2025 04 17 De Passio van Arvo Pärt - Vox Clamantis

Do 17 apr 2025
Grote Zaal
20.15 uur
Serie Pasen
De Passio van Arvo Pärt
Vox Clamantis
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
De Passio van Arvo Pärt
Vox Clamantis
Serie Pasen
Do 17 apr 2025
Grote Zaal
20.15 – 21.30 uur
ca. 75 minuten zonder pauze
Jaan-Eik Tulve dirigent
Arvo Pärt (1935)
Passio Domini nostri Jesu Christi secundum Joannem (1982)
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Toelichting
De Passio van de Estse componist Arvo Pärt is wel ‘een minimaal meesterwerk’ genoemd.
Pärt schreef het in 1982, kort na zijn vertrek uit Estland dat toen nog gebukt ging onder de
Sovjetbezetting. Hij had net de voor hem zo typerende tintinnabuli-stijl ontwikkeld.
In aanmerking genomen dat de componist
al bijna vijftig jaar oud was, mag hij met
recht een laatbloeier worden genoemd. De
Passio – voluit Passio Domini nostri Jesu
Christi secundum Joannem – zal desondanks
uitgroeien tot een van zijn meest populaire
stukken en wordt vaak in één adem genoemd
met de Johannespassies van Orlando di
Lasso, Heinrich Schütz, Johann Sebastian
Bach en in onze tijd James MacMillan.
Confrontaties
Arvo Pärt (1935) was van kinds af aan
gegrepen door muziek: hij improviseerde
op de piano en luisterde veel naar de radio.
Naast zijn studie aan het conservatorium
nam hij een baan als opnametechnicus
bij de Estse radio. Zodoende hoorde hij
veel moderne muziek – in die dagen de
twaalftoonsmuziek – die hij uitprobeerde
in zijn orkestwerk Nekrolog (1961).
De Sovjetautoriteiten gaven hem een
reprimande voor deze flirt met de westerse
‘decadentie’, maar belangrijker was zijn eigen
inzicht dat het componeren met reeksen
hem niet lag. Een volgende en pijnlijker
confrontatie met de officiële staatsideologie
speelde zich af in 1968 rond het stuk Credo,
als de componist verklaart dat hij diepgelovig
is. Dat is als vloeken in de kerk: Credo wordt
in de hele Sovjet-Unie verboden.
Pärt trekt zich terug en verdiept zich
jarenlang in de muziek van de middeleeuwen
en renaissance. Terwijl hij de kost verdient
met filmmuziek, gaat hij in artistiek opzicht
terug naar de essentie van klank en muzikale
taal. Vooral zijn kennismaking met het
gregoriaans betekent een moment van groot
inzicht: ‘Alles wat ik nu componeer is een
weerspiegeling van die plotselinge ervaring
dat de waarheid in wezen zo eenvoudig is.
We denken dat zoiets niet mogelijk is, maar
dat ligt aan onze blinde ogen en dove oren,’
zegt Pärt jaren later in een interview naar
aanleiding van de Passio. Vanaf dat moment
staat zijn componeren in het teken van
reductie.
Klokjes
Hij onderzoekt de klankmogelijkheden
van één enkele toon en de impact van een
simpele drieklank. Dit leidt tot de befaamde
tintinnabuli-stijl (letterlijk: ‘klokjes’), die hij
in 1976 toepast in het korte pianostuk For
Alina. In 1980 emigreert Arvo Pärt naar het
westen en vestigt zich in Berlijn. Hier schrijft
hij, op basis van eerdere schetsen, de Passio
die geheel gebaseerd is op de tintinnabulistijl.
Wat behelst die compositiemethode?
Volgens Pärt is de essentie dat melodie en
begeleiding één zijn: ‘Eén en één is één, niet
twee. Dat is het geheim van deze techniek.’
De melodie concentreert zich op één toon
en beweegt zich in kleine stapjes van die
toon af en weer terug. De begeleiding
bestaat uit een drieklank. Die twee samen
resulteren in een ijle muziek, die soms
3

Toelichting
zelfs elektronisch aandoet. Zijn idioom is
geworteld in eeuwenoude gregoriaanse en
renaissancemuziek, maar het verloop en de
dissonanten maken een moderne indruk.
Verstaanbaarheid
De Passio is geschreven voor een kleine
bezetting. Jezus is een bas, die lange lage
noten zingt die sterk contrasteren met die
van de andere personages. Zijn tooncentrum
is een E en hij wordt begeleid door het
orgel. Pilatus is een tenor en zijn partij
pendelt tussen een F en een B, eveneens
met orgelbegeleiding. De evangelist wordt
gezongen door een vocaal kwartet (sopraanalt-tenor-bas)
en begeleid door viool, cello,
hobo en fagot, met als tooncentrum de A.
De overige rollen zijn toebedeeld aan het
koor. De tekst is syllabisch gezet, dat wil
zeggen één lettergreep per noot, omdat
de verstaanbaarheid van de Bijbeltekst
(Johannes 18 en 19) voorop staat, ook al is
deze in het Latijn. De muziek staat in dienst
van de tekst, die net als de Latijnse mis,
een ritueel karakter heeft. Anders dan de
uiterst expressieve passies van Bach is de
lijdensmuziek van Pärt contemplatief van
aard.
Pärt heeft de tekst zo min mogelijk willen
interpreteren. En het is juist deze statische,
hypnotiserende kwaliteit die zo’n indruk
maakt op de luisteraar. Het klankbeeld
is sober en ascetisch – sommige critici
gebruiken zelfs het woord ‘spartaans’ –
en roept een archaïsche sfeer op.
Vermoedelijk is dat ook de reden dat dit
vijftig jaar oude stuk vaak als tijdloos wordt
ervaren. Zelf benadrukt de componist dat
de muziek draait om de begrippen ‘stilte’
en ‘schoonheid’. ‘Ik werk met heel weinig
elementen,’ legt hij uit. ‘Met één stem, met
twee stemmen. Ik bouw met de eenvoudigste
middelen, een drieklank, een tonale kleuring…
Muziek moet in zichzelf bestaan… twee, drie
noten.’
De hypnotiserende
kwaliteit van Pärts Passio
maakt indruk op de
luisteraar.
Overigens had Pärt hiervoor wel de hulp van
goede musici nodig. Na de première in 1982
in München legde hij het stuk terzijde omdat
hij, volgens zijn echtgenote Nora, jarenlang
twijfelde over de kwaliteit ervan. Pas toen hij
een uitvoering door het befaamde Hilliard
Ensemble hoorde, raakte hij zelf overtuigd
van de potentie van het werk – wat alles te
maken had met de ‘perfecte intonatie’ van
deze musici.
Lijden
Op een niet-dramatische manier geeft de
componist uitdrukking aan het begrip lijden.
Het cirkelen rond de gegeven tooncentra,
het steeds weer terugkeren naar een
beginpunt, dissonanten die niet oplossen, en
de keuze voor kleine drieklanken (mineur)
maken dat er een uiterst geserreerd verdriet
voelbaar wordt. De Britse musicoloog David
Pinkerton meent dat de passie ‘het verdriet
4

