COLLECT België September 2025

collect

Maandblad verschijnt niet in januari, juli en augustus - € 8,95 - P608061

nr. 545 / september 2025

Strips

Van pulp tot museumstuk

John Baldessari

Zelfspot als bloedserieuze kunst

Marie Antoinette

Stijl als levenshouding

EXPERTISEDAGEN

IN BRUSSEL

JHERONIMUS BOSCH, SUCCESSIE Visioen van Tondalus

Olieverf op paneel. 53,5 x 71 cm

Resultaat: € 900.000

1798

VEILINGEN IN VOORBEREIDING:

Oude Meesters, Juwelen en exclusieve Horloges, Zilver, Decoratieve Kunst

Moderne Kunst, Hedendaagse Kunst, Fotografie, Aziatische Kunst, Kunst uit Afrika en Oceanië

Aarzel niet om ons te contacteren voor een gratis en vertrouwelijke schatting van uw voorwerpen

en kunstwerken:

Lempertz Brussel Grote Hertstraat 6 1000 Brussel T 02-514 05 86 brussel@lempertz.com

EXPERTISEDAGEN

10–13 september: Oude Meesters, Decoratieve Kunst, Moderne en Hedendaagse Kunst, Foto

11 september: Juwelen en exclusieve Horloges 11–12 september: Aziatische Kunst

RTCURIAL

Fernando Botero (1932-2023)

Seated woman - 1990

Pastel op papier gemaroufleerd op doek

123 × 89,5 cm

Rechtsonder gesigneerd

en gedateerd: «Botero 90»

Herkomst:

Stichting Veranneman, België

Aangekocht bij deze stichting door

de vader van de huidige eigenaar

Schatting: €250.000 - 350.000

Veiling Selected 20/21

op 25 oktober 2025 in Parijs

DE KUNST

VAN HET VEILEN

Vertrouw ons uw kunstwerken toe

Belangrijkste Franse veilingshuis.

Gratis en vertrouwelijke schattingen in meer dan

25 specialiteiten: Oude Meesters & 19e eeuw,

Moderne & Hedendaagse Kunst, Design, Meubels

& Kunstobjecten, Aziatische Kunst, Juwelen,

Uurwerken, Collectieauto’s...

Artcurial België

Franklin Rooseveltlaan 5

1050 Brussel

Om een afspraak te nemen:

Vinciane de Traux

belgium@artcurial.com

+32 (0)2 644 98 44

artcurial.com

Woningen met persoonlijkheid

SPIRITUEEL GESAMTKUNSTWERK DOOR BORIS EN AXEL VERVOORDT TE ANTWERPEN

WWW.IMMODOME.BE | T 0468 290 848

“De villa ontplooit zich als

een totaalconcept, waar wonen

kunst wordt.”

Ann Weemaes,

vastgoedmakelaar

ANTWERPEN | BERCHEM | GENT | LEUVEN | LIER | MECHELEN | SCHILDE

Copyrights: © Kunstmuseum Bâle / Aurimages - © Content_DFY / Aurimages - ©: KorradolYamsattham/Getty Images

Organised by

SAVE THE NEW DATES!

20-24 SEPTEMBER 2025

GRAND PALAIS

100 INTERNATIONAL ART GALLERIES

20 DISCIPLINES

fabparis.com

In partnership with

COLLECT

Editie n° 545 – sinds 1971

Edito

Hoofdredacteur

Els Bracke

Redactie

Christophe Dosogne

Trice Hofkens

Eindredactie

Annemiek van Grondel

Medewerkers

Gilles Bechet

Jean-Marc Bodson

Gwennaëlle Gribaumont

Elien Haentjes

Ben Herremans

Anne Hustache

Guy Kokken

Christine Vuegen

Vormgeving

Renaldo Candreva

Ellis De Vuyst

Abonnementen

Abonnementenland

Ambachtenlaan 21 Unit 2A

3001 Heverlee

Tel.: 02/808.55.23

België € 52 Europa € 90

Abonnementen worden automatisch

verlengd en gelden tot wederopzegging

uiterlijk twee maanden voor afloop.

Een cadeau-abonnement loopt automatisch

af. Voor een adreswijziging,

opzegging, ontbrekend nummer of

andere vraag: klantenservice@aboland.nl

www.aboland.be.

Advertenties

Joris van Glabbeek

Tel.: 012/ 26 37 11

collect.net@ips.be

Verdeling

Boekhandel

AMP

De Post

Redactiesecretariaat

Begijnhoflaan 464 G

9000 Gent

Tel: +32 (0)468 51 15 39

collect@ips.be

www.collectaaa.be

Verantwoordelijke uitgever

Patrick Snoeck

Voor de beeldende kunstenaars

en de fotografen: CISAC/SABAM

© SABAM Belgium 2025.

Lid van WE MEDIA

Cover

John Baldessari, Arms and Legs (Specif.,

Elbows & Knees), Etc., Part (One):

Arm and Leg (With Column). © John

Baldessari, 2007. Met toestemming

van Estate of John Baldessari, 2025.

John Baldessari Family Foundation,

Sprüth Magers, Würth Collection,

Duitsland. Te zien in BOZAR Brussels,

19-09 t/m 01-02.

Waren de afgelopen zomermaanden

deugddoend, inspirerend,

vruchtbaar, lui of juist actief ?

Voor ons was het alles tegelijk.

Een ketting van uitzonderlijke en alledaagse

momenten, die we nog even laten doorhangen

terwijl we er nieuwe schakels aan rijgen. Want

ook al leek het even stil, de redactie heeft niet

stilgezeten. We hebben nieuwe verhalen, nieuwe

invalshoeken en nieuwe namen verzameld,

klaar om het seizoen met vuur te openen.

BOZAR trapt af met een kunstenaar die zich

nooit liet vastpinnen: John Baldessari. Een

Amerikaan die de tweede helft van de 20e eeuw

doorkruiste met ernst én humor, maar vooral

met een onwrikbaar geloof in de kunst. Zijn

werk is binnenkort opnieuw in België te zien,

op zijn eerste solotentoonstelling in Europa

sinds zijn overlijden in 2020.

Even bepalend, maar op een heel ander terrein,

was Marie Antoinette. In het Victoria

and Albert Museum staat niet de mythe van

de laatste Franse koningin centraal, maar een

vrouw met visie en smaak, die kunst en mode

gebruikte als subtiele macht. Haar wereld, vol

elegantie en vooruitziendheid, voelt vandaag

nog verrassend eigentijds.

Terug in het spel

September haalt

de kunstwereld weer

uit haar zomerslaap.

En dan is er Monaco. Al meer dan een halve

eeuw heeft het prinsdom een bijzondere verhouding

met de kunstmarkt. Luxe en discretie

maken het aantrekkelijk voor internationale

huizen, verzamelaars en topwerken. Maar

achter de glans speelt zich ook een verhaal af

van traditie, innovatie en de steeds strengere

spelregels van de markt.

Misschien brengt dat u alweer op reisgedachten.

In dit nummer zetten we alvast de belangrijkste

najaarsexposities in de kijker, voor wie

kunst wil koppelen aan een uitstap. Tegelijk

kijken we naar hoe de markt zich ontwikkelt.

Strips blijken levendiger dan ooit, met recordprijzen

op veilingen. Afrikaanse kunst, van

rituele objecten tot hedendaagse werken, trekt

steeds meer aandacht, maar lokt ook vervalsingen

uit. Hoe groot is dat risico werkelijk?

Er valt nog veel meer te ontdekken, van musea

tot beurzen, van veilingen tot galeries. September

vraagt maar één ding: laat u onderdompelen.

Els Bracke

els.bracke@ips.be

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd

en/of openbaar gemaakt door middel van druk,

fotokopie, of op welke andere wijze ook zonder toestemming

van de uitgever. meningen, feiten, weergegeven

in ondertekende artikelen of bijdragen

aan dit blad vallen onder de verantwoordelijkheid

van de betreffende auteur. redactie en uitgever

zijn hiervoor niet aansprakelijk. COLLECT is niet

verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste

advertenties. Enkel de adverteerder kan hiervoor

aansprakelijk worden gesteld.

16

46

De stier: oerbeeld

met horens

34

Afrikaanse kunst:

wat is echt en

wat niet?

Musea erkennen

stilaan de waarde

van strips

52

De Grand Tour:

reizen voor de statusupdate

44

Herfsttrip-tips

Marshall schildert ‘Black

Lives, Black joy, Black history

en Black futures’, in grootse,

gelaagde doeken die je blik

blijvend verruimen.

8

56

Fra Angelico: heilig,

hemels en hypermodern

Inhoud

September 2025

Artikelen

Veilingen

38

Marie Antoinette:

stijl als levenshouding

16 Musea erkennen stilaan

de waarde van strips

26 Baldessari was

bloedserieus

34 Afrikaanse kunst:

wat is echt en wat niet?

38 Marie Antoinette:

stijl als levenshouding

44 Herfsttrip-tips

46 De stier: oerbeeld

met horens

50 Façon De La Tour

52 De Grand Tour: reizen

voor de statusupdate

56 Fra Angelico: heilig,

hemels en hypermodern

76 De prijs van het verlangen

80 Monaco onder de hamer:

winst of waakzaamheid?

84 Kennis van zaken:

militaria bij Salle de

Ventes du Béguinage

86 Veilingen wereldwijd

88 Verrassend geveild:

buste van paus Leo X bij

Veilinghuis Horta

89 Veilingen België

Agenda

64 Museumagenda

72 Galerieagenda

110 Veilingagenda

111 Beursagenda

Rubrieken

10 Up to date

14 Kopstukken

24 Kunstenaar van de

maand: Niels Raoul Boone

32 Zoom: New Photography.

Leve het experiment

58 Museuminzicht:

Werner Adriaenssens over

de gloednieuwe zalen

van Museum Kunst en

Geschiedenis

60 Musea

66 Kunstinzicht: Tom Boute

en Weerlicht

67 Galeries

112 Veilinghuizen

113 Adressen

Op de hoogte blijven

van alle nieuwtjes?

Meld u nu aan voor onze

maandelijkse nieuwsbrief

via onze website.

VOLG ONS OP INSTAGRAM

@ARTMAGAZINECOLLECT

www.collectaaa.be

9

Up to date

->

Sacha Stone, Albert Einstein, 1930.

© Studio Stone – Collectie Amsab-ISG.

->

Beeld van Maia Flore, te zien op de Internationale Fotobiënnale Oostende. © de kunstenaar.

Seizoensopeners

Na twee jaar stilte maakt een icoon

zijn comeback. Maison Pelgrims, een

beschermd juweel uit het hart van Saint-

Gilles, opent opnieuw de deuren na een

zorgvuldige restauratie. Dit monumentale

herenhuis uit het begin van de 20e eeuw

kreeg niet alleen zijn glans terug, maar

ook een nieuwe bestemming: een plek

waar erfgoed en hedendaagse cultuur

hand in hand gaan. Denk: sierlijke details,

vernieuwde ruimtes en een culturele

programmatie die Saint-Gilles op de kaart

zet. Vanaf september wordt hier niet enkel

gewoond, maar vooral beleefd. S Voor de

33e keer wordt het art-decoplein Armand

Steurs in Brussel de uitzonderlijke setting

voor TheArtSquare, een tentoonstelling

van monumentale sculpturen. Het werk

van een dertigtal Belgische en buitenlandse

beeldhouwers krijgt een plaats in

de openbare ruimte. Dit jaar is ook werk

van Jacques Moeschal (1913-2004) te zien,

bekend om zijn monumentale betonnen

kunstwerken en ‘signaalbeelden’ in

het Belgische (autosnelweg)landschap.

