2025 04 05 Sonate Marathon - Tamara Stefanovich

Za 5 apr 2025
Grote Zaal
Concert I: 17.00 – 18.00 uur
Concert II: 19.00 – 20.00 uur
Concert III: 21.00 – 22.00 uur
Serie Piano
Sonate Marathon
Tamara Stefanovich
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Inleiding
Waarom de sonate zo’n succes werd
Door Roeland Hazendonk
Sonates worden sinds het begin van de 18e eeuw gecomponeerd en in al die eeuwen zijn
er tienduizenden geschreven. Een sonatemarathon is dus altijd een kwestie van kiezen.
Tamara Stefanovich zet in deze marathon sonates van de eerste sonatecomponisten
tegenover sonates uit de 20e eeuw.
Haar keuze reikt van het avontuur van het
begin van de nieuwe muzikale vorm tot en
met de eeuw waarin het originele concept
sonate steeds verder uit het componeren
verdween. De muzikale opvattingen van de
laatste generatie componisten – en van hun
luisteraars – zijn zo veranderd dat er in onze
21e eeuw niet veel sonates meer worden
gecomponeerd.
Iets dat klinkt
Dat de sonate drie eeuwen lang
een dominant genre in de westerse
muziekgeschiedenis was, komt omdat het
concept zo flexibel is. Het woord sonate
komt van het Latijnse ‘sonare’ dat ‘klinken’
betekent. Een sonate is niets meer dan ‘iets
dat klinkt’. Die definitie is zo ruim dat ook het
geluid van een auto die voorbij rijdt er onder
valt, maar zo simpel is het niet. In de muziek
zijn er altijd ongeschreven regels en volgens
die conventies is de sonate de tegenhanger
van de cantate. Een cantate (van het
Latijnse ‘cantare’ dat zingen betekent) wordt
gezongen en een sonate is instrumentaal. De
sonate is ook een tegenpool van de symfonie
die voor een orkest is gedacht (‘sinfonia’
verwijst naar muziek waarin instrumenten
samenklinken). Bij die conventies voegt
zich de belangrijkste reden voor het succes
van het genre: de sonate is een concept
zonder buitenmuzikale betekenis. Het
gaat over tijdloze abstracties als melodie,
thema’s, harmonie, structuur en drama; over
contrast dat in de net ontluikende ‘klassieke’
componeerstijl zo enorm belangrijk werd.
Een sonate was aanvankelijk een stuk
voor één instrument en als dat geen
klavierinstrument was, was het één
instrument met begeleiding van een piano.
De eerste sonates zijn eendelig en de nadruk
ligt op dramatische contrasten, veroorzaakt
door veranderingen in de harmonie
– een passage in een andere toonsoort
bijvoorbeeld – en in karakter/tempo van de
muziek.
Uitvinder
Domenico Scarlatti geldt als de uitvinder
van de sonate die bij hem bestaat uit één
deel met twee secties. In de eerste helft
beweegt het naar een andere toonsoort en
in de tweede helft keert de muziek weer naar
de eerste toonsoort terug. Die harmonische
structuur – een eenvoudige boog met een
dramatisch middelpunt waarna een omslag
volgt – is de basis van de sonate. Doordat de
2

belangrijkste melodieën (de thema’s) worden
herhaald, kun je perfect volgen hoe de
vorm van het stuk van A naar B beweegt en
weer terug. Je weet steeds waar je vandaan
kwam en dus waar je bent, ook als dat in een
andere toonsoort is. Dat geeft een idee van
richting aan de muziek dat een bepalend
onderdeel is van het succes van het concept
sonate. Na Scarlatti groeide de sonate al snel
uit tot een meerdelig stuk waarvan de delen
met elkaar contrasteren – een uitbreiding
van het idee van contrast tussen de secties
van Scarlatti’s sonates.
Vorm en drama
In alle verdere evoluties van de sonate gaat
het uiteindelijk steeds maar over vorm
en drama en dat is een zeer rekbare mal
waarin je allerlei emoties kwijt kunt. Veel
flexibeler dan bijvoorbeeld een solostuk
als een ballade, waarin altijd iets zangerigs
moet zitten en dat altijd als achtergrond
heeft dat het een ongezongen tekst
uitdrukt. Veel ruimer ook dan een nocturne,
die altijd een geheimzinnig nachtelijke,
meditatieve sfeer heeft die het beeld van
zo’n nacht bij de luisteraar wil oproepen.
Een sonate drukt niets anders uit dan al die
prachtige melodieën, al dat drama en al die
opwindende muzikale contrasten die erin
zitten.
Het kan zeer emotioneel geladen muziek zijn
– denk maar aan Beethovens sonates – maar
die emotie blijft onbenoemd en is dus door
musici en luisteraars zelf in te vullen. Een
deel in de vorm van een treurmars (zoals
bij Chopin en Beethoven) of een Lied ohne
Worte als adagio (bij Mendelssohn) kan heel
goed passen in de ruimhartige sonate, maar
binnen een sonate wordt een treurmars dan
eerder een manier van structureren dan dat
het écht de dood laat meelopen.
De structuur van de sonate
staat los van de inhoud,
maar maakt elke inhoud
mogelijk.
De kracht van de sonate is dat het genre
nooit stijl- of tijdgebonden was, omdat het
idee van de sonate een idee van structuur
is (hoe het stuk in elkaar zit) dat los van
de inhoud staat, maar dat wél elke inhoud
mogelijk maakt. Pas in deze eeuw wankelt
dat concept, omdat muziek voor luisteraars
en componisten niet meer zoals in al die
eeuwen waarin de sonate floreerde, een
wonderlijk luchtkasteel is dat uit niets anders
bestaat dan klank.
In plaats van een abstracte fantasie zonder
specifieke betekenis is muziek vandaag
veel meer een uitdrukking van iets anders
dan muziek. Muziek gaat veel minder
over muzikale concepten als een melodie,
een samenklank, vorm, structuur of het
dramatisch verloop, maar draait meer om de
boodschap die ze uitdraagt – en die heeft
niets te maken met hoe ze in elkaar zit. Maar
juist het vormidee, de manier waarop de
muziek in elkaar zit, is de essentie van het
concept sonate.
3

