2024 04 03 Reich/Richter - Asko|Schönberg

Do 3 apr 2025
Grote Zaal
20.15 uur
Donderdag
avondserie
Reich/Richter
Asko|Schönberg
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
Reich/Richter
Asko|Schönberg
Colin Currie slagwerk, dirigent
Corinna Belz film
Theun Mosk Ruimtetijd podiumbeeld
Donderdag
avondserie
Minimal Music
Special
Do 3 apr 2025
Grote Zaal
20.15 - 21.30 uur
ca. 75 minuten zonder pauze
Steve Reich (1936)
Clapping Music (1972)
Four Organs (1970)
Reich/Richter (2019)*
* Reich/Richter is een samenwerking tussen Asko|Schönberg,
Unusual Suspects en Muziekgebouw aan ’t IJ
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Toelichting
Als pionier van ‘minimal music’ (een term die hij overigens afkeurt) is Steve Reich een van
de grote namen in de 20e-eeuwse muziek. Maar het boeiende van zijn oeuvre is dat hij
steeds nieuwe wegen is blijven zoeken.
In dit concert zijn twee inmiddels klassieke
composities van Reich te horen, Clapping
Music uit 1972 en Four organs uit 1970. Ze
vormen de opmaat voor het imposante
Reich/Richter, een multimediaal werk
waarvoor Reich de handen ineensloeg met
een andere hedendaagse meester, de Duitse
kunstenaar Gerhard Richter. Live muziek
en een hypnotiserende film van Richter
en Corinna Belz gaan hier fascinerende
interacties aan. De Nederlandse première,
twee jaar geleden in het Muziekgebouw, was
een doorslaand succes. Net als toen staat
Asko|Schönberg vanavond onder leiding van
Colin Currie, die geldt als een van de beste
slagwerkers van onze tijd.
Steve Reich
Clapping Music
Het concert begint zonder instrumenten,
met iets wat kinderen al leren: klappen
in je handen. Reich tourde begin jaren 70
de hele wereld over met zijn eigen groep
en vrachtwagens vol instrumenten en
apparatuur. Wat als de stroom uitvalt?
vroeg hij zich weleens af. Wat als de spullen
blijven steken bij de douane?
Het antwoord viel hem in toen hij na een
concert in Brussel werd meegenomen
naar het optreden van een flamencogroep.
Gitaarspel en zang vielen hem nogal tegen,
maar zodra de muzikanten begonnen te
klappen wist Reich: dit is het.
Reich had in de jaren 60 baanbrekende
experimenten gedaan met ‘phasing’: twee
bandrecorders of musici die identieke partijen
spelen, waarbij de ene iets sneller gaat dan
de ander, zodat ze ‘uit fase’ gaan lopen en
onderling steeds nieuwe relaties aangaan.
In Clapping Music gebeurt hetzelfde, maar
dan schoksgewijs. Twee muzikanten klappen
hetzelfde eenvoudige ritme in 12/8-maat. Na
acht maten verspringt de ene muzikant een
tel, zodat er een complex polyritme ontstaat,
wat opnieuw acht maten herhaald wordt. Na
twaalf van zulke verspringingen lopen beide
partijen weer gelijk en eindigt het stuk. Een
simpel procedé, maar zeer doeltreffend – en
je hebt er nog geen triangel voor nodig.
Four Organs
Reichs Four Organs is een werk voor,
inderdaad, vier orgels. Én maracas. Die
shaker zorgt voor een constante puls,
terwijl de orgels een tamelijk cerebraal
harmonisch concept uitdiepen.
Four Organs is geen ‘mooie’ muziek, zoals
Reich/Richter dat absoluut wel is, maar een
uitgekiend proces dat zich voor ons oren
voltrekt. Een zekere borende hardnekkigheid
is het werk niet vreemd en het verhaal
3

