inkijjk psy

Special
ZOMERBOEK
Wat je brein
nodig heeft
volgens expert
EVELINE
CRONE
Mariska nam
leven en liefde
onder de loep
op de CAMINO
Zo creëer je
meer
TEVREDEN
T IJ D
SLOW
WORKERS
‘Hier maken we
nog écht contact
met elkaar’
Lekker
offline
MAAK RUIMTE VOOR VERWONDERING

//EDITIE 8 2025
14 Vol ontzag
Door ons te verwonderen, voelen we ons
gelukkiger en meer verbonden met anderen.
Op deze acht plekken ligt de verwondering
zomaar voor het oprapen.
14
25 Reclaim your brain
Experts en ervaringsdeskundigen
over hoe we onze aandacht terugkrijgen.
Zie ook pagina 58, 74, 90,
102 en 114.
26 Tiny art
Om deze minuscule kunstwerkjes te
bewonderen, mag je even door de
knieën. En neem vooral een
vergroot glas mee.
66
32 In het hier en nu
Alle uren die we dagelijks wegscrollen
staan het echte leven in de weg.
Journalist Annemiek Leclaire neemt
een radicaal besluit.
44 Tevreden tijd
Rennen we met al onze haast niet
voorbij aan de mooie dingen? Vijf
manieren om te verlangzamen en
opnieuw koers te bepalen.
75
4 PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025

9
44
80
52 ‘Likes zijn verslavend’
Hoe beïnvloedt al dat online zijn onze
hersenen? Daarnaar doet hoog leraar
Eveline Crone al jaren onderzoek.
‘Social media hoeven niet weg, we
moeten er beter mee omgaan.’
59 Slow workers
Drie mensen over de voldoe ning
van ambachtelijk werken. ‘Hier is
het alsof ik even terugga in de tijd.’
66 Het goede van groen
Van schatzoeken in het bos tot een
stiltedag met jezelf: inspiratie om
helemaal op te laden in de natuur.
75 Word ook creatief
Een zeer haalbaar stappenplan om
je creatieve energie te laten stromen.
80 Test: kun je loslaten?
Hoe beter we status, bezittingen en
verwachtingen kunnen loslaten, hoe
meer onthecht we zijn – een levenskunst.
Doe de test en check je score.
96 Op pelgrimstocht
Na een relatiebreuk liep Mariska van
der Klis de Via de la Plata: dui zend
kilometer door het hart van Spanje.
’De camino fluisterde: wees toch
eens lief voor jezelf.’
103 Breinbrekers
Twaalf uitdagende zomerpuzzels
om de tijd mee te vergeten.
115 Goed zoals je bent
Een voorproefje van onze online
trainingen. Deze maand onder meer:
eerste hulp bij zelfkritiek. En offline
daten, hoe ging dat ook alweer?
Cadeau
bij een
jaarabonnement
Het nieuwe boek
van Gabor MatŽ
pagina 88
6 Medewerkers Waarover
kun jij je verwonderen?
9 Hoofdzaken Langer
nagenieten van de vakantie
42 Actueel Slow cinema
91 Hartzaken Zomer vol
gelukshormonen
95 Consult Hoe krijg ik ons
seksleven terug?
110 Colofon
113 Consult Mijn zoon wil
niets anders dan gamen
PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025 5