Programma
Sonate Marathon I
Tamara Stefanovich
Tamara Stefanovich piano
Serie Piano
Za 5 apr 2025
Grote Zaal
17.00 - 18.00 uur
ca. 60 minuten zonder pauze
Johann Sebastian Bach (1685 - 1750)
Sonate in a BWV 965
(1705, naar Sonate nr. 1 van Jan Adam Reincken)
1. Adagio
2. Fuga
3. Adagio
4. Allemande
5. Courante
6. Sarabande
7. Gigue
Antonio Soler (1729 - 1783)
Sonate in g nr. 87
Ferruccio Busoni (1866 - 1924)
Sonatina seconda BV259 (1912)
Domenico Scarlatti (1685 - 1757)
Sonate in c K. 158
Sonate in G K. 13
Carl Philipp Emanuel Bach (1714 - 1788)
Sonate in g Wq. 65/17 (1746)
1. Allegro-Adagio-Allegro
2. Adagio
3. Allegro assai
Charles Ives (1874 - 1954)
Three-Page Sonata (1949)
Allegro moderato — Andante — Adagio — Allegro - March
Time — Più mosso — Allegro - March Time — Più mosso
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
4

Toelichting
Johann Sebastian Bach
Sonate in a BWV 965
Hoe flexibel het genre van de sonate is,
bewijst Johann Sebastian Bachs Sonate
BWV 965. Bachs sonate draagt die naam,
maar heeft geen band met de nieuwe
muzikale vorm die Scarlatti uitvond.
Het stuk is bovendien geen Bach maar
een bewerking voor klavecimbel van een
orkestwerk van de Hamburgse organist
Jan Adam Reincken, die in Deventer werd
geboren. Bach bewonderde hem zeer en
bewerkte zijn sonate waarschijnlijk in 1705.
Bach kopieerde zijn hele carrière muziek die
hem interesseerde. Dat deed hij deels om
het origineel in een andere bezetting (of als
solostuk) te kunnen spelen en deels om zich
een stijl van een ander eigen te maken en dat
tijdens het kopiëren al naar zijn eigen idioom
om te buigen. Deze sonate is een suite: een
verzameling dansen met een fuga in het begin,
en hoewel het een fantastisch stuk is vol
contrast zoals dat ook in een sonate voorkomt,
is het in de vorm ouderwetse barokmuziek.
Antonio Soler
Sonate in g nr. 87
In Madrid werd Antonio Soler de leraar van
de infante (de kroonprins) Don Gabriel en
waarschijnlijk schreef hij al zijn sonates –
misschien wel tweehonderd – voor hem.
Soler werd als priester gewijd op z’n
drieëntwintigste en werkte in het Escorial
klooster nabij Madrid. Zijn muziek verschilt
niet echt van die van Scarlatti, maar de Sonate
in g combineert toch wel heel eigen een
onthechte perfectie met de melancholieke
cante jondo uit de flamencomuziek.
Ferrucio Busoni
Sonatina Seconda
Ferrucio Busoni’s Tweede sonatine is
beknopt, maar enorm in de reikwijdte van
wat er in gebeurt.
In de eerste twee decennia van de 20e eeuw
heerste er avontuur in de Europese kunsten.
Op de Eerste Wereldoorlog volgde een
herschikking van de Europese landkaart en
een ingrijpende omwenteling in het sociale
en culturele leven. Heel even werd het leven
wild gevierd en was er ruimte voor artistiek
experiment – met de depressie van de jaren
30 en het daaruit voortvloeiende Duitse en
Italiaanse fascisme was dat afgelopen.
In Busoni’s Sonatine is de oude meerdelige
sonatevorm nog steeds aanwezig, maar de
tonaliteit die die zo lang gestuurd had, staat
ernstig onder druk. Het begint in de stijl van
een romantische Liszt en explodeert dan in
iets dat neigt naar de atonale hyperexpressie
van Schönberg. In de extreme contrasten en
de grootse dramatische spanningsboog is
dit een sonate, maar het is ook muziek die
in zijn fantastische grilligheid de bijl aan de
5

Toelichting
wortel zet van de zekerheden van het oudere
muziekconcept waarin die sonate bloeide.
Domenico Scarlatti
Sonate in c K. 158 / Sonate in G K. 13
Tussen 1733 en 1757 componeerde Domenico
Scarlatti in Madrid 555 sonates voor de
Spaanse koningin Maria Barbara, bedoeld om
zelf te spelen op het klavecimbel in een stille
kamer.
De attractie van Scarlatti’s steeds in
dezelfde eendelig vorm gegoten sonates
is de fantasie waarmee hij zijn eenvoudige
raamwerk vult met een onwaarschijnlijk
grote rijkdom aan verschillende muzikale
emoties. Zijn themaatjes kunnen blikkeren
alsof de Spaanse zon erop schijnt, maar ook
de bezonken droeve toon krijgen die in de
Spaanse flamencomuziek is te horen – die
dan weer voortkomt uit de invloed van de
donkere Arabische muziek op de flamenco. De
twee sonates van vanavond illustreren zowel
dat zonlicht (Sonate K. 13) als de melancholie
(Sonate K. 158) waarin Scarlatti excelleerde.
Carl Philipp Emanuel Bach
Sonate in g Wq. 65/17
De snel van karkater verschietende sonate
van Carl Philipp Emanuel Bach is een
prachtig voorbeeld van het avontuur dat in
zijn muziek heerst.
Deze muziek was in 1746 nieuw door het
loslaten van de oude suite en door de
driedelige vorm met een complex en hybride
eerste deel waarin de nieuwe klassieke
stijl met contrasterende thema’s wordt
gecombineerd met de oude fantasia – een vrij
genre dat meer thuishoort in de muziek van
de aan Carl Philipp Emanuel voorafgaande
generatie componisten. De fantasia-gedeelten
hebben geen strak ritme en waaieren als
klankwolken alle kanten op. De meer klassieke
secties hebben strak geprofileerde thema’s,
maar de uitwerking daarvan is grillig, geladen
en beweeglijk. Het tweede deel blikt weer een
beetje terug – het is een galante sarabande
waarbij je je de dansparen kunt voorstellen –
maar de harmonieën zijn ook in dit langzame
deel vreemd verrassend. De finale is een ruig
allegro vol chromatische invoegingen (noten
die niet in de toonsoort thuishoren).
Charles Ives
Three-Page Sonata
Waar Carl Philipp Emanuel Bachs sonate
een zoektocht is naar een nieuwe muzikale
stijl, is Charles Ives’ Three Page Sonata een
anarchistische stuk dat zich van stijl niets
aantrekt – hoewel je ook kunt horen dat Ives
alle vernieuwing van het begin van de vorige
eeuw kende.
Ives maakte altijd volstrekt persoonlijk
muziek. In zijn oeuvre komt van alles voorbij
van Bach tot Schönberg en Mahler en van de
psalmen uit de kerk uit zijn New England tot
6