Toelichting
gaat dat bij een uitvoering in Carnegie Hall
in de vroege jaren zeventig herhaaldelijk
geapplaudisseerd werd, om het einde van
het stuk te bespoedigen – zonder resultaat,
uiteraard. Eén vrouw beukte zelfs met haar
hoofd op de rand van het podium en riep dat
ze bereid was alles te bekennen, als de muziek
maar ophield.
Met dergelijke dramatische taferelen in het
achterhoofd valt Four Organs alleszins mee.
Sterker nog, het is een boeiend akoestisch
procedé dat zich goed laat volgen, en
waarvan een zekere bedwelmende werking
uitgaat. Het hele stuk is gebaseerd op
één akkoord dat eigenlijk bestaat uit twee
op elkaar gestapelde akkoorden. In het
begin klinkt dit akkoord kort en staccato.
Gaandeweg wordt het langer aangehouden;
daarna blijven er noten liggen nadat het
akkoord al gestopt is en ten slotte zijn er
noten die voorafgaand aan het akkoord
al tot klinken komen. Het effect is dat
van een uitgesponnen vertraging, waarbij
telkens andere harmonieën opbloeien uit
de akkoordtonen. Aan het einde klinken de
tonen niet meer samen als een akkoord, maar
in sequentie, als een stijgende melodie.
Reich/Richter
Het strenge procedé van FourOrgans
vormt een mooie opmaat naar Reich/
Richter, dat óók gebaseerd is op een streng
procedé. Maar de rijpe Reich, met meer
dan zes decennia ervaring en niets meer te
bewijzen, neemt hier alle vrijheid om zijn
eigen regels aan te passen.
De oorsprong van het werk schuilt in een
overeenkomst in werkwijze tussen beide
kunstenaars Reich en Richter. Richter is als
kunstenaar een kameleon en een alleskunner,
die zowel abstract als fotorealistisch werkt.
Een van zijn vele terugkerende fascinaties
is herhaling en regelmaat, zoals al te zien
in de Farbtafeln (‘kleurenstalen’) die hij in
de jaren 60 maakte. En juist die fascinatie
voor patronen heeft Richter gemeen met
Reich. Het is dan ook niet verwonderlijk
dat Richter Reich verzocht om zijn muziek
te komen uitvoeren bij een tentoonstelling,
in het Keulse Ludwig Museum in 2009. De
samenwerking beviel en enkele jaren later
kwam Richter met het idee om samen een
nieuw werk te maken, dat uiteindelijk in 2019
in New York in première ging.
Reich componeerde zijn
muziek exact op de film van
Corinna Belz met behulp
van een tijdcode.
Reich/Richter is gebaseerd op Richters
boek Patterns uit 2011. Richter nam een
eigen schilderij, Abstraktes bild uit 1990
– een allesbehalve regelmatige explosie
van kleur en textuur –, en liet het door
een computerprogramma bewerken
volgens een vaste regel: hij sneed het
schilderij doormidden, sneed ook de helften
doormidden, vervolgens de kwarten en
zo verder, zodat er steeds dunnere repen
van overbleven. In totaal deelde Richter
4

Toelichting
het schilderij twaalfmaal, wat 4096 stroken
opleverde. Die stroken spiegelde en herhaalde
hij vervolgens weer, zodat er telkens andere
patronen ontstonden. Het boek Patterns
bevat 221 van zulke patroonbeelden. In de film
die Richter met Corinna Belz van Patterns
maakte, brachten ze het boek tot leven. De
film is minder systematisch dan het boek: op
het scherm zien we eerst horizontale strepen,
die vervolgens veranderen in abstracte
beelden en bevreemdende figuren, alsof het
originele schilderij uit de strepen ‘geboren’
wordt. Maar voordat Abstraktes bild helemaal
gereconstrueerd is draait het proces om en
veranderen de vormen weer in strepen.
Muzikaal bestaat Reich/Richter uit vier delen:
de eerste drie duren rond de tien minuten,
het vierde ongeveer half zo lang. Reich
componeerde zijn muziek exact op de film,
met behulp van een tijdcode. Wanneer in
het begin strepen van twee pixels breed te
zien zijn, schrijft hij een patroon van twee
snelle zestiende noten die elkaar afwisselen;
groeien de strepen naar vier pixels, horen
we vier noten. Deze vermeerdering houdt hij
enkele stappen vol, maar dan introduceert
Reich langere notenwaarden, zodat de muziek
gaandeweg vertraagt. In het derde deel
klinkt langzaam zwevende en wentelende
muziek van een onthechte schoonheid, die
op deze manier uniek is in Reichs oeuvre.
Wanneer op het scherm Richters figuren weer
in strepen beginnen te veranderen, versnelt
ook de muziek, alsof ze ons terug naar aarde
transporteert.
Joep Stapel
5

