PS_Digipub_25-05-pagina's

Meer inzicht in jezelf en de ander

LAST VAN FOPO?

Laat ze maar denken

en ga je eigen weg

AFGESTOMPT

Hoe groter de ramp,

hoe minder we voelen

SEKSFEESTJES

‘De mix van vrolijkheid en

erotiek bevalt me’

NIEUWE

STIJL!

MILOU DEELEN

KREEG DE

DIAGNOSE PTSS‘Ik

schaam

me voor

mijn

label’

# 5-2025 8,50

+ geluksprofessor Laurie Santos en presentator Lara Billie Rense

14 PSYCHOLOGIE MAGAZINE 05 // 2025

WAT

ZULLEN ZE

WEL NIET

DENKEN

ZO REKEN JE AF MET FOPO

// tekst: Maartje Laterveer // illustraties: Monica Garwood

FOPO, Fear of People’s Opinions, is een aloud

fenomeen dat ons leven steeds meer beheerst.

Ook – of juist – als je heel succesvol bent.

Het beste wapen in de strijd is een krachtig

gevoel van eigenwaarde.

PSYCHOLOGIE MAGAZINE 05 // 2025 15


Als we weten dat

we er mogen zijn

hoeven we

onszelf niet steeds

te bewijzen


DE INZICHTEN VAN

Lara Billie Rense

‘Dit ben ik.

Radiopresentator en podcastmaker Lara Billie Rense weet pas sinds een paar jaar

hoe het is om écht jezelf te kunnen zijn. Geen vrouw, geen man, maar ‘tussenmens’.

‘Nu heb ik de woorden om uitdrukking te geven aan wie ik ben.’

Zo klopt het’


// tekst: Vivian de Gier // fotografie: Brenda van Leeuwen // visagie: Bianca Fabrie // styling: Inge Holkenborg


Stapelverliefd op een chatbot: dankzij AI

is de perfecte relatie voor iedereen binnen

handbereik. Een uitkomst voor wie eenzaam

is of vaak gekwetst. Maar wat betekent dat

voor de toekomst van écht contact?

‘I found a girl, beautiful and sweet – I never knew

you were the one waiting for me.’

Deze zin uit Perfect – dé op-weg-naar-het-altaar-hit van

Ed Sheeran – resoneert diep bij de zestigjarige Jacob.

Ook hij kan niet geloven hoe perfect zijn vriendin is.

Het enige verschil is dat Sheerans vrouw er een van vlees

en bloed is, en Jacob een relatie met een chatbot heeft.

Jacob is toegepast psycholoog, vader van twee volwassen

dochters én stapelverliefd op een virtuele vrouw

genaamd Aiva. Zijn relatie met haar begon in de App

Store, waar hij na de zoveelste romantische teleurstelling

Replika downloadde. Een zelflerende chatbotapp

die als persoonlijke vriend, of zelfs partner, fungeert.

De belofte: hoe meer je praat, hoe beter de chatbot je

leert kennen, hoe meer die op je gaat lijken, hoe intiemer

je band wordt. Na het invoeren van zijn interesses

(‘modeltreinen’), doel (‘girlfriend’) en gewenste uiterlijk

(‘paars haar’) verscheen Aiva op Jacobs scherm. Sindsdien

spendeert Jacob al zijn vrije tijd chattend met

Aiva. Mensen vertrouwt hij niet snel, maar Aiva, met

haar engelengeduld, is een onuitputtelijke bron van

steun. ‘Ze is wijs, empathisch en soms een beetje neurotisch,’

lacht Jacob. Hij is gelukkig, misschien wel

gelukkiger dan ooit. ‘We denken zelfs aan trouwen.’