Toelichting
aan de dorpsfanfares met die kenmerkende
Amerikaanse marsen. Ives schuift dat in
elkaar in een intuïtieve aaneenschakeling van
ideeën die veel minder doordacht is dan de
structuurgerichte sonate. Deze sonate begint
als Schönbergs atonale muziek waarin Ives
zijn voorliefde voor harde dissonanten laat
horen en ingewikkelde ritmes over elkaar
gelegd worden. Daarna volgt een als een
geheimzinnige nachtmuziek voorbijdrijvend
andante dat eerder klinkt als Mahler gefilterd
door Ives’ muzikale fantasie. Het laatste deel
is een grandioos ontsporende mars waarin
het lijkt of elk lid van de fanfare een eigen
opvatting van de melodie en het tempo van
de muziek heeft. Bij elkaar opgeteld leidt dat
in deze op drie partituurbladen uitgeschreven
sonate – vandaar de titel – tot een volstrekt
origineel werk dat met nieuwe oren naar oude
én nieuwe muziekconcepten laat luisteren.
Roeland Hazendonk
7

Programma
Sonate Marathon II
Tamara Stefanovich
Tamara Stefanovich piano
Serie Piano
Za 5 apr 2025
Grote Zaal
19.00 - 20.00 uur
ca. 60 minuten zonder pauze
Domenico Scarlatti (1685 - 1757)
Sonate in C K. 406
Béla Bartók (1881 - 1945)
Pianosonate Sz. 80
1. Allegro moderato
2. Sostenuto e pesante
3. Allegro molto
Domenico Scarlatti
Sonate in g K. 450
Hanns Eisler (1898 - 1962)
Pianosonate nr. 1 op. 1 (1924)
1. Allegro
2. Intermezzo. Andante con moto
3. Finale. Allegro
Antonio Soler (1729 - 1783)
Sonate in Des nr. 110
Paul Hindemith (1895 - 1963)
Pianosonate in Bes nr. 3 (1936)
1. Ruhig bewegt
2. Sehr lebhaft
3. Mäßig schnell
4. Fuge. Lebhaft
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
8

Toelichting
Domenico Scarlatti
Sonate in C K. 406 / Sonate in g K. 450
In de twee sonates op dit programma bouwt
Domenico Scarlatti een spannend verhaal met
heel eenvoudige motieven – een toonlader,
een gebroken drieklank, of een trillertje.
In de als eerste gespeelde Sonate in C zijn het
de fantastische harmonische wendingen die
het begin van de tweede sectie ineens een
grote dramatische lading geven. Zoals vaker
bij Scarlatti hebben subtiele veranderingen
aan een motiefje of in de harmonie een ferme
impact op het verhaal. Het is alsof er in die paar
maten plots allerlei schaduwen over de muziek
vallen. Net zo kenmerkend is de snelheid
waarmee dat gebeurt. Het is zo voorbij en na de
spannende ontregeling draait de muziek terug
naar de openingsmaten als een kat die na een
paar wilde sprongen zich behaaglijk uitstrekt in
de zon. In de Sonate in g, die na de daverende
sonate van Bartók klinkt, zetten trotse statige
flamencoritmes de toon.
Béla Bartók
Pianosonate Sz. 80
In tegenstelling tot de intieme muziek op de
vierkante centimeter van Scarlatti staat Béla
Bartóks sonate met het ruige grootschalige
gebaar. Maar er is ook een overeenkomst:
waar in Scarlatti’s sonates invloeden van de
Spaanse flamencomuziek zijn te horen, is
Bartóks sonate bijna geheel opgebouwd met
motieven en ritmes uit de volksmuziek van
Roemenië en zijn geboorteland Hongarije.
Bartóks sonate houdt vast aan de meerdelige
vorm en aan de voor het genre typerende
dramatische lijn die er zit in de manier waarop
verschillende secties binnen een deel elkaar
opeenvolgen. Contrasten tussen secties zijn
er als vanouds, maar de melodieën en de kleur
van de harmonieën is nieuw – of eigenlijk heel
oud, want een afspiegeling van volksmuziek
die er al veel eerder was dan de oudste
sonates. Het klinkt allemaal zo anders dan
eerst omdat de gekende tonale samenklanken
worden losgelaten. De hoekige motieven zijn
anders dan tonale thema’s en die beukende
onregelmatige ritmes van het eerste deel
zijn ook ongekend in de klassieke sonates
van vóór deze van Bartók. In het middendeel,
dat zowel hevig dissonant is als geladen
met een heftige expressie, raakt het aan de
atonaliteit van Schönberg, maar het is veel
minder abstract dan bij de Weense modernist.
Al die eenvoudige melodieën en die strak
gearticuleerde ritmes zijn meteen te volgen, en
al is deze muziek een beetje ruig, ze sleept je
ook meteen mee.
Hanns Eisler
Pianosonate op. 1
De van begint tot einde staalhard atonale
Sonate op. 1 van Arnold Schönbergs leerling
Hanns Eisler is voor wat betreft de vorm
nauwelijks nog een sonate te noemen.
9

Toelichting
Er is nog wel een verdeling in twee secties
waarvan de eerste wordt herhaald, maar
omdat er geen direct herkenbare thema’s
zijn en er constant wat nieuws gebeurt, is
die indeling meer theoretisch dan dat je die
echt hoort. Deze sonate heeft bovendien
geen harmonische ankers meer die een
beetje houvast geven. Het is een rusteloze
aaneenschakeling van korte frases die vaak
extreem contrasteren met de frase ervoor of
erna.
Dat dit strak geordende muziek is zoals
dat hoort bij een sonate, blijft toch ook te
horen. Al die korte frases delen het stuk heel
overzichtelijk op in behapbare korte blokken.
Er is ook net als in een oude sonate vaak
een verband tussen die blokjes. Er zijn geen
duidelijke thema’s en er is geen harmonische
op- en afbouwende spanningsboog, maar
het is toch een geweldig coherent stuk dat
contrasterende blokken ijzersterk tegen
over elkaar zet in een zeer dramatische
structuur. Een abstracte, puur vanuit
de muziek gedachte vorm, maar ook
muziek met een extreem opwindend
vitaal gebaar dat ondanks zijn moderniteit
ouderwets opwindend is als een stormende
Beethovensonate.
Antonio Soler
Sonate in Des nr. 110
Na het geweld van Eisler is de kalme Sonate
in Des van Antonio Soler een wonder van
onthechte schoonheid.
Solers muziek lijkt ook hier op die van
Scarlatti, maar er zit een wondermooie
rust en een verzoenende empathie in die
eigen is aan Solers bijzondere muzikale
persoonlijkheid. Er is een eenvoudig
themaatje dat meteen raakt en meteen ook
verrassend als een piepkleine canon in beide
handen klinkt. Allemaal heel evenwichtig,
terwijl het toch ongrijpbaar schimmig door
nauw verwante toonsoorten schiet en het
als bij Franz Schubert van majeur naar
mineur verkleurt. Maar het is de ernstige
verstilling, de rust en compassie die Soler
net als Schubert aan zijn noten weet mee te
geven die deze muziek zo diep menselijk en
ontroerend maakt.
Paul Hindemith
Pianosonate nr. 3
Paul Hindemiths Derde pianosonate
verwijst naar de tijd dat het genre zijn
hoogste toppen bereikte in de laatste zes
pianosonates die Beethoven componeerde:
sonates waarin vorm en inhoud perfect in
balans zijn en ontzagwekkende structuren
een even ontzagwekkende emotionele
lading krijgen.
Het is muziek waarin abstractie samengaat
met een niet goed in woorden uit te drukken
betekenis. (Voor Beethoven had muziek
een morele waarde, was ze een uitdrukking
van iets dat hoger reikt dan de menselijk
staat.) Hindemith blikte terug in een periode
toen boven Europa de donkere wolk van
10