Biografieën
Steve Reich
Compositie
Steve Reich (1936) is een
icoon van het zogenoemde
minimalisme. Hij studeerde
onder anderen bij Darius
Milhaud en Luciano Berio.
Hij experimenteerde met
twaalftoonsmuziek en
maakte filmmuziek met
behulp van bandopnames
en collages.
Gefascineerd door de
herhalende patronen
van In C van Terry Rily,
componeerde hij in 1965 zijn
eerste ‘minimalistische’ stuk,
It’s gonna rain. Terwijl de
academische muziekwereld
niets moest hebben van
Reichs repeterende muziek
vol ‘verboden’ samenklanken,
werd deze dankbaar omarmd
door het grote publiek en
popgroepen als The Velvet
Underground en Talking
Heads. In 2009 ontving hij
de Pulitzer prize in Music
voor zijn compositie Double
Sextet. Uitvoeringen van
Different Trains en Music
for 18 Musicians ontvingen
Grammy Awards. Verder
ontving Reich onder andere
6
de Gouden Leeuw op de
Biënnale van Venetië, de
Debs Composer’s Chair
in Carnegie Hall en de
Gold Medal in Music van
de American Academy of
Arts and Letters. Hij werd
benoemd tot Commandeur
de l’Ordre des Arts et des
Lettres in Frankrijk en had
eredoctoraten bij het Royal
College of Music in Londen,
de Juilliard School in New
York en de Liszt Academy in
Boedapest.
foto: Jake Blakesberg

Biografieën
Gerhard Richter
Kunstwerk
Gerhard Richter (1932)
werd in 1951 aangenomen
aan de kunstacademie in
Dresden en werkte van 1957
tot 1961 aan opdrachten
voor muurschilderingen.
Na een bezoek aan de
Documenta II in Kassel was
hij onder de indruk van
de abstracte werken en
besloot hij te vluchten naar
West-Duitsland.
Richter vervolgde
zijn opleiding aan de
Kunstacademie in Düsseldorf
en raakte bevriend met
de kunstenaars Sigmar
Polke, Blinky Palermo
en Konrad Fischer. Zij
ontdekten de Amerikaanse
Pop Art en begonnen
een eigen stroming: het
kapitalistisch realisme.
Richter was geïnteresseerd
in de actualiteit, de
consumptiemaatschappij,
nieuwe media en populaire
cultuur en verwerkte deze
elementen in zijn werken.
Hij experimenteerde met
abstractie en minimal
painting. Eind jaren 70
introduceerde hij kleurrijke
abstracte werken en verving
in de tweede helft van de
jaren 80 zijn kwast door
een rakel (een mesvormig
gereedschap). Hij kreeg
internationale erkenning
en met tentoonstellingen in
de meest gerenommeerde
instellingen over de hele
wereld waaronder grote
retrospectieven in het
Museum of Modern Art
(MoMA) in New York tot
aan Tate Modern in Londen,
is hij ongetwijfeld een van
de meest succesvolle en
invloedrijke kunstenaars van
zijn generatie.
7

Biografieën
Colin Currie
Slagwerk/dirigent
en Nicole Lizée. Voor zijn
inspanningen werd hij in
2015 erkend door de Royal
Philharmonic Society, die
hem de Instrumentalist
Award toekende. In 2006
richtte hij de Colin Currie
Group op, in eerste instantie
om Drumming van Steve
Reich uit te voeren tijdens
de BBC Proms. Currie is
Artist in Association van
het Londense Southbank
Centre, ambassadeur van
Chamber Music Scotland en
Artist in Residence aan het
Koninklijk Conservatorium
van Schotland.
Corinna Belz
Film
8
foto: James Glossop
De Schotse percussionist
Colin Currie (1976) heeft
zich ontwikkeld tot een
van de belangrijkste
percussiesolisten van
dit moment en tot een
voorvechter van de
hedendaagse muziek.
Currie bracht werken in
première van componisten
als Steve Reich, Elliott
Carter, Louis Andriessen, HK
Gruber, Sir James MacMillan,
Sir Harrison Birtwistle,
Helen Grime, Julia Wolfe
foto: Sylvia Steinhäuser
Corinna Belz studeerde
filosofie, kunstgeschiedenis
en mediawetenschappen
in Keulen en Berlijn. Ze
schreef en regisseerde
diverse filmproducties.
Haar eerste film over het
werk van Gerhard Richter,
The Cologne Cathedral
Window (2007), werd
bekroond met de World
Media Gold Award - Art
Documentaries. Haar lange
bioscoopdocumentaire
Gerhard Richter Painting

