Adviesbundel Vlaams Regeerakkoord

Adviesbundel
Vlaams
Regeerakkoord
april 2025
www.ouderspunt.be

Ouderspunt
2

Ouderspunt
Inhoudstafel
1
2
3
4
5
6
7
Woord vooraf
Regeerakkoord doorgelicht
Mens- en maatschappijbeeld
Preventie
Betrokkenheid
Dialoog
Jeugdrechtbank
3

Ouderspunt
Vlaams
Regeerakkoord
Op zondag 9 juni 2024 hielden we in Vlaanderen verkiezingen
voor het Vlaams Parlement. Daarna ontwikkelde de Vlaamse
Regering een regeerakkoord. Ze lichten daarin toe hoe ze de
komende vijf jaar van Vlaanderen een betere plek willen
maken. Ze hebben aandacht voor wonen, werken en leven.
4

Ouderspunt
Woord
vooraf
Samen met een aantal ouders met ervaring in gezins- en
jeugdhulp lazen we het Vlaams Regeerakkoord 2024 - 2029.
We focusten ons op de aandachtspunten over jeugdhulp en
jeugddelinquentie.
We zijn enthousiast dat we onze ideeën in april 2025
persoonlijk mogen toelichten op het kabinet van minister van
Welzijn, Caroline Gennez.
5

Ouderspunt
Regeerakkoord
doorgelicht
De ouders waren het eens met verschillende ambities uit het
akkoord:
een goed preventief beleid
meer contacten met gezinnen
problemen op verschillende gebieden aanpakken
de inzet van een trajectondersteuner
“Zorg is ook niet alleen een zaak van het beleidsdomein
Welzijn. Er zijn steeds meer complexe situaties die een
geïntegreerde aanpak vereisen, van in de wieg tot aan de
oude dag. Daarom is het cruciaal dat alle beleidsdomeinen
daarop inzetten.”
Uit: Samen werken aan een warm en welvarend Vlaanderen, Vlaams
Regeerakkoord 2024-2029, p. 117.
6

Ouderspunt
“... inzetten op preventie met aandacht voor ondersteuning
van ouders, een goede werking kan beter gegarandeerd
worden bij een positieve beeldvorming en duidelijke
informatie!”
Uit: Samen werken aan een warm en welvarend Vlaanderen, Vlaams
Regeerakkoord, p. 118.
Naast eensgezindheid voelden ouders ook dat sommige
passages veel wantrouwen uitstraalden. Vooral hoe men
naar ouders kijkt, wanneer een jongere een delict heeft
gepleegd. Dat vonden ouders onnodig negatief klinken.
Tot slot hadden ouders het meeste bemerkingen bij het
taalgebruik. De tekst maakt gebruik van algemene termen,
die je op verschillende manieren kan interpreteren en
concretiseren. Het is afwachten hoe
beleidsmakers dit naar de
praktijk zullen vertalen.
7

Ouderspunt
Mens- en
maatschappijbeeld
Het is goed dat er zo vroeg mogelijk hulp kan komen.
Een individuele kind-problematiek stelt je voor extra
uitdagingen als ouders. Ouders zoeken op dat moment
zoveel mogelijk steun.
Tips van ouders
Erken dat het uitdagend is voor ouders, heb begrip en
steun ouders hierin.
Tijdige en juiste diagnostiek is belangrijk om
(toenemende) problemen te voorkomen.
Investeer automatisch in de ondersteuning en
begeleiding van ouders inzake goed omgaan met
problematieken/diagnoses en
voorzie ook hulp wanneer een
Je wordt niet als ouder
geboren. Ouderschap
is een uitdaging, je
moet het leren, je komt
jezelf tegen. Het is een
proces van vallen en
opstaan. Fouten maken
hoort erbij.
diagnose uit blijft na
diagnostisch onderzoek.
8

Ouderspunt
Een positieve attitude en beeldvorming naar ouders en
ouderschap is nodig, wanneer we ouders weerbaarder willen
maken. En ze willen versterken in hun ouderrol. Zorg voor
meer erkenning en positieve beeldvorming van ouders die
moeilijkheden ervaren in de opvoeding van hun kind.
De publieke opinie, hulpverleners en mensen uit het eigen
netwerk oordelen soms te vlug over ouders bij wie de
opvoeding van hun kinderen niet vanzelf gaat. Dit komt extra
hard aan, omdat ouders vaak veel energie steken in de
opvoeding van hun kinderen. Het stigma is groot bij ouders
uit kansengroepen. Denk aan anderstaligen, mensen in
kansarmoede, of mensen met een andere cultureel-etnische
achtergrond.
Hier mag niet alleen de theorie of de mening van
hulpverleners spelen. Luister goed naar het verhaal van
iedere betrokkene.
Crèches en scholen spelen
een belangrijke rol in de
ontwikkeling van een kind.
Zorg voor extra opleiding en
ondersteuning van leerkrachten
en kindbegeleiders,
zodat je sociale, gedrags- en
emotionele problemen tijdig
opspoort.
9