Toelichting
[weerspiegelt] dat Maria en de discipelen
voelden toen Jezus voor hun ogen werd
gekruisigd’. En schrijft hij: ‘Er is geen
flamboyant gebaar, geen bravoure, alleen een
naar binnen gerichte soberheid die de stem
van God zelf op een ongeëvenaarde manier
uitdrukt.’
Toch kent de Passio wel degelijk een paar
dramatische momenten. Bijvoorbeeld de
scène waarin Jezus wordt overgedragen
om te worden gekruisigd. Op het woord
‘crucifigeretur’ wijkt de zanger verder van
zijn tooncentrum af dan op enig ander punt
in het stuk, waardoor deze maten opeens
eruit springen. Ook het slot is aangrijpend.
Nadat Jezus zijn laatste woorden heeft
gesproken, valt er een nadrukkelijke stilte:
zijn geest heeft het lichaam verlaten.
Dan zet het koor opnieuw in met een
jubelend D majeur, dat preludeert op de
wederopstanding.
Jacqueline Oskamp
5

Liedteksten
Arvo Pärt
Passio Domini nostri Jesu Christi secundum Joannem
CHORUS:
Passio Domini nostri Jesu Christi secundum
Joannem.
EVANGELISTA:
Haec cum dixisset Jesus, egressus est cum
discipulis suis trans torrentem Cedron,
ubi erat hortus, in quem introivit ipse et
discipuli ejus. Sciebat autem et Judas,
qui tradebat eum, locum, quia frequenter
Jesus convenerat illuc cum discipulis suis.
Judas ergo cum accepisset cohortem et a
pontificibus et pharisaeis ministros, venit
illuc cum lanternis et facibus et armis. Jesus
itaque sciens omnia, quae ventura erant
super eum, processit et dixit eis:
JESUS:
Quem quaeritis?
EVANGELISTA:
Responderunt ei:
CHORUS:
Jesum Nazarenum.
EVANGELISTA:
Dicit eis Jesus:
JESUS:
Ego sum.
Koor:
Het lijdensverhaal van onze Heer Jezus
Christus volgens Johannes.
Evangelist:
Nadat Jezus dit alles gezegd had, ging hij
met zijn leerlingen naar de overkant van
de Kidronbeek. Daar liep hij een olijfgaard
in, met zijn leerlingen. Judas, zijn verrader,
kende deze plek ook, want Jezus was er
vaak met zijn leerlingen samengekomen.
Judas ging ernaartoe, samen met een cohort
soldaten en dienaren van de hogepriesters
en de farizeeën. Ze waren gewapend en
droegen fakkels en lantaarns. Jezus wist
precies wat er met hem zou gebeuren. Hij
liep naar hen toe en vroeg:
Jezus:
Wie zoeken jullie?
Evangelist:
Ze antwoordden:
Koor:
Jezus uit Nazaret.
Evangelist:
Jezus zei:
Jezus:
Ik ben het.
6

Liedteksten
EVANGELISTA:
Stabat autem et Judas, qui tradebat eum,
cum ipsis. Ut ergo dixit eis: Ego sum, abierunt
retrorsum et ceciderunt in terram. Iterum
ergo interrogavit eos:
JESUS:
Quem quaeritis?
EVANGELISTA:
Illi autem dixerunt:
CHORUS:
Jesum Nazarenum.
EVANGELISTA:
Respondit Jesus:
JESUS:
Dixi vobis, quia ego sum: Si ergo me quaeritis,
sinite hos abire.
EVANGELISTA:
Ut impleretur sermo, quem dixit: Quia quos
dedisti mihi, non perdidi ex eis quemquam.
Simon ergo Petrus, habens gladium, eduxit
eum et percussit pontificis servum et
abscidit auriculam ejus dexteram. Erat autem
nomen servo Malchus. Dixit ergo Jesus Petro:
JESUS:
Mitte gladium tuum in vaginam. Calicem,
quem dedit mihi Pater, non bibam illum?
Evangelist:
Terwijl Judas, zijn verrader, erbij stond. Toen
hij zei: ‘Ik ben het,’ deinsden ze achteruit en
vielen op de grond. Weer vroeg Jezus
Jezus:
Wie zoeken jullie?
Evangelist:
En weer zeiden ze:
Koor:
Jezus uit Nazaret.
Evangelist:
Jezus zei:
Jezus
Ik heb jullie al gezegd: ‘Ik ben het’. Als jullie
mij zoeken, laat deze mensen dan gaan.
Evangelist:
Zo gingen de woorden in vervulling die hij
gesproken had: ‘Geen van hen die u mij
gegeven hebt, heb ik verloren laten gaan.’
Daarop trok Simon Petrus het zwaard dat hij
bij zich had, haalde uit naar de slaaf van de
hogepriester en sloeg hem zijn rechteroor
af; Malchus heette die slaaf. Maar Jezus zei
tegen Petrus:
Jezus:
Steek je zwaard in de schede. Zou ik de
beker die de Vader mij gegeven heeft niet
drinken?
7