Verwondering geeft
ons een gevoel van
geluk en vergroot de
veerkracht (pag. 14).
Waarover kunnen
onze medewerkers
zich verwonderen?
// Otje van der Lelij, journalist
Onze kippen, die een onverwacht
rijk gevoelsleven hebben:
ze rouwen, troosten,
verzorgen elkaar.
// Julia Enderink, stagiair online
Ik ga ooit mijn auto crashen
omdat ik ben afgeleid door
de regenboog.
// Rianne van der Molen, journalist // Marloes Zevenhuizen, redactiemanager // Barbera Bosma, eindredacteur
Hoe de jongste dochter
aandachtig luistert naar de
oudste, die vertelt over de
do’s-and-don’ts op de
middelbare school.
De dansende krullen van mijn
zoons.
De schittering van de zon
op de zee. Alsof er duizenden
diamantjes op het wateroppervlak
glitteren.
// Dominique Haijtema, journalist
Verhalen. De eindeloze variatie
in avonturen, inzichten,
verbazing en ontroering.
// Irene Smit, hoofdredacteur
De kastanjeboom in de tuin
van mijn tiny house in de
Achterhoek. Ik stopte hem als
sprietje in de grond en nu is
hij groter dan ik ben.
// Stefanie Rondags, journalist
Babydieren van een paar
dagen oud; perfecte miniatuurtjes.
6 PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025

// Reinoud de Jongh, wetenschapsjournalist
Beggar’s prayer van Emiliana
Torrini. Bij de regel ‘When I
was lost you thought me a
beautiful find’ schiet ik vol,
elke keer weer.
// Daphne Endlich, redacteur online
Hoe snel baby’s zich ontwikkelen.
Nog niet je hoofd op
je romp kunnen houden – en
een paar maanden later bijna
kruipen.
// Liza Schreurs, eindredacteur
Middeleeuwse straatjes vol
scheve geveltjes. Wat zich
daar allemaal al heeft afgespeeld…
// Saskia Decorte, redacteur
Hoe ontzettend prachtig
kersenbloesem is.
// Mooz Kuenen, stagiair online
Hoe authentiek mijn jongste
zusje is. Ze is net 18, maar
blijft moeiteloos wie ze is; uitgesproken,
eerlijk, origineel,
grappig en lief. Heerlijk.
// Fabienne Ruijters, artdirector
Alles valt stil wanneer ik de
zwerm spreeuwen als een
indrukwekkende dans boven
ons huis zie bewegen.
// Karin Sonneveld, artdirector
Mooie kleurencombinaties.
De lucht aan het begin of
einde van de dag, alle kleuren
groen in het bos, de visjes in
het aquarium...
// Pam van der Veen, redactiemanager
Hoe mijn dochter van 14 foutloos
alle supersnelle ingewikkelde
nummers van haar
favoriete hiphopartiesten kan
meerappen.
// Liddie Austin, journalist
De reuzenranonkels in de
vaas op tafel: hoe daar iedere
keer weer nóg een laagje
blad zich ontvouwt.
PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025 7

KUNST IN EEN
KLEIN HOEKJE
Kunstdocent McKay Lenker Bayer is het
brein achter de Tiny Art Shows: miniatuurkunstwerkjes
op plinthoogte of op de vloer
van bibliotheken, koffietentjes en op straat.
‘Soms vergeten we dat er overal om ons
heen kleine verrassingen zijn.’
// tekst: Chris Muyres // fotografie: McKay Lenker Bayer,
Drea Ferreira Donaldson
26 PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025

Linkerpagina: Colby Sanford
Bovenste rij: McKay Lenker Bayer
Onderste rij: Leslie Duke, Megan Trueblood
PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025 27

Bovenste rij: Stephanie Kelly Clark, Miriam Tribe
Onderste rij: McKay Lenker Bayer
28 PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025

Bovenste rij: McKay Lenker Bayer
Onderste rij: McKay Lenker Bayer, Caitlin Connolly
PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025 29

Kijken zonder haast
Filmregisseur Alfred Hitchcock zei dat goede film in essentie het
leven bevat waaruit alle saaie stukken zijn weggeknipt. Slow cinema
toont juist de saaie stukken, aldus Jakob Boer, die promoveerde op
de positieve effecten van deze filmstroming. Waarom films waarin
amper iets gebeurt zo goed zijn voor onze geest.
// tekst: Otje van der Lelij // foto: Damian Denis
42 PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025