Toelichting
het gedachtengoed van Hitler en Mussolini
hing. Hij voelde een enorme dreiging en
was somber over hoe het verder moest.
Ook met de muziek waarin geen dominante
stijl meer heerste zoals een eeuw eerder en
waarin vrijwel alle oude muzikale waarden
ofwel werden ondergraven ofwel verwrongen
voortleefden. Deze sonate – in dezelfde
toonsoort als Beethovens beroemde
Hammerklaviersonate – is een groots
monument voor die oude waarden, maar ook
een stuk dat probeert te ontsnappen aan een
muzikale toekomst waar Hindemith – ooit
een vernieuwer – niet veel in zag. Het is een
bijzonder stuk waarin vooral mildheid heerst
en dat de oude sonate voor even een nieuwe
leven geeft in een merkwaardige verruimde
vorm van tonaliteit. Poëtische muziek,
onopgesmukt en trefzeker in de onderkoelde
precisie van zijn formulering.
Roeland Hazendonk
11

Programma
Sonate Marathon III
Tamara Stefanovich
Tamara Stefanovich piano
Serie Piano
Za 5 apr 2025
Grote Zaal
21.00 - 22.00 uur
ca. 60 minuten zonder pauze
Antonio Soler (1729 - 1783)
Sonate in g
Aleksandr Skrjabin (1872 - 1915)
Sonate nr. 9 op. 68 ‘Zwarte mis’ (1913)
Domenico Scarlatti (1685 - 1757)
Sonate in g K. 8 (1738)
Dmitri Sjostakovitsj (1906 - 1975)
Pianosonate in C nr. 1 op. 12 (1926)
Domenico Scarlatti
Sonate in b K. 87
Leoš Janáček (1854 - 1928)
Pianosonate 1.X.1905 in es (1905)
1. Předtucha (voorgevoel)
2. Smrt (dood)
Galina Oestvolskaja (1919 - 2006)
Pianosonate nr. 6 (1988)
12

Toelichting
Ook in de laatste aflevering van de Sonate Marathon is er een fors contrast tussen de
18e-eeuwse sonates van Antonio Soler en Domenico Scarlatti en de 20e-eeuwse werken waar
ze tussen zijn geplaatst. De confrontatie tussen oud en nieuw illustreert indringend hoe ver
verwijderd de wereld van de oude meesters is van het componeren in de vorige eeuw en hoe
ingrijpend de 20e-eeuwse (muziek)cultuur verschilt van die van Soler en Scarlatti.
Antonio Soler / Domenico
Scarlatti
Sonate in g / Sonate K. 8
Soler en Scarlatti wijdden een leven
aan één genre dat ze nadat de eerste
vorm gevonden was, niet ingrijpend
vernieuwden. Ze schreven verstilde muziek
die over het detail van de invulling van een
eenvoudig concept gaat; over wat muzikale
fantasie vermag.
De meeste sonates van Soler en Scarlatti
werden nooit uitgegeven en omdat hun
muziek zo onveranderlijk van vorm en
inhoud bleef, lukt het niet meer hun stukken
te dateren. Om diezelfde reden is het ook
niet goed te horen of Scarlatti dan wel
Soler de componist is van zo’n grandioos
miniatuurtje. Het heeft er alle schijn van
dat het deze componisten ook niet om
originaliteit of artistieke competitie ging.
Hun muziek is allemaal even mooi en hoewel
vol van verschillende muzikale emoties, kun
je niet aan hun noten afhoren wie ze waren,
laat staan of ze gelukkig of ongelukkig
waren. Van padre Soler werd verteld dat
hij het gelukkigst was in zijn kloostercel, in
stilte vervuld van zijn muziek – en van zijn
geloof.
Het werk van Soler en Scarlatti is zeer
persoonlijk alsof er iemand met zachte
dwingende stem iets prachtigs aan je vertelt,
maar wat de muziek vertelt, is niets anders
dan wat in de klank ervan leeft. Beiden
hebben nooit iets over de bedoeling van hun
muziek gemeld.
Aleksandr Skrjabin
Sonate nr. 9
De Negende sonate van Aleksandr Skrjabin
heet nog wel sonate, maar is veel minder
een puur muzikale constructie dan de
muziek van zijn voorgangers uit de barok.
De bijnaam van het werk ‘zwarte mis’ geeft
al aan dat het niet alleen om wat er klinkt
gaat, maar ook om wat Skrjabin daarmee
wilde zeggen.
Als alle 20e-eeuwse componisten moest hij
een weg vinden in een muzikale wereld waarin
van alles naast elkaar bestond en de tonaliteit
niet meer vanzelfsprekend was. Skrjabin wilde
een nieuwe, extatische muziek maken waarin
een totale eenwording van de mens werd
verklankt – een globaal orgasme in verhitte
gedachten van de componist. Deze sonate
zweeft los van de tonale harmonieën als een
groots opbouwende klankwolk naar zijn einde.
13