Liedteksten
EVANGELISTA:
Cohors ergo et tribunus et ministri
Judaeorum comprehenderunt Jesum et
ligaverunt eum et adduxerunt eum ad
Annam primum; erat enim socer Caiphae,
qui erat pontifex anni illius. Erat autem
Caiphas, qui consilium dederat Judaeis: Quia
expedit, unum hominem mori pro populo.
Sequebatur autem Jesum Simon Petrus, et
alius discipulus. Discipulus autem ille erat
notus pontifici et introivit cum Jesu in atrium
pontificis. Petrus autem stabat ad ostium
foris. Exivit ergo discipulus alius, qui erat
notus pontifici, et dixit ostiariae et introduxit
Petrum. Dixit ergo Petro ancilla ostiaria:
CHORUS:
Numquid et tu ex discipulis es hominis istius?
EVANGELISTA:
Dicit ille:
PETRUS:
Non sum.
EVANGELISTA:
Stabant autem servi, et ministri ad prunas,
quia frigus erat, et caleficiebant se; erat
autem cum eis et Petrus stans et calefaciens
se. Pontifex ergo interrogavit Jesum de
discipulis suis, et de doctrina ejus. Respondit
ei Jesus:
Evangelist:
De soldaten met hun tribuun en de Joodse
gerechtsdienaars grepen Jezus en boeiden
hem. Ze brachten hem eerst naar Annas, de
schoonvader van Kajafas. Kajafas was dat
jaar hogepriester en hij was het die de Joden
had voorgehouden: ‘Het is goed dat één man
sterft voor het hele volk.’ Simon Petrus liep
met een andere leerling achter Jezus aan.
Deze andere leerling kende de hogepriester
en ging met Jezus het paleis van de
hogepriester in, maar Petrus bleef buiten
bij de poort staan. Daarop kwam de andere
leerling, de kennis van de hogepriester, weer
naar buiten; hij sprak met de portierster en
nam Petrus mee naar binnen. Het meisje
sprak Petrus aan:
Koor:
Ben jij soms ook een leerling van die man?
Evangelist:
Hij zei:
Petrus:
Nee, ik niet.
Evangelist:
De slaven en de gerechtsdienaars stonden
zich te warmen bij een vuur dat ze hadden
aangelegd omdat het koud was; ook
Petrus ging zich erbij staan warmen. De
hogepriester ondervroeg Jezus over zijn
leerlingen en over zijn leer. Jezus zei:
8

Liedteksten
JESUS:
Ego palam locutus sum mundo; ego semper
docui in synagoga et in templo, quo omnes
Judaei conveniunt, et in occulto locutus sum
nihil. Quid me interrogas? Interroga eos, qui
audierunt quid locutus sum ipsis; ecce hi
sciunt quae dixerim ego.
EVANGELISTA:
Haec autem cum dixisset, unus assistens
ministrorum dedit alapam Jesu, dicens:
CHORUS:
Sic respondes pontifici?
EVANGELISTA:
Respondit ei Jesus:
JESUS:
Si male locutus sum, testimonium perhibe de
malo; si autem bene, quid me caedis?
EVANGELISTA:
Et misit eum Annas ligatum ad Caipham
pontificem. Erat autem Simon Petrus stans et
calefaciens se. Dixerunt ergo ei:
CHORUS:
Numquid et tu ex discipulis ejus es?
Jezus:
Ik heb in het openbaar tot de wereld
gesproken. Ik heb steeds onderricht gegeven
op plaatsen waar de Joden bij elkaar komen,
in synagogen en in de tempel, en nooit
heb ik iets in het geheim gezegd. Waarom
ondervraagt u mij? Vraag het toch aan de
mensen die mij gehoord hebben, zij weten
wat ik gezegd heb.
Evangelist:
Toen Jezus dat zei gaf een van de dienaren
die erbij stonden, hem een klap in het
gezicht, en zei:
Koor:
Is dat een manier om de hogepriester te
antwoorden?
Evangelist:
Jezus zei:
Jezus:
Als ik iets verkeerds gezegd heb, zeg dan
wat er verkeerd was, maar als het juist is wat
ik heb gezegd, waarom slaat u me dan?’
Evangelist:
Daarna stuurde Annas hem geboeid naar
Kajafas, de hogepriester. Simon Petrus stond
zich intussen nog steeds te warmen. En zij
vroegen hem:
Koor:
Ben jij soms ook een leerling van hem?
9

