKST MIRJAM ENZERINK FOTOGRAFIE SIETSKE DE VRIES

De winterse hoedjes van

Echinacea purpurea zijn op hun

mooist met een randje rijp.

76 SEASONS

BUITENKIJKEN IN DE WINTERTUIN

Tussen weelderig beplante heuvels en

eilanden slingert een beekje. Het

bruggetje is bewust eenvoudig, zodat

alle aandacht uitgaat naar de tuin.

SEASONS 77


O

Hans Gieszen houdt zich in de tuin bezig met de beplanting,

Yuxian Sun nam de ‘hardware’ als de paden en het kippenhok

voor haar rekening.

Ochtenden als deze zijn op één hand te tellen,

weet Hans Gieszen. Door de weerstatistieken te

analyseren, kan hij inmiddels aardig inschatten

wanneer Koning Winter zich van zijn mooiste

kant laat zien: als laaghangende mist en nachtvorst

elkaar ontmoeten na een windstille nacht.

Op die zeldzame dagen verandert tuin Groot

Daatselaar in een mysterieus bevroren landschap.

Boven de dampende aarde zorgen afgestorven

siergrassen en vaste planten voor een

dynamisch spel van hoogte, structuren en

silhouetten. Met bevroren ‘watervallen’ van

Miscanthus-pluimen. En pluizige toeven van

Panicum ‘Cloud Nine’, die zelfs in de winter zijn

naam eer aandoet. Rijp verandert de aren van

Sporobolus in glinsterende kandijstokken boven

karamelkleurige halmen. Terwijl de ingedroogde

zaaddozen van Veronica’s, zonnehoedjes en

ezels oren juist zorgen voor een spannende,

verticale opmaat. “Als de voorspelling uitkomt, is

dat echt genieten”, vertelt Hans. “Dan sta ik al

heel vroeg in de tuin om foto’s te maken, mooie

doorkijkjes te schieten en bevroren dauwpareltjes te zoeken.

Wanneer de zon er dan ook nog bij komt, wordt het helemaal

magisch.” Ook echtgenote Yuxian Sun plukt dan al vroeg de

dag. “Alles ziet er zo zacht uit in de mist. Alsof er schapen

door de tuin lopen. De hoge bomen op de achtergrond met

hun zwarte silhouetten maken het ook sprookjesachtig.”

De winter als tuinseizoen

Bij het ontwerpen van de tuin, dertien jaar geleden, hadden

Hans en Yuxian de winter als tuinseizoen al in het vizier. Zo

wisten ze dat Miscanthus ‘Malepartus’ en vaste zonnebloemen

fier rechtop blijven staan in de koudste maanden van het jaar.

Dat fluweelbomen zonder blad een prachtig silhouet hebben.

Hoe de dode stengels van Panicum virgatum ‘Shenandoah’

nog voor donkerbruine waaiers zorgen. En dat het samenspel

tussen al die verschillende vormen, structuren en kleuren tot

in februari voor dynamiek blijft zorgen. Hier wordt dan ook

niets afgeknipt in de winter. “Ik vind verval in de tuin juist

prachtig”, aldus Hans. “Het is misschien wat filosofisch, maar

het laat me inzien dat ik maar een nietig onderdeeltje ben van

het geheel. Als mens maak je dezelfde cyclus door als een

plant en dier. Ook wij worden oud, rimpelig en gaan een keer

dood. Doordat ik me zo verbonden voel met deze tuin, dringt

dat besef echt tot me door. Ik vind het wel iets moois hebben.”

Maar het laten rusten van de winterborders heeft nóg een

belangrijke reden. “We volgen het ritme van de seizoenen in

deze tuin. In de natuur vergaan de planten ook pas aan het

eind van de winter. Zo kunnen de jonge planten er in de lente

hun voeding halen. Als je planten eerder afsnijdt, zou er een

laag ontstaan die alles wat eronder zit, gaat verstikken. Als je

dus wilt dat de bodem zich op een natuurlijke manier ontwikkelt,

moet je niet van alles weghalen in de herfst.”

Wolkvormige grassen

Hans en Yuxian tuinieren op 1,4 hectare grond van een voormalige

varkenshouderij in het buitengebied van Renswoude.

Het ontwerp bedachten ze zelf, geïnspireerd door de naturalistische

beplantingsstijl van Piet Oudolf. De grote vijver in de

voortuin werd het vertrekpunt. Hij is verbonden met een

beekje dat als meanderende lijn door de hele achtertuin loopt.

Het zand dat vrijkwam bij de afgravingen is gebruikt om een

soort heuvellandschap te maken. Zo ontstond de organische

plattegrond voor verschillende borders. “Ik kom uit China en

mis de bergen die ik vanuit mijn huis kon zien”, vertelt Yuxian.

“Die heuvels zijn een knipoog naar de bergen.”

Maar liefst 11.000 vaste planten gingen de eerste niervormige

borders in de voortuin in. Vooral soorten met een natuurlijk

karakter, waaronder diverse variëteiten Persicaria, Sanguisorba,

>

78 SEASONS


De mooie winterstructuur

van wilde marjolein

(Origanum vulgare).

Oude eiken vormen een

imposant passe-partout

voor de tuin.

Zaaddozen van valse

indigo (Baptisia australis).

De beek verbindt de

voortuin met de

achtertuin.

Winterklus

Aan het eind van de winter maait

Hans in fasen alle planten in de tuin

af. “In een vloeiende beweging maai

ik met een kantenmaaier eerst de top

van alle planten af. Alsof ik met een

samoeraizwaard bezig ben. Daarna

volgt het middelste gedeelte, waarvoor

ik de elektrische heggenschaar

pak. Alle dode materialen laten we

liggen. Als je dit consequent doet,

ontstaat er vanzelf bodemleven. Hier

op de zandgrond konden we in het

begin nog geen regenworm ontdekken,

inmiddels wemelt het ervan.”

Hartje winter zorgt vaste

zonnebloem ‘Santa Fé’ nog

voor hoogte en structuur.

Rode zonnehoedjes

(Echinacea purpurea)

vergroeien tot sierlijke

stekelbolletjes.

De zwarte aren van ereprijs

(Veronicastrum virginicum

‘Pink Glow’) zorgen voor

een mooi lijnenspel.

Rijp accentueert het scherm

van Koreaanse bleekselderij

(Dystaenia takesimana).


Van Hans moest de rode

kornoelje (Cornus sanguinea),

een woekeraar, er eigenlijk uit,

maar Yuxian vindt de kleur echt

iets toevoegen in de winter.

80 SEASONS

In deze tuin zie je overal om

je heen dat er ook in verval

schoonheid zit

SEASONS 81

In de grassenzee staat een

fluweelboom als rustpunt en

kleurelement (Rhus typhina).

Bevroren brandnetel.

Distel Eryngium paniculatum

steekt met kop en

schouders boven alles uit.

IJzerhard (Verbena bonariensis).

Onkruid als

voedingsbodem

Het onkruid dat Yuxian weghaalt, verzamelt

ze in hoopjes op lege plekken in

de tuin. Uiteindelijk ontstaat een mooie

laag compost. “Nieuwe planten zetten

we eerst een jaar met hun wortels in

deze aarde. Zo krijgen ze een goede

start hier op de zandgrond. Onkruid dat

zich eventueel uitzaait in de hoop, haal

ik weer weg.” Yuxian krijgt regelmatig

vragen van tuinbezoekers over de

hoopjes onkruid. “Het ziet er natuurlijk

een beetje slordig uit. Maar als ik het

dan uitleg, zijn ze vaak geïnspireerd. Het

is een makkelijke manier om aan gratis

compost te komen. Want mest en aarde

hoeven we niet meer te kopen.”

Aan de voet van de eik

staat een woud van

Veronicastrum virginicum.

‘Diane’.

De zaaddozen van ezelsoren

(Stachys) en ijzerhard.

Een mooi voorbeeld van Hans’

matrixbeplanting: sierui (Allium)

springt op uit een zee van prairiedropzaad

(Sporobolus heterolepis).

Drie zwarte tupelo’s (Nyssa

sylvatica) geven ook in de

winter karakter aan de tuin.


Links: de smalle paden legde Yuxian aan van tweedehands tegels.

Rechts: voor de grote vijver in de voortuin zijn hoge koningskaarsen

( Verbascum thapsus) spontaan neergestreken.

> Rudbeckia en Salvia. Pas in het derde jaar kwamen daar siergrassen

bij. “Dat vond ik heel spannend, want daar had ik

geen ervaring mee”, aldus Hans. “De parken van Piet Oudolf

werden mijn voorbeeld. Daar zijn vereenvoudigde beplantingsplannen

gebruikt van zijn privétuin en dat durfde ik wel aan.

Van de wolkvormige grassen als Sesleria en Molinia maakte ik

groepjes. De hoge, stoere individuele grassen als Miscanthus

liet ik in groepen van één of drie terugkomen.”

Zonlicht tovert zilver in de tuin

Op zoek naar een nog natuurlijker beeld, stapte Hans over op

matrixbeplanting. In de achtertuin, deels nog in ontwikkeling,

komt die structuur al mooi tot bloei. “Hier heb ik bijvoorbeeld

Sporobolus als basis geplant, een luchtig grasje met een

mooie wolkenstructuur. Ze vormen een amorfe massa. Ik laat

er individuele planten uit opspringen, zoals distel Eryngium

paniculatum en de vaste zonnebloem. Deze manier van

planten brengt zó veel dynamiek, dat is echt mijn stijl.”

Onmisbaar in de zichtlijnen van de tuin is Molinia ‘Transparent’.

Hans laat de hoge siergrassoort op verschillende

plekken terugkomen. “Hij is heel bescheiden, maar voegt heel

veel toe aan de zichtlijnen. Zijn beweeglijkheid vormt bovendien

een mooi contrast met statischer buren.”

Volgens Yuxian is het lichtspel in de tuin een belangrijke

inspiratiebron bij het bedenken van nieuwe combinaties.

“Ons oog viel eens op de weerkaatsing van het zonlicht op

de zilveren en witte pluimen van de Miscanthus ‘Malepartus’.

Zo prachtig aan het eind van een zichtlijn. Voor

ons gevoel misten we zo’n blikvanger nog in

andere delen van de tuin. Hans heeft de plant

toen zelf gesplitst om het effect te versterken.”

Borders in evenwicht

In de oudere borders heeft Hans de teugels

inmiddels laten vieren. Ook in de nog jonge

matrixen mag de natuur grotendeels haar gang

gaan. “Ik weet welke planten woekeren en die

houd ik in de gaten. Soms voeg ik nieuwe

soorten toe aan de jonge borders voor extra

dynamiek. Maar ik laat me liever verrassen door

soorten die zich hier spontaan uitzaaien. Het

idee is dat hier uiteindelijk duurzame gemeenschappen

ontstaan van planten die elkaar in

evenwicht houden.”

De voorliefde voor hoge planten is in de winter

nog goed zichtbaar dankzij reuzen als zonnebloem

‘Santa Fé’ en distel Eryngium paniculatum.

Mooi van een afstandje, maar ook van

dichtbij, met randjes rijp. “Yuxian heeft hier alle

paden aangelegd. Ze maakte ze smal, omdat we

graag stimuleren dat mensen de planten aanraken.

We willen graag bereiken dat ze zich hier

nietig voelen en letterlijk en figuurlijk overweldigd

worden door de natuur.”

Tuin bezoeken?

Tussen juli en oktober is de tuin van Hans en Yuxian in de weekenden op afspraak geopend. Mail hiervoor naar

hans.gieszen62@gmail.com. Op instagram post Hans regelmatig mooie foto’s van de tuin: @gieszen01

SEASONS 83

AAN DE

SLAG

in je eigen

tuin

Als extra bij de buitenkijker geven we je handige informatie en

praktische tips die je in je eigen tuin kunt toepassen. De tuin van Hans en Yuxian

kenmerkt zich door een dynamisch vormenspel van siergrassen. Hoe creëerden zij

zo’n mooie wintertuin?

Rode zonnehoed

(Echinacea purpurea).

Ereprijs (Veronicastrum

virginicum).

Een van Hans’ favoriete siergrassen:

prairiedropzaad

( Sporobolus heterolepis).

Hans: “Wij kiezen bewust voor

planten die dicht bij de oervorm

staan. Ze zijn niet doorgekweekt

op kleur, worden

minder hoog en vallen daardoor

niet zo snel om. Onze

ervaring is ook dat ze de

droogte beter weerstaan en

kunnen overleven zonder mest

en voedingsstoffen.

Begin een matrixbeplanting

met kleine groepjes van

oneven aantallen siergrassen

als Sesleria en Sporobolus.

Plaats hier dan individuele

planten tussen die polletjes

vormen en erbovenuit steken,

zoals Cephalaria gigantea,

Althaea cannabina, Helianthus

orgyalis en Verbena bonariensis.

Zorg ervoor dat de verhouding

tussen grassen en vaste planten

in balans is.

De glooiing in onze tuin zorgt

voor extra dynamiek. Ook variëren

we in hoogteverschillen

van planten. Daardoor oogt het

geheel natuurlijk.

Het bloeihoogtepunt van deze

tuin ligt in het najaar. Hierdoor

hebben we relatief veel mooie

zaaddozen in de winter. Soorten

die eerder bloeien, hebben

we mede geselecteerd op

kleur. Zo doen ze ook in de

winter nog mooi mee in het

lijnenspel van de tuin.”

5x winterstructuur

• Kruisdistel (Eryngium paniculatum):

“Een distelachtige vol

kleine bolletjes, kan wel drie

meter hoog worden. Je moet

hem wel even helpen om

rechtop te blijven staan in

de winter.”

• Koningskaars (Verbascum

thapsus): “Komt hier spontaan

aanwaaien. Als ze in de

herfst nog uitlopen, levert

dat in de winter mooie

groene toortsen op.”

• Vaste zonnebloem (Helianthus

orgyalis): “Een fantastische,

ondergewaardeerde

plant die de hele winter voor

hoogte zorgt in de tuin.”

• Ereprijs (Veronicastrum virginicum):

“Een van de weinige

planten die mooi rechtop

blijven staan én zwart worden

in de winter. Daardoor is hij

heel waardevol tussen alle

grijs- en bruintinten.”

• Rode zonnehoed (Echinacea

purpurea). “Als de vogels de

zaadjes hebben opgegeten,

blijven er sierlijke hoedjes

over.”

84 SEASONS


De zwarte aren van ereprijs

steken mooi af tegen de zee van

zilver en goud

De verdroogde halmen van siergrassen

als Panicum virgatum ‘Shenandoah’ en

Miscanthus ‘Malepartus’ zorgen voor

deining in de achtertuin.

SEASONS 85

86 SEASONS

Joris Lohman

Joris Lohman (39) is politicoloog en

oprichter van Food Hub, dat

bedrijven, overheden, sectoren en

professionals helpt om de veranderende

wereld van voedsel en

landbouw beter te begrijpen. In 2022

kwam zijn documentaire ‘The future

of food’ uit, die hij maakte met journalist

en moleculair bioloog Hidde

Boersma en regisseur Karsten de

Vreugd. Sinds 2023 maken zij drieën

ook de wekelijkse podcast ‘Eten is

weten’. Onlangs verscheen Joris’

boek ‘Boter, kaas en havermelk –

handboek voor de verwarde eter’.