Ouderspunt
De eerste 1000 dagen
De eerste 1000 dagen zijn belangrijk voor de ontwikkeling van
een kind. Dat is een waardevol inzicht, maar legt ook veel
druk op ouders.
Let op het individualiseren van problematieken.
Ouders pleiten voor een ruimere kijk bij jongeren die
probleemgedrag vertonen. Vaak is er te weinig reflectie over
de invloed van de ruimere omgeving, sociale media,
onderwijs (schorsingsbeleid), mentale problemen,
leefsituatie en kansarmoede.
Sommige mensen hebben het moeilijker om alle
aspecten van het leven en opvoeden rond te krijgen.
Ook de digitalisering maakt het complexer, alleen al voor
administratieve taken.
Ook binnen de hulpverlening vindt niet iedereen zijn weg.
De zoektocht naar de juiste hulpverlening is vaak moeilijk.
De druk op ouders is
vandaag groot. Ze wordt
met deze ‘slogan’ over de
eerste duizend dagen nog
groter. Het is belangrijk
dat dit meer
genuanceerd wordt. En
dat je dit niet als een
verantwoordelijkheid van
ouders alleen ziet.
Hoe bereikbaar en
toegankelijk is hulpverlening?
Ook het beleid en de
maatschappij hebben
hierbij een taak.
10

Ouderspunt
Preventie
De uitbreiding van jeugdhulp
naar het ongeboren kind.
Dit lijkt zeker voor ouders met een problematiek, zoals
verslaving, psychiatrische problemen, tienerzwangerschap
een goede zaak. Toch mag de impact van (aankomend)
ouderschap meer een gespreksonderwerp zijn bij alle
aanstaande ouders.
Investeer, naast medische opvolging en begeleiding,
voldoende in informeren, begeleiden en ondersteunen van
alle aanstaande ouders. Normaliseer dat ouderschap een
zoekproces is, waarin je de ruimte krijgt om te proberen en
fouten te maken. Zo blijft de beschuldigende vinger
achterwege en komt er ruimte voor openheid en
uitwisselen.
De druk op ouders is in deze tijd groot, maar ook de
onzekerheid.
11

Ouderspunt
Ouders vroegen zich ook af of je, wanneer je zwanger bent,
kan voorzien hoe je als moeder zal zijn. Wanneer zorg je niet
(goed) voor je ongeboren kind?
Ouders zijn zich bewust van uitzonderingen, maar hoe ver
kan je daarin gaan?
Helpen is niet hetzelfde als voor-oordelen.
Het is belangrijk dat er criteria zijn om termen als onveiligheid,
ongerustheid en verontrusting te duiden.
Duidelijkheid is nodig. Maar wie bepaalt die criteria? Wanneer
kom je tussen? Wie beslist om tussen te komen? Dat zijn
vragen, die professionele hulpverleners ook met ouders
moeten doorspreken.
Criteria mogen er niet uit controledrang komen.
Het ongeboren kind
moet je beschermen.
Dat is nodig, kinderen
hebben geen verweer.
Maar in dat geval is het
ook nodig de ouders te
helpen. Ook bij
plaatsing.
12

Ouderspunt
Tips die zorgen dat je echt hulp biedt en
geen controle
Kijk naar de concrete situatie
Bied maatwerk: huisvesting, inkomen, mentale zorg ...
Middelengebruik tijdens zwangerschap kan zware,
aantoonbare gevolgen hebben op kinderen.
Wetenschappelijk bewijs kan hier een rol spelen.
Zo vroeg nodig en zo nabij in de
leefomgeving als mogelijk.
Dit is een zeer goede ambitie. Zo kan je voorkomen dat
problemen escaleren (uithuisplaatsing, verwaarlozing).
Kanttekening. Wat is vroeg? Welke criteria gebruik je om in
te schatten waar en wanneer ondersteuning nodig is? Waar
ligt de grens van goed genoeg ouderschap? Ook hier is
dialoog en duidelijkheid nodig.
In dit kader wordt veel verwacht
van de Huizen van het Kind en
de Overkophuizen.
Daarbij vragen ouders
om ‘Kind en Gezin’ een
plek te laten waar ze
ouders warm onthalen.
Laat het een plek zijn,
waar ouders in vertrouwen
en waar ze hun verhaal
kunnen delen of om hulp
durven vragen.
Blijf bij het aangemelde
probleem. Maak het
probleem niet groter dan
het is, problematiseer niet
en haal het oordeel er uit.