Liedteksten
EVANGELISTA:
Negavit ille, et dixit:
PETRUS:
Non sum.
EVANGELISTA:
Dicit ei unus ex servis pontificis, cognatus
ejus, cujus abscidit Petrus auriculam:
CHORUS:
Nonne ego te vidi in horto cum illo?
EVANGELISTA:
Iterum ergo negavit Petrus; et statim
gallus cantavit. Adducunt ergo Jesum a
Caipha in praetorium. Erat autem mane et
ipsi non introierunt in praetorium, ut non
contaminarentur, sed manducarent Pascha.
Exivit ergo Pilatus ad eos foras, et dixit:
PILATUS:
Quam accusationem affertis adversus
hominem hunc?
EVANGELISTA:
Responderunt et dixerunt ei:
CHORUS:
Si non esset hic malefactor, non tibi
tradidissemus eum.
EVANGELISTA:
Dixit ergo eis Pilatus:
Evangelist:
Hij ontkende en zei:
Petrus:
Nee, ik niet.
Evangelist:
Maar een van de slaven van de hogepriester,
een familielid van de man van wie Petrus het
oor had afgeslagen, zei:
Koor:
Maar ik heb toch gezien dat je bij hem was in
de olijfgaard?
Evengelist:
Weer ontkende Petrus, en meteen kraaide
er een haan. Jezus werd van Kajafas naar
het pretorium gebracht. Het was nog vroeg
in de morgen. Zelf gingen ze niet naar
binnen, om zich niet te verontreinigen voor
het pesachmaal. Daarom kwam Pilatus naar
buiten en vroeg:
Pilatus:
Waarvan beschuldigt u deze man?’
Evangelist:
Ze antwoordden:
Koor:
Als hij geen misdadiger was, zouden we hem
niet aan u uitgeleverd hebben.
Evangelist:
Pilatus zei:
10

Liedteksten
PILATUS:
Accipite eum vos et secundum legem
vestram judicate eum!
EVANGELISTA:
Dixerunt ergo ei Judaei:
CHORUS:
Nobis non licet interficere quemquam.
EVANGELISTA:
Ut sermo Jesu impleretur, quem dixit,
significans qua morte esset moriturus.
Introivit ergo iterum in praetorium Pilatus et
vocavit Jesum et dixit ei:
PILATUS:
Tu es rex Judaeorum?
EVANGELISTA:
Respondit Jesus:
JESUS:
A temetipso hoc dicis, an alii dixerunt tibi de
me?
EVANGELISTA:
Respondit Pilatus:
PILATUS:
Numquid ego Judaeus sum? Gens tua et
pontifices tradiderunt te mihi; quid fecisti?
Pilatus:
Neem hem dan mee, en veroordeel hem
volgens uw eigen wet.
Evangelist:
Maar de Joden wierpen tegen:
Koor:
Wij hebben het recht niet om iemand ter
dood te brengen.
Evangelist:
Zo ging de uitspraak van Jezus in vervulling
waarin hij aanduidde welke dood hij sterven
zou. Nu ging Pilatus het pretorium weer in.
Hij liet Jezus bij zich komen en vroeg hem:
Pilatus:
Bent u de koning van de Joden?
Evangelist:
Jezus antwoordde:
Jezus:
Vraagt u dit uit uzelf of hebben anderen dit
over mij gezegd?
Evangelist:
Pilatus antwoordde:
Pilatus:
Ik ben toch geen Jood? Uw volk en uw
hogepriesters hebben u aan mij uitgeleverd –
wat hebt u gedaan?
11

Liedteksten
EVANGELISTA:
Respondit Jesus:
JESUS:
Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex
hoc mundo esset regnum meum, ministri mei
utique decertarent ut non traderer Judaeis;
nunc autem regnum meum non est hinc.
EVANGELISTA:
Dixit itaque ei Pilatus:
PILATUS:
Ergo rex es tu?
EVANGELISTA:
Respondit Jesus:
JESUS:
Tu dicis quia rex sum ego. Ego in hoc
natus sum et ad hoc veni in mundum, ut
testimonium perhibeam veritati; omnis, qui
est ex veritate, audit vocem meam.
EVANGELISTA:
Dicit ei Pilatus:
PILATUS:
Quid est veritas?
EVANGELISTA:
Et cum hoc dixisset, iterum exivit ad
Judaeos, et dicit eis:
Evangelist:
Jezus antwoordde:
Jezus:
Mijn koningschap hoort niet bij deze wereld.
Als mijn koningschap bij deze wereld hoorde,
zouden mijn dienaren wel gevochten hebben
om te voorkomen dat ik aan de Joden werd
uitgeleverd. Maar mijn koninkrijk is niet van
hier.
Evangelist:
Pilatus zei:
Pilatus:
U bent dus koning?
Evangelist:
Jezus antwoordde:
Jezus:
U zegt dat ik koning ben. Ik ben geboren en
naar de wereld gekomen om van de waarheid
te getuigen, en ieder die de waarheid is
toegedaan, luistert naar wat ik zeg.
Evangelist:
Hierop zei Pilatus:
Pilatus:
Maar wat is waarheid?
Evangelist:
Na deze woorden ging hij weer naar de
Joden buiten, en zei:
12

