Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
BELEEF DE TIJD VAN JE LEVEN
MAGAZINE
FIT & FRIS
VOORUIT
Zo blijf je je ontwikkelen
+ DOSSIER
(vrijwilligers)werk
Bert Visscher
‘Het is tijd voor
nieuwe dingen’
MARIEKE
DE VRIES
‘Ik moet
inburgeren,
Nederland is
veranderd ,
Nr. 2 /9 jan. - 6 febr. 2025 / Zin.nl / € 8,25
AP
BRAINPOWERRRR
Bewegen is óók
goed voor je brein
LIEFDE KENT GEEN (LEEF)TIJD
Jij werkt, hij is met
pensioen
HOLLAND OP Z'N BEST
Op avontuur in
rivierenland
Winterspecials
Keuze uit meer dan 40 hotels in Nederland en Duitsland
De koudste tijd van het jaar is aangebroken, en daarmee ook de
gezelligste! Op diverse plekken in eigen land én in ons buurland Duitsland
kun je hartverwarmende evenementen en mooi versierde stadscentra
bezoeken. Maak samen nieuwe herinneringen. Geniet van warme drankjes
en typisch winterse hapjes, zie overal de lichtjes schitteren en besef, dat
de winter toch écht het meest sfeervolle seizoen van het jaar is!
Bezoek bijvoorbeeld gezellige kerstmarkten bij onze oosterburen, maak
een winterse wandeling in het heuvelachtige landschap van Zuid-
Limburg, of doe kerstinkopen in Amsterdam of Utrecht. Overal kom je in
deze periode kleurrijke kramen in kerstsfeer, kunstijsbanen en andere
feestelijke taferelen tegen. Dit is dé tijd om eropuit te gaan, met familie of
vrienden!
Of je nu op zoek bent naar een bijzondere slaapplek, een romantische
regio of een boeiende stad om uitgebreid te ontdekken, Voordeeluitjes.nl
biedt met de unieke Winterspecials voor elk wat wils! Kies jouw favoriete
bestemming en geniet binnenkort van een onvergetelijk winters uitje,
altijd met voordeel!
2, 3, 4 of 5-daags arrangement
1, 2, 3, of 4 x overnachten
1, 2, 3 of 4 x uitgebreid ontbijt
en meer...
p.p. vanaf totaal
39, 75* 2 pers.
100,45
Tip! Bezoek de website voor onder meer onze
mooie diner- en halfpensionarrangementen en
boek dat gezellige winterse uitje!
Gratis!
Boek in januari en krijg
het 2e kaartje cadeau bij alle BeWellness-resorts
Boek via Voordeeluitjes.nl/winterspecials of bel naar 0900 66 777 88
Alle aanbiedingen zijn geldig t/m 30 april 2025. (m.u.v. feestdagen) *De prijzen zijn vanaf en per persoon o.b.v. twee personen, excl.
administratiekosten (1-3 pers. €14,95, 4+ pers. €24,50 per boeking) en toeristenbelasting. De totaalprijs is voor 2 personen inclusief
toeslagen in een standaardkamer. Kijk online voor de volledige voorwaarden. Prijs-, druk- en zetfouten voorbehouden.
(25 c/m)
Alida Dijk (1966) is hoofdredacteur van Zin en
Zin.nl. Ze is getrouwd met Peter met wie ze een
zoon (29) en een dochter (26) heeft. Peter heeft
bovendien drie zoons uit zijn vorige relatie én
hij heeft inmiddels drie kleinzoons!
Alida
ZIN & CO
Sebastiaan
Fotograaf Sebastiaan
Rodenhuis: “Als
portretfotograaf leg
ik mensen op een
authentieke manier vast. Zonder
poespas, maar met melancholie.
Zo ook Bert Visscher (p. 16),
podiumdier pur sang. Alhoewel
hij op het podium druk overkomt
is hij – zoals te zien op de foto’s
– thuis de rust zelve.”
Sociale verbindingen
stimuleren onze hersenen
Hoe kun je het fonkelnieuwe jaar beter beginnen dan door dit Zin Magazine open te
slaan: de energie spat je tegemoet. Reuring op bijna elke pagina… “Tot mijn 40ste,
voordat ik Pien leerde kennen, was mijn liefdesleven onrustig. Ik was alleen maar
bezig met optreden, mooie zeilboten, zeilen en scharrels. Als ik vrij was, bleef ik
zelden thuis. Ik ben gek op reizen. In die tijd had ik absoluut niet het geduld om een
serieuze relatie aan te gaan,” zegt Bert Visscher (p. 16).
Margreet
Journalist Margreet
Botter: “Toen ik
hoorde dat je elk
halfuur vijf minuten
moet bewegen, realiseerde ik me
hoe erg we gewend zijn geraakt
om veel van onze tijd zittend
door te brengen. Een wake-upcall
waaraan ik meteen na het
schrijven van het artikel (p. 34)
gehoor ben gaan geven.”
beeld: Mark Uyl. visagie: Manous Nelemans
Serieuze (sterke sociale) relaties zijn een van de belangrijkste factoren voor een
gezond en gelukkig leven. Dat blijkt uit een langlopende studie die in 1938 begon
aan de Amerikaanse Harvard universiteit. Ik lees het (op p. 34) in het verhaal dat
journalist Margreet Botter voor ons schreef over mentaal en fysiek fit blijven.
‘Sociale verbindingen stimuleren onze hersenen, verminderen stress en geven
betekenis aan ons bestaan.’
Ah, we kunnen dus zelf iets doen om vol energie ouder te worden. Een heleboel
praktische tips om ons brein topfit te maken of te houden én een goede oefening
vind je op p. 74.
Gelukkig voor hem ontdekte Bert Visscher (die altijd bang was om zijn vrijheid te
verliezen door zich te binden) ook de kracht van een serieuze relatie: “Ik ben blij dat
ik met Pien de harmonie heb gevonden die mijn ouders ook kenden in hun relatie…
Dat geeft zó veel rust.”
Gelukkig 2025!
Volle kracht vooruit,
Misja
Fotograaf en stylist/
blogger Misja Beijers:
“Wat een geluk dat
ik op latere leeftijd
een nieuwe passie ontdekte: het
op straat fotograferen van iéts
oudere vrouwen en mannen met
een uitgesproken, eigen stijl
(p. 6). Mijn doel: laten zien dat je
er ook dan nog steeds stijlvol uit
kunt zien. Ik doe er zelf m’n voordeel
mee, ik hoop dat ik je als
Zin-lezer ook heb geïnspireerd!”
VOLGT U ONS AL?
Facebook.com/zinmagazine
Instagram.com/zinmagazine
Pinterest.com/zinmagazine
3
26
LEEFTIJDSVERSCHIL
‘In mijn ogen zal hij
nooit een oude man
worden; hij is echt
mijn soulmate’
coverbeeld: NOS (foto Marieke de Vries), Johan Seijbel (foto Dijklandschap langs de Maas) , Sebastiaan Rodenhuis (foto Bert Visscher)
INHOUD
VERDIEP
6 Gespot door Misja Uitgesproken types
op weg naar iets leuks
16 Interview met cabaretier en schrijver
Bert Visscher
‘Voor mijn 40ste was ik alleen maar bezig
met optredens, mooie zeilboten, zeilen en
mijn scharrels’
25 Wat is nou vijftien jaar? Echte liefde
laat zich niet tegenhouden door een
verschil in leeftijd
34 Fysiek en mentaal fit blijven
Door te bewegen ben (of word) je
naast een gezonder óók een blijer en
creatiever mens
42 9x Zo navigeer je je door een
ongemakkelijk gesprek
44 Ga Theater, expo en festival
50 Dossier werk We zijn nog lang niet
uitgewerkt, betaald of als vrijwilliger.
Tips en ervaringsverhalen van de
50+-loopbaanexpert, de carrièreswitcher
en de vrijwilliger
VERWONDER
60 Lees Fictie & non-fictie
64 5 vragen aan Marieke de Vries ‘Veel
Amerikanen voelen zich in de steek gelaten’
70 Schatkamers Op zoek naar de leukste
vintagewinkels van ons land
72 Nieuwe beautyrubriek How to... deze keer
over (het verbergen van ) wallen
74 Train je brein Tips en oefeningen om je
hersenen in topconditie te houden
80 Canapés Verfijnde hapjes voor lunch of diner
85 Proost! Nicolaas Klei tipt wijn bij canapés
86 Zie Op de bank & in de bios
88 Fashion volgens Liddie De coltrui
VERLANG
92 Rivierenland Nederland op z’n mooist, langs
de oevers van de Maas
98 Puur geluk In je eigen buitentobbe
102 Wereldfietser Marica van der Meer fietst
de wereld rond in 800 dagen. Deel 6: door
de hoge bergen van Kirgizië
4
80
KLEIN & FIJN
Canapés: feestelijk,
verfijnd en zo op tafel
AAN DE OEVERS VAN DE MAAS
Op de fiets of wandelend
92 langs natuur & cultuur
BERT VISSCHER
‘Of ik ADHD heb?
16 Dat hoop ik niet’
COLUMNS
41 Stef Bos
79 Mia Luif Over leven na de
dood van haar René
WINNEN
We geven
69 prijzen weg!
(p. 110)
EN OOK
8 Zin in | 14 Post | 48 6x Zin
voor maar € 34 + plaid van KAAT
Amsterdam cadeau | 100, 112
Aanbiedingen | 58 Zin online |
108 Breinbrekers | 110 Win met
Zin | 114 Service & colofon
| 115 Volgende Zin Magazine
50
DOSSIER WERK
Stoppen? Nog niet!
NIEUWE
BEAUTY
RUBRIEK!
O P P. 7 2
88
HOOGGESLOTEN
Stylish & warm: de coltrui
5
GESPOT DOOR
Misja
Streetstyleblogger Misja Beijers (1952) spot
uitgesproken types op weg naar iets leuks.
Toen Judith Koops (1977) nog een puber
was, was het niet bepaald koek en ei tussen
haar en haar moeder Resy Kemperman
(1956). Intussen is hun band meer dan goed,
door de grote reis die ze samen maakten
maar ook door hun ‘bijpraatwandeldagen’.
Ik spot ze samen in Middelburg.
6
Hoewel mode geen gezamenlijke interesse is, gaan moeder
en dochter wel samen naar de tentoonstelling DARN. Die
gaat over ‘de schoonheid van het betere herstelwerk’. Voor
Resy is dit een bijzondere expositie: “Rianne de Witte is
een van de deelnemers. Bij haar heb ik als stagiair gewerkt
tijdens mijn modeopleiding die ik begon toen ik al midden
vijftig was. Sindsdien zijn we bevriend.” Wat moeder en
dochter wél gemeen hebben, is hun liefde voor wandelen.
Judith: “Bij voorkeur wandelen we in de natuur, door weer
en wind. Ik maak ook graag lange meerdaagse tochten
met vriendinnen, zelfs in het buitenland. Mijn moeder en
ik plannen af en toe een ‘bijpraatwandeldag’.” Resy: “Al
wandelend kunnen we een heleboel bespreken. We hebben
er allebei behoefte aan om – als er iets speelt – op tijd de
lucht te klaren.” Judith: ”Samenkomen om te praten heeft
ons samengebracht én gehouden.” Resy: “We ‘vonden’
elkaar niet zo goed toen Judith een puber was. Dat had alles
te maken met mijn scheiding en het overlijden van Judiths
vader twee jaar daarna.” Resy vatte het plan op om samen
een jaar op reis te gaan. Resy: “Het was een weldoordachte
beslissing. Ik zei mijn baan op, verkocht mijn huis en auto,
en had alleen nog een rugzak.” Judith: “Natuurlijk
was het niet alleen maar leuk tijdens die reis. Mijn moeder
heeft me geleerd om op te staan en door te gaan. Daar ben
ik heel blij mee. Zij is voor mij het grote voorbeeld van een
zelfstandige vrouw.” Ze hebben samen veel meegemaakt,
en niet alleen tijdens hun reis. Resy: “We hebben honderd
levens in één leven geleefd en van alles wat je meemaakt,
word je sterker. Ik ben er trots op hoe Judith zich heeft
ontwikkeld. Ik weet zeker dat zij zich altijd zal redden.”
Meer inspiratie? Bijzondere winkels: Misjab.nl • Misja’s
favoriete adressen: Oog voor stijl (Het Spectrum, € 24,99)
WAT GAAN ZE DOEN?
CULTUUR HAPPEN
Zeeuws Museum
• Abdij 4 Middelburg
• Zeeuwsmuseum.nl
SHOPPEN
De Drvkkery
• Markt 51
Middelburg
• Drukkerijmiddelburg.nl
ETEN
Kloveniersdoelen Houttuinen
• Achter de Houttuinen 30
Middelburg
• Dehouttuinen.nl
‘Al wandelend
kunnen we een heleboel
bespreken’
Misja: “Na ruim twaalf jaar stopt deze rubriek. In
al die jaren heb ik veel mooie, kleurrijke mensen
ontmoet. Inspirerende mensen die er niet alleen
stijlvol uitzien, maar ook een interessant verhaal
hebben. Al deze ontmoetingen hebben mij persoonlijk
veel gebracht; ik ben blij met het podium dat Zin
Magazine mij hiervoor gaf. ‘Uitgespot’ ben ik nog
lang niet, blijf mij volgen via Instagram en Facebook.
Én kijk op p. 70 voor mijn rubriek Schatkamers!”
ZIN IN
Het mooiste, het leukste & het slimste
Statement
Deze bijzettafel is ook een
mobiele bar. De oplaadbare
ledlamp zorgt voor sfeer en
de uitneembare tray maakt
schoonmaken een eitje.
Wel even sparen want deze
is niet goedkoop. Jolly Trolley,
€ 899. Fatboy.com
Eerbetoon
aan de vrouw
Het Amsterdam Museum eert meer dan honderd vrouwen
die de stad groot maakten. Met persoonlijke verhalen,
historische objecten en nieuwe werken van tien hedendaagse
kunstenaars, zoals Mina Abouzahra. Deze
tentoonstelling is een indrukwekkend eerbetoon aan de
kracht en invloed van vrouwen. Vrouwen van Amsterdam
– een ode, t/m 31 augustus 2025. Amsterdammuseum.nl
Kracht
van ouder
worden
In de podcast
Het uur vertelt
Susan Smit over de kracht van de
tweede levenshelft. Samen met
Pieter van der Wielen bespreekt ze
wijsheid, groei en het ontdekken
van je authentieke zelf. Dit
thema staat ook centraal in haar
gelijknamige boek. Voor vrouwen
vanaf 40 een inspirerende en
herkenbare boodschap. Via
Podcastluisteren.nl/pod/Het-Uur
Carmen Schabracq 2024, portret van Maybeline Akua
Foto Amsterdam Museum
Met pioenrozen
De eau de parfum van s.Oliver zit
boordevol pioenroos, magnolia
en iris. s.Oliver, Lifetime,
30 ml € 17,95. Soliver.nl
8
HOTSPOT
Klein(er) geluk
Minder spullen, dichter bij de natuur, duurzamer,
lage maandlasten: zomaar wat voordelen van
een tiny house. Natuurlijk boet je vast flink
aan ruimte in, maar het ziet er wel allemaal
superschattig uit. Toch? Hoe het écht is om op
maximaal 50 m² te wonen ervaar je het beste
op het innovatieve en sfeervolle Tiny House
Festival in Karlsruhe. Van 27 t/m 29 juni staan
daar zo’n vijftig ingerichte mini-huizen. Ervaar
de tiny house community, stel al jouw vragen
aan fabrikanten en experts en ontmoet mensen
die er al in wonen. Alvast meer weten hoe
jij jouw droomhuisje kan waarmaken? Kijk
eens op Kleinwonenmagazine.nl of lees het
boek Tiny houses, van droom naar realiteit van
Marjolein Jonker. Meer weten? New-housing.de
Tiny House Festival Messe Karlsruhe/ Jürgen Rösner
DOORWERKER
Herman van Veen
Anne, Opzij, Spetter pieter pater, Hilversum 3:
meteen hoor je het typische donkere stemgeluid
van Herman van Veen (1945). Inmiddels
staat hij maar liefst zestig jaar op het podium
en nog steeds even enthousiast. Herman is
naast zanger ook componist, kunstenaar,
violist, schrijver, regisseur én bedenker van
strip-eend Alfred J. Kwak. Zijn rijke carrière is
inmiddels gevuld met 180 cd’s, 26 dvd’s, 80
boeken, 24 toneelstukken, vele schilderijen,
een eigen postzegel, de Edison Oeuvreprijs
en ontelbare mooie herinneringen. Hoe word
je zó gelukkig? – zijn laatste boek – staat er
vol mee. Ook typisch Herman? Zijn tomeloze
inzet voor kinderrechten. Jarenlang was hij
het gezicht van UNICEF. Maar bovenal is
de geboren Utrechter artiest, speelde hij
maar liefst 600 keer in een vol Carré en is
hij populair tot ver over de grens. Broadway,
Parijs, Wenen: ze kennen er Hermans muziek
allemaal. Bijzonder dat hij dit jaar opnieuw in
Carré staat. Samen met vele muziekvrienden
viert hij daar zijn 80ste verjaardag.
Hermanvanveen.com
Ivo van der Bent/Lumen
ZIN IN
Serge Ligtenberg
Amsterdam door
de eeuwen
Het verhaal van Nederland –
Amsterdam neemt je mee langs de
rijke geschiedenis van de hoofdstad.
Van moerassige oorsprong naar
bruisende wereldstad vol diversiteit.
Het boek verschijnt ter ere van het
750-jarig bestaan van Amsterdam.
Tegelijkertijd is deze maand de
gelijknamige tv-serie op NPO 1 te
zien. Het verhaal van Nederland –
Amsterdam, € 24,99.
Nieuwamsterdam.nl
LEZEN? Kijk op p. 110
Verwelkt
niet
Marloes van Solingen
maakt bloemportretten met
droogbloemen uit haar eigen
plukveld. Elk werk, ingelijst in
hergebruikte materialen, vertelt
een eigen verhaal. Ze maakt
ook persoonlijke cadeaus
in opdracht en ze geeft
workshops. Vanaf € 15.
Bymanoa.nl
Connie Palmen en Sven Ratzke
Vlammend
De set van twee kaarsen is haast te mooi om te
branden, maar maakt gegarandeerd indruk op tafel
of in een sfeervol hoekje. Anna + Nina, Leopard
Candle, set van twee € 24,95. Anna-Nina.nl
Literatuur in Den Haag
Writers Unlimited bestaat dertig jaar en viert dat met
een feestelijke editie in Den Haag. Spinvis en Dichter
des Vaderlands Babs Gons staan op het podium, en
ruim honderd andere artiesten brengen literatuur,
muziek en dans samen. Grensverleggend en
gepassioneerd wordt het in elk geval, want het thema
is On fire. 23 t/m 26 januari. Writersunlimited.nl
Fijn spul
Een cleanser met
AHA/BHA die reinigt
en zorgt dat de huid
kan ademen.
Murad AHA/BHA
Exfoliating Cleanser,
200 ml € 58. Murad.nl
11
ZIN IN
Voor als het écht koud is
Deze stijlvolle wanten van 100% natuurlijke
schapenvacht zijn warm en comfortabel.
Ideaal voor koude winterdagen of frisse
ochtenden buiten. Shepherd, Furuvik Bronze,
€ 98,95. Hetherdershuys.nl
Met een twist
Puccini’s Madama Butterfly in een vernieuwde versie
van regisseur Char Li Chung. Het klassieke verhaal
over de liefde tussen een Japanse geisha en een
Amerikaanse officier krijgt een eigentijdse en
ontroerende bewerking. Met Cystine Carreon, bekend
van Gooische Vrouwen en Miss Saigon, als
Cio-Cio-San-Butterfly. Onder meer 1 maart in Nijmegen,
29 maart in Breda en 2 april in Gouda. Oostpool.nl
productie: Monique van den Heuvel
Elza Jo
12
Werelds
Eindhoven
In Strijp-S smul je van tien wereldkeukens
in wat vroeger de grootste opslagruimte
was van lichtfabriek Philips. Van tapas,
mezze en streetfood tot raw food,
Mexicaans, Peruaans, Syrisch of Japans en
de beste pizza’s van Brabant. Streat.nu
Muziek én schilderkunst
Rick de Leeuw, bekend als zanger van de Tröckener Kecks, brengt met Het
komt allemaal goed een bijzonder album uit. Voor de twaalf nummers deed hij
inspiratie op tussen de kunstwerken in het depot van The Phoebus Foundation.
Elk nummer correspondeert met een schilderij, afgebeeld in het begeleidende
boekje. Rick toert ook nog met het album. € 34,99. Rickdeleeuw.be
DROOMPLEK
Comomeer
Elsbeth van Tongeren (1970): “Twee keer bezocht ik het
Comomeer, waarvan een keer in het begin van april. Er lag
nog sneeuw op de bergtoppen van de omringende Alpen.
Met de boot over het water varen is een geweldige ervaring,
er liggen veel mooie dorpen rondom het meer. Mijn vriendin
en ik genoten van Varenna (oostkust) met haar palmen,
laurierbomen en statige cypressen en van het idyllische
Tremezzina, aan de westkust. Daar liepen we de Lake
Como Greenway een 10 kilometer lang pad dat langs kleine
dorpen slingert. Prachtig geplaveide steegjes, Romaanse
en barokke kerkjes en kleine cafeetjes. De wandelroute
eindigt in het pastelkleurige dorp Griante dat niet voor
niets de Rivièra van de azalea’s wordt genoemd. Ik vind
het Comomeer in april echt een aanrader, alles is nog
maar net in bloei.” Jouw droomplek in Zin Magazine?
Mail redactie@zin.nl, wij zoeken er de mooiste foto bij.
REDACTIE@ZIN.NL
Heb je een leuke tip, goed nieuws of urgent commentaar? Laat het ons weten! redactie@zin.nl
‘Smullen, die ‘hartverwarmende’ recepten
in Zin nu het ineens zo koud geworden is.
Tijd om te cocoonen!’
Marieke ziet onze comfortfoodrecepten in Zin Magazine nr. 1 wel zitten
Synergie
Wat is het een mooie editie met Bart
Chabot geworden (Zin Magazine nr. 12)!
Wat een synergie tussen jullie redactie,
Bart en zijn vrouw! We hebben het
thuis met heel veel plezier gelezen.
Hanke Bruins Slots
Bridget
Soraya reageert op Instagram op het
interview met Bridget Maasland in
Zin Magazine nr. 13 en op Zin.nl: O,
dit komt even binnen. Zó herkenbaar,
Bridget! Mijn tweelingzusje werd ook
stil geboren. Het feit dat ik niet aan
één partner of voor langere tijd kan
binden heeft er ook mee te maken
(regressietherapie). Bang om de
personen met een sterke connectie
te verliezen. Liever afketsen en zelf
weggaan, relaties verbreken, dan de
kans op een dag verlaten te worden.
Zelfs nu ik 43 jaar ben en sommige
redenen voor dit gedrag weet. Ook
liever stil weggaan op een feestje,
omdat afscheid nemen in een uitbundige
omgeving buiten gewoon moeilijk
is. Maar vooral (lange tijd onbewust)
voor twee leven.
Zonder borsten
Mijn vriendin gaf mij Zin Magazine
nr. 13 met de woorden: ‘dit moet je echt
even lezen’. Ze bedoelde het verhaal
Zonder borsten, van Veronique Bex.
Wat ontzettend aangrijpend, maar
tegelijkertijd ijzersterk is haar verhaal.
Ik moest wel even slikken. Bij mij is
één borst afgezet en ik heb nooit overwogen
de andere ook af te laten zetten.
Ik vul mijn beha aan die ‘lege’ kant
steeds op. Veroniques verhaal heeft
mij positief aan het denken gezet.
Want ze is zo prachtig vrouwelijk
zonder haar borsten. Misschien wel
vrouwelijker dan ooit! Het heeft mij
een heel andere kijk op mijn eigen
situatie gegeven. En vooral een ander,
trotser gevoel erbij.
M. de H.
Verjaardagscadeau
Een paar dagen voor mijn verjaardag
kreeg ik een mailtje van platenmaatschappij
Umusic: ze hadden de cd-box
van Boudewijn de Groot naar ons toegestuurd,
maar deze was onverrichter
zake teruggestuurd. Kon niet afgeleverd
worden. Of ze de box alsnog moesten
sturen? Mijn man en ik waren blij
verrast en gaven aan dat we de box
graag wilden ontvangen. We meldden
er nog even bij dat dit voelde als mijn
eerste verjaardagscadeau.
Afgelopen woensdag heb ik een groot
gedeelte van de dag vol spanning in
huis gezeten in afwachting van de
pakketbezorger. Toen de bel ging, was
ik helemaal in de wolken. Heel erg
bedankt voor dit mooie cadeau! We
gaan binnenkort alle cd’s beluisteren.
Ook mijn man is er heel erg blij mee.
Hij is namelijk vrijwilliger in het
theater en verzorgt daar als deejay
regelmatig de afterparty na een
theaterconcert. Vanaf nu kan hij dan
nog meer liedjes van Boudewijn gaan
draaien. Nogmaals onze hartelijke
dank.
Saskia Leenes
Saskia won Oogst – de boxset met het
gehéle oeuvre van Boudewijn de Groot
op maar liefst 22 cd’s – met Win met
Zin. Kijk op p. 110 en zie wat je deze
keer allemaal kunt winnen!
VOLG ONS ONLINE
Facebook.com/zinmagazine
Instagram.com/zinmagazine
Pinterest.com/zinmagazine
samenstelling: Daniëlle Bronsgeest. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven te redigeren en in te korten
14
Mensen en verhalen
die er toe doen
30
‘Soms grappen we dat
Marco nog in de luiers zat,
toen ik al naar de
middelbare school ging,
daar moeten we dan
hard om lachen’
THENYA RUHE-VAN WILLIGEN
EN OOK
p. 16
Interview met
Bert Visscher
p. 34
Mentaal & fysiek
blijven leren
Reuring
Bert Visscher
‘Ik blijf nieuwe
ideeën voor typetjes
opschrijven’
Bert Visscher (1960) staat sinds zijn paniekaanvallen wat vaker stil
bij de belangrijke dingen in het leven: zijn vrouw Pien, zoon Mink,
vriendschappen en reizen. Dat zie je een ander niet doen is voorlopig
zijn laatste theatertour. Het is klaar met de gekkigheid. Of toch niet?
INTERVIEW: INGRID SPELT | BEELD: SEBASTIAAN RODENHUIS
17
Bert
18
Niet op zijn beroemde handgemaakte rode
toneelschoenen – een ideetje van Toon
Hermans voor Bert – maar met een rode paraplu
loopt hij het café van het Groninger Museum
binnen. Zijn plu hangt hij aan het looprekje
van een bezoeker en hij ploft neer met “Wat
een k.u.t.-weer.” Uit zijn leren tas rolt De kleine
Spaans voor dummies met een omgevouwen oor
op pagina 10. Lachend: “Volgens mijn zoon bak
ik er nog niet veel van. Ons tweede huis in Italië
hebben we na zeventien jaar verkocht aan een
vriend en sinds kort hebben we een huis in
Spanje, in Andalusië. Ik ben gek op de zee en
miste dat in Italië. Als fervent zeiler maakt het
water mij rustig. En heel fijn: met die vriend
hebben we sleutels uitgewisseld. Als we zin
hebben, kunnen we nog steeds een weekje naar
Italië, en kan hij met zijn gezin naar Spanje.”
Bert woont hartje Groningen, zijn geboortestad,
met zijn vrouw Pien, eigenaar van Keet op 5 op
Schiermonnikoog – met kunst en Dutch design –
en hun zoon Mink, student Europese talen en
culturen. Van hun gezin geniet hij volop, want
over een jaartje of wat vliegt zoonlief uit. “Hij
studeert aan de universiteit in Groningen dus kan
in principe bij ons blijven wonen, heeft het rijk
alleen op de bovenverdieping, maar als student
wil je toch een plek zonder je ouders. Dat snap
ik heel goed. Maar ik zie er wél tegenop, ook al
blijft hij dichtbij wonen. Ik vind het heerlijk om
hem, zijn vriendin en vrienden om me heen te
hebben. Dat geeft reuring.”
Tom Waits
Bert verovert al 45 jaar de zalen met zijn ongenuanceerde
ongein en hilarische typetjes, van het
theater in Groningen tot aan Koninklijk Theater
Carré. Hij heeft er net met zijn theatertour Dat zie
je een ander niet doen een weekje nieuwe Luxor
Theater in Rotterdam op zitten. Een reprise met
opgefriste bekende typetjes als het lid van de
motorclub No Calendar, De Kampeerder, De
Stewardess maar ook nieuw werk. En ben je veel
onderweg, dan kom je niet onder het leven in
hotels uit. “Het liefst rijd ik na een voorstelling
naar huis, thuis slaap ik toch het lekkerst. Maar
alles wat onder Arnhem zit, is gewoon te ver
weg. Kan ik naar huis, dan geniet ik van de
nachtelijke rust op de snelweg, luister naar
Het oog op morgen, klassieke muziek of Tom
Waits en The Rolling Stones. Heerlijk! Ik zou
ook hélemaal niet in een grote stad willen
wonen, veel te veel ruis en prikkels. Groningen
kan ik net behappen. Ik ben hier senang tussen
al die nuchtere mensen en vrienden. Die reistijd
en het leven in hotels heb ik ervoor over.
Gisteren ben ik thuisgekomen en lulde ik eerst
de week door met mijn vrienden in het park.
Erna vierde ik, verlaat, mijn 64ste verjaardag
met mijn gezin op het Groningse platteland.
Gezellig wat eten en wandelen. Ik hou er niet
van om mijn verjaardag groots te vieren.
Hoewel ik er op de dag zelf in het theater niet
onderuit kwam: zestienhonderd man zong
Lang zal hij leven. Ik maak wel één uitzondering:
volgend jaar word ik 65 én ben ik 25 jaar
getrouwd. Dat gaan we zéker uitbundig vieren
met vrienden in het buitenland.”
Laten we dan maar gelijk met de deur in huis vallen.
Jouw liefdesleven. Hoe zag dat er tot je 40ste uit?
“Voordat ik Pien leerde kennen, was mijn liefdesleven
onrustig. Ik was alleen maar bezig met
optreden, mooie zeilboten, zeilen en scharrels.
Als ik vrij was, bleef ik zelden thuis. Ik ben gek
op reizen. In die tijd had ik absoluut niet het
geduld om een serieuze relatie aan te gaan. ‘Wij
hebben nu wat samen’ kon ik niet zeggen. Ik
‘
Mink
heeft oog voor vrienden
die het minder hebben.
Zo sta ik zelf ook in het leven’
19
was altijd bang om mijn vrijheid te verliezen
door me te binden. Ik ben blij dat ik met Pien
de harmonie heb gevonden die mijn ouders
ook kenden in hun relatie. Net als mijn ouders
zijn we goede maatjes en is ons gezin hecht.
Dat geeft zó veel rust. En waar het nu aan ligt
dat ik me met Pien wél wilde binden, weet ik
niet zo goed. Misschien kwam ik haar op het
juiste moment tegen? Ik ontmoette Pien in de
schouwburg in Groningen tijdens het soundchecken.