Ouderspunt
Sterker investeren in begeleiding en
opvoedingsondersteuning
Versterk ouders door hen zo breed mogelijk te begeleiden.
Doe dit vroeg en nabij, zodat ouders hun ouderrol zo goed als
mogelijk kunnen opnemen. Zorg daarbij dat belemmeringen
die ouders ervaren, aangepakt kunnen worden. Geloof
daarbij in de wens en de bereidheid van ouders om te leren.
Geloof ook in de krachten van ouders.
Houd ook rekening met wat er al is: wat is er gebeurd? Wat
werkt en wat werkt niet? Ouders zijn bijna altijd experten met
betrekking tot hun kind. Zij hebben samen al een hele weg
afgelegd.
Focus niet alleen op ouders.
Zorg ervoor dat ook eerstelijns-actoren, zoals scholen en
crèches sterker staan om adequaat in te spelen op de
individuele noden en behoeften van elk kind.
Investeer in opleiding, kleinere klasgroepen en meer
personeel. Klasgroepen zijn vandaag alsmaar complexer.
Pleit voor openheid en
samenwerking met
ouders: zoek samen, werk
met ze in plaats van hen
betuttelende adviezen te
geven.
Leerkrachten trachten
daardoor de groep te
managen, waardoor de
aandacht naar het
individuele kind verloren
gaat.
14

Ouderspunt
Betrokkenheid
Ouders vragen al jaren naar een betere en
nauwere betrokkenheid in gezins- en jeugdhulp en
bij de jeugdrechtbank.
Het is spijtig dat dit regeerakkoord ouders vaak met de
vinger wijst. En zelfs dreigt met sancties. De teneur is
onterecht wantrouwend. De meeste ouders willen graag
hun verantwoordelijkheid opnemen, als partner in de
samenwerking.
In onze adviesbundel over het jeugddelinquentiedecreet
spraken ouders hierover duidelijke taal:
www.ouderspunt.be/adviesbundels
15

Ouderspunt
Trajectondersteuning
Ouders vragen een trajectondersteuning voor heel het gezin.
We schreven hierover al in de adviesbundel Vroeg en nabij,
terug te vinden op onze website. Hierin past ook de ambitie
tot meer structurele samenwerking van diensten en
organisaties die met welzijn te maken hebben. Ouders wijzen
erop dat dan wellicht meer (personeels)middelen nodig zijn,
zodat hiervoor ruimte komt.
Contextbegeleiding in pleegzorg en
kleinschalige gezinshuizen
Contextbegeleiding zou er altijd moeten zijn, vooral met het
oorspronkelijke gezin. Bij elke pleegzorgplaatsing moet er ook
thuisbegeleiding zijn bij het oorspronkelijke gezin.
De ouders stellen zich wel de vraag of pleegzorg per definitie
voor ieder kind de juiste optie is.
Blijf kijken en handelen, vanuit het aspect ‘tijdelijkheid’ en blijf
de verbinding met het gezin behouden.
Durf in vraag stellen of
dit passend is voor elk
kind. Soms kan het voor
kinderen net
verwarrend zijn om in
een ander gezin
geplaatst te worden.
16

Ouderspunt
Onderschat ook de impact van pleegzorg of gezinshuizen
niet op ouders. Vanuit hun betrokkenheid bij hun kind, voelt
dit als bedreigend. Want een andere ouder neemt de
ouderlijke rol op. Zo ontstaat angst dat je als ouder
vervangen wordt. Of dat je kind wordt afgenomen.
Een (deeltijdse) terugkeer naar huis moet de doelstelling
blijven. Hoe langer het duurt, hoe moeilijker dit proces wordt.
Kinderen hechten zich aan pleegouders en andersom.
Ouders hebben de ervaring dat kinderen soms te lang in het
pleegzorgsysteem zitten. Het zou meer moeten circuleren. Er
zijn enorme wachtlijsten, sommigen worden 18 en zien nooit
een pleegzorg.
Conflictueuze echtscheidingen
Bij escalerende conflicten naar aanleiding van een scheiding
vinden ouders het een goed initiatief om bemiddeling in te
zetten. Daarbij mag je de jongere niet vergeten.
De veiligheid, de ervaringen en de mening van de jongere
primeren dan.
17