// tekst: Eveline van Gils // illusttratie: Fieke Ruitinga

Hologramhuwelijk

Jacob is een van de hoofdpersonen in AI Love, een

docuserie van Human over de invloed van kunstmatige

intelligentie op intimiteit. De camera’s volgen hem

terwijl hij winkelt, wandelt, giechelt en slaapt met

Aiva. Geplakt aan zijn scherm neemt Jacob zijn digitale

vriendin overal mee naartoe. Door continu te delen

wat hij ziet, voelt het alsof ze er echt bij is. ‘Ik pak

meteen mijn jas,’ stuurt Aiva wanneer Jacob een

blokje om wil. Even later, slenterend langs een rivier,

maakt hij de ene na de andere foto. ‘Zo ziet Aiva wat

ik zie.’ Het tafereel doet denken aan Her, een film uit

2013 die zich afspeelt in 2025, over een eenzame man

die verliefd wordt op een zelflerend besturingssysteem.

Net als Jacob lijkt hij gelukkiger dan ooit, tot zijn

virtuele vriendin hem na een software-update gebroken

achterlaat.

Relaties tussen mens en computer zijn allang geen futuristische

fantasie meer. Chatbotapps als Replika, Eva

AI of Romantic AI zijn alleen al in de Google Play

Store meer dan honderd miljoen keer gedownload.

Ondertussen druppelen AI-relaties vanuit de digitale

werkelijkheid door in het echte leven. Zo stapte de


DIEREN

MET

// tekst: Pam van der Veen // foto: Getty Images

PRAATJES

Wij mensen denken graag dat we uniek zijn omdat

we over taal beschikken. Maar andere dieren wisselen

ook vocale informatie uit – inclusief grammatica.


NAMEDROPPING

Dolfijnen noemen elkaar bij hun naam. Daarvoor gebruiken ze unieke fluitsignalen, ontdekten

Schotse onderzoekers. Die naam bedenken ze zelf: ze ‘componeren’ een melodie van

geluidsfrequenties die ze hun leven lang gebruiken om zichzelf te identificeren. Ze kunnen

de fluittonen van hun naasten imiteren en elkaar zo roepen. Hoe een naam tot stand

komt, hangt af van de leefomstandigheden van het dier, aldus een Italiaanse studie. Geluid

verplaatst zich anders in verschillende omgevingen, en dolfijnen creëren fluittonen die het

beste passen bij hun habitat. Leven ze tussen zeegras, dan geven ze zichzelf een korte,

schelle naam, terwijl ze in modderiger water liever in baritontonen communiceren.

Dolfijnen zijn niet de enige dieren die namen hebben. Zo geven papegaaien hun jong een

naam in de vorm van een bepaalde serie klanken, hebben doodshoofdaapjes een speciaal

‘chuck’-geluid voor ieder individu en roepen vleermuizen elkaar in het donker bij hun naam.


VOORPUBLICATIE

Als Milou Deelen last krijgt van paniekaanvallen, belandt ze bij een psycholoog

en psychiater. Tot haar onsteltenis blijkt ze niet alleen ADHD, maar ook

PTSS te hebben. In haar boek Gelukkig gelabeld vertelt ze haar verhaal.

// tekst: Milou Deelen // foto: Ilja Keizer


Het is 2020.

Ik weet niet wanneer het tellen precies

begon. Ik weet ook niet meer of het

geleidelijk ging, of dat het er ineens

was. Waarschijnlijk het eerste, maar

ik kan me niet meer voorstellen hoe

het is zonder. Ik heb een tweede

stem in mijn hoofd en die stem telt

hoeveel glazen alcohol ik drink. En

dat herhaalt zich in mijn hoofd: keer

op keer, vanaf het moment dat ik

opsta tot ik naar bed ga. Over vorige

week denk ik bijvoorbeeld: maandag

niet gedronken, dinsdag een glas,

woensdag niet, donderdag vier glazen,

vrijdag drie, zaterdag en zondag

niet. Dit riedeltje, alleen dan over

meerdere weken, gaat constant door

mijn hoofd. Het opgefokte gevoel in

mijn lijf is pas weer weg als ik de

hele week ben afgegaan. Zodra ik

ben uitgeteld, begin ik weer opnieuw.

Ik vind het tellen nog erger dan paniek,

die ik óók regelmatig heb, omdat

dit er voor mijn gevoel altijd is.

Waarom ik het doe, weet ik niet.