Zij werkte daar en liep het podium
over. Zo, dat is een leuke vrouw, dacht ik. Ik
hielp haar met een kast tillen en een paar weken
later vroeg ik haar mee uit naar een voorstelling
van Herman Finkers. Het werd een latertje die
nacht. Herman stond na afloop van zijn voorstelling
in het midden en tikte ons aan met de
woorden: ‘Volgens mij zit ik in de weg; ik laat
jullie maar alleen.’ Als ‘matchmaker’ heeft
hij onze trouwspeech gehouden. Het duurde
overigens wel even voordat we écht een relatie
kregen. Niet ik, maar zij twijfelde even. Onze
karakters matchen goed. Pien is altijd open en
eerlijk, en kan zo lekker relativeren. Binnen een
seconde weet ze hoe ik me voel, en andersom.
Het plaatje klopt. Ik ben altijd blij als Pien er is.”
geen
je hebt
controle
20
‘Een paniekaanval
is afschuwelijk;
meer over je hersenen’
Met haar wilde je kinderen?
“Ik wilde helemáál geen kinderen, dat heb ik
ook direct aangegeven. Zij wilde wel een kind.
‘Dat wordt dan een probleem,’ reageerde ik.
Het was wéér die angst dat ik van alles moest
opgeven, en dit keer voor een kind. Ik droomde
van ons huisje in Italië en met een klein kind
kun je er niet heen, redeneerde ik. Ik wilde
geen hindernissen in mijn leven. Pien nam die
obstakels weg. Natuurlijk kun je met een klein
kind naar Italië. Een leven zonder Mink kan
ik me niet voorstellen. Vanaf het moment dat
hij geboren was, heb ik geen enkele twijfel
meer gehad. Ik ben gek met hem: Mink is een
heerlijk ventje. Ik verwen hem veel te veel,
zeggen vrienden. Misschien is dat zo, maar ik
heb hem ook geleerd om te delen. Mink heeft
oog voor vrienden die het minder hebben. Zo
sta ik zelf ook in het leven.”
Is die onrust weg?
“Soms heb ik er nog weleens last van. Ik heb
me voorgenomen dat dit mijn laatste show is.
Dat het tijd is voor nieuwe dingen in mijn
leven. Van het gevoel dat ik niet weet wat erna komt, kan ik onrustig
worden. Het gaat allemaal net zo lekker. Straks val ik in een gat of wil
niemand me meer hebben. Dan moet ik mezelf toespreken, zo van:
geniet nou eens van de gedachte dat je over een paar maanden meer
vrije tijd hebt. Bovendien weet ik al dat ik erna in een toneelstuk sta
en ben ik gevraagd voor een tv-serie. Toch lukt het me niet goed om
het toeren met een eigen voorstelling los te laten. Zo blijf ik ook nieuwe
ideeën voor typetjes opschrijven. Ik heb altijd de angst om nutteloos
te zijn; zelfs van één dag vrij kan ik niet honderd procent genieten.
Ik sta al 45 jaar in het theater en dat is behoorlijk verslavend.
Mijn paniek aanvallen aan het begin van de coronaperiode, vlak
voor ik met deze voorstelling door het land zou reizen, hebben
misschien wel bijgedragen aan de keuze om kleinere dingen te
gaan doen. Ach, het is een goed moment. Anders komt het er nooit
meer van.”
Wat gebeurde er?
“Ik zakte door mijn hoeven door waarschijnlijk te veel werk. ’s Nachts
liep ik alleen maar te piekeren en sliep slecht. Gesprekken met een
bevriende psychiater, medicijnen en dingen schrappen in mijn
agenda hielpen me er bovenop. Een paniekaanval is afschuwelijk;
je hebt geen controle meer over je hersenen. Twee jaar geleden
kreeg ik ook nog eens de diagnose prostaatkanker. Ik schrok me
dood, maar hoorde wel gelijk dat ik er niet aan zou overlijden.
Tijdens mijn laatste controle bleek dat de kanker niet is teruggekomen.
Voor mij was deze ziekte behapbaar, omdat er van het
begin af aan duidelijkheid was. Ik had maar een paar bestralingen
nodig. Op die paniekaanvallen had ik geen grip. Door het verliezen
van de controle op mijn hersenen voelde ik me nog angstiger.
Inmiddels gaat het goed; de paniekaanvallen duurden kort en ik
heb er geen last meer van gehad. Ik bouwde de medicijnen af en
slik sinds kort niks meer. Het geeft me wél een veilig gevoel dat er
medicijnen in de kast liggen die helpen, mochten de aanvallen
terugkomen. Ik heb me regelmatig afgevraagd waarom ik die paniekaanvallen
kreeg. Ik heb een bevoorrecht leven: ik mag een prachtig
vak uitoefenen, heb een fijn gezin en mooie vriendschappen.
Kortom, ik leid een goed leven. Als er iemand níet in paniek mocht
raken, was ik het wel. Waar moest ik me nu zorgen over maken? Of
je het goed hebt, heeft er dus niks mee te maken. Nu let ik erop dat
mijn agenda niet te vol is. Als je zo in de ellende zit, is het fijn dat je
een partner hebt die je steunt. Zonder Pien had ik het niet gered.”
Schrijven is Berts uitlaatklep in goede en slechte tijden. Hersenspinsels
noteren, want je weet nooit of er niet toch nog een voorstelling
komt. Of boeken schrijven. In het onlangs uitgekomen
boek Hartelijk gefeliciteerd schreef Bert, samen met twaalf andere
cabaretiers, over een feestelijke mijlpaal in hun leven. Bert deed dat
over het besluit om toch kinderen te willen: de liefde voor zijn zoon
Mink. Tijdens de coronacrisis – met zeeën van tijd – stortte hij zich
op Dat wordt nooit wat!, een boek over zijn begintijd als cabaretier.
Een talent dat min of meer ontdekt werd door de inmiddels over-
CV
1960 Geboren in
Groningen
1977 Richt op de havo
cabaretgroep Filter op
1978 Pedagogische
Academie in Winschoten
1981 Doet met Filter mee
aan het Cameretten
Festival. Ontvangt de
Persoonlijkheidsprijs
1984-1986 Eerste solovoorstelling
Desnoods
geblinddoekt op één
been met vaste aangever
Pieter Kleinjan (tot 2009)
1986-1989 Voorstelling
Bij Parijs linksaf
1987-1992 Speelt bij
Theater te Water
1989-1991 Voorstelling
Tango aan de Dnjepr
1991-1992 Voorstelling
Don Chaôt en de foute
architect
1992-1994 Show Jammer.
Ontvangt de Nar:
onderscheiding van
de Vereniging van
Schouwburg- en
Concertgebouwdirecties
1994-1996 Solovoorstelling
Fijne nuances
1995 Presentator van het
VARA-muziekprogramma
Poggibonsi. Boek Laat
mij maar even
1997 Vervolg programma
Poggibonsi
1997-1999 Voorstelling
Voor ons hoeft het niet
2000-2002 Voorstelling
Geluk zit in hele grote
dingen. Boek Het dagboek
van de reizende nar,
met illustraties van Jeska
Verstegen
2002 Een compilatie
van e-mails van fans
verschijnt in Visschmeel
2003-2005 Voorstelling
Nee, dan Lourdes
2004-2005
Medepresentator in het
satirische programma
Kopspijkers
2007 Benoemd tot
Ridder in de Orde van
Oranje-Nassau
2007-2009 Voorstelling
Stoffe jongens
2009 Voorstelling De reis
om de wereld in 80 dagen
in samenwerking met
NUHR en Het Zuidelijk
Toneel
2011-2013 Voorstelling Afijn
2014-2015 Voorstelling
Zelden zoiets gezien!
Lanceert zijn eigen app
Angry Bert
2017-2021 Voorstelling Hij
wordt vanzelf moe
2021 Dat wordt nooit wat!,
een boek over de
beginjaren. Toneelstuk
Broodkapje en een stuk of
zeven geiten
2022 Bert speelt Kees, een
aantal voorstellingen over
zijn vader Kees
2022-heden Solovoorstelling
Dat zie je een ander niet
doen. Boek Italianen
kunnen niks
2024 Boek Hartelijk
gefeliciteerd met
bijdragen van dertien
cabaretiers en comedians
21
‘Of ik
heb?
Dat hoop ik niet. Privé ben ik een stuk
minder druk dan op het podium’
22
ADHD
leden Jacques d’Ancona. ‘Er is een ventje dat
we in de gaten moeten houden,’ schreef hij
destijds naar aanleiding van een competitie
van het schoolcabaret in Het Nieuwsblad van
het Noorden. Dat toen malige 14-jarige ventje
stond tien jaar later in volle theaterzalen.
“Dat was een kwestie van volhouden.”
Stonden jouw ouders meteen achter die keuze,
schnabbelen in jeugdhonken en zo?
“Mijn moeder zag het direct zitten; mijn vader
moest even aan het idee wennen maar ging
snel overstag. Hij stond zelf als Gronings
verhalenverteller in de theaters. Achteraf
heeft mijn vader weleens spijt gehad dat hij
nooit volledig voor de muziek en het theater
heeft gekozen. Hij werkte in de reclame en
vond dat hij een vaste baan nodig had om zijn
gezin te onderhouden. Het creatieve heb ik
van hem. Van mijn moeder leerde ik over het
leven. Mijn ouders namen mij en mijn vorig
jaar overleden oudere broer regelmatig mee
naar het theater: Herman van Veen, Robert
Long en Freek de Jonge. Op de middelbare
school zat ik in een maatschappijkritisch
cabaretgroepje en tijdens mijn studie aan
de Pedagogische Academie richtten we een
Monty Python-achtige cabaretgroep, Filter,
op. Met al die gekkigheid vond ik mezelf als
cabaretier uit. Ik kan niet met een stalen
smoel het publiek vertellen hoe slecht de
wereld is en zag al snel dat ik mensen aan het
lachen kan maken met gek doen. Of ik ADHD
heb? Dat hoop ik niet. Privé ben ik een stuk
minder druk dan op het podium. Het lijkt
alsof ik al die gekkigheid zo uit mijn mouw
schud, maar elk woord is weloverwogen in
stilte bedacht. Met Filter was de ongein er,
nu het publiek nog. We plakten de stad vol
met A4’tjes over onze optredens. Tijdens
mijn laatste studiejaar deden we mee aan het
10X KORT
In de koelkast
“Oude kaas.”
Altijd bij je
“Brillendoekje.”
Trots op
“Mink en Pien.”
Hekel aan
“Bladblazerherrie.”
Groot voorbeeld
“Herman van Veen.”
Toffe zeilboot
“Houten Pampus.”
Onweerstaanbaar
“Engelse drop.”
Favoriete cabaretier
“Theo Maassen.”
Ontspannen met
“Een lange lunch op
een Spaans strand.”
Levensmotto
“Het is allemaal NU!”
Cameretten Festival en won ik de Persoonlijkheidsprijs.
Toch durfde ik niet volledig in het
diepe te springen en stond ik nog twee jaar
voor de klas. In het begin had ik sowieso
niet de ambitie om het als cabaretier te gaan
maken. Het was leuk voor erbij. Na de havo
wilde ik de wereld ontdekken, een camping
in Portugal beginnen of zo. Ik dacht dat je
dan de hele dag met een strooien hoed en
een sigaar op het strand lag. Na het winnen
van die Persoonlijkheidsprijs nam ik me voor
om mezelf tot mijn 30ste de kans te geven
als cabaretier. Erna kon ik altijd nog naar
Portugal. Dát idee kon ik al snel laten varen.
In 1984 had ik mijn eerste solovoorstelling in
de allerkleinste zaal van een schouwburg.”
Je ouders zijn overleden in 2001 en 2007.
Mis je ze nog weleens?
“Ja! Even met elkaar bellen voor een voorstelling
of zomaar bij ze aanwippen mis ik nog
steeds. Als ik een k.u.t.-week had, kon ik altijd
bij ze terecht. Ik waardeerde hun eerlijkheid.
En mijn vader gaf nog weleens advies over
mijn voorstelling. Hij had er kijk op. Over mijn
vader heb ik ook een voorstelling gemaakt.
Met een glimlach en soms een beetje weemoed
kijk ik naar hun foto’s in mijn werkkamer. Het
blijft een gemis. Ik vond het ook afschuwelijk
om mijn ouders te zien aftakelen. Mijn moeder
had kanker en zoveel pijn, mijn vader is aan
prostaatkanker overleden. Goddank was ik
er zelf op tijd bij. Ik heb nog maar weinig
familie, een tante en wat neven en nichten.
Misschien dat ik daarom ook zoveel waarde
hecht aan mijn oude vriendschappen. We zijn
er altijd voor elkaar.”
Komt die camping in Portugal er ooit nog eens?
“Je weet het nooit. Maar ik denk dat ik eerst
met Pien op reis ga naar Zuid-Amerika.” ■
happinez
festival
een magische reis
Het Happinez Festival is terug!
Stap in onze betoverende wereld en laad
je spiritueel op met de beste sprekers uit
binnen- en buitenland, inspirerende workshops,
vrouwen- en mannencirkels, yoga,
masterclasses, familieopstellingen,
handlezingen, tarotleggingen, spiri markt,
helende muziek & heerlijk eten.
Nu met vroegboekkorting.
Bestel je tickets met actiecode HAP25ZIN
via www.happinez.nl/happinezfestival
of scan de QR code
9, 10 & 11 mei 2025
Fort Voordorp Groenekan
Nu met
vroegboekkorting
Reguliere prijs € 85,- Vroegboek-prijs € 75,-
DE EEN WERKT, DE ANDER IS AL MET PENSIOEN
Echte liefde
kent geen (leef)tijd
Minstens tien jaar. Zoveel schelen deze stellen. Terwijl de
een al met pensioen is, werkt de ander nog volop. Best wennen.
Maar als je samen in de muziekwereld werkt, zoals Loes en
Marco, doet leeftijd qua werk er ook niet toe.
INTERVIEWS: RENÉE BROUWER | BEELD: JANITA SASSEN
25
‘Leeftijd doet er in de muziekwereld –
net als in onze relatie – niet zoveel toe’
Loes Hoogland-Boot (1983, eigenaar media- en entertainmentbureau en muziekcentrum) en haar man
Marco Hoogland (1970, muzikant en eigenaar muziekcentrum) moesten elkaar eerst een paar keer
tegenkomen voordat de vonk echt oversloeg. “Maar ons leeftijdsverschil heeft nooit een rol gespeeld.”
26
Loes: “De eerste keer dat Marco en ik elkaar ontmoetten,
was 24 jaar geleden. Ik was toen 16 en Marco 30.”
Marco: “We kenden elkaar door de muziekwereld,
via wederzijdse vrienden.”
Loes: “Nou ja, ik had verkering met een vriend
van jou…”
Marco: “Ja, dat ook. Ik was op dat moment nog
getrouwd. Er was bij Loes en mij toen nog helemaal
geen sprake van een bepaalde interesse in elkaar.”
Loes: “Dat kwam pas vijf jaar later, toen we elkaar
tijdens het uitgaan weer tegenkwamen. Die avond
flirtten we erop los, maar er gebeurde verder niks.”
Marco: “Totdat we elkaar anderhalf jaar later, in de
zomer van 2007, wéér tegenkwamen.”
Loes: “Op de camping in Tuitjenhorn… Vrienden van
mij werkten daar in het animatieteam en vroegen of
ik een keer kwam kijken.”
Marco: “Ik moest die avond optreden op de camping –
ik speel in een band – en opeens zag ik Loes in het
publiek staan. Ik dacht: hee, is zij dat niet, hoe heet
ze ook alweer?”
Loes: “Haha, hij was mijn naam vergeten. Ik dacht
meteen: o, zou hij alweer vrijgezel zijn?”
Marco: “Dat was ik, want ik was toen alweer drie jaar
gescheiden.”
Loes: “Die avond konden we onze ogen niet van
elkaar afhouden en uiteindelijk zoenden we toen voor
het eerst met elkaar. Blijkbaar moest het zo zijn.”
Marco: “Dat Loes 23 en ik 37 jaar was, was voor ons
niet belangrijk.”
Loes: “We stonden er helemaal niet bij stil. Ook omdat
we qua uiterlijk niet echt van elkaar verschilden
ondanks onze leeftijden.”
Marco: “Ik zag er gewoon heel jong uit…”
Loes: “…En ik heel oud? Dank je!” (lacht)
Marco: “Nee, maar ons leeftijdsverschil is gewoon
nooit een ding geweest tussen ons. Ik woonde op dat
moment antikraak en Loes in een studentenhuis.
Hoewel we na die zoen veel bij elkaar waren, wilde
ik na mijn scheiding niet te hard van stapel lopen.
Daarom kocht ik in mijn eentje een huis waar Loes
ook half ging wonen.”
Loes: “Marco was ook veel bij mij hoor. Het leuke was
dat we elkaar elke avond netjes vroegen of we bij
elkaar mochten logeren.”
Marco: “En ruim twee jaar later vroeg ik Loes officieel
of ze bij mij wilde komen wonen.”
Loes: “Nu wonen we alweer zestien jaar in het huis
dat Marco ooit kocht én we zijn bijna twaalfenhalf jaar
getrouwd.”
Marco: “Kinderen hebben we niet. Daar hebben we
allebei nooit behoefte aan gehad.”
Loes: “Het zou ook niet echt passen in ons leven, want
Marco treedt regelmatig ’s avonds op met Toontje
Lager en ik heb een eigen media- en entertainmentbureau
waarvoor ik met veel plezier fulltime werk.
Daarnaast zijn Marco en ik samen eigenaar van een
muziekcentrum waar bandjes in verschillende oefenruimtes
kunnen repeteren. We zijn daar allebei vaak
te vinden; het is altijd gezellig.”
Marco: “Stel dat we wel voor kinderen waren gegaan,
dan had dit leven zoals we het nu leiden niet gekund.”
Loes: “Daar hebben we veel gesprekken over gevoerd
met elkaar. We houden ook elk jaar een soort evaluatie
over onze relatie om zo bij elkaar te checken of we er
nog steeds hetzelfde in staan.”
Marco: “Loes is natuurlijk wat jonger dan ik, dus als
zij toch ineens van gedachten verandert, begrijp ik
dat ook.”
Loes: “Maar dat is nooit aan de hand geweest. Marco
en ik hebben het heel erg fijn samen. Ik zie ons in de
toekomst ook niet echt met pensioen gaan. Vooral
omdat leeftijd in de muziekwereld – net als in onze
relatie – er niet zoveel toe doet. Hoe oud je ook bent,
muziek maken kan altijd en dat zie ik Marco ook
wel doen. In mijn ogen zal hij dus nooit een oude
man worden. Ook niet als hij 80 is en ik 66. Hij is echt
mijn soulmate!”
‘Het was niet hoe we het voor ons
hadden gezien, maar we hielden van elkaar’
Dat Saskia Schurman (1969, sociaal ondernemer) vijftien jaar jonger is dan haar man John
Aleman (1954, gepensioneerd ICT’er) is voor haar nooit een probleem geweest. “John begreep het
wel als ons leeftijdsverschil op den duur toch een rol zou gaan spelen.”
Saskia: “Onze liefde is elf jaar geleden uit vriendschap
ontstaan. John en ik stonden allebei onder behandeling
bij een psychiatrische polikliniek en kwamen samen
in het groepje mindfulness terecht. Toen we moesten
luisteren naar een rozijntje en iemand zei ‘ik hoor
wat’, schoten John en ik beiden in de lach. Dat was
niet heel netjes, maar het bond ons wel.”
John: “Toen de cursus klaar was, spraken Saskia en ik
af om een keer koffie te drinken.”
Saskia: “Dat was heel gezellig en al snel zagen we
elkaar wekelijks. Zo ontstond onze vriendschap.”
John: “Saskia en ik hadden allebei ggz-problematiek.
Zo had Saskia een angststoornis en was er bij mij een
depressie vastgesteld.”
Saskia: “Gelukkig vonden we steun bij elkaar. Na
twee jaar vriendschap merkten we dat we meer voor
elkaar voelden.”
John: “Ik had het daar best moeilijk mee, vooral
omdat ik toen 60 was en Saskia 45 jaar.”
Saskia: “Daar hebben we het in het begin ook regelmatig
over gehad. Mij maakte ons leeftijdsverschil
niks uit, maar John begreep het ook als dat op den
duur toch een rol ging spelen.”
John: “Een halfjaar nadat we voor elkaar hadden
gekozen, werd er een onopgemerkte hersenbloeding
bij mij ontdekt. Ik was dus helemaal niet depressief,
mijn klachten kwamen door een hersenbloeding.”
Saskia: “Iets waar we allebei best van schrokken.”
John: “Na de diagnose ging ik een traject in met
therapieën en Saskia ging overal mee naartoe. We
deden het echt samen. Al snel werd ik door mijn
hersenbloeding afgekeurd en ging ik vervroegd met
pensioen. Saskia begon toen net als ondernemer,
dus ik dacht wel: wat heb ik haar nou te bieden?”
Saskia: “Het was niet hoe we het vooraf voor ons
hadden gezien, maar we hielden van elkaar en dat
was wat telde. Nu zijn we alweer negen jaar samen,
waarvan acht jaar getrouwd. En we hebben het nog
steeds hartstikke gezellig samen.”
John: “Ik zeg weleens: ik moest eerst 60 worden om
opnieuw te leren leven en de wereld te ontdekken.
En dat is dankzij Saskia gebeurd.”
Saskia: “Dat John nu op leeftijd is, is soms wel te
merken. Hij is bijvoorbeeld wat langzamer dan ik,
maar dat komt ook door zijn hersenbloeding.”
John: “Ik heb moeite met dingen te overzien, waardoor
ik vaak wat chaotischer ben. Daarnaast heb ik door
mijn leeftijd diabetes ontwikkeld en heb ik problemen
met mijn voet. Hierdoor moet ik regelmatig naar het
ziekenhuis en Saskia rijdt mij dan heen en weer. Iets
wat ik wel lastig vind, want ik wil haar niet belasten.”
Saskia: “Maar dat doet hij ook niet. In een huwelijk
zorg je voor elkaar, dat doet John ook voor mij. Door
mijn angststoornis vind ik veel dingen eng. Als we
ergens naartoe gaan, durf ik op het laatste moment
soms niet meer. Voor John is dit nooit een probleem.
Hij accepteert en respecteert mij zoals ik ben en dat
heb ik andersom ook met hem.”
John: “We vullen elkaar goed aan. Ook met werk.
Saskia heeft een sociale onderneming en leidt een
inloophuis voor iedereen die behoefte heeft aan
contact. Ik help haar vaak mee; het is fijn om dat
samen te doen.”
Saskia: “Zeker. Wat ik alleen wel merk, is dat we onszelf
door het werk soms voorbijlopen. Met feestdagen
zijn we altijd in het inloophuis te vinden – omdat
er juist dan behoefte is aan contact – waardoor
minder tijd voor ons als stel overblijft. Vanaf dit jaar
wil ik dat wel anders gaan doen. Het is mooi dat we ons
samen voor mijn onderneming kunnen inzetten voor
anderen, maar we moeten niet ons eigen huwelijk
vergeten. Van elkaar genieten is net zo belangrijk!”
29
‘Ik had zijn liefdesverklaring
helemaal niet zien aankomen’
Thenya Ruhe-van Willigen (1964, voormalig tv-productiemedewerker) is tien jaar ouder dan haar
vriend Marco Kieft (1974, voormalig automonteur). “Soms grappen we dat ik al naar de middelbare
school ging toen hij nog in de luiers zat. Daar moeten we hard om lachen.”
30
Thenya: “Marco en ik ontmoetten elkaar in 2014.
Samen met een bevriende fotograaf maakte ik een
boek over mannen met lang haar en de vooroordelen
waar ze door hun uiterlijk tegenaan liepen. We
zochten nog één kandidaat en toevallig wist mijn
toenmalige vriend nog iemand.”
Marco: “Dat was ik...”
Thenya: “Klopt. Mijn ex kende Marco via een oude
vriendin van hem. Zij was al jaren met Marco
getrouwd en we nodigden ze bij ons thuis uit voor
een kennismaking. Het klikte meteen, maar van
een romantische vonk tussen Marco en mij was
absoluut nog geen sprake.”
Marco: “Ik besloot mee te werken aan Thenya’s boek
en zo raakten we bevriend met elkaar.”
Thenya: “Na een aantal maanden zette Marco begin
2015 een punt achter zijn huwelijk. Mijn ex en ik hielden
contact met zowel Marco als zijn vrouw, maar onze
eigen relatie liep ook niet echt lekker. Uiteindelijk
gingen wij in september 2015 uit elkaar. Toevallig was
er een maand daarna een feest in mijn geboortedorp.
Ik vroeg Marco of hij misschien wilde meegaan en dat
vond hij wel leuk.”
Marco: “Vlak daarvoor moest ik nog wel wat bekennen
aan Thenya. Door ons regelmatige contact besefte
ik opeens dat ik haar leuker vond dan alleen ‘een
vriendin’. Ik biechtte het op middels een berichtje
en wachtte gespannen haar reactie af.”
Thenya: “Ik had het helemaal niet zien aankomen en
zat nog midden in de verwerking van mijn vorige
relatie. Om eerlijk te zijn, wist ik dus niet zo goed wat
ik met Marco’s liefdesverklaring aan moest. Gelukkig
begreep hij dat. ‘We kunnen toch wel vrienden
blijven?’ vroeg hij lief. ‘Natuurlijk,’ antwoordde ik.
Voor mij was er niks veranderd.”
Marco: “Maar toch veranderde er tijdens dat feest
wel iets...”
Thenya: “Het was zo ontzettend leuk en gezellig die
avond! Ik voelde me heel vertrouwd bij Marco en
totaal onverwachts schoot Cupido alsnog raak. Sinds
die avond, 10 oktober 2015, zijn we samen.”
Marco: “Van ons leeftijdsverschil merken we weinig.”
Thenya: “We houden van dezelfde muziek en delen
veel andere interesses. Soms grappen we wel dat Marco
nog in de luiers zat toen ik al naar de middelbare
school ging, daar moeten we dan hard om lachen.
Marco tovert sowieso vaak een glimlach op mijn
gezicht door zijn droge humor.”
Marco: “Dat we allebei arbeidsongeschikt zijn geworden,
is best opmerkelijk.”
Thenya: “Maar misschien had het ook zo moeten zijn.
We zijn veel samen en dat verveelt nooit.”
Marco: “Ik denk omdat we elkaar heel goed aanvullen.
Door een bedrijfsongeval moet ik momenteel
bijvoorbeeld veel regelen met een letselschadeadviseur.
Zelf vind ik dat best lastig, maar Thenya
weet precies wat er gedaan moet worden. Daar helpt
ze mij dus mee.”
Thenya: “Marco heeft soms gewoon een schop onder
zijn kont nodig omdat hij bepaalde dingen te lang
uitstelt. Maar dat geeft niet, daar zijn we een stel voor.
Op zijn beurt is Marco ook een grote steun voor mij. Zo
ben ik na het overlijden van mijn vader helaas in een
vervelende, juridische kwestie over zijn nalatenschap
beland. Dat loopt nog steeds en geeft mij veel stress,
maar Marco is er altijd voor mij als ik het even niet
meer zie zitten. Ook met mijn oogziekte – waardoor
ik aan één kant al bijna blind ben – kan ik op hem
rekenen. Marco gaat mee naar elke afspraak in het
ziekenhuis en is enorm zorgzaam.”
Marco: “Voor mij is dat niet meer dan normaal.
Thenya is ‘mijn allessie’ en een leven zonder haar
kan ik me niet voorstellen.”
Thenya: “Dat geldt ook voor mij. We zijn supergelukkig
met elkaar en onze hond Xoro. En dat is
uiteindelijk het allerbelangrijkste.”
M&C
‘Soms denk ik: hadden we elkaar
maar eerder ontmoet’
Marion Horvers-Vlasblom (1973, uitvaartondernemer en trouwambtenaar) scheelt zestien jaar
met haar man Cees Horvers (1957, gepensioneerd IT-manager). “Nu Cees met pensioen is, zijn
we ons meer bewust van ons leeftijdsverschil en dat hij een stuk ouder is.”
32
Marion: “Dertien jaar geleden leerden Cees en ik
elkaar kennen via een langdurige cursus voor werk.
We werkten allebei voor een ander bedrijf, dus kenden
elkaar nog niet.”
Cees: “Marion viel mij meteen op…”
Marion: “O jee, ga je echt vertellen waarom?”
Cees: “Nou ja, zo is het gegaan, toch? Marion zat op
een stoel en mopperde direct dat die waardeloos zat.”
Marion: “Ja, omdat ik een nekhernia had. Daarom
zocht ik naar een goede stoel en dat trok misschien
een beetje de aandacht.”
Cees: “Ik moest er wel om lachen, maar had ook met
Marion te doen. Vooral omdat de cursus meerdere
dagen duurde en we daarna nog zeker vier maanden
lang steeds terug moesten komen. Toen Marion op een
gegeven moment ergens op een bank lag – dat gaf een
beetje verlichting, ging ik bij haar zitten. Zo raakten
we met elkaar aan de praat.”
Marion: “Er was meteen een klik. Het fijne was dat
we over alles konden praten met elkaar. Ik vond
Cees een knappe man en keek uit naar de momenten
waarop ik hem weer zag. Blijkbaar vond hij mij ook
leuk, want na een paar maanden spraken we onze
gevoelens voor elkaar uit.”
Cees: “En een jaar later vond onze bruiloft plaats.
We waren dolgelukkig met elkaar.”
Marion: “Ons leeftijdsverschil is eigenlijk nooit echt
ter sprake gekomen. Bij het voorstelrondje aan het
begin van de cursus hadden we onze leeftijden wel
genoemd maar Cees ziet er best jong uit. Het was dus
niet zo blijven hangen bij mij. En op het moment dat
ik het wel besefte, vond ik het geen probleem. Toen
onze geboortedata tijdens onze huwelijksceremonie
werden genoemd, zag ik wel even wat gasten rekenen.
Best grappig vond ik.”
Cees: “Sinds mei 2024 ben ik met pensioen. Marion
werkt nog wel en dat is voor mij wennen. Maar
doordat ik nu veel vrije tijd heb, kan ik Marion
ook helpen.”
Marion: “Ik heb een eigen uitvaartbedrijf. Ook runnen
Cees en ik sinds een jaar een kleinschalig afscheidshuis
bij ons in het dorp. Als ik bij families of een
uitvaart ben, is Cees in het afscheidshuis aanwezig.
Het is fijn dat we dat samen kunnen doen, maar ik
merk wel dat we allebei ineens in een andere fase
van ons leven zitten. Ik geniet volop van mijn werk én
ga er ook graag op uit met Cees. Vooral op vakantie
gaan, vinden wij heerlijk. Om de tien weken pakken
we onze koffers. Toch wringt de combinatie van werk
en privé weleens bij mij.”
Cees: “Marion moet 24/7 bereikbaar zijn. Als we iets
hebben gepland, kan het zomaar zijn dat het op het
laatste moment niet door kan gaan. Maar dat hoort
erbij. En als we op vakantie zijn, hebben we echt tijd
voor elkaar.”
Marion: “Dan regel ik vervanging en kan ik mijn
werk met een gerust hart loslaten. Voor mij is dit erg
belangrijk, want als er iets is wat ik van mijn werk
leer, is dat het leven eindig is. Je weet nooit wanneer
het je tijd is. Op die manier zijn Cees en ik ons dus wel
erg bewust van ons leeftijdsverschil en het feit dat hij
een stuk ouder is. Soms denk ik: hadden we elkaar
maar eerder ontmoet. Dan hadden we misschien meer
tijd met elkaar gehad. Daarom willen we ook zoveel
mogelijk uit het leven halen.”