T/m 29-09. www.theartsquare.be S Van

11-09 tot 02-10 opent in hartje Brussel

een grensverleggend kunstlab met het

werk van Douglas Eynon (°1989, VK). Zijn

schilderijen, sculpturen en installaties vervagen

de grenzen tussen werkelijkheid en

verbeelding, waarin beelden uit YouTube,

religieuze iconen en persoonlijke archieven

samenkomen in een fluïde, etherisch

universum. Curator Ann Veronica Janssens

nodigt uit om deze voortdurende dialoog

tussen materie en illusie te ervaren. Ontdek

meer op locatie of online. S In Gent

presenteert Amsab-ISG nog t/m 21-11 een

selectie uit de eigen collectie van Studio

Stone, het fotografenduo Cami en Sasha

Stone dat in het interbellum uitgroeide tot

een van de meest vernieuwende stemmen

in de Europese fotografie. Met hun baanbrekende

stijl voor reclame-, architectuur-,

kunsten portretfotografie groeide hun

studio uit tot een plek voor vernieuwing en

experiment en werden ze vergeleken met

fotografen als André Kertész en Man Ray.

www.amsab.be S Oostende is opnieuw

het decor voor de derde editie van de

Internationale Fotobiënnale. Van 06-09

t/m 16-11 kun je op twintig unieke locaties

verspreid in de stad werk van 32 (inter)nationale

fotografen ontdekken, onder wie

Charlotte Abramow, Frieke Janssens, Fred

Debrock, Sanja Marusic en Maia Flore.

LICHT is dit jaar het centrale thema. www.

fotobiennale.be S Van 21-09 t/m 30-11

opent het Verhaerenmuseum de deuren

voor Langs de waterkant, een tentoonstelling

die het boeiende grensgebied tussen

oever en water in de schijnwerpers zet.

Denk aan rietvelden, vissen en vogels,

maar ook aan de menselijke impact via

aangespoeld zwerfvuil en plastiek. Dit

fascinerende thema komt terug in het

werk van tal van kunstenaars, van Roger

Raveel tot Kim Vandaele. www.emileverhaeren.be

10

UP TO DATE

Bruisend

Brussel

Het culturele najaar opent in Brussel met

RendezVous, de eerste volwaardige editie

van het evenement dat Brussels Art Week

vervangt. Met een uitgebreid programma

worden de dynamische galeriescene, toonaangevende

kunstinstellingen, kunstenaarscollectieven

en ateliers van 04 t/m 07-09 in

de kijker gezet. Tijdens drie focusdagen, met

openingen en evenementen per stadswijk en

via een gids met vijf wandelroutes met culturele

tips, kan het publiek de volledige artistieke

geografie van Brussel ontdekken. Brussel

is immers uitgegroeid tot een belangrijke spil

in het Europese netwerk van hedendaagse

kunst en trekt een (inter)nationale gemeenschap

van kunstenaars en kunstverzamelaars

aan. De Britse kunstenaar Zoe Williams bouwt

speciaal voor deze editie een immersieve

in-situ installatie in Regentschapstraat 67,

die het kloppend hart en Salon de Rendez-

Vous wordt met een bar, panelgesprekken,

performances en luistermomenten. Alle

info en het volledige programma op www.

rendezvousbxl.com S De 8e editie van Le

Sablon Design Market staat in het teken van

keramiek en speelt hiermee in op de groeiende

belangstelling voor authentiek vakmanschap

en ruwe materialen. Dit in combinatie

met een eclectische en toegankelijke selectie

voor ieders budget van onder meer vintage

meubelen, hedendaagse stukken, fantasiejuwelen,

modeaccessoires en originele

creaties. Dit gratis evenement voor design

en creatie trekt jaarlijks 30.0000 bezoekers.

Van 12 t/m 14-09 op de Grote Zavelplaats in

->

Nicolas Coleman, Early Dinner in Saint-Jean-Cap-Ferrat, 2025, olieverf op doek, 102 x 76 cm.

© de kunstenaar. Met toestemming van EDJI Gallery. Te zien tijdens RendezVous.

->

Mario Trimarchi, Per sfiorare le nuvole. Foto:

Santi Caleca/ Brussels Design September.

Brussel. www.sablondesignmarket.com S

Ook Brussels Art Square (BAS) viert twintig

jaar artistieke excellentie in de Zavelwijk. Vier

dagen lang, van 25 t/m 28-09, presenteren

lokale en internationale galeries en kunstenaars

werk in verschillende disciplines, van

antiek, oude meesters, moderne en hedendaagse

kunst tot Aziatische en tribale kunst,

archeologie, zilver en juwelen, collectibles,

sculpturen, keramiek en fotografie. www.

brusselsartsquare.com S In SQUARE op de

Kunstberg, op een steenworp van de Zavel,

vindt Salon du Mont des Arts plaats. Deze

jaarlijkse beurs brengt een veertigtal (inter-)

nationale antiquarische boeken prenthandelaren

samen, een hoogtepunt voor

verzamelaars en liefhebbers. Eregast op deze

editie van 18 t/m 20-09 is ARA Belgica, Hedendaagse

Boekbindkunst, met een kleine

tentoonstelling. Info op www.clam-bba.be S

Brussels Design September profileert zich

twee weken lang als ontmoetingsplaats voor

makers, onderzoekers en designliefhebbers.

Het uitgebreide en diverse programma van

tentoonstellingen en evenementen, waarin

instellingen samenwerken met onafhankelijke

organisaties, geëngageerde bedrijven met

onderwijsinstellingen en gevestigde waarden

met opkomend talent, wordt de open

benadering van design als kritisch, cultureel

en maatschappelijk instrument zichtbaar. Zo

is er de MAD Graduation Show, die werk van

jonge afgestudeerden van Brusselse designen

modescholen in de schijnwerpers zet.

Augusta Gallery presenteert een soloshow

Marble Salts van Roxane Lahidji, die sculpturen

van zout maakt. Lionel Jadot organiseert

de tweede editie van CURATED in MIX Brussels.

Tijdens het Open Doors weekend opent

ook Materiatek, een nieuw platform gewijd

aan ruimtelijke praktijken met een baanbrekende

materiaalbibliotheek, co-workingruimte

en tal van kruisbestuivende ontmoetingen.

Check de website www.designseptember.

be voor het volledige overzicht van 17-09 t/m

02-10.

11

UP TO DATE

Debutant in Parijs en Qatar

->

Affortunato Gory (1895-1925), Egyptian

Dancer, 1910, sculptuur in wit Carrara-marmer,

hoogte: 58 cm. © Artimo Fine Art. Te zien

tijdens Sur Invitation.

->

Werk uit de Main Section van Collectible NY. © Collectible NY.

In Parijs debuteert in september een

nieuwe beurs in La Pagode de Paris, vlakbij

Parc Monceau. Deze gecontesteerde,

architecturale parel werd in 1928 gebouwd

door C.T.Loo, kunsthandelaar in Aziatische

kunst, een galerie en ontmoetingsplek voor

kunstverzamelaars en culturele diplomatie.

Op initiatief van de gerenommeerde

Aziatische kunsthandelaar en -verzamelaar

Jacqueline Hammerstein-Loxten kreeg het

gebouw een nieuwe bestemming na een

grondige restauratie. Zij organiseert er nu

de eerste editie van Sur Invitation. Twaalf

emblematische galeries van de kunstmarkt

presenteren een zorgvuldige, eclectische

selectie kunstwerken, van oude en moderne

meesters, primitieve en Aziatische kunst

tot sculpturen, design, meubelen en juwelen.

Bij de voornamelijk Parijse deelnemers

hebben ook twee Belgische galeries de eer:

Artimo Fine Arts en Pelgrims de Bigard.

Zoals de naam van de beurs suggereert,

zijn niet alleen de deelnemers maar ook de

bezoekers op uitnodiging geselecteerd. Dit

exclusieve concept is het eerste in zijn soort

en komt tegemoet aan de verwachtingen

van grote internationale klanten met de

nadruk op discretie en uitzonderlijkheid,

aldus de organisator. Van 17 t/m 21-09.

www.thepagodaparis.com S COLLECTIBLE

trekt voor de tweede keer naar New York.

Van 04 t/m 07-09 neemt deze beurs voor

hedendaags design het pas gerenoveerde

iconische gebouw Water Street Projects in

Maiden Lane in. In zes gecureerde secties

gaan pionierende Europese makers in

dialoog met de levendige Amerikaanse designscene

en zetten zo in op de expressieve

en experimentele kracht van hedendaags

design. www.collectible.design/collectiblenyc/

S Ook in New York kun je van 05 t/m

07-09 naar Independent 20th Century en

The Armory Show. Independent focust op

20e-eeuwse moderne kunstenaars en zet in

deze editie onder anderen Baya en Juliana

Seraphim, twee pionierende vrouwen, in

de kijker. www.independenthq.com S The

Armory Show brengt al sinds 1994 moderne

en hedendaagse kunstgaleries samen in

het Javits Center. Dit jaar met een nieuwe

sectie Function, die de kruisbestuiving

tussen kunst en design exploreert. www.

thearmoryshow.com S In Berlijn opent het

culturele najaar met de Berlin Art Week,

dit jaar van 10 t/m 14-09. Met een uitgebreid

programma van tentoonstellingen

en evenementen in meer dan 100 musea,

galeries, kunstruimtes en een beurs, is

Berlijn de ‘place to be’ voor hedendaagse

kunstliefhebbers. www.berlinartweek.de S

Tijdens dit kunstfestival opent ook POSITI-

ONS Berlin Art Fair in Tempelhof Airport

Hangar 7. Van 11 t/m 14-09 verzamelen hier

75 internationale galeries voor moderne

en hedendaagse kunst, dit jaar met een

speciale focus op Japanse galeries. www.

positions.de S En dan nog een vooruitblik:

in februari 2026 lanceert Art Basel zijn vijfde

internationale beurs in Doha, in samenwerking

met Qatar Sports Investments en

QC+. De eerste editie toont een zorgvuldig

gecureerde selectie van zo’n 50 galeries

in M7, het creatieve hart van de stad. Art

Basel Qatar richt zich op toonaangevend

talent uit het Midden-Oosten, Noord-

Afrika, Zuid-Azië en daarbuiten. De beurs

vormt een belangrijke stap binnen Qatars

culturele visie op 2030. www.artbasel.com

12

UP TO DATE

->

Let’s talk

money

Vanaf september introduceert Phillips

een vernieuwend biedsysteem:

‘priority bidding’. Wie minstens

48 uur voor de veiling een bod

uitbrengt dat gelijk is aan of hoger

dan de lage schatting, geniet van

een verlaagde koperspremie. De

tarieven starten op 25% (i.p.v. 29%)

en dalen tot 14% bij hogere biedingen

— voordeliger dan de reguliere

premies, die tegelijk stijgen. Doel:

vroege bieders belonen, concurrentie

sneller op gang brengen én meer

voorspelbaarheid voor de verkoper

realiseren. De nieuwe regeling geldt

voor alle veilingen vanaf het najaar,

met uitzondering van horloges.

->

Beeld uit Beautés Désordonnées, gecureerd door Jean-Hubert Martin. Foto: Olivier Marty.

FAB Paris pakt uit

De vierde editie van FAB Paris opent het

culturele najaar in Parijs en neemt van 20

t/m 24-09 het Grand Palais in. Honderd

internationaal gerenommeerde kunsten

antiekhandelaren presenteren er onder de

spectaculaire glazen koepel een kwalitatieve

selectie kunst en antiek, meubels en

sieraden, van de oudheid tot de 21e eeuw.