Ouderspunt
Tips van ouders
Vermijd bij conflictueuze scheidingen om partij te kiezen.
Vermijd dat de kinderen daar de dupe van zijn (door een
plaatsing)
Thuishulp bij alle betrokkenen is misschien een betere
aanpak.
Werk naar een herstel van de relatie tussen ouders en
jongere.
Werk ook aan de relatie met de ouder en kinderen waar
de jongere niet inwoont.
18

Ouderspunt
Dialoog
Meer personeelsinzet aan de kant van
het gezin en minder aan vergadertafels
Dit is een voornemen dat de ouders sterk toejuichen.
In een dialoog vinden ouders duidelijkheid en transparantie
belangrijk. Dit is wat ze daar precies onder verstaan:
Spreek in verstaanbare taal voor iedereen, ook voor de
jongere.
Spreek niet over de hoofden van mensen, betrek de
jongere en de ouders.
Maak vage uitdrukkingen concreet: ‘het belang van het
kind’, ‘verontrusting’, ‘veiligheid garanderen’.
Zeker als men dreigt over te gaan van vrijwillige naar
gedwongen hulpverlening.
Open
kaart spelen:
Waarom? Wat zijn
de gevolgen?
Als er vergaderd wordt
over het gezin, dan graag
samen met het gezin aan
tafel. In een eerlijke,
transparante dialoog, met
duidelijkheid over
verwachtingen.
19

Ouderspunt
Het is belangrijk om dit concreet te maken. Ga hierover ook
het gesprek met de ouders aan. Vooral bij de overgang naar
gedwongen hulpverlening.
Rondetafels
Het organiseren van rondetafels met alle betrokkenen is iets
wat ouders vroeger al hebben gevraagd. Dat is een positieve
evolutie. Ouders vragen dan ook om deze methodiek vaker
en vroeger toe te passen.
De jongere en de ouders moeten mee kunnen denken en
spreken.
Bij elke terugkeer
naar huis zou men
een rondetafel
moeten houden. Niet
enkel op 18 jaar.
20

Ouderspunt
Jeugdrechtbank
Over de samenwerking met de jeugdrechtbank stelden
ouders eerder al meerdere vragen. Ouders verwachten
meer betrokkenheid en duidelijkheid. In die zin kan het
opstellen van een veiligheidsplan een vooruitgang zijn,
samen met het uitspreken van verwachtingen.
Het is dan ook jammer dat het regeerakkoord een beeld
van wantrouwen schetst. De algemene teneur is sterk
‘responsabiliserend’ naar ouders toe. Het ondersteunen,
begrijpen en helpen van ouders die het moeilijk hebben,
komt hier weinig aan bod. Er is bovendien weinig reflectie
over de invloed van maatschappelijke factoren, zoals
sociale media, woning, inkomen, inbedding van het gezin
en jongere in een bredere omgeving. Door deze kijk
individualiseren beleidsmakers de problemen. Dat werkt
culpabiliserend.
21

Ouderspunt
Ouders sterker responsabiliseren o.a. via
jeugdrechter
Wanneer het gaat over ‘betrokkenheid van ouders’ vinden
ouders het belangrijk dat je dit niet sanctionerend of
responsabiliserend invult. De manier waarop het
regeerakkoord de positie van ouders ziet, lijkt een eenzijdig
verhaal. Alsof ouders geen verantwoordelijkheid zouden
willen opnemen.
Ouders vragen daarom om:
ook hier alle verhalen te horen
niet te vergeten dat alle verhalen anders zijn en
maatwerk nodig is
casustafels te organiseren, waar alle betrokkenen
aanwezig zijn, ook de ouders.
Zie ouders als deel van het traject, niet als deel van het
probleem.
Het is positief dat dit een gedeelde bevoegdheid blijft met
welzijn. Je mag ouders op hun verantwoordelijkheid en
gedrag aanspreken bij onveiligheid.
Je kan pas
verantwoordelijkheid
opnemen, wanneer je
juist geïnformeerd bent,
de kans hebt om
oprecht betrokken te
blijven en zo nodig
hulp te krijgen.
Je mag ouders verplichten
om begeleiding te volgen.
Maar het blijft belangrijk
dat dit niet enkel vanuit
straf wordt opgelegd. Het
moet constructief zijn, met
oog op de toekomst.
22