Cees: “Vandaar dat we veel op vakantie gaan. Tot
nu toe zijn we vooral in Europa geweest, maar in de
toekomst willen we graag verre reizen maken. Naar
Bali, Thailand en Zuid-Afrika gaan.”
Marion: “De plannen zijn momenteel om in januari
2026 een van deze reizen te maken. We kunnen echt
niet wachten!” ■
Use
34
or lose it
itMentaal & fysiek blijven leren
Rust roest. Ledigheid is des duivels oorkussen.
Stilstand is achteruitgang. Spreekwoorden
met een grote kern van waarheid, zo bewijst de
wetenschap keer op keer. Nederlandse hoogleraar
neuropsychologie Erik Scherder (1951) kan het
niet genoeg benadrukken. “Als je stopt met jezelf
uitdagen, begin je achteruit te gaan.”
TEKST: MARGREET BOTTER | BEELD: GETTY IMAGES
35
36
Onze hersenen hebben het
vermogen om zich aan
te passen aan nieuwe
omstandigheden. Erik
Scherder legt het vaak als
volgt uit: “Je hersenen zijn
als een spier: als je ze niet
gebruikt, verslappen ze.”
Daarom, zo stelt Scherder, en met
hem vele andere wetenschappers, moet je
je hersenen je leven lang blijven prikkelen.
Ook de Wereldgezondheidsorganisatie
onderstreept het belang van een leven lang
leren. In hun rapport Ageing and health
benadrukken ze dat zowel mentale als fysieke
activiteit bijdraagt aan een langer en gezonder
leven. Ze noemen het ‘een essentieel onderdeel
van succesvol ouder worden’.
Door je hersenen te blijven uitdagen, worden
er nieuwe verbindingen gelegd. Dit vermogen
van het brein heet neuroplasticiteit, een
fenomeen dat nog niet eens zo lang geleden
werd ontdekt. Waar vroeger werd gedacht
dat het brein vanaf een bepaalde leeftijd is
uitontwikkeld, weten we nu dat hersenen
zich kunnen blijven aanpassen aan nieuwe
situaties, zelfs op hoge leeftijd. Hierin schuilt
tegelijkertijd een gevaar, want hersenen
passen zich óók aan passiviteit aan. Als je
niets nieuws doet, leert je brein in feite om
inactief te zijn.
Je prikkelt je hersenen
door lichamelijk actief
te blijven, sociale
verbindingen aan te gaan
en iets nieuws te leren
Neurobioloog Dick Swaab, onder meer
bekend van zijn boek Wij zijn ons brein, is
hierover helder. “Je omgeving heeft op elke
leeftijd invloed op je hersenen,” zegt hij in
een interview met de Volkskrant. “Als je jezelf
niet prikkelt, worden de verbindingen in je
hersenen minder actief en verlies je vaardigheden.”
Zijn boodschap is simpel: “Stilstand
is achteruitgang. Punt.”
Leren van verre voorouders
Het idee dat stilstand achteruitgang is, is
dan weer niet zo nieuw als de kennis over
neuroplasticiteit. Sterker nog: onze verre
voor ouders leefden al volgens dit principe.
Niet op basis van wetenschappelijke inzichten
maar uit pure noodzaak. In de prehistorie
was voortdurende ontwikkeling noodzaak om
te kunnen overleven. Nieuwe vaardigheden
aanleren, zoals gereedschappen maken,
nieuwe jachttechnieken leren of eetbare
planten ontdekken, was essentieel. Als
nomaden moesten onze voorouders zich keer
op keer aanpassen aan een veranderende
omgeving. Kennis werd vaak generatie op
generatie doorgegeven, maar individuen
moesten zelf ook constant leren door observatie,
experimenteren en vallen en opstaan.
Wie bleef hangen in oude gewoonten, liep
het risico zichzelf en zijn groep in gevaar te
brengen. De – gedwongen – levensstijl van
onze verre voorouders biedt waardevolle
inzichten voor de moderne mens. Waar
zij constant werden uitgedaagd door hun
omgeving, moeten wij – omgeven door
comfort en gemak – die uitdagingen nu
vaak bewust opzoeken.
Bewegen is overleven
Het brein beschouwt overleving als de hoogste
prioriteit. Hoewel onze hersenen slechts twee
procent van ons lichaamsgewicht uitmaken,
verbruiken ze maar liefst 25 procent van
de energie die we dagelijks nodig hebben.
Om energie te besparen, worden onnodige
Dans, fiets of neem
de trap om lichaam én hoofd
in vorm te houden
verbindingen in het brein ‘afgebroken’, wat
het brein efficiënter maakt, maar ook minder
flexibel. Om ons brein veerkrachtig te houden,
moeten we het dus aan het werk zetten.
Er zijn drie manieren om onze hersenen te
prikkelen en daarmee de verbindingen in
ons brein te herstellen en te behouden: door
lichamelijk actief te blijven, door sociale
verbindingen aan te gaan en door iets
nieuws te leren.
Onze voorouders wisten het al: bewegen is
overleven. Jagers en verzamelaars legden
dagelijks grote afstanden af op zoek naar
voedsel. Deze fysieke inspanning hield niet
alleen hun lichaam in topconditie, maar had
ook invloed op hun hersenen. Als een jager
op pad ging, moest hij niet alleen lopen of
rennen, maar ook opletten of er gevaar dreigde
en waar hij z’n voeten zette, strategieën
bedenken en nieuwe routes verkennen.
De Amerikaanse paleoantropoloog Daniel
Lieberman betoogt dat ons lichaam en brein
Technologie: vriend of vijand?
De mens is van nature een gemaksdier.
Onze hele maatschappij is
erop gericht om met minimale
inspanning maximaal resultaat te
behalen. Ook dat is evolutionair
te verklaren. Ons brein is namelijk
niet meegeëvolueerd in de loop van
de veranderende tijd. Vet en suiker
zetten nog altijd het beloningssysteem
in onze hersenen in
werking omdat ze vroeger schaars
waren. En het ligt al vanaf de
uitvinding van het wiel in ons
besloten om oplossingen te vinden
die ervoor zorgen dat ons lichaam
en dus onze hersenen minder
energie ‘verspillen’. We gebruiken
smartphones voor het bijhouden
van afspraken, vertaalapps om
vreemde talen te begrijpen,
rekenmachines om snel cijfers te
berekenen en roltrappen en liften
om ons omhoog te krijgen. Vroeger
zouden deze taken ons brein hebben
uitgedaagd, nu zijn ze grotendeels
automatisme geworden.
Waardoor we minder worden gestimuleerd
om nieuwe vaardigheden
te ontwikkelen die het brein actief
houden. Om nog maar te zwijgen
over hoe ze ons afhouden van een
lange wandeling of even de trap
pakken. Technologie is handig
maar gebruik het als hulpmiddel
om te leren en te creëren, niet als
vervanging van echte ervaringen
en niet om te consumeren. Gebruik
apps en online platforms als
Duolingo, Coursera of MasterClass.
Die tools maken het gemakkelijk
om nieuwe vaardigheden te leren,
van Spaans spreken tot grafisch
ontwerpen.
37
38
Nieuwsgierigheid is een
krachtige motor voor
leren en cognitieve groei
5x
Zó ontwikkel je
jezelf continu
Hoe kun je jezelf blijven
ontwikkelen? Doe je voordeel
met deze praktische
tips:
> Stel haalbare doelen
Begin met kleine, concrete
doelen en werk daar
systematisch naartoe.
Dat helpt om gemotiveerd
te blijven.
> Blijf nieuwsgierig
Lees nieuwe boeken,
luister naar podcasts
en voer gesprekken
met mensen buiten je
gebruikelijke kring.
> Maak leren leuk
Kies onderwerpen die
je interesseren en zoek
creatieve manieren om
ze te verkennen.
> Integreer beweging
Combineer leren met een
fysieke activiteit, zoals
een audioboek luisteren
tijdens een wandeling.
> Gebruik technologie
Bezoek apps en online
platforms maar blijf
kritisch over de inhoud.
geëvolueerd zijn door constant in beweging
te zijn: “Ons brein werkt beter als we actief
zijn, omdat beweging in onze evolutie altijd
gekoppeld was aan uitdagingen en leren.”
André Aleman, hoogleraar cognitieve
neuropsychiatrie en auteur van het boek
Het senioren brein beaamt dat: “Beweging
stimuleert de aanmaak van stoffen in je
hersenen die nodig zijn voor leren en geheugen.”
Zelfs een dagelijkse wandeling kan
daarin al het verschil maken. Maar beter
nog: dans, fiets of neem de trap om lichaam
én hoofd in vorm te houden.
Voedsel voor zenuwcellen
Waarom bewegen zo goed werkt? Uit onderzoek
blijkt dat door fysieke activiteit de
door bloeding van de hersenen verbetert,
zelfs nieuwe bloedvaatjes worden aangemaakt
en daarmee de toevoer van zuurstof
en voedingsstoffen naar de neuronen
verbetert. Bovendien verhoogt beweging
het niveau van BDNF (brain-derived neurotrophic
factor), een eiwit dat zorgt voor de
bescherming en het herstel van neuronen.
Neuronen zijn zenuwcellen die verantwoordelijk
zijn voor het ontvangen, verwerken en
doorgeven van informatie. Ze vormen de
bouwstenen van de hersenen, het ruggenmerg
en het perifere zenuwstelsel. Neuronen
zijn essentieel voor vrijwel alle functies in
het lichaam, van beweging en ademhaling
tot denken en emoties voelen. Als de toevoer
van voedingsstoffen optimaal is, kunnen
neuronen effectief communiceren, informatie
verwerken en bijdragen aan een gezond
brein. Dit is niet alleen belangrijk voor je
geheugen, maar ook voor je stemming en
je vermogen om problemen op te lossen.
Beweging stimuleert ook nog de productie
van neurotransmitters zoals dopamine,
serotonine en norepinefrine, die betrokken
zijn bij stemming, motivatie en aandacht.
Beweging verbetert dus niet alleen de hersenfunctie,
maar helpt ook bij het bestrijden van
depressie en angst, wat een positief effect
heeft op de neuronale gezondheid. Of, zoals
Scherder het mooi zegt: “Lichaamsbeweging
is pokon voor je brein.”
30 minuten zitten,
5 minuten dansen
Voor mensen die dagelijks veel uren zitten is
bewegen nóg belangrijker. Zitten is het nieuwe
roken, wordt wel gezegd, en wereldwijd overlijden
jaarlijks meer dan vijf miljoen mensen
aan – wat wel de verborgen pandemie wordt
genoemd – bewegingsarmoede. Dit omdat
zitten de stofwisseling verstoort of eigenlijk
stillegt. Scherder raadt aan om elk halfuur
zitten te onderbreken met vijf minuten
bewegen. Door na dertig minuten zitten vijf
minuten een dansje te doen, een kopje thee
te halen of de was op te hangen, houd je je
metabolisme aan het werk en ben je naast een
gezonder ook een blijer en creatiever mens.
Zoek gezelschap
Naast bewegen speelt sociale interactie een
belangrijke rol bij het mentaal en fysiek fit
blijven. Mensen zijn sociale wezens en het
onderhouden van betekenisvolle relaties
stimuleert niet alleen ons welzijn maar
ook onze hersenactiviteit. Een onderzoek
gepubliceerd in de Journal of neuroscience
toonde aan dat sociale activiteiten zoals
gesprekken voeren, samen koken of deelnemen
aan groepsactiviteiten, de cognitieve
functies verbeteren.
Sociale interactie is een van de meest
onderschatte aspecten van persoonlijke
‘Kwetsbaarheid
is geen zwakte, het is
de sleutel tot leren’
ontwikkeling. Even terug naar onze voorouders.
Sociale verbinding speelde een
cruciale rol in hun ontwikkeling. Het delen
van kennis, samenwerken bij de jacht en het
opvoeden van kinderen in groepsverband
waren fundamenteel voor het voortbestaan
van de mensheid. Antropologen stellen dat
deze samenwerking en het constante contact
met anderen een stimulans waren voor de
ontwikkeling van ons complexe brein.
Harvards beroemde Study of adult development,
die al meer dan tachtig jaar loopt,
concludeert dat sterke sociale relaties een
van de belangrijkste factoren zijn voor een
gezond en gelukkig leven. Sociale verbindingen
stimuleren onze hersenen, verminderen
stress en geven betekenis aan ons bestaan.
Roos Vonk, hoogleraar sociale psychologie
in Nederland, bevestigt dit in haar onderzoek
naar menselijke relaties. “Mensen zijn
sociale dieren. Sociale interacties geven ons
niet alleen energie, maar dagen ons ook uit
om ons perspectief te verbreden,” zegt ze.
Daarnaast zorgt sociaal contact ervoor dat
ons beloningssysteem wordt geprikkeld.
Iemand glimlacht naar je op straat, een
kennis zegt dat je er zo goed uitziet, een
goed gesprek met een vriendin: het zijn
allemaal interacties die een geluksmomentje
ver oorzaken met positieve gevolgen voor
onze veerkracht, stressreductie en ons
aanpassingsvermogen.
Brené Brown, onderzoeker en auteur van het
boek De kracht van kwetsbaarheid, ziet sociale
verbinding als een essentieel onderdeel van
persoonlijke ontwikkeling. “Wanneer we
onszelf verbinden met anderen leren we niet
alleen over de wereld maar ook over onszelf.
Het is in de interactie met anderen dat we
onze sterke en zwakke punten ontdekken.
Kwetsbaarheid is geen zwakte, het is de
sleutel tot leren.”
39
BRAINPOWER!
Verder lezen (over
je brein in topconditie
trainen) op p. 74
40
Meer dan alleen
een fit brein
Het use-it-or-lose-itprincipe
geldt helaas niet
alleen voor ons brein. Ook
onze bot- en spiermassa
nemen af als we er niets
aan doen. De botmassa is
op ons 30ste het grootst
en neemt daarna af met bij
vrouwen een dieptepunt
na de menopauze. Leefstijl,
en vooral beweging,
is van grote invloed op het
al dan niet afnemen van
je botmassa. In beweging
blijven maakt een groot
verschil. Volgens de
beweegrichtlijnen van de
Nederlandse overheid
moeten we ons minstens
150 minuten per week
matig intensief (fietsen,
wandelen, tuinieren)
inspannen en twee keer
per week aan krachttraining
(hardlopen,
fitness) doen. Dan houd
je stevige botten, een
gezond brein én sterke
spieren. Let wel: die
getallen zijn de ondergrens.
Meer en langer
bewegen is beter.
De kracht van nieuwsgierigheid
En daarmee stuiten we op de derde belangrijke
manier om onze hersenen te blijven
prikkelen en daardoor ontwikkelen: iets
nieuws leren. Nieuwsgierigheid is een
krachtige motor voor leren en cognitieve
groei. Door in verwondering en met een
open blik te kijken naar alles wat er op je
pad komt, ga je als vanzelf in de leerstand.
Dat stimuleert hersengebieden zoals de
hippocampus, die cruciaal zijn voor het
vormen van nieuwe herinneringen en het
opslaan van kennis. Scherder benadrukt
in zijn lezingen vaak het belang van nieuwsgierigheid
voor onze hersengezondheid:
“Het activeert het beloningssysteem in de
hersenen. Wanneer we iets nieuws leren,
maakt ons brein dopamine aan, wat ons een
gevoel van voldoening geeft. Dit stimuleert
ons om door te gaan met leren.” Als je iets
nieuws leert en daar succes in ervaart,
versterk je letterlijk de beloningscircuits in
je hersenen. Dit maakt het gemakkelijker
om nieuwe uitdagingen aan te gaan.
Naast het stimuleren van nieuwe verbindingen
in je hersenen heeft leren ook een
onverwacht effect: het vermindert stress.
Psycholoog en auteur Kelly McGonigal
beschrijft in haar boek The upside of stress
dat uitdagingen aangaan onze gevoelens
van controle vergroten en onze veerkracht
versterken. “Wanneer je iets nieuws leert of
je in een onbekende situatie begeeft, ervaar
je in eerste instantie spanning. Maar het
overwinnen van die spanning zorgt voor
een boost in zelfvertrouwen.”
Hoe zet je deze inzichten om in de praktijk?
Het antwoord is eenvoudiger dan je denkt.
‘Het belangrijkste
is niet wat je
doet, maar dát
je iets doet’
Begin met kleine stappen: lees een boek dat
buiten je comfortzone ligt, meld je aan voor
een cursus pottenbakken, gitaarspelen of
naailes, ga op een vast moment in de week
met je buurvrouw wandelen. Het gaat er niet
om dat je dingen perfect doet, maar dat je
bezig blijft met iets waarvoor je je hersenen
moet gebruiken. Zoals Scherder het treffend
zegt: “Het belangrijkste is niet wat je doet,
maar dát je iets doet.”
De conclusie is duidelijk: of je nu jong of
ouder bent, in beweging blijven – fysiek,
mentaal en sociaal – is de sleutel tot een
gezond en gelukkig leven. Vraag jezelf af:
wanneer heb ik voor het laatst iets nieuws
geleerd? Wanneer heb ik mijn grenzen
opgezocht? Het antwoord op die vragen
is belangrijker dan je denkt. Want, zegt
Scherder: “Leren is als ademhalen. Je kunt er
niet mee ophouden zonder de consequenties
te voelen.” Wie wil er nu stilstaan als er
zoveel te ontdekken valt? ■
COLUMN
Stef
Stef Bos (1961) is
singer-songwriter en
woordkunstenaar. In Zin
schrijft hij over zijn leven als
muzikant en als echtgenoot
en vader. Stef is getrouwd
met de Zuid-Afrikaanse
kunstenares Varenka
Paschke. Samen hebben ze
drie kinderen: zoon Kolya
(15) en dochters Lorelei (13)
en Vonkie (8). Ze wonen
afwisselend in Zuid-Afrika
en in Vlaanderen. Stef
tourt dit voorjaar door
Nederland en België
met zijn nieuwe cd
‘Tijd om stil te staan’.
beeld: Brenda van Leeuwen
Alleen het toeval kan ons redden
Toen ik begon met de muziek, waren er nog
diskjockeys op de radio die zelf bepaalden wat
er werd gespeeld. Pluggers van platenfirma’s
probeerden elke vrijdag naar hun hand te
dingen. Het was een interessant spel voor mij
om te zien als beginnende artiest: er zat een
onvoorspelbaarheid in. De algoritmen van de
computer die later zouden bepalen wat er wordt
gedraaid, bestonden nog niet. De marketingjongens
met hun doelgroepen zaten nog op de
middelbare school en het idee dat elke zender
aan een strak format moest voldoen was
ondenkbaar, omdat de omroepen zo van elkaar
verschilden dat alleen de schoonheid van
verscheidenheid een optie was.
De meeste dj’s konden ook gepassioneerd over
muziek vertellen in hun aankondiging en er
waren nog niet veel van die opgepompte
stemmen te horen die nu vaak uit de speakers
komen.
Ik groeide op met de stemmen van Felix
Meurders, Vincent van Engelen, Alfred Lagarde
en natuurlijk Frits Spits. Die laatste was een
lastige horde voor de pluggers van plaatjes…
Hij liet zich niet omkopen. Hij engageerde zich
voor muziek die hij de moeite waard vond en
draaide dat in De avondspits. Ik weet nog dat ik
op de terugweg naar Antwerpen voor het eerst
het liedje Papa via de radio hoorde, waanzinnig
mooi ingeleid door Frits. Dat was me meer waard
dan eender welke hitnotering ook.
Maar er stond iets te veranderen. De commerciële
tv en radio deed zijn intrede. De nationale
zenders in België en Nederland verloren hun
monopolie en de spelregels veranderden. De kijken
luistercijfers werden leidend en gekoppeld
aan reclame-inkomsten en er kon niets meer
aan het toeval worden overgelaten. En zeker
niet aan het individu. Toen ik op dat moment
bij de radio werkte, kregen wij organigrammen
van bevolkingsgroepen op wie we ons moesten
richten. Ik had daar altijd mijn twijfels bij.
Mijn grootvader had alleen de lagere school
afgemaakt, maar was even slim als mijn andere
grootvader die nog Russisch studeerde op zijn
70ste. Het publiek waarvoor ik speel, gaat ook
door alle geledingen van de samenleving. Er
is geen sociologische peil op te trekken. Maar
de nieuwe tendens was niet te stoppen en
het resultaat was dat we allemaal fijn in onze
bubbel mochten blijven zitten, waarin je meer
van hetzelfde krijgt.
Hoe hij het voor elkaar kreeg weet ik niet, maar
Frits Spits heeft zich altijd buiten die stroom
kunnen houden en draait nog steeds wat hij
mooi vindt of belangrijk om te laten horen.
In de songwriting is dat makkelijker. Daar
wordt ook veel met een doelgroep in gedachten
geschreven, maar een echt liedje ontstaat uit
een noodzaak om iets te zingen of te vertellen
en dat hoort een luisteraar direct.
Wat dat betreft ben ik ook niet zo bang voor
kunstmatige intelligentie. Ik zat laatst samen
bij producer Eric van Tijn in zijn studio in
Amsterdam en die opende onverwacht mijn
ogen toen hij vertelde dat alles wat AI is, is
gebaseerd op wat de mens al verzonnen heeft.
Dus als je van de kracht van je eigen verbeelding
uitgaat, kan daar geen kunstmatigheid
tegenop. En de essentie van verbeelding is
vaak het toeval toelaten, een fout maken,
een andere afslag nemen dan gebruikelijk,
je gps niet volgen, maar verdwalen en op die
manier een landschap zien dat je nog niet
kende. AI kan ons helpen, maar alleen het
toeval kan ons redden. ■
41
9x
In een samenleving waarin
mensen steeds meer lijnrecht
tegenover elkaar lijken
te staan – denk politiek,
maatschappelijke discussies –
beland je af en toe vast eens in
een ongemakkelijk gesprek.
Omdat het goed is tóch met
elkaar in gesprek te blijven,
is daar de Ongemakkelijke
gesprekken survivalgids
om je daarbij te helpen.
TEKST: LINDE VERHULST
(G)een ongemakkelijk
gesprek
9X MAATSCHAPPIJ
Oprechte
nieuwsgierigheid
In een ongemakkelijk gesprek
heb je soms de neiging jezelf te
verdedigen of de ander te overtuigen.
Maar een goede eerste
stap is juist echt luisteren naar
wat de ander zegt. Door vragen
te stellen creëer je ruimte voor
een gesprek in plaats van een
discussie. Dat helpt om elkaar
beter te begrijpen.
Neem de tijd
Soms kan een opmerking
meteen emoties oproepen.
Begrijpelijk. Toch kun je in
plaats van direct reageren
(vaak vanuit emotie), beter een
moment nemen om hierover na
te denken. Leg eventueel aan
je gesprekspartner uit dat je
er later op terugkomt of haal
even diep adem en kom tot een
bedachtzamere reactie.
Benoem het
Ongemak benoemen kan juist
helpen om eventuele spanning
te verminderen. Door te zeggen:
“Ik vind dit een lastig onderwerp
om over te praten,” laat
je zien dat je kwetsbaar durft
te zijn. Dat kan je gesprekspartner
aanmoedigen om zich
ook meer open te stellen, en
daar krijg je altijd een beter
gesprek van.
Houd het bij jezelf
‘Jij’-uitspraken komen meestal
beschuldigend over en duwen
de ander in de verdediging.
Probeer in plaats daarvan vanuit
jezelf te spreken. In plaats
van te zeggen: “Jij begrijpt het
niet,” kun je zeggen: “Ik heb
het gevoel dat we elkaar niet
helemaal begrijpen.” Dit houdt
het gesprek open en maakt de
boel minder confronterend.
Stiltes zijn oké
Stiltes kunnen ongemakkelijk
aanvoelen maar in een gesprek
waarin het er fel aan toegaat,
kunnen ze juist nuttig zijn. Ze
geven iedereen namelijk de
tijd om na te denken. Vul een
stilte niet meteen op, maar
geef de ander en jezelf de
ruimte om het gesprek even
te laten bezinken voordat je
verdergaat.
Wees eerlijk
Niemand heeft overal een
antwoord op. Dus wees niet
bang om toe te geven dat je iets
niet weet. Soms ontstaat een
ongemakkelijk gesprek juist
omdat we denken dat we alles
moeten weten. Zeg eerlijk: “Ik
weet het niet precies, maar wil
er graag meer over leren,” en je
laat zien dat je openstaat voor
nieuwe inzichten.
Stel vragen
Vaak denken we te weten wat
de ander bedoelt, vooral in
discussies. In plaats van te
vervallen in aannames, kun je
beter verduidelijkende vragen
stellen. Zoals: “Wat bedoel je
precies?” of “Kun je dat uitleggen?”
Zo’n vraag laat zien dat
je bereid bent om de ander te
begrijpen, zelfs als je het niet
met hem of haar eens bent.
Accepteer het verschil
In een diverse samenleving
kan het niet anders dan dat
meningen uiteenlopen. Soms is
het handig om te accepteren dat
je het gewoon niet altijd eens
zult worden. Het doel hoeft
niet te zijn de ander te overtuigen.
Elkaar beter begrijpen
kan een beter doel zijn. Dat
lukt door respect voor elkaars
standpunt te tonen.
Eindig goed
Misschien was het gesprek
ongemakkelijk of zelfs wel fel:
probeer altijd positief af te
sluiten. Bedank de ander voor
het delen van zijn of haar
mening, ook als jullie het niet
eens zijn geworden. Dat toont
respect en opent de deur voor
gesprekken in de toekomst
waarin je elkaars standpunten
misschien verder onderzoekt.
GRATIS BOEK?
Kijk op p. 111 en maak kans!
43
BEELD: Getty Images
GATheater, expo & festival
44
Getekende familiehistorie
Voor zijn tweedelige graphic novel Rampokan
verdiepte stripmaker Peter van Dongen (1966) zich
dertien jaar in de Nederlandse kolonisatie van
Indonesië waar zijn familie geschiedenis ligt. Aan
zijn beeldroman Familieziek, naar het boek van
Adriaan van Dis, wijdde hij negen jaar. Het nauwgezette
en indrukwekkende werk van Van Dongen
staat in Storyworld, Forum Groningen centraal in de
tentoonstelling Indonesië verbeeld, met originele
pagina’s en schetsen. Tot 21 april, Storyworld.nl
Melvin Simons
Stephanies
stem
Ze wordt terecht bejubeld als
groot en charmant multi-talent.
Stephanie Louwrier (1986)
brengt theater, hardcore hiphop,
poëzie en cabaret samen.
Haar nieuwe onewomanshow
Let’s get louder, geregisseerd
door Titus Tiel Groenestege,
liet even op zich wachten vanwege
een stembandoperatie.
Tijdens de gedwongen stilte
vroeg zij zich af of haar stem
krachtig genoeg zou zijn om
ongefilterd te zeggen wat ze
wil. De onbegrensde Louwrier
besluit eerlijker te zijn dan
ooit. Van 6 februari tot 11 mei,
Viarudolphi.nl
ZIN IN? Ga naar
p. 111 en maak kans!
Treffende
transformaties
Ze doen niet eens moeite een
coherent programmatekstje te
presenteren. En de titel van hun
achtste show, Harrekidee!, met
regisseurs Patrick Stoof en Kees
Prins, lijkt zomaar uit de lucht
gegrepen: Bianca Krijgsman
(1968) en Plien van Bennekom
(1971) vormen het meest
bestendige en komische
vrouwenduo van eigen bodem.
Hun timing en transformaties
zijn altijd treffend en herkenbaar.
Niet voor niets ontvingen
zij in 2017 de Johan Kaartprijs
voor hun bijdrage aan het
theateramusement. Tot 6 juni,
Bostheaterproducties.nl
Middeleeuwse
mores
Voel perkament, ruik wierook, kus een
kruis, luid de klok en proef de hostie.
De religieuze beleving van de 15de
en 16de eeuw komt in Rijksmuseum
Twenthe heel dichtbij. Bij Zien &
Geloven. Zintuiglijke ervaring in de
late middeleeuwen mag je als bezoeker
de objecten aanraken zoals dat in die
tijd gebruikelijk was. Ook schilderijen,
sculpturen en getijdenboeken kunnen
we ‘lichamelijk beleven’. Van 25 januari
tot 9 juni, Rijksmuseumtwenthe.nl
Katinka Krijgsman
Verb(l)indend
Tien kroonstukken van ons eigen
koningshuis, gouden juwelen,
grafgiften, dodenmaskers en
huwelijksgeschenken. Het is
werkelijk álles goud wat er blinkt in
het Leidse Wereldmuseum. Van de
geboorte uit sterrenstof tot de rol
van ‘de koning der metalen’ in het
hiernamaals. In de ban van goud
laat de bezoeker in zeven ruimtes
samensmelten met het kostbare
materiaal. Het symbool van rijkdom,
macht en spiritualiteit speelt in
nagenoeg alle culturen een verbindende
én verblindende rol. Tot
1 oktober, Leiden.wereldmuseum.nl
Goud, The death of James Lee Byars,
Biënnale van Venetië 2019, Vanhaerents Art
Collection
GA
Gedeeld erfgoed
Voor Between the sea and
the sky plaatste Jimmy Nelson
(1967) zijn modellen onder
weidse luchten in sfeervolle
vissersdorpen, polderlandschappen
en vestingstadjes.
Zo portretteerde hij twintig
Nederlandse gemeenschappen
in traditionele klederdracht. De
fotografisch kunstenaar toont
in Fotomuseum aan het Vrijthof
Maastricht zijn fascinatie
voor menselijke verschillen
én gedeeld erfgoed.
Van 9 februari tot 22 september,
Fotomuseumaanhetvrijthof.nl
Jimmy Nelson – Merit, Arnemuiden
Zeeland 2021
productie: Marion Groenewoud
46
Noa-Snir, Episodes from the Babylonian
Talmud, Berlin 2023
Goddelijke seks
Seks als heilige plicht, voor vrede in huis en
huwelijk. Seks als zaadverspilling of genot,
ook voor de vrouw die geen kinderen (meer)
kan baren. Maar bovenal: seks als goddelijk
geschenk. Het Joods Museum in Amsterdam
belicht met Sex: Jewish positions alle mogelijke
kanten van seksualiteit in de Joodse cultuur. Aan
de hand van traditionele, religieuze, historische,
moderne en seculiere voorwerpen en riten.
Met verhalen over taboes, het oprekken van
regels, homo-emancipatie en seksuele bevrijding.
Tot 26 mei, Jck.nl
Peruaans familiediner
Na zestien jaar strijd tegen huidkanker
zoekt Cristina Flores Pescorán (1986) naar
haar oorsprong. In Echoes of ancestors in
Kasteel het Nijenhuis bij Heino, deel van
Museum de Fundatie, zien we haar band
met de vroege Mochica-cultuur uit Noord-
Peru. Voor dit ‘familiediner’ gebruikt ze
Moche-bonen, inheems katoen, zuurzakbladeren en andere planten of zaden die een rol
spelen in waarzeggerij en genezingsrituelen. Tot 7 april, Museumdefundatie.nl
Beste leerling
Kort nadat De nachtwacht was
voltooid, ontwikkelde hij zich tot
een van de beste leerlingen van
Rembrandt. De illusionist.