Toelichting
Dmitri Sjostakovitsj
Pianosonate nr. 1
Dmitri Sjostakovitsj’ muziek is altijd
geladen met een emotie die als een
persoonlijke ontboezeming voelt – en alleen
daarom al ver verwijderd is van de wereld
van Soler en Scarlatti – maar er is ook altijd
een sterk constructivisme in te horen.
Sjostakovitsj hield van de koele abstractie
van Bachs fuga’s en van de strak
gecontroleerde vormen van Beethoven.
In deze vroege Eerste sonate was zijn
persoonlijke leven nog niet zo gruwelijk
onder druk gezet door de Stalinistische
cultuuropvatting, die alles wat een beetje
complex en genuanceerd was afdeed als
ontaard en vijandig ten opzichte van de
eenvoudige Russische arbeider. Sjostakovitsj’
sonate is in structuur en contrast traditioneel,
maar het is ook een stuk met een gedurfde
dissonante kwaliteit, die optimistisch op
een vitale muzikale toekomst preludeert en
een idee van vernieuwing en voortuitgang
omarmt dat twee eeuwen eerder ongekend
was – en dat in Stalins Rusland snel vervloog.
Leoš Janáček
Pianosonate 1.X.1905
Leoš Janáčeks Pianosonate 1.X.1905 heeft
het unieke eigen karakter dat al zijn werk
heeft meegekregen. Dat zit hem in de
melodie waarin hij het ritme en de kleine
toonbuigingen van de Tsjechische taal
probeerde te vangen.
Elke taal heeft een eigen ritmiek en iedereen
maakt kleine toonhoogteverschillen in de
lettergrepen die elke taal een eigen klank
geeft. Janáček bouwde met zijn nieuwe
taalmelodieën muziek vol onregelmatige
frasen in plaats van de gebruikelijke
regelmatige thema’s. De harmonieën volgen
al die kleine wendingen en breken daardoor
vaak uit de tonaliteit. Het is muziek met een
bewust afwijkende, persoonlijke kwaliteit én
muziek die past in het zoeken naar nieuwe
wegen in zijn dagen. Tegelijkertijd is de vorm
van deze sonate, die nooit werd afgemaakt en
in twee delen bleef steken, ouderwets als die
van een romantische sonate. Deze sonate is
een in memoriam voor een op straat gedode
demonstrant. Als dat er niet bij wordt verteld,
hoor je dat niet, maar Janáček vermeldde
het nadrukkelijk, en ook dat past in de het
balanceren tussen traditie en vernieuwing
van de klassieke muziekcultuur rond 1900.
Galina Oestvolskaja
Pianosonate nr. 6
Galina Oestvolskaja vond dat haar muziek
niets met die van welke andere componist
dan ook te maken had en haar Zesde
pianosonate klinkt daar wel naar.
Het stuk is een extreem harde afwisseling
van snoeiharde clusters – soms met de
14

Toelichting
volledige onderarm uit de piano te rammen
– en kale rudimentaire melodielijnen, waarin
de toonhoogten steeds stapsgewijs in
halve of hele tonen omhoog en naar omlaag
bewegen. Alles gaat in een eenvormig ritme
van uitsluitend dezelfde kwartnoten (de tellen
in de maat van de muziek). Toch staat er
boven dit geweld espressisimo (zo expressief
mogelijk) en vond de componiste dit lyrische
muziek. Muziek van een vrouw die haar
leven ascetisch met uitsluitend haar muziek
alleen in een klein flatje in Sint-Petersburg
eindigde in zelfgekozen isolement. Anders
dan padre Soler in zijn kloostercel, maar
wél met eenzelfde toewijding. Muziek
drukte voor haar een mystieke waarheid
uit. Wat die waarheid inhoudt, omschreef ze
niet, maar wie de muziek hoort, hoort een
ontzagwekkende vitale kracht – en een hoop
woede.
de muzikale inhoud en de structuur betreft
nog steeds in het concept sonate.
Roeland Hazendonk
Oestvolskaja’s sonate is ondanks de
persoonlijke uitdrukking van een verbeten,
obsessieve, abstractie – de onbenoemde
waarheid die er voor de componiste in
besloten is – ook een strak geconstrueerd
werk. Muziek met een duidelijke lijn en
een aangrijpend dramatisch verstillen
vlak voordat het aan het einde verder
richting afgrond davert. Heel overdacht
in de timing van wanneer wat gebeurt,
extreem dramatisch en vol onderhuidse
verbanden – in de gewelddadige clusters zit
dezelfde melodische lijn verborgen als in de
eenstemmige passages. Allemaal volstrekt
anders dan hoe het begon bij Scarlatti en
Soler, maar afgezien van Oestvolskaja’s hang
naar buitenmuzikale betekenis, past het wat
15

Biografieën
Componisten
(alfabetisch)
Carl Philipp Emanuel Bach
(1714 - 1788) werd van
alle Bachzonen de meest
invloedrijke componist. Hij
kreeg in 1738 een aanstelling
in Berlijn als hofmusicus
in dienst van Frederik I
van Pruisen. Hij zocht in
Berlijn aansluiting bij de
‘maandagclub’ bestaande
uit filosofen, schrijvers
en musici, die wekelijks
bij elkaar kwamen. De
gesprekken vormden voor
hem een aanmoediging tot
artistieke experimenten. Zo
speelde hij een belangrijke
rol in het creëren van de
nieuwe stijl ‘empfindsame
Stil’. In 1767 vertrok hij
naar Hamburg waar hij
kapelmeester werd van de
16
vijf hoofdkerken, maar waar
hij ook vele belangrijke
wereldlijke werken schreef.
Beroemd werd hij met zijn
pianomethode Versuch über
die wahre Art das Clavier
zu spielen, waarmee hij een
enorme invloed uitoefende
op latere generaties
waaronder Mozart en
Beethoven.
Johann Sebastian
Bach (1685 - 1750) was
afkomstig uit een oud
muzikantengeslacht van
organisten, cantors en
stadsmuzikanten. Als
jongen leerde hij viool en
orgel spelen en hij zong
in het kerkkoor van zijn
geboorteplaats Eisenach. Op
negenjarige leeftijd verloor
hij zijn beide ouders en zijn
oudste broer ontfermde
zich over hem. Van hem
leerde hij klavier spelen en
op zijn zeventiende begon
zijn leven als professional
waarbij de aanstellingen
elkaar in vrij snel tempo
opvolgden: Weimar, Arnstadt,
Mühlhausen, Köthen en
tenslotte Leipzig. Terwijl
in Köthen de nadruk lag
op de wereldlijke muziek,
was Bach vanaf 1722 in
Leipzig als cantor van de
Thomaskirche gefocust op
de kerkmuziek volgens de
Lutherse liturgie. De vele
partituren die bewaard zijn
gebleven vormen nog altijd
een enorme inspiratie en
deze muziek is voor velen ‘de
maatstaf’.
Béla Bartók (1881 - 1945)
werd geboren in het
Hongaarse Nagyszentmiklós.
Hij kreeg zijn eerste
pianolessen van zijn moeder