Naast vaste waarden zoals Galerie Léage,

Didier Aaron, Steinitz, David Lévy, Lancz

Gallery en vele andere bekende namen,

zijn er ook nieuwkomers. Uit België nemen

Patrick Derom en Gokelaere & Robinson

voor de eerste keer deel. Nieuwkomer

Galerie Vallois brengt een spectaculair

eerbetoon aan art deco, exact honderd

jaar na de Exposition Internationale des

Arts Décoratifs et Industriels Modernes in

hetzelfde Grand Palais, waar de beweging

in 1925 bekroond werd. Vallois presenteert

een ongeziene tentoonstelling van

art-decomeubelen uit privécollecties

van museale kwaliteit, met namen als

Eileen Gray, Pierre Chareau, Paul Iribe en

Ruhlmann. Topstuk is de Dragons armchair

van Gray uit de collectie van Yves Saint

Laurent, in 2009 verkocht voor 22 miljoen

euro. Voor het eerst werken vijf galeries

samen voor de groepstentoonstelling

Beautés Désordonnées, gecureerd door

kunsthistoricus en voormalig directeur van

Centre Pompidou Jean-Hubert Martin. Hij

selecteerde 140 stukken op basis van hun

formele gelijkenis uit de collecties van de

galeries 1900-2000, Brimo de Laroussilhe,

Georges-Philippe & Nathalie Vallois, Didier

Claes en Stéphane Clavreuil. Eregast op

deze editie is Musée Nissim de Camondo,

momenteel in restauratie, dat voor de eerste

keer een selectie uit zijn collectie 18eeeuwse

decoratieve kunst buiten de muren

van het museum toont en een unieke inkijk

geeft in de privécollectie van graaf Moïse

de Camondo (1860-1935). En dit is maar

een greep uit het aanbod. Kortom, redenen

genoeg om deze seizoensopener niet

te missen! Het volledige aanbod vind je op

www.fabparis.com

Hoe zit het weer met de btwregels

op kunst in België? De federale

regering heeft in het zomerakkoord

een belangrijke wijziging

aangekondigd in de btw-regeling

voor kunst, antiek en verzamelobjecten.

Die zal eind 2025 van kracht

gaan. Voortaan zal in meer gevallen

een btw-tarief van 6 procent op de

volledige verkoopprijs gelden voor

kunsthandelaars en antiquairs. Dat

is een aanpassing aan Europese

regels en sluit aan bij het bestaande

tarief voor kunstenaars die hun

eigen werk verkopen. Belangrijk: de

bestaande margeregeling, waarbij

21 procent btw wordt geheven op de

winstmarge van de handelaar, blijft

bestaan, maar alleen voor werken die

zijn aangekocht van een particulier of

via een Belgische veiling (op de commissie).

In andere gevallen moet het

nieuwe 6%-tarief op het volledige

bedrag worden toegepast. Doel is

om kleine spelers te ondersteunen

en Belgische kunsthandel internationaal

concurrerend te houden. Voor

verzamelaars betekent dit: extra

aandacht voor de herkomst van een

werk, want die bepaalt voortaan het

btw-regime.

13

Kopstukken

Guillaume Bijl

Guillaume Bijl (1946-2025), voormalig

decorbouwer en een van de

belangrijkste Belgische kunstenaars

van de laatste decennia, overleed op

15 juni. Hij werd bekend door zijn

hyperrealistische installaties die

ruimtes als autorijscholen, atoomschuilkelders

en hondenkapsalons

exact nabootsten. Met zijn werk

confronteerde hij het consumentisme

en de alledaagse realiteit op een

ironische en soms tragikomische

manier. Bijl toonde zijn installaties

onder meer op documenta, Manifesta

en de opening van Witte de With.

© Fred Debrock.

Günther Uecker

Günther Uecker (1930-2025), geboren

in Mecklenburg, overleed op 11

juni. Ueker was een sleutelfiguur

binnen de ZERO-beweging en internationaal

bekend om zijn karakteristieke

spijkerreliëfs en kinetische

lichtinstallaties. Als vluchteling vestigde

hij zich in het Rijnland en studeerde

kunst in Düsseldorf. Uecker

combineerde materiaal en spiritualiteit

op unieke wijze, met de timmermansspijker

als handelsmerk.

Hij was drievoudig deelnemer aan

documenta en professor aan de

kunstacademie.

© Patrik Stollarz/AFP.

Sebastião Salgado

De Braziliaanse fotograaf en milieuactivist

Sebastião Salgado (°1944) is

eind mei op 81-jarige leeftijd overleden.

Bekend om zijn indringende

sociaal-documentaire fotografie,

reisde hij meer dan vijftig jaar door

ruim 120 landen. Met zijn vrouw

Lélia Wanick Salgado richtte hij in

1998 Instituto Terra op, dat miljoenen

bomen in het Amazonegebied

plantte. Zijn werk gaf wereldwijd een

stem aan kwetsbare gemeenschappen

en milieukwesties. Een expositie

met zijn werk loopt nog tto 11

november in Tour & Taxis in Brussel.

© Renato Amoroso.

Alex Verstraete

Veilinghuis Bonhams heeft Alex Verstraete

(°1964) per juli 2025 aangesteld

als Senior Specialist voor

België. Hij heeft decennialange ervaring

in de automobielsector, onder

meer bij Bentley Motors en RUF

Automobile. Verstraete is actief op

de Zoute Grand Prix en zal vanuit

België werken, in nauwe samenwerking

met Tomas Schultz en Jacques

Bruyns. Hij is meertalig en gespecialiseerd

in de waardebepaling van

klassieke en verzamelauto’s. Bonhams

verwacht met zijn komst de

positie op de Belgische markt verder

te versterken.

© Bonhams.

14

Myriam Boulos

Fons Welters

Na veertig jaar sluit galeriehouder

Fons Welters in september zijn

gelijknamige galerie in Amsterdam.

Wat begon als een bescheiden

ruimte in de Palmdwarsstraat

groeide uit tot een toonaangevend

platform voor jonge, experimentele

kunst, met een focus op sculptuur en

installatie. Welters gaf talloze kunstenaars

een eerste podium en begeleidde

sommigen meer dan dertig

jaar. In aanloop naar het afscheid

droeg hij delen van zijn archief over

aan het RKD en schonk werken aan

musea als het Stedelijk, Bonnefanten

en Kröller-Müller.

© Roger Cremers.

Pascale Marthine Tayou

De Libanese fotograaf Myriam

Boulos (°1992) heeft de prestigieuze

Foam Paul Huf Award gewonnen.

Ze is de eerste winnaar uit het

Midden-Oosten. Boulos’ documentairefotografie

uit Beiroet verbindt

persoonlijke ervaringen met universele

thema’s als verzet, vrijheid

en verbondenheid. De jury noemt

haar werk ‘een krachtig statement

van persoonlijke autonomie te midden

van politieke spanningen, revolutie

en oorlog’. De prijs bestaat uit

€ 20.000 en een solotentoonstelling

bij Foam in Amsterdam. Boulos

werd gekozen uit 95 genomineerden

wereldwijd.

© Morad Montazami.

Ulrika Flink

Voor de vijfde editie van Triënnale

Brugge 2027 zijn de Zweedse Ulrika

Flink (°1983) en Helen Rix Runting

(°1980) aangesteld als curatoren.

Flink is artistiek directeur van Konstfrämjandet

Stockholm en werkte

eerder voor onder meer de biënnales

van Gwangju en Momentum.

Rix Runting is architectuurcriticus

en medeoprichter van Secretary

Stockholm. Hun gezamenlijke

praktijk onderzoekt hoe kunst en

architectuur publieke ruimte kunnen

bevragen en transformeren. De

benoeming onderstreept de ambitie

van Brugge om internationale

stemmen en vernieuwende stedelijke

visies te verbinden aan haar historische

context.

© R.V.

De Kameroense beeldhouwer Pascale

Marthine Tayou (°1966), die afwisselend

in Gent en Kameroen woont,

ontvangt op 28 januari de Grand

Prix de l’Académie des beaux-arts

voor het jaar 2025. De prijs, goed

voor 30.000 euro, bekroont zijn

indrukwekkende en geëngageerde

carrière. Tayou maakt kleurrijke,

hybride sculpturen waarin hij

maatschappelijke thema’s en diverse

culturen samenbrengt. Met deze

bekroning verstevigt hij zijn positie

binnen de internationale hedendaagse

kunst.

© Lorenzo Fiaschi.

15

Strips

De dunne lijnen van de negende kunst

Twee veilingen in juni illustreerden

het met klinkende munt: het gaat

goed met de strip. “Wij vechten

al lang voor de erkenning van

de strip als kunstgenre, maar nu

lijkt het echt begonnen”, aldus

galeriehouder en stripexpert

Alain Huberty. Wat betekent dat

voor de markt? En wie zijn de

verzamelaars?

TEKST: BEN HERREMANS

Een recordverkoop van 1,5 miljoen

euro (kosten inbegrepen). Dat

bedrag noteerde Banque Dessinée,

de stripafdeling van AZ Auction,

op zondag 15 juni. Van de 686 loten werd

92 procent verkocht. “We boden enkele

uitzonderlijke stukken aan”, zegt Arnaud

de Partz van AZ Auction. Zoals:

Jean Giraud, Blueberry – L’aigle solitaire, gouache voor een niet-gepubliceerde covertekening.

© de kunstenaar. Geveild op 14-06-2025 bij galerie Huberty & Breyne voor € 983.100.

• Een paginaplaat van Gaston Lagaffe

van André Franquin – € 105.000;

• Een set van 6 originele scoutskaarten

van Hergé uit 1928 – € 36.000;

• Een volledig verhaal van twee pagina’s

van Moebius – € 34.000;

• Een schilderij van Chat door Geluck –

€ 25.000:

• Tintin au pays des Soviets, het originele

album uit 1930 – € 22.000;

• Suske en Wiske – Op het eiland Amoras,

de originele uitgave uit 1947 –

€ 14.000.

• Enzovoort.

18

Gotlib, tekening in Chinese inkt voor de cover van het

album Rubrique-à-Brac. © de kunstenaar. Geveild op

14-06-2025 bij galerie Huberty & Breyne voor € 90.000.

Eén dag eerder organiseerde de in strips

gespecialiseerde galerie Huberty & Breine

haar jaarlijkse veiling. 148 loten, 80 procent

verkocht, eindresultaat € 983.100.

Enkele opvallende items:

Hergé, Tintin au pays des Soviets, originele uitgave in zwartwit, 1930.Geveild op 15-06-2025

bij AZ Auctions voor € 22.000.

• Tekening in Chinese inkt van Gotlib

voor de cover van het album Rubrique-à-Brac

- € 90.000;

• Jerry Spring – Le ranch de la malchance

van Jijé, covertekening in Chinese

inkt - € 48.000;

• Blueberry – L’aigle solitaire, gouache

van Jean Giraud voor een niet gepubliceerde

covertekening - € 46.000;

• Gil Jourdan – Libellure s’évade’ van

Maurice Tillieux, paginaplaat 38 in

Chinese inkt met kleurindicaties op

de achterkant - € 32.000;

• Gaston Lagaffe – Moon Module Mecs

van André Franquin, tekening in Chinese

inkt - € 28.000.

• Enzovoort.

Kortom, het gaat goed met de strip. “We

vechten al lang voor de erkenning van

de strip als kunstgenre, maar nu lijkt het

echt begonnen”, zegt Alain Huberty van

Christie’s Comic Strips & Illustrations Department.

“De grote tentoonstelling over

strips, vorig jaar in het Centre Pompidou

in Parijs, betekende de doorbraak.”

GEEN KRIJTLIJNEN

Het Belgisch-Franse duo Gilles Parmentier

en Jean-Marc Dimanche zint op een

project dat in 2026 vorm moet krijgen: een

activiteitenprogramma (beurs, tentoonstellingen,

conferenties, ontmoetingen) dat

zich exclusief aan strips wijdt. Werktitel:

Neuvième Art.