Biografieën
(2011) kreeg veel lovende
kritieken en werd bekroond
met de Duitse Filmprijs.
De film draaide in tal van
Europese en Amerikaanse
steden. In 2017 werd een
nieuwe samenwerking
met Gerhard Richter
gelanceerd. Hieruit ontstond
de abstracte film voor de
productie Reich/Richter, met
de compositie van Steve
Reich. De première vond
plaats in april 2019 in New
York.
Theun Mosk
Podiumbeeld
foto: Bowie Verschuren
Theun Mosk (1980) gelooft
heilig in het stapelen van
ideeën én in het nut van
jezelf nooit beperken tot
één stijl of techniek. Mosk
werkt als theatermaker,
decor- en lichtontwerper
en maakt autonome
installaties.
In 2007 ontving hij de
Charlotte Köhler Prijs en
werd tweemaal geselecteerd
voor de Praag Quadriënnale.
Voor zijn wezenlijke bijdrage
aan het Nederlandse
theater kreeg hij in 2017 de
Prosceniumprijs. Hij was de
decor- en lichtontwerper
van de multimedia opera
Upload van Michel van
der Aa, die in 2021 werd
bekroond met de precieuze
International Opera Award.
Mosk werkt met onder
anderen Michel van der
Aa, Robert Wilson, Maarten
Baas, Jetse Batelaan,
Piet Paris, Krisztina de
Châtel, NDT, Rijksmuseum,
IFFR, Schweigman&,
Arnhem Fashion Biënnale,
Oerol Festival, Ballet BC
Vancouver, Theaterfestival
Boulevard, Veenfabriek/Paul
Koek, Toneelhuis Antwerpe,
Touki Delphine, Deutsche
Oper, Wunderbaum,
Culturele Hoofdstad 2018
en hij cureerde het Minimal
Music Festival 2021.
9

Biografieën
Asko|Schönberg
Asko|Schönberg is
hét grensverleggende
ensemble voor nieuwe
muziek. Asko|Schönberg
presenteert gedurfde
concerten en voorstellingen
met gecomponeerde
muziek uit de 20e en 21e
eeuw in uiteenlopende
settingen, van concertpodia
en buitenfestivals tot aan
theaterzalen.
Het ensemble ontwikkelt
onderzoeksprojecten en
educatieve activiteiten. De
nadruk ligt op het stimuleren
en creëren van nieuw werk
door makers van nu. Dit alles
met als doel om Nederlands
en internationaal publiek
te inspireren en nieuwe
geluiden te laten ontdekken.
Asko|Schönberg is ensemble
in residence bij het
Muziekgebouw.
www.askoschoenberg.nl.
Colin Currie dirigent, slagwerk
Ingrid Geerlings fluit
Stefanie van Gool fluit
Evert Weidner hobo
Hans Wolters hobo
Anna voor de Wind klarinet
Jesse Faber klarinet
Pauline Post piano
Saskia Lankhoorn piano
Tim Sabel piano
Joey Marijs slagwerk
Jeroen Geevers slagwerk
Joseph Puglia viool
Marijke van Kooten viool
Liesbeth Steffens altviool
Sebastiaan van Halsema cello
foto: Tom ten Seldam
10

Biografieën
Asko|Sxchönberg - Reich/Richter - foto: Melle Meivogel
Asko|Sxchönberg - Reich/Richter - foto: Melle Meivogel
11

Verwacht
Schönberg & Padding
New European Ensemble
+ Maria Milstein
Donderdag
avondserie
Do 10 apr
Grote Zaal
20.15 uur
In 2024 is het 150 jaar geleden dat de grote
muziekvernieuwer Arnold Schönberg werd geboren.
Het New European Ensemble viert dat met twee van
Schönbergs eigen werken én een nieuwe compositie van
Martijn Padding. De titel die Padding koos, Ma vie en
couleurs, memoreert dat Schönberg óók een getalenteerd
expressionistisch schilder was. Van het notoir moeilijk
Vioolconcert speelt het NEuE een ensemblebewerking
door Henk Guittart, met als solist Maria Milstein die
regelmatig in het Muziekgebouw te bewonderen is.
Schönberg componeerde zijn Vioolconcert in 1936 in
Amerika, waar hij na de machtsovername door de nazi’s
naartoe was gevlucht. Zoals veel werk uit die eerste
periode in de VS klinkt het behoorlijk tonaal, al maakte
Schönberg wel degelijk gebruik van zijn roemruchte
twaalftoonstechniek, waarin geen grondtoon meer bestaat.
Een van de eerste werken die Schönberg helemaal volgens
een twaalftoonsreeks construeerde was de Serenade (1921-
1923). Mooi detail: de Serenade was ooit ook het allereerste
stuk dat het NEuE uitvoerde.
Maria Milstein
foto: Marco Borggreve
Programma: Arnold Schönberg Vioolconcert (arr. Henk
Guittart) / Serenade op. 24 / Martijn Padding Ma vie en
couleurs
12