Liedteksten
PILATUS:
Ego nullam invenio in eo causam. Est autem
consuetudo vobis, ut unum dimittam vobis
in Pascha; vultis ergo dimittam vobis regem
Judaeorum?
EVANGELISTA:
Clamaverunt ergo rursum omnes, dicentes:
CHORUS:
Non hunc, sed Barabbam.
EVANGELISTA:
Erat autem Barabbas latro. Tunc ergo
apprehendit Pilatus Jesum et flagellavit.
Et milites plectentes coronam de spinis,
imposuerunt capiti ejus et veste purpurea
circumdederunt eum. Et veniebant ad eum,
et dicebant:
CHORUS:
Ave, rex Judaeorum!
EVANGELISTA:
Et dabant ei alapas. Exivit ergo iterum Pilatus
foras et dicit eis:
PILATUS:
Ecce adduco vobis eum foras, ut cognoscatis
quia nullam invenio in eo causam.
EVANGELISTA:
Exivit ergo Jesus, portans coronam spineam
et purpureum vestimentum. Et dicit eis:
Pilatus:
Ik heb geen schuld in hem gevonden. Maar
het is bij u gebruikelijk dat ik met Pesach
iemand vrijlaat – wilt u dat ik de koning van
de Joden vrijlaat?
Evangelist:
Toen begon iedereen te schreeuwen:
Koor:
Hem niet, maar Barabbas!
Evangelist:
Barabbas was een misdadiger. Toen liet
Pilatus Jezus geselen. De soldaten vlochten
een kroon van doorntakken, zetten die op
zijn hoofd en deden hem een purperen
mantel aan. Ze liepen naar hem toe en
zeiden:
Koor:
Leve de koning van de Joden!
Evangelist:
En ze sloegen hem in het gezicht. Pilatus liep
weer naar buiten en zei:
Pilatus:
Ik zal hem hier buiten aan u tonen om u
duidelijk te maken dat ik geen enkel bewijs
van zijn schuld heb gevonden.
Evangelist:
Daarop kwam Jezus naar buiten, met de
doornenkroon op en de purperen mantel aan.
En hij zei:
13

Liedteksten
PILATUS:
Ecce homo!
EVANGELISTA:
Cum ergo vidissent eum Pontifices et
ministri, clamabant dicentes:
CHORUS:
Crucifige, crucifige eum!
EVANGELISTA:
Dicit eis Pilatus:
PILATUS:
Accipite eum vos et crucifigite; ego enim non
invenio in eo causam.
EVANGELISTA:
Responderunt ei Judaei:
CHORUS:
Nos legem habemus, et secundum legem
debet mori, quia Filium Dei se fecit.
EVANGELISTA:
Cum ergo audisset Pilatus hunc sermonem,
magis timuit. Et ingressus est praetorium
iterum et dixit ad Jesum:
PILATUS:
Unde es tu?
EVANGELISTA:
Jesus autem responsum non dedit ei. Dicit
ergo ei Pilatus:
Pilatus:
Hier is hij, de mens.
Evangelist:
Maar toen de hogepriesters en de
gerechtsdienaars hem zagen begonnen ze te
schreeuwen:
Koor:
Kruisig hem, kruisig hem!
Evangelist:
Toen zei Pilatus:
Pilatus:
Neem hem dan maar mee en kruisig hem zelf,
want ik zie niet waaraan hij schuldig is.
Evangelist:
De Joden zeiden:
Koor:
Wij hebben een wet die zegt dat hij moet
sterven, omdat hij zich de Zoon van God
heeft genoemd.
Evangelist:
Toen Pilatus dat hoorde werd hij erg bang.
Hij ging het pretorium weer in en vroeg aan
Jezus:
Jezus:
Waar komt u vandaan?
Evangelist:
Maar Jezus gaf geen antwoord. Pilatus vrieg:
14

Liedteksten
PILATUS:
Mihi non loqueris? Nescis quia potestatem
habeo crucifigere te et potestatem habeo
dimittere te?
EVANGELISTA:
Respondit Jesus:
JESUS:
Non haberes potestatem adversum me ullam,
nisi tibi datum esset desuper. Propterea, qui
me tradidit tibi, majus peccatum habet.
EVANGELISTA:
Et exinde quaerebat Pilatus dimittere eum.
Judaei autem clamabant dicentes:
CHORUS:
Si hunc dimittis, non es amicus Caesaris.
Omnis enim, qui se regem facit, contradicit
Caesari.
EVANGELISTA:
Pilatus autem, cum audisset hos sermones,
adduxit foras Jesum et sedit pro tribunali, in
loco, qui dicitur Lithostrotos, Hebraice autem
Gabbatha. Erat autem Parasceve Paschae,
hora quasi sexta et dicit Judaeis:
PILATUS:
Ecce rex vester.
EVANGELISTA:
Illi autem clamabant:
Pilatus:
Waarom zegt u niets tegen mij? Weet u dan
niet dat ik de macht heb om u vrij te laten of
u te kruisigen?
Evangelist:
Jezus antwoordde:
Jezus:
De enige macht die u over mij hebt, is u van
boven gegeven. Daarom draagt degene die
mij aan u uitgeleverd heeft de meeste schuld.
Evangelist:
Vanaf dat moment wilde Pilatus hem
vrijlaten. Maar de Joden riepen:
Koor:
Als u die man vrijlaat bent u geen vriend
van de keizer, want iedereen die zichzelf
tot koning uitroept pleegt verzet tegen de
keizer.
Evangelist:
Pilatus hoorde dat, liet Jezus naar buiten
brengen en nam plaats op de rechterstoel
op het zogeheten Mozaïekterras, in het
Hebreeuws Gabbata. Het was rond het
middaguur op de voorbereidingsdag van
Pesach. Pilatus zei tegen de Joden:
Pilatus:
Hier is hij, uw koning.
Evangelist:
Meteen schreeuwden ze:
15