Samuel van Hoogstraten in het
Amsterdamse Rembrandthuis,
en later Kunsthistorisch Museum
Wenen, toont zijn levensechte
schilderwerk. Van Hoogstraten
maakte zich het spel van illusie
en visueel bedrog eigen. Met zijn
typische ‘brievenborden’ en De oude
man in het raam (zie foto) werd hij
de 3D-schilder van zijn tijd. Van
1 februari tot 5 mei, Rembrandthuis.nl
Kluchtige opera
Wat gebeurt er als je door tijdgebrek een
opera en een klucht in elkaar schuift? Een
botsing tussen zogenaamde hogere en
lagere kunst? Bloedserieuze operamakers
tegenover relativerende komedianten?
Nee, voor het publiek wordt Ariadne auf
Naxos een feestje en ‘wie betaalt die
bepaalt’. De Nederlandse Reisopera
poetst Strauss’ tragikomische opera
glanzend op. Dit belooft muzikaal vuurwerk
met sopraan Annemarie Kremer en
tenor Daniel Frank onder leiding van
regisseur Sofia Jupither. Van 25 januari
tot 3 maart, Reisopera.nl
ABONNEE WORDEN
Cadeau bij
Zin Magazine
t.w.v.
€ 59 ,95
48
69%
KORTING
6x Zin Magazine
+ KAAT Amsterdam Felien-plaid
voor € 34 (i.p.v. € 108, 20 )
JOUW CADEAU
Zacht & stijlvol, deze Felien-plaid van KAAT Amsterdam
in natuurlijke tinten. Een match tussen klassiek en modern,
met een abstracte bloemenprint en een teddy-fleece
achterzijde. Perfect voor een frisse lenteavond buiten of
een knusse winteravond binnen. De plaid komt in een
elegante verpakking, klaar om cadeau te geven of een plekje
op je bank te krijgen.
Een halfjaar genieten van Zin
Magazine én een heerlijke plaid van
KAAT Amsterdam cadeau. Nu fijn
geprijsd en een echt buitenkansje!
Maten
Plaid: 130 x 170 cm
Materiaal
Voorzijde: zachte fleece
met abstracte print
Achterzijde: teddy-fleece,
100% polyester
Ga naar Zin.nl/plaid, scan de QR-code of bel (020) 894 56 63
Deze aanbieding is geldig tot en met 3 februari 2025 en zolang de voorraad strekt. De prijs is inclusief verzendkosten. Je abonneert je ten minste voor de
opgegeven periode en tot wederopzegging. Opzeggen is heel eenvoudig en kan na de opgegeven periode per maand. Op deze aanbieding zijn de leveringsvoorwaarden
en het privacybeleid van Roularta Media Nederland B.V. (Roularta.nl/voorwaarden) van toepassing.
49
D O S S I E R
WERK
Nog lang niet
uitgewerkt
Of je nu in loondienst werkt, doorwerkt of als
vrijwilliger aan de slag bent: als 50-plusser ben je
GOUD op de werkvloer. Daar mag best wat meer
waardering voor komen. Begin maar vast bij jezelf:
als je in jezelf gelooft, gaat (nieuw) werk krijgen of
van baan veranderen ook écht lukken.
TEKST: PETRA SCHOUTEN | BEELD: GETTY IMAGES
Talent is niet leeftijdgebonden. Uit
onderzoek blijkt leeftijd zelfs een
nietszeggend criterium als het gaat om
de inzetbaarheid van een werknemer.
Hoe zou het dan toch komen dat aan
50-plussers het beeld kleeft dat zij niet
flexibel en innovatief zouden zijn?
Vooroordelen, dat zijn het. Want er zijn
zó veel voorbeelden die het tegendeel
laten zien. Van alle 50- tot 66-jarigen
werkt maar liefst driekwart. Twintig
jaar geleden was dat nog maar 32
procent. Ook het aantal doorwerkende
67-plussers is de laatste tien jaar
verdubbeld: van 118 naar 236
duizend. De komende tien jaar
loopt dit nog op naar bijna een half
miljoen doorwerkers, zo blijkt uit een
studie naar de arbeidsdeelname van
gepensioneerden door ABN Amro.
Dus: wég met die vooroor delen.
Wij zijn als 50-pluswerknemers hard
nodig. En niet alleen omdat we met
zoveel zijn en om de economie
draaiende te houden, nee, vooral
vanwege onze kwaliteit.
50
D O S S I E R
WERK
DE 50+-LOOPBAANEXPERT:
‘Begeleidde ik tien jaar geleden
voornamelijk ontslagen werkzoekenden,
nu zijn het mensen met een
prima baan die beter willen’
“Ja, leeftijdsdiscriminatie bestaat.
Toch is de belangrijkste reden van
werkeloosheid onder oudere werknemers
dat 50-plussers verkeerd
solliciteren,” zegt loopbaanexpert,
auteur en theatermaker Anne-Marije
Buckens (1988).
Met haar bedrijf 50 Company
ontwikkelde Anne-Marije een
praktische methode om 50-plussers
beter voor te bereiden op de arbeidsmarkt,
een nieuwe baan te vinden
of hun huidige baan te behouden.
Anne-Marije: “De arbeidsmarkt is
een kwestie van vraag en aanbod.
Als werkende of werkzoekende moet
je zorgen dat jouw aanbod aansluit
bij de vraag van de werkgever.
Natuurlijk is dat lastiger wanneer je
jaren voor hetzelfde bedrijf hebt
gewerkt, maar dat 50-plussers minder
makkelijk aan passend werk komen,
vind ik een complete devaluatie van
de doelgroep. Zeker in deze tijd is
veel mogelijk. Veel branches kampen
met een personeelstekort. Waar ik
tien jaar geleden vooral ontslagen
werkzoekenden begeleidde, hoor
ik steeds vaker: ‘Ik heb een prima
baan, maar ik denk dat ik beter kan
krijgen.’”
Ben jij op zoek naar een baan of wil
je overstappen, maar weet je niet
hoe? Met deze acht tips moet het
volgens Anne-Marije lukken!
➊ Solliciteer met je levensfases mee
“Er bestaan banen voor junioren en
voor senioren. Reageer niet tegen
beter weten in op functies waarvoor
veelal jongeren worden aangenomen.
Selecteer op vacatures waarin duidelijk
naar voren komt dat ervaring wordt
gewaardeerd.”
➋ Ken je kwaliteiten
“Met andere woorden: wie ben je?
Waarom ben jíj de aangewezen
persoon voor deze functie? Daar gaan
veel 50-plussers de mist mee in.
Omdat ze zichzelf te bescheiden neerzetten
of te weinig aansluiting zoeken
met dat wat de werkgever vraagt. Houd
jezelf een spiegel voor of vraag rond in
je inner circle. Wat maakt jou uniek?
Omdat het zo vanzelfsprekend is, zijn
we ons vaak niet bewust van onze
eigen kwaliteiten en competenties.
Veel sollicitaties van 50-plussers die
ik onder ogen krijg, zijn te dunnetjes,
te algemeen. Ze missen eigenheid of
overtuiging. Met open deuren als
‘Ik heb geen 9-tot-5-mentaliteit, ben
stressbestendig, een teamplayer
en een doorzetter’, zeg je eigenlijk
precies niks. Je moet je verhaal wel
stutten. Als je bijvoorbeeld als
accountmanager werkt of hebt gewerkt,
zou je kunnen zeggen: ‘Door mijn
jarenlange ervaring op de werkvloer
kan ik goed omgaan met ontevreden
klanten.’ Of: ‘Moeilijke casussen zijn
bij mij in goede handen, want heb veel
relativeringsvermogen.’ Kortom: kleed
je verhaal aan met dat wat relevant is
voor die functie.”
➌ Laat jezelf zien
“Veel 50-pluswerkzoekenden zijn veel
te onzichtbaar. Maak een account
aan op LinkedIn of werk je pagina bij.
Plaats bij je profielfoto Open to work.
Reageer op posts van potentiële
opdrachtgevers. Ook hier: wees niet
te bescheiden. Dus geen veilige
duimpjes en likes. Je moet proactief
zijn, naar buiten treden. Letterlijk en
figuurlijk. Jongere generaties vinden
het makkelijker om zichzelf te laten
zien. Met dank aan sociale media.
Maar uiteindelijk heeft het allemaal
niks met leeftijd te maken, maar met
zichtbaarheid.”
➍ Stel een top 10 samen
“Bij welke bedrijven in jouw regio
zou je graag zou willen werken? Houd
rekening met je maximale reisafstand.
Speel jezelf in de kijker bij deze
bedrijven. LinkedIn is hiervoor een
prachtig medium, want dan kun je
opzoeken wie daar de recruiter of de
eigenaar is. Maar vergeet Instagram
en TikTok niet. Een brutaal mens heeft
de halve wereld. Stuur een berichtje
52
‘Werk? Soms moet
je zelf de benen nemen!’
LOESJE
of dm, waarin je laat weten: ‘Ik ben
beschikbaar. Ik kan jou helpen met…
Ik zie op jullie website dat … Voor deze
uitdaging kan ik een oplossing bieden.
Ik ben heel goed in…’ En sluit af met:
‘Zullen we een keer kennismaken?’”
➎ Schrijf werkgevergericht
“Een veel gemaakte fout in sollicitatiebrieven
is dat ze te veel op de sollicitant
zijn gericht. Handig dat je op de fiets
naar de zaak kunt komen, fijn dat je
mogelijkheden ziet om je binnen het
bedrijf te ontwikkelen maar: daarmee
verkoop je jezelf natuurlijk niet.
Schrijf werkgevergericht. Verdiep je.
Wat vindt de werkgever belangrijk?
De essentie van de vacature ontdek
je door met een marker door de
vacaturetekst te gaan en vier tot acht
competenties aan te strepen. Een
modernere aanpak kan ook. Haal de
vacaturetekst door ChatGPT en stel de
vraag: ‘Wat zijn in deze vacature de
vijf belangrijkste competenties voor
deze functie?’ Daar schrijf je je brief
omheen.”
➏ Beweeg met de markt mee
“De arbeidsmarkt verandert snel,
dus je zult moeten meebewegen,
leren en ontwikkelen. Vier procent
van de beroepen die we nu kennen
zal in 2030 door technologische
ontwikkeling zijn verdwenen. Je moet
dus niet alleen denken: waar word ik
blij van? Maar ook: kijken waar de
arbeidsmarkt zich naartoe ontwikkelt.
Wat verdwijnt er? Wat komt ervoor
in de plaats en hoe pas ik daarin?
‘AI is niks voor mij,’ hoor ik vaak. Maar
AI is de toekomst, vergelijkbaar met
de opkomst van het internet in de
jaren 80. Dus stap op die bus. Want
als je de aansluiting nu mist, hoe moet
dat dan als je straks tien jaar verder
bent? Of je nu in de zorg wil werken,
in de bouw of als buschauffeur of
op kantoor: iedereen gaat met deze
ontwikkelingen te maken krijgen –
al is het maar om je loonstrook te
downloaden.”
➐ Daag jezelf uit
“Ouder worden betekent ook je
adaptieve vermogen onderhouden.
Ik spreek veel 50-plussers die angstig
zijn om een switch te maken. Omdat
ze denken: ik kan het niet meer, nieuwe
systemen aanleren. Je brein fit houden
hoeft niet altijd werkgerelateerd te
zijn. Zoek online naar MOOC, ofwel
Massive Online Opensource Courses.
Daar vind je gratis en voor niets
hoogwaardig studiemateriaal. Ook
als je bijvoorbeeld een nieuwe taal
aanleert met iets als Duo Lingo of
pianoles neemt, raakt jouw brein
gewend aan het opnemen van nieuwe
kennis. Waardoor je in een nieuwe
baan makkelijker en veel sneller kunt
schakelen.”
➑ Bepaal je drijfveren
“‘Wat is mijn ambitie voor de komende
jaren? Welke talenten breng ik mee en
wat heeft de werkgever daaraan? Wat
koopt hij ervoor?’ Mag je op gesprek,
dan is het handig om deze vragen
alvast voor jezelf te beantwoorden.”
Lees, kijk & (be)luister
LEZEN
■ Zit je vast in een energievretende baan en
vraag je jezelf af: wat wil ik nu écht? Spreker,
trainer en expert in vitaliteit en loopbaanontwikkeling
Sandra Klijn schreef een boek
voor iedereen die wel wat meer energie kan
gebruiken in zijn werk en privéleven, en zich
afvraagt: wat wil ik écht? Wat wil je écht?
(Uitgeverij Boom, € 21)
ZIEN
■ De theatervoorstelling We gaan nog even
door! van 50 Company gaat over hoe je een
beetje leuk je pensioen kunt halen. Want
werken, dat doen we allemaal. Maar hoe hou
je dat vol in een wereld vol bullshitbanen,
Gen Z, robots, stuntelende politici, burn-outs
en pure verveling?
LUISTEREN
■ Als vijftiger een baan zoeken, werk
accepteren onder je kunnen of kwaliteiten
die niet op waarde worden geschat: het zijn
allemaal onderwerpen die terugkomen in de
reportageserie 50-plus en de arbeidsmarkt
van verslaggever Marcel Dekker – ook een
doelgroeper.
Nporadio1.nl/programmas/spraakmakers
■ We kunnen – en willen! – het ons niet
veroorloven om 55-plussers al als werkenden
af te schrijven. En de 55-plusser moet zichzelf
ook niet afschrijven, die heeft nog zeker
twaalf jaar voor zich! Dus hoe blijf je dan
gezond en gelukkig meedraaien? Dat zoeken
ze uit in de BNR-podcast Werkverkenners.
ZIN IN? We geven kaarten weg voor
de theatershow We gaan nog even door!
Kijk snel op p. 111
53
D O S S I E R
WERK
DE VRIJWILLIGER:
‘De lach op haar gezicht wanneer ik zeg dat we eropuit gaan,
is onbetaalbaar’
Frederiek Dilling (1956) uit Rolde is getrouwd met Ginus.
Ze is gepensioneerd, maar werkt al minstens dertig jaar
als vrijwilliger voor verschillende organisaties.
“Vrijwilligerswerk is onbetaalbaar belangrijk en
dankbaar werk, en zeker niet geheel vrijwillig.
Mensen rekenen op je, dat wordt nogal eens vergeten.
Geld verdien je ook niet, maar voor mijn inzet als
vrijwilliger krijg ik veel terug: sociale contacten, nieuwe
belevenissen, inzichten én voldoening. Zeker mensen
die in een moeilijke situatie verkeren zijn ontzettend
dankbaar. Vrijwilligerswerk laat me ook inzien hoe
goed ik het eigenlijk zelf heb. Je belangeloos inzetten
voor anderen kreeg ik van huis uit mee. Mijn vader
was boer, maar een groot deel van zijn leven zat hij
ook in allerlei besturen, van de Zuivelfabriek tot aan
verzekeringsmaatschappijen. Ik zet me al dertig jaar
in voor verschillende organisaties. Zo werk ik sinds
2021 maandelijks enkele uren in de opvang voor
Oekraïners in Papenvoort. In het begin van hun komst
ondersteunde ik op het gebied van kleding en goedereninzameling.
Tegenwoordig ga ik mee naar de dokter,
tandarts en het gemeentehuis. Een aantal Oekraïense
jongens voetballen inmiddels bij voetbalclub Rolder
Boys. Ik fungeer als tussenpersoon tussen de club en
hun ouders. Met Oksana, een Oekraïense moeder die
samen met haar moeder en drie kinderen bij ons in
het dorp is komen wonen, ben ik bevriend geraakt.
Binnenkort gaan we met elkaar naar de lichtjesroute
in Amsterdam. Van de week dronken we thee en toen
vertelde Oksana trots dat ze ook met vrijwilligerswerk
is gestart bij Vluchtelingenwerk. Dat vind ik heel
bijzonder, want naast haar drukke gezinsleven heeft
ze óók nog een volledige baan.
Vroeger liep ik regelmatig hard, dat gaat helaas niet
meer. Maar als penningmeester voor de Roldertorenrun
en fotograaf voor een aantal crosswedstrijden
heb ik nog wel contacten in de hardloopwereld en
ben ik nog steeds verbonden aan de club. Daarnaast
ben ik medeorganisator van hardloopwedstrijden in
de regio. Dieren hebben ook een speciaal plekje in
mijn hart, dat is de reden dat ik al jaren voorzitter
ben van het Hertenkamp in Rolde. Voor Stichting
de Zonnebloem bied ik ook nog ondersteuning bij
verschillende activiteiten. O, en dan vergeet ik nog te
zeggen dat ik wekelijks een rondje wandel met een
mevrouw uit Hendrik Kok, een instelling voor ouderen
met een visuele beperking. De lach op haar gezicht
wanneer ik zeg dat we eropuit gaan, is onbetaalbaar.”
Vrijwillig aan de slag
Na het pensioen groeit de deelname aan vrijwilligerswerk
sterk (bron: NIDI). Meest genoemde motieven:
de behoefte betekenisvol te zijn voor anderen, het
gevoel écht nuttig te zijn en sociale contacten.
Ook vrijwillig aan de slag? Kijk op Vrijwilligerswerk.nl,
Vrijwilligerswerk.startpagina.nl en de vacaturebank
Ikwilvrijwilligerswerkdoen.nl. Of kijk op NLvoorelkaar.nl,
om direct in contact te komen met iemand met een
hulpvraag – van taalcoaching tot een boodschap doen.
Veel organisaties organiseren ook vrijwilligerscafés.
Avontuurlijke inborst?
Er zijn ook mogelijkheden voor vrijwilligerswerk
voor 50-plussers in het buitenland. Check Projectsabroad.nl,
Travelactive.nl, Doingoood.nl
54
‘Iemands werk is misschien ooit af,
maar zijn opleiding nooit ’
ALEXANDRE DUMAS, FRANS DRAMATURG EN SCHRIJVER
DE CARRIÈRESWITCHER (NA ZIJN 50STE):
‘Zes maanden stoomcursus op je 56ste. Heftig.
Maar nu geniet ik elke dag intens’
Ben de Hoog (1967) werkte 35 jaar
als ladingcontroleur in de haven van
Amsterdam. Samen met zijn vriendin
Ellen verhuisde hij anderhalf jaar
geleden naar Drenthe, waar hij zich
liet omscholen tot treinmachinist.
“Het roer om. Niet wachten tot je
pensioen. Het leven is nú, morgen
is niet vanzelfsprekend. Dus verkochten
mijn vriendin en ik twee jaar
geleden beiden ons appartement in
Amsterdam om samen een nieuw
leven op te bouwen in Drenthe.
Mijn baan als ladingcontroleur
in de Amsterdamse haven kon ik
niet meenemen. Rouwig was ik er
niet om. Na 35 jaar was daar de lol
ook wel vanaf. De tijden waren
veranderd, de gezelligheid was weg.
Ik kon gelukkig goed vertrekken
bij mijn oude baas. Ik had een prima
salaris en recht op een uitkering.
Daar wilde ik wel twee jaar van
genieten. Maar het UWV zat me
achter de vodden: sollicitatieplicht.
Na zes maanden moet je elke baan
accepteren. Dat wilde ik natuurlijk
niet.
Vanaf mijn jonge jaren was ik al
gefascineerd door treinen. Mijn oma
woonde langs het stoomtreintje
Hoorn-Medemblik. Als kruimel in
de armen van mijn tante riep ik al:
‘Tuuut-tuuut-tuut’. Eind oktober
2023 solliciteerde ik op de vacature
machinist bij streekvervoerder
Arriva. Het ging onverwacht snel.
Na het eerste gesprek en een psychologische
test – die ik glansrijk
doorstond – startte ik op 1 november
met de opleiding. ‘Het aankomende
halfjaar ben je van ons,’ grapte mijn
mentor. Nou, dat heb ik geweten.
Het waren de meest intensieve
maanden van mijn leven. Leren,
stage, leren, stage, examens, herexamens.
Alles afzeggen, geen leuke
dingen doen. Zes maanden stoomcursus
op je 56ste. Het was werkelijk
heftig. Maar nu geniet ik elke dag
intens. Van ons nieuwe leven in
Drenthe én van mijn nieuwe baan.
Een vreemde gewaarwording: met
zin naar je werk gaan. Ik rijd op de
Vechtdallijn, tussen Emmen en
Zwolle. Volgens veel machinisten
het mooiste traject van Nederland.
Heide, bos, water, zandvlaktes: mijn
werkgebied is ontzettend gevarieerd.
Maar vergis je niet in het vak. Een
machinist staat altijd ‘aan’. Je kunt
domweg geen fouten maken, omdat
de gevolgen daarvan altijd heftig
zullen zijn. Regen: dat betekent
spekglad en glijdend remmen naar
je perron.
Net als een havencontroleur werkt
een machinist zelfstandig, het is een
baan met veel verantwoordelijkheid.
Maar daar houdt de vergelijking
dan ook op. Mijn vieze overall,
zwemvest en helm heb ik verruild
voor een keurig gestreken overhemd
met stropdas. Van contact met noeste
havenarbeiders met zwarte handen,
spierballen en harde humor ben
ik overgestapt op forensen, dagjesmensen,
uitgaanspubliek en
voetbalsupporters. Twee totaal
verschillende werelden, maar
elke dag opnieuw ben ik me
ontzettend bewust van de juistheid
van mijn keuze.”
55
D O S S I E R
WERK
FOOD FOR THOUGHT
Leef je om te werken, of
werk je om te leven?
DE DOORWERKER:
‘De grootste uitdaging is om jongere werknemers
te blijven begrijpen’
Mayke van Keep (1958) en zus
Sybrig (1961) zijn beiden directeur
van communicatie- en adviesbureau
Issuemakers. Mayke werkt fulltime,
is getrouwd, heeft twee kinderen en
een kleinkind.
“Hard werken is ons met de paplepel
ingegoten. Mijn vader had een eigen
bedrijf, mijn moeder was pedagoog
en gezinstherapeut, en werkte het
grootste deel van de week – best
uitzonderlijk in die tijd. Gemiddeld
werk ik veertig uur, verdeeld over
zes dagen. Alleen na de geboorte
van de kinderen werkte ik tijdelijk
75 procent. Mijn man is gepensioneerd,
maar laat me vrij. Vrienden
vragen soms: ‘Wanneer ga je minder
werken?’ Die vraag schiet ook
weleens door mijn hoofd. Maar
het blijft bij de gedachte, want ik
vind mijn werk gewoon te leuk.
De ‘puzzels’ die ik moet oplossen,
houden me jong en scherp, geven
uitdaging en plezier. Ik sta nog
midden in het leven.
De grootste uitdaging is om jongere
werknemers te blijven begrijpen.
Ze staan anders in het leven, hebben
een andere manier van denken en
werken. Van mijn eigen kinderen
leer ik niet meer, zij zijn intussen
de dertig gepasseerd en mijn
kleindochter is dan nog weer te jong.
Dus volg ik om bij te blijven het
nieuws en actualiteitenprogramma’s.
Ik lees ook veel en luister graag
naar podcasts. Mijn toegevoegde
waarden zijn levenservaring, werkervaring
en emotionele stabiliteit.
Geef mij maar een ingewikkelde
case; ik snap snel hoe iets in elkaar
steekt. Door de juiste vragen te
stellen, kan ik als geen ander binnen
ons bedrijf buiten de opdracht kijken
en zo de puzzel leggen. Maar het
maken van een goede TikTokcampagne
laat ik graag aan anderen
over. Helaas is mijn energielevel
niet meer wat het was. Vroeger kon
ik makkelijk een nacht doorwerken.
Tegenwoordig moet ik om goed te
kunnen functioneren op tijd naar
bed. Momenteel zitten we midden in
een overname, die over twee jaar
financieel zal worden afgerond.
In het komend jaar draag ik mijn
directeursstokje over. Ik heb nu het
idee dat ik dan als freelance adviseur
verderga. Zolang mijn lichaam het
volhoudt, werk ik lekker door!”
Ook doorwerken?
Zit je vol plannen en kun je niet wachten
op je pensioen? Heerlijk! Maar dat
geldt niet voor iedereen. Steeds meer
65-plussers kiezen ervoor om door te
werken. Niet omdat het moet, maar
omdat het kán. Onder meer De Nierstichting,
Koninklijk Theater Carré,
Van der Valk Hotels en zelfs PostNL
zoeken gericht naar werkkrachten die
na de AOW-leeftijd werkzaam willen
blijven. ‘Doorwerkgever’ is specialist
in doorwerken na het pensioen.
De organisatie biedt informatie en
bemiddeling voor werkzoekenden en
werknemers, of het nu gaat om langer
doorwerken bij je huidige werkgever
of het vinden van een (bij)baan naast
je pensioen. Doorwerkgever.nl
Ouder dan 65?
Uitzendbureaus specifiek gericht op
werknemers van 65 jaar en ouder zijn
er ook. Kijk maar eens op 65plus.nl en
Actief65plus.nl
Dossiervorming
Lees ook: Zin.nl/monddossier,
Zin.nl/oordossier, Zin.nl/oogdossier,
Zin.nl/bottendossier, Zin.nl/menopauzedossier,
Zin.nl/mantelzorgdossier, Zin.nl/
mindfulldossier & Zin.nl/slaapdossier
56
Goed om te weten
Werkzoekenden met een WW-uitkering
kunnen gebruikmaken van een proefplaatsing
en compensatieregeling. Bij een
proefplaatsing werkt iemand met behoud
van zijn UWV-uitkering twee maanden op
proef bij een werkgever. De werkgever
hoeft dan geen loon te betalen. Met de
compensatieregeling komt het UWV de
werkgevers tegemoet als de aangenomen
50-plusser ziek wordt. 56 jaar en oudere
werkzoekenden kunnen nog tot 1 januari
2026 gebruikmaken van het loonkostenvoordeel
(LKV), dat in 2025 in stappen
wordt afgebouwd. Uwv.nl ■
57
Nagenieten en nog meer lezen?
Zin online
Zin is natuurlijk veel meer dan een papieren magazine.
Sterker nog: Zin is er altijd en overal!
Je kunt op ons Instagram-account mooie
foto’s en korte video’s bekijken. Uit het
magazine, maar ook kijkjes achter de
schermen. Instagram.com/zinmagazine
Op onze Facebookpagina delen we
de beste weetjes, wijsheden, foto’s,
video’s, win-acties en nog veel meer.
Facebook.com/zinmagazine
Zin.nl
Op de site lees je de nieuwste berichten
over literatuur, theater en kunst. En
ook reisverhalen én gezondheids- en
financiële tips. Dus op naar Zin.nl
Wij verzamelen pins voor liefhebbers
van onder andere koken, reizen,
interviews en fotografie.
Pinterest.com/zinmagazine
Nieuwsbrief
Extra interviews en win-acties, meer
tips voor kunst of dagjes weg? Je vindt
het in de Zin Nieuwsbrief. Kijk op
Zin.nl/nieuwsbrief
Zin digitaal
Abonnee? Lees Zin Magazine dan ook
op je tablet of smartphone. Download
de Mijn Magazines-app (App Store of
Google Play) of lees Zin Magazine via
Mijnmagazines.nl
58
Verrassing & inspiratie
64
‘Naar anderen
luisteren lukt niet als je
er tegenin gaat en
onderdeel van het
debat wordt ’
MARIEKE DE VRIES
EN OOK
p. 72
Nieuwe beauty
rubriek How to
p. 74
Brainpower:
zo train je je brein
in topconditie
LEES
Blijf op de hoogte van fictie & non-fictie
Prille, tedere liefde
Roman | Ritmische en poëtische roman die gaandeweg
beklemmend wordt omdat het gevoelige thema’s aansnijdt
zoals de positie van vrouwen en hoe te functioneren in de veeleisende
prestatiemaatschappij. Meret is een jonge, bevlogen
verpleegster die haar patiënten zeer goed op hun gemak kan
stellen. Net als je denkt dat ze geen leven buiten de kliniek
heeft, wordt duidelijk dat Merte verliefd is op haar kamergenote.
Hun prille, tedere liefde
wordt ruw onderbroken als er een
nieuwe ingreep wordt bedacht om
psychisch leed bij vrouwen weg te
nemen. De van nature meegaande
Merte betwijfelt het effect van de
behandeling. En terecht. Het blijft
ongewis in welke tijd deze intense
roman zich afspeelt: het duistere
verleden, het kille heden of een
bedreigende toekomst?
Yael Inokai, Een eenvoudige
ingreep (De Geus, € 21,99)
Heilige graal
Roman | Natuurlijk kun je de
geniale onvoltooide roman
van je overleden schrijfklasleerling
niet oppakken en
zomaar afmaken. Alleen al
het idee is bespottelijk. Met
dat bedrog doe je iedereen
tekort. De overledene, haar
familie, de klasgenoten en
jezelf natuurlijk. Als gearriveerde
schrijver heb jij dat ook
niet nodig. Je kunt makkelijk
zonder hulp een goede roman schrijven. Tenminste, dat zijn de
verwachtingen. Jij weet wel beter. Na je overrompelende debuut
hebben je andere boeken maar matig verkocht. Je hebt een nieuw
succesnummer nodig en die onvoltooide roman is nou net de
heilige graal waarop je zat te wachten. In deze scherpzinnige en
spitsvondige roman buitelen de afwegingen, het schuldgevoel en
de bonte personages over elkaar heen in een onweerstaanbare
dans. Mercedes Abad, De schrijfklas (Ambo Anthos, € 22,99)
60
Hoopvol
medicijn
Roman | Wat een
meesterlijke verteller
is Benali toch. Moei teloos
vlecht hij de
avonturen van een
dolende, dakloze Moor
met die van schrijver Omar met een
writer’s block. De Moor, een kunstenaar,
blijft in Nijmegen als enige achter in een
vluchtelingenkamp en overpeinst al
fietsend zijn leven. De schrijver, in een
luxere maar parallelle bubbel, is ook
verdwaald en heeft een lucratieve
opdracht om in Venetië portretten op te
tekenen van bezoekers. Ze vinden elkaar
uiteindelijk in die universele verhalen die
ons ondanks alle polarisatie verbinden.
Literatuur als hoopvol medicijn.
Abdelkader Benali, De opdracht van de
Moor (De Arbeiderspers, € 22,99)
Bijzondere jeugd
Autobiografie | De Vrije School is
populairder dan ooit en er wordt nu
minder star gehouden aan de strikte
leer van grondlegger Rudolf Steiner.
Maar Paulien Blom groeide nog op
in een antroposofisch gezin waarin
soberheid en anti-materialisme centraal
stonden, met veel aandacht voor spirituele
groei en een sterk wij-zij-gevoel.
Als volwassene heeft ze zich daarvan
losgemaakt. Vijftig jaar later betreedt
ze samen met haar broers hun oude
huis, de Stalenburg, en wordt ze overvallen
door herinneringen,
benauwende
en mooie. Ter plekke
maakt ze de balans op
van haar bijzondere
jeugd. Paulien Bom,
De Stalenburg
(Querido, € 22,50)
De waanzin
van moeten
Psyche | We moeten
zoveel van onszelf.
Het is nooit genoeg.
Het kan altijd meer en
beter. Wat is dat toch
voor waanzin dat we
succes en dus geluk
afmeten aan hoe productief we zijn? Klinkt
bekend? Lees dan vooral dit boek. Filosoof
Lieke Knijnenburg verwoordt het dilemma
waarmee bijna iedereen worstelt heel
goed. Ze geeft veel pijnlijk herkenbare
voorbeelden van hoe zijzelf in die val liep
en hoe ze eraan verslaafd raakte. Hoe
voller zij haar dagen propt, hoe vager haar
herinnering eraan wordt. Dit moet stoppen.
Maar hoe? Knijnenburg neemt je mee op
een enerverende reis richting bezinning.