De term ‘negende kunst’ verwijst naar

de gelijknamige rubriek die Robbedoes

Weekblad in 1964 begon. Morris, maker

van Lucky Luke, nam daarin telkens een

stripverhaal onder de loep. In 1971 schreef

journalist Francis Lacassine het boek Pour

un neuvième art, la bande dessinée. Sindsdien

is ‘negende kunst’ een geuzennaam

voor de strip.

Wanneer, waar en bij wie begint de negende

kunst? “Geen domme vraag, alleen valt die

niet te beantwoorden”, grinnikt Huberty. “Er

zijn geen krijtlijnen. En dat is exact wat ik

met zo’n evenement als Neuvième Art wil

‘De Belgen maken

de beste strips en

de Fransen komen

ze kopen’

PASCAL DI EGIDIO

tonen. Toen Gilles Parmentier me over zijn

beurs aansprak, was ik eerst weigerachtig.

Ik zei: ‘Ik probeer strips uit hun getto te

halen en zo’n beurs zet strips terug in hun

getto.’ Om de diversiteit van de materie aan

te tonen, zal ik mijn stand onderverdelen

in kleine modules. Een aparte module voor

Hergé, een andere voor Suske en Wiske, een

voor Geluck en zo verder. Plus werk van

hedendaagse kunstenaars.”

Strips zijn de rode draad in zijn galerie.

Huberty: “Ooit zei Wim Delvoye me: ‘Zoveel

19

Deliège, Les Krostons, gouache voor de cover, 1979.

Geveild op 15-06-2025 bij AZ Auctions.

Morris, Lucky Luke, Arizona, originele uitgave van het album, 1951. Geveild op 15-06-2025 bij AZ Auctions.

‘We verkopen

nostalgie. Onze

klanten verzamelen

herinneringen aan

hun jeugd’

ARNAUD DE PARTZ

kunstenaars zijn zoals ik beïnvloed door

de strips die we in onze jeugd lazen. Die

artiesten moeten in je rode draad komen.’

Ik werkte al samen met Ben, Gilles Barbier,

François Avril en Jean-Claude Götting.

Allemaal mensen uit de stripwereld die

hedendaagse kunst bedrijven. Het is een

dunne lijn.”

De naam voor de beurs, Neuvième Art,

vindt Parmentier een fors statement. “We

willen de strip optillen naar de status van

kunst”, stelt hij. Dimanche: “Ik heb met Enki

Bilal gewerkt, en dan heb je het niet alleen

over strippagina’s, maar ook over tekeningen

en schilderijen rond stripfiguren. Op

Art Paris had hij bij Barbier een soloshow

met tekeningen op klein formaat. Er is een

tendens van striptekenaars die tot kunstenaar

evolueren. Jean-Philippe Delhomme

tekent strips, publiceert veel in magazines

en heeft nu met tekeningen en schilderijen

een tentoonstelling bij Perrotin. Striptekenaars

breken uit het keurslijf van het

reguliere album, verwijderen zich van uitgevers

en brengen hun werk naar domeinen

van de kunst. Musea erkennen stilaan de

waarde van strips.”

Op die waardering was het anders lang

wachten, stipt De Partz aan. “De beeldvorming

van het stripverhaal als een wegwerpmedium

voor kinderen – snel gelezen en

even snel weer vergeten – was hardnekkig

en is nog niet helemaal uitgeroeid.”

“Vroeger,” vertelt Huberty, “waren de conservatoren

van musea oudere mensen en

die zeiden: ‘Nee, dat is geen kunst.’ Tegenwoordig

zitten daar jongere mensen aan de

knoppen, die kijken er anders naar. Veertig

jaar geleden stond ik met mijn strips en

paginaplaten in de tweedehandshandel

van mijn zakenpartner Marc Breyne. Ze

lagen ergens achter de toonbank. Toen ik

overschakelde naar stripkunstenaars zoals

Jacques Tardy, zei men: ‘Dat is niets waard,

wie gaat dat kopen?’”

STRIP OF KUNST?

Inderdaad, wie gaat dat kopen? “We verkopen

nostalgie”, zegt De Partz. “We geven de

mensen wat ze lazen toen ze klein waren.

Wie in zijn jeugd geen klassieke stripverhalen

las, zal die later ook niet kopen. Het zijn

20

liefhebbers, het is een passie. De jeugd bereiken

we er niet mee, die is aan andere dingen

verslingerd. Speculanten evenmin, Chinezen

die dit kopen om erin te investeren – dat

bestaat niet.”

Huberty onderscheidt twee types van verzamelaars.

“Ik heb klanten die niet specifiek

strips verzamelen, maar decoratieve keuzes

maken: schilderijen of tekeningen om op te

hangen in hun salon. Daarnaast heb je de

fans van strips die opteren voor paginaplaten

of albums met een historische connotatie;

zij kopen inderdaad herinneringen aan

hun jeugd.”

Het toekomstige project Neuvième Art richt

zich tot drie soorten verzamelaars, legt

Parmentier uit. “Ten eerste de verzamelaar

van originele, door de striptekenaar gerealiseerde

paginaplaten van een gepubliceerde

strip. Dan de verzamelaar van een origineel

werk van een striptekenaar: nog altijd stripgerelateerd,

maar hij hoeft niet noodzakelijk

een gepubliceerde paginaplaat te hebben.

Ten slotte de verzamelaar die een originele

tekening van een stripkunstenaar verwerft.

Hij is een liefhebber van hedendaagse kunst,

die mogelijk nog wel de invloed vanuit de

negende kunst op het werk erkent en eventueel

zelfs waardeert, maar een werk kiest

dat zich loskoppelt van alle stripkenmerken.

De spreidstand van die drie verzamelaars

zouden we op een exclusief event over strips

willen uitvoeren.”

Stripverzamelaars blijken kampioenen van

discretie. Dimanche verwondert zich erover.

“In Frankrijk ontmoet ik verzamelaars die ik

al lang ken maar van wie ik niet wist dat ze

ook strips verzamelden”, zegt hij. “Werkelijk

ronkende namen. Ze draaien hun hand niet

om voor bruiklenen aan musea voor tentoonstellingen.

Ze showen met plezier hun

laatste Basquiat, maar hun strips houden

ze geheim. Toen ik hun vertelde over ons

project Neuvième Art, zeiden ze: ‘Daar heb

ik ook een mooie collectie van.’ Mensen wie

ik nooit een stripverzameling zou toedichten.

Het lijkt bijna een verschijnsel van een

gesloten club.”

“Hetzelfde met galerieën”, haakt Gilles in.

“Toen het nieuws over onze intenties voor

een stripevenement zich verspreidde, belden

galerieën op met de mededeling dat ze

ook strips hadden. Het is alsof de markt van

de strips nu pas in gang schiet.”

‘Voor wie zich

richt op originele

paginaplaten van

gepubliceerde

strips, is het aanbod

zeer beperkt’

GILLES PARMENTIER

André Franquin, Gaston Lagaffe – Moon Module Mecs, tekening in Chinese inkt. Geveild op 14/06/2025 bij galerie Huberty & Breyne.

21

Rosinski, Thorgal, Au-delà les ombres, paginaplaat, 1983. Geveild op 14-06-2025 bij galerie Huberty & Breyne.

22

‘Doordat musea

er lange tijd geen

belangstelling voor

hadden, zitten er

veel topstukken in

privéverzamelingen’

ALAIN HUBERTY

David Merveille, Gaufre de Bruxelles, kunstdruk, met toestemming van Merveille d’illustration.

© de kunstenaar.

kope stukken niet, maar biedt ook duurdere

aan. “Uitzonderlijke stukken halen mooie

prijzen, voor de middelmatige dalen ze”,

vertelt hij. “Ook buitengewone albumcollecties

in een excellente staat, zo dicht mogelijk

bij nieuw, verkopen goed. Een album is een

object geworden. Wie een oude versie van

Kuifje wil, betaalt al gauw tussen 10.000 en

20.000 euro.”

Huberty: “Ooit had ik een klant die buschauffeur

was. Hij kon een paginaplaat van Guust

Flater kopen voor 30.000 Belgische frank.

Veel geld, maar toch nog ergens in verhouding

met zijn salaris. Nu is een paginaplaat

van Franquin 80.000 à 100.000 euro waard.

Verzamelaars zijn vandaag de dag mensen

die meer geld hebben en investeren in de

markt.

Op de veiling van 15 juni schatte ik een

cover van Gotlib, een van de vijf covers van

Rubrique à Brac die er bestaan, op 30.000-

40.000 euro. Die is geveild voor bijna 100.000,

DURE TOPSTUKKEN

De markt evolueert altijd met golven, weet

Huberty. Vorig jaar, met die tentoonstelling

in het Centre Pompidou, explodeerde ze, nu

stabiliseert ze, zo signaleert hij. “Ik zie wel

nieuwe klanten opdagen, maar die beginnen

zelden met een duur stuk. Ze maken een

kleine entree, 1.000 of zelfs 500 euro. Zelden

iets van 3.000 à 5.000 euro, laat staan 100.000.

Wat zeker explodeerde, is de concurrentie.

Iedereen ziet er nu kansen in, de taart moet

in meer stukken verdeeld worden. Er zijn

voor strips drie, vier topgalerieën in de wereld.

Daarnaast heel veel kleintjes – ik bedoel

dat niet pejoratief. De weinige topkunstenaars

die er zijn, verdelen we tussen de drie,

vier grote galeries.”

Op de veilingen van Dagoty Enchères hanteert

Pascal Di Egidio zeer toegankelijke

prijzen. “Ik begin altijd met 200-300 euro. In

de verkoop kan dat oplopen tot 1.000 à 2.000,

soms 3.000 euro.” De Partz schuwt de goedinclusief

kosten. Het merendeel van de

paginaplaten kost minder. Er zijn platen

die ik voor 2.000, 3.000 euro verkoop. Voor

de topstukken stijgen de prijzen, met dank

aan de musea en hun langdurig gebrek aan

belangstelling voor strips. Daardoor zitten

er nu stukken in privéverzamelingen die eigenlijk

in een museum thuishoren. Wie zo’n

museumstuk bezit, kleeft er uiteraard geen

vaste prijs op. Die zegt: ‘Laat de markt maar

spelen.’”

Maar Huberty is blij dat de musea stilaan

hun kar keren. “Ze behoren tot de nieuwe

doelgroepen die we nodig hebben. De oude

verzamelaars sterven letterlijk uit: ze stopten

met verzamelen of verkopen. We moeten

een nieuw cliënteel opbouwen. Dus komen

de musea juist op tijd, net als de generatie

van veertig, vijftig jaar. Zij hebben geld.

Mensen van twintig, dertig jaar hebben

doorgaans minder te besteden en andere

prioriteiten.”

23

Caroline Tschumi, Jurk in de kleuren van bipolariteit, 2024, kleurpotlood op papier, 150 x 270 cm. © de kunstenaar.

Hergé, Padvinderskaart, 1928. Geveild op 15-06-

2025 bij AZ Auctions.

DE KAARTEN VAN HERGÉ

Allen klagen over de schaarste van het

aanbod. “Het is moeilijk om aan materiaal

te geraken, ik spendeer er de helft van mijn

tijd aan”, zegt Di Egidio. “Zelf heb ik het nooit

anders gekend, maar collega’s die al langer

meedraaien, vertellen dat er vroeger meer

stukken in omloop waren.” Wat De Partz niet

ontkent: “Vroeger deden we veel meer verkopen.

Nu komen er weinig uitzonderlijke stukken

op de markt. Veel mooie stukken blijven

in de verzamelingen plakken.”

“Het zijn verzamelaars uit passie, geen investeerders”,

duidt Dimanche. “Ze verzamelen

uit nostalgie naar hun kindertijd. Stripverzamelingen

zijn als rariteitenkabinetten. Veel

verzamelaars onderhouden een emotionele

band met bepaalde striptekenaars of stripfiguren.”