INTERVIEW

Gesprekken met mensen die hun eigen koers varen

POLITICOLOOG EN OPRICHTER VAN FOOD HUB JORIS LOHMAN

‘De vonk sprong

over toen ik in contact

kwam met boeren’

TEKST MARGRIET DE GROOT FOTOGRAFIE ERNIE ENKELAAR

Voetsporen “Mijn ouders waren creatief

en altijd bezig dingen te maken, mijn vader was

filmmaker en mijn moeder heeft veel kinderboeken

geschreven. Zij was ook veel met eten

bezig, heeft mij vaak meegenomen naar restaurants

en kon zelf ook goed koken. De liefde voor

eten heb ik van haar meegekregen. Mooi idee dat

ik in de voetsporen van mijn ouders ook een film

heb gemaakt en nu dus een boek geschreven. Ze

hebben me wat dat betreft zeker geïnspireerd,

maar mijn idealen ontstonden pas in mijn studietijd.

Toen kreeg ik mee hoe slecht het gesteld

was met de voedselwereld. Ik raakte geïntrigeerd

door het vlak waar eten en zorgen over de

toekomst samenkomen. Dat vond ik superinteressant.

De echte vonk sprong over toen

ik in contact kwam met boeren. Daarvoor had

ik als geboren en getogen Amsterdammer een

heel negatief beeld over wat er allemaal in de

voedselproductie gaande was. Ik had er alleen

geen beeld bij omdat ik nog nooit op een

boerenbedrijf was geweest. Eenmaal in contact

met jonge boeren, is mijn fascinatie ontstaan

voor de mensen die ons eten maken.”

Duurzaam “We wilden een club maken

met een aantal jonge, gedreven mensen van

verschillende achtergronden. Een aantal chefs

die in Amsterdamse restaurants werkten, een

biologische boer en mensen die de politiek in

wilden. Samen spraken we over duurzaamheidsvragen

als waar gaat dat heen met de voedsel

en landbouw? Juist omdat we die vraag vanuit

verschillende perspectieven bekeken, werd het

interessant. Een chef spreekt normaal gesproken

niet met een boer of met iemand die bij een

groot voedselbedrijf werkt. We stelden een eigen

opleidingsprogramma samen en steeds meer

mensen wilden zich inschrijven. Ook grote

bedrijven als Rabobank en Unilever kwamen

naar ons toe voor advies. Zo is Food Hub

ontstaan. We doen opleidingen en trainingen op

het gebied van duurzaamheid en helpen boeren

om duurzame bedrijfsmodellen op te zetten.”

Hoopvol “Vijftien jaar geleden, toen ik net

begon, dachten veel boeren en bedrijven dat

het met ecologisch werken niet zo’n vaart zou

>

SEASONS 87

88 SEASONS

5x kort en krachtig

>

lopen. Nu wordt er op elk niveau serieus

gesproken over duurzaamheid en wat er in de

voedselketen gebeurt. Dat proces is niet tegen

te houden, dat gaat door. De langetermijntrend

richt zich op gezondheid en duurzaamheid.

Veel mensen zijn treurig gestemd over de

politiek en de ontwikkelingen in de landbouw;

ze denken dat het allemaal de verkeerde kant

op gaat. Dat beeld klopt niet. Veel boeren zijn

al goed bezig, ze zijn niet allemaal zo perfect als

de ideale boer die regeneratief werkt, maar dat

kan ook niet iedereen. Ik ben ervan overtuigd

dat er een hoopvolle beweging is ingezet. De

Nederlandse tuinbouw bijvoorbeeld, loopt

daarin internationaal voorop. Ze kunnen grote

producties halen op kleine oppervlakten en

gebruiken al een aantal jaren natuurlijke plaagbestrijders

als hommels, bijen en sluipwespen

in plaats van gif.”

Welke boer heeft jou geïnspireerd?

“Boy Griffioen, hij boert vlak bij Amsterdam, is biologisch

maar ook realistisch. Boy laat altijd zien welke

keuzes hij maakt en waarom. Zo gaaf dat hij elke keer

weer iets nieuws neerzet, hij heeft onder andere een

eigen koffiemerk en kaasmakerij.”

Favoriete gerecht?

“Vroeger was dat de lamsbout in honingtijmsaus die

mijn moeder maakte, nu is thuis broccoli met ansjovisboter

en pasta favoriet.”

Wat kijk je op Netflix?

“‘Shogun’.”

Laatst gelezen boek dat indruk heeft gemaakt?

“‘Regenesis; feeding the world without devouring the

planet’ van George Monbiot. Het is een aanklacht

richting de vleesindustrie en roept op om te stoppen

met op zo min mogelijk ruimte zo veel mogelijk te

produceren. Hij is ervan overtuigd dat in de toekomst

vlees uit het laboratorium komt. Ik ben het niet overal

met hem eens, maar hij heeft me wel geïnspireerd.”

Guilty pleasure?

“Heel veel koekjes eten ’s avonds als de kinderen naar

bed zijn.”

Lokaal “Om iedereen te voeden zal intensieve,

hoogproductieve landbouw nodig zijn.

Dat kun je wel, zoals in de tuinbouw, op een zo

min mogelijk schadelijke manier doen. Ik zie

ook dat er steeds meer bedrijven zijn die goede

producten op een makkelijker manier op de

markt brengen. De vraag naar lokaal voedsel

zal gaan stijgen. Initiatieven als Crisp en Herenboeren

zijn niet voor iedereen weggelegd, maar

hebben zich al wel bewezen. Ze zorgen voor

vernieuwing en zijn mooie aanvullingen in het

aanbod. Ik vind het zelf ook leuk, belangrijk

en leerzaam om boodschappen bij de boer te

halen, maar dat lukt niet altijd. Je moet ook

niet verwachten dat je daar je hele dieet bij

elkaar kan scharrelen.”

Verwarring “Het idee bestaat dat je

heel erg je best moet doen als je goed wilt eten.

Dat klopt niet en is een van de belangrijkste

redenen waarom ik mijn boek heb geschreven

als handboek voor de verwarde eter. Er is nu

eenmaal veel verwarring over wat goed eten is.

Ik wil laten zien dat je niet al je inkopen bij de

plaatselijke boer hoeft te doen of moet weten

wat de verschillen zijn tussen biologisch en

regeneratief. Mede door de ontwikkelingen

van de afgelopen jaren, kun je ook binnen de

supermarkt betere en voor de hand liggende

keuzes maken. Dat vind ik een hoopgevend

verhaal. Als consument kun je met een aantal

simpele dingen al verschil maken. Door zo

veel mogelijk vers en onbewerkt voedsel te

kopen en van rundvlees naar kip over te

stappen, bijvoorbeeld (want kippen hebben

minder impact op het milieu, red.), of vaker

voor vleesvervangers te kiezen.”

>

SEASONS 89

‘Het idee bestaat dat je heel erg je best moet doen

als je goed wilt eten. Dat klopt niet’’

> Pioniers “Er zijn steeds meer mensen die kiezen en boeren in staat stellen beter te produceren.

Dan wordt het niet of/of maar en/en, of beter: ‘wat

doen we op welke plek?’”

echt hun best doen, die vegetarisch of veganistisch

worden en zo veel mogelijk producten

met biologisch keurmerk kopen omdat ze dat

belangrijk vinden voor hun gezondheid, dierenwelzijn

en het milieu. Die mensen wil ik extra

aanmoedigen. We hebben pioniers nodig om

een bredere beweging in gang te zetten. De

vraag naar duurzaam voedsel stijgt elk jaar

een beetje. Dat is een belangrijke boodschap

die door supermarkten wordt opgepakt.”

Toekomst “Biologische landbouw heeft

veel positieve effecten gehad, maar het gaat te

ver om het als de oplossing te zien. Je hebt er

immers veel meer land voor nodig, nu is slechts

drie procent van ons voedsel volledig biologisch.

Intensieve landbouw heeft een slecht

imago. Veel partijen en organisaties willen het

tegenhouden, terwijl voor intensieve landbouw

minder land nodig is. Ik denk dat we over de

schijnbare tegenstelling heen moeten stappen

en gaan samenwerken. We kunnen beter kijken

hoe je intensieve landbouw helpt om nog duurzamer

te worden, met zo min mogelijk gebruik

van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. In

Nederland hebben we ooit de keuze gemaakt

om ons op veel voedselproductie te richten. We

hebben ook de keuze gemaakt om heel veel

dieren te houden, daarin zijn we doorgeschoten.

We staan voor de vraag of we dat wel hier

willen blijven doen of dat we dat beter naar

elders kunnen verplaatsen. Grootschaligheid

heeft ook voordelen. We moeten kijken wat

we waar willen doen. Het is duidelijk dat we

plekken nodig hebben waar we veel kunnen

produceren om alle monden te voeden. We

moeten ook zorgen dat er ruimte is voor

natuur. Daar tussenin zou je voor meer natuurvriendelijkere

vormen van landbouw kunnen

Eyeopener “Ons voedsel is veel veiliger

en gezonder dan ik dacht. We hebben het beeld

gekregen dat de spullen in de supermarkt vol zitten

met stoffen die niet goed voor ons zijn. Allerlei

E-nummers of dingen die we niet willen. Ik heb daar

ook een tijdje last van gehad en durfde nog maar

weinig te eten. Inmiddels weet ik dat je echt niet ziek

wordt van die toevoegingen. De kwaliteit en diversiteit

van ons voedsel, dat altijd beschikbaar is, komt mede

door die toevoegingen. Het kan absoluut beter en

duurzamer, maar je kunt vrij gezond eten met wat de

supermarkt biedt. De verspakketten bijvoorbeeld zijn

een prima keuze. Als je een aantal keren per week

vers eten op tafel zet, ben je al heel goed bezig.”

Gids voor de

verwarde eter

Voor zijn boek ‘Boter, kaas en havermelk

– handboek voor de verwarde

eter’ reisde Joris vijftien jaar de

wereld rond op zoek naar het

antwoord op de vraag hoe we acht

miljard mensen kunnen voeden

zonder onze planeet te vernietigen.

Hij vertaalt de complexe realiteit van

landbouw, voeding en gezondheid

naar een hoopgevend verhaal over

de toekomst van eten. Inclusief een

eenvoudige lijst met boodschappentips

voor in de supermarkt.

€ 21,99, spectrumboeken.nl

90 SEASONS

Joris zegt het al: we hebben pioniers nodig

om een bredere beweging in gang te zetten.

Geïnspireerd door zijn woorden maakten we

een dossier over duurzaam boeren. Op de

volgende pagina’s lees je er alles over.

SEASONS 91

ADVERTORIAL

TIROLER ZUGSPITZ ARENA / C. JORDA

ÖSTERREICH WERBUNG / OLIVER RAATZ

SAALBACH.COM / MIRJA GEH

Verrassend Oostenrijk

Wist je dat Oostenrijk veel meer te bieden heeft dan kilometers aan pistes?

In vrijwel elke regio kun je volop genieten van de adembenemende natuur,

ook als je een dagje niet wilt skiën. We geven je tips!

Arrensleetocht in

Schladming-Dachstein

Stel je voor: in alle rust door de poedersneeuw

glijden, met alleen het zachte

getingel van de belletjes aan het paardentuig.

In de regio Schladming-Dachstein heb

je keuze uit heel veel arrensleetochten.

Liever de benen strekken? Tussen de

sprookjesachtig besneeuwde naalden

loofbomen ligt maar liefst 282 kilometer

aan wandelpaden.

Fakkelwandeling in

Pillerseetal

Het Pillerseetal ligt in de Kitzbüheler Alpen

op 835 meter boven zeeniveau. Hier

wisselen majestueuze bergen en diepe

dalen elkaar af. Maak een fakkeltocht

net voor de avond valt. Terwijl de eerste

sterren aan de hemel verschijnen, leidt

het licht je door de besneeuwde bossen.

Alpacawandeling in Seefeld

Indrukwekkende kalksteenformaties,

steile rotswanden en oerbossen met

eeuwenoude dennen- en sparrenbomen:

Naturpark Karwendel in Seefeld is niet

zuinig met zijn natuurpracht. Dompel

jezelf onder in de serene sfeer. Nog

specialer wordt het met een wollige

viervoeter aan je zijde: hier kun je namelijk

op pad met alpaca’s!

Winterwandelen in

het Bregenzerwald

Combineer een wandeling met lokale

lekkernijen. Wissel prachtige rivieren en

kabbelende beekjes af voor een ontbijt en

lunch in een karakteristieke bergherberg.

Wanneer de schemering invalt besluit je de

dag met een heerlijk maal. Er zijn diverse

dagtochten te boeken inclusief ontbijt,

lunch en diner, bijvoorbeeld door de

mooie rivieren dallandschappen van

Mellau- Bizau-Bezau.

Scan de QR-code en ontdek de verborgen

parels van de Oostenrijkse Alpen!

Nog meer info vind je op austria.info

ÖSTERREICH WERBUNG / HIDDE HAGEMAN

JUFA HOTELS ÖSTERREICH GMBH

TVB ST. ANTON AM ARLBERG / PATRICK BÄTZ

92 SEASONS

DOSSIER

DUURZAAM

BOEREN

Steeds meer mensen slaan de handen ineen met

als doel gezond, lekker eten, dat bijdraagt aan

een betere wereld. Sommigen starten een (burger)-

boerderij, anderen investeren in duurzame

landbouw door collectief grond te kopen.

In dit dossier verzamelden we allerlei

initiatieven. Voor wie zelf met de handen in

de aarde wil, vanuit z’n luie stoel een

steentje wil bijdragen of adressen zoekt

voor lokale bio-boodschappen.

TEKST EN FOTOGRAFIE ANNA RUBINGH

SEASONS 93

INITIATIEF 1:

HERENBOEREN

KOOS EN HARMJAN VAN HERENBOERDERIJ HOF VAN RHEE:

‘Wie wil, helpt mee. Zo

ontstaat er een sociaal

netwerk mét gezelligheid,

van elkaar leren, samen

oogsten en recepten

uitwisselen’

Paspoortje

Herenboerderij

Hof van Rhee

• In Drenthe, net buiten

Assen.

• Startte in 2020 op een

kaal stuk landbouwgrond.

• Alles werd zelf

opgebouwd.

• Inmiddels maken 250

gezinnen er gebruik van.

Wat zijn Herenboeren?

Een Herenboerderij is een gemengd coöperatief boerenbedrijf van

ongeveer 20 hectare dat 200 tot 270 huishoudens, ongeveer

500 monden, van onbespoten groente, fruit, eieren en, voor wie dat

wil, af en toe vlees voorziet. Al deze huishoudens zijn medeboer, want

een Herenboerderij is een burgercoöperatie. Eén tot drie professionele

boeren werken in loondienst van de coöperatie. En wie wil, helpt mee.

De kosten worden gedeeld. Als huishouden investeer je eenmalig

ongeveer € 2000, als je alleen bent is dat € 1000. Dat bedrag wordt

geïnvesteerd in de boerderij. Het landelijke Herenboerennetwerk groeit

snel, in tien jaar tijd zetten al meer dan 9000 burgers zich met

22 ‘eigen’ boerderijen in voor duurzame landbouw dicht bij huis door

heel Nederland. Naast deze bestaande Herenboerderijen zijn er

35 burgerinitiatiefgroepen bezig om hun eigen lokale Herenboerderij

op te richten. Allemaal coöperatieve boerderijen waarbij de leden

(burgers) zowel eigenaar, ondernemer, producent als consument zijn.

Het doel van Herenboeren is minstens 75 Herenboerderijen in 2030.

Meer weten? Kijk op herenboeren.nl

Koos (l) en Nico van

Herenboerderij Hof

van Rhee met de duurzaamheidsprijs

van de

Verenigde Naties die de

Herenboerderij kreeg.