Lieke Knijnenburg, Een schitterende leegte
(Atlas Contact, € 22,99)
Veranderlijke dieren
Illustraties | In het dierenrijk
zie je de meest fascinerende
metamorfoses. De bekendste
is natuurlijk de rups die vlinder
wordt. Dit boek toont en vertelt
de verhalen van veranderlijke
dieren, zoals de albatros die als moddervet
pluiskuiken meer weegt dan zijn ouders. De
illustraties van Merlijne Marell – prachtige
linosnedes, gegutst uit oude vloerdelen –
zijn om in te lijsten. In het Natuurhistorisch
Museum in Rotterdam is tot 17 maart een
tentoonstelling van het proces en resultaat
van haar werk. Geert-Jan Roebers en Merlijne
Marell, Metamorfose (Lannoo, € 27,99)
3x huiveringwekkend
Drie thrillers die je het beste leest
onder een dekentje.
1 | Loeispannend
Psychologisch analist
Midnight Jones
ontdekt het huiveringwekkende
profiel van
een nietsontziende
moordenaar. Ze moet
achter zijn ware identiteit komen voordat
hij haar vindt. Derde deel in de
Connie Woolwine-serie, loeispannend
tot de laatste bladzijde. Helen Fields,
Profiel M (Ambo Anthos, € 22,99)
2 | Knap mysterieus
Er overlijden verdacht
veel patiënten onder
dezelfde mysterieuze
omstandigheden.
Ambitieuze artsassistent
Chris
Griffioen weigert zwijgend toe te
kijken en gaat ondanks meerdere
waarschuwingen op onderzoek uit.
Hoe dichter ze bij de waarheid komt,
hoe harder ze wordt tegengewerkt.
Knappe Nederlandse thriller.
Rifka Faber, Fatale oplossing
(Boekerij, € 21,99)
3 | Wrede moord
Het idyllische skioord
Åre is geen logisch
decor voor moord.
Toch wordt daar een
oud-skikampioen
vastgebonden en
dood geslagen in het bos aangetroffen.
De rechercheurs ontdekken dat
deze wrede moord slechts het begin is
van een verontrustende, nog grotere
zaak... Viveca Sten, Verborgen in de
schaduw (Luitingh-Sijthoff, € 22,99)
62
Marloes Bosch
Interview | Schrijver Loes den Hollander
(1948) viert deze maand feest want haar
30ste thriller, Wurgcontract, ligt in de
winkel. Na een lange carrière in de
gezondheidszorg debuteerde ze in 2006
en reeg ze succes aan succes. Van haar
boeken zijn ruim 1,5 miljoen exemplaren
verkocht. Ze is net verhuisd en peinst er
niet over om haar pen neer te leggen.
Ben je gelijkvloers gaan wonen?
“Ben je gek? Ik wil ruimte om me heen
en vanuit huis de tuin in kunnen lopen.
Ik ben verhuisd voor een nieuwe start,
omdat ik in mijn vorige huis te veel met
verdriet samenleefde na het overlijden
van mijn man drie jaar geleden. Ik merkte
dat ik stagneerde in mijn rouwproces. Al
een tijdje was ik onrustig en zat niet goed
in mijn vel. Dat past helemaal niet bij mij,
maar ik had geen idee waar het vandaan
kwam. Vorig jaar viel het kwartje toen ik
de douchestoel en stangen zag. Dat was
het! Ik moest weg uit dat huis vol herinneringen
aan de jaren waarin mijn man
invalide werd. Te confronterend. Ik moest
verhuizen en nam de goede herinneringen
met me mee. Dat voelde zo goed.”
Heb je al een nieuwe werkplek gekozen?
“Schrijven is zo ingebed in mijn gewone
leven dat ik geen aparte schrijfruimte
nodig heb. Voor mij geen speciale kamer.
Ik heb altijd in de woonkamer geschreven
en daar staat mijn werkplek nu ook. Ik wil
om me heen kunnen kijken en het leven
zien. Mijn man kon gewoon televisiekijken
of pianospelen, dat had ik helemaal niet
in de gaten als ik aan het schrijven was.
Ik schrijf altijd in mijn eigen stilte.”
Loes den Hollander
‘Ik heb veel
schrijflust, het
geeft me extra
inspiratie’
Hoe is Wurgcontract ontstaan?
“Vaak loop ik jarenlang met een idee in
mijn hoofd, iets dat veel indruk heeft
gemaakt, zoals het misbruik door priesters.
Op een onverwacht moment diende het
zich aan om op te pakken. Het duurde even
voor ik wist hoe, want niemand zit te wachten
op weer een boek over dat onderwerp.
Toen ik eenmaal ging schrijven, liep het als
vanzelf. Zo heb ik het graag. Ik wil altijd het
gevoel hebben dat het verhaal al bestaat
en dat ik het alleen maar moet oppikken.
En zelfs de wending zie ik niet aankomen.”
Wat heeft het schrijven je gebracht?
“Allereerst de bevestiging dat ik het kon. Ik
dacht dat niemand op mij zat te wachten,
maar een uitgever was geïnteresseerd in
mijn debuut. Na dat eerste boek had ik geen
twijfels meer. Schrijven werd een onderdeel
van mijn leven en geeft me inspiratie.”
Is er ruimte voor een nieuwe liefde?
“Daar sta ik zeker voor open. Nu ik verhuisd
ben, lukt dat me misschien ook beter.
Wurgcontract gaat ook over daten, ik sta
zelf ingeschreven op zo’n datingsite. Met
de mannen die ik heb ontmoet ontbrak de
klik. Ik ben ervan overtuigd dat een nieuwe
liefde voor me is weggelegd. Het liefst heb
ik een leuke, slimme en zelfstandige man
met wie ik goed kan lachen en praten. Ik
kan goed alleen zijn maar met z’n tweeën
is het leven toch leuker.”
Wurgcontract (De Crime
Compagnie, € 21,99)
LEZEN?
Kijk op p. 110 en
maak kans!
LEES
Muziek als stille revolutie
Roman | Zou dit echt zijn laatste roman zijn? De grote schrijver en Nobelprijswinnaar
Llosa (88) is er stellig over. In die wetenschap ga je dit boek nog zorgvuldiger
lezen. En dat verdient dit juweeltje. Het leest als een gloedvolle ode aan
Llosa’s geboorteland Peru. Zijn zinnelijke schrijfstijl voert je moeiteloos mee
naar de sloppenwijken van Lima rond de jaren 90, waar musicoloog en recensent
Toño Azpilcueta op een avond diep wordt
geraakt door het virtuoze spel van een
briljante gitarist. Na diens dood begint
Toño een onderzoek naar zijn leven, in de
hoop met zijn biografie naam te maken. Het
levensverhaal van de te jong gestorven
kunstenaar is nauw verbonden met de
geschiedenis van de Peruaanse muziek en
haar belang voor het land. Toño gelooft dat
muziek kan leiden tot een stille revolutie en
de verdeelde Peruanen kan samenbrengen.
Llosa strooit kwistig met namen van
Peruaanse muziekgrootheden. Beluister
ze op YouTube om de sfeer nog intenser te
ervaren. Mario Vargas Llosa, Ik draag mijn
stilte op aan jou (Meulenhoff, € 22,99)
Aangrijpende
getuigenissen
Oorlog | De gruwelen
van oorlog kunnen nooit
genoeg worden verteld.
Zeker niet als het om
persoonlijke verhalen
gaat waarin het de
details zijn die je instant kippenvel bezorgen.
Saskia Goldschmidt schreef tien uitgebreide
en aangrijpende portretten van kinderen en
kleinkinderen van mensen die de Holocaust
en/of het verzet van dichtbij hebben meegemaakt.
Ze vertellen, vaak voor het eerst, welke
rol de Tweede Wereldoorlog nog altijd in
hun leven speelt. Verhalen over de impact
van vervolging, uitsluiting en moord op de
generaties die dit niet zelf meemaakten.
Saskia Goldschmidt, Na de oorlog
(Meulenhoff, € 21,99)
Jeugdbende in Oslo
Roman | Overtuigende, filmisch
geschreven roman die zich afspeelt in
het bezette Oslo tijdens de Tweede
Wereldoorlog. De stad kent wijken
van armoede en uitzichtloosheid.
Hordes jonge kinderen zijn op zichzelf
aangewezen om te overleven. Een
clubje buurtkinderen slaat de handen
ineen en vormt een jeugdbende.
Ze stelen, sluiten schimmige deals,
vervalsen documenten en plegen
overvallen op de bezetter. Levensgevaarlijk,
en
levensreddend
tegelijk.
Roy Jacobsen,
De onwaardigen
(De Bezige Bij,
€ 23,99)
Wat is een
voltooid leven?
Roman | Theo Engel,
heeft een eenzaam
beroep: euthanasiearts.
Hij ontmoet
alleen mensen die
ondraaglijk en
uitzichtloos lijden.
Zijn geloof in schoonheid is daardoor
verdwenen. Het verzoek van de kleurrijke
levensgenieter Gerrit Blauw trekt
zijn aandacht. Gerrit is een gelukkige
en vitale zeventiger maar beschouwt
zijn leven als voltooid. Hij roept de
hulp van Theo in omdat hij zijn leven
lang met mooie dingen bezig is
geweest en het liefst ook mooi dood
wil gaan. Een heftig dilemma: wat is
een voltooid leven en wie bepaalt
dat? Joost Oomen, Het paradijs van
slapen (Querido, € 22,99)
Huwelijkspauze
Roman | Kan een pauze een relatie redden?
Lauren en Ryan zijn jong getrouwd en nu
in een fase beland waarin ze elkaar niets
meer te zeggen hebben. Flashbacks laten
zien hoe hun perfecte relatie kon verzanden
in een dor niemandsland. Scheiden lijkt de
meest logische oplossing, maar dat vinden
ze een wel erg drastische stap. Dan liever
een huwelijkspauze van een jaar. Vanaf dat
moment volgen we vooral de ontwikkelingen
die Lauren doormaakt. Ze leert inzien dat
deze crisis geen falen is en dat er geen
toverformule is om
liefde te laten werken.
Taylor Jenkins Reid,
After I do (Ambo Anthos,
€ 22,99)
63
tekst: Margriet de Groot
5VRAGEN AAN
Marieke
de Vries
‘Het was aan alle kanten
een heftig jaar’
China en Amerika waren jarenlang haar thuis. Maar na
twaalfenhalf jaar correspondentschap voor de NOS is het genoeg
geweest. Marieke de Vries (1972) keert terug op Nederlandse
bodem; fijn om weer dichter bij haar familie te zijn. Maar:
“Nederland is veranderd! Dat wordt eerst een tijdje inburgeren.”
INTERVIEW: SABINA BLES | BEELD: CHANTAL HEIJNEN
64
MARIEKE DE VRIES
66
Het liefst had Marieke haar huis in
Washington DC ingeklapt en op de
container richting Nederland gezet.
“Naast mijn familie – mijn nicht Inez,
haar man Robb en hun twee dochters
in Fairmont, West Virginia – en mooie
vriendschappen, ga ik mijn huis
met tuintje én typisch Amerikaanse
veranda het meest missen. Op vrije
dagen zat ik daar vaak met een boek
en een glas wijn.”
Het huis staat midden in de uitgaanswijk
Adams Morgan, boven op een
heuvel die uitkijkt op het Witte Huis.
“Washington DC is een heerlijk
groene stad, met een natuurpark dat
er dwars doorheen loopt. Het is niet
zo groot, dus veel is op loopafstand.
Best uniek voor Amerikaanse
begrippen. Zelf pakte ik trouwens
vaak de fiets. Kan hier prima. Wat je
zeker moet zien in DC? De Mall! Op
deze groene strook midden in de stad
staat het Washington Monument en je
vindt er zowel het Lincoln Memorial,
het Witte Huis als het Capitool.”
Marieke is niet de enige die DC
verlaat. Ze vertelt dat er sinds de
verkiezingen in november steeds
meer huizen in de stad te koop staan.
“Veel mensen maken zich grote
zorgen hun baan te verliezen. Nu de
Republikeinen weer aan de macht
komen, komt er een enorme invasie
van Trump-gezindten in de stad. Dus
gaan veel Democraten verhuizen.”
Zelf moet Marieke in Nederland
ook op huizenjacht. “Dat zal met de
huidige huizencrisis niet meevallen.
Maar genoeg familie en vrienden
waar ik wel even kan couchsurfen.
Fijn hoor, om weer dichter bij mijn
moeder, broer en schoonzus te zijn.
Dat mijn vader daar geen deel meer
van uitmaakt, ga ik enorm missen. Hij
overleed helaas afgelopen augustus.
En hij was altijd zo betrokken. Appte
me na elke reportage of reis. Dat is de
stilte die er nu is.”
1
vol.
Waar komt jouw
nieuwsgierigheid naar
de wereld vandaan?
“Die heb ik absoluut van mijn vader.
Hij hield enorm van reizen en andere
culturen. Hij stimuleerde mij ook
altijd om nieuwsgierig te zijn en
vragen te stellen. Vandaar ook mijn
jour nalistieke interesse. Ik groeide
op in Hoofddorp, samen met mijn
broertje. Mijn jeugd was fijn en liefde-
Mijn vader werkte in het speciaal
onderwijs en mijn moeder in de
gehandicaptenzorg. We gingen veel
naar musea, boekwinkels en best vaak
op vakantie om cultuur te snuiven.
Voor ons geen strandvakanties.
Toen we wat ouder waren, kochten
mijn ouders het Groot museumboek.
Eens per maand mochten we er iets
uit zoeken om te bezoeken. Zo konden
we het natuurlijk nooit fout doen.
Slim bedacht! Maar toen alle kastelen
en openluchtmusea op waren,
moesten we wel aan de schilderijen.
Expressiedrang was er ook; ik scheef
programmaboekjes voor ‘showtjes’
die ik met mijn broertje opvoerde of
‘De populistische politiek, een soort
stille volksrevolutie, daar komt
de huidige Nederlandse politiek uit voort.
Razend interessant!’
speelde radiootje op mijn cassetterecorder.
De journalistiek was me dus
op het lijf geschreven. Al wisten mijn
ouders dat eerder dan ik.”
2
Je werd correspondent.
Een lange weg?
“Ja, het duurde even voordat ik daar
was. Maar dat toekomstbeeld had ik wel.
Dat ik mijn grenzen wilde verleggen
is vooral aangewakkerd door megaambitieuze
en inspirerende studievrienden
op de School voor Journalistiek
in Zwolle. Uren gingen we met elkaar
in debat en discussie. Heerlijk. Het
leerde mij om standpunten vanuit
allerlei perspectieven te bekijken. Mijn
carrière begon uiteindelijk bij Stads TV
Rotterdam, het huidige RTV Rijnmond.
Maar het echte werk als verslaggever
leerde ik bij Hart van Nederland van
SBS. De zender was net opgericht en
nog een beetje een rebellenclub. Tegen
de NOS en RTL in. We maakten Hart
van Nederland voor alle lagen van de
bevolking. In die tijd werd ook Leefbaar
Nederland opgericht. Mensen wilden
zich gehoord voelen. Het was het begin
van de populistische politiek. Een soort
van stille volksrevolutie. Waar we op
dit moment staan in de Nederlandse
politiek, komt daaruit voort. Dat vind
ik razend interessant!
In 2004 was het tijd voor verandering
en solliciteerde ik bij de NOS.
Best spannend, want dat was toch
een soort van ivoren toren. Maar ook
daar wilden ze reportages maken
die dichter bij de mensen stonden
en daar paste ik goed bij. In die
tijd was er veel spanning in de
samen leving. Pim Fortuyn was net
vermoord, net als Theo van Gogh.
Bij de NOS werd ik verslaggever
Koninklijk Huis. Een combinatie van
Nederlandse folklore en veel staatsbezoeken.
Maar óók de aanslag in
Apeldoorn, de Damschreeuwer en
het ongeluk van prins Friso in 2012.
In dat jaar kwam de vacature voor
correspondent in China voorbij.
Hoewel het raar voelde om op dat
moment het Koningshuis los te laten,
ben ik er toch vol voor gegaan.”
3
Hoe was jouw tijd
in China?
“Toen ik de functie kreeg, ben ik
meteen in Nederland al Mandarijn
gaan leren. Moeilijk, maar superleuk!
Ik had al eerder door China
gereisd en vond het er geweldig.
Nu ging ik er dus wonen, in een
wolkenkrabber op de 33ste etage
in de skyline van hoofdstad Beijing.
In 2012 was het er nog een stuk
vrijer; ik kwam er een paar maanden
voordat president Xi Jinping aan
de macht zou komen. Er waren
bloggers en vloggers en via Weibo
– de Chinese variant van Twitter –
hoorde je de mening van de
Chinezen. Dat is daarna wel
veranderd. Door de stad reisde ik
vaak op de fiets. In twintig minuten
was ik op het Plein van de Hemelse
Vrede oftewel het Tiananmenplein.
Hoewel ik in mijn eentje richting
China vertrok, was ik nooit alleen
of eenzaam. In het begin was het
voornamelijk veel en hard werken
om iets op te bouwen. Ik woonde
vlak bij uitgaanswijk Sanlitun, met
veel expats en rijkere Chinezen die
Engels spraken. Ik houd ervan om
nieuwe mensen en nieuwe dingen te
leren kennen. Dus in no time had ik
een rijk sociaal leven opgebouwd en
zong ik met Chinese vrienden liedjes
in een karaokebar.”
3X MARIEKES FAVORITES IN DC
➊ “De lekkerste koffie en broodjes
haal je bij Tatte. Door de hele stad
vind je Tatte Bakery & Cafe terug.”
Tattebakery.com
➋ “Het African American Museum is
een must-see voor iedereen die de
oorsprong van de slavernij en diepe
verdeeldheid in Amerika beter wil
begrijpen.” Nmaahc.si.edu
➌ “Mijn favoriete restaurant is
Residents. Een vrolijke plek met
bloemen boven het terras en heerlijk
eten.” Residentsdc.com
67
MARIEKE DE VRIES
68
4
In 2019 werd je
Amerika-correspondent.
Stond dat op je
wensenlijst?
“Nee. Ik voelde niet de drang om daar
correspondent te zijn. Het kwam ook
niet echt in me op. In die tijd had ik
geen rolmodel; tot dan toe waren alle
Amerika-correspondenten man. Ik had
dus geen idee dat dit tot de mogelijkheden
behoorde. Maar toen Trump president
werd, wilde ik daar wél bij zijn. Heel
interessant. Trump spreekt, net als in
Argen tinië, Hongarije en ook Nederland,
een grote groep mensen aan die zich niet
gehoord voelen. Dáár wilde ik verslag
van doen. Toen Biden in 2020 het Witte
Huis in kwam, bleef Trump nog steeds
als een schaduw aanwezig. Met al die
rechtszaken is Trump nooit echt weggeweest.
Ik had er eigenlijk een dubbele
taak aan om beiden te verslaan. En nu
Trump opnieuw aan de macht is, ga ik
terug naar Nederland. Ga ik het van een
afstandje bekijken.
Wat me opvalt, is dat veel Amerikanen
zich ontzettend in de steek gelaten
voelen. Veel mensen die voorheen
Democratisch stemden, stapten over
naar Trump. Dat lukte hem doordat
hij veel gespreksonderwerpen van de
Democraten overnam. Denk aan big
pharma, die veel invloed hebben op de
prijzen van medicijnen. Of gezonder
eten – veel Amerikanen zijn te dik – en
waarom de voedingsindustrie zoveel
slechte producten op de markt brengt.
Maar zijn paradepaardje is natuurlijk de
economie, met als statement méér geld
in de portemonnee van de Amerikanen.
Gevolgd door immigratie. We gaan
kijken of deze chance agent, zoals
Trump wel wordt genoemd, dat dit
keer wel voor elkaar krijgt.”
5
Onlangs verscheen
je boek Amerika
Amerika. Was dat ook
een ambitie?
“Zeker niet. Hoe haalde ik het in mijn
hoofd om daaraan te beginnen in een
verkiezingsjaar! Het idee voor een
boek kwam niet van mijzelf. Uitgeverij
Ambo Anthos benaderde mij. Volgens
redacteur Hanneke had ik nog veel
meer verhalen te vertellen dan ik op
televisie kwijt kon. Een schot in de
roos, want het triggerde iets bij mij.
Na lang twijfelen – want waar vond ik
de tijd en hoe schrijf je eigenlijk een
boek? – heb ik toch ja gezegd. Al mijn
vrienden zeiden unaniem: ‘Zo’n kans
krijg je nooit meer. Het is echt iets om
trots op te zijn aan het einde van jouw
correspondentschap’. Zo begon ik
met het schrijven van verhalen, tussen
al het reizen en reportages maken
door. Verhalen over bijvoorbeeld mijn
familie in West Virginia; fervente
aanhangers van Trump. Mijn zwager
Robb was soms gefrustreerd, omdat ik
nooit een kant koos. Daar snapte hij
niks van. Maar als correspondent heb
ik niet echt een mening. Ik wil vooral
naar anderen luisteren. Dat lukt niet
als je er tegenin gaat en onderdeel
van het debat wordt.
De deadline voor mijn boek was
1 juni. Maar 27 juni was het debat
tussen Biden en Trump; dat wilde
ik meenemen. Want mijn hele boek
gaat over de confrontatie tussen die
twee. Niet wetende dat dit zo uit de
hand ging lopen en toen stopte het
natuurlijk niet meer. Er was de moordaanslag
op Trump, het terugtreden
van Biden; wanneer moest ik een punt
zetten? Dat werd uiteindelijk eind juli.
In augustus zat ik aan het sterfbed
van mijn vader de laatste correcties
te doen. Het was aan alle kanten een
heftig jaar.”
MARIEKE DE VRIES
Marieke de Vries (1972) is journalist en
wordt bekend bij het grotere publiek als
verslaggever voor Hart van Nederland
(SBS6). In 2004 stapt ze over naar de
NOS. Ze wordt koningshuisverslaggever
en plaats vervangend chef binnenland.
In 2012 volgt het correspondentschap
in China en in 2019 in Amerika. Ze
verhuist naar Washington DC om de
roerige jaren met Biden en Trump te
volgen. Genoeg om een boek over te
schrijven: Amerika Amerika biedt een
uniek kijkje achter de schermen van haar
werk. Marieke woont en
werkt inmiddels weer in
Nederland.
GRATIS BOEK?
Kijk op p. 110 (Win met
Zin) en maak kans!
‘Nu Trump
opnieuw aan
de macht is,
ga ik het in
Nederland
van een
afstandje
bekijken’
69
Met gevoel voor stijl
en fashion zoekt
Misja Beijers (1952)
in elke provincie de
fijnste vintagewinkels.
Deze maand:
Stijl Haren in Haren
S chatkamers
Schatkamers, dat zijn het. Van tevoren weet je niet wat
je er zult vinden, maar de kans is groot dat je vondst
uniek is. Tweedehands? Is tegenwoordig helemaal
hip and happening. En nog duurzaam ook.
Vintage in het midden- en
hogere segment
hier inbrengen en ik koop zelf ook in. Denk
daarbij aan merken als Marc Cain, No Man’s Land,
Essentiel en Studio Anneloes. In het hogere
segment Versace, Prada, Chanel en Gucci.”
Hoe ziet je klantenkring eruit?
“Ik merk dat de drempel om tweedehands kleding
te kopen lager is geworden. Er komen ook steeds
meer jongere klanten. De grootste doelgroep zit
qua leeftijd tussen de 40 en 80 jaar.”
Eigenaar Ingrid Grace Fokkens-Krisen (1971)
Geef je ook stylingtips?
“Mijn winkel is heel toegankelijk, dat is mijn
kracht. Mensen voelen dat ze zelf rustig kunnen
rondneuzen. Dat is precies wat ik zelf ook altijd
graag wil als ik een winkel binnenstap. Maar
als iemand advies vraagt, dan ga ik met plezier
‘los’ om stylingtips te geven.”
tekst & beeld: Misja Beijers
PARELTJE
Jas van Versace
Wanneer ben je begonnen?
“Tweedehands kleding kopen is altijd al een
hobby van mij geweest. Het is een sport om mooie
items tegen een redelijke prijs te vinden. In deze
winkel kwam ik altijd al als klant. Ik was officemanager,
maar toen ik hoorde dat er een opvolger
voor deze winkel werd gezocht, zag ik mijn kans
schoon en dacht: dit is mijn passie, ik ga voor
mijn droom. Inmiddels zijn we zes jaar verder en
ben ik net verhuisd naar een groter pand.”
Hoe ziet je collectie eruit?
“Ik verkoop kleding, schoenen en accessoires uit
het midden- en hogere segment. Mensen kunnen
Wat is op dit moment hét pareltje in je winkel?
“Momenteel heb ik een paar heel mooie jassen.
Als ik moet kiezen, wordt het deze Versace uit
de Versus-lijn.” ■
• Adres: Brinkhorst 27, Haren (GR),
Instagram.com/stijlharen
• Loop ook even binnen bij: De Diva,
Rijksstraatweg 180, Haren
• Check voor je op pad gaat de openingstijden;
niet alle vintagewinkels zijn elke dag open
• Volgende keer: een schatkamer in Zeewolde
70
INGRID:
‘De drempel
om tweedehands
kleding te kopen
is lager
geworden’
how to
Georgina Hoppen (1980) is haar- en make-upartist voor tv-persoonlijk heden,
bladen en bekende modemerken. In Zin Magazine tackelt ze elke keer een
beautyprobleem. Dit keer: donkere kringen onder je ogen.
‘Mijn wallen
zijn helaas
genetisch.
Hoe kan ik
ze minder
zichtbaar
maken? ’
K A R I N (19 6 0)
WALLEN WONDERLIJK WEGWERKEN
De wallen onder je ogen zijn vaak het eerste
wat je van jezelf ziet als je in de spiegel kijkt.
En heel eerlijk: die kunnen onze dag maken
of kraken. Toch is het zonde als je jouw dag
laat bepalen door de donkere schimmen onder
je ogen. Want wallen hebben we allemaal.
Vijf tips om er weer energiek uit te zien én
je goed te voelen.
Reinig je gezicht eerst goed. Eindig met koud
water of een ijsbadje. Dat zorgt ervoor dat
je huid samentrekt en de doorbloeding weer
lekker actief is.
1 | Gebruik na de reiniging altijd een goed
oogserum en/of een oogcrème. Dit is de basis
van een goede verzorging onder en rondom
de ogen. Belangrijk: wrijf niet te hard maar
masseer zacht in of tap met je vingers. De huid
rondom de ogen is heel dun en gevoelig.
2 | Als je last hebt van donkere pigmentatie
of kringen, kun je eerst een color corrector
gebruiken. Oranje is goed voor blauwe of
paarse kringen en groen helpt bij roodheid,
zoals bloedvaatjes of irritatie onder de ogen.
Deze corrector kun je heel dun (!) met een
penseel of je vingers aanbrengen. Deze stap is
alleen voor als je last hebt van kleurverschil
onder je ogen, dus niet voor iedereen.
3 | De volgende stap is een concealer. Die heb
je in alle kleuren, textuurdiktes en prijzen.
Concealer breng je aan in de hoek van je oog
en eventueel ook rondom je neusvleugel en
aan de zijkant van je ogen. Smeer niet te dicht
onder het oog, anders lijken je ogen
kleiner en haal je de frisheid van
het product weg. Breng aan met een
penseel of je vingers.
4 | Matteren past niet bij iedereen
maar zorgt wél voor de finishing
touch. Doe dit met een poederdons
of kwast. Losse poeder geeft het
meest natuurlijke resultaat en je
kunt zelf bepalen hoeveel poeder je
gebruikt. Matteer bij voorkeur de
T-zone van het gezicht (voorhoofd,
tussen de wenkbrauwen, op en rondom
de neus en de kin), daar krijg je
een mooie, rustige uitstraling van.
5 | De laatste stap is optioneel maar
een favoriete stap van mij: gebruik
tot slot nog een highlight concealer
zodat alle overgebleven diepte
onder je ogen wat naar voren komt.
Gebruik een heel kleine hoeveelheid
op dezelfde plekken als beschreven
bij stap 4 en gebruik je vingers om
het product zachtjes in de huid te
kloppen en voilà: je ziet er weer fris
en fruitig uit. Én je bent hopelijk een
stuk zelfverzekerder.
BEAUTYPROBLEEM?
Wij lossen het op: redactie@zin.nl
72
Nieuw!
1
2
5
3
4
Make-upartist Georgina:
1 Zorgt voor een mooie, frisse en verzorgde
huid waardoor make-up beter uitkomt.
E.l.f. Eye Cream, € 12. Douglas.nl
2 Deze color corrector is supergoed.
Charlotte Tilbury Magic Vanish colour
corrector, € 35. Charlottetilbury.com
3 Dit is een van mijn favoriete
concealers. Omdat deze de hele dag
door goed blijft zitten. M.A.C. Cosmetics
Studio Fix 24-hour Smooth Wear
Concealer, € 33. Maccosmetics.nl
4 Dit losse poeder van Laura Mercier
zorgt voor een heel mooie subtiele matte
finish. Laura Mercier Loose Setting Powder
Translucent, € 49,50. Debijenkorf.nl
5 Touche éclat is mijn favoriete laatste
stap. Dit product gebruik ik ook vaak voor
televisie en shoots voor net even die
mooie frisheid op de plekken op je
gezicht waar dat nodig is. Yves Saint
Laurent Touche Éclat, € 45. Ysl-beauty.nl
BRAINPOWER!
Train je brein in topconditie
In beweging blijven is goed
voor je hele lichaam dus
ook voor je hersenen. Met
eenvoudige oefeningen kun je
je brein in topconditie brengen
en houden. GZ-psycholoog
Noëlle Kamminga (1963) leert
je de kneepjes van het vak.
TEKST: ANNEMARIE HUIBERTS
BEWERKING: WILMA VAN DE VEN
Naar de kast lopen en geen idee meer hebben
wat je daar ging pakken. In je agenda alleen
een tijdstip noteren en niet de locatie. Moeite
hebben met het onthouden van namen.
Op je werk belangrijke deadlines missen
omdat je je prioriteiten niet goed had gesteld.
Herkenbaar? Geen nood: er zijn simpele
manieren om iets te doen aan dit soort
cognitieve problemen. Zoals dit breinfitnessstappenplan.
STAP 1 | Aandacht, opslaan, doen
Het woord cognitie is afgeleid van het Latijnse
woord cognoscere. Het betekent letterlijk:
kennen of weten. Dankzij je cognitieve
vermogens ben je in staat om de wereld om
je heen te leren kennen en begrijpen. Omdat
het cognitieve proces veelomvattend is,
delen psychologen het op in drie fases. De eerste
fase is aandacht. Door iets aandacht te geven, breng
je het in je bewustzijn. Als je aandacht door je te
concentreren langer vasthoudt, belandt de informatie
in je kortetermijngeheugen. In de tweede fase breng
je informatie vanuit het kortetermijn- naar het langetermijngeheugen.
Met de kennis in je geheugen ga
je vervolgens aan de slag. En als je dan een feestje
organiseert of een probleem oplost, ben je in de slotfase
van het cognitieve proces beland: de doe-fase.
Je maakt gebruik van vaardigheden als nadenken,
plannen, probleem oplossen en structureren, ook
wel executieve vaardigheden genoemd. In alle drie de
fases kunnen problemen optreden. Als je het lastig
vindt om prioriteiten te stellen, schieten je executieve
vaardigheden tekort. Moeite hebben met het onthouden
van namen is een geheugenprobleem. Als je niet meer
weet wat je in de kast ging pakken of alleen een tijdstip
in je agenda noteert, ben je gewoon niet met je
aandacht bij wat je doet.