Parmentier draagt nog een andere reden

voor de krapte van het aanbod aan. “Voor

wie zich richt op originele paginaplaten van

gepubliceerde strips, is het aantal historische

albums beperkt. We spreken over 40 à 60

pagina’s per album. Als een bekend stripauteur

tien albums publiceerde, kunnen er in

totaal zo’n 400 à 600 pagina’s op de markt beschikbaar

zijn. Dat is belachelijk weinig. Het

verklaart de zeldzaamheid, de specialiteit en

de prijs van zulke originele strippagina’s. Ook

hedendaagse stripauteurs hebben hun productietijd

nodig. Ze kunnen niet gelijktijdig

verschillende albums uitbrengen.”

Waar halen ze dan hun stukken vandaan?

“Bij de auteurs”, antwoordt Huberty. “Sommige

auteurs en hun families bezitten nog

veel. Neem La Fondation Hergé: die heeft

bijna alles nog. Anderen bewaarden niets.

Dat is pech voor hen maar niet onbegrijpelijk.

Indertijd was dat niks waard. Vijftig jaar geleden

werden strips gemaakt om te publiceren

in kranten en magazines. Daarna werd het

een stuk archief.”

De Partz en Di Egidio putten vooral uit erfenissen.

“Het gebeurt dat mensen aankloppen,

omdat een verzamelaar zei: ‘Als er met mij

iets gebeurt, moet je daarnaartoe’,” aldus De

Partz. Di Egidio speurt het internet af. “Daar

vind je veel informatie. Bij elke Belgische

familie zijn er wel strips aanwezig.”

Bij handelaars valt amper iets te plukken. De

Partz herinnert zich de tientallen stripwinkels

op de Chaussée de Wavre in Brussel:

“Die zijn nu allemaal gesloten.” Di Egidio: “De

veilinghuizen namen het over en domineren

nu. Tien jaar terug had ik nog voor de keuze

gestaan: veilinghuis of winkel? Zes jaar geleden

was een winkel geen optie meer. Met een

veilinghuis heb je meer flexibiliteit. Zeker met

internet is de toegang comfortabel en zonder

barrières.”

Wat is er van de stripbeurzen geworden? Elke

derde zondag frequenteert zowel De Partz als

Di Egidio de Bourse des Collectionneurs in

Woluwe Shopping. Deze bestaat al lang; alle

kenners en verzamelaars komen er samen.

“Iedereen kent er iedereen, het is de ideale

plaats om te netwerken. Maar uitzonderlijke

24

‘Striptekenaars breken

uit het keurslijf van

het reguliere album

en brengen hun werk

naar domeinen van

de kunst’

JEAN-MARC DIMANCHE

zaken zul je daar niet op de kop tikken.”

Hoe schaars ook het aanbod, ontdekkingen

blijven altijd mogelijk. Zoals De Partz ondervond.

“Op de veiling van 15 juni boden we

scoutskaarten van Hergé aan. Niemand wist

dat die nog bestonden”, vertelt hij. “Zelfs de

Hergé-stichting dacht dat ze in de vuilnisbak

waren beland. Hergé had ze destijds aan een

vriend uit de scouting gegeven. In de familie

van die jongen werd dat van generatie op

generatie doorgegeven. En nu kwam dat tevoorschijn.

Zulke dingen gebeuren.”

twee galeries in Parijs. Frankrijk is momenteel

het dominante land.”

De stelling krijgt geen weerlegging. “De Belgen

maken de beste stripverhalen en de Fransen

komen ze kopen”, formuleert De Partz het

bondig. Di Edigio ziet hetzelfde. “Waardevolle

stukken belanden in Frankrijk omdat daar

meer vraag is en er bijgevolg meer geld voor

wordt geboden.”

Huberty: “In Parijs wilde ik me niet bij de

andere stripgaleries maar tussen de kunstgaleries

vestigen. Het werd Avenue Matignon.

Een gok: de prijzen rijzen er de pan uit. Maar

Sotheby’s, Christie's, Perrotin, Lelong en alle

grote galeries van de hedendaagse kunst zijn

daar. Mijn andere galerie bevindt zich in de

Marais. Daar is veel passage.” Hij neemt ook

deel aan Art Paris en BRAFA.

Twee Parijse galeries, één Brusselse. “We organiseren

zeven à acht tentoonstellingen per

galerie per jaar”, vertelt Huberty. “Twee jaar

geleden introduceerden we het concept van

de patrimoniale expositie: een thema uit het

erfgoed van de stripwereld. Dat zijn eigenlijk

museumtentoonstellingen, er is niets te koop.

In december-januari brachten we Boul & Bill,

het jaar daarvoor Lucky Luke. Voor dit jaar

zoeken we er nog een, want patrimoniale tentoonstellingen

liggen niet voor het oprapen.”

Een volwaardig Belgisch stripmuseum zou

een goede zaak zijn, daarover is iedereen het

eens. Het huidige aanbod wordt ontoereikend

of eenzijdig bevonden. Voor Neuvième Art

sluiten Gilles Parmentier en Jean-Marc

Dimanche niemand uit. Ze organiseren het

evenement samen met BD Comics Festival,

een initiatief van Visit Brussels dat 60.000

bezoekers ontvangt. “We plaatsen ons met

niets of niemand in concurrentie”, bezweert

Parmentier. “Elk stripfestival, van Angoulème

over Leiden, Luxemburg en Rotterdam tot

Knokke-Heist, heeft bestaansrecht. Er zijn

mooie initiatieven vanuit de uitgevers, centra,

verzamelaars en kunstscholen. Wij stellen

gewoon iets anders voor. Maar niemand ontkent

de pertinentie, de noodzaak zelfs van dit

project. Al moeten we nog veel mensen overtuigen

van de waarde van de negende kunst.”

Krijgt Neuvième Art een vervolg in Frankrijk?

“Dat is een vraag die we vlug zullen stellen”,

voorspelt Dimanche. Waarop Parmentier

besluit: “We beschouwen het als een recurrent

project.”

BEZOEKEN

Design and Comics: Living in a Box

18-10 t/m 01-03

Design Museum

Brussel

www.designmuseum.brussels

GALERIE ÉN VEILINGHUIS

Allen geloven ze in het groeipotentieel van de

stripmarkt. Toch blijft het een nichemarkt, beseft

Huberty. “De grote veilinghuizen hebben

tegenwoordig bijna voor alles interne experts,

maar niet voor strips. Ze leiden er niemand

intern voor op en gaan liever in zee met

een externe expert. Met Christie’s werkte ik

samen voor de veiling Morris, Lucky Luke. Die

bracht 2 miljoen euro op, hamerprijs. Voor

hen zijn dat peanuts. Daarna wilden ze met

mij onlineveilingen organiseren. Maar zelfs

al verkopen we almaar meer online (vroeger

alleen stukken van minder dan 500, nu soms

van 10.000 euro), online veilen interesseert me

niet. Dus richtte ik mijn eigen veilinghuis op.

We zijn een combinatie van galerie en veilinghuis

en doen één prestigeveiling per jaar.”

Het getuigt van ambitie. “Als we de stripwereld

als een kunst willen zien, moeten we ook

de codes van de kunst toepassen”, zegt hij.

“Dat wil zeggen: pr-bureau, galerie… Ik heb

Osamu Tezuka, Astro Boy, 1962. © Osamu Tezuka.

25

KUNSTENAAR VAN DE MAAND

Niels Raoul Boone

In deze reeks zoomt COLLECT in op de plek van jonge kunstenaars in de

hedendaagse (kunst)wereld. Waarom maken zij zo’n werk, waar komt hun

inspiratie vandaan en hoe zien ze de eigen positie in de kunstwereld?

Deze maand: Niels Raoul Boone (°1999, Gent).

TEKST: ELIEN HAENTJENS

FOTO: GUY KOKKEN

Een vleugje humor en eigenzinnigheid

zijn nooit ver weg in het werk

van Niels Raoul Boone. Geïnspireerd

door dagelijkse, voor de

meeste mensen zelfs banale voorwerpen,

zoals een moer of een aardappelnetje, creëert

de Gentenaar poëtische objecten en

meubilair. “Ik sta verwonderd in de wereld

en zie vaak veel schoonheid in het banale

en reeds bestaande. Daarom heb ik voor

mijn reeks verlichting eerder volgens de

principes van collage gewerkt, en bestaande,

perfect ontworpen straatlampen in

nieuwe composities samengebracht. Ik hou

niet van overontworpen zaken; ik wil dat de

dingen zijn hoe ze zijn”, vertelt Boone.

“Voor de ‘Bare through tennon’-reeks triggerde

een boek over Japanse verbindingen

me. Terwijl hun doel is om verbindingen

weg te werken en geen lijm te gebruiken,

vergrootte ik ze net uit. Schrijnwerkers

werken vaak erg precies en volgens het

boekje, terwijl ik aan productieprocessen

liever mijn eigen draai geef. Dat ik mijn

zogenaamde fouten uitvergroot en mijn

falen in de verf zet, maakt het allemaal iets

minder serieus.”

In een industriële context is Boone in zijn

nopjes. “Ik kan mezelf echt verliezen in

een productieomgeving”, zegt hij. “Ik vind

het superfascinerend om nieuwe technieken

te ontdekken. De combinatie van een

extreme nieuwsgierigheid en leergierigheid

doet me altijd ontzettend veel vragen

stellen. Die attitude heb ik geërfd van mijn

grootvader-architect. Intussen heb ik zo

een sterk netwerk opgebouwd met mensen

die een specifieke kennis hebben en die ik

kan bellen met technische vragen.”

Door te experimenteren met die industriële

methodes en er zijn eigen twist aan te

geven, ontstaan er nieuwe ideeën. Boone:

“Zo zijn onder meer mijn Folded shelfs uit

geplooid aluminium ontstaan. Als ik een

bepaald idee in mijn hoofd heb, begin ik te

experimenteren tot ik erin slaag om het zelf

te realiseren. De technische compromissen

die ik moet sluiten om tot een oplossing

te komen, geven mede vorm aan mijn

persoonlijke beeldtaal. De manier waarop

iets is vervaardigd, primeert op het puur

vormelijke.”

Tijdens zijn opleiding Interieurvormgeving

werkte hij al in een metaalatelier. “Ik werk

ontzettend graag met mijn handen en

kan dan elk besef van tijd verliezen”, zegt

Boone. “Soms lijkt het bijna alsof ik aan het

tekenen ben, maar dan met zwaar materiaal.

Al betekent dat ook dat er altijd kleine

verschillen zijn tussen de stukken. Of mis-

26

KUNSTENAAR VAN DE MAAND

‘Ik streef naar

een eerlijkheid in

materiaalgebruik en

vormentaal’

schien soms ook wel echt veel verschillen.

Als ik iets kan verbeteren in een volgend

exemplaar, dan doe ik dat!”

Boone hecht veel belang aan eerlijkheid en

het juiste materiaalgebruik. “Ik wil de eigenheid

van materialen, zoals de uitgesproken

lijntekening van ‘yellow pine’, tonen en niets

verdoezelen”, stelt hij. “In die zin bewonder

ik het werk van onder meer de Nederlander

Paul Coenen, die uitpuring met spanning

weet te combineren, of de Duitser Sam

Chermayeff, die eenvoud verenigt met een

sterke eigenheid. Ik vind het boeiend als de

persoon doorschemert in het werk. Ook de

Belg Arthur Vandergucht maakt sterk werk,

dat tegelijk stoer en fijngevoelig is.”

VRIJHEID BOVEN

Hoewel de artistieke samenwerkingen met

Lindert Steegen en Victor Verhelst eerder

toevallig ontstonden, zet Niels Raoul

Boone ze wel gestaag met plezier verder.