94 SEASONS

DOSSIER DUURZAAM BOEREN

UITGELICHT:

Het verhaal van Herenboerderij

Hof van Rhee

Koos Pipping en HarmJan Speelman, twee (burger)leden van de

coöperatieve Heren boerderij, leiden ons rond. “We zijn de negende

Herenboerderij”, vertelt Koos, “en pachten de grond, 20 hectare, van de

gemeente Assen.” Op het terrein staan twee schuurtjes die de leden

bouwden. “De term boerderij staat voor de landbouwgrond, er hoeft

niet per se een boerenwoning te zijn”, vervolgt hij. In het weiland loopt

een koppeltje koeien. “Dat zijn Brandrode runderen, een robuust en

zelfredzaam ras dat het hele jaar buiten kan blijven, het is een bedreigd

Nederlands ras.” Vlak bij de schuurtjes is een kruidentuin met bloemen.

Erachter staan groentes in lange smalle rijen: boerenkool, spinazie,

groene en rode kool. De Herenboerderij heeft twee professionele

boeren in dienst die wel vijftig verschillende soorten groenten, fruit en

aardappelen verbouwen. “Alles duurzaam en natuurinclusief, zonder

kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Zo krijgen we gezond eten én

verbeteren we de bodem en biodiversiteit. Er ontstaat weer een landschap

waar insecten, vogels en kleine zoogdieren volop aanwezig zijn.”

“Wie wil, helpt mee”, vult Harmjan aan. “Wieden, water geven en

andere klussen. Zo ontstaat er ook een sociaal netwerk mét gezelligheid,

van elkaar leren, recepten uitwisselen, samen oogsten en vooral

genieten. Heb je geen tijd dan hoef je niet mee te helpen en haal je

alleen je boodschappen op die een keer per week worden verdeeld.

Net geoogste groentes, eieren van eigen kipjes, fruit, kruiden en af en

toe vlees van eigen koeien, kippen en varkens, als je dat wilt. Soms

krijg je van iets heel veel, zoals die keer dat er héél veel bieten waren.

Ik heb toen een grote pan bietensoep gemaakt die ik in porties heb

ingevroren. Naast de eenmalige inleg in de coöperatie betalen we

maandelijks een bedrag voor de lopende kosten, gemiddeld € 50 per

mond per maand, daarvoor krijgen we elke week oogst, gemiddeld

goed voor ongeveer zestig procent van alle verse boodschappen.”

Hoe groot is

1 hectare?

1 hectare is 100 x

100 m = 10.000 m 2 .

Om je een indruk

te geven: twee

voetbalvelden zijn

ongeveer een

hectare.

>

SEASONS 95

INITIATIEF 2:

LENTELAND

JAAP EN NIELS VAN LENTELAND-BOERDERIJ ERVE KIEKEBOS:

‘Er zijn jaarlijks leden-

vergaderingen en wanneer

de coöperatie winst maakt,

bepalen we met alle leden

wat we ermee gaan doen’

Regeneratieve- en natuurinclusieve

landbouw: de natuur voorop

Bij regeneratieve en natuurinclusieve landbouw wordt er samengewerkt met

de natuur. Er wordt niet alleen gekeken hoe de negatieve impact van de

landbouw verminderd kan worden, zoals bijvoorbeeld bij biologische landbouw,

maar er wordt vooral ook gewerkt aan het herstel van de natuur. Een

grote biodiversiteit en een gezonde, levende bodem zijn belangrijk. Deze

vormen van landbouw laten zien dat je gezond voedsel kunt produceren en

tegelijkertijd de biodiversiteit en het bodemleven kunt herstellen.

Natuurinclusieve landbouw maakt gebruik van wat de natuur te bieden heeft

en versterkt de biodiversiteit op en rond het boerenland en belast de natuur

zo min mogelijk. Er worden geen, of veel minder, bestrijdingsmiddelen,

kunstmest en krachtvoer gebruikt.

Regeneratieve landbouw gaat over het algemeen nog een stapje verder.

Een gezonde, levende bodem, die zo weinig mogelijk verstoord wordt, is het

uitgangspunt. Er worden helemaal geen kunstmest of bestrijdingsmiddelen

gebruikt en permacultuur (het niet spitten, ploegen en verstoren van de

bodem voor je er gaat planten) is de leidraad. Regeneratie is een natuurlijk

biologisch proces; letterlijk betekent het dat beschadigde organismen

volledig worden hersteld. Zowel bij regeneratieve- als natuurinclusieve

landbouw is het belangrijk dat de boer kan leven van zijn werk en hij goed,

gezond voedsel kan produceren.

Paspoortje

Lentelandboerderij

Erve Kiekebos

• In Empe, bij Zutphen.

• Actief sinds 2022.

• Gerund door Jaap Fris en

Niels Moshagen.

• Mensen kunnen lid

worden van de coöperatie,

zo zijn ze mede-eigenaar

van de boerderij.

Zo werkt

Lenteland

Lenteland zet coöperatieve natuurinclusieve

boerderijen op. Lentelandboeren

wonen op het erf en

verbinden zich voor lange tijd aan

de plek. Mensen in de buurt kunnen

meegenieten van de oogst via een

groenteabonnement of door losse

verkoop in de boerderijwinkel. Vaak

vind je er ook een restaurant, een

ruimte voor workshops, cursussen

en overnachtingsmogelijkheden

zoals een tiny house of Bell-tenten.

Door te investeren (vanaf

€ 500) word je mede-eigenaar van

bestaande en nieuwe Lentelandboerderijen,

inclusief de grond en

gebouwen. Met elke investering

komt er weer geld vrij voor nieuwe

boerderijen. Iedereen moet kunnen

meegenieten van de oogst en de

plek, daarom staat een investering

los van groenteabonnementen en

losse verkoop van producten. Er zijn

inmiddels vijf Lenteland-boerderijen:

in Empe, Lochem, Enschede, Laakdal

(België) en Mechelen. Meer weten?

Kijk op lente.land

96 SEASONS


Luistertip

In de podcast ‘Van stad naar

land’ voeren Jaap en Niels

keukentafelgesprekken met

(boeren)buren en vertellen

ze over hun ervaringen als

Lenteland-boer.

FOTO ERVE KIEKEBOS

Niels (l) en Jaap.

UITGELICHT:

Het verhaal van

Lentelandboerderij

Erve Kiekebos

Wat doen jullie op Erve Kiekebos?

Jaap: “Onze boerderij is 18 hectare groot en

een superdivers bedrijf. Het meest actieve

onderdeel op dit moment is de tuinderij.

We telen groenten, kruiden en bloemen.

En we hebben ook een zelfpluktuin met

bessen, zestien koeien voor het begrazen

en bemesten van het terrein en twee

varkens, die keren de composthoop.

Binnenkort starten we met een boslandbouwsysteem

waar we rijen met 1400

fruit- en notenbomen gaan aanplanten

met daartussen grasland en akkerbouwteelt.

We wonen met onze twee gezinnen

op de boerderij. Mijn partner Karlijn houdt

zich bezig met alles wat niet agrarisch is:

zij beheert de winkel, doet vergaderingen

en runt het tiny house en de B&B die

we ook op het erf hebben. We willen een

plek creëren waar mensen zich fijn voelen

op de boerderij.”

Hoe werkt de coöperatie?

“Mensen kunnen lid worden van de

coöperatie. Ze leggen daarvoor geld in

waar ze certificaten voor krijgen, zo zijn ze

mede-eigenaar van de boerderij. Stichting

Lenteland bewaakt binnen het bestuur

van de coöperatie de missie. Dat is alles

wat met regeneratie te maken heeft, dus

goed voor de bodem zorgen en geen

kunstmest en pesticide gebruiken, bijvoorbeeld.

Niels en ik zijn verantwoordelijk

voor het dagelijks reilen en zeilen op de

boerderij. Er zijn jaarlijkse ledenvergaderingen

en wanneer de coöperatie winst

gaat maken, bepalen we met alle leden

wat we met de winst gaan doen.”

Hebben jullie een agrarische

achtergrond?

“Nee, we zijn wel altijd ondernemers

geweest, maar in de creatieve industrie.

Voor ons werk reden we elke dag heel

Nederland door. In 2018 besloten we dat

we het roer wilden omgooien en daar -

bij ook een fijne vaste plek voor onze

gezinnen wilden creëren. Toen we het

derde boek over de bodem lazen, dachten

we: we gaan boer worden! Eerst

hebben we vier jaar lang veel geleerd bij

collega-boeren en nu doen we het sinds

mei 2022 zelf op Erve Kiekebos.”

Hoe gaat het in de buurt, op het

platteland van Brummen?

“We hebben altijd veel geïnvesteerd in

de buurt en proberen onze buurtgenoten,

van wie een aantal ook boer is, te

betrekken bij ons bedrijf. We doen wel

echt iets anders en dat was in het begin

best lastig, maar inmiddels hebben we

een goede relatie en is het heel gezellig.

We hebben interessante gesprekken

met een biertje erbij over hoe het zou

moeten of kunnen, ook op ons bedrijf.

Praten is belangrijk, elkaar proberen te

begrijpen zonder te polariseren.”

Meer weten? Kijk op ervekiekebos.nl

>

SEASONS 97

INITIATIEF 3:

LAND VAN

ONS

MARJA VAN LAND VAN ONS-PERCEEL OUDE ADE:

‘Iedereen kan hieraan meedoen.

Door met elkaar eigenaar

van landbouwgrond

te worden, kunnen we zelf

voor verandering zorgen’

Paspoortje

Land van Onsperceel

Oude Ade

• In Oude Ade, bij Leiden.


• Biologisch veehouder

Jan van de Poel beheert

het land dat hij pacht van

Land van Ons.

• Land van Ons startte

hier ook project Polder-

Lab: onderzoek naar

water- en bodemkwaliteit

en experimenten

met verschillende

gewassen.

Burgercoöperatie

Land van Ons

Studenten van Universiteit Leiden testen de

water- en bodemkwaliteit in project Polder-

Lab op Land van Ons-perceel Oude Ade.

Twee derde van Nederland is landbouwgrond

en daar ligt volgens Land van Ons

de sleutel tot herstel van het landschap en

de biodiversiteit. Daarom koopt de burgercoöperatie

boerenland. “Iedereen kan

hieraan meedoen. Door met elkaar

eigenaar van landbouwgrond te worden,

kunnen we zelf voor verandering zorgen.”

Vanaf € 30 per jaar ben je deelnemer; dit is

inclusief € 10 voor één vierkante meter

grond. Het aangekochte land wordt

beheerd door boeren die het voor

een werkbaar bedrag pachten van de

coöperatie zodat ze rendabel en natuurvriendelijk

kunnen boeren. In korte tijd

werden al op 22 plekken door heel

Nederland percelen aangekocht met

een totale grootte van ruim driehonderd

hectare (drie miljoen vierkante meter).

Meer weten? Kijk op landvanons.nl

98 SEASONS


Marja van Berkel, actief

vrijwilliger van Land van

Ons, perceel Oude Ade.

Struiken en hagen worden aangeplant

om de biodiversiteit te vergroten.

In het Polderlab in Oude

Ade worden experimentele

teelten opgezet.

UITGELICHT:

Het verhaal van Land van Ons,

perceel Oude Ade

In 2020 kocht Land van Ons veenweide in het dorpje Oude Ade, net

buiten Leiden. Een groot deel van de grond was jarenlang gebruikt

voor intensieve veeteelt. Hierdoor was het bodemleven en de biodiversiteit

behoorlijk afgenomen. Werk aan de winkel!

Een groot deel van het land wordt verpacht aan biologisch veehouder

Jan van de Poel die samen met Land van Ons streeft naar bloemrijk

gras- en hooiland. Daarnaast startte de burgercoöperatie op het

perceel het project PolderLab, een tien jaar durend onderzoek dat in

samenwerking met Universiteit Leiden, Naturalis en samenwerkende

gemeentes Holland Rijnland wordt uitgevoerd. Studenten van de

Universiteit Leiden onderzoeken onder andere de bodem- en

waterkwaliteit, en het waterpeil van de veenweide wordt verhoogd.

Want het jarenlang kunstmatig verlagen van het waterpeil heeft

ervoor gezorgd dat de bodem is gedaald en het veen ingedroogd

is, waardoor de bodemkwaliteit verslechterde. Daarnaast worden

verschillende experimentele teelten opgezet, zoals rijst in laag water,

cranberry’s op vochtige grond en bessenstruiken op iets hogere

gedeelten. Dat levert niet alleen eetbare producten op, maar ook

veel biodiversiteit. Veel terreinen van Land van Ons organiseren

jaarlijks een open dag waar je kunt gaan kijken wat er leeft en speelt

op een perceel. Meer info op landvanons.nl

Over bodem en

biodiversiteit

Zowel het leven boven als onder de

grond is belangrijk – voor de natuur

en voor gezond en duurzaam voedsel.

Een rijke bodem heeft veel bodemleven,

denk aan wormen, bacteriën, schimmels,

insecten, aaltjes en mijten. Al dat leven

helpt bij het bestrijden van ziektes en

plagen; ze recyclen voedingsstoffen,

verbeteren de bodemstructuur en

zorgen voor de wortelstelsels van planten,

bomen en struiken. Biodiversiteit

betekent simpelweg soortenrijkdom.

Al die soorten werken samen in een

ecosysteem, zo zorgen ze voor even -

wicht in de natuur. Diversiteit zorgt onder

meer voor gezonde planten en dieren

en helpt bijvoorbeeld plagen en ziektes

te voorkomen.

SEASONS 99

INITIATIEF 4:

VOEDSELBOS

Aardpeer

& de

Voedselbosboeren

Met de slogan ‘Samen voor

grond’ investeert Aardpeer in

grond voor natuurvriendelijke

landbouw, waaronder grond

voor de jonge Voedselbosboeren.

Iedereen die wil

bijdragen aan een betere

bodem, gezond voedsel

en meer biodiversiteit kan

meedoen door in Aardpeer te

investeren, zo kunnen zij

grond aankopen voor natuurvriendelijke

boeren of voedselinitiatieven.

Je doneert een

‘stukkie grond’ vanaf € 35,

daarmee wordt vijf vierkante

meter land door een Aardpeerboer

hersteld. Zo verbindt

Aardpeer boeren en burgers

en worden de bodem, biodiversiteit

en natuur aangepakt.

De organisatie investeerde ook

in grond voor Burgerboerderij

de Patrijs in Laren en melkveehouder

Boer Brunia in

Friesland. O ja, en de naam,

Aardpeer? Die is een verwijzing

naar ‘zorg voor de aarde’

en daarnaast een oproep om

geld ter beschikking te stellen.

“Als je meedoet ben je een

toffe peer”, aldus Kees van

Biert, een van de oprichters.

FOTO SIMONE LIPS

SIMON VAN DE JONGE VOEDSELBOSBOEREN:

‘Een voedselbos is een

heel duurzame vorm

van landbouw; je hebt

geen kunstmest of

bestrijdingsmiddelen

nodig. Hier komen

landbouw en natuur

samen’

V.l.n.r.: Katja, Wytze, Simon en Sacha.

Paspoortje

Jonge Voedselbosboeren

• In Elst, Gelderland.


• Beheerd door Katja

Zweerus, Simon

Verboom, Sacha Brons

en Wytze Walstra.

• Deze vier twintigers zijn

volop bezig op een leeg

stuk landbouwgrond

Voedselbos De Laar aan

te leggen.

100 SEASONS


UITGELICHT:

Het verhaal van de

Jonge Voedselbosboeren

Als de vier twintigers elkaar ontmoeten op een ‘jongeren

voedselbosweekend’ raken ze aan de praat over de passie

en droom die ze delen: de opzet van een eigen voedselbos.

Het duurt niet lang voor ze starten met het uitwerken

van een gedetailleerd plan.