Ouderspunt
Met heldere richtlijnen en criteria: wat is er nodig voor een
(deeltijdse) terugkeer naar huis?
Ook bij de jongere mag men op verantwoordelijkheid wijzen,
maar het is even belangrijk om aandacht te hebben voor
motivatie, drijfveer, zingeving en herstel van het zeflbeeld.
Andere accenten uit het regeerakkoord die ouders
toejuichen:
de scheiding van jongeren in een verontrustende situatie
en deze die een delict pleegden.
alles inzetten voor het recht op onderwijs.
zorgen voor een multidisciplinair aanbod.
opvolging in nazorg.
Belangrijke aandachtspunten:
betrokkenheid garanderen van ouders op een nietsanctionerende
manier.
samenwerken met ouders binnen de
gemeenschapsinstellingen.
bij de monitoring van het
elektronisch opvolgen van
jongeren, aandacht voor
gevolgen op het gezin
als jongere met enkelband
in gezin verblijft.
23

Ouderspunt
Casusoverleg, gedeeld beroepsgeheim
tussen hulpverlening, onderwijs, politie
en justitie
Het regeerakkoord heeft begrip voor de noodzaak in heel
ernstige situaties, maar ouders vragen:
Op te letten voor interpretaties en vooroordelen, want elk
verhaal is anders.
Om hen niet te passeren, maar hen altijd eerst te
informeren over bezorgdheden. Ook voor ouders is het
vaak een zoektocht.
Tussenkomst en casusoverleg waarbij ouders niet mee
aan tafel zitten, kan slechts na verschillende
verwittigingen.
De basishouding moet zijn: we treden samen op. Altijd
eerst contact opnemen met de ouders. Ouders informeren
over info-deling.
Informatie-uitwisseling tussen
onderwijs (CLB), en hulpverlening,
politie en justitie
zonder ouders ligt gevoelig bij
De tekst getuigt van
wantrouwen en klinkt
beschuldigend naar ouders
toe. Ouders zijn niet
verantwoordelijk voor alles
wat misloopt. Ze kunnen het
ook niet alleen op-lossen. En
zelfs al is het verhaal zwaar,
laat ouders er niet buiten.
ouders. Het kan nadelig zijn
voor de jongere op
school. Let op negatieve
beeldvorming. Zowel voor
de jongere als voor het
gezin. Ouders verwachten
dat het CLB met een
participatieve basishouding
naar ouders
toewerkt.
24

Ouderspunt
Opvolging van alle minderjarigen uit het
gezin bij verontrustende opvoedingssituaties(*)
Het is goed dat het gezin hulp krijgt aangeboden. Want de
problemen die zich stellen, hebben een weerbots op alle
gezinsleden. Ook het werken naar herstel van de relaties naar
alle leden van het gezin is een goede zaak. Hier moet men
rekening houden met nieuw samengestelde gezinnen,
kinderen die bij één van de twee ouders wonen, horen er ook
bij.
Tips van ouders:
Let op voor interpretaties.
Spreek met alle betrokkenen
Beslis niet in hun plaats voor je hun mening en ervaring
hebt gevraagd.
Zorg en veiligheid moet de eerste bezorgdheid zijn.
Dit mag geen controlemechanisme worden.
Spreek over de verontrusting
> zie onze adviesbundel hierover.
(*) We gaan er van uit dat je in
deze situaties kan aantonen dat
de oorzaak van verontrusting in
de opvoedingsaanpak zit. We
veronderstellen dat dit niet geldt
voor bv. een slachtoffer van een
tienerpooier die zich daardoor in
een verontrustende situatie
bevindt. Is het dan nodig dat alle
kinderen van het gezin onder
toezicht van de jeugdrechtbank
komen?

Ouderspunt
26

Ouderspunt
27
2

Ouderspunt
Ouderspunt heeft meer dan 10 adviesbundels over actuele
thema’s in gezins- en jeugdhulp. Ontdek ze hier
Ouderspunt is een erkende cliëntenorganisatie
voor ouders met ervaring in de jeugdhulp
info@ouderspunt.be
www.ouderspunt.be
v.u. Ouderspunt vzw