“Toen Lindert experimenteerde met een

meer driedimensionale beeldtaal, heb ik

hem geholpen om de juiste materialiteit te

vinden. Zo is onze samenwerking geleidelijk

aan ontstaan. Terwijl ik het object in zijn proporties

creëer, voegt Lindert er zijn kleurrijke

beeldtaal aan toe”, vertelt de kunstenaar.

Niels Raoul Boone, Chubby extrusions chair, 2022,

geborsteld aluminium, 60 x 35 x 35 cm. Prijs: € 695

(excl. btw).

Niels Raoul Boone & Lindert Steegen, Keuken, 2024, gelakte ‘yellow pine’, 180 x 80 x 1400 cm.

Prijs: € 3.600 (excl. btw).

“Wat deze samenwerking zo mooi maakt,

is dat we elkaar in onze sterkte laten zijn.

Dankzij een groot wederzijds vertrouwen

kunnen we onze eigen inbreng loslaten, en

ruimte laten voor de ander. Geïnspireerd

door kinderspeelgoed creëerde ik een

keuken met een onlogische vorm, foute

proporties en een kraan als speels element.

We hebben hier enkele dagen op een erg

intuïtieve manier samengewerkt. Dat past

perfect bij wie ik als ontwerper ben. Al zie

ik mezelf eerder als een kunstelaar of een

overdreven hobbyist.”

Op de Gentse BADAFF stelden Boone en

Verhelst met het project ‘Sidequest’ hun samenwerking

voor. Boone: “Met Victor voer

ik op café graag urenlange discussies. We

babbelen veel over hoe we het project zien,

maar gunnen elkaar ook voldoende vrijheid.

Meestal vertrekken we van een idee dat ‘en

cours’ de route wijzigt. Daarin schuilt voor

mij net de kracht. Zo vertrok ik voor onze

kast van een 18e-eeuwse Hollandaise, waardoor

het meubel er bombastisch uitziet.

Door de toegevoegde details krijgt het toch

een fijngevoeligheid. Nadien vertaalt Victor

zijn universum naar abstracte beelden die

we in de aluminium meubels infrezen. Dat

geeft een fascinerende wisselwerking tussen

het machinale en ambachtelijke. Terwijl ik in

mijn persoonlijk werk ornament net vermijd,

krijgt het in ‘Sidequest’ een centrale plek.”

Net als zijn generatiegenoten kiest Boone

voor metaal, en meer bepaald aluminium.

“Als zacht materiaal laat aluminium zich

makkelijk bewerken, zelfs met tools voor

houtbewerking. In tegenstelling tot bij

hout verloopt het maakproces snel en

speels, terwijl de vormentaal uitgepuurd is.

Hoewel aluminium vaak de stempel ‘koud’

krijgt, hangt de uitstraling sterk samen met

de afwerking. Bij een kleurloze afwerking

krijg je na verloop van tijd een supermooie

patina, terwijl een semispiegelende afwerking

de omgeving zal reflecteren en er zo

deel van wordt.”

Bestellingen komen vooral via Instagram.

“De ‘Sidequest’-reeks is populair in Singapore

of de Verenigde Staten, waar ze een

iets meer gedurfde esthetiek hebben”,

vertelt Boone. “Daarnaast werkten we aan

een kunstintegratie voor Kunsthal Mechelen

en mochten we de backstage van het

WeCanDance-festival inrichten. Al zijn er ook

liefhebbers die specifiek sparen voor een

stuk, en mij zo als jonge kunstenaar willen

steunen en stimuleren om door te zetten.”

Boone is tevreden dat hij zijn oeuvre in alle

vrijheid en met voldoende speelsheid kan

ontwikkelen. “Ontwerpen naar een specifiek

idee of volgens een strikt kader is niets voor

mij”, zegt hij. “Dankzij mijn job als productieleider

bij Muller Van Severen creëer ik financiële

ademruimte voor mijn eigen werk,

terwijl ik er ook enorm veel bijleer. Ik wil niet

te veel moeten nadenken en gewoon mijn

ding doen. Dat ik later zou terugblikken en

spijt zou hebben van wat ik niet heb gedaan,

zou ik verschrikkelijk vinden.”

SURFEN

@nielsraoulboone_

27

Baldessari was

bloedserieus

Blockage (Yellow): With Two Persons Fighting (Blue). © John Baldessari, 2005. Met toestemming van Estate of John Baldessari, 2025. John Baldessari Family Foundation.

Sprüth Magers, privécollectie, België.

28

John Baldessari was als kunstenaar

niet in een hokje te plaatsen.

De Amerikaan doorkruiste de

tweede helft van de 20e eeuw

met ongedwongenheid, ernst en

humor, maar bovenal met een

onwankelbaar geloof in de kunst.

Werk van hem is straks opnieuw te

bewonderen in België, op de eerste

solotentoonstelling in Europa sinds

zijn overlijden in 2020.

TEKST: GILLES BECHET

In een interview zei John Baldessari ooit

dat hij over honderd jaar herinnerd

zou worden als de man die menselijke

gezichten afdekte met gekleurde stippen.

Die uitspraak getuigt van een zeker

pragmatisme en de nodige zelfspot, maar

het is ook bijzonder kort door de bocht,

aangezien die periode slechts drie of vier

jaar van zijn bijzonder productieve carrière

beslaat.

John Baldessari (1931-2020) was een kunstreus.

Letterlijk, want hij was meer dan twee

meter lang, maar ook figuurlijk. Hij werd

de peetvader van de conceptuele kunst

genoemd, een meester in de toe-eigening en

een surrealist van het digitale tijdperk. Hij

creëerde schilderijen, foto’s, posters, video’s,

films, sculpturen en digitale kunst.

Baldessari groeide op in National City, een

buitenwijk van San Diego, in Californië,

waar hij een opleiding volgde buiten het

artistieke milieu, in een tijd waarin het

abstracte expressionisme de Amerikaanse

kunst domineerde. Over zijn vroege jaren

als schilder is niet veel bekend, want in

1970 besloot hij alles te verbranden. Van die

opzienbarende actie maakte hij meteen ook

een kunstwerk: The Cremation Project. Hij

verzamelde al zijn schilderijen, gecreëerd

The Duress Series: Person Holding on to Pole Attached to Exterior of Tall Building. © John Baldessari, 2003.

Met toestemming van Estate of John Baldessari, 2025. John Baldessari Family Foundation, Sprüth Magers,

Herbert Collection, Gent.

tussen 1953 en 1966 of daaromtrent, en

bracht ze naar een plaatselijk crematorium.

De uitbater, die geen bezwaar had tegen

wat extra omzet en toevallig nog aan de

kunstacademie had gestudeerd, stemde

ermee in ze te verbranden. Ze werden

’s nachts tot as gereduceerd en vervolgens

bewaard in een bronzen urn in de vorm van

een boek. “Ik schilderde al zo’n twintig jaar

en verkocht niets”, verklaarde de kunstenaar.

“Ik zei tegen mezelf dat als ik zo doorging,

ik zou verzuipen. Ik had veel geleerd

van die schilderijen en had ze allemaal in

gedachten. Ik hoefde ze niet te bezitten.”

Voor Baldessari was de tijd van schilderen

voorbij. Hij was ervan overtuigd dat hij op

een andere manier kunst kon voortbrengen.

BEELD EN TAAL

Vertrouwd als hij was met de fotografie,

die hij met name gebruikte om zijn

schilderijen te archiveren, besloot

Baldessari foto’s op het doek aan te

brengen met behulp van een vloeibare

emulsie. Hoewel het aanvankelijk zijn

eigen foto’s betrof, vroeg hij al snel

anderen om er een paar voor hem te

maken. Daarna begon hij afbeeldingen

uit publicaties te knippen. Uiteindelijk

Baldessari werd

de peetvader van

de conceptuele kunst

genoemd, een meester

in de toe-eigening

en een surrealist van

het digitale tijdperk.

verzamelde hij een indrukwekkend archief

van foto’s ontleend aan films, vooral

B-films. Dat was zijn manier om te spelen

met het collectieve onbewuste.

Al snel ging de eigenzinnige kunstenaar

foto’s combineren met tekst, zoals in het

fameuze Wrong (1967), waarop het woord

zich bevindt onder een korrelig beeld van

hemzelf, met zijn gezicht naar de camera,

aan de voet van een palmboom, in een

straat gelegen in een buitenwijk. Soms gaat

het om één of meer woorden, zinnen of een

korte tekst die de functie van kunst in twijfel

trekken, zoals in zijn reeks ‘What is Painting’.

John Baldessari was een complexe kunste-

Schoenmakersbankje uit Mount Lebanon, circa 1845. Shaker Museum, Chatham, New York.

29

’Ik schilderde al

zo’n twintig jaar en

verkocht niets. Ik zei

tegen mezelf dat als

ik zo doorging, ik zou

verzuipen’

JOHN BALDESSARI

‘Word paintings’, en vroeg hij amateurschilders

om schilderijen voor hem te

maken, een reeks die hij ‘Commissioned

Paintings’ noemde.

Goya Series: Less than Perfect. © John Baldessari, 1997. Met toestemming van Estate of John Baldessari, 2025.

John Baldessari Family Foundation, Sprüth Magers, Stedelijk Museum, Amsterdam.

Painting for Kubler, 1966-1968, acrylverf op doek,

172,4 × 143,5 cm. Christie’s, New York, 13-05-2019.

© Christie’s Images Ltd.

$ 1.874.500 (€ 1.375.982)

naar, wiens oeuvre voortkwam uit een diep

nadenken over de kracht van beeld en taal,

gekruid met een snufje humor en provocatie.

Dat zie je ook aan het befaamde

performancestuk I Will Not Make Any More

Boring Art uit 1970. Baldessari was uitgenodigd

om te exposeren aan het Nova Scotia

College of Art and Design in Canada, in

een periode waarin hij op zwart zaad zat.

Hij stuurde er zijn studenten heen om de

bewuste zin in cursief schrift overal aan te

brengen op de muren. De zin klonk als een

geloofsbelijdenis, in een obsessieve herhaling,

die deed denken aan een traditionele

schoolstraf.

In de jaren nadat hij afstand van de

schilderkunst had genomen, was er ook

een verlangen om afstand te nemen van

directe betrokkenheid bij het werk en van

wat als ‘goede smaak’ werd beschouwd.

Dus vroeg hij letterschilders om bepaalde

woorden op doek te schilderen voor zijn

DUCHAMP EN HET SURREALISME

De combinatie van teksten en beelden van

diverse oorsprong en aard greep terug op

de montage- en collagetechnieken van

de surrealisten, maar ook op de reclame,

die in de jaren 70 sterk in opkomst was.

Hoewel Baldessari altijd heeft ontkend

humoristisch te zijn, is deze dimensie heel

duidelijk aanwezig in bepaalde werken,

zoals Pelicans Staring at Woman with

Nose Bleeding (1984), waarin een foto van

pelikanen met wijd opengesperde snavels

lijkt te kijken naar het beeld van een

dromerig filmsterretje, door de kunstenaar

in een guitige bui voorzien van een veeg

rode kleur onder de neus.