Simon Verboom legt uit: “Een voedselbos is een heel

duurzame vorm van landbouw. Een door mensen

ontworpen bos met permanente bomen en meerjarige

planten die voedsel produceren, zoals notenbomen,

fruitbomen, bessen en eetbare planten en kruiden. Je hebt

geen kunstmest of bestrijdingsmiddelen nodig. Het is echt

een systeem waarin landbouw en natuur samenkomen.”

De vier vrienden wonen en studeerden in de Randstad.

Hoe komt hun voedselbosplan dan in het oosten van het

land terecht? “Rivierklei is perfect voor fruit- en notenbomen

en dat vind je in de buurt van Arnhem. Al snel

na het voedselbosweekend zijn we op zoek gegaan naar

een geschikte plek voor onze plannen en toen kwam

dit op ons pad. We werkten hard aan een uitgebreid

voedselbosplan en wonnen daarmee de gunning bij

de provincie Gelderland. Voor de financiering sloegen

we de handen ineen met Aardpeer en Land van Ons die

de grond samen aankochten.

We gaan drie voedselbossen aanleggen: een ontmoetingsbos,

waar buurtbewoners zelf kunnen oogsten,

een gastronomisch bos waar we ook exotischer smaken

aanplanten voor bijvoorbeeld restaurants, én een rationeel

voedselbos, met bomen in praktische rijen, appels en

peren bijvoorbeeld, die we willen leveren aan buurtwinkels

en online supermarkten. Het hele perceel

wordt een gevarieerd landschap waar voedselbossen

en natuur-inclusieve akkers elkaar afwisselen.

Voor het ontwikkelen van een voedselbos heb je veel

geduld nodig. Pas na een aanloopperiode van vier tot

zeven jaar kunnen we naar verwachting steeds grotere

opbrengsten van vruchten, bessen, noten, kruiden,

knollen, specerijen en paddenstoelen oogsten. We gaan

echt een commitment aan met z’n vieren.”

Meer weten? Kijk op dejongevoedselbosboeren.nl

Meer weten over

duurzaam eten?

Luisteren: de Voedselboscast van zelfbenoemde

‘voedselbosgekken’ Marieke Karssen en Frank Gorter.

In seizoen 3, aflevering 51, gaan ze in gesprek met

Sacha Brons, een van de Jonge Voedselbosboeren

(voedseluithetbos.nl).

Lezen:

• In ‘Naar een duurzame landbouw in 2040 – een

nieuw perspectief’ onderzoekt Meino Smit wat

er nodig is om de landbouw toekomstbestendig

te maken.

• ‘Herstellende landbouw – agro-ecologie voor

boeren, burgers en buitenlui’ van Mark Shepard

gaat over het verbouwen van voedsel op een

manier die veerkrachtig en duurzaam is.

• ‘De mens is een plofkip’: Teun van de Keuken legt

de voedingsindustrie onder de loep.

Kijken: ‘The biggest little farm’ uit 2018 is een gouwe

ouwe. De Amerikaanse John en Molly Chester

besluiten op goed geluk een dor stuk grond te kopen

en dat om te toveren tot een ecologisch paradijsje –

wat met hobbels en bobbels gepaard gaat (onder

andere te zien op Cinetree en Pathé Thuis).

SEASONS 101

INITIATIEF 5:

NATUUR

BOERDERIJ

RICHARD EN MARISKA VAN BOEREN IN HET BOS:

‘Ons doel is dat mensen hier

alle boodschappen kunnen

doen. Rechtstreeks bij de boer,

zonder schakels, zodat boeren

genoeg verdienen om dat

duurzame voedsel te kunnen

blijven produceren’

Paspoortje

Boeren in

het Bos

• In Nijeberkoop,

Friesland.

• Gerund door bosboeren

Richard van Pelt en

Mariska Slot.

• Op deze regeneratieve

natuurboerderij wroeten

varkens in de bosgrond,

grazen koeien in de

natuur en scharrelen

kippen in het gras.

• Ook is er een oogsttuin

waar leden zelf

onbespoten groente

kunnen oogsten.

Bio-logica

Biologisch en biologisch-dynamisch: het zijn termen die je vaak

hoort als het over duurzaam eten gaat. In de biologische landbouw

wordt niet gespoten met chemische bestrijdingsmiddelen,

is er zorg voor de bodem en staat het welzijn van dieren voorop.

Biologisch-dynamisch gaat nog een stapje verder. Er is een

meer ‘holistische’ benadering: alles wordt beschouwd vanuit

een groter perspectief, want alle elementen werken samen in

een grotere context. De aard van het dier is belangrijk (zo houden

koeien hun hoorns), gewassen worden alleen in de vollegrond

geteeld en zowel dier, gewas als mens moeten zich ten volle

kunnen ontwikkelen. Producten mogen pas ‘biologisch’ of

‘biologisch-dynamisch’ worden genoemd als ze voldoen aan

officieel vast gelegde regels en een Skal (biologisch) of Demeter

(biologisch-dynamisch) keurmerk hebben. Veel bio(dynamische)

boeren werken met een keurmerk, omdat ze leveren aan winkels.

De kleinere regeneratieve, coöperatieve natuurboerenbedrijven

werken wel bio+, maar kiezen vaak niet voor een (duur) keurmerk

omdat hun (burger)afnemers weten wat ze lokaal kopen.

102 SEASONS


UITGELICHT:

Het verhaal van natuurboerderij

Boeren in het Bos

Niet alle duurzame, natuurinclusieve boerderijen vallen binnen

een organisatie of coöperatie. Er zijn er ook die op eigen kracht

zijn gestart, zoals Boeren in het Bos in het Friese Nijeberkoop.

Richard van Pelt en Mariska Slot waren niet altijd bosboer. “Na

een werkend leven als rechercheur en projectmanager kwamen

we tot de conclusie dat we liever boer wilden worden”, vertelt

Mariska. “We wilden geen ‘normale’ boerderij, maar een plek waar

we in evenwicht met de natuur konden werken. We hebben het

onszelf aangeleerd, lazen veel en keken hoe anderen het deden,

ook via filmpjes op YouTube. Zo zijn we langzaam gegroeid tot

waar we nu zijn, fulltime bosboeren.”

Het bos nam voor hen een vanzelfsprekende plek op de boerderij

in. “Hier ligt de toekomst voor een gevarieerde voedselproductie.”

Op Mariska en Richards regeneratieve natuurboerderij wroeten

varkens buiten in de bosgrond, grazen koeien in de natuur en

scharrelen kippen op grasland. “We worden helemaal enthousiast

van ons ‘agroforestry’-project met kruidenrijke bosweides waarlangs

voedselbosranden groeien, met eten voor mens en dier.”

Daarnaast startten Richard en Mariska een flinke oogsttuin op

hun erf waar leden zelf onbespoten groente kunnen oogsten.

“Het is nog niet zover maar ons doel is dat mensen hier alle

boodschappen kunnen gaan doen, alles duurzaam en lokaal.

Het is het beste om het rechtstreeks bij de boer te kopen, zonder

schakels, zodat boeren genoeg verdienen om dat duurzame

voedsel te kunnen blijven produceren.”

Duurzaam (online)

boodschappen doen

Geen tijd om zelf te oogsten of een rondje langs

boerderijwinkels te rijden? Hier bestel je online je

duurzame lokale boodschappen.

• De Streekboer Lokale online boodschappen in

Noord-Nederland (destreekboer.nl).

• Hofweb Bio-boodschappen direct van de boer,

verpakkingsarm thuisbezorgd in een groot deel

van Nederland (hofweb.nl).

• Rechtstreex Online boodschappen via een korte

voedselketen in Zuid-Holland en Utrecht. Circa

60% biologisch (rechtstreex.nl).

• Boeren in het Bos Alle natuurvlees uit het

bos, wordt bezorgd door heel Nederland

(boereninhetbos.shop).

• Oogst is geen online winkel maar wel lokaal en

duurzaam met winkels in het centrum van Haarlem,

Woerden en Leiden en op het erf van de boerderij

Bloemenweidemelk in Montfoort (oogst.shop).

• Bij Grutto koop je vlees direct van de boer die het

dier – dat een goed leven heeft gehad – pas slacht

als het helemaal verkocht is, om verspilling tegen

te gaan (grutto.com).

• Ekomenu voorziet in maaltijdboxen met verse

biologische ingrediënten en recepten (ekomenu.nl).

NB Niet alle webwinkels leveren door heel Nederland.

SEASONS 103

HISTORISCHE WHISKEY-DISTILLEERDERIJ

Titanic

MET TOEKOMST

104 SEASONS

Net geboren en toch vol historie: Titanic

Distillers bestaat pas sinds vorig jaar,

maar vaart op beproefde kennis om Ierse

whiskey te maken van de hoogste kwaliteit.

En daarmee is er voor het eerst sinds 90

jaar weer een whiskeystokerij op de plek

waar ooit de Titanic werd gebouwd.

TEKST EN FOTOGRAFIE CHRISTL EXELMANS

SEASONS 105


Het pomphuis, in laat-victoriaanse stijl, is in originele staat

gebleven; zelfs de kleur van de klokkentoren is onveranderd.

Single malt of

blended?

Single malt whisky (in het Iers: whiskey)

moet gedistilleerd zijn uit gemoute

gerst. Voor de distillatie dienen koperen

pot stills gebruikt te worden, de

minimale rijpingstijd op houten vat is

drie jaar en de distillatie moet plaatsvinden

bij één distilleerderij (de Ierse

regels zijn niet beperkt tot eik, in

tegenstelling tot Schotse regels).

De term ‘blended whisky’ duidt op

een mix van verschillende whisky’s (of

whiskeys) die samenkomen in een

eindproduct. Dat kunnen er twee zijn,

maar ook vijf of tien. Ze kunnen

afkomstig zijn uit verschillende distilleerderijen.

Het smaakaanbod van de

blended whisky is dus bijzonder breed.

Wat de whiskeystokerij Titanic zo bijzonder maakt is de locatie bij het

historische droogdok Thompson Dry Dock, in het hart van Belfasts

Maritime Mile. Op deze scheepswerf werd meer dan een eeuw geleden

de Titanic gebouwd en voorbereid op haar eerste reis – tevens de

laatste, zoals we nu weten. Het droogdok was destijds het grootste in

de wereld en speciaal ontworpen om schepen van enorme omvang te

kunnen herbergen. De stokerij van Titanic Distillers is gevestigd in het

oude pomphuis dat naast het dok staat en vroeger gebruikt werd om

het droogdok leeg te pompen.

Titanic Distillers gaat ontegenzeggelijk een rooskleuriger toekomst

tegemoet dan het onfortuinlijke schip met dezelfde naam. Oprichter

Peter Lavery en zijn vennoten Stephen Symington en Richard Irwin

investeerden een smak geld om Belfast whiskey terug op de kaart te

zetten. Een eeuw geleden werd in Ierland meer dan 70 procent van

whiskey wereldwijd geproduceerd. Samen met de Schotse whisky was

dit de populairste. Rond 1890 telde Belfast zo’n achttien stokerijen die

stuk voor stuk verdwenen. Het pomphuis van Thompson Dock is een

beschermd monument en stond al enkele jaren leeg, Lavery kon het

huren en bracht hier zijn distilleerderij in onder. Met Titanic Distillers

wordt na negentig jaar voor het eerst weer whiskey gestookt in Belfast.

“Onze ambitie is om – naast het maken van whiskey – de geschiedenis

van deze bijzondere locatie en de geest van de maritieme industrie in

Belfast in ere te houden. Verder is het een eerbetoon aan de vele

arbeiders die destijds in de scheepswerf werkten”, zegt Lavery.

“ Vandaar onze slogan: Blood, sweat and years.”

De stokerij werd nog niet zo lang geleden

geopend, in september 2023. De

eerste batch is inmiddels gestookt en

klaar voor zijn reis om in whiskey te

veranderen. De drank kan namelijk pas

Ierse whiskey genoemd worden als het

minstens drie jaar gerijpt is in houten

vaten. Nog even geduld, de eerste

Titanic single malt whiskey zal vanaf

2026 te proeven zijn. Momenteel zijn er

via de webshop al blended whiskeys te

verkrijgen (zie kader), samengesteld

door Titanic en een melange van verschillende

Ierse whiskeys uit de buurt.

Ierse gerst

Hoofddistilleerder Damien Rafferty is

met zijn gedegen vakkennis de aangewezen

persoon om me rond te leiden

in de stokerij. Hij vertelt dat gemoute

gerst een belangrijk ingrediënt is bij het

brouwen en distilleren; het voegt unieke

smaak en body toe aan bieren en

whisky’s. Het wordt gemaakt door de

eerste keer rauwe gerst in water te weken,

waardoor het vocht kan absorberen en

zodoende kan beginnen met ontkiemen.

Dit proces activeert enzymen in de gerst

die het zetmeel omzetten in suikers die

essentieel zijn voor fermentatie. Zodra

de ontkieming de gewenste staat bereikt,

wordt de gerst gedroogd in een oven om >

106 SEASONS

Er wordt regelmatig gecheckt

hoe de mash in de beslagkuip

zich ontwikkelt.

Gerst voordat het gemaald wordt.

In de grote hal van het gebouw

kun je een glas drinken.

De whiskey is een eerbetoon aan de arbeiders die op deze

plek ooit de Titanic bouwden

Voor het afrijpen van de

whiskey worden oude

bourbonvaten gebruikt.

Een zak mout gaat in de

graantrechter ter voorbereiding

op de volgende mash.

De koperen pot stills

komen tot hun recht in het

authentieke pomphuis.

SEASONS 107

In cone num faci que

remporio quoditatio. Lam

sinum porio qutato

Drie keer distilleren is nodig

om een zuivere en zachte whiskey

te verkrijgen

108 SEASONS


Damien is dagelijks in de

weer met het ruiken en

proeven van zijn blends.

De Titanic tijdens zijn

opbouw door dokwerkers

in het Thomson Dock.

> verdere groei te stoppen en de enzymen te behouden.

Het resultaat is gemoute gerst, dat vervolgens wordt

gemalen tot een grove korrel. Dit alles wordt voor

Titanic gedaan buiten de stokerij, door een andere

mouter. “Als het maalkoren – grist – hier aankomt,

wordt die in onze beslagkuip gemengd met heet

water”, legt Damien uit. Dit is een groot vat waarin het

zetmeel in de grist geleidelijk aan wordt afgebroken

tot suikers. Dat proces duurt zo’n zes uur en het wordt

regelmatig gecontroleerd via het ronde raam. De

resulterende suikerrijke vloeistof, de wort, laat men

uitlekken en wordt vervolgens overgeheveld naar gistingsvaten

– washbacks – waar gist wordt toegevoegd.

“Bijzonder is dat we drie verschillende soorten gist

toevoegen”, gaat Damien verder. De gisten zetten de

suikers om in alcohol, waardoor een mengsel ontstaat

dat wash wordt genoemd. Dit proces duurt voor Titanic

Distillers minstens 120 uur, terwijl de industriestandaard

48 tot 72 uren is. Het resulteert in een

vloeistof die lijkt op bier, met een alcoholpercentage

van zes tot acht procent.

Welkom in het

Titanic Quarter

Als je een bezoek brengt aan Titanic

Distillers, voel je de historie waarvan het

hele gebied doordrenkt is. Dus als je er

toch bent, sla dan ook deze niet over:

• Titanic Belfast: interactieve tentoonstellingsruimte

rondom het Titanic

schip, titanicbelfast.com

• Titanic Hotel: een schitterend pand en

het meest authentieke Titanic-hotel ter

wereld, gevestigd in het voormalige

hoofdkantoor en de tekenkamers van

Harland & Wolff, de scheepswerf die

de Titanic ontwierp en bouwde,

titanichotelbelfast.com

Koperen pot stills

Het vergiste mengsel, de wash, wordt naar de koperen

ketels – pot stills – gepompt waar het zal distilleren.