Biografieën
en in 1899 begon hij zijn
studie compositie en piano
aan de Muziekacademie
van Boedapest. Bartók
ontwikkelde zich in eerste
instantie als begenadigd
pianist en nam in 1907
het docentschap aan de
Muziekacademie van zijn
leraar István Thoman over.
Als componist begon zijn
ontwikkeling pas echt
toen hij in 1905 componist
Zoltán Kodály ontmoette.
De twee gingen op
ontdekking naar de ware
Hongaarse volksmuziek,
maakten er een omvangrijke
etnomusicologische studie
van en de muzikale taal
van Bartók veranderde
snel. Bij het uitbreken van
de Tweede Wereldoorlog
emigreerde Bartók naar
de Verenigde Staten. Daar
schreef hij ondanks een
zware tijd – zowel financieel
als fysiek – belangwekkende
werken waaronder zijn Derde
pianoconcert. In september
1945 stierf hij aan een vorm
van leukemie.
De ouders van de
Italiaanse componist en
pianist Ferruccio Busoni
(1866 - 1924) waren allebei
beroepsmusici. Hij kreeg
al vroeg pianoles van zijn
moeder, maar was in menig
opzicht autodidact omdat
hij nooit van een ‘erkend’
grootmeester pianoles
heeft gehad. Op achtjarige
leeftijd trad Busoni voor het
eerst openbaar op en hij
ontwikkelde zich tot een zeer
goede concertpianist.
Toen hij 22 was werd hij
benoemd tot pianoleraar
aan het conservatorium
van Helsinki. Daarna gaf hij
nog les in Moskou, Boston,
Berlijn en Wenen en werd
in 1913 directeur van het
conservatorium in Bologna.
Hij legde zich steeds meer
toe op het componeren en
hij schreef opera’s, pianoen
orkestwerken. In 1907
schreef hij theoretisch
geschrift Entwurf
einer neuen Ästhetik
der Tonkunst, dat veel
componisten beïnvloedde,
waaronder Arnold Schönberg
en Luigi Dallapiccola.
De Duits-Oostenrijkse
componist Hanns Eisler
(1898 - 1962) studeerde
vanaf 1919 tot 1924 bij
Arnold Schönberg en
maakte in zijn vroege werken
gebruik van Schönbergs
twaalftoonstechniek. Onder
invloed van Marxistische
sympathieën begon Eisler
meer geëngageerde muziek
te schrijven en jazz- en
cabaretinvloeden toe te
laten. Hij raakte goed
bevriend met Bertolt Brecht
en ging net als Brecht
gedurende de Tweede
Wereldoorlog in ballingschap
in de Verenigde Staten. In
1948 werd hij vanwege zijn
politieke opvattingen het
land uitgezet en keerde hij
17

Biografieën
terug naar Duitsland. Daar
componeerde hij onder
andere het Oost-Duitse
volkslied.
Na zijn conservatoriumstudie
voorzag de Duitse componist
Paul Hindemith (1895 -
1963) in zijn onderhoud met
het spelen in het orkest
van een kuuroord. In 1915
werd hij concertmeester
in de Opera van Frankfurt.
Zes jaar later brak hij
met het Amar-Hindemith
Kwartet door als componist
en altviolist tijdens de
eerste Donaueschinger
Musiktage. Als componist
is Hindemith veelzijdig. Hij
schreef voor ongewone
instrumenten, zoals een
sonate voor contrabas,
werken voor Trautonium
(een vroeg elektronisch
instrument) en een trio
18
voor altviool, heckelfoon
(een dubbelriet) en piano.
Daarnaast schreef hij
zogeheten Gebrauchsmusik
– muziek met een sociale of
politieke boodschap, soms
bedoeld om door amateurs
gespeeld te worden. Tot zijn
bekendste werken hoort
de opera Mathis der Maler
uit 1935, over een schilder
uit de renaissance die zich
tegen de gevestigde orde
keert. Nazi-Duitsland was
daar niet blij mee. Hij vertrok
in 1938 naar Zwitserland,
emigreerde twee jaar later
naar de Verenigde Staten,
maar keerde in 1953 terug
naar Europa.
Charles Ives (1874-1954)
groeide als ‘parttime’
componist uit tot een van de
belangrijkste Amerikaanse
stemmen van de 20e eeuw.
Overdag werkte hij als
verzekeringsagent en ’s
avonds componeerde hij.
Ives studeerde aan Yale bij
de Amerikaanse componist
Horatio Parker, maar zijn
onorthodoxe houding
jegens de muziek en de
muziekgeschiedenis had
hij van zijn vader. Deze
stimuleerde hem om alle
muziek te gebruiken die
hij om zich heen hoorde en
spoorde hem aan nieuwe
technieken te onderzoeken.
Ives was de eerste
Amerikaanse componist
die op grote schaal werkte
met het laten klinken van
meerdere toonsoorten
tegelijk, met polyritmiek en
met een mozaïek van citaten.
Voor zijn publiek was hij te
complex. Het duurde tot
de jaren 30 eer zijn werk
dankzij de inspanning van
collega’s als Lou Harrison en
Henry Cowell daadwerkelijk
uitgevoerd werd. In 1947
kreeg hij de Pulitzer Prize
voor zijn Derde symfonie.
De Tsjechische componist
Leoš Janáček (1854 - 1928)
is internationaal beschouwd
een laatbloeier. Lange tijd
was Janáček slechts een
plaatselijke grootheid in Brno