De beroemde reeks ‘dot paintings’, maar

ook de werken waarin hij een deel van

het beeld maskeert met vlakke tinten

(een terugkeer naar het schilderen met

kleine penseelstreken) zijn gestoeld op

een eenvoudig procedé om de toeschouwer

te desoriënteren en de aard van het

beeld te heroverwegen. De afwezigheid

van een gezicht verhindert de identificatie

van het beeld en dwingt de kijker om

elders te zoeken naar aanwijzingen die

een en ander betekenis zouden kunnen

geven. Door de gezichten te verbergen

achter gekleurde cirkels, anonimiseert de

kunstenaar de figuren, door ze te ontdoen

van hun symbolen van macht. En door

kleurtoetsen aan te brengen op een foto

probeert hij ook de uniformiteit van het

oppervlak te verbreken: "Ik heb een hekel

aan categorieën. Waarom niet schilderen

op een foto? Je krijgt dan een hybride die

noch schilderij, noch foto is. Maar het blijft

kunst.” In plaats van humoristisch te willen

zijn, wilde Baldessari vooral verveling

30

voorkomen, zich bevrijden van artistieke

conventies en zich laten verrassen.

De hond van de kunstenaar heette Giotto,

als eerbetoon aan een van zijn eerste

artistieke helden, maar in zijn werk is

een andere invloed nog frappanter, die

van Marcel Duchamp. Diens flegmatieke

afstandelijkheid tot de artistieke praktijk

waardeerde hij, net als zijn vermogen

om complexe werken te creëren die

tegelijkertijd verrassend eenvoudig waren.

Een van de vele paradoxen van John

Baldessari is dat hij, hoewel hij beweerde

meer geïnteresseerd te zijn in taal dan in

schilderkunst, werken heeft voortgebracht

die een visuele vanzelfsprekendheid

vertonen, zonder barrière voor de

toeschouwer.

In een interview vergeleek David Salle, een

van zijn voormalige studenten aan CalArts

in Santa Clarita, Californië, het werk van de

man die zichzelf als een verhalenverteller

beschouwde met dat van een auteur van

detectiveromans: “Je wilt het einde van het

boek niet vanaf het begin weten. Een goede

schrijver geeft je valse aanwijzingen. Je gaat

in een bepaalde richting. Oh nee, dat is het

niet, dan ga je in een andere richting en

oeps, dat is het ook niet. Ik geniet van dit

soort spelletjes. Dan word ik het moe en wil

ik gewoon direct zijn.”

Throwing a Ball Once to Get Three Melodies and Fifteen Chords. © John Baldessari,

1973-1975. Met toestemming van Estate of John Baldessari, 2025. John Baldessari Family

Foundation, Sprüth Magers, Craig Robins Collection, Miami.

‘Ik heb een hekel aan

categorieën. Waarom niet

schilderen op een foto?

Je krijgt dan een hybride

die noch schilderij, noch foto

is. Maar het blijft kunst’

JOHN BALDESSARI

One Figure (with Qualities) / Two Figures (without Qualities). © John Baldessari,

1990. Met toestemming van Estate of John Baldessari, 2025. John Baldessari Family

Foundation, Sprüth Magers, Craig Robins Collection, Miami.

31

Arms and Legs (Specif., Elbows & Knees), Etc., Part (One): Arm and Leg (With Column). © John Baldessari, 2007. Met toestemming van Estate of John Baldessari, 2025.

John Baldessari Family Foundation, Sprüth Magers, Würth Collection, Duitsland.

32

Throwing Three Balls in the Air to Get a Straight Line (Best of Thirty-Six Attempts). © John Baldessari, 1973. Met toestemming van Estate of John Baldessari, 2025. John

Baldessari Family Foundation, Sprüth Magers, Craig Robins Collection, Miami.

STABIELE MARKTWAARDE

Naast zijn artistieke werk wijdde Baldessari

een groot deel van zijn leven aan lesgeven,

met name aan de Universiteit van Californië

en CalArts, waar hij het puikje van de

Amerikaanse kunstenaars, zoals David

Salle, Matt Mullican, Mike Kelley, Jim Shaw

en Tony Oursler, onder zijn leerlingen

telde. Hoewel hij zijn rol als lesgever zag

als louter broodwinning, mag je zeggen

dat hij een frisse wind liet waaien door

het kunstonderwijs, met name door een

‘Post Studio Art’-klas in het leven te roepen

voor studenten die niet graag werkten met

traditionele media, zoals schilderen en

beeldhouwen. Met hen, die hij dan reeds

als kunstenaars beschouwde, ging hij graag

kritische discussies aan over hun werk. Tegen

het einde van zijn leven zei hij dat hij net

zoveel van hen te leren had als zij van hem.

In de loop van zijn carrière maakte

de Amerikaanse kunstenaar zo’n

tweehonderd solotentoonstellingen

en nam hij deel aan meer dan duizend

groepsexposities, wat erop lijkt te wijzen

dat zijn kunst aansloeg bij het publiek.

Baldessari’s marktwaarde is vrij stabiel.

Zijn overlijden in 2020 had weinig invloed

op de prijzen. Een van de beste resultaten

werd behaald met Quality Material (1967-

1968), dat in mei 2007 voor 4,4 miljoen

dollar werd verkocht bij Christie’s in New

York. In mei 2014 ging Commissioned

Painting: A painting by Edgar Transue

(1969) bij Sotheby’s van de hand voor

ruim $ 2,5 miljoen. “De meest gezochte

en moeilijkst te vinden werken zijn die

uit de late jaren 60”, vertelt Peter van der

Graaf, expert Post-War and Contemporary

Art bij Christie’s. “Hij is een nogal

ongrijpbare kunstenaar wiens werken niet

zo makkelijk te verkopen zijn, maar ze

hebben een visuele impact die in de smaak

valt bij verzamelaars die het niet echt

hebben op conceptuele kunst.”

Nog vóór de Verenigde Staten was het in

Europa dat Baldessari erkenning oogstte

in de kunstwereld, met name in Brussel,

waar hij tussen 1972 en 1976 drie keer

exposeerde bij Galerie MTL. Later was dat

in Galerie Meert Rihoux en Greta Meert.

Zijn speciale band met België werd nog

versterkt door zijn affiniteit met het werk

van Marcel Broodthaers en René Magritte

en de humor die erin verscholen zit.

‘Zijn werken hebben

een visuele impact

die in de smaak valt

bij verzamelaars

die het niet

echt hebben op

conceptuele kunst’

PETER VAN DER GRAAF,

CHRISTIE’S

BEZOEKEN

John Baldessari. Parables, Fables and

Other Tall Tales

19-09 t/m 01-02

Bozar

Brussel

www.bozar.be

33

ZOOM

New Photography

Leve het

experiment

Sinds 1985 presenteert het MoMA elk jaar New Photography om een reeks

werken van fotografen te promoten. Het publiek krijgt zo de kans nieuwe

trends in de internationale fotografie te ontdekken. De veertigste editie laat

ons kennismaken met een groep van dertien internationale kunstenaars

en collectieven uit vier internationale steden, die ‘de horizonten van het

fotografische medium in de 21e eeuw verruimen’.

TEKST: JEAN-MARC BODSON

Veertig jaar geleden, toen het MoMA

het tweejaarlijkse evenement New

Photography, lanceerde, was het zo

goed als zeker dat dit meteen aan

de top van het internationale fotografische

onderzoek zou komen te staan. Omdat het

medium nog maar net geaccepteerd was als

onderdeel van de beeldende kunst, was al het

geproduceerde werk eigenlijk vernieuwend

op zich. Bovendien stond de New Yorkse in-

stelling al sinds de jaren 1930 bekend als dé

referentie voor fotografie, niet alleen dankzij

haar collectie, maar ook omdat er een post

van een in fotografie gespecialiseerde conservator

was gecreëerd.

De eerste was Beaumont Newhall. Zijn overzichtstentoonstelling

in 1937 hielp de fotografie

te erkennen als volwaardige kunstvorm

en vestigde een visie op de geschiedenis van

de fotografie die vandaag de dag nog steeds

actueel is. Hij werd opgevolgd door Edward

Steichen, de bedenker van de beroemde tentoonstelling

The Family of Man, die de humanistische

fotografie in de naoorlogse periode

meer gewicht gaf. Vanaf 1962 werd die functie

zo’n dertig jaar uitgeoefend door John Szarkowski,

die een onvergelijkbare impuls gaf

aan de Amerikaanse fotografie, vooral aan de

kleurenfotografie, die tot dan toe in artistieke

kringen werd geringschat. Hij was het ook

Tania Franco Klein, Mirrored Table, 2022. © de kunstenaar.

34

ZOOM

die in 1985 New Photography in het leven riep,

met het idee om jaarlijks de interessantste

bijdragen aan de opkomende fotografie een

kans te geven, zoals hij in 1967 had gedaan

met New Documents, de tentoonstelling die

Diane Arbus, Lee Friedlander en Garry Winogrand

voor het voetlicht bracht.

INCLUSIE

Terugblikkend op vier decennia, met meer

dan 150 geselecteerde kunstenaars, kan

nochtans niet gezegd worden dat dit evenement

een echte springplank was. Van de

deelnemers aan de openingstentoonstelling

geniet bijvoorbeeld alleen Judith Joy

Ross nog steeds een zekere bekendheid. Dat

geldt helaas niet voor Zeke Berman, Antonio

Mendoza en Michael Spano. In feite is New

Photography niet zozeer normatief, maar eerder

een afspiegeling van de artistieke trends,

de technische ontwikkelingen en de maatschappelijke

vraagstukken van onze tijd.

Onder de titel Lines of Belonging focust de

editie van 2025 vooral op die laatste en beperkt

de ambitie zich tot ‘nadenken over de

manier waarop fotografie kan vastleggen wat

het betekent om mens te zijn’. Een omvangrijk

programma, toevertrouwd aan dertien

kunstenaars die werken in vier steden die al

langer bestaan als centra van leven, creativiteit

en verbondenheid dan de natiestaten

waarin ze zich nu bevinden. Het gaat om

Mexico-Stad, Johannesburg, Kathmandu en

New Orleans. Veerkracht, inclusie en traag-

Lake Verea (Carla Verea Hernández en Francisca

Rivero-Lake), Hojas de Metal, 2019. © de

kunstenaar.

Lindokuhle Sobekwa, Tell it to the Mountains, 2020, beeld van de installatie. © de kunstenaar.

New Photography

is een afspiegeling

van de artistieke

trends, de technische

ontwikkelingen en

de maatschappelijke

vraagstukken van

onze tijd.

heid zijn de sleutelwoorden van de uiteenlopende

benaderingen, die voornamelijk

activistisch zijn en voor het grootste deel

meer te maken hebben met hedendaagse

kunst dan met fotografie.

GEËNGAGEERD

Wat Kathmandu betreft belicht het project

‘The Public Life of Women’ (dat al loopt

sinds de publicatie van het gelijknamige

boek in 2023) de ervaringen van Nepalese

vrouwen aan de hand van beelden en

archiefdocumenten die sinds 2018 zijn

verzameld door Nepal Picture Library met

als doel een open visueel depot te creëren

van feministische ervaringen in Nepal.

Voor New Orleans verkent kunstenaar

Gabrielle Garcia Steib de persoonlijke

en structurele banden tussen Latijns-

Amerika en het zuiden van de Verenigde

Staten, in het verlengde van haar project

‘Banana Land’, dat de vraag stelde: Hoe is

het mogelijk dat een groep blanke mannen

uit New Orleans de politieke, economische

en ecologische gebeurtenissen in Latijns-

Amerika heeft kunnen beheersen?

Een ander voorbeeld uit het uitgebreide

programma is het seriële fotografische

werk van kunstenaar Gabrielle Goliath uit

Johannesburg, waarvan we vorig jaar een

deel zagen in een installatie op de Biënnale

van Venetië. New Photography presenteert

de reeks ‘Berenice 29-39’, elf portretten

ter nagedachtenis aan de dood van haar

jeugdvriendin als gevolg van huiselijk

geweld. Volgens de kunstenaar is dit ‘een

manier om te strijden tegen geracialiseerd,

geseksualiseerd en gendergerelateerd geweld’.