STAP 2 | Train je brein
“Zodra je dingen zonder aandacht doet, nemen je
hersenen een loopje met je,” zegt Noëlle Kamminga
(1963), GZ-psycholoog en schrijver van Breinfitness.
“De kunst is om zelf de regie over je brein te pakken.
Door je brein te trainen, neem jij een loopje met je
hersenen in plaats van andersom.” Breintraining
maakt gebruik van neuroplasticiteit: het vermogen
van het brein om zich aan te passen en om dingen
te leren. Tijdens het leerproces vormen zenuwcellen
nieuwe verbindingen en ontstaan er nieuwe routes
waarlangs ze met elkaar kunnen communiceren.
Dat gaat in het begin moeizaam, elke nieuwe route
75
beeld: Getty Images. Met dank aan PLUS
‘DOOR TE TEKENEN SCHUD JE JE RECHTER
HERSENHELFT GOED WAKKER’
76
begint als een smal zandpaadje. Maar door herhaling
verandert het zandpaadje in een goed toegankelijk
wandelpad. De snelwegen in ons brein zijn onze
voorkeursroutes, die gebruiken we als we iets op de
automatische piloot doen. Kamminga benadrukt dat
het belangrijk is om in je brein een uitgebreid wegennetwerk
aan te leggen. “Als er op de ene weg een
versperring is, kun je met alternatieve routes toch je
doel bereiken.” Aanvankelijk schreef ze Breinfitness
voor haar patiënten, mensen met chronische aandoeningen
zoals parkinson, MS en long covid, die ook
vaak cognitieve klachten hebben. Maar tijdens het
schrijven besefte ze dat haar boek voor veel meer
mensen van betekenis kan zijn. “Ook als je geen
problemen hebt, is het slim om je hersenen te trainen.
De mogelijkheden zijn oneindig. Iedere zenuwcel
kan met wel tienduizend andere zenuwcellen op
hetzelfde moment contact maken. Wij benutten die
mogelijk heden onvoldoende. Ik adviseer iedereen om
cognitieve reserves aan te leggen. Mensen denken
vaak dat ik heel slim ben, omdat ik veel kan onthouden.
Maar ik ben vooral goed in het toepassen van
trucjes die ik in mijn boek beschrijf. Die staan los
van intelligentie, iedereen kan ze leren.”
STAP 3 | Leren met PRET
Een goede manier voor het verbeteren van je aandacht
is de PRET-methode. PRET staat voor Pauzeren,
Rustige omgeving, Een ding tegelijk en Tempo aanpassen.
Hoe dat werkt? Regelmatig een korte pauze
nemen helpt je op te laden. In een rustige omgeving
Noëlle Kamminga heeft psychologie en medicijnen
gestudeerd en is gepromoveerd in de neurologie. Ze
werkt als GZ-psycholoog op de afdeling psychiatrie en
medische psychologie van het Maastricht Universitair
Medisch Centrum en is CEO van de PPEP4ALL-Academy.
PPEP4ALL is een cursus voor chronisch zieken en hun
partners om beter te leren omgaan met de gevolgen
van een chronische ziekte.
zijn weinig prikkels die de aandacht kunnen
afleiden en een opgeruimde kamer geeft een
ontspannen gevoel, dat helpt om je beter te
concentreren. Tot slot is het belangrijk om in
je eigen tempo te werken. Als je te snel gaat,
zie je dingen over het hoofd en ga je fouten
maken. Kamminga: “In het begin zal het
misschien veel moeite kosten om deze tips
toe te passen, zeker als je bijvoorbeeld
gewend bent om altijd tien dingen tegelijk te
doen. Maar op een gegeven moment wordt
PRET de voorkeursroute in je brein, dan gaat
het automatisch, net als autorijden.”
Met de PRET-methode sla je twee vliegen in
een klap. Als je de tijd neemt om aandachtig
en in eigen tempo informatie te verwerken,
sta je al met een been in de tweede fase van
het cognitieve proces: de fase van de opslag
in het langetermijngeheugen. Daarvoor is één
keer iets aandachtig doorlezen meestal niet
voldoende. Om iets blijvend te onthouden, is
herhalen het toverwoord. Of het nu gaat om
het aanleren van nieuwe vaardig heden of het
opdoen van nieuwe kennis, herhaling zorgt
dat een vluchtig hersenspoor wordt omgezet
in een duurzame nieuwe route.
STAP 4 | Slimme hulpmiddelen
Ezelsbruggetjes helpen in deze fase om informatie
op te slaan én om informatie makkelijk
uit het geheugen op te diepen. Met een ezelsbruggetje
knoop je twee begrippen stevig
aan elkaar vast, denk aan Jip en Janneke, of
aan Sinterklaas en 5 december. Ook PRET is
een ezelsbruggetje, met deze vier letters is
het gemakkelijker om de vier tips voor een
betere aandacht te onthouden. Er zijn ook
nog externe hulpmiddelen om ons geheugen
te ondersteunen, zoals kalenders en agenda’s.
Zelf maakt Kamminga daar nauwelijks
gebruik van. Ze onthoudt afspraken uit haar
hoofd met hulp van het geheugenpaleis,
een methode die een beroep doet op beelddenken.
Haar geheugenpaleis bestaat uit
een gang met zeven kamers, een voor iedere
dag van de week. “In iedere kamer zie ik
de mensen die ik die dag moet spreken, de
dingen die ik moet doen en de plekken waar
ik naartoe moet. ’s Ochtends onder de douche
herhaal ik mijn afspraken door in mijn hoofd
alle kamers even binnen te lopen.”
STAP 5 | Mindmap maken
In de derde fase van het cognitieve proces
ga je iets doen met de opgeslagen kennis:
een vakantie plannen bijvoorbeeld, of een
project opzetten. Dan heb je behoefte aan
overzicht. Met een to-dolijstje gebruik je
alleen de linkerkant van je brein, de helft die
goed is in ‘stap voor stap’-denkprocessen. Wil
je ook de creatieve en intuïtieve rechterkant
benutten, dan kun je beter een zogeheten
mindmap maken. Je zet het hoofdonderwerp
dan niet bovenaan de pagina, maar in het
midden, en trekt van daaruit pijlen naar
subthema’s. “Een mindmap sluit aan bij
de manier waarop je hersenen werken: niet
lineair, maar associatief,” legt Kamminga
uit. “Je kunt het geheugen zien als een
verzameling mindmaps. De zenuwcellen in
je brein zijn op dezelfde manier met elkaar
verbonden als de begrippen in een mindmap.”
Omdat je met een mindmap uitwerkt
wat al in je hoofd zit, is het een ont spannen
manier van werken. En hoe meer ontspannen
je bent, hoe meer associaties er zullen
op borrelen. Kamminga adviseert om met
verschillende kleuren te werken en om ook
kleine tekeningetjes te maken. “Beelden
bevatten veel informatie, en door te tekenen
schud je je rechterhersenhelft goed wakker.”
STAP 6 | Leuke dingen doen
Met de PRET-methode, ezelsbruggetjes en
mindmaps geef je het cognitieve proces
een flinke boost. Maar er zijn ook factoren
die dit proces belemmeren. Stress zorgt
bijvoorbeeld dat je in een negatieve spiraal
belandt. “Door stress kun je je minder goed
concentreren, waardoor de kans op fouten
toeneemt, met als gevolg dat je nog meer
stress ervaart,” zegt Kamminga. “Het is dan zaak om
je gedachten kritisch onder de loep te nemen. Zijn de
eisen die je aan jezelf stelt misschien te hoog? Dan
helpt het om de lat wat lager te leggen.”
Ook pijn kan het cognitieve proces in de war schoppen,
omdat deze alle aandacht naar zich toetrekt. Het
advies bij pijn is: probeer jezelf af te leiden, zodat je
er zo min mogelijk aan denkt. Hoe minder aandacht je
de pijn geeft, hoe minder je hem voelt, en hoe kleiner
de kans dat de pijn zich diep in je geheugen nestelt.
Je levert de beste cognitieve prestaties als je je goed
voelt en niet gehinderd wordt door stress, pijn, angst,
depressie of vermoeidheid. Daarom is het voor iedereen,
maar zeker voor mensen met chronische klachten,
belangrijk om leuke dingen te doen. De patiënten
van Kamminga mogen wekelijks zelf een recept
uitschrijven voor een Prettige Activiteit: iets wat
je alleen maar doet omdat het leuk is. “Prettige
Activiteiten hebben geen bijwerkingen en zijn de
ultieme energiegevers. Je lichaam gaat er allerlei
stofjes door aanmaken die zorgen voor prettige
en positieve gevoelens, zoals endorfine. Daardoor
ontstaat ook in je hoofd weer meer ruimte.”
77
beeld: Getty Images
USE IT
OR LOSE IT
Verder lezen (over
je blijven ontwikkelen)
op p. 34
AAN DE SLAG
In Breinfitness van Noëlle Kamminga staan veel oefeningen
die helpen om de conditie van je brein te verbeteren.
Hier een paar oefeningen om zelf mee aan de slag te gaan.
Bewuste aandacht
Ga comfortabel zitten en concentreer je achtereenvolgens
steeds 1 minuut op de hieronder genoemde
punten. Na elke minuut schrijf je op wat je respectievelijk
hebt gehoord (bij minuut 1), gezien (bij minuut 2) of
gevoeld (bij minuut 3).
Minuut 1. Concentreer je de komende minuut op de
geluiden die je hoort:
PRET-methode
Noteer eerst waarop je deze methode gaat toepassen:
Noteer vervolgens hoe je dit hebt aangepakt, wat je hebt
gedaan, en hoe het ging.
Pauze nemen:
Minuut 2: Concentreer je de komende minuut op alles wat
je vanuit je stoel ziet:
Rustige omgeving:
Minuut 3: Concentreer je de komende minuut op hoe je
lichaam aanvoelt:
Een ding tegelijk:
Tempo aanpassen:
Beantwoord daarna de volgende vragen:
Kon je je gemakkelijk concentreren?
Hoe voelt het om je ergens zo op te focussen?
Kun je je door deze oefening ontspannen?
Ontspanningsoefening
Informatie opnemen lukt het beste als je ontspannen
bent. Twee fijne oefeningen vind je op Breinfitness.nl
(onder downloads).
Het geheugenpaleis
Toe aan een uitdaging? Maak dan een eigen geheugenpaleis
om je geheugen te verbeteren. Een stappenplan
vind je op NL.wikihow.com/een-geheugenpaleis-bouwen
78
19 maanden
Zonder hem
Mia Luif (58) verloor haar man René (63). Hij overleed zeven maanden na de diagnose blaaskanker.
Ze hadden 37 jaar een relatie en kregen samen 3 kinderen: Tom, Fien en Pelle. Mia werkt als senior communicatieadviseur
bij een gemeente. In Zin schrijft ze – heen en weer springend in de tijd – over haar leven na zijn dood.
COLUMN
Een nieuw normaal
Ik waarschuw maar vast, dit wordt een kwaaie column.
Het is een dinsdag als ik op tv een influencer hoor
verkondigen dat ze “eerst door al die fases van rouw
heen moest”. Pas nu, twee maanden later, kon ze
aanvaarden dat de 2-jarige relatie met haar ex-vriend
voorbij was. Ze zegt ook: “Ik denk trouwens dat ik dit
verlies niet voor niks heb meegemaakt.”
Ik denk: meid, shit happens. Vriendjes maken het uit,
soms word je vier keer op een dag nat geregend. En
sommige geweldige mensen gaan veel te vroeg dood.
Gewoon wel voor niks.
Ik voel heus empathie voor de influencer. Leed moet je
niet meten. De opmerking: ‘Maar het is natuurlijk niets
in vergelijking met wat jij hebt meegemaakt’, die kan
ik niet meer horen. Er zijn ook mensen die weer groter
leed ervaren dan ik. Stop met verdrietvergelijkingen.
Anders kun je nooit meer iets zeggen voordat het
door de ballotagecommissie van leedmeting is goedgekeurd.
Maar ik word vooral pissig omdat er nog steeds wordt
gesproken over ‘de fases van rouw’ en dat het daarna
klaar is. Hier ook weer, op tv. Alsof rouwen een proces
is dat bij een stip aan de horizon ophoudt. Dat je je
dáár naartoe moet bewegen. Hup, doorlopen, dan
ben je er sneller. Des te eerder ontstaat er een nieuw
normaal. Kun je weer door met je leven.
Dat René er niet meer is, wordt nooit normaal. Tegen
iedereen die nu roept dat het nog relatief vers is en
dat het echt verandert: grrrrr – en ik maak hier een
slaande klauwbeweging bij. Een kennis zei tegen me:
“Het eerste jaar is het moeilijkst. Als eerst maar eens
alle seizoenen er overheen zijn gegaan.” Nou, ik vind
leven zonder René nog steeds moeilijk, zelfs moeilijker
dan een jaar geleden.
Niet dat mensen dat vaak aan me merken. Ik werk,
doe m’n ding en ogenschijnlijk ben ik meestal weer
helemaal tra-la-la. Dat is ook hoe mijn omgeving het
wil zien. ‘Jij bent zo’n sterke vrouw, jij kan dit.’ Ik kán
dit? Ik móet wel. Ook al omdat het begrip voor rouw
ophoudt na een maandje of... zes? Negen? Rouw is voor
de meeste mensen een toestand die overgaat. Via via
hoorde ik dat een oud-collega had gezegd: “En nou
schrijft die Mia ook een column. Ze blijft er wel in
hangen, hè, in dat onderwerp dood. Dat moet toch
maar eens over zijn.” Jahaaa, de dingen die mensen
vinden.
Dan zijn er ook nog de dingen die mensen willen
geloven. Bijvoorbeeld dat de toekomst een sprookjeseinde
voor me in petto heeft. Iets anders maakt namelijk
ongemakkelijk. Dus zeggen mensen ook dingen om
mij (of zichzelf?) te overtuigen dat alles weer een soort
van goed komt. Goed zo, hoofd omhoog. Want het is
lastig om te zien dat ik verdriet heb. Wees ook maar
dankbaar voor wat je samen had. Absoluut, maar
naast mooie herinneringen is er het hier en nu zonder
hem. René zou ook willen dat je weer gelukkig bent.
O, nou in dát geval... Je man verliezen is afschuwelijk
en dat blijft zo. Rouw kent geen troost. Wel erkenning.
Geef me die. ■
Reageren? Redactie@zin.nl
Columns teruglezen? Zin.nl/Mia
Ze zeggen dingen om me te laten geloven
dat alles goedkomt
79
Janneke Philippi is kookboekenauteur en foodstylist. Ook schrijft ze
recepten voor veel tijdschriften, onder meer voor foodmagazine
delicious.. Samen met haar man, foodfotograaf en vormgever
Serge Philippi maakte Janneke meerdere kookboeken, die ook in
Engeland en Duitsland zijn verschenen.
Canapé
KLEINE GERECHTEN VOOR LUNCH & DINER
De Franse keuken kent veel complexe traditionele
bereidingen. Moet je maar net zin in hebben. Gelukkig kun
je de verfijnde, intense smaken uit deze keuken ook veel
eenvoudiger tevoorschijn toveren. Wat je dan krijgt?
Mooie, kleine gerechten, klassiek geïnspireerd, voor
heerlijke etentjes aan je eigen eettafel. Bon appétit!
PRODUCTIE: DANIËLLE BRONSGEEST | BEELD: SERGE PHILIPPI
80
KABELJAUWSTAARTFILET
met venusschelpen en sauce vierge
81
CHAMPIGNONS À LA BARIGOULE
met crème fraîche en pangrattato
GEROOSTERDE BLOEMKOOL
met spinazie en vadouvansaus
83
KABELJAUWSTAARTFILET
met venusschelpen en
sauce vierge
Klein gerecht | voor 4 personen |
bereiding 20 min. | wachten 30 min.
Ingrediënten 1 trostomaat ■ ½ teentje
knoflook ■ 1 takje basilicum ■ 6 el olijfolie
extra vierge ■ 1 tl citroensap ■
250 g kabeljauwstaartfilet ■ 20 panklare
venusschelpen ■ 2 tl mosterd cress
Bereiding Snijd de tomaat in kwarten,
verwijder de zaadlijsten en snijd het
vruchtvlees in piepkleine blokjes.
Rasp de knoflook fijn. Hak de blaadjes
van het takje basilicum fijn. Schep de
knoflook en de basilicum met 4 eetlepels
olijfolie door de tomaat. Breng
op smaak met het citroensap, zout
en peper. Laat de saus minstens
30 minuten op smaak komen. Verhit in
een koekenpan de laatste 2 eetlepels
olijfolie. Dep de kabeljauwstaartfilet
droog met keukenpapier. Snijd de filet
in 4 stukken en bestrooi met zout en
peper. Bak de vis op de huid in 4 minuten
krokant, keer en bak aan de andere
kant in nog 2 minuten net gaar. Neem
de kabeljauwstaartfilet uit de pan. Voeg
de venusschelpen toe en bak op hoog
vuur 2 minuten, tot de schelpen openstaan.
Verdeel de kabeljauwstaartfilet
met de venusschelpen over 4 borden.
Schep de sauce vierge erover en
bestrooi met de mosterd cress.
CHAMPIGNONS À LA
BARIGOULE
met crème fraîche en
pangrattato
Klein gerecht | voor 4 personen |
bereiding 25 min.
Ingrediënten 1 sjalot ■ 1 teen knoflook
■ 175 g minichampignons ■ 1½ el
olijfolie ■ 2 takjes tijm + extra ■ 75 ml
droge witte wijn ■ 75 ml groentebouillon
■ 1 snee wit casinobrood
■ 2 el crème fraîche
Ook nodig staafmixer met hakmolen
Bereiding Snipper de sjalot en
hak de knoflook fijn. Veeg de
champignons schoon. Verhit in een
koekenpan 1 eetlepel olijfolie. Fruit de
sjalot en de knoflook met de blaadjes
van de takjes tijm 1 minuut. Bak de
champignons 2 minuten mee. Schenk
de wijn erbij en breng aan de kook.
Voeg de bouillon toe en smoor de
champignons in 10 minuten gaar. Snijd
intussen de korsten van het brood.
Maal het brood in de hakmolen tot fijn
kruim. Verhit in een tweede koekenpan
½ eetlepel olijfolie. Bak het
broodkruim in 3 minuten goudbruin
en krokant. Breng de pangrattato op
smaak met zout en strooi op een bord.
Schep de crème fraîche op 4 borden.
Schep de champignons erbij. Bestrooi
met een beetje pangrattato en
garneer met wat extra tijm.
GEROOSTERDE BLOEMKOOL
met spinazie en
vadouvansaus
Klein gerecht | voor 4 personen |
bereiding 25 min. | oven 15 min.
Ingrediënten 300 g bloemkool
■ ½ tl gerookt paprikapoeder ■ 4 el olijfolie
■ ½ sjalotje ■ 1 tl vadouvan ■ 15 g bloem
■ 75 ml droge witte wijn ■ 100 ml houdbare
slagroom ■ 100 g spinazie
Ook nodig bakplaat met bakpapier
Bereiding Verwarm de oven voor tot 220°C.
Verdeel de bloemkool in roosjes. Meng het
gerookt paprikapoeder met 1 eetlepel olijfolie.
Schep de bloemkool door de paprikaolie
en verdeel over de bakplaat. Bestrooi
met wat zout. Rooster de bloemkool in de
oven in ongeveer 15 minuten beetgaar.
Snipper de sjalot ragfijn. Verhit in een sauspan
2 eetlepels olijfolie. Fruit de sjalot met
de vadouvan 1 minuut. Bestrooi met de
bloem en bak 1 minuut mee. Schenk al
kloppend met een garde de wijn en daarna
de slagroom erbij. Klop tot een gladde en
gebonden saus. Verwarm de saus nog
3 minuten. Verhit in een koekenpan 1 eetlepel
olijfolie. Voeg de spinazie toe en laat
al omscheppend het blad slinken en het
vocht verdampen. Breng op smaak met zout
en peper. Breng de vadouvansaus op
smaak met zout en peper. Schep de saus
in 4 coupes of diepe borden. Leg er de
spinazie in en verdeel er de geroosterde
bloemkool over.
uit: Canapé (Nijgh Cuisine)
84
Over het kookboek
Een canapé is een klein en elegant
klassiek gerecht uit de Franse keuken.
Vertrouwde ingrediënten en eenvoudige
bereidingstechnieken maken deze vaak
klassiek geïnspireerde recepten tot een
succes. Van artisjokrillette met toast,
ZIN IN? We geven 5 kookboeken weg! Kijk op p. 111
coquilletartaar met limoencrème tot
gegratineerde paddenstoelen met
salie en brie. Jannekes teksten over
beurre noisette, kruidensteeltjes,
stro-aardappeltjes en meer maken van
Canapé een heerlijk inspiratieboek.
(Nijgh & Van Ditmar, € 32,99)
PROEVEN MET
Nicolaas
Nederlands meest geliefde wijnschrijver Nicolaas Klei tipt in elke Zin
goddelijke wijnen op het thema van de verschillende gerechten.
Lichtvoetige wijn
Wijnen die lichtvoetig
door het glas walsen,
geven al een vleugje lente
Het regent en het is november, somberde de
dichter. En dan had hij het nog niet eens over
december, januari, februari… Allemaal nat
en koud en donker. Vooral de kortste maand
duurt lang. Want in november heb je nog
wel zin in stamppotten, aardappelgratins,
erwtensoep en andere manhaftige winterkost.
In machtige, breedgeschouderde
donkerrode wijnen met hun gulle omhelzing.
Lekker wat anders na de zomergerechtjes,
het frisse wit, de koele rosé. Maar in februari
kun je geen boerenkool meer zien, staar je
verkild naar de tranen die het ‘volbloedige
rood’ in het glas trekt. Als u ons toch niet
had! Want wij geven ook januari zin. Met
troostende gerechtjes die verwarmen, en door
hun verfijning al een vleugje lente geven,
met wijnen die lichtvoetig door het glas
walsen, in het bouquet naar de naderende
lente geuren. Altijd dit lege hart, altijd,
eindigt het gedicht. Maar het glas is halfvol.
Verfijnd wit
Druif greco is niet door de oude Grieken naar
Zuid-Italië gebracht, maar z’n verfijnde witte
wijn smaakt wel zo. Puur, oorspronkelijk, wijs
voorzien van de geuren van weleer. Het aroma
van ongerept oeroud landschap onder z’n
opgewekte voorjaarsgeuren en zonnig
temperament. Masseria Frattasi, Beneventano,
greco 2023, € 13,85 (Lesgenereux.nl)
Elegant wit
Het is geen sancerre,
maar wel dezelfde druif
en rivier. Sauvignon van
de Loire. Sauvignon is
niet bepaald de meest
subtiele druif, de wijn
is nogal opdringerig
aanwezig, maar de Erven
Dubois weten ’m te
temmen tot een welopgevoede,
elegante wijn
die mens en gerecht
vriendelijk ter wille is en
alom vreugde schenkt.
Héritiers Dubois,
touraine, sauvignon
blanc 2023, € 7,99
(Hema)
Charmant
rood
Veelgeprezen wijnboer
Di Filippo werkt samen
met sociaal landbouwbedrijf
La Semente, dat
jongeren met autisme
helpt. Letterlijk en
figuurlijk heerlijk, deze
wijn met z’n mooie
karakter. Toscaanse
chiantidruif sangiovese
levert ook hier in Umbrië
wijn die charmant
geurt naar rood fruit
en Indian Summer.
La Semente & Di Filippo,
Umbria, sangiovese
2022, € 11,95
(Biowijnclub.nl)
Landelijk
wit
Achterbuurtdruif
chasselas heet in het
Duits heel nobel gutedel.
Het echtpaar Ziereisen,
zij immer elegant in
soepel leer gehuld,
maakt er heerlijke
landelijke wijn van met
rijp fruit, ingetogen
zuren, innerlijke
beschaving, een
aristocratische afdronk.
Ziereisen, V, badischer
landwein, gutedel
2021, € 15,95
(Winterbergwijnen.nl)
portret nicolaas: Rob van Dam
85
ZIE
In de bios & op de bank
American Dream
Ze verlaten het naoorlogse Europa om in Amerika opnieuw
te beginnen. De Hongaars-Joodse architect László Toth
en zijn vrouw Erzsébet leefden door het nazibewind lang
van elkaar gescheiden. The brutalist geeft weer hoe het
tweetal moeite heeft met ‘the American Dream’. Totdat
rijke industrieel Harrison Lee van Buren de bouwkundige
talenten herkent van Toth, een fijnzinnige rol van
Adrien Brody. In de bioscopen vanaf 6 februari.
Kris de Witte
Claustrofobisch
Er is geen uitgang. Niemand van
het personeel en de gasten is ooit
buiten geweest. Mr. K. is beland
in een horrorhotel, waar de muren
letterlijk op hem afkomen. De rondreizende
illusionist probeert op alle
manieren te ontsnappen, maar raakt
verstrikt in een claustrofobische
nachtmerrie. De kafkaëske film,
van Nederlandse, Noorse en
Belgische makelij, verwijst direct
naar Der Process, de weergaloze
roman van Franz Kafka. In de
bioscopen vanaf 16 januari.
Sinistere
thriller
Er is sprake van een wonderlijke
verdwijning, een boze
buurman en een dubieuze
priester. Ook hoofdpersoon
Jérémie speelt een vreemde
rol. Wanneer de jongeman
terugkeert naar zijn geboortedorp
om de begrafenis bij te
wonen van zijn vroegere baas,
de dorpsbakker, verblijft hij
tijdelijk bij weduwe Martine en
zoon Vincent. Miséricorde is
een fascinerende en sinistere
plattelandsthriller, die steeds
meer vragen oproept. In de
bioscopen vanaf 6 februari.
productie: Marion Groenewoud
86
Huizencrisis
De nieuwe serie Telefilms start met het moeizame
leven van een 40-jarige gemeenteambtenaar,
die nog bij zijn moeder woont. Als zij hem
het huis uitzet, ontdekt hij de overspannen
huizenmarkt. Dan komt hij per ongeluk in een
studentenhuis terecht. Niet alleen zijn eigen
leven, ook dat van de studenten verandert
hierdoor drastisch. Project Herbert, Telefilms,
NPO3, vanaf zaterdag 8 februari, 22 uur.
Bloedige ondergang
Drie heksen voorspellen hem dat
hij op een dag koning van Schotland
wordt. Deze enorme ambitie leidt
onherroepelijk tot de ondergang van
Macbeth. De Schotse generaal uit
Shakespeares bloedige en kortste
tragedie wordt hierbij vakkundig
geholpen door zijn eigen vrouw,
Lady Macbeth. Max Webster
(Life of Pi, Henry V) verfilmde
het oerverhaal Macbeth in het
Londense theater Donmar
Warehouse. Betoverende beelden,
waarbij liefde, moord en natuurkracht
om het hardst strijden.
In de bioscopen vanaf 5 februari.
Bioscoopfilms thuis kijken tegen betaling via Picl.nl of Pathethuis.nl
Marc Brenner
tekst: Marion Groenewoud
Pablo LarraÍn
Laatste dagen
We zien haar angst de stem te
verliezen en de herinneringen aan
haar jeugd en geliefden. Maria is
een meeslepend portret van de
laatste dagen van Maria Callas in
Parijs. Hier sterft de tragische
zangeres, een gloedvolle rol van
Angelina Jolie, bijgestaan door
vrienden, bedienden en haar
superieure muziek. In een mix
van documentaire en eigentijdse
beelden brengt regisseur Pablo
Larraín de operalegende weer even
tot grote hoogte. In de bioscopen
vanaf 13 februari.
FASHION VOLGENS
De nieuwste trends op modegebied, de do’s maar ook de absolute don’ts
voor ons: modejournalist Liddie Austin (1959) weet er wel raad mee.
88
Een paar weken geleden was ik met een vriendin in
Londen. Ons hoofddoel was een bezoek aan een
tentoonstelling; de tijd die ons restte, besteedden
we aan wandelen door de stad, scones eten,
negroni’s drinken en uiteraard: winkelen. Al doende dacht
ik aan wat ik ooit van een andere, wijze vriendin leerde,
Wintertopper:
de coltrui, een
sjaal is bij zo’n
ruimvallende
col overbodig
toevallig ook in Londen: in dure
winkels hoef je je niet gefrustreerd
te voelen, omdat je er niks
kunt kopen. “Doe alsof je in een
museum bent,” zei ze. “Van een
Rembrandt denk je toch ook niet:
die moet ik thuis aan de muur
hebben? Geniet gewoon van wat
je ziet.” Als ik terugkijk op wat
ik ditmaal zoal heb bewonderd,
denk ik vooral aan de kraag van
een trui die ik bij Liberty’s zag
hangen. Een peperdure, basic trui
was het, met één subtiel opvallend,
maar o zo fraai element: een
halsboord met een draai.
In de mode ligt de nadruk dit
seizoen op de hals. Denk niet dat
ik blij opveerde toen ik dit vernam:
de hals is niet per se het geliefdste
lichaamsdeel van de gemiddelde
50-plusvrouw. Als ik in de spiegel
kijk, denk ik tegenwoordig regelmatig
aan het beroemde essay van
Nora Ephron: Wat baal ik van mijn
hals. Ik heb dat essay laatst met
de kennis van nu terug gelezen.
Ephron laat een lange opsomming
van het type halzen dat ze na een
bepaalde leeftijd tegenkomt (kippenhalzen,
kalkoenhalzen met lellen, schrale halzen en
dikke halzen, rimpelhalzen et cetera) uitlopen in een
helaas maar al te herkenbare conclusie: ‘Je hals legt in één
klap alles bloot. Ons gezicht is een leugen en onze hals is de
waarheid.’ Zo is het.
Maar toen ik over de nadruk op de hals in de mode nadacht,
realiseerde ik me dat die ook zijn goede kanten heeft. Want
De ultieme halsbedekker
is de coltrui. Nieuw deze
winter is de XL col
is het niet zo dat je met een opvallende kraag de aandacht
kunt afleiden van dit lichaamsdeel in verval? Als mensen
naar de kraag kijken, kijken ze niet naar je nek en daar valt
wat mij betreft veel voor te zeggen. En dus ben ik (65)
enthousiast over de huidige keuze op kraaggebied: over de
romantische Peter Pankraagjes, de sportieve polokragen,
de jaren 70 puntkragen (nos talgie!).
Ook hélemaal prima dat we ze
veelal hooggesloten dienen te
dragen. Een broek met wijde
pijpen of een A-lijnrok zorgt bij
zo’n top met een opvallende
kraag trouwens voor het mooiste
silhouet. Ook nuttig om te weten:
smalle kraagvormen doen het
goed bij vrouwen met een korte
hals; vrouwen met een lange hals
flatteert juist een hogere variant.
De ultieme halsbedekker, afgezien
natuurlijk van de sjaal (zien we
ook veel deze winter), is de
coltrui. Nieuw deze winter is de XL
col. Op de catwalk waren ze zo
hoog, dat de modellen er soms
nauwelijks overheen konden
kijken. Gelukkig zijn er ook
mocknecks (een halfhoge col) en
dunne, aangesloten cols, mooi
onder een jasje of – in een contrasterende
kleur – een blouse. Over
kleur gesproken: die is bij een
coltrui, omdat die zo dicht bij je
gezicht komt, extra belangrijk.