Wat is slow cinema precies? ‘Deze films vertellen vaak geen duidelijk verhaal
en vertragen alles tot het uiterste: lange, ononderbroken shots,
minimale actie, weinig muziek, spaarzame dialogen en veel aandacht
voor de omgeving. Slow cinema laat gewone mensen zien in hun alledaagse
leven: iemand staart in stilte voor zich uit of loopt langzaam
door een landschap. De camera focust op bijvoorbeeld het materiaal
van kleding, op architectuur of natuurelementen. Zo nodigt slow cinema
uit om met andere ogen te kijken – aandachtiger, trager, zintuiglijker.
Sommige kijkers prijzen de films om hun hypnotische rust, anderen
vinden ze ondraaglijk saai. Bekende voorbeelden zijn All we imagine
as light (Payal Kapadia) en Afternoons of solitude (Albert Serra).’
Wat kan deze kijkervaring ons opleveren? ‘Veel kijkers ervaren het als ontspannend.
Ze voelen vrijheid: om te kijken, te voelen, en te denken. Er zijn grofweg
twee manieren van kijken: actief, met gerichte concentratie, en
passief, waarbij je afdwaalt en je overgeeft aan het trage ritme. Kijkers
wisselen daartussen moeiteloos. Dat afdwalen is geen desinteresse,
maar een waardevol onderdeel van de ervaring. Ik noem dat panoramische
perceptie – je laat je gedachten afdwalen terwijl de beelden
en sfeer subtiel invloed blijven uitoefenen. Omdat er weinig gebeurt,
speelt zich des te meer af in je hoofd en lichaam.’
Klinkt als een soort mindfulness. ‘Zeker. Veel kijkers noemen vertragen, loslaten
en aandachtig aanwezig zijn als manieren waarop slow cinema hen
raakt. Ik zie het als esthetische mindfulness.’
Heb je een tip voor wie het een kans wil geven? ‘Geef je over aan het
het trage tempo. Laat betekenis los en geniet van de schoonheid van
het moment: een sierlijke beweging van de camera, een rijk kleurenpalet.
Dwaal gerust af: je associaties kunnen juist iets waardevols aanboren,
waardoor je tot diepere inzichten komt.’ //
Jakob Boer promoveerde recent aan de Rijksuniversiteit Groningen op zijn proefschrift Sensing
slowness. A phenomenology of slow cinema spectatorship.
PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025 43

Verlangen
naar
langzaam
Waar rennen we met al onze haast eigenlijk naartoe?
Pas als we verlangzamen, ontdekken we wat echt telt
in het leven. Vijf oefeningen die uitnodigen stil te
staan bij jezelf.
// tekst: Otje van der Lelij
// foto’s: Getty Images
44 PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025

PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025 45

DE
BLOEMETJES
BUITEN
De natuur is je speeltuin, je schatkamer, je schuilplaats,
je atelier, je therapeut, je apotheek. Versterk de heilzame
werking van de natuur met deze vijf oefeningen.
// tekst: Ernst Bohlmeijer, Mari Verstegen
// bewerking: Barbera Bosma // foto: Wes Hicks

TEST
Hoe goed kun
je loslaten?
Wil je meer kunnen genieten van het moment? Minder
teleurgesteld zijn als iets even tegenzit? Volgens de
boeddhistische psychologie is onthechting daarop het
antwoord – een levenshouding waarbij je geluk minder
afhankelijk wordt van materie, status en verwachtingen.
// tekst: Peggy van der Lee // test: Marloes Blom // foto’s: Getty Images
80 PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025

PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025 81

Hoe krijg ik ons
seksleven terug?
Mijn man wil vrijwel geen seks meer. Ik wel, maar niet met
hem. Hij zoent als een vis op het droge en is onzeker en afwachtend.
Ik heb geprobeerd het bespreekbaar te maken,
maar daardoor ging hij nog meer aan zichzelf twijfelen. We
zijn al bij een seksuoloog geweest, maar zonder resultaat.
Onze relatie is verder prima, we hebben het leuk, doen
veel samen. Maar aan een seksleven ontbreekt het.
YVES BONROY, INTIMITEITS-
COACH/SEKSTHERAPEUT:
‘Fijne seks is een resultaat van
je veilig voelen en seksuele
aantrekking ervaren. In dit
geval lijkt er sprake van een vriendschapsrelatie,
met weinig opwinding. Dan is het
belangrijk dat de seksuele prikkel klopt.
Bij jullie is zoenen duidelijk niet de juiste
seksuele prikkel. Voor wie is die zoen eigenlijk?
Het idee is vaak dat die voor beide
partners tegelijk lekker moet zijn. Dat
is een onhaalbare lat.
Het is belangrijk dat als je iemand aanraakt,
het duidelijk is dat je dat doet omdat
jij dat fijn vindt óf omdat de ander dat
fijn vindt. Als jíj het fijn vindt, dan doe je
het voor jezelf. Als de ander het fijn vindt,
dan doe je het voor de ander. Als je het
voor de ander doet, dan geef je een ‘cadeau’.
Doe je het voor jezelf, dan neem je
iets van de ander. Het is een spel van toestemming,
van wensen en grenzen. Daar
bestaan geweldige oefeningen voor. Als je
samen in een vastgeroeste dynamiek zit, is
het fijn hier hulp van bijvoorbeeld een intimiteitscoach
bij te krijgen.’ //
yvesbonroy.n
ASTRID KREMERS, SEKSUOLOOG NVVS:
‘Wat dapper dat je dit deelt en wat frustrerend dat eerdere
hulp niet hielp. Je verhaal zal herkenbaar zijn voor veel
mensen in een langdurige relatie. De liefdevolle verbinding is
sterk, maar de seksuele energie stroomt niet meer.
Wat was júllie omslagpunt? Ontstond die verandering plotseling
of geleidelijk? Wat is jullie persoonlijke verhaal? Welke
angsten, verlangens of geheimen zijn onuitgesproken gebleven?
En hoe ziet jullie leefstijl eruit, inclusief stressfactoren? Ervaar
je nog levendigheid, speelsheid, variatie, verleiding en seksuele
prikkeling? Is er ruimte voor zowel comfort als avontuur?
Voel jij je echt gezien en gehoord? Zitten jullie
vast in een script van ‘wie A zegt, moet ook B
zeggen’? Zijn jullie gewend om open te praten
over (seksuele) gevoelens? Hoe is jullie relatiedynamiek?
Welke seksuele problemen spelen er?
Kortom, wat zijn de remmende én stimulerende factoren in
jullie situatie?
Seksualiteit verandert door de tijd heen. Dat is normaal. Het
vraagt flexibiliteit om telkens opnieuw af te stemmen wat
goed voelt en mogelijk is. Dat is kwetsbaar én waardevol.
Mijn boekentip: Come together van Emily Nagoski. En gun
jezelf een leuk seksleven. Mijn ervaring is dat er vaak verrassend
veel mogelijk is, door kleine of grote veranderingen.’ //
seksuoloog.nl
PSYCHOLOGIE MAGAZINE // ZOMERBOEK 2025 95

ZOMERBOEK
Vertragen, stilstaan in verwondering en
weer eens echt met elkaar in gesprek gaan:
dat is wat dit offline Zomerboek van
Psychologie Magazine je brengt.
MET ONDER MEER:
DE MAGIE VAN ONTZAG
• TEST: HOE GOED KUN JE
LOSLATEN? • HAALBAAR
STAPPENPLAN VOOR MEER
CREATIVITEIT • SLOW CINEMA
• MARISKA VERANDERDE DOOR
DE CAMINO • BREINBREKERS
• 5X INSPIRATIE OM TE
VERLANGZAMEN
€ 12,95