“Om een zuivere en zachte whiskey te verkrijgen

distilleren we tot driemaal toe”, benadrukt Damien.

Tijdens de eerste distillatie wordt de wash verhit,

waarna de alcohol door de zwanenhals en de loogpijp

van de pot still als damp omhoog stijgt. Deze

wordt in het bovenste deel afgekoeld en gecondenseerd

tot vloeistof met een alcoholpercentage van

25 procent. Deze vloeistof wordt daarna in een tweede

pot still gedistilleerd. Er ontstaat een zuiverdere spirit

met een alcoholpercentage van ongeveer 65 procent,

steeds flink hoger dus. “Hier worden ook de delen

afgescheiden die onzuiverheden bevatten”, gaat

Damien verder. Bij de derde distillatie gaat het distillaat

nog een laatste keer door een koperen pot still.

Ook hier wil men alleen het zuiverste deel overhouden;

het middelste gedeelte van het distilleringsproces.

Dit levert een fijn en helder distillaat op met

een juiste balans van smaakcomponenten en een >

SEASONS 109


Diverse cocktailaccessoires zijn ter plaatse te koop, zoals deze jiggers met het embleem van Titanic

Distillery erin gegraveerd. Midden: Damien in de distilleerderij, waar hij dagelijks alles controleert,

je kunt deze ruimte ook bezoeken. Rechts: Titanic whiskey.

> alcoholpercentage van rond de 80 procent. Elke distilleerderij

heeft zijn eigen ‘versnijdingspunt’ dat het karakter van de whiskey

beïnvloedt. “Bovendien loopt de positie van de loogpijp

van de derde distilleerketel schuin omhoog, waardoor er meer

reflux ontstaat en het distillaat nog verder verfijnt”, voegt

Damien eraan toe. Koperen ketels spelen een cruciale rol bij

het distilleren. Koper reageert chemisch met aanwezige zwavelen

andere verbindingen in de dampen en verwijdert ze, waardoor

de whiskey minder scherp van smaak wordt.

Geselecteerde vaten

Na de distillatie wordt de spirit, die dan bij benadering 63 procent

alcohol bevat, overgebracht naar houten vaten, waar-ie jaren

kan rijpen. “Voor onze whiskey gebruiken we Amerikaanse

eikenhouten vintage bourbon-vaten, die grotendeels zorgen

voor de vanille- en andere gekaramelliseerde tonen in whiskey”,

zegt Damien. De houten vaten geven drie soorten reacties op

de drank tijdens de rijping: reductief, additief en oxidatief.

Ongewenste smaken en aroma’s kunnen worden verwijderd,

gewenste smaken en aroma’s worden gevormd en de aanwezigheid

van zuurstof kan een katalysator zijn voor chemische

reacties. Vaten met veel tannines kunnen ervoor zorgen dat de

whiskey te wrang wordt. Daarom worden vaten geselecteerd

om ervoor te zorgen dat het juiste gewenste smaakprofiel

wordt bereikt. Jaarlijks verdampt zo’n 2 procent van de vloeistof,

de zogeheten angels’ share. Hoe langer de whiskey in het

vat rijpt, hoe meer smaakcomponenten er gecreëerd worden.

Eenmaal gerijpt wordt de whiskey uit de vaten gehaald en ver-

dund met water om het gewenste alcoholpercentage

te bereiken dat rond de

40 procent schommelt. Daarna volgt

het bottelen.

Iedereen die de stokerij bezoekt is onder

de indruk van de immense koperen distilleerketels

met hun bolle uivorm. In

het imposante pomphuis komen ze

extra tot hun recht. Damien distilleert in

batches, waarbij het aantal gedistilleerde

liters beperkt is per distillatieronde. “Ik

distilleer twee batches per dag”, vertelt

hij. “Zo heb ik meer controle over het

proces, de kwaliteit en de consistentie

van de whiskey.”

Bezoekers kunnen het originele pomphuis

en droogdok verkennen en zo een

idee krijgen van de geschiedenis van de

Titanic en de scheepsbouw in Belfast.

Via diverse rondleidingen leer je van

alles over zowel de maritieme geschiedenis

als de whiskeyproductie, daarna

volgt een proeverij. Verder is er een

kleine winkel waar je drank en souvenirs

kunt kopen. In de bijhorende bar en

koffieshop kun je iets drinken of een

hapje eten.

Meer weten?

Kijk op titanicdistillers.com en ireland.com

110 SEASONS

3x Hollands Glorie

+ het boek ‘Ons Dorp’

+

proefabonnement

Hollands

HET MOOISTE IN NEDERLAND

GLORIE

samen

€ 25

voor maar

i.p.v. € 38,85

KLOOSTERDORP STEYL

Van missiewerk tot museum

ONS DORP BEEK

Mooi wonen in ‘Klein Italië’

IJZEREN RIJN

Wandelen langs een spookspoor

WINTERAGENDA

Van ijsbeeldenfestival tot

nostalgische kermis

+

GRATIS

t.w.v.

€15

FEEST AAN TAFEL

• Hollandse pot met Rudolph van Veen

• Bubbels zonder alcohol

• Kerstrecepten van Julius Jaspers

Domstad Utrecht

Rondje om de trotse toren, langs

Nijntje en de stoel van Rietveld

AP € 7,95

8 720165 796496

00125

NR.1 2025

HOLLANDS GLORIE

Hollands Glorie geeft elke 2 maanden charmante

adressen voor een inspirerende dagtocht of een

gezellig weekend weg. Met reportages over

schitterende natuurlandschappen, rustieke

dorpjes, historische steden en een uitgebreide

kunstagenda ben je altijd op de hoogte van zowel

actuele als tijdloze bestemmingen.

ONS DORP

Hollands Glorie zocht het Nederland van weleer

in 16 kleine dorpen. En wat blijkt: de hechte

gemeenschappen zijn nog even mooi én

bovendien springlevend! In ‘Ons Dorp’ zijn ze

gebundeld, met prachtige foto’s en sfeervolle

verhalen van de bewoners over ‘hun’ dorp en

het goede plattelandsleven.

Ga naar hollandsgloriemagazine.nl/seasons

of bel 088 1102081

Dit proefabonnement stopt automatisch. Deze actie is geldig zolang de voorraad strekt.

Voor de verzendkosten van het boek wordt eenmalig € 5 in rekening gebracht.

BRAM ZET EEN BOOM OP

Naast zijn missie om Nederland te vergroenen met het platform Brams Natuur is Bram Engberts beheerder

van het Beemster Bomenmuseum, een arboretum van ruim 7 hectare. De verzameling bestaat uit 2600 soorten

en variëteiten en het totaal aantal bomen en struiken ligt rond de 6000 exemplaren. Bij uitstek de man voor

een column over bomen.

TEKST BRAM ENGBERTS ILLUSTRATIE KATIE SCOTT

Paspoort

Naam: kustmammoetboom

(Sequoia

sempervirens)

Hoogte: 100-115 meter

Kroon: zuilvormig

Blad: korte naalden

Bloemen: groen/geel

onopvallend

Standplaats: zon/

halfzon

Bodem: vochtige,

goed doordringbare

bodem

Wist je dat?

• Het hout van deze

Sequoia wordt veel

gebruikt in de bouw

voor gevelbekleding

van panden.

• De bast is superzacht

en vezelig. Je bezeert

je dus niet als je er

tegenaan loopt.

• De kegeltjes die in

deze boom hangen

zijn maar 1,5 tot 3 cm

groot. Dat is natuurlijk

superklein voor zo’n

enorm grote boom!

Sequoia

Wekelijks neem ik groepjes mensen mee in het Beemster Bomenmuseum en

vertel ik allerlei interessante weetjes over bijzondere planten en schitterende

bomen. Dat vind ik ontzettend gaaf om te doen. Tijdens die wandelingen zet ik

altijd de zintuigen centraal: herken je deze geur? Voel je deze bast? Zie je dit

blad? Er zo bewust mee bezig zijn, zorgt voor verbinding en dat is meteen een

mooi begin van de rondleiding.

Halverwege de wandeling komen wij altijd op een plek midden in het bos waar

diverse mammoetbomen staan. Veel mensen herkennen direct de Sequoiadendron

giganteum vanuit het Redwood National Park in Californië. Deze

woudreuzen hebben hun bekendheid gekregen vanwege de extreme stamdoorsnedes

en hun vermogen om bosbranden te overleven.

Ik vind een ander soort mammoetboom echter ook meer dan de moeite waard;

de Sequoia sempervirens ofwel de kustmammoetboom. Dit exemplaar is veel

dunner dan de Sequoiadendron en staat er in ons bos daardoor een beetje verloren

bij. De harde Beemster kleigrond waar de boom op staat helpt hem daar

zeker niet bij.

In Californië staat zijn grote broer, de Hyperion; de hoogste boom ter wereld.

Deze is pas in 2006 ontdekt en is bijna 115,92 meter hoog. Dat is hoger dan het

Vrijheidsbeeld in New York, de Big Ben in Londen of de Domtoren in Utrecht!

Ondanks zijn lengte is zijn stamdoorsnede ‘slechts’ 4 meter.

In Nederland (en zeker in ons Beemster Bomenmuseum) worden deze bomen

dus niet zo heel hoog. Ze leven het liefst op een plek met een goed doordringbare

bodem, in een vochtig klimaat aan de kust. Stel je eens voor dat de dichte

mist onder deze bomen hangt; wat een fantastische sfeer zal dat geven.

Het zal je niet verbazen: deze bomen kunnen slecht tegen vorst. Als het kwik

daalt tot een graad of -10, ontstaat er na een aantal dagen al schade, helaas

dus niet echt geschikt voor in ons land.

Zijn donkergroene Taxus-achtige naalden geven ’m een fraai uiterlijk. Nog zo’n

leuk weetje: de naalden boven in de boom zijn veel kleiner dan onderin. De

oorzaak hiervan is de extreme hoogte die ze kunnen bereiken waardoor het

lastig is om voeding naar de bovenste naalden te krijgen.

De bomen groeien vaak in cirkels. Dat is niet alleen heel apart, maar de reden

waarom ze dat doen is ook het vermelden waard: ze kunnen wel 2000 jaar oud

worden. Mocht hij toch overlijden, loopt de wortelvoet opnieuw uit. De dode

stam krijgt dan aan de onderzijde nieuwe scheuten. De nieuwe bomen groeien

dus verder op de onderstam van hun moeder. Dat is toch schitterend!

Meer over Bram op bramsnatuur.nl, engbertshoveniers.nl

Links: Sequoia

sempervirens

met ernaast de naalden

en kegel ervan.

Midden boven en

rechts boven: naalden

en een rijpe

kegel van

Metasequoia

glyptostroboides.

Rechts: Sequoia

dendron giganteum

met centraal de

naalden en kegels

ervan.

Midden onder: doorsnede

van een

Sequoiadendron

giganteum.

De illustratie van Katie

Scott komt uit het boek

‘Bomen’, van Katie

Scott en Tony Kirkham,

€ 27,99, terralannoo.nl

112 SEASONS

De tuin in

DECEMBER/JANUARI

Ook als de tuin in winterrust is, is er nog genoeg te doen. Sla aan het snoeien,

zagen en snipperen, dan profiteer je straks van meer licht tussen het gebladerte.

SAMENSTELLING MARIE TROMP EN ANNE-MARIE ROSS TEKST MARIE TROMP EN JESSIE STRAATHOF (PLANT IN THE PICTURE)

Zet een bleekpot over je

rabarberplant; doordat het

eronder donker en warm is,

krijg je lange en vooral

zoete rabarberscheuten.

5X BOMEN IN DE ZON/HALFSCHADUW

In een stadstuin is er altijd wel schaduw van de buurhuizen. Deze bomen kunnen dat hebben.

ESVELD.NL

ESVELD.NL

ESVELD.NL

ESVELD.NL

ESVELD.NL

Hartjesboom (Cercidiphyllum

japonicum)

Het jonge blad verschijnt

paarsrood aan

de takken, het lijken net

hartjes. In de zomer

geeft de boom zelf ook

schaduw en houdt inkijk

tegen. Herfstkleur!

↕ 10 m

april-mei

zon/halfschaduw

Japanse kornoelje

(Cornus officinalis

‘Robin’s Pride’)

De gele bolletjesbloemen

geven aan dat het voorjaar

wordt. Fijn voor de

vroege bijen. Kan goed

tegen droogte en geeft

rode bessen.

↕ 8 m

februari-maart

zon/halfschaduw

Kakipruim

(Diospyros lotus of

Diospyros virginiana)

De bloei valt niet op, de

eetbare vruchten in het

najaar wel. Wacht tot ze

van oranje naar zwart

verkleuren. Ook smakelijk

in een voedselbos.

↕ tot 6 m

juni-juli

zon/halfschaduw

Storaxboom

(Styrax japonicus)

Onder het kleine blad

hangen witte klokjes in

trossen. Dat trekt

bestuivers aan. Geeft

gefilterde schaduw.

↕ 8 m

mei-juni

zon/halfschaduw

Chinese lijsterbes

(Sorbus hupehensis

‘Rosea’)

Vogels herkennen de

roze bessen niet, ze

laten ze hangen tot in

de winter. Groeit graag

op zandgrond.

↕ 5 m

mei-juni

zon/halfschaduw

114 SEASONS

9 tuinklusjes

1

Zonder blad is de vorm van

leibomen goed te zien. Knip de

opgaande takken weg van de

horizontale hoofdtakken. Gebruik

scherp snoeigereedschap, dat

zorgt voor gladde snoeiwonden die

snel overgroeien. Wintergroene

leibomen (Photinia ‘Red Robin’)

laat je met rust. Knip ze in het

voorjaar als een ‘haag op pootjes’.

2

Versnipper snoeiafval van vaste

planten en siergrassen en strooi ze

als mulchlaag terug in de border.

3

Een laag sneeuw isoleert en zorgt

ervoor dat knoppen niet bevriezen.

Schud de sneeuw wel van

wintergroene planten, zij kunnen

uitscheuren onder het gewicht van

de smeltende sneeuw.

4

Controleer je nieuwe aanplant na

een storm. Zet scheef gewaaide

bomen en palen weer recht.

Verwijder meteen het bindbuis dat

dreigt in te groeien.

5

Start met het maken van een

takkenril van snoeihout. Sla palen in

de grond waartussen je takken

stapelt, trap en duw de takkenlaag

steeds aan.

6

Knip de verdroogde

vruchtmummies uit pruimen,

kersen en appelbomen. Dit is een

kenmerk van monilia-rot, die in het

voorjaar opnieuw bloesems kan

besmetten.

7

Maai of knip een

vasteplantenborder waarin je veel

bloembollen hebt geplant af. Nu

kunnen de bollen doorgroeien

zonder vertrapt te worden tijdens

het onderhoud.

8

Week pronkerwten (Lathyrus) en

tuinbonen een paar uur in

(regen)water. Leg ze met de ‘navel’

naar beneden in zaaibakken

gevuld met aarde. Kweek ze

binnen op. De tuinboon-zaailingen

kunnen tegen de kou, je kunt ze al

vroeg uitplanten en daarom ook

eerder oogsten.

9

Repareer houten bakken, schroef

losse planken weer vast. Verf ze

met tuinbeits, dat geeft een heel

ander gezicht aan het terras.