Liedteksten
CHORUS:
Tolle, tolle, crucifige eum!
EVANGELISTA:
Dicit eis Pilatus:
PILATUS:
Regem vestrum crucifigam?
EVANGELISTA:
Responderunt Pontifices:
CHORUS:
Non habemus regem, nisi Caesarem.
EVANGELISTA:
Tunc ergo tradidit eis illum, ut crucifigeretur.
Susceperunt autem Jesum et eduxerunt.
Et bajulans sibi crucem exivit in eum, qui
dicitur Calvariae locum, Hebraice autem
Golgotha; ubi crucifixerunt eum, et cum
eo alios duos hinc et hinc medium autem
Jesum. Scripsit autem et titulum Pilatus et
posuit super crucem. Erat autem scriptum:
Jesus Nazarenus Rex Judaeorum. Hunc ergo
titulum multi Judaeorum legerunt, quia prope
civitatem erat locus, ubi crucifixus est Jesus.
Et erat scriptum Hebraice, Graece, et Latine.
Dicebant ergo Pilato pontifices Judaeorum:
CHORUS:
Noli scribere, Rex Judaeorum, sed quia ipse
dixit: Rex sum Judaeorum.
Koor:
Weg met hem, weg met hem, aan het kruis
met hem!
Evangelist:
Pilatus vroeg:
Pilatus:
Moet ik uw koning kruisigen?
Evangelist:
Maar de hogepriesters antwoordden:
Koor:
Wij hebben geen andere koning dan de
keizer!
Evangelist:
Toen droeg Pilatus hem aan hen over
om hem te laten kruisigen. Zij voerden
Jezus weg; hij droeg zelf het kruis naar de
zogeheten Schedelplaats, in het Hebreeuws
Golgota. Daar kruisigden ze hem, met twee
anderen, aan weerskanten één, en Jezus in
het midden. Pilatus had een inscriptie laten
maken die op het kruis bevestigd werd. Er
stond op ‘Jezus uit Nazaret, koning van de
Joden’. Omdat de plek waar Jezus gekruisigd
werd dicht bij de stad lag, werd deze
inscriptie door veel Joden gelezen. Het stond
er in het Hebreeuws, het Latijn en het Grieks.
De hogepriesters van de Joden zeiden tegen
Pilatus:
Koor:
U moet niet ‘koning van de Joden’ schrijven,
maar ‘Deze man heeft beweerd: Ik ben de
koning van de Joden’.
16

Liedteksten
EVANGELISTA:
Respondit Pilatus:
PILATUS:
Quod scripsi, scripsi.
EVANGELISTA:
Milites ergo cum crucifixissent eum,
acceperunt vestimenta ejus, et fecerunt
quattuor partes, unicuique militi partem,
et tunicam. Erat autem tunica inconsutilis,
desuper contexta per totum. Dixerunt ergo
ad invicem:
CHORUS:
Non scindamus eam, sed sortiamur de illa
cujus sit.
EVANGELISTA:
Ut Scriptura impleretur, dicens: Partiti sunt
vestimenta mea sibi et in vestem meam
miserunt sortem. Et milites quidem haec
fecerunt. Stabant autem juxta crucem
Jesu mater ejus, et soror matris ejus, Maria
Cleopae, et Maria Magdalene. Cum vidisset
ergo Jesus matrem, et discipulum stantem,
quem diligebat, dicit matri suae:
JESUS:
Mulier, ecce filius tuus.
EVANGELISTA:
Deinde dicit discipulo:
JESUS:
Ecce mater tua.
Evangelist:
Pilatus antwoordde:
Pilatus:
Wat ik geschreven heb, dat heb ik
geschreven.
Evangelist:
Nadat ze Jezus gekruisigd hadden,
verdeelden de soldaten zijn kleren in vieren,
voor iedere soldaat een deel. Maar zijn
onderkleed was in één stuk geweven, van
boven tot beneden. Ze zeiden tegen elkaar:
Koor:
Laten we het niet scheuren, maar laten we
loten wie het hebben mag.
Evangelist:
Zo ging in vervulling wat de Schrift zegt:
‘Ze verdeelden mijn kleren onder elkaar en
wierpen het lot om mijn gewaad.’ Dat is wat
de soldaten deden. Bij het kruis van Jezus
stonden zijn moeder met haar zuster, Maria,
de vrouw van Klopas, en Maria uit Magdala.
Toen Jezus zijn moeder zag staan, en bij haar
de leerling van wie hij veel hield, zei hij tegen
zijn moeder:
Jezus:
Dat is uw zoon.
Evangelist:
En daarna tegen de leerling:
Jezus:
Dat is je moeder.
17

Liedteksten
EVANGELISTA:
Et ex illa hora accepit eam discipulus in sua.
Postea sciens Jesus quia omnia consummata
sunt, ut consummaretur Scriptura, dicit:
JESUS:
Sitio.
EVANGELISTA:
Vas ergo erat positum aceto plenum. Illi
autem spongiam plenam aceto hyssopo
circumponentes, obtulerunt ori ejus. Cum
ergo accepisset Jesus acetum, dixit:
JESUS:
Consummatum est.
EVANGELISTA:
Et inclinato capite tradidit spiritum.
CHORUS:
Qui passus es pro nobis, miserere nobis.
Amen.
Evangelist:
Vanaf dat moment nam die leerling haar
bij zich in huis. Toen wist Jezus dat alles
was volbracht, en om de Schrift geheel in
vervulling te laten gaan zei hij:
Jezus:
Ik heb dorst.
Evangelist:
Er stond daar een vat zure wijn; ze staken
er een majoraantak met een spons in en
brachten die naar zijn mond. Nadat Jezus
ervan gedronken had zei hij:
Jezus:
Het is volbracht.
Evangelist:
Hij boog zijn hoofd en gaf de geest.
Koor:
U die voor ons hebt geleden, ontferm U over
ons.
Amen.
Johannes 18:1-40 en 19:1-30 (debijbel.nl)
18