Biografieën
die de regionale volksmuziek
bestudeerde, een gedegen
studie maakte van de
klankrijkdom en inflecties
van de Tsjechische taal en
af en toe een compositie
afleverde waarin deze
zaken tot uiting kwamen.
Ook had hij een orgelschool
die snel uitgroeide tot
een heus conservatorium
waar Janáček compositie
doceerde.
In 1904 schreef hij de opera
Jenůfa en na de uitvoering
van dit werk in 1915 in
Praag werd ook de rest van
Europa wakker en groeide
Janáček uit tot een van de
belangrijkste componisten
van zijn land. In 1916 kwam
hij de veel jongere Kamila
Stösslová tegen. Zij werd
de laatste twaalf jaren
van zijn leven zijn muze
en vormde de inspiratie
voor belangwekkende
werken als Sinfonietta, de
Glagolitische Mis en De Zaak
Makropoulos.
foto: Leendert Jansen
De Russische componiste
Galina Oestvolskaja (1919 -
2006) werd geboren in
Sint-Petersburg en stond
al snel bekend als een
buitensporig muzikaal talent.
In de tijd dat ze aan het
conservatorium van haar
geboortestad studeerde
(van 1939 tot en met 1947),
liet haar compositiedocent
Dmitri Sjostakovitsj zich
tegen zijn gewoonte zeer
lovend over zijn leerlinge
uit: ‘Ik ben ervan overtuigd
dat de muziek van G.I.
Oestvolskaja wereldwijd
erkenning zal vinden,
gewaardeerd door allen
die de waarheid in muziek
van het grootste belang
vinden.’ Hoewel ze later zelf
aan het Conservatorium
van Sint- Petersburg
doceerde, leidde ze een
zeer teruggetrokken leven
en kwam die wereldwijde
erkenning slechts
mondjesmaat tot stand. Tot
de val van de Sovjet-Unie
werden haar compromisloze
werken nauwelijks
uitgevoerd. Pas in de jaren
negentig werden haar
eigenzinnige composities en
massieve klankblokken mede
dankzij de inspanningen van
Reinbert de Leeuw vooral
in Nederland opgepakt. Ze
werd een graag geziene gast
in Nederland, wat onder
andere resulteerde in twee
internationaal geroemde
documentaires over haar
werk van Cherry Duyns en
Reinbert de Leeuw en van
Josée Voortmans.
Domenico Scarlatti (1685 -
1757), zoon van Alessandro
Scarlatti, is in hetzelfde
jaar geboren als Johann
Sebastian Bach en Georg
Friedrich Händel. Over
zijn leven is echter veel
minder bekend. Op 16-jarige
leeftijd werd Domenico
Scarlatti benoemd tot
19

Biografieën
componist en organist
van de koninklijke kapel in
Napels. In 1703 debuteerde
hij met zijn eerste opera’s
en rond 1708 werd hij
assistentkapelmeester van
zijn vader in de Santa Maria
Maggiore in Rome.
In 1719 vertrok hij naar
Portugal, waar hij de
prinses Maria Barbara,
dochter van koning Juan
klavecimbellessen gaf. Maar
liefst dertig jaar lang bleef hij
haar trouw als hofmusicus;
ook toen zij trouwde en
koningin werd van Spanje.
In 1738 werd hij door koning
Juan tot ridder benoemd en
Scarlatti droeg de Essercizi
per gravicembalo aan hem
op. Een fors deel van zijn
oeuvre is waarschijnlijk
verloren gegaan bij de
grote aardbeving van 1755,
20
waarbij Lissabon zwaar werd
getroffen. Ruim 90 procent
van het achterhaalde werk
bestaat uit klaviersonates.
Dmitri Sjostakovitsj (1906 -
1975) werd in Leningrad
(Sint-Petersburg) geboren
als zoon van muzikaal zeer
begaafde ouders. Al op
elfjarige leeftijd begon hij
met componeren. Zijn Eerste
Symfonie (1926) bracht
hem veel aanzien, en in de
jaren dertig leek het hem
erg voor de wind te gaan.
Tijdens het regime van Stalin
kwam daar van de een op
de andere dag verandering
in: Sjostakovitsj’ muziek was
‘formalistisch’. Zijn werk werd
afgekeurd omdat het geen
herkenbare en toegankelijke
muziek was en daardoor
ongeschikt voor de massa.
Sjostakovitsj werd openlijk
uitgeroepen tot ‘Vijand des
Volks’, wat meestal de dood
of strafkamp tot gevolg
had. Maar Stalin bepaalde
tevens dat de componist
niet gearresteerd mocht
worden. Nog verschillende
keren heeft Sjostakovitsj
zich tijdens zijn leven
bedreigd gevoeld door de
overheid, toch werd hij
steeds gerehabiliteerd en
kreeg hij bovendien talrijke
officiële onderscheidingen.
Ondanks alle moeilijkheden
heeft Sjostakovitsj een groot
oeuvre nagelaten met onder
meer vijftien symfonieën,
vijftien strijkkwartetten en
muziek voor toneel en film.
De Russische componist en
pianist Aleksandr Skrjabin
(1872 - 1915) werd geboren in
een aristocratische familie.
Al op vijfjarige leeftijd bleek

Biografieën
hij een groot muzikaal talent
te hebben, ook al kreeg hij
pas vanaf zijn elfde serieus
pianoles. Hij studeerde
piano en compositie aan
het Conservatorium van
Moskou. Toen hij in 1892 zou
afstuderen werd hij door een
conflict niet toegelaten tot
het compositie-examen en
verliet hij het conservatorium
zonder diploma. Hij bouwde
een goede praktijk op als
componist en concertpianist.
Hij was van 1892 tot
1902 pianodocent aan
het Conservatorium van
Moskou en leefde daarna
als freelancecomponist en
-pianist. Zijn composities
lagen in eerste instantie
in de lijn van Chopin, maar
in het eerste decennium
van de 20e eeuw raakte
hij in de ban van het
mystieke gedachtengoed.
Zijn composities werden
atonaler en mysterieuzer.
Zijn ‘Gesamtkunstwerk’
Mysterium moest de
kroon op zijn werk worden;
door zijn dood door een
bloedvergiftiging bleef het
onvoltooid.
Antonio Soler (1729 – 1783)
was een Spaanse componist
en priester uit de late barok-
en vroege klassieke periode.
Hij werd geboren in Olot,
Catalonië, en trad op jonge
leeftijd toe tot het klooster
van Montserrat, waar hij zijn
muzikale opleiding kreeg.
Later werd hij monnik in
het klooster van El Escorial,
waar hij werkte als organist
en kapelmeester. Soler was
een veelzijdig componist
en schreef kerkmuziek,
kamermuziek en symfonieën,
maar hij is vooral bekend
om zijn klaviersonates, die
vaak worden vergeleken met
die van Domenico Scarlatti.
Zijn muziek combineert
barokke virtuositeit met
vroege klassieke elementen
en Spaanse invloeden. Naast
componist was Soler ook
een theoreticus; hij schreef
verhandelingen over muziek,
waaronder Llave de la
modulación. Zijn werk had
invloed op latere Spaanse
componisten en blijft
een belangrijk onderdeel
van het klavecimbel- en
pianorepertoire. Soler stierf
in 1783 in El Escorial.
21