Goed opletten dus. Heb je een beetje
een onderkin, dan is een losse col
beter dan een strakke. En als je
niet wilt dat de coltrui de grootte van je borsten benadrukt,
draag je er een jasje over. Klap bij wijze van experiment
de kraag van de coltrui eens niet naar buiten, maar naar
binnen. Dat ziet er vaak een stuk netter uit.
Ik denk dat die gedraaide kraag van de Londense trui mij
het meest zou flatteren. Ach, kon ik die thuis maar aan de
muur hangen…
DIY
Halszaken
LOSLOPEND WILD
Frivool in donkerblauw.
Zara.com, € 39,95
KERSENROOD
Kasjmier voor na de kerst.
Claudiastrater.com, € 299
POLO PETITE
Pretty in pastel. Lindex via
Zalando.com, € 49,99
OPLOPEND
Elegantie ten top.
Ralphlauren.nl, € 199
GRASGROEN
Als een tweede (wollen) huid.
Cos.com, € 59
KNALLEND KLEURRIJK
Bonte strepen in de mix.
Next.com, € 112
WEGDUIKER
Om helemaal in te verdwijnen.
Parttwo.com, € 159
OVERSLAG
Is het een sjaal, is het een kraag?
Sjaalkraag! Cos.com, € 125
DWARSLIGGER
In de diagonaal.
Morgandetoi.com, € 44,96
shopping: Sandra Kissels. beeld: Getty Images. beeld liddie: Louisa Verhulst
89
Speciaal voor Zin Magazine-abonnees:
Toegang tot meer
dan 25 magazines
Vanaf nu kun je met je Zin Magazine-abonnement ook Plus Magazine, Psychologie Magazine en delicious.
en nog veel meer tijdschriften digitaal lezen. Ingewikkeld? Nee hoor! Je leest de tijdschriften
eenvoudig via de Mijn Magazines-app op je tablet of mobiele telefoon.
Lees alles
Volledige toegang tot alle
(premium) artikelen en
blader door de digitale
edities van heel veel
andere topmagazines.
Lees samen
Je kunt je onbeperkte
digitale toegang nu delen
met twee familieleden of
vrienden.
Op alle apparaten
Lees artikelen op tablet,
mobiele telefoon en
computer. Altijd en
overal beschikbaar.
Voor iedereen
Van nieuws en business
tot sport en lifestyle.
Inspiratie en informatie
voor iedereen.
Download de app of ga naar info.mijnmagazines.nl
De wereld aan je voeten
106
Verfris je voeten in
kraakheldere beekjes
en rivieren. Zalig
GLAMPING IN KARINTHIË
EN OOK
p. 92
Historie langs
de Maas
p. 102
Marica fietst
met een (bijna)
lege band
Dijklandschap langs de Maas bij Dieden
ONTDEK DE HISTORIE LANGS DE MAAS
De mooiste
Maasverhalen
Liefhebber van historie, cultuur én natuur? Dan valt er aan
zowel de Brabantse als de Gelderse oever van de Maas een
wereld te ontdekken. Denk aan imposante kastelen, historische
vestingsteden, idyllische dorpjes en imponerende dijken.
Ga aan de wandel, spring op de fiets en beleef het nostalgische
karakter van Nederlands meest landelijke rivierengebied.
TEKST & BEELD: PETRA SCHOUTEN, BUREAU TOERISME
93
De gemeente Oss
telt maar liefst
45 kilometer
dijk langs de
Maas. Perfect
voor wandelingen
of fietstochten
De leukste manier om deze waterrijke
regio te ontdekken is aan de hand
van de Maasverhalen, die verwijzen
naar zes gemeenten aan de oevers
van de Maas: Wijchen, Oss, West Maas en
Waal, Maasdriel, ’s-Hertogenbosch en Heusden.
Vertrek in Wijchen en zak stroomafwaarts al
zigzaggend af door het Land van Maas en
Waal, waaraan Boudewijn de Groot eind jaren
60 al een ode bracht, om te eindigen in de
historische verstingstad Heusden. Ga mee op
ontdekkingstocht!
Wonderschoon Wijchen
1 Wijchen is een schilderachtige gemeente in
Gelderland die wordt omgeven door stuifzandduinen,
open landerijen, bossen en oude
rivierlopen. Een afwisselend landschap tussen
Maas en Waal dat zich bij uitstek leent voor
ontdekkingstochten op de fiets. Aanrader zijn
de Cultuurhistorische fietsroute Wijchense
Plattelandsroute of de Romeins-Bataafse fietsroute
Oase tussen de klei. Naast Wijchen telt
de gemeente nog zeven kerkdorpen met elk
hun eigen charme en historie: Alverna, Balgoij,
Ruïne Batenburg
Niftrik, Batenburg, Hernen, Leur en Bergharen.
De landelijke sfeer vol kronkelende wegen,
idyllische dorpen en meer dan tweehonderd
historische monumenten in het zogenaamde
Land van de Heerlijkheden maken van Wijchen
een prachtige plek waar je van alles kunt
beleven. Naast de overweldigende natuur biedt
Wijchen een schat aan culturele bezienswaardigheden.
Zoals drie ontzagwekkende kastelen
annex ruïnes. Een van de meest iconische
locaties is het sprookjesachtige Kasteel
Wijchen, dat in het centrum ligt. De bekendste
bewoner was Emilia van Oranje-Nassau,
dochter van Willem van Oranje.
Met de route Wandelen in Wijchen beleef je de
rijke cultuurgeschiedenis van het pittoreske
Wijchense centrum, dat al sinds de steentijd
wordt bewoond. Nog zo’n goed bewaard kasteel
is Kasteel Hernen, met haar unieke overdekte
weergangen en een spectaculaire presentatie
over de verdwenen toren. Met behulp van ‘de
pratende lantaarn’ krijg je als bezoeker een bijzondere
rondleiding door het kasteel. Zo ervaar
je echt even hoe het leven in de middeleeuwen
eraan toeging. Het oudste en ooit belangrijkste
kasteel in deze regio, Kasteel Batenburg, werd
in 1794 door Franse troepen verwoest. Je kunt
met een gids op pad om de ruïne te verkennen.
Monumentaal Oss
2 De gemeente Oss telt maar liefst 45 kilometer
dijk langs de Maas. Perfect voor fraaie
wandelingen of om op de fiets te springen,
want met de vele pontjes ben je zo heen en
weer. Wanneer je vanaf de Maas de polder
Straatjes in Ravenstein
Kasteel Hernen
De Gevangentoren in Megen
Stoomgemaal De Tuut in Appeltern
Historisch hoogtepunt is het indrukwekkende
Stoomgemaal De Tuut bij Appeltern uit 1917
inrijdt, valt op dat in het westen, in de buurt
van het dorpje Lith, de polder nogal leeg is. Dat
komt doordat de Maas daar vroeger bij hoog
water overstroomde. Vandaar dat in dit stroomgebied
– dat de Beerse Maas wordt genoemd –
niets mocht worden gebouwd. In padendorp
Lith is de strijd tegen het water ook te zien.
Daar zijn hoge paden tussen de huizen en de
kerk aangelegd. Zo hielden de Lithenaren bij
hoogwater hun voeten droog. Naast bijzondere
archeologische plekken, overblijfselen van
industrie en ambacht, kerken en kloosters vind
je in de vestingsteden Ravenstein en Megen
vooral veel monumentale rijkdom. Maak in
Ravenstein kennis met oude ambachten.
Bezoek de molen, de smederij of het leerlooierijmuseum
en sluit af met een lokaal biertje,
gebrouwen door Stadsbrouwerij Wilskracht.
Megen heeft nog twee actieve kloosters; in het
pittoreske centrum lijkt de tijd stil te staan.
Struin over de keien en bewonder historische
panden als de Gevangentoren en Acropolis, de
voormalige Latijnse school van de Franciscanen.
Hier is ook Café In ’t Vaticaan en het
Toeristisch Informatiepunt Megen gevestigd.
De stad Oss heeft een heel andere sfeer. Het
is een echte industriestad. Oss is de bakermat
van de margarine en is bekend van tapijten
van Bergoss, rookworst en de pil. In het centrum
vind je een mooi museum, leuke winkels
en gastvrije Brabantse horeca. Hier is dat
rauwe industrie-randje nog steeds voelbaar.
Waterbeheer in West
3 Maas en Waal
In het hart van het Gelderse rivierengebied
ligt de gemeente West Maas en Waal, in 1984
ontstaan na de herindeling van de gemeenten
Appeltern, Dreumel en Wamel. Een prachtig
stukje Nederland met verschillende akkers en
weiden, fruitboomgaarden en slingerende dijken
naast uitgestrekte uiterwaarden. Een perfect
gebied ook om – naast fietsen en wandelen –
heerlijk te watersporten. Omringd door rivier
de Maas aan de ene en de Waal aan de andere
kant, heeft deze streek zich door de eeuwen
heen ontwikkeld tot een dynamische regio in
de strijd tegen het water. Historisch hoogtepunt
is het indrukwekkende stoomgemaal
De Tuut bij Appeltern uit 1917: het enige stoomgemaal
dat er nog is in het Gelderse rivierengebied.
De Tuut werd destijds gebouwd om
afwateringsgebied de Nieuwe Wetering te
bemalen en zo het omliggende land droog te
houden. Terwijl andere stoomgemalen tussen
1930 en 1966 werden vervangen door diesel- of
elektrisch aangedreven gemalen, wist De Tuut
te overleven. Met een enorme inzet aan arbeid
en brandstof – veertien ton steenkolen per dag!
– werd het gemaal dag en nacht draaiende
gehouden. In 1980 kreeg het de status van
industrieel erfgoed. Tegenwoordig heeft De
Tuut ook een motorenmuseum met historische
verbrandingsmotoren die je luidruchtig tekeer
hoort gaan tijdens een rondleiding. West Maas
Pontjesdagen
Al fietsend de historische
highlights aan beide
oevers van de Maas
ontdekken? Op 16, 17
en 18 mei 2025 zijn de
Pontjesdagen en is er
van alles te beleven langs
maar liefst 160 kilometer
Maasoever. Stap op de
fiets en zigzag met de
karakteristieke veerpontjes
heen en weer tussen
de Gelderse, Brabantse
en Limburgse oevers van
de Maas. Onvergetelijk!
Pontjesdagen.nl
95
Kasteel
Ammersoyen is een
van de best bewaarde
middeleeuwse
waterburchten van
Nederland
Kasteel Ammersoyen
Kasteel Ammersoyen
en Waal telt ruim dertig monumenten en acht
historische kerkdorpen: Alphen, Altforst,
Appeltern, Beneden-Leeuwen, Boven-Leeuwen,
Dreumel, Maasbommel en Wamel. Elk dorp
heeft zijn eigen karakter, bepaald door de
rivier waaraan het ligt.
Meanderend Maasdriel
4 De Bommelerwaard is omringd door dijken
en de kronkelende loop van rivier de Maas.
In dit fraaie groen ligt gemeente Maasdriel.
De naam verraadt de ligging aan de rivier: die
heeft door de eeuwen heen een belangrijke
rol gespeeld bij de vorming van het gebied.
De loop van de Maas in de Bommelerwaard
verandert in de middeleeuwen regelmatig.
Met de afzetting van vruchtbare grond en
landwinning, maar ook overstromingen
en grensconflicten tot gevolg. Maasdriel
telt veel rijksmonumenten, waaronder
Kasteel Ammersoyen, Slot Rossum, Slot
Well, Huis Teisterbant en Fort Sint Andries
met z’n vijf bolwerken, genaamd: Oostenrijk,
Aragon, Bourgondië, Sassen en Velasco. Het
is het grootste militaire bouwwerk van de
Spanjaarden in ons land.
Kasteel Rossum in het gelijknamige dorp werd
waarschijnlijk al in de 13de eeuw gebouwd.
Na een verwoesting werd het jaren later weer
opgebouwd en ging het Slot Rossum heten.
Kasteel Ammersoyen is een van de best
bewaarde middeleeuwse waterburchten van
Nederland. Het diende als strategische uitkijkpost
over de Maas en bood bescherming in dit
vaak bevochten grensgebied tussen Gelre en
Brabant. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog raakte
het rijksmonument beschadigd en na een
verwoestende brand in 1590 duurde het nog tot
1648 voordat het in ere was hersteld. De laatste
restauraties hebben de schade uit de Tweede
Wereldoorlog zo goed als onzichtbaar gemaakt.
Nog steeds speelt Kasteel Ammersoyen een
belangrijke rol in het dorp. Het is een gewilde
trouwlocatie en je kunt het bezoeken. Dwalend
door de woonvertrekken, de gevangenis en
de imposante ridderzaal leer je alles over het
leven van de vroegere bewoners en hoe zij zich
voorbereidden op vijandelijke aanvallen.
Bourgondisch ’s-Hertogenbosch
5 In Den Bosch, bourgondische cultuurstad
aan de Maas, beleef je Brabant op z’n best.
Wandel door charmante straatjes, bewonder
de monumentale panden en geniet van een
unieke mix van historie, kunst én bourgondisch
eten. Aanrader is een vaartocht over de
Binnendieze: een bijzonder stelsel van smalle
Varen over de Binnendieze in Den Bosch
watergangen door en onder de stad. Een
schipper vertelt over de geschiedenis en je
vaart langs verborgen stukjes stad, onder
oude bruggen en langs monumentale panden.
Zoek je liever de hoogte op, beklim dan de
Sint-Janskathedraal. Vanaf 50 meter hoogte
biedt de Sint-Jan een fantastisch uitzicht over
de historische binnenstad.
Ook de moeite waard is de Zuiderwaterlinie,
een oude verdedigingsroute langs vestingsteden.
De route vertelt het verhaal van het
water dat vroeger een beschermende functie
had. Tegenwoordig kun je langs de Zuiderwaterlinie
van Den Bosch tot aan het vestingstadje
Heusden fietsen. Onderweg kom je langs
oude forten en bastions, en geniet je van het
prachtige landschap. Fiets je van Den Bosch
naar Oss, dan zul je niets tegenkomen dat nog
uit de Romeinse tijd stamt. Tenminste: niet
bovengronds. Ondergronds is dat een heel ander
verhaal. Archeologen hebben de afgelopen
decennia veel vondsten gedaan die een steeds
duidelijker beeld geven van hoe dit gebied er
destijds uit moet hebben gezien. Het was een
levendig komen en gaan van mensen, handelsproducten
én ideeën. Het gebied was een
logistiek, economisch, religieus en militair
knooppunt. Ga je op de fiets het buitengebied
verkennen, maak dan eerst een tussenstop bij
banketbakkerij Jan de Groot: de allereerste
bakker van de welbekende, Bossche bol.
Knus & historisch Heusden
6 Wandelen door Heusden voelt als wandelen
door een openluchtmuseum. Het is nauwelijks
voor te stellen dat dit charmante vestingstadje
nog maar een halve eeuw geleden sterk
vervallen was: Heusden kwam zwaargehavend
uit de Tweede Wereldoorlog. De restauratiewerkzaamheden
aan de indrukwekkende
vestingwerken zoals de stadswallen, ravelijnen,
bastions, toegangspoorten en sorties,werden zó
goed uitgevoerd, dat Heusden de Europa Nostra
ontving: Europa’s hoogste onderscheiding op
dit gebied.
De geschiedenis van Heusden begint in 1200,
het stadje ontstond rond een van de oudste
waterburchten van Noordwest-Europa. Het
kreeg als een van de eerste steden in Nederland
een stadsmuur. Niet gek dus dat de stad
een rijke historie kent. Ook was het een belang-
Veerpoort in Heusden
Vestingstad Heusden is perfect
door de fijne combinatie van cultuur, historie
en Brabantse gezelligheid
rijk onderdeel van de Zuiderwaterlinie: een
reeks verdedigingswerken die Nederland tegen
de vijand beschermde. Tegenwoordig verkopen
ze in Heusden speciale Zuiderwaterlinieproducten.
Geniet bijvoorbeeld van likeur
’t Elfde Genot bij Slijterij De Waterdrager of
proef de Zuiderwaterlinie-bonbon bij Speelgoed
& Snoepgoed Berg & Braam. Naast historische
bezienswaardigheden biedt Heusden een
charmant stadscentrum met pittoreske straatjes,
gezellige pleinen en monumentale panden vol
unieke boetiekjes, galerieën, knusse cafés en
toprestaurants, zoals restaurant ’t Wapen van
Heusden. Verder heb je volop de mogelijkheid
de omgeving rondom de vestingstad op je in
te laten werken als je langs de stadsmuren
wandelt of een boottocht over de Maas maakt.
Voor wandelboekjes maar ook gidsen kun je
terecht bij het Toeristisch Informatiepunt.
Houd je van cultuur, dan is het Gouverneurshuis
een aanrader. Dit voormalige herenhuis
herbergt een museum en vertelt de geschiedenis
van de stad. Jaarlijks zijn er meerdere interessante
tentoonstellingen die je kunt bezoeken.
In de zomer zit je er bovendien heerlijk op het
prachtige tuinterras. Door de fijne combinatie
van cultuur, historie en Brabantse gezelligheid,
is vestingstad Heusden perfect voor een
dagje uit of, waarom ook niet: een compleet
weekendje weg. ■
Zin in meer?
De rivier de Maas verbindt
heel veel historische
plekken met elkaar. Ben
je nog niet uitgelezen of
op zoek naar meer tips
in deze regio? Ga naar
Maasverhalen.nl en ontdek
de andere highlights.
De Maasverhalen zijn
opgenomen op dé website
van het rivierengebied
Uitinderegio.nl onder
beheer van Stichting
Bureau Toerisme.
97
PUUR GELUK
Snelle oppepper
Je wist het direct toen jullie de oude
boerderij kochten: hier moest een
tobbe komen te staan, zo een van
dat mooie hout. In de beschutting
van de tuin, tegen de achtermuur van
de boerderij. Kort daarna kwam je op
een brocantemarkt een verouderde
messing kraan tegen, móói in combinatie
met het hout. Koud water heb je
nodig, eigenlijk elke dag. Al sinds je
kind was. ‘Waterratje’ noemde je
moeder je. Ze zei het laatst nog een
keer toen ze onverwachts langskwam
en jij in de tobbe zat. Straks ga je
weer buiten zwemmen, daar word je
toch zo energiek van. Voor een
snelle oppepper is je eigen tobbe
een gelukzalige oplossing.
Kijk op Zin.nl/energie voor 11 prachtige
buitenzwemplekken.
99
beeld: Getty Images
ZIN & SRC REIZEN
Beleef Spaans
Extremadura als een local
“Ik woon al meer dan dertig
jaar in Spanje en heb overal
in dit oneindige land gereisd.
Maar er is één regio die
mijn hart nog altijd sneller
laat kloppen: Extremadura,
het onbekende pareltje
van Spanje. Genesteld in
het zuiden, tegen de grens
van Portugal aan, is deze
regio nog maar amper door
toeristen ontdekt. Hier
geniet je nog van het echte
authentieke Spanje!”
SRC-reisleider Qurina geeft je tips
Qurina: “In deze ongerepte Zuid-Spaanse
streek zijn de geschiedenis, de cultuur
en de natuur groots. Hier reis je in de
voetsporen van Romeinen, Moren en
conquistadores. De dunbevolkte regio
behoorde echter eeuwenlang tot de
armste van Spanje. Mede hierdoor is de
sfeer in Extremadura nog puur Spaans.
Wat je niet mag missen? Dit zijn mijn tips
voor een verrassende cultuurvakantie
in Extremadura!”
De veroveraar van Trujillo
Romeinen, Visigoten, christenen en
Moren vochten om Trujillo. Maar het was
uiteindelijk een conquistador van de
Nieuwe Wereld die het stadje faam
bracht. Francisco de Pizarro, de 16deeeuwse
veroveraar van het legendarische
Incarijk, werd hier geboren. Terwijl je
geniet van een vino met tapas op een
terras aan het Plaza Mayor bewonder je
zijn imposante ruiterstandbeeld.
De Maagd van Guadalupe
In Extremadura vind je een van de
beroemdste kloosters van Spanje!
Op de plek waar in de 13de eeuw een
herder op de oever van de rivier de
Guadalupe een beeld van de Heilige
Maagd ontdekte, verrees een klooster
gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van
Guadalupe. Het was hier dat Columbus,
na de ontdekking van Amerika, God
dankte voor zijn succes.
100
Romeins verleden in Mérida
Emerita Augusta werd gesticht door
keizer Augustus en groeide al snel uit tot
de hoofdstad van het Spaanse deel van
het Romeinse Rijk. Overal in het huidige
Mérida kom je dan ook de sporen van dit
rijke Romeinse verleden tegen: de triomfboog
van Trajanus, de tempel van Diana
en het fraaie theater mag je niet missen!
De vale gieren
van Monfragüe
Een van de beste plekken in Europa
om de vale gier te spotten is het
nationale park Monfragüe. Vanaf
het uitzichtpunt Salto del Gitano
heb je grote kans om deze vogels
met een spanwijdte van tot wel
2,75 meter te bewonderen. Hun
indrukwekkende vlucht boven de
berg toppen is magnifiek!
Bijzondere ham
uit de bossen
Extremadura staat bekend
om haar eenvoudige,
smaakvolle keuken. Proef
zeker de Jamón Ibérico de
Bellota, afkomstig van
varkens die zich in de
uitgestrekte eikenbossen
voeden met eikels en wilde
grassen. De ham met zijn
rijke nootachtige smaak is
een echte lokale specialiteit.
Ontdek Extremadura
9-DAAGSE GROEPS-
REIS VANAF € 1.998
OF 10-DAAGSE
FLY-DRIVE VANAF
€ 1.409
Wil je ook het authentieke
Extremadura ontdekken? Dat
kan. SRC Reizen heeft een mooie
lezersaanbieding voor je. Of je nu
kiest voor de 9-daagse groepsreis
met deskundige Nederlandssprekende
reisleider en een
uitgebreid excursieprogramma
of voor de 10-daagse fly-drive
waarbij je met een huurauto zelf
door het prachtige Zuid-Spaanse
landschap toert, in beide gevallen
ben je verzekerd van een heerlijke
vakantie in Spanje!
De ooievaars van Cáceres
In het oude centrum van Cáceres
zie je op paleizen de rijkversierde
blazoenen van de adellijke families
die er ooit woonden. Ze herinneren
aan de Spaanse Gouden Eeuw, toen
conquistadores grote rijkdommen
uit de Nieuwe Wereld meebrachten.
Maar het zijn niet de conquistadores
die Cáceres beroemd maken: overal
in de binnenstad nestelen ooievaars!
Een bijzonder gezicht.
Speciaal voor
Zin-lezers
Reisgids
Extremadura -
authentiek en
ongerept stuk
Spaans achterland
t.w.v. € 24,50 (1 per boeking)
wanneer je boekt vóór 1 maart.
Vermeld tijdens je online boeking
de code ZIN25ES en je ontvangt
deze reisgids gratis! Kijk op
SRC-reizen.nl/zin-in-extremadura
of scan de QR-code.
101
Wereldfietser
IN 800 DAGEN DE WERELD ROND OP EEN FIETS
Marica van der Meer (1969) is behalve fotograaf, schrijver en spreker bovenal
avonturier. Haar thuis is het Friese Workum, maar eigenlijk is ze vooral elders in de
wereld te vinden. En bij voorkeur op haar fiets. Voor Zin verhaalt ze over haar nieuwste
project: samen met Maya Chepe in 800 dagen de wereld rond. Inderdaad: op de fiets.
102
06
Deel 6: Worden de bergen niet te hoog?
Ik fiets met een
achterband die heel
langzaam leegloopt
Na de vele vlakke kilometers door de
steppe in Oezbekistan zijn we in Kirgizië
aangekomen. Een land dat het kruispunt
vormt tussen verschillende hoge bergketens:
met de uitlopers van de Himalaya
in het zuiden zoals het Pamirgebergte en
de Hindu Kush, en het Chinese Tianshangebergte
in het noorden. En ja: daar
willen wij dwars doorheen. Op een fiets.
Enorme markt
De grens tussen Oezbekistan en Kirgizië
ligt aan de rand van de grote stad Osh.
En is bekend van de enorme markt, die al
bestond in de tijd van de Zijderoute. Dit is
waar handelaren vanuit het Oosten en het
Westen hun waar kwamen aanbieden. Nu
zie je er vooral veel kleding. Er zijn nog
een paar traditionele slagerijen, een goudmarkt
en behalve kleurrijke stoffen wat
specerijen. Het zijn vooral de vrouwen in
hun traditionele kleding en de mannen
met hun typische hoge hoeden die van de
markt een bezienswaardigheid maken.
Een zee van bergjes
De eerste fraaie Kirgizische paarden zien
we op weg naar Dzjalal-Abad. En niet in
een weiland, maar achter in de laadbak
van open vrachtautootjes op weg naar de
markt. Ze steken nog net met hun hoofden
boven de reling uit. Wij zijn op weg naar
de Kaldamo, een bergpas op 2979 meter.
Ik denk de 90 kilometer zonder winkels
wel in twee dagen te kunnen overbruggen.
De weg klimt geleidelijk omhoog, maar
mede door het slechte wegdek, komt de
teller niet veel verder dan zes kilometer
per uur. Zo gaan we het niet halen met ons
voedsel. We krijgen ergens zomaar water
aangeboden en wanneer een vriendelijk
echtpaar uit Oezbekistan stopt om te
vragen of we iets nodig hebben, hoor ik
mezelf zeggen: “Als jullie misschien een
brood over hebben?” Langzaam klimmen
we de berg op, na elke bocht hebben we
opnieuw een ander fantastisch uitzicht.
Als ik naar beneden kijk, is het bijna niet
voor te stellen dat je dit soort bergpassen
op een fiets kunt overwinnen. Ook bij de
afdaling is het landschap spectaculair.
Een zee van bergjes in het avondlicht.
De volgende ochtend zien we de eerste
yurt langs de weg. De eigenaar wenkt en
roept: “Chai!” Hij wil dat we thee komen
drinken. Bijzonder om te zien hoe de
nomaden hier wonen en leven in een
goed geïsoleerde ronde tent met kachel.
Onderweg worden we begroet door
herders op hun paarden en zien we hoe
de nomaden in de weer zijn met hun
schapen, koeien en paarden.
Veel stofhappen
We hebben weinig tijd om op adem
te komen, want de Kara Keche-pas op
3384 meter ligt op ons te wachten. Dat
is veel stofhappen: we maken gebruik
van de weg naar de Kara Keche-mijn en
worden constant door lege vrachtauto’s
ingehaald die volgeladen terugkeren.
De afdaling naar het Son Kul-meer maakt
alles goed. We fietsen door een weids
lichtbruin glooiend landschap met overal
kleine ronde witte yurts. Op de achtergrond
kun je het blauwe meer al zien.
Maar op het moment dat het daglicht op
is, hebben wij nog een stuk weg over. Dus
is het al donker als we een yurtenkamp
aan het meer bereiken. Daar trakteren we
onszelf op een overnachting in een yurt
met bedden en: er is voor ons gekookt!
Een ware sneeuwstorm
De volgende ochtend is het bewolkt; dat
zijn we niet meer gewend. Chepe neemt
een duik in het ijskoude meer. Nou ja: hij
loopt er tot zijn enkels in en laat zich dan
voorover vallen om met zijn buik even het
water te raken. Dan fietsen we rond het
meer. Er hangt een dreigende lucht boven
Links: De post heeft nieuwe banden bezorgd uit
Nederland • Boven: We beginnen aan de Kaldamopas,
2979 meter • Specerijen op de markt in Osh
• Midden: De meeste weggebruikers zijn iets groter
• We kamperen 500 meter lager dan de top van de
Kaldamo-pas, met dit uitzicht • Onze yurt voor een
nacht aan het Son Kul-meer • Onder: Benkjan is zijn
koeien gaan halen in de sneeuw
de bergen aan de noordkant. Wanneer we
beginnen aan de Kalmak Ashuu-pas op
3447 meter, begint het… te sneeuwen! Het
is nog zeven kilometer naar de pas. We
zien een yurt langs de weg. De eigenaar
gebaart dat we moeten komen. We duiken
de warme keuken van Benkjan in. Hij
woont hier samen met zijn ouders en twee
kinderen. Zijn vrouw is in het dorp waar
ze in de winter wonen. Elk jaar brengen
ze de zomer op de berg door met hun vee.
“Jullie kunnen hier wel blijven slapen,
hoor. En mijn moeder heeft een pan soep
op het vuur staan,” biedt Benkjan aan.
Wanneer hij nog even naar buiten gaat om
het vee te halen, komt hij totaal besneeuwd
terug op zijn paard. We zijn in een ware
sneeuwstorm beland!
De volgende ochtend is het droog, maar
er ligt wel sneeuw op de weg. Gelukkig
hebben wat auto’s een spoor gemaakt. We
klimmen de laatste kilometers naar de pas
en dalen dan af tot onder de sneeuwgrens.
Een dagje beter worden
In Kochkor word ik misselijk wakker.
Ik eet mijn ontbijt met tegenzin en op het
moment dat ik mijn fiets aan het beladen
ben, voel ik dat ik moet gaan rennen: mijn
ontbijt komt er weer uit. Daarna ben ik
klaar voor vertrek. Het is gelukkig maar
60 kilometer fietsen naar Balychy aan het
103
Boven: Kirgizische
paarden bij het Son
Kul-meer • Bisjkek
• Onder: Chepe wil ook
zo’n kazakkenmuts
• Een oude houten
orthodoxe kerk in Jarkent,
Kazachstan • Proost, op
een spoedig weerzien
104
meer Issyk Kul en daar duik ik in een B&B
mijn bed in. Ik heb de hele dag geen voedsel
binnen kunnen houden en er zit niets
anders op dan een dagje vrij te nemen.
Ik vraag Chepe om pillen tegen overgeven
en wat zoutoplossing bij een apotheek te
halen. Maar de hospita weet wat ze moet
doen, want haar dochter is arts. Ik krijg
een pil en een fles water met zoutoplossing.
Elke vijf minuten een bekertje. Een halfuur
later mag ik ontbijten. Ze geeft mij precies
wat ik zelf had bedacht en: het werkt.
Lege binnenbanden
Een dag later zit ik weer op de fiets en twee
dagen later zijn we in Bisjkek, de hoofdstad
van Kirgizië. Hier krijgen we een grote
teleurstelling te verwerken. “We kunnen
je alleen een 5-daags transitvisum voor
Kazachstan geven,” zegt de beambte bij de
ambassade tegen Chepe. Dit betekent niet
alleen dat hij niet door heel Kazachstan
kan fietsen, het betekent óók dat we geen
tijd hebben om zijn visum voor China te
organiseren in Almaty. Hier hadden we
niet op gerekend: de vorige keer kreeg hij
in Tbilisi wel gewoon een visum. Op het
postkantoor hebben ze wel goed nieuws.
Mijn nieuwe fietsbanden zijn uit Nederland
aangekomen! Ik fiets al weken met heel
slechte banden en we krijgen het probleem
maar niet opgelost. De achterbanden lopen
Chepe gaat
door Rusland
en ik door
China naar
Mongolië.
We hebben
nog één dag
samen
heel langzaam leeg en we moeten constant
bijpompen. Met mijn nieuwe banden moet
dit allemaal opgelost zijn!