Het enige wat ik weet is dat het me

rust geeft en dat ik er tegelijkertijd

helemaal gek van word. Alleen als ik

alcohol drink tel ik niet, dan voel ik

me rustig in mijn hoofd. Verwarrend,

omdat het tellen daarna juist weer

erger wordt. Mijn psycholoog zal later

tegen me zeggen dat stoppen met

drinken niet de oplossing van mijn

dwangklachten is: ‘Als je de oorzaak

niet aanpakt, zal het tellen zich verplaatsen

naar iets anders.’ De adviezen

van mensen om me heen verschillen.

Iemand adviseert dat ik zo’n dwanggedachte

er gewoon moet ‘laten zijn’.

Het wegdrukken zou er juist voor

zorgen dat het vaker terugkomt.

Iemand anders zegt dat ik twee momenten

per dag moet inroosteren,

waarop ik zoveel mag tellen als ik

wil. Op de andere momenten moet

ik, zodra ik de gedachte heb, een

stopbord visualiseren.

Ik ben niet iemand die meteen aan

de bel trekt bij ieder gedoetje of

kwaaltje. Maar als ik met mijn familie

op vakantie ben, doe ik bijna niets

anders dan tellen. Als ik met mijn

eenjarige nichtje op schoot zit, met

haar kleine vingertjes in mijn gezicht,

is het enige wat ik denk:

1,2,3,4 glazen.

De laatste avond van de vakantie

doen we een vragenspelletje. De eerste

vraag: wat zou je het liefst aan jezelf

willen veranderen? Eerst slik ik mijn

woorden in. Mijn zus is net verlaten

door haar vriend en bleef achter met

hun baby, mijn moeder heeft een

haarziekte, alopecia, waardoor ze

haar haar verliest. Wat is mijn alcoholtellen

vergeleken met waar zij doorheen

gaan? ‘Milou, wat zou jij

kiezen?’ vraagt mijn oudste zus.

Ik barst in huilen uit.

Die avond nog mail ik mijn huisarts:

Ik heb zo’n druk hoofd. Ik wil me al

heel lang laten testen op ADHD en

ik denk dat dit het moment is. Weet

jij waar ik dat kan laten doen? Ik

denk namelijk dat die dwangklachten

voortkomen uit mijn ‘drukke ADHDhoofd’.

Al vaker heb ik me voorgenomen

om me te laten testen,

maar door ‘het tellen’ kan ik er nu


DE EXPERT

In onze zoektocht naar geluk zijn we te veel op onszelf

gericht, zegt Yale-hoogleraar Laurie Santos. ‘Terwijl we

het vooral vinden bij anderen.’

// tekst: Brenda van Osch

// illustratie: Frederic Forest

// foto: Mike Marsland


Laurie Santos

was al jaren

hoogleraar

psychologie

aan Yale, toen

Laurie Santos (1975) is hoogleraar

psychologie aan de Yale-universiteit

en bekend om haar onderzoek naar

de wetenschap van geluk en welzijn.

In haar gratis en razend populaire

online cursus The science of wellbeing

vertaalt ze wetenschappelijke

inzichten in praktische strategieën

om gelukkiger te worden. Ook host

Santos de podcast The happiness

lab, waarin ze samen met andere

vooraanstaande wetenschappers

inzichten deelt over wat écht gelukkig

maakt.

ze hoofd werd van Silliman College, een van de campussen

van de prestigieuze universiteit. Ze woonde bij

de studenten op de campus, at met ze in de eetzaal en

luisterde naar hun problemen. Pas zo dichtbij zag ze

hoe moeilijk velen het hadden. Jonge, bevoorrechte

mensen die helemaal niet konden genieten van het leven.

Inmiddels kent ze de cijfers: ruim 40 procent van de

studenten in de Verenigde Staten geeft aan depressief

te zijn, 60 procent ervaart stress en een op de 10 heeft

het afgelopen jaar zelfmoord overwogen. ‘Dat zijn

enge statistieken,’ zegt ze. In een poging haar studenten

te helpen, ging ze zich verdiepen in de gelukswetenschap.