De Heilige Johannes - St Peter’s College, University of Oxford
19

Biografieën
Componist
Arvo Pärt
Arvo Pärt (1935) studeerde
compositie aan het
Conservatorium van
Tallinn bij Heino Eller,
waar hij zich aanvankelijk
richtte op neoklassieke
en seriële technieken. In
de jaren zestig werkte
hij als geluidstechnicus
bij de Estse radio, een
functie die hem in staat
stelde een breed scala aan
muziek te bestuderen en te
analyseren.
Zijn vroege werken, zoals
Nekrolog en Perpetuum
mobile, maakten hem tot een
van de eerste componisten
in de Sovjetunie die
experimenteerde met
twaalftoonstechniek en
collagevormen. Vanwege zijn
moderne stijl en later zijn
religieuze inspiratie kwam hij
echter regelmatig in conflict
met de autoriteiten. Na
een periode van artistieke
stilte in de jaren zeventig
— waarin hij zich verdiepte
in gregoriaanse muziek,
renaissancepolyfonie
20
en de orthodoxe traditie
— hervatte Pärt het
componeren in een
radicaal vernieuwde stijl.
Hij werkte vervolgens
onder meer als freelance
componist in Oostenrijk
en Duitsland, nadat hij in
1980 uit Estland emigreerde
met zijn gezin. Zijn oeuvre
omvat kamermuziek,
foto: Rene Jakobson
orkestwerken, koorwerken
en filmmuziek, en wordt
wereldwijd uitgevoerd. Naast
zijn composities heeft Pärt
ook bijgedragen aan het
muzikale en culturele leven
in Estland via het Arvo Pärt
Centre in Laulasmaa, dat op
initiatief van zijn familie werd
opgericht en gewijd is aan
zijn werk en nalatenschap.

Biografieën
Uitvoerenden
Jaan-Eik Tulve
Dirigent
Jaan-Eik Tulve (1967) is
artistiek directeur van
het vocaal ensemble Vox
Clamantis. Hij werd geboren
in Tallinn, studeerde
er aan het plaatselijke
conservatorium en ging
zich nadien specialiseren
in gregoriaanse zang aan
het Parijse Conservatoire
National Supérieur de
Musique et de Danse.
Na zijn afstuderen in 1993
werd hij assistent van
Louis-Marie Vigne, die een
bepalende rol zou spelen
in Tulves verdere muzikale
ontwikkeling. Ook zijn
samenwerking met Dom
Daniel Saulnier van de abdij
van Solesmes beïnvloedde
sterk zijn werk. Jaan-Eik
Tulve legde zich daarna
toe op het doceren van
gregoriaanse zang en gaf
masterclasses in West- en
Oost-Europa. In 1992 nam
zijn carrière als koorleider
een hoge vlucht toen hij
benoemd werd tot hoofd
van het Choeur grégorien
de Paris. Met dit koor trad
hij op in diverse Europese
landen en daarbuiten,
waaronder Libanon en
Marokko, en bracht hij
bekroonde opnames uit. In
1996 keerde hij terug naar
zijn geboorteland waar
hij aangesteld werd als
foto: Priit Grepp
docent gregoriaanse zang
aan de Estse Muziek- en
Theateracademie. In Tallinn
richtte hij het ensemble
Vox Clamantis op. Jaan-Eik
Tulve is onderscheiden in
de Orde van de Witte Ster
(Estland), de Leopoldsorde
(België) en de Orde
van Kunst en Letteren
(Frankrijk).
21

Biografieën
Vox Clamantis
De musici van het Estse
vocaal ensemble Vox
Clamantis hebben een
gemeenschappelijke
interesse in het
gregoriaans. Hiernaast
voert Vox Clamantis
vaak oude polyfonie en
hedendaagse muziek uit.
Veel Estse componisten,
waaronder Arvo Pärt,
Helena Tulve, Erkki-Sven
Tüür, Tõnis Kaumann en
Sven Grünberg, hebben
composities geschreven
voor Vox Clamantis.
Vox Clamantis werkte
samen met de Catalaanse
sopraan Arianna Savall, de
Franse pianist Jean-Claude
Pennetier, de Italiaanse
nyckelharpa-speler Marco
Ambrosini, de Israëlische
oud-speler Yair Dalal, de
Tunesische zanger Dhafer
Youssef, het cello-octet
Amsterdam, het Ests
Philharmonisch Kamerkoor
en het Tallinn Kamerorkest.
De discografie van Vox
Clamantis werd meermaals
bekroond met een Diapason
d’or, Choc van het magazine
Classica, Monthly Choice van
22
het BBC Music Magazine,
Klassiek Album van het
Jaar in Estland en meer.
Concertreizen brachten
Vox Clamantis over de
hele wereld. Ze hebben
deelgenomen aan het
Sydney Festival, het Hong
Kong Arts Festival, RCM’s
21C festival in Toronto, het
Manchester International
Festival, La Folle Journée
Festival in Frankrijk en
Japan, en het International
Piano Festival van La
Roque d’Anthéron. In 2017
ontving Vox Clamantis de
Nationale Cultuurprijs van de
Republiek Estland.
Taniel Kirikal bas (Jezus)
Valter Soosalu tenor (Pilatus)
Evangelisten:
Jaanika Kuusik sopraan
Susanna Paabumets alt
Anto Õnnis tenor
Tõnis Kaumann bas-bariton
Sopraan
Ülle Abner
Anna Mazurtšak
Mari-Liis Urb
Alt
Kadri Hunt
Saale Kreen
Tenor
Ryan Adams
Sakarias Jaan Leppik
Sander Pehk
Bas
Aare Külama
Robert Traksmann viool
Riivo Kallasmaa hobo
Johannes Peeter Sarapuu
cello
Peeter Sarapuu fagot
Ene Salumäe orgel