In mijn eentje verder
Samen fietsen we naar de grens met
Kazachstan en na twee dagen zijn we in
Almaty. Hier moet ik voor even afscheid
nemen van Chepe. Hij gaat door Rusland
en ik door China naar Mongolië. We
hebben nog een dag samen en kopen wat
kookspullen voor hem op de markt. In
Bisjkek heeft hij een tent gekregen van
Pablo, een Spaanse fietser die we zijn
tegengekomen onderweg. Zo heeft Chepe
ook een complete uitrusting. Die avond
neemt hij de bus naar Semey, om binnen
vijf dagen Kazach stan te kunnen verlaten.
Ik fiets verder naar de grens met China.
In mijn eentje fiets ik langs de Charin
Canyon en ik bezoek een prachtige oude
houten kerk in Jarkent. Toch kan het mij
even niet boeien. Ik moet mijzelf echt
zien te motiveren, want het is nog 2000
kilometer naar het punt in Mongolië
waar ik Chepe weer hoop te zien.
En dan sta je daar opeens, in je eentje aan
de grens met China. Zonder dat ik iets heb
gehoord van Chepe, die inmiddels in
Rusland zou moeten zijn…
Volgende keer: Herenigd in China ■
Österreich Werbung / Marko Mestrovic
GLAMPING IN OOSTENRIJK
Op avontuur met allure
We slapen graag midden
in de natuur. Maar dan
wél met het comfort van
thuis. Kies daarom voor
glamping in Oostenrijk:
daarin komen natuur en
een vleugje luxe samen.
S feervolle boomhutten, knusse
houten lodges en tenten die van
alle gemakken zijn voorzien. Op
die manier ervaar je rust, ruimte
én net dat beetje luxe. Ideaal voor
wie graag het avontuur opzoekt
maar ook lekker wil slapen.
Midden in de natuur
Ontdek Oostenrijk met haar uitgestrekte
bossen, kristalheldere bergmeren
en indrukwekkende bergen.
Na een dag eropuit – een rustige
boswandeling of een uit dagende
bergtocht – kom je terug bij je unieke
spot om je over te geven aan de stilte
en het weldadig comfort. Boomhutten,
lodges en luxe tenten zijn heel wat
anders dan een standaard hotel.
Deze glamping-accommodaties
bieden je de unieke kans om je echt
verbonden te voelen met de omgeving
zonder dat je concessies doet aan
een beetje luxe. En het mooie is:
je logeert niet alleen midden in de
natuur, je draagt óók bij aan het
behoud ervan. Glamping in Oostenrijk
biedt je een vakantie die je altijd
bijblijft. Een ervaring die energie geeft
en smaakt naar méér.
Meer weten? Kijk op
Austria.info/glamping
ALPS RESORTS
105
Michael Stabentheiner
KARINTHIË: EEN LANDSCHAP VOL VARIATIE
Glamping met
zuidelijke flair
Gletsjers en hoge bergtoppen, warme zwem-meren en uitgestrekte dalen, kastelen
en glooiende wijngaarden. In Karinthië komen verschillende landschappen
en culturen in harmonie samen. En daar kun jíj middenin staan, op een van
de meest unieke en comfortabele glamping-accommodaties.
106
Met een mild zuidelijk klimaat en
buitengewoon charmante inwoners
biedt Karinthië het beste van de Alpen-
Adriatische omgeving. Hier vieren ze
diversiteit: van lokale producten op
je bord tot unieke belevenissen in de
natuur. Denk je eens in: krachtige
bergen van drieduizend meter hoog,
lange bergketens met historische
paden, de lieflijke hoge Nockbergen
en watervallen die zich van de rotsen
storten. Hou je van wandelen? De
mogelijkheden zijn hier eindeloos.
Hele families kunnen ontspannen
wandelen over goed onderhouden,
toegankelijke paden, maar ben je een
langeafstandswandelaar, dan kun je
vanaf de Großglockner de Alpe- Adria-
Trail volgen. Een wandelroute die door
Karinthië, Slovenië én Italië helemaal
naar de zee loopt. Onderweg verfris je
je voeten in kraakheldere beekjes en
rivieren. Zalig.
Zwemmen, suppen & fietsen
Water vind je letterlijk overal in
Karinthië. Met meer dan 1.200 meren
Gert Perauer
en wateren is het een van de meest
waterrijke regio’s van Europa. De grote
zwem-meren in de Alpen zijn ’s zomers
heerlijk warm en betoveren je met hun
turquoise kleuren. Het is alsof je op de
Caraïben bent! Strandbaden, zoals het
Klagenfurter Strandbad – het grootste
binnenstrandbad van Europa – laten
je relaxen aan het water, terwijl vrije
meer-oevers een snelle duik mogelijk
maken, of je nu met of zonder supboard
bent. Yoga op de steiger, wandelen
in het bos, hardlopen langs de
oever: elke vorm van beweging komt
hier in de natuur perfect tot zijn recht.
Hou je van fietsen, probeer dan de
Karinthische meren-route oftewel
‘Kärnten Seen-Schleife’, die je gedurende
400 kilometer langs de grote
zwem-meren brengt. Elk meer heeft
een eigen karakter en eigen duurzame,
fraaie route langs het water. Langs
rivieren als de Drau, de Gail en de
Lavant vind je goed aangelegde fietspaden
voor recreatieve fietsers. Ben
je een mountainbiker, dan verken je
de trails in de bergen en voel je de
adrenaline door je lijf kolken bij elke
afdaling.
Culinair erfgoed
Over eten gesproken: de culinaire
specialiteiten van Karinthië zijn al net
zo veelzijdig als de natuur, en gaat van
7x Bijzondere Glamping-tips in Karinthië
1
Luxe in Drievoud
Glamping Resort in
Kötschach-Mauthen
biedt boomhutten, luxe
tenten en chalets plus
toegang tot Aquarena
Kötschach. Ook leuk:
nabij de skipiste
Stijlvol glampen aan het
2 meer bij EuroParcs
Pressegger See is
genieten van luxe
accommodaties met
wellnessmogelijkheden
aan de zonnige
Pressegger See
Een lodge-tent op
3 Camping Breznik,
Turnersee is een ruime,
comfortabele tent voor
zes personen, volledig
zelfgebakken zuurdesembrood en
luchtgedroogde ham tot pittige
bergkaas en een glas cider. En there
is more. Topchefs, boeren en slow
food-producenten serveren regionale
gerechten die het culinaire erfgoed
levend houden. Denk aan vers
gevangen forel uit het meer maar
ook zeld zame graansoorten en
bijna vergeten groenten. Je vindt ze
allemaal terug in de traditionele
Alpen-Adriatische keuken, die op een
fijn terras aan het meer of boven op
de berg toch echt het beste smaakt.
gemaakt van natuurlijke
materialen
Vakantie-chalets op
4 Camping Brunner,
Millstätter See:
moderne chalets aan
het meer met eigen
strand. Het héle jaar
door geopend!
Privé-sauna in
5 Chaletdorp
HOCHoben, Mallnitz
bij luxe chalets op
1.200 meter hoogte
met prachtige uitzichten
op de Hohe Tauern
Romantische Biwaks
6 aan de Millstätter
See zijn zes unieke
hutten voor een nacht
onder de sterren, elk
met een eigen karakter
en dito uitzicht
Lakeside Petzen
7 Glamping bij Pirkdorfer
See biedt een keuze
uit tenten, chalets en
boomhutten in een
fraaie omgeving. Mét
panoramasauna
Meer weten?
Kijk op Camping.at
Kunst en natuur, gastronomie en
levenslust, bergen en meren: het zijn
die combinaties van variatie en ontspanning
die Karinthië tot een unieke
spot maken. En als je liever niet zelf
met een tent of camper reist, dan vind
je in Karinthië tal van comfortabele
glamping-accommodaties. Allemaal
even uniek, wat glamping in deze
zuidelijke regio van Oostenrijk echt
een onvergetelijke ervaring maakt.
Probeer er vooral een uit en ontdek
welke glamping het beste bij jou past.
Have fun! ■
Michael Stabentheiner
Michael Stabentheiner
Tine Steinthaler
Michael Stabentheiner
Gert Perauer
ZIN IN PUZZELEN
Breinbrekers
Scherp je geest!
Prijspuzzel
provoost
driftig
apart
onder ...
staan
deel van
een
schouwburg
paardenrenbaan
in tegenstelling
tot
iemand
met
weinig
verstand
oxide
gezusters
zuivel
iemand
het hemd
van het ...
vragen
g-noot die
met een
halve toon
verlaagd is
diploma
afvoeren
grote rivier
in Europa
lenig
dergelijke
ijdeltuit
grote zaal
voor
samenkomsten
hartcurve
land in
Afrika
1
overwinning
buurtschap
aan
de rand
van de
Vechtvallei
kleine
draagzak
in
bewaring
stelling
aperitief
tennisterm
bez. vnw.
verzekeraar
middagmaal
bovenkant
Indiaas
brood
bijbelse
figuur
ongeveer
Indische
halfbloed
tvstichting
kloostergewaad
decorateur
de
hoogste
kaart in
veel kaartspelletjes
bijwoord
van plaats
opvolger
USSR
talk
muzieknoot
fraais
Londense
klok
4
vijandig
gezind
persoon
dieren
schriel
6
in het
bijzonder
boom
niet
openlijk
aardappel
Nederlandse
film
voorwaarde
buurtschap
wigwam
gezondheidsdienst
buiten het
terrein
(sportterm)
keukengereedschap
bij geen
gehoor
geheime
politie
landpaal
soort
ingenieur
Kath. Univ.
Nijmegen
hete drank
Griekse
letter
vloer van
een brug
populier
Europeaan
iedere
zienswijze
griezelige
glorie
benauwend
3
nol
soort touw
aanhanger
van
zekere
religie
dapper
man
kort jasje
onbepaald
voornaamwoord
inzage
het fijne
2
flinke
elektronischenavigatieterm
ontkennend
voornaamwoord
5
1 2 3 4 5 6
A 1417 7023 0550
1 2 3 4 5 6
Los de puzzel op en plaats de letters uit de genummerde vakjes bij dezelfde nummers hierboven. Het woord dat verschijnt, is de oplossing.
108
Binero
Sudoku
1 9 4
4 5 1 2
6 2 7 5 3
8 4
1 3 8
4 1 2
7 8 3 4
9 6 3
9
Vul alleen een nul of één in. Er mogen maximaal
twee dezelfde cijfers naast elkaar staan. Elke rij en
elke kolom is uniek en bestaat uit evenveel nullen
als enen.
A 1383 7970 0998
De cijfers 1 t/m 9 mogen slechts één keer voorkomen
op elke horizontale en verticale regel,
en in elk vet omlijnd vak.
Woordverstopper
Breinbreker
G
C
A
M
P
I
N
G
C A M P I N G
N
A
N
P
C
N
C
P
I
C
G
I
G
G
C
N
P
P
C
N
N
C
C
M
M
P
C
I
A
A
I
A
A
G
P
C
C
M
M
C
C
M
M
Het woord camping zit 10 keer in het diagram verstopt.
Zoek ze allemaal!
CEES
SPINATEN
TILBURG
A
P
P
A
C
A
I
P
I
M
I
I
P
C
C
N
M
N
P
G
N
M
G
C
A
M
P
I
N
G
Welk beroep kunt u maken van dit visitekaartje?
M
M
I
M
A
P
N
A
N
P
I
I
C
C
P
G
C
A
M
P
I
N
G
M
G
I
G
C
P
G
G
A
N
G
N
I
P
M
A
C
A 1340 7857 0998
Hyper sudoku
3 6
3 6
6 2 5 3 9
4 7 8 1
6
3 5
7 1 5
Deze hyper sudoku maak je net als een gewone
sudoku, maar met extra regel dat 1 t/m 9 slechts
één keer mag voorkomen in alle vier de grijze
vlakken.
4
3
A 2834 2260 0000
BENIEUWD NAAR DE OPLOSSINGEN? Die vind je op Zin.nl/oplossingpuzzels
109
GA NAAR
ZIN.NL/WINNEN
110
met Zin
In elke Zin: win-pagina’s met
fijne cadeaus. Ditmaal zijn het
er 69. Ga naar Zin.nl/winnen
en vink je favoriet aan – meer
cadeaus selecteren mag. Vul je
gegevens (vóór 2 februari 2025)
in en voilà: je maakt kans –
meedoen is helemaal gratis!
5X boek Wurgcontract
Hij kan Henri heten, of Dirk, of Flint, kies
maar een naam. Hij kan de man zijn die
bij je om de hoek woont of op een andere
planeet. Hij is zeker jaloersmakend mooi
en dat weet hij. Het maakt niet uit of je een
man bent of een vrouw, je zult van hem
onder de indruk zijn. Toch kun je maar beter
bij hem uit de buurt
blijven… Huiveren bij
de 30ste thriller van
thrillerkoningin Loes
den Hollander. (De Crime
Compagnie, € 21,99)
20X boek
Meneer Foppe
Meneer Foppe –
Eenzaamheidsgenieter
is een compilatie van
de tragikomische
verhalen van Wim de
Bie over een van zijn
dierbaarste alter ego’s.
Gedurende een periode
van meer dan twintig
jaar keerde De Bie
steeds weer naar hem
terug. In trefzeker, stijlvast
en humoristisch
proza neemt hij je
mee in het hoofd van
meneer Foppe, die
daardoor niet alleen de
zonderling blijft zoals
de mensen hem zien,
maar ook ontroert en je
voor hem inneemt.
(De Harmonie, € 27,50)
3X Murad Calming Cream
De weldadige Heartleaf Calming Cream van
Murad herstelt en hydrateert de huid de hele dag
door. Omhul je huid met kalmerend comfort met
deze zachte, lichte crème, speciaal ontwikkeld
voor de gevoelige huid. Hydrateert direct om
uitdroging te voorkomen, de stevigheid van je
huid te versterken en de veerkracht te vergroten.
Zalige verwenning. (Murad.nl, € 79,95)
5X boek Amerika Amerika
In Amerika Amerika biedt Marieke
de Vries een kijkje in het leven van
een buitenlandverslaggever én een
insidersblik op Amerika in aanloop
naar de presidentsverkiezingen
van november 2024. Maar bovenal
toont dit boek de mens achter
de liberale en de conservatieve stemmers in
het diep verdeelde land van de onbegrensde
mogelijkheden. (Ambo Anthos, € 21,99)
5X boek Het verhaal van
Nederland – Amsterdam
Dit is het boek bij de gelijknamige tv-serie die
vanaf januari 2025 te zien is op NPO1. Het verhaal
van Nederland – Amsterdam biedt
een nieuwe blik op onze hoofdstad,
die 750 jaar bestaat. Met
veel verrassende historische
feiten en prachtige illustraties.
(Nieuw Amsterdam, € 24,99)
3X boek 100 lijstjes
van ons samen
Welk liedje doet altijd denken
aan de ander? Wat zijn de
leukste vakantieherinneringen,
de grappigste inside jokes en de
raarste bijnamen? Dit en meer kun
je beschrijven in het invulboek
100 lijstjes van ons samen. Een
vrolijk, grappig en gemakkelijk
invulboek voor jullie als stel.
Verzamel zo gedeelde herinneringen,
vertel elkaar
anekdotes en stel
elkaar vragen.
Meer dan leuk
om later nog eens
terug te lezen.
(Kosmos, € 10)
5X boek
Ongemakkelijke
gesprekken –
survivalgids
Wie woont, werkt, sport en
uitgaat, komt in aanraking met
allerlei verschillende meningen,
perspectieven en levensovertuigingen.
Dat botst en
schuurt nogal eens. In deze
survivalgids duiken vier auteurs
in de wereld van het ongemak
en komen met inspirerende
inzichten en tips. Een handige
wegwijzer voor ongemakkelijke
ontmoetingen,
van school en
schoonfamilie
tot op de werkvloer.
(Nieuw
Amsterdam,
€ 24,99)
3X 2 tickets
Let’s get louder
In de onewomanshow
Let’s get louder neemt
Stephanie Louwrier je mee in een rollercoaster
van eerlijkheid, waar cellulitis gewoon cool is en
adviezen van Arie Boomsma met een knipoog
weer de koelkast in mogen. Laat je betoveren door
Stephanie’s muzikale humor, stap in haar wereld en
ontdek waarom we soms de waarheid verzwijgen
terwijl we die eigenlijk willen uitschreeuwen.
(Viarudolphi.nl, € 19,50 p.st.)
2X 2 tickets We gaan nog
even door!
Zin in een
avondje theater
en benieuwd hoe
je een beetje
leuk je pensioen
kunt halen
in de snel
veranderende
arbeidsmarkt? Maak kans op twee tickets voor de
humoristische theatervoorstelling We gaan nog
even door! van loopbaancoach en AD-columnist
Anne-Marije Buckens in een theater naar keuze.
Kijk op 50Company.nl voor een voorstelling bij jou
in de buurt. (50Company.nl, € 19,95)
5X kookboek Canapé
Een canapé is een klein en elegant
klassiek gerecht uit de Franse keuken.
Met vertrouwde ingrediënten
en eenvoudige bereidingstechnieken.
Van artisjokrillette met toast, coquilletartaar met
limoencrème tot gegratineerde paddenstoelen
met salie en brie en aardpeerrösti met sukade en
oude kaas. Jannekes teksten over beurre noisette,
kruidensteeltjes, stro-aardappeltjes en meer maken
Canapé naast een kookboek ook een heerlijk
inspiratieboek. (Nijgh & Van Ditmar, € 32,99)
SPECIAAL VOOR
ABONNEES VAN ZIN
Deze acties zijn speciaal voor
onze abonnees. Kans maken?
Vul op het online formulier je
abonneenummer in.
3X boek
Meesterwerken
ontrafeld
Wat maakt iets tot
een meesterwerk?
Vind de antwoorden
in Meesterwerken
ontrafeld van Debra
N. Mancoff met
de fascinerende
verhalen achter twaalf van ’s werelds
beroemdste werken. Maak een tijdreis
door verschillende stijlen, van
Botticelli’s De geboorte van Venus
tot Amy Sheralds portret van
Michelle Obama. (Pelckmans, € 27)
5X dichtbundel
Kneedwezens
Mede ter gelegenheid van Judith
Herzbergs 90ste verjaardag komt zij
met een bundel met nieuwe poëzie:
Kneedwezens. Judith Herzberg is een
van de grootste dichters van ons land.
Haar precieze manier van formuleren
en haar sterke observatievermogen is
veelgeprezen. Ze heeft geen grote
onderwerpen nodig om grote gevoelens
over te brengen.
Het zijn juist de kleine
alledaagse dingen die
haar raken. (De
Harmonie, € 21,90)
111
AANBIEDINGEN
€9
korting op entree
& Nassaugids
Exclusief voor lezers van Zin Magazine
Ambities, listen & intriges in Stedelijk Museum Breda
beeld: Mike Bink Fotografie, Contentvorm
112
Dat de grandeur van Breda alles te
maken heeft met de intrigerende
familiegeschiedenis van de Oranje-
Nassaus, is een goed bewaard
geheim. Ruim 600 jaar geleden
bracht Johanna van Polanen, de
schatrijke erfgename van de heer
van Breda, de stad in handen van
de Nassaus door haar huwelijk met
Engelbrecht van Nassau.
Verschillende generaties van deze
familie hebben de stad gevormd met
hun ambities, uitbundige feesten,
rijkdom, listen, intriges, strijd en
strubbelingen. Van het onbetwiste
powerkoppel Hendrik III en Mencia
de Mendoza tot de welbekende
prins Willem van Oranje. Hun
invloed is overal zichtbaar: op
de Grote Markt, in hofhuizen, de
vesting, de imposante Grote Kerk
met de Nassau-grafkelders en in
het Kasteel van Breda, ooit een
toonaangevend renaissancepaleis.
Een tijdreis door drie eeuwen
Stap in de wereld van De Nassaus van
Breda, dé multimediale vaste tentoonstelling
van Stedelijk Museum Breda. Kunst,
historische voorwerpen en meeslepende
verhalen bieden een verrassende blik op de
geschiedenis van de stad en de invloedrijke
Nassaus. Bezoekers maken een tijdreis
door drie eeuwen. Het is de periode van
opkomst, bloei en verval van Breda.
Speciaal voor Zin-lezers
Van schilderijen, edelsmeedkunst en
kleding uit vervlogen tijden tot hedendaagse
beeldende kunst: Stedelijk Museum Breda
beheert meer dan 60.000 objecten. Als
Zin-lezer krijg je tot en met 30 april 2025
een speciale korting op je ticket. Naast
een korting op de toegangsprijs kun je als
Zin-lezer op vertoon van deze Zin Magazine
de Nassaugids (met het verhaal uit de
tentoonstelling) kopen voor € 4,50 ( normaal
€ 7,50). Beide kortingen zijn geldig t/m
30 april 2025.
Reserveren gaat zo
Gebruikmaken van deze speciale korting?
Gebruik online de code ZINSMB en
betaal slechts € 7,50 per ticket (in plaats
van € 13,50). Let op: deze korting is niet
geldig in combinatie met een museumkaart
of andere kortingskaarten.
Boeken kan via Stedelijkmuseum -
breda.nl
AANBIEDINGEN
Kinek00
Vorminbeeld | Dreamstime.com
Vanaf
€ 99
p.p.
Geniet volop van kunst, cultuur & natuur
3 dagen onthaasten in historisch Bad Bentheim
Speciaal voor jou als lezer van
Zin Magazine stelden wij een reis
samen met een internationaal
tintje! Beleef een paar heerlijke
dagen in het eeuwenoude Duitse
Bad Bentheim (nabij Enschede)
en kom helemaal tot rust.
Overnacht in het gastvrije 3-sterrenhotel
Bentheimer Hof op loopafstand
van het centrum. Het
charmante stadje Bad Bentheim
heeft gezellige smalle straten en
steegjes, leuke winkels, kroegen
én de imposante 13de-eeuwse
burcht Bentheim als kenmerkend
herkenningspunt. Bad Bentheim
staat ook bekend om zijn zalige
kuuroord, waar je kunt genieten
van de geneeskrachtige zoutwateren
zwavelbronnen. Bonus: het hotel
ligt direct naast het Bentheimer
Woud met prachtige fiets- en
wandel routes.
Zin Lezersaanbieding
■ 2x overnachting inclusief uitgebreid
ontbijtbuffet
■ 2x heerlijk 3-gangendiner
■ Bad Bentheim Gastenkaart (profiteer
van vele kortingen)
■ 25% korting op entree Dierentuin
Nordhorn
■ 30% korting op entree
rock’n’popmuseum in Gronau
■ Begeleide avondwandeling bij
de Burcht van Bad Bentheim
Prijs
De voordeelprijs voor deze aanbieding
is € 99 p.p. (aankomst op zondag en
maandag). Bij aankomst op de overige
dagen: € 109 p.p.
Vanaf april: meerprijs € 20 p.p.
Prijs vanaf mei is online en telefonisch
op te vragen.
Keus te over
Goedverblijf.nl biedt hotelarrangementen
aan voor kortwegvakanties in Nederland,
Duitsland & België. Naast vele hotelaanbiedingen
kun je ook kiezen uit
een heel scala aan fiets vakanties in
Nederland, of net over de grens. De
routes van het fietsknooppuntennetwerk
brengen je langs de mooiste
plekken en je bagage wordt voor je
vervoerd. Wat een luxe!
Reserveren gaat zo
Deze voordeelactie is exclusief te
boeken via Goedverblijf.nl/zin0225.
Of bel (085) 489 90 19 (ma t/m vr:
9-17.30 uur) onder vermelding van
reisnummer zin0225.
De genoemde prijzen zijn p.p. en
o.b.v. twee personen per kamer,
exclusief verblijfsbelasting à € 1,80
p.p.p.n. en € 9,50 reserveringskosten
per boeking.
113
114
SERVICE EN INFORMATIE
Nieuwe abonnementen Ga voor alle aanbiedingen naar Zin.nl/abonneren
Abonnementen en klantenservice Blad niet ontvangen? Verhuisd? Regel nu
eenvoudig 24/7 abonnementszaken op: Service.roularta.nl
Mail: klantenservice@zin.nl
Post: Roularta Media Nederland, Afdeling Klantenservice, Postbus 606,
7000 AP Doetinchem
Telefoon klantenservice: (020) 894 56 63 (ma t/m vrij van 9.00 tot 17.00 uur)
Belgische lezers kunnen bellen naar: +31 20 894 56 61
Adreswijzigingen dienen uiterlijk 3 we ken voor de verhuizing bij ons bekend te zijn
Beëindigen abonnement Dit kan tegen het einde van de eerste abonnementstermijn,
door uiter lijk 1 maand voor verschijnen van het eerste nummer van de
nieuwe abonnementstermijn op te zeggen. Na de eerste abonne ments termijn kan het
abonnement,met inachtneming van een opzegtermijn van 1 maand worden beëindigd.
Kijk op Service.roularta.nl of bel (020) 894 56 63 (ma t/m vrij van 9.00 tot 17.00 uur).
Belgische lezers kunnen bellen naar: +31 20 894 56 61
Leveringsvoorwaarden Levering van tijd schriften en levering en verkoop van
premies en han delsartikelen geschiedt volgens de Leve rings voor waar den Roularta Media
Nederland B.V. Kijk voor deze voorwaarden op Roularta.nl/voorwaarden. Je kunt deze
voorwaarden ook schrifte lijk opvragen bij Roularta Media Nederland B.V., Postbus 606,
7000 AP Doetinchem. Voor bezorg adressen buiten Nederland en België mail naar
klantenservice@zin.nl
Abonnementsprijzen De prijs voor een abonnement bedraagt € 114,99 per jaar
bij betaling per automatische incasso. Voor andere betaalwijzen wordt € 2,60
admini stratiekosten in rekening gebracht. Bij een jaarabonnement ontvang je 11x ZIN
( inclusief 2 dubbelnummers). Abonnees kunnen met hun abonnement ook meer
dan 25 andere tijdschriften lezen via Mijn Magazines. Bovendien is deze digitale
toegang te delen met twee anderen. Abonnementen buiten Nederland en België
zijn op aanvraag, mail hiervoor naar klantenservice@zin.nl
Betalingsvoorwaarden Een abonnement geldt voor de op gegeven periode en wordt
nadien, behoudens opzegging, automatisch omgezet in een abonnement voor onbepaalde
tijd. Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan. Een andere betaaltermijn
of -wijze is mogelijk, neem hiervoor contact op met de klantenservice. Bij niet-tijdige
betaling worden her in ne rings kosten in rekening gebracht. Prijswijzigingen voorbehouden
Nabestellen Eerder verschenen edities van Zin Magazine nabestellen, kan via
Zin.nl/bestellen
Druk- en zetfouten De uitgever sluit elke aansprakelijkheid voor scha de als gevolg
van druk- en zetfouten uit
Handelsartikelen Voor alle premies, aanbiedingen en acties in Nederland
en België geldt: zolang de voorraad strekt. Helaas is het bestellen van
handels artikelen vanuit landen buiten Nederland en België niet mogelijk
Privacy Roularta Media Nederland B.V., de uitgever van Zin Magazine, legt van haar
abonnees en klanten in het kader van haar dienstverlening gegevens vast. De
verantwoorde lijke voor de gegevensverwerking is Roularta Media Nederland B.V.,
Spak ler weg 53, 1114 AE Amsterdam. De verwerking is in overeenstemming met de
Wet bescherming persoons gegevens, aan gemeld bij het College Bescherming
Persoonsgegevens te Den Haag onder m1586121. Deze gegevens worden gebruikt ter
uitvoering van de overeenkomsten met abonnees en andere klanten en om informatie
te ver strek ken over relevante producten en diensten van Roularta Media Nederland B.V.
De gegevens kunnen ook worden gebruikt door zorgvuldig geselecteerde organisaties om
abonnees en klanten te informeren over relevante aanb iedingen betreffende producten
en diensten. Als je op deze informatie geen prijs stelt, dan kun je dit schriftelijk doorgeven
aan Roularta Media Nederland B.V., Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam onder
vermelding van ‘privacy’ of op Roularta.nl/voorwaarden
Gedrukt door Roularta Printing
COLOFON
Hoofdredactie
Alida Dijk
Eindredactie
Daniëlle Bronsgeest
Vormgeving
Anne Elting (artdirection), Marianne van der Velden
Marketing
Tineke van Bakel, Sophie de Bie, Nicole Boekema,
Emma de Jong, Ivonne van Keulen, Julia Siudak
Redactie-assistentie
Edith de Jong
Online
Petra Schouten
Medewerkers
Liddie Austin, Misja Beijers, Sabina Bles, Kirsten Blikman,
Stef Bos, Margreet Botter, Renée Brouwer, Marion
Groenewoud, Margriet de Groot, Monique van den Heuvel,
Jolanda Hofland, Georgina Hoppen, Annemarie Huiberts,
Sandra Kissels, Nicolaas Klei, Karen Kroonstuiver,
Franca de Leeuw, Mia Luif, Annemarie Maarhuis,
Marica van der Meer, Sebastiaan Rodenhuis, Ingrid Spelt,
Wilma van de Ven, Linde Verhulst
Brieven/vragen over de inhoud
aan de redactie:
mail naar redactie@zin.nl
Adverteren
Voor informatie: advertising@roularta.nl,
Roularta.nl of (020) 210 54 59
Uitgever Léon Bouwman
Drukkerij Roularta Printing
Distributie losse verkoop
Aldipress bv, De Meern, (030) 666 06 11
© 2024 Roularta Media Nederland B.V.
Zin Magazine is een uitgave van Roularta Media Nederland B.V.,
onderdeel van Roularta Media Group. Niets uit deze uitgave mag geheel of
gedeeltelijk worden verveel vou digd, opgeslagen in een geautomatiseerd
gege vens bestand of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook,
zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
Mark Uyl
LIEFDE
&GELUK
Klein & groot
Nr. 3 ligt 6 februari 2025 in de winkel
‘Dan maakt je hart een sprongetje’
Schatzoeken op de mooiste
brocantemarkten!
EDSILIA ROMBLEY
‘Nog steeds voel ik
dat Tjeerd
mijn maatje voor
het leven is’
INSPIREREND DAAR IS ZE: WHO ELS?
Donna Hay maakt van dagelijkse
kost een feest
Els van Roode belandde in een
rollercoaster na B&B Vol Liefde
Jasmijn van Deventer
DOSSIER
Daten
+ alle do's en (te erge) don’ts
3x
ZIJ WAGEN HUN LEVEN
Als vrijwilliger bij de KNRM
MOMENTJE SAMEN
Happy met én voor een ander
D E V O L G E N D E Z I N
115
‘ We hebben het over alles,
maar hier hebben we het
nog nooit over gehad.’
Een goed doel in je testament.
Breng het gesprek tot leven.
Steeds meer mensen kiezen ervoor een goed doel op
te nemen in hun testament. Misschien overweeg jij dat
ook wel. Ontdek op toegift.nl hoe jij jouw idealen kunt
laten voortleven door naast je dierbaren ook goede
doelen een plek te geven in je testament.
Toegift.nl biedt gratis inspiratie en kennis over het
maken van je testament en helpt je het gesprek
hierover aan te gaan met je dierbaren. Zo kunnen
we samen bouwen aan een betere wereld voor de
generaties na ons.
Wat geef jij door?
Een gids over nalaten aan een goed doel
IDEALEN DOORGEVEN
Waarom (steeds
meer) mensen een
goed doel in hun
testament opnemen
WELKE BESTEMMING?
Ontdek welk
goed doel bij
jou past
PRAKTISCH
Zo maak je een
testament met
persoonlijke
betekenis
Vraag de gratis
infogids aan
Scan de
QR-code
Of kijk op
toegift.nl