Seizoen 2025-2026
Serie Asko|Schönberg
Ensemble in residence van het Muziekgebouw Asko|Schönberg is hét toonaangevende
ensemble voor nieuwe muziek. Kwaliteit, experiment en vernieuwende programmering
met oog voor actualiteit zijn de belangrijkste pijlers. Zowel de topcollectie van de grote
20e-eeuwse componisten als het allernieuwste 21e-eeuwse werk worden uitgevoerd op
concertpodia, festivals en in interdisciplinaire voorstellingen.
do 18 sep / 20.15 uur
Recital (for Cathy)
Asko|Schönberg + Silbersee
do 23 okt / 20.15 uur
Music for 18 musicians
Asko|Schönberg
do 6 nov / 20.15 uur
Ophelia’s next appearance
Asko|Schönberg + Katrien Baerts
do 18 dec / 20.15 uur
Shelter
Asko|Schönberg
do 19 feb / 20.15 uur
Happy 100, György!
Asko|Schönberg, Katharine Dain + Joey Marijs
do 16 apr / 20.15 uur
Openingsconcert Minimal Music Festival
Asko|Schönberg + Claire Edwardes
Bekijk het gehele nieuwe seizoen
op muziekgebouw.nl.
13

Verwacht
April
Minimal Music Special
do 3 t/m vr 4 apr
vr 4 apr
13.30 uur
Openbare repetitie nieuw
werk Elena Rykova
The Monochrome Project
20.15 uur
Verpletterend minimal
The Monochrome Project
Sonate Marathon
za 5 apr
17.00 uur
Sonate Marathon I
Tamara Stefanovich
19.00 uur
Sonate Marathon II
Tamara Stefanovich
21.00 uur
Sonate Marathon III
Tamara Stefanovich
Kijk Muziek
zo 6 apr
13.30 uur
Muziekfabriek (6+)
Calefax
13.30 + 15.30 uur
Kleine Zaal
Naar het bos (2+)
Dianto Reed Quintet
wo 9 apr / 20.15 uur
De stem van de spiritualiteit
Amsterdams Andalusisch
Orkest
do 10 apr / 12.30 uur
Lunchconcert
i.s.m. de Sweelinck Academie
do 10 apr / 20.15 uur
Schönberg & Padding
New European Ensemble +
Maria Milstein
vr 11 apr / 13.30 + 15.30 uur
Kleine Zaal
Curiosa (6-18 maanden)
Theater de Spiegel
vr 11 apr / 20.15 uur
Melike Şahin
za 12 apr / 09.30, 11.30 +
14.00 uur / Kleine Zaal
Curiosa (6-18 maanden)
Theater de Spiegel
za 12 apr / 19.00 uur
Matthäus Passion
Nederlandse
Bachvereniging
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen in de Atriumzaal
om 13.00 uur op verschillende
zondagen. Kaartjes via
muziekgebouw.nl/soundlab
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand
klinkt om 20.00 uur het
geluidsmonument Huil van
de Wolff van Martijn Padding
ter herinnering aan oprichter
van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
muziekgebouw. nl/
huilvandewolff
Geheimtips
Bijzondere concerten
die je niet mag missen.
muziekgebouw.nl/geheimtips
14

Foto: Erik van Gurp
Op de hoogte blijven?
Mis geen enkel concert en schrijf je
in voor onze nieuwsbrief! Scan de
QR-code of ga naar muziekgebouw.
nl/nieuwsbrief. Of volg ons via
Facebook, LinkedIn of Instagram.
Dudok aan ‘t IJ
Kom voor of na het concert eten
in Dudok aan ‘t IJ. Reserveren:
020 788 2090 of dudokaanhetij.nl.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Word Vriend
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten.
Word vriend: met jouw steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/wordvriend
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
15