GETTYIMAGES.NL

SEASONS 115

TPN

LANG VAASLEVEN

Zaterdag 18 januari is het Nationale

tulpendag. Feestlocatie is het Museumplein

in Amsterdam waar een pluktuin verschijnt

met ruim 200.000 tulpen in vrolijke kleuren.

Vanaf het middaguur mag iedereen gratis

een bos tulpen komen plukken.

Zo geef je zelfgeplukte tulpen een

lang vaasleven:

• Gebruik een schone vaas. • Verwijder het

onderste blad; er mag geen blad in het

water hangen. • Snijd de stelen schuin af.

• Vul een vaas met een laagje water van

5 cm. • Vul of ververs het water regelmatig.

TPN

ibulb

TPN

Doen in de tuin

Van het kasje

naar de muur

Een stenen muur in de zon warmt snel op, dat

maakt het een ideale plek voor een muurkas.

Wat kweek je hier dan in? Start met het

voorzaaien van groenten en eenjarigen, plant

er in de zomer tomaten, paprika of pepers in.

Gebruik hem daarna als winterstalling voor

kuipplanten en om bloembollen in voor te

trekken. De Ida 1300 is stahoog en leverbaar

in chic zwart, groen of zilver.

Muurkas Ida 1300, 69 x 193 x 182 cm (l x b x h), € 489,99,

demoestuinwinkel.nl

demoestuinwinkel.nl

HAGEN

PLANTEN

Het is nog steeds planttijd voor hagen. Meet de lengte

en bezuinig niet op het aantal planten. Hoe dichter de

heg, hoe meer privacy hij geeft.

• Meng compost of Vivimus door de plantgeul en geef

de haag meteen goed water, zodat de grond tussen

de wortels spoelt.

• Knip de haag na het planten in model, beschadigde

takken en takken die uitsteken knip je ook weg.

• Snoei na het planten de top uit haagplanten liguster,

laurierkers, olijfwilg. Ze vertakken en groeien dichter,

de hoogte halen ze volgend jaar weer in.

sjon heijenga plantmee.nl

GettyImages

Appeltje

EITJE

Fruitbomen snoeien, hoe zit dat ook alweer?

Zon rondom en warmte zorgen dat het fruit

kan rijpen. En door te snoeien kan er voldoende

licht in de kroon vallen. Zo doe je dat:

• Snoei bij appels en peren dode en beschadigde

takken weg. Halveer jonge, omhooggroeiende

takken zonder bloemknoppen.

• Twijfel je wat bloemknoppen zijn, wacht dan tot de

boom bloesem heeft en snoei de groeitakken weg.

• Als je er een pet doorheen kunt gooien, doe je

het goed.

SEASONS 117

Doen in de tuin

THEFARMDREAM.COM

STARTKLAAR

Mooi voornemen dit jaar:

starten met planten stekken

of zaaien. Dan komen een

herbruikbare kweektray,

oogstschaar en

steeketiketten

goed van pas.

STARTER SET, 2 X 40 CELLEN KWEEKTRAY, OOGSTSCHAAR,

ETIKETTEN € 21,80, THEFARMDREAM.COM

LAAT MAAR

ZAAIEN

Voorzaaien vergt veel

aandacht en het levert niet

altijd tijdwinst op. Een nieuwe

trend is laat-maar-zaaien.

Veel zaden weten zelf wel

wanneer ze moeten op -

komen. Strooi de zaden van

vaste planten en eenjarigen

in potten met grond, dek de

zaden af met een dun laagje

grond. Zet ze gewoon buiten

en dan maar wachten.

GETTYIMAGES.NL

Goed gekruid

Veel inheemse kruiden, geneeskrachtige en keukenkruiden kun je makkelijk

zelf kweken. Kruidenvrouw Mieke Wesdorp-Willebrands geeft in ‘Het groot

kruidenhandboek’ informatie over het aanleggen van een eigen kruiden tuin,

hoe je kruiden het best kunt bewaren en welke werkzame bestanddelen ze

bevatten. Ook zijn er veel recepten in het boek opgenomen. Niet alleen om

te koken, Mieke geeft ook recepten voor verzorgende cosmetica.

Ruim honderd soorten kruiden worden – per seizoen in een kruidenwandeling

– uitgebreid beschreven; van de betekenis van de naam tot het oogsten en

drogen ervan. Elk kruid is duidelijk voorzien van originele tekeningen en foto’s,

zodat je je niet kunt vergissen bij het plukken. Verrassend zijn beschrijvingen

van de ‘on’-kruiden. Na lezing van dit boek

bekijk je zevenblad, paardenbloem of

herderstasje en zelfs kweekgras met een

andere blik. Ze zijn ook nuttig! Een heerlijk

boek voor de winter als voorbereiding voor het

nieuwe (kruiden)seizoen. Leg de geeltjes

maar vast klaar!

‘Het groot kruidenhandboek: herkennen,

kweken, gebruiken’, Mieke Wesdorp-

Willebrands, € 39,99, lannoo.nl

Vaste plantendriehoek

Leuk werk, een nieuwe vasteplantenborder

aanleggen.

Zonder bloemen of blad zijn de

planten in de winter lastig te

herkennen. Plant ze daarom aan

in groepen in driehoeksverband.

Reken met 5 à 7 vaste planten

per vierkante meter, dan groeien

ze samen mooi sterk op. Alles

wat opkomt naast de driehoek is

onkruid en mag weg.

118 SEASONS

Plant in the picture

PLANT IN THE PICTURE

MAHONIA EURYBRACTEATA

‘Soft Caress’

Deze mahoniestruik is de ideale plant voor die

stoffige, donkere hoekjes in de tuin waar helemaal

niks wil groeien. De ‘Soft Caress’ is een langzaam

groeiende soort die zelden hoger wordt dan

1 meter. De gemiddelde mahoniestruik is een nogal

stekelige bedoening; zo niet deze variëteit, die

met stekelvrij en fijn ingesneden blad iets aaibaars

heeft. Met een heldergele bloei tussen november

en januari is het ook nog eens een mooie aanvulling

op de schaduwtuin. Het fijne, ritmische blad

blijft het hele jaar aan de struik en met zijn hoogte

is het een ideale achtergrond voor veel planten.

Net als andere mahoniesoorten is deze plant zeer

droogte- en schaduwbestending. Hij is

niet geheel winterhard, dus een

beschutte standplaats is

wel een must.

BESTEL HET

SEASONS BORDERPLAN

EIGENBEELD JESSIE STRAATHOF

Mahonia eurybracteata ‘Soft

Caress’ is een van de planten

in ons Seasons Borderplan

Forever Green. Kijk op

seasons.nl/forever-green

voor meer info of scan de

QR-code.

SEASONS 119

SEASONS BIJZONDER LOGEREN

Cabiner Basecamp – Groningen

TEKST RACHEL VIETH FOTOGRAFIE PIE AERTS

Offgrid op

Het Hogeland

“Drink nog even een fles leeg, dat scheelt bagage”, roept

Dmijn zus. Bepakt en bezakt stappen we uit op een parkeerplaats

vlak bij Lauwersoog. Mijn zus en ik logeren

die nacht in een huisje van Cabiner. Het idee is dat je er

lopend naartoe trekt en ‘offgrid’ gaat. Wifi is er niet en

warm water heb je alleen als je zelf een vuurtje maakt in

de kachel. Het leuke aan dit huisje vlak bij Winsum is dat het aan de

eerste etappe van het Pieterpad ligt. Perfect dus wanneer je het pad

wilt lopen en de volgende dag weer verdergaat. Bedenkers Sander

Ejlenberg en Vincent Beekman kozen bewust deze plek. “Dit Basecamp

ligt op wierde Maarhuizen, een verhoogde heuvel midden in

het Groningse vlakke land. Al sinds het

begin van de jaartelling zoeken mensen

hier hun toevlucht. Aanvankelijk tegen het

hoge water van de Waddenzee, tegenwoordig

om rust en inspiratie te vinden.”

Zelf water pompen

In de omschrijving staat dat we de route

ook fietsend kunnen afleggen, dat heeft

onze voorkeur, kunnen we nét wat meer

bagage meenemen. We halen de route,

die je van te voren toegestuurd krijgt,

tevoorschijn en gaan op pad. We slingeren

door het Groningse landschap en hobbelen

het laatste stukje over het grasland. Al

snel zien we het huisje, gelegen aan een

waterrijk gebied. Binnen is alles van hout,

de voorkant is van glas. Die avond zetten

we thee op het gaspitje en lezen we bij het

haardvuur. Om beurten pompen we water

voor een warme douche.

120 SEASONS

Vrijheid en avontuur

Sander en Vincent kwamen jaren geleden

op het idee voor de cabins. “In juni

2014 maakten we een trektocht over een

verlaten eiland boven de poolcirkel en

sliepen we in een hutje dat we toevallig

tegenkwamen. Dat gaf ons een gevoel

van vrijheid, verbondenheid en avontuur.

Dat gevoel wilden we dichter bij huis ook

ervaren. Een plek die de avonturier in je

losmaakt en die je laat voelen wat de

grootsheid van de natuur met je doet.

Het idee voor Cabiner werd geboren.”

De volgende ochtend worden we

gewekt door het zonlicht. We knopen

onze bagage op de fiets en zetten koers

richting Winsum. Ontbijten doen we bij

De Jongens uit de Buurt. We fietsen langs

het water en door de idyllische straatjes

en zetten dan onze tocht voort richting

de auto. Onderweg stoppen we nog bij

theetuin De Theefabriek. Het begint zacht te regenen terwijl we

de auto naderen. We leggen onze bagage op de achterbank.

Die rust waar ze het bij Cabiner over hebben? Die nemen we

mét onze bagage weer mee naar huis.

Logeren in het Cabiner Basecamp?

De cabin is geschikt voor 4 personen en ligt vlak bij het Groningse

Winsum. Wil je met meer mensen overnachten? Dat kan, ernaast staat

nog een identieke cabin. Samen vormen ze het Cabiner Basecamp. Voor

een overnachting betaal je vanaf € 147, exclusief stookhout, toeristenbelasting

en boekingskosten. Meer informatie vind je op cabiner.nl

Nog meer unieke B&B’s op seasons.nl

Cabiner Basecamp

SEASONS 121

Buiten

& binnen

buitengewoon

Buiten lonkt de prachtige natuur,

binnen word je in de watten

gelegd: als gast in de Felder Alpin

Lodge sta je voor lastige keuzes.

Al mag je in je handen knijpen als

je mag logeren in deze millenniumoude

boerderij met weergaloos

uitzicht op de Dolomieten.

TEKST MARGRIET DE GROOT FOTOGRAFIE TRUI HEINHUIS

122 SEASONS

LOGEREN IN ZUID-TIROL

De meubels in de authentieke

eetkamer zijn nieuw, maar gemaakt

naar traditioneel ontwerp.

SEASONS 123


Ooit zag je in deze regio overal daken van stro, nu is dit dak een van de weinige overgeblevenen.

hHet winterse avontuur begint al met de landelijke route naar

de lodge. Vlak bij de grens met Oostenrijk voert de route

vanuit het Zuid-Tiroolse dorpje Villanders in de gelijknamige

vallei via kronkelende bergweggetjes steeds hoger, langs wijngaarden

en weiden met lage, gehuifde boerderijen en enorme

houten schuren. Als op enig moment het asfalt overgaat in

een stenige weg is de eindbestemming bijna bereikt. Felder

Alpin ligt behendig verborgen met de rug naar de berg. Hier,

op 1200 meter hoogte, is het uitzicht verpletterend te noemen.

De grillige pieken van de Dolomieten steken donker af tegen

de heldere hemel.

Karakteristieke bouw

De lodge is een traditionele elfde-eeuwse boerderij met

schuur. Ruim zestien jaar geleden kocht de huidige eigenaar,

Thomas Erlacher, het pand van een weduwe die al ver in de

tachtig was. Erlacher is geboren en getogen in deze streek en

was al heel lang op zoek naar een boerderij als deze, liefst in

nog originele staat. Dat trof; de weduwe bewoonde de boerderij

nog zoals hij honderden jaren geleden was gebouwd.

Stromend water aanleggen was de enige concessie die ze had

gedaan. Ze kookte op het zware, lage houtfornuis. Er was geen

elektriciteit en, op de houtgestookte tegelkachel na, ook geen

verwarming. In de nok van de open zolder hingen vogelnestjes

waar de vogels in- en uitvlogen. Waar anderen meteen aan

het renoveren zouden slaan, besloot

Erlacher het de eerste tien jaar zo te

laten. Hij wilde de tijd nemen om de

boerderij te leren kennen zoals deze

vele jaren was gebleven. Als timmerman

met een groot bedrijf heeft hij oog voor

de bouw en technieken die zo karakteristiek

zijn voor het pand. Hij viel vooral

voor de bijbehorende eeuwenoude

schuur met het strooien dak. Ooit waren

alle schuren in de omgeving bedekt met

strooien daken, nu zijn er nog maar vijf

van dit soort daken over. Dat dak moest

absoluut blijven. Ook de structuur van

de boerderij was heilig, inclusief de houten

vloeren, lage deurkozijnen, kleine,

dubbele ramen en de steile trap naar

de slaapverdieping.

Twee huizen onder één dak

Tijdens de eerste coronaperiode werd

met de renovatie begonnen. Het dak

werd geïsoleerd en het souterrain uitgehakt.

De boerderij is zo groot dat er

ruimte bleek te zijn voor twee woningen

onder hetzelfde dak. Je kunt de lodge

vanaf de begane grond en vanuit het

souterrain bereiken. Een zwevende houten

trap leidt vanuit het hoge, in de rots

uitgehakte souterrain naar de entree

op de begane grond. Links zijn de

privévertrekken, de rechterkant biedt

toegang tot de lodge.

Eenmaal binnen stap je terug in de tijd.

>

124 SEASONS

Gasten worden verwelkomd

door gastvrouw

Claudia Rier.

Boven in de oude

schuur ligt het

hooi, beneden

staan ‘s winters de

schapen en geiten.

Traditionele boerenattributen worden

gecombineerd met Oosterse meubels.

Vanuit de

lodge heb je

vrij zicht op

de besneeuwde

Dolomieten

Dun, dunner, dunst… daar

draait het om bij de perfecte

apfelstrudel.

De borden staan in een rek waar

ooit de regionale platte broden

in werden bewaard.

De originele gebintes

zijn in de slaapkamers

vrijgelaten.

De halmen van het strooien

dak piepen er aan de binnenkant

als een boeket uit.


De hoge en afgelegen ligging

staat garant voor

absolute stilte en privacy

126 SEASONS

Eigenaar Thomas Erlacher

gunde de oorspronkelijk

trap een tweede leven.

SEASONS 127

In het souterrain

is een robuuste spa uit de

rotswand gehakt

Het hoge rustbed is een

knipoog naar de traditionele

bedden boven de

tegelkachels.

128 SEASONS


> De houten vloeren, plafonds en betimmerde

wanden zijn allemaal origineel

en hebben door de eeuwen een warm,

fluweelzacht patina gekregen. De kloeke

eettafel met halfronde zitbank en houten

stoelen lijken uit dezelfde tijd te

stammen, maar zijn nieuw gemaakt

naar oud ontwerp. Het tafellinnen en de

kussenhoezen zijn gewoven in de laatst

overgebleven lokale weverij. Blikvanger

is de tegelkachel waarboven – zoals de

boerentraditie wil – een uitnodigend ligbed

is getimmerd. Aan grove spijkers

hangen muziekinstrumenten als accordeon

en gitaar waar vroeger de lange

winters mee werden opgevrolijkt.