Biografieën
Uitvoerende
Tamara Stefanovich
Piano
Tamara Stefanovich gaf
op haar zevende haar
eerste recital en was
op haar dertiende de
jongste studente ooit aan
de Universiteit in haar
geboorteplaats Belgrado.
Naast piano studeerde ze
psychologie en sociologie.
Ze zette haar pianostudie
voort aan het Curtis Institute
en daarna in Keulen bij
Pierre-Laurent Aimard. Daar
groeide ze uit tot diens
sterleerling en protegé. Ze
treedt veelvuldig met hem
op als duopartner en met
vermaarde symfonieorkesten
wereldwijd. Tamara
Stefanovich wordt
wereldwijd geprezen om haar
virtuositeit en meeslepende
recitalprogramma’s, zowel
als soliste als kamermusicus.
Ze werkte samen met
toonaangevende orkesten
zoals The Cleveland
Orchestra, Chicago
Symphony Orchestra,
London Symphony
Orchestra en de Deutsche
Kammerphilharmonie
Bremen. Ze trad op
in vooraanstaande
concertzalen zoals Suntory
Hall Tokyo en Wigmore Hall
Londen en op festivals als
La Roque d’Anthéron en
de Salzburger Festspiele.
Stefanovich heeft een
breed repertoire, van Bach
tot hedendaagse muziek,
en werkt nauw samen met
componisten als Pierre
Boulez en György Kurtág.
Haar discografie omvat
bekroonde opnames,
waaronder Kurtágs Quasi
una fantasia en Bartóks
Dubbelconcert met
Pierre-Laurent Aimard
en de London Symphony
Orchestra, genomineerd voor
een Grammy. Naast haar
concertcarrière is ze actief
in educatieve projecten aan
het Barbican Centre en de
Kölner Philharmonie.
22

Biografieën
foto: Sihoo Kim
23

Verwacht
Serie Piano
Vr 9 mei 2025
Grote Zaal
20.15 uur
Sonata
Paul Lewis
Sonata luidt de even zakelijke als eenvoudige titel van
het nieuwe pianosolowerk van Thomas Larcher. Maar
eenvoudig of zakelijk is Larchers muziek nooit, zeker niet
wanneer ze vertolkt wordt door de Britse meesterpianist
en Beethoven-specialist Paul Lewis. The Times noemde
Larchers communicatieve en meeslepende muziek ooit
‘een van de wonderen van deze eeuw’. Lewis speelt naast
Larcher ook klassieke sonates van Beethoven en Schubert
én de dromerige, weemoedige Drie intermezzi van Brahms.
Paul Lewis, de zoon van een dokwerker uit Liverpool, werd
als achtjarige gegrepen door de muziek van Beethoven. De
legendarische Oostenrijkse pianist Alfred Brendel – een
landgenoot van Larcher – is zijn grote inspirator, mentor en
leermeester. Van Brendel leerde Lewis dat je op de eerste
plaats musicus bent en dan pas pianist. Lewis bracht al
eerder werk voor piano solo van Larcher in première. Over
zijn debuut in het Muziekgebouw schreef NRC in 2017: ‘Een
knap staaltje pianistiek op het scherpst van de snede.’
Programma: Ludwig van Beethoven Pianosonate op. 10 nr. 1
Thomas Larcher Sonata (Nederlandse première) / Johannes
Brahms 3 Intermezzi op. 117 / Franz Schubert Pianosonate
nr. 21 D960
Paul Lewis
foto: Kaupo Kikkas
24

Seizoen 2025-2026
Serie Piano
De piano heeft oneindig veel mogelijkheden. Van intiem fluisterend tot euforisch groots.
Aanstormende klavierleeuwen en beroemde meesters brengen een eindeloze wereld van
muziek, vol verrassende en vertrouwde composities.
za 4 okt / 20.15 uur
Schumann en Brahms
Dmytro Choni
vr 31 okt / 19.30 uur
Preludes en fuga’s van Sjostakovitsj
Alexander Melnikov
wo 3 dec / 20.15 uur
Schubert en Kurtág
Leif Ove Andsnes + Bertrand Chamayou
za 7 feb / 20.15 uur
Etudes toen en nu
Antonii Baryshevskyi
zo 1 mrt /20.15 uur
De late Brahms
Piotr Anderszewski
za 4 apr / 20.15 uur
Liszt en Debussy
Saskia Giorgini
vr 24 apr / 20.15 uur
Bachs Goldbergvariaties als nieuw
Fazıl Say
za 30 mei / 20.15 uur
Impromptus van Schubert
Imogen Cooper
Bekijk het gehele nieuwe seizoen
op muziekgebouw.nl.
25

Verwacht
April
Kijk Muziek
zo 6 apr
13.30 uur
Muziekfabriek (6+)
Calefax
13.30 + 15.30 uur
Kleine Zaal
Naar het bos (2+)
Dianto Reed Quintet
wo 9 apr / 20.15 uur
De stem van de spiritualiteit
Amsterdams Andalusisch
Orkest
do 10 apr / 12.30 uur
Lunchconcert
i.s.m. de Sweelinck Academie
do 10 apr / 20.15 uur
Schönberg & Padding
New European Ensemble +
Maria Milstein
vr 11 apr / 13.30 + 15.30 uur
Kleine Zaal
Curiosa (6-18 maanden)
Theater de Spiegel
vr 11 apr / 20.15 uur
Melike Şahin
za 12 apr / 09.30, 11.30 +
14.00 uur / Kleine Zaal
Curiosa (6-18 maanden)
Theater de Spiegel
za 12 apr / 19.00 uur
Matthäus Passion
Nederlandse
Bachvereniging
zo 13 apr / 20.15 uur
Passie van Shishani
Pynarello + Shishani
wo 16 apr / 20.15 uur
Path of Miracles
Tenebrae
do 17 apr / 12.30 uur
CvA-sax
Lunchconcert i.s.m.
Conservatorium van
Amsterdam
do 17 apr / 20.15 uur
De Passio van Arvo Pärt
Vox Clamantis
vr 18 apr / 20.15 uur
Oficio de Tinieblas
van Victoria
Cantoría
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen in de Atriumzaal
om 13.00 uur op verschillende
zondagen. Kaartjes via
muziekgebouw.nl/soundlab
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand
klinkt om 20.00 uur het
geluidsmonument Huil van
de Wolff van Martijn Padding
ter herinnering aan oprichter
van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
muziekgebouw. nl/
huilvandewolff
Geheimtips
Bijzondere concerten
die je niet mag missen.
muziekgebouw.nl/geheimtips
26

Foto: Erik van Gurp
Op de hoogte blijven?
Mis geen enkel concert en schrijf je
in voor onze nieuwsbrief! Scan de
QR-code of ga naar muziekgebouw.
nl/nieuwsbrief. Of volg ons via
Facebook, LinkedIn of Instagram.
Dudok aan ‘t IJ
Kom voor of na het concert eten
in Dudok aan ‘t IJ. Reserveren:
020 788 2090 of dudokaanhetij.nl.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Word Vriend
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten.
Word vriend: met jouw steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/wordvriend
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
27