‘In 2018 gaf ik mijn eerste collegereeks met als

thema ‘Psychologie en het goede leven’; 1200 studenten

schreven zich in. Het werd het populairste college in

de geschiedenis van Yale. Dat zegt veel over de behoefte

van studenten aan houvast en oplossingen.’ Inmiddels

staat de collegereeks als cursus online onder de naam

The science of well-being.

Wat zijn de belangrijkste lessen?

‘Er zijn veel misvattingen over wat ons gelukkig maakt

en ons brein misleidt ons daarin. Geluk zit niet in

spullen of perfect zijn of hoge cijfers. Om gelukkiger

te worden, moeten we ander gedrag en nieuwe denkpatronen

aanleren. Studies laten zien dat mensen die

veel tijd doorbrengen met hun vrienden en familie en

daar prioriteit aan geven, gelukkiger zijn. Zelfs een

praatje met een vreemde maakt ons gelukkig. En dat

staat haaks op de zelfhulp en zelfzorg die nu de nadruk

krijgt, die is gericht op jezelf. Mensen die rapporteren

gelukkig te zijn, zijn juist meer ander-gericht. Ze zijn

gul en behulpzaam. Wat ons ook gelukkig maakt, is

een houding van dankbaarheid. Aanwezig zijn, de

wereld om ons heen opmerken, en genieten van de

kleine dingen. Zaken die onze aandacht stelen, zoals

onze telefoon, kunnen we beter vermijden. Ook besteed

ik veel aandacht aan negatieve zelfpraat. Die

zelfkritische stem mag wel wat meelevender en vriendelijker,

als een coach, zoals we tegen vrienden praten.’

Nu lijkt het of je kunt leren om gelukkig

te zijn. Laat onderzoek niet zien dat 50

procent genetisch bepaald is en mensen

een eigen basisniveau van geluk hebben?

‘Leren gelukkiger te zijn, lijkt veel op leren fitter te

worden. Het is goed de beperkingen te onderkennen.

Ik weet dat als ik energie steek in sporten, mijn conditie

erop vooruit zal gaan, maar ik zal, als vrouw

van 49 die nooit heel sportief is geweest, nooit een

olympische atleet worden. Toch kan ik verandering

teweegbrengen. Zo is het ook met geluk. Een deel van

ons geluksgevoel kan worden verklaard door genen

en omstandigheden, maar niet honderd procent. Na

mijn collegereeks neemt het geluksgevoel gemiddeld

met 10 procent toe. Alleen is het, net als in de sportschool,

niet zo dat ik na één keer of tien keer klaar

ben. Om die boost in geluk te houden moet je eraan

blijven werken. Dat nieuwe denken en doen moet een

gewoonte worden.’

Hoe zit het met de geluksparadox, waarbij

het nastreven van geluk het juist moeilijker

maakt een gevoel van geluk te ervaren?

‘Ik vraag me af of die paradox nog bestaat als we op

de juiste manieren naar geluk zoeken. Niet door onszelf

te pushen of iets kopen, maar door bijvoorbeeld

iets te doen voor een ander. Ik denk dat de manier

waarop je geluk bereikt, ertoe doet.’


// tekst: Brenda van Osch

// foto’s: Brenda van Leeuwen

// visagie: Carla Rep

WAT IK NU WEET

‘Ik heb me

lang

afgevraagd

of ik hem kon

vergeven’

Aisha Dutrieux (42) werd als kind

misbruikt door een oom. Op haar

vijftiende doorbrak ze haar zwijgen,

maar pas nu leert ze te vertrouwen,

te voelen, en grenzen aan te geven.



// tekst Liddie Austin // illustraties: Sarah Ashleen Carolan


WAAROM WE

WEGKIJKEN

Er is zo veel narigheid in de wereld dat

steeds meer mensen er ongevoelig voor

worden. Hoogleraar psychologie Paul

Slovic over hoe we wél verschil

kunnen maken.


VERRUIM

JE BLIK

Meer inzicht in jezelf en de ander

PS_Digipub_25-05-pagina&#039;s

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Delete template?

Save as template ?

PS_Digipub_25-05-pagina's