Sfeer van gastvrijheid

Aan een van de wanden hangt iets wat

lijkt op een bordenrek, maar een Schüttelbrot-rek

blijkt te zijn voor dunne, platte

en knapperige broden die overal in de

regio bij de borrel of het eten op tafel

komen. De dubbele ramen zijn waar

nodig gerestaureerd. Vroeger deed de

ruimte tussen de ramen dienst als koelkast,

nu als vitrine voor enkele goed

getroffen woonaccessoires.

Rechtsachter de eetkamer is de keuken.

De dofzwarte kleur van de professionele

Italiaanse keuken is een weloverwogen

keuze. Vroeger werd er in deze ruimte

vlees gerookt en met hout gestookt en

kleurden de muren en plafonds vanzelf

zwart. Het fornuis is van het Italiaanse

merk Manincor, een ambachtelijk familiebedrijf

uit de regio dat sinds 1828

bestaat. Gastvrouw Claudia Rier legt uit

dat ze, waar mogelijk, gebruikmaken

van plaatselijke bedrijven en vakmensen.

“We willen gasten onderdompelen

in de lokale sfeer en gastvrijheid. Dit is

een historische plek vol verhalen die het

Een bijzondere ‘oud ontmoet nieuw’-combinatie: de minimalistische Italiaanse

badkamermeubels matchen wonderwel bij de wandschermen van oude

houtlatjes.

vertellen waard zijn. Juist omdat we de tijd hebben genomen

voor deze lodge, hebben we alles tot in detail kunnen vervolmaken.

Op de slaapkamers hangen rugzakken van Zilla, het

merk van Sylvia Pichler, een bevriende tassenontwerper. Zij

heeft een nieuwe versie gemaakt van de typische rugzak die

jagers en boeren in deze streek gebruiken. De tassen zijn in

allerlei stijlen verkrijgbaar, in vilt, tweed, leer en in canvas zoals

die bij ons hangen. De regio is natuurlijk ook terug te vinden

op het bord en in het glas. We schenken bijvoorbeeld lokale

wijnen, organiseren wijnproeverijen en koken volgens traditie.”

Oma’s receptuur

Chef-kok Elena Vian is de vaste thuiskok van Felder Alpin. Ze

heeft in keukens in Frankrijk, Australië en Amerika gewerkt,

tot ze heimwee kreeg naar de bergen van Zuid-Tirol. Eenmaal

weer thuis legde ze zich toe op de traditionele regionale keuken.

Ze heeft veel opgestoken van de kookkunst van haar

grootmoeder en gebruikt haar receptuur gretig, maar ze is bijvoorbeeld

iets minder royaal met zout, suiker en boter. Een

van grootmoeders favoriete winterse feestgerechten is ravioli

gevuld met een pasta van gedroogde vijgen en licht geroosterd

maanzaad. Ze maakte ze drie keer per jaar als er iets groots te

vieren viel en serveerde ze met een simpel sausje van geklaarde

boter met maanzaad. Elena maakt dit gerecht nu ook voor

ons en gebruikt nog altijd de pastamachine van haar oma.

Daarmee voelt ze de dikte en structuur van de pasta beter aan

dan met een automatische pastadraaier. Als de pasta de juiste

>

SEASONS 129


Villanders

Reis

WIJZER

Logeren in

Felder Alpin Lodge?

Kijk op felder-alpin.com voor meer

informatie en hoe je kunt boeken.

Dikke, handgemaakte kussens uit Marokko bepalen de sfeer van de lounge

boven. Rechts: ook in de slaapkamers is voor natuurlijke materialen als vilt,

wol en linnen gekozen.

> dikte heeft, bevochtigt ze haar vingers en vormt geroutineerd

ravioli’s die ze met een klein kneepje in de juiste vorm duwt.

Voor het toetje hoefde Elena niet lang te denken; oma’s apfelstrudel

natuurlijk. Met vaste hand kneedt ze het deeg en rolt

het telkens op de met bloem bestoven tafel uit. Op het laatst

pakt ze het deeg met beide handen beet en rekt het steeds

een beetje uit tot het bijna doorschijnend is. Dit toverwerk

heeft ze duidelijk vaker gedaan! De vulling is net als de ravioli

simpel: flinterdunne schijfjes appel, pijnboompitten, rozijnen,

bruine suiker en kaneel. Tijdens het bakproces wellen de rozijnen

vanzelf op door het vocht uit de appels. Gelukkig hoeft de

apfelstrudel maar kort in de oven. De geur is onweerstaanbaar

en dringt door heel het huis.

Sauna met bergzicht

Buiten valt de schemering in. Tijd om de rest van de lodge te

ontdekken. Een smalle houten trap leidt naar de slaapverdieping

met een grote, lage relaxruimte met kleurrijke paardenharen

matrassen in mediterrane sfeer. De slaapkamers zijn in

zachte, natuurlijke tinten gehouden met handgeknoopte tapijten,

de ruime badkamers zijn uitgevoerd in lokaal natuursteen.

Voor de liefhebbers is er beneden een rustieke wellness

die deels uit de rots is gehakt. De sauna biedt uitzicht op de

Dolomieten. Alles ademt rust, natuur en comfort uit, maar

buiten valt er veel te ontdekken. Berggids Matthias Hofer kent

het gebied op z’n duimpje en weet de leukste berghutten en

mooiste routes te vinden, van makkelijk tot avontuurlijk. De

Nog meer logeeradressen in de

omgeving

• Art Natur hotel in Seis am Schlern

met buitengewoon goede keuken en

aparte Stube voor koffie en lunch.

artnatur-dolomites.com

• Het traditionele, romantische hotelrestaurant

Turm in Vols am Schlern.

hotelturm.it

Berghutten in de omgeving

• Sanon hut met een groot terras ligt

hoog boven de Seiser Alm; je geniet

er van regionale gerechten en huisgemaakte

desserts.

sanon.it

• Tschötsch hut biedt een geweldig uitzicht

op de Dolomieten en heeft een

vrij moderne keuken.

tschoetschalm.com

Met dank aan

suedtirol.info/nl

alpenweide Alpe di Villandro is op vijf

minuten wandelen en het skigebied van

Europa’s grootste bergweide, Alpe di

Siusi met onder meer Seiser Alm, is

dichtbij. Misschien leuk voor later, nu

laven we ons nog aan de geborgenheid

van de lodge. Het vuur buiten is aangestoken

en de bekers glühwein staan te

dampen. Aan de overkant zet de ondergaande

zon de grillige pieken van de

Dolomieten in een oranje gloed. Morgen

belooft het weer een prachtige, heldere

winterdag te worden.

130 SEASONS

De lodge lijkt wel

een klein museum met eeuwenoude

gebruiksvoorwerpen

Dit pronkstuk behoorde

toe aan een vroegere

bewoonster. Ook de

botervormen komen uit de

directe omgeving.

SEASONS 131

Gespot

OP INSTAGRAM

Seasons speurt insta af,

op zoek naar pareltjes.

Deze keer: @loomsupply

van handweefster

Sabine Van der Sande.

‘Juist het alledaagse

is wat me zo aantrekt

in textiel’

TEKST MONIQUE VAN DER PAUW FOTOGRAFIE SABINE VAN DER SANDE, STUDIOGENTLY.COM

Sabine, je woont in Londen, maar je naam klinkt Nederlands.

“Mijn moeder is Brits, mijn vader Belgisch. Ik ben geboren in Brighton, maar woonde tot circa

mijn zesde in Antwerpen en bracht daar vervolgens vakanties door. Ik denk dat ik de creatieve

genen heb van mijn overgrootvader Constant Marie Cap, een Vlaams kunstschilder.”

Je weeft spreien, theedoeken en vloerkleden op een tweehonderd jaar oud weefgetouw. Hoe

ben je hiermee begonnen?

“Als kind tekende en schilderde ik al veel, maar op de kunstacademie ontdekte ik dat dit niet de

manier was waarop ik me wilde uitdrukken; ik vond kunstgeschiedenis veel interessanter. En

toen bezocht ik op een middag het Victoria and Albert Museum in Londen. Geïnspireerd door

al het mooie handgemaakte textiel dat ik er zag, kocht ik op weg naar huis acrylgaren en een

haaknaald en maakte mijn eerste lapje. Een jaar later kocht ik mijn weefgetouw.”

Acrylgaren! Dat is nu vloeken in de kerk.

“Absolutely! Ik werk het liefst met lokale schapenwol, maar ook met biologisch katoen uit

Egypte en Europees vlas. En ik verf de garens met uitsluitend natuurlijke pigmenten.”

Wat boeit je zo aan handgemaakt textiel?

“Tegenwoordig zien mensen dit bijna als een vorm van kunst, maar ik word juist aangetrokken

>

132 SEASONS

SEASONS 133

Gespot

OP INSTAGRAM

‘Intuïtief volg ik de seizoenen,

zodra het koud word t ga ik

dikker weven’

> door het alledaagse ervan. Textiel maakt al duizenden jaren deel uit van onze cultuur en

heeft zo veel functies: het geeft warmte, bescherming, zachtheid en comfort. Elke draad

is door handen gegaan, het is nooit perfect, maar juist door al die kleine imperfecties zit

er zo veel leven in. Met mijn werk wil ik de traditie van het weven voortzetten en mensen

bewust maken van de schoonheid, kwaliteit én duurzaamheid van handgemaakte stof.

Een handgeweven kleed kan generaties meegaan, een dierbaar erfstuk worden.”

Je hebt een speciale liefde voor en doet veel research naar oud en antiek textiel, vertel.

“Voor elk nieuw ontwerp duik ik eerst de archieven in, onder andere van het Smithsonian

Museum in Washington. Ik wil weten hoe het is gemaakt en doe wat ik kan om oude

patronen weer nieuw leven in te blazen. Wel met een moderne twist: het patroon misschien

iets minder druk, de kleuren iets meer pastel. De techniek interesseert me, maar

ook de verhalen achter het textiel. Zo zijn er prachtige spreien geweven door de eerste

kolonistenvrouwen in Amerika. Zo’n mooie sprei was een van de weinige decoraties in

hun huis, voor het belangrijkste meubel: het bed.”

Ook het werk van Hollandse meesters inspireert je?

“Zeker, vanwege de kleuren en patronen, maar ook door de sfeer, bijvoorbeeld in de

huiselijke taferelen van Pieter de Hooch: zo vredig, verstild, met mooi zacht licht, en

interieurs die me doen denken aan het huis van mijn Antwerpse oma.”

Welke invloed heeft de natuur op je werk?

“Zodra het koud wordt ga ik vanzelf dikker weven, maak ik eerder een warme deken,

gebruik andere kleuren. Intuïtief volg ik de seizoenen, maar ik wil dit bewuster gaan

doen. Wij leven in een 24/7-cultuur, denken dat we op elk moment alles kunnen krijgen.

Maar het is de natuur die bepaalt wanneer het vlas wordt geoogst, de schapen worden

geschoren, en ook wanneer de bloemen in mijn tuin klaar zijn om te verwerken tot kleurstof.

Ik wil dat ritme dolgraag meer doortrekken naar mijn werk.”

Voor wie zou je een lekkere deken willen maken?

“Jono, mijn man en kinderboekenillustrator. Omdat ik het hem al jaren beloof, hij me

enorm helpt en zo’n geweldige vader is voor onze baby.” @jonoganz

Je volgt Sabine via @loomsupply

Sabines textielontwerpen zijn te koop in haar webshop loom.supply

134 SEASONS

SEASONS 135

136 SEASONS

FOTOCREDIT SIETSKE DE VRIES

SEASONS & DE BLOEIMEESTERS

TUIN

plan

Bij De Bloeimeesters, onze favoriete groep

tuinspecialisten, houden ze wel van een uitdaging.

Zeker als het gaat om een bijzondere ligging van een

tuin. In elke editie laten we zien hoe de ontwerpers zo’n

tuin aanpakken, en waarom. Met volop inspiratie voor

je eigen tuin.

TEKST EN FOTOGRAFIE ARJAN BOEKEL, DE BLOEIMEESTERS

POLDERTUIN

made by Arjan Boekel

Tuinpaspoort

Type tuin: poldertuin

Plaats: Landsmeer/Ilpendam (NH)

Formaat: 1500 m 2

Grondsoort: opgehoogde grond,

verrijkte zandgrond

Ligging: op het westen

Ontwerp: Arjan Boekel

SEASONS 137

Seizoensdynamiek

Het is een veelgehoorde wens: een tuin die ook in

de winter mooi is. Maar wat is mooi? Als je vroeger

zo’n tuin maakte dan stond die vol met wintergroene

struiken en coniferen. Tegenwoordig ervaren steeds

meer tuineigenaren de schoonheid van afgestorven

planten, zoals je die ook in de natuur tegenkomt.

Saai hoeft zo’n tuin zeker niet te zijn. Op deze plek

vol vaste planten en siergrassen is gekozen voor

maximale seizoensdynamiek. Volop kleur in de

zomer, ‘kaal’ in de winter. In deze poldertuin is dat

ook gewenst, omdat hierdoor de beplanting als eb

en vloed door de seizoenen gaat. Wanneer de beplanting

in de late winter op zijn laagst is, hebben de

bewoners namelijk volop zicht op de achterliggende

polder vol met weidevogels. In de zomer groeien

sommige planten meer dan manshoog op en

ervaar je juist meer geborgenheid en beschutting.

Molinia ‘Transparent’

Phlomis

Een andere onmisbare

plant is brandkruid (Phlomis

russeliana). Strakke bollen, in

etages geplaatst op stevige

vierkante stengels. In bloei

zachtgeel en aantrekkelijk

voor hommels, in de winter

pikken puttertjes de zaden uit

de bollen.

Miscanthus

‘Malepartus’

Winterplaatje

In het begin van de winter, wanneer

de eerste nachtvorst zich aandient,

is er zo veel moois te beleven in deze

tuin. Hoge grassen bijvoorbeeld, zoals

prachtriet (Miscanthus) en pijpenstrootje

(Molinia). Maar ook andere

hoge planten vallen op met een

fantastische structuur van uitge bloeide

bloemen, zoals koninginnekruid

( Eupatorium) en Veronicastrum.

Om dit strokleurige en bruine natuurschoon

aan te vullen, kun je prima gebruikmaken

van wintergroene struiken,

als achtergrond voor de uitgebloeide

bloemen. Ook heesters vormen een

goede aanvulling. Prachtig is de rode

kornoelje (Cornus sanguinea ‘Winter

Beauty’), met warm-oranje twijgen. Tot

slot kun je in de beplanting ook (half)

wintergroene vaste planten toepassen,

zo staan in deze tuin wolfsmelk

(Euphorbia ceratocarpa) maar ook de

bekende Euphorbia characias ‘Wulfenii’

kan met dit doel worden aangeplant.

Phlomis russeliana

138 SEASONS

TUIN

plan

Panicum

Het vingergras heeft mooie pareltjes en

een losse, open structuur. Ook dit gras sluit

het jaar af met mooie herfstverkleuringen

en staat daarna nog een tijdje overeind in

de wintertuin. Vooral de opgaande soorten

als Panicum virgatum ‘Heavy Metal’ en

‘Shenandoah’ zijn stevig genoeg om de winterse

omstandigheden een tijdje te trotseren

voordat ze uiteindelijk onvermijdelijk ten

onder gaan in het Hollandse winterweer.

Panicum

Miscanthus

Miscanthus is een oersterke grassoort die onmisbaar

is in de herfst- en wintertuin. Hieronder

zie je Miscanthus ‘Malepartus’, een vrij grove en

hoge soort, met prachtige roodbruine bloeiaren,

een warme oranje-gele herfstkleur en krachtige

winterstructuur. Daarnaast is er ook Miscanthus

‘Ghana’, die een nog intensere herfstverkleuring

van het blad heeft, met rood-oranje tinten. Als

een nette pol riet staan de stengels met pluimen

vervolgens de hele winter fier overeind.