Biografieën
foto: Kaupo Kikkas
23

Verwacht
Serie Koren
Zo 18 mei 2025
Grote Zaal
20.15 uur
Molitva, gebed voor de
vrede
RIAS Kammerchor
Oorlog is, helaas, van alle tijden. Maar gelukkig verheft
ook de vrede regelmatig haar stem. Niettemin blijft een
extra oproep tot vrede altijd actueel. Het wereldberoemde
RIAS Kammerchor noemt zijn concert Molitva, gebed voor
de vrede, naar het gelijknamige stuk dat de Oekraïense
Galina Grigorjeva in 2005 schreef. Ook in de andere werken
klinkt iets pacifistisch door. Religieuze muziek met een
belangrijke missie.
De Letse Krista Audere is een van de meest gevraagde
koordirigenten van deze tijd. Nu leidt zij het RIAS
Kammerchor, in 1948 opgericht in de Amerikaanse sector
van Berlijn. Naast Grigorjeva klinkt onder andere een
Nederlandse première van de veel uitgevoerde Let Pēteris
Vasks. Van de Drei geistliche Gesänge van Alfred Schnittke is
vooral het Otche Nash (Onze Vader) van grote schoonheid.
Krista Audere
foto: Karina Kaminska
Programma: Einojuhani Rautavaara Missa a cappella
Galina Grigorjeva Molitva / Alfred Schnittke Drei geistliche
Gesänge / Arvo Pärt And I heard a voice … / Henri Dutilleux
Trois strophes sur le nom de Sacher / Pēteris Vasks The
Fruit of Silence / Siltums bezgalīgs (Nederlandse première)
Jēkabs Jančevskis When
24

Seizoen 2025-2026
Serie Koren
In de Grote Zaal klinkt koorzang op zijn best. Koren komen daarom graag terug, zoals
The Tallis Scholars en het Ests Filharmonisch Kamerkoor. Met dit seizoen twee jonge
vrouwelijke ensembles: Lyyra en Wishful Singing.
zo 9 nov / 20.15 uur
When the Earth Stands Still
Lyyra
za 29 nov / 20.15 uur
Gespiegeld Miroirs
Cappella Amsterdam + Julien Libeer
di 9 dec / 20.15 uur
Ceremony of Carols
RIAS Kammerchor
za 17 jan / 20.15 uur
Palestrina 500
Tallis Scholars
za 7 mrt / 20.15 uur
Pärt 90
Ests Filharmonisch Kamerkoor
zo 15 mrt / 14.15 uur
Vespers van de toendra
Nederlands Kamerkoor
wo 1 apr / 20.15 uur
Membra Jesu Nostri van Buxtehude
Voces Suaves + Gli Incogniti
ma 4 mei / 21.00 uur
Charlotte Salomon
Wishful Singing + But What About
za 9 mei / 20.15 uur
Een ladder naar het paradijs
Collegium Vocale Gent + college Saskia
Törnqvist
Bekijk het gehele nieuwe seizoen
op muziekgebouw.nl.
25

Verwacht
April
vr 18 apr / 20.15 uur
Oficio de Tinieblas
van Victoria
Cantoría
Boulez Special
do 24 t.m vr 25 apr
do 24 apr
20.15 uur
Boulez 100
Asko|Schönberg + I SOLISTI
vr 25 apr
20.15 uur
Boulez en de piano
Ralph van Raat +
Gloria Cheng
zo 27 apr / 15.00 uur /
Atriumzaal
SoundLAB
Workshop voor volwassenen
ma 28 apr / 20.00 uur
Kleine Zaal
Gregov + Kalfa / Sakina
Abdou / Ahmed Ag Kaedy +
Will Guthrie
Space is the Place x The
Rest is Noise
Mei
do 1 mei / 20.15 uur
De rechtvaardigen
Cappella Amsterdam,
Berlage Saxophone Quartet
+ Jan Brokken
vr 2 mei / 20.15 uur
Living room
Amsterdam Sinfonietta +
Nils Mönkemeyer
za 3 mei / 20.15 uur
Schubert en Vaughan
Williams
Lucie Horsch, Liza
Ferschtman, Ivan Karizna,
Olivier Thiery + Lilli Maijala
zo 4 mei / 21.00 uur
Broederlijk in barok
Théotime Langlois de Swarte
+ Justin Taylor
ma 5 mei / 20.15 uur
Maar wat er ook gebeurt er
klinkt muziek
Olga Zuiderhoek +
Gerard Bouwhuis
do 8 mei / 20.15 uur
An Evening of Today 2025
Tiende editie
vr 9 mei / 20.15 uur
Sonata
Paul Lewis
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen in de Atriumzaal
om 13.00 uur op verschillende
zondagen. Kaartjes via
muziekgebouw.nl/soundlab
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand
klinkt om 20.00 uur het
geluidsmonument Huil van
de Wolff van Martijn Padding
ter herinnering aan oprichter
van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
muziekgebouw. nl/
huilvandewolff
Geheimtips
Bijzondere concerten
die je niet mag missen.
muziekgebouw.nl/geheimtips
26

Foto: Erik van Gurp
Op de hoogte blijven?
Mis geen enkel concert en schrijf je
in voor onze nieuwsbrief! Scan de
QR-code of ga naar muziekgebouw.
nl/nieuwsbrief. Of volg ons via
Facebook, LinkedIn of Instagram.
Dudok aan ‘t IJ
Kom voor of na het concert eten
in Dudok aan ‘t IJ. Reserveren:
020 788 2090 of dudokaanhetij.nl.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Word Vriend
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten.
Word vriend: met jouw steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/wordvriend
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
27