Uit Mexico-Stad vinden we naast de

verleidelijke beelden van Tania Franco Klein

aan het einde van het tentoonstellingstraject

het geëngageerde werk van kunstenaar

Sandra Blow. Dit handelt over de

dynamische cultuur en kunst van jongeren

in Mexico-Stad die tot de LHBTIQ+gemeenschap

behoren. Het doet denken

aan The Ballad of Sexual Dependency

van Nan Goldin. In het tijdperk van het

‘trumpisme’ valt deze tentoonstelling, die

in menig opzicht experimenteel en militant

is, behoorlijk uit de toon. Maar MoMA, een

instelling die volledig in privéhanden is, kan

zich dat veroorloven.

BEZOEKEN

New Photography. Lines of Belonging

14-09 t/m 17-01

MoMA

New York

www.moma.org

35

Afrikaanse kunst:

authentiek of niet?

Afrikaanse kunst, een afspiegeling

van het originele Afrika, kan rekenen

op een groeiende belangstelling.

Maskers, beelden, rituele objecten en

hedendaagse kunstwerken vinden

hun weg naar westerse markten.

Wat begeerte opwekt, gaat echter

steevast gepaard met excessen: denk

aan vervalsingen. Hoe zit dat met

Afrikaanse kunst, zowel de oude als

de hedendaagse? Zijn vervalsingen

een marginaal fenomeen of juist een

groeiend gevaar?

TEKST: GWENNAËLLE GRIBAUMONT

Seyni Awa Camara, Zonder titel, 2023, terracotta, 116 x 43 x 31 cm. © de kunstenaar en Galerie Magnin-A.

De fascinatie van het Westen voor

Afrikaanse kunst heeft vervalsers

ertoe gebracht een breed scala

aan bedrieglijke praktijken in te

zetten. Maar voordat we dit fenomeen onder

de loep nemen, moeten we definiëren wat

vervalsing is als we het over oude Afrikaanse

kunst hebben. Didier Claes, als handelaar gespecialiseerd

in klassieke kunst uit Centraal-

Afrika, ziet het zo: “Een authentiek object is

er een dat door een traditionele beeldhouwer

werd gecreëerd voor rituele doeleinden. Een

vervalsing daarentegen is een object dat is

losgekoppeld van zijn gebruik en context,

geproduceerd voor commerciële doeleinden,

met als enige doel te misleiden. Deze

praktijk gaat terug tot de 16e eeuw, met de

eerste handel tussen Afrika en Europa. Het

was echter in de postkoloniale decennia – de

jaren 1960 en 1970 – dat het tot een wild-

36

‘Vervalsingen van

oude Afrikaanse

kunst zijn een vals

probleem’

DIDIER CLAES

Foto: Michel Figuet.

Vitshois M. Bondo, Untitled IV, 2021, acrylverf en collage op doek, 50 x 50 cm. © de kunstenaar. Met toestemming

van CLAES Contemporary & Modern.

groei van vervalsingen kwam. Maar tegen

die tijd was Afrika al ontdaan van vrijwel al

zijn authentieke voorwerpen. Lokale ateliers

begonnen dus vervalsingen te maken om

aan de westerse vraag te voldoen. Vervalsers

infiltreerden vervolgens de markt door hun

objecten tussen de laatste authentieke stukken

te smokkelen.”

De directeur van Parcours des Mondes,

advocaat Yves-Bernard Debie, voegt hieraan

toe: “Echte vervalsingen zijn gemaakt om te

bedriegen, blijven een marginaal fenomeen

in de Afrikaanse kunst. Anderzijds heb je een

hele rits late objecten die niet voldoen aan de

criteria van echtheid.” En die pik je er meteen

uit. Volgens Claes zijn vervalsingen van oude

Afrikaanse kunst dan ook een vals probleem.

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht,

is dit een marginaal fenomeen, omdat de

markt zeer gestructureerd is en authentieke

objecten bekend zijn en geïnventariseerd.

Het gebeurt dan ook zelden dat onbekende

objecten opduiken. Bovendien is België,

met zijn rijke koloniale traditie en

hooggespecialiseerde experts, een bolwerk

waar vervalsingen moeilijk doordringen.

NAÏEVE TOERISTEN

Een en ander moet worden genuanceerd:

hoewel objecten die experts kunnen

misleiden uiterst zeldzaam zijn, zijn er

niettemin oneindig veel valse Afrikaanse

antiquiteiten in omloop, van eBay tot de

Zavel, om nog maar te zwijgen van de vele

straatverkopers. Debie: “Geschillen rond

vervalsingen van Afrikaanse kunst zijn vrij

zeldzaam, al heb ik nog gepleit in enkele

memorabele zaken! Anderzijds heb je de

straatventers van Afrikaanse afkomst, met

name in het 6e arrondissement van Parijs.

Ze klampen je aan met foto’s en proberen

je goedkope kopieën aan te smeren. Het is

bijna plaatselijke folklore.”

Hoe grof ze ook zijn, deze ‘Afrikaanse’ objecten

voor toeristen zullen vroeg of laat

naïeve kopers vinden, ervan overtuigd dat

ze een koopje doen. Die zwendel wordt nog

in de hand gewerkt door de afwezigheid van

signaturen. Debie bekijkt een en ander met

de nodige ironie: “Als je uit een Picassotentoonstelling

komt, denkt niemand dat je een

onbekend werk kunt vinden in het tweedehandswinkeltje

aan de overkant. Als het om

Afrikaanse kunst gaat, denken sommigen

dat juist wel, maar ze hebben het mis. Der-

gelijke sierobjecten hebben hun plaats, maar

niet bij kunsthandelaars.”

De opvallende schoonheid van een stuk

zou ook de aandacht moeten trekken, zo

niet argwaan wekken. Omdat vervalsingen

worden gemaakt om te behagen, voldoen

ze aan alle verleidelijke criteria om de

Europese smaak te bevredigen: perfecte

verhoudingen, een glanzend, egaal patina,

een fijngevormd gezicht en zelfs enkele

stilistische vrijheden om het allemaal

authentieker te laten lijken.

LET OP MET HEDENDAAGSE KUNST

Vervalsingen van oude kunst zie je zelden,

maar in de hedendaagse kunst is de

situatie wel even anders. De keerzijde van

het succes van tentoonstellingen gewijd

aan Afrikaanse kunst is het toenemend

aantal vervalsingen. André Magnin, een

bekende handelaar en eminente specialist

op dit gebied, legt uit: “Bij moderne en

hedendaagse kunst is het zo dat, zodra

een kunstenaar een bepaalde mate van

succes bereikt, er vervalsers op de markt

verschijnen die kopieën aanbieden tegen

lage prijzen. (...) De markt van valse

objecten heeft vaak zijn wortels in de

gebieden waar deze kunstenaars wonen,

maar ontwikkelt zich dankzij de westerse

markt. De situatie wordt zorgwekkend

wanneer deze replica’s op veilingen

terechtkomen, waar ze als authentiek

kunnen worden aangeboden, waardoor

het allemaal nog mistiger wordt en het

vertrouwen van kopers wordt ondermijnd.”

De favoriete doelwitten van vervalsers? Kunstenaars,

vooral uit de Democratische Republiek

Congo, Ivoorkust en Tanzania, van wie

37

‘De verspreiding van

vervalsingen kan de

geloofwaardigheid

van de productie

van een kunstenaar

schaden’

Raymond Tsham, Sirène Mami Wata, 2022, balpen op papier, 72 x 100,5 cm. © de kunstenaar. Met toestemming

van Galerie Christophe Person.

CHRISTOPHE PERSON

Foto: Maximilien Sporschill.

‘Als je uit een Picassotentoonstelling

komt,

denkt niemand dat je

een onbekend werk

kunt vinden in het

tweedehandswinkeltje

aan de overkant.

Maar als het om

Afrikaanse kunst gaat,

denken sommigen

dat wel’

YVES-BERNARD DEBIE

Foto: Louis-Raphaël Debie.

de werken vrij makkelijk na te maken zijn. De

vervalsers zijn vaak voormalige assistenten

van de makers, familieleden of andere kunstenaars

die niet het succes hebben gehad

waarop ze hadden gehoopt. Christophe Person,

een Parijse galeriehouder die gespecialiseerd

is in hedendaagse Afrikaanse kunst en

sinds kort in Brussel woont, bevestigt dit patroon:

“Het risico op vervalsing bij moderne

Congolese schilderkunst is algemeen bekend.

In Afrika, net als elders, werken kunstenaars

met assistenten die, gezien het commerciële

succes van hun baas, soms het gevoel hebben

dat ze vleugels hebben gekregen en onafhankelijk

willen worden. JP Mika, die nog in

het atelier van Chéri Chérin heeft gewerkt, is

een uitzondering die bewondering afdwingt.

Dankzij zijn talent is hij erin geslaagd een

eigen stijl te ontwikkelen en naam te maken.

In hetzelfde atelier had je nog andere assistenten

met ambitie, maar in tegenstelling tot

JP Mika probeerden zij met hun schilderijen

de meester te imiteren. Dat is dan eigenlijk

namaak.”

NEPPROFIELEN

Voor wie wil frauderen met hedendaagse

kunst zijn de sociale netwerken uitgelezen

distributiekanalen. Magnin waarschuwt:

“Oplichters creëren nepprofielen op pakweg

Facebook of Instagram en doen alsof ze de

kunstenaar zelf zijn. Tegen aantrekkelijke

prijzen bieden ze werken te koop aan die

al bestaan (...), met behulp van beeldmateriaal

dat vrij beschikbaar is op internet. Ze

slagen erin een vertrouwensrelatie op te

bouwen met potentiële kopers. Zodra het

voorschot is betaald, zitten de kopers (die

het werk nooit zullen ontvangen) vast en is

er geen mogelijkheid tot terugvordering.”

Het schilderij J’aime la couleur van Chéri

Samba is een perfect voorbeeld van dit

fenomeen. Dit werk raakte op grote schaal

bekend, via tentoonstellingen, catalogi en

sociale netwerken, wat leidde tot een sterke

vraag, waarop de kunstenaar reageerde door

er verschillende versies van te produceren.

Vervalsers, zich maar al te goed bewust

van dit succes, maakten er talloze kopieën

van. Er verschenen ook zogenaamd

‘officiële’ Instagram- en Facebook-accounts

van de schilder, aangemaakt door een

maffianetwerk. André Magnin en Chéri

Samba hebben talrijke stappen ondernomen

bij de Parijse autoriteiten en de Meta Group,

maar het bleek onmogelijk die twee accounts

te sluiten. De kunstenaars staan er alleen

voor, tegenover de vervalsers, en daarom

dringt de galeriehouder aan op een sterker

wettelijk kader en meer institutionele steun.

Een ander fenomeen dat experts zorgen

baart, is de toevloed van voorheen

onbekende werken van de Ivoriaanse

kunstenaar Frédéric Bruly Bouabré,

overleden in 2014. Hoe voorkom je dat

je het slachtoffer van vervalsers wordt?

Christophe Person wijst op het belang van

artistiek onderzoek en het streven naar

pure creatie. “Zo hanteert de Congolese

kunstenaar Tsham een verbluffende

techniek met een balpen, die echt wel

moeilijk te kopiëren lijkt”, zegt hij. “Wat

zijn werk echter ongeëvenaard maakt,

is vooral zijn vermogen zichzelf telkens

38

weer te vernieuwen.” Person benadrukt de

verwoestende gevolgen van deze praktijken,

die de waarde van authentieke werken

doen verwateren: “De verspreiding van

vervalsingen kan de geloofwaardigheid van

de productie van een kunstenaar schaden,

indien er een vermoeden of bevestiging is

dat zijn of haar werk vervalst is.”

expert bevestigen. Claes: “Is een object

vergezeld van een uitgebreid dossier met

wetenschappelijke analyses, dan wekt dit

meestal