Molinia

In de herfst en begin winter gloeien deze

grassen in een warme strokleur. Bij veel regen

en wind gaan ze platliggen, maar tot die tijd

steken de fonteinen van de grashalmen mooi

omhoog en lijken ze het licht te vangen. Goede

soorten: Molinia caerulea (alle soorten, hier op

de foto’s staat Molinia ‘Heidebraut’). Molinia

arundinacea ‘Transparent’ is van een andere

orde en wordt meer dan 2 meter hoog. Vraagt

dus wel de ruimte en kan zich uitzaaien.

Links: Eupatorium

Boven: Miscanthus

‘Ghana’

Eupatorium

Koninginnekruid (Eupatorium maculatum

‘Atropurpureum’) staat ook als

een huis, met de uitgebloeide schermbloemen

als kleine kunstwerkjes. De

donkerbruine kleur steekt mooi af

tegen de lichtere siergrassen. De stengels

moeten in het vroege voorjaar

met stevig gereedschap afgeknipt.

Molinia caerulea

‘Heidebraut’

SEASONS 139

TUIN

plan

Veronicastrum

Veronicastrum

Een hoge plant met statige, aarvormige bloemen.

Door de verticale bloeiwijze heeft de plant een

architectonische werking, zowel in de bloeitijd

als in de wintertuin. In deze tuin staan de soorten

‘Lavendelturm’ (vroeg bloeiend, hoog en roze met

een zweempje lila) en ‘Album’ (later bloeiend, wat

lager en zuiver wit). Onmisbaar voor structuur in de

vaste plantentuin.

Sanguisorba

Diverse laatbloeiende

pimper nellen kunnen nog een

tijdje mee in de wintertuin.

Hieronder zie je Sanguisorba

‘ Cangshan Cranberry’, die

ruim 2 meter hoog wordt. De

sierlijke aartjes lijken te dansen

in de lucht. In de zomer bloeit

hij cranberryrood. Een andere

goede soort voor de wintertuin

is Sanguisorba ‘Blackthorn’.

Rechts op deze foto:

Miscanthus, midden:

Pennisetum ‘Cassian’

Echinacea en Echinops

Zonnehoed (Echinacea purpurea) is prachtig in

bloei, maar begin winter zijn ook de zaadhoofden

nog aantrekkelijk om te zien. De zaden worden

gegeten door vinken en puttertjes, wat de wintertuin

extra levendig maakt. Hetzelfde geldt voor de

kogeldistel (Echinops); ook die sterft mooi af en is

aantrekkelijk voor vogels, maar de zaadhoofden

halen het eind van de winter niet.

Sanguisorba

‘Cangshan Cranberry’

Sedum

Deze oerdegelijke planten zoals

de welbekende hemelsleutel

(Sedum ‘Herbstfreude’) zijn

onmisbaar in de wintertuin.

De lage schermbloemen

combineren zowel bloeiend

als uitgebloeid prachtig met

grassen.

140 SEASONS

Echinacea

Rudbeckia ‘Henry Eilers’ is een hoge

soort met bijzondere bloemen. De

bloemblaadjes zijn ‘opgerold’, waardoor

je eigenlijk de onderkant van

de bloemen ziet en die zijn veel subtieler

van kleur dan de hardgele

bovenkant. Zo lijkt deze plant zacht

oranjegeel te bloeien. Na de bloei

blijft de plant nog mooi van structuur,

met zwarte ronde zaaddozen,

zoals eigenlijk alle Rudbeckia’s.

SEASONS 141

31 DECEMBER

Oudejaarswandeling

Het Nationale Park De Hoge

Veluwe, Otterlo (GLD)

Op oudejaarsdag lekker de natuur

in? Dat kan op de Hoge Veluwe.

Jaarlijks wordt er een wandeling

georganiseerd waarbij je onder

leiding van natuurgidsen het gebied

in gaat. Met als afsluiter het geluid

van de midwinterhoornblazers.

Open: 9.30-12.00 uur.

Entree: € 7,50.

hogeveluwe.nl

JURGEN SIERO

142 SEASONS

EROPUIT

Exposities, wandelingen en bijzondere bezoekadressen

SAMENSTELLING RACHEL VIETH

SINGERLAREN.NL

BYSTUDIOMASHA BAKKER

DEHORTUS.NL

JAN KEES STEENMAN

13 DECEMBER T/M 5 JANUARI

Zuiderzeelicht

Zuiderzeemuseum,

Enkhuizen (NH)

Wandel in de avonduren door

de verlichte straatjes van het

(buiten)museum terwijl je

luistert en kijkt naar ‘De

schelp van Schokland’.

Presentator Huub Stapel

neemt je mee in het verhaal

van een visserszoon uit

Emmeloord en zijn vriendin

Marrijtje. Terwijl er een allesvernietigende

storm over het

eiland raast, blijft hun vriendschap

overeind. Maar hoe

komen ze uit de strijd?

Open: 17.00-22.00 uur.

Entree: € 14,50.

zuiderzeemuseum.nl

19 DECEMBER T/M 28 FEBRUARI

Cycadeeën – planten uit

de oertijd

Hortus Botanicus, Amsterdam

Het is misschien lastig voor te

stellen, maar cycadeeën (of

palmvarens, zoals ze ook wel

worden genoemd) bestaan al

270 miljoen jaar. In de nieuwe

tentoonstelling bij de Hortus

in Amsterdam ontdek je hoe

ze al die tijd hebben overleefd

én hoe ze tegenwoordig nog

kunnen blijven bestaan.

Open: 10.00-17.00 uur.

Entree: € 13,50.

dehortus.nl

T/M 26 JANUARI

Breekbare weelde

Museum Arnhem (GLD)

Heb je een passie voor

porselein? En ben je nog niet

naar de expo van Lenneke

Wispelwey geweest? Haast je

dan nog deze maand naar

Arnhem om haar poederkleurige

vazen, kommen en

schalen met geometrische

patronen te bewonderen.

Gecombineerd met favoriete

kunstwerken van de ontwerpster

uit de vaste collectie

van het museum. Stap in

Lennekes wondere wereld,

‘een servieskast vol schatten’.

Open: di t/m zo van 11.00-

17.00 uur.

Entree: € 15.

museumarnhem.nl

VANAF 21 JANUARI

Henri Martin & Henri

Le Sidaner

Singer Museum, Laren (NH)

Het werk van de bevriende

Henri Martin en Henri Le

Sidaner laat een romantische

en rustige wereld zien, met

mooie tuinen, gedekte tafels

en serene landschappen. De

wereld waar we misschien

allemaal weleens naar verlangen.

Designstudio Kiki &

Joost verzorgde het ontwerp

van de tentoonstelling, voor

een ervaring anno nu.


17.00 uur.

Entree: € 18.

singerlaren.nl

25 JANUARI

Vroege Sneeuwklokjesdag

Boschhoeve, Wolfheze (GLD)

De kwekerij opent de deuren

voor het eerst weer na de

winterperiode, met een

‘vroege sneeuwklokjesdag’.

De tuin staat al vol met

sneeuwklokjes die je kunt

bewonderen onder het genot

van een kop thee. Je kunt er

ook al dahliaknollen kopen.

Open: 10.00-16.00 uur.

Toegang: gratis.

boschhoeve.nl

T/M 27 JULI

Het paradijs van de

arbeider: tuindorpen en

tuinsteden

Museum het Schip,

Amsterdam (NH)

Met oude films, foto’s, fantasievolle

schilderijen, ansichtkaarten

en maquettes krijg je

in deze tentoonstelling een

kijkje in het verleden, heden

én de toekomst van de tuindorpen

en steden. Van vervuilde

industriesteden naar

groene stadswijken, dorpen

en verticale tuinsteden.


17.00 uur.

Entree: € 16.

hetschip.nl

CONTROLEER VOOR JE OP PAD GAAT OF DE GEGEVENS NOG KLOPPEN.

SEASONS 143

4 WEKEN

GRATIS THUISBEZORGD

WIN!

PAG. 13

2024 nr. 43 | 26 OKTOBER t/m 1 NOVEMBER | maxmagazine.nl

EXTRA DIK! 124 PAGINA’S

INCLUSIEF LEDENBLAD

TOPPERS

VAN

TOEN

Ria Valk (83) en

Jacques Herb (78)

Doorgaan voor het

applaus en de centen

STOPT

AUTO-

MATISCH

U ZIT NERGENS

AAN VAST

LEEST U

MAX MAGAZINE NOG

NIET? DIT IS UW KANS

OM KENNIS TE MAKEN!*

5

1 Verrassende

interviews

2 Actuele verhalen

3 Inspirerende tips

4 Leuke columns

5 Puzzelen & winnen

REDENEN OM

MAX MAGAZINE

TE PROBEREN

WORD ABONNEE

Maak kans

op een heerlijke

vakantie!

BIJ

MAX

OP TV

Heel Holland Bakt

gaat weer van start!

DUURZAAM

& NATUURLIJK

Trends in

waardig afscheid

nemen

PROBEER

HET

OOK!

PAG. 18-19

ZONDAG 27 OKTOBER

20.25 UUR | NPO 1

‘Zó irritant,

dat meerijden van

mijn vrouw’

STEM OP UW FAVORIETE

EVERGREENS!

PAG. 29

PAG. 17

TV VAN TOEN

FARCE MAJEURE

WAS UIT HET LEVEN GEGREPEN

• GA NAAR MAXMAGAZINE.NL/4GRATIS

• OF BEL 035 - 2019 505

• OF SCAN DEZE QR CODE

* Deze aanbieding geldt alleen als u de afgelopen zes maanden geen abonnement heeft gehad.

SERVICE & INFORMATIE

Nieuwe abonnementen

Ga voor alle aanbiedingen naar www.seasons.nl/abonneren.

Of bel 020 894 7547 (ma t/m vrij van 9.00-17.00 uur). Belgische lezers bellen

+31 (0)20 894 7547. Abonnementen buiten Nederland en België zijn op aanvraag,

mail hiervoor naar klantenservice@seasons.nl

Klantenservice

Tijdschrift niet ontvangen? Verhuisd? Regel eenvoudig 24/7 uw abonnementszaken

op: service.roularta.nl Of mail naar klantenservice@seasons.nl.

Of bel: onze klantenservice is telefonisch bereikbaar op 020 894 7547 (ma

t/m vrij van 9.00-17.00 uur). Belgische lezers bellen naar +31 (0)20 894 7547.

Per post kan ook. Ons adres: Roularta Media Nederland, Afdeling Klantenservice,

Postbus 606, 7000 AP Doetinchem.

Adreswijzigingen dienen 3 weken voor uw verhuizing bij ons bekend te zijn.

Nabestellen van reeds verschenen edities kan op www.seasons.nl/bestellen

Beëindigen van het abonnement kan tegen het einde van de eerste abonnementstermijn,

door uiterlijk een maand voor het verschijnen van het eerste nummer van

de nieuwe abonnementstermijn op te zeggen. Na de eerste abonnementstermijn

kan het abonnement met inachtneming van een opzegtermijn van 1 maand

worden beëindigd. Bel 020 894 7547 (ma t/m vrij 9.00-17.00 uur). Belgische

lezers kunnen bellen naar +31 (0)20 894 7547.

Abonnementsprijzen 2025

De prijs van een jaarabonnement bedraagt per 2025 €109,95 bij betaling per

automatische incasso (voor andere betaalwijzen wordt €2,60 administratiekosten

gerekend). Bij een jaarabonnement ontvangt u 8x Seasons, 1x Garden

by Seasons en 1x Wonen by Seasons. Abonnementen buiten Nederland en

België zijn op aanvraag, mail hiervoor naar klantenservice@seasons.nl.

Abonnees lezen met hun abonnement ook meer dan 25 andere tijdschriften

via Mijn Magazines. Bovendien is deze digitale toegang te delen met

twee anderen.

GENIET

NOG MEER

VAN DE SEIZOENEN

MET DE

SEASONS

NIEUWSBRIEF!

Hierin vind je niet-te-missen-weekend

uitstapjes, wooninspiratie, heel veel

tuinideeën en de favoriete recepten,

tips en adressen van de redactie.

Dat, en nog veel meer!

Betalingsvoorwaarden

Een abonnement geldt voor de opgegeven periode en wordt nadien -

behoudens opzegging - automatisch omgezet in een abonnement voor

onbepaalde tijd. Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan. Een

andere betaaltermijn of -wijze is mogelijk, neem hiervoor contact op met onze

klantenservice. Bij niet-tijdige betaling worden er herinneringskosten in

rekening gebracht. Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden.

Leveringsvoorwaarden

Levering van tijdschriften en levering en verkoop van premies en handelsartikelen

geschieden volgens de leveringsvoorwaarden van Roularta Media

Nederland. Kijk voor de voorwaarden op www.roularta.nl/voorwaarden.

U kunt de voorwaarden ook schriftelijk opvragen bij Roularta Media Nederland,

Postbus 606, 7000 AP Doetinchem. Voor bezorgadressen buiten Nederland

en België: mail naar klantenservice@seasons.nl

Handelsartikelen

Voor alle premies, aanbiedingen en acties in Nederland en België geldt:

zolang de voorraad strekt. Bestelling van handelsartikelen vanuit landen

buiten Nederland en België is niet mogelijk.

Privacy

Seasons, een uitgave van Roularta Media Nederland, legt van haar abonnees

en klanten in het kader van haar dienstverlening gegevens vast. Deze persoonsgegevens

worden verwerkt in overeenstemming met de toepasselijke weten

regelgeving, waaronder de Algemene Verordening Gegevensbescherming

(AVG). Kijk voor het privacybeleid van Roularta Media Nederland op

www.roularta.nl/voorwaarden. Via privacy@roularta.nl en/of via

Roularta Media Nederland, ter attentie van de Afdeling Klantenservice Privacy,

Postbus 606, 7000 AP Doetinchem, kunt u altijd contact opnemen met vragen

over dit privacybeleid.

Inschrijven kan op

www.seasons.nl/nieuwsbrief

ELKE WEEK

IN JE MAILBOX

Scan mij

volgende editie

Gasthoofdredacteur:

ROBERT JAN

uit B&B

vol Liefde

Robert Jan, de Schotse heer uit de tv-serie

B&B Vol Liefde is in deze speciale editie

gast-hoofdredacteur! Hij toont zijn favoriete

plekken, vertelt over zijn passie voor het mooie

Schotse land, is openhartig over zijn nieuwe

liefde, laat ons kennismaken met zijn vrienden

en deelt zijn favoriete adressen!

EN VERDER

Boeketjes met sneeuwklokjes

• B&B in Vlaandren • Stinzenwandeling

in Friesland • Frankrijk:

wijnmakershuis wordt hotel • De

eerste bloeiers • Recepten voor

verwarmende stoofpotjes • DIY:

woonaccessoires van touw, leer en

stof • Tweed uit het Lake District

ONDERWERPEN ONDER VOORBEHOUD

Het volgende nummer ligt 29 januari in de winkel. Online bestellen kan via SEASONS.NL/SHOP

(Losse edities worden binnen Nederland zonder verzendkosten thuisbezorgd)

Cadeautip voor

de feestdagen

Proefabonnement

€15

Het ideale cadeau voor de feestdagen: een proefabonnement voor slechts

€15! Kies uit meer dan 20 tijdschriften. Het abonnement stopt automatisch

én is inclusief gratis online toegang tot meer dan 25 andere topmerken.

Maak bovendien kans op een Dinerbon ter waarde van €100!

MIJNMAGAZINES.NL/FEESTDAGEN

Digital-SE_2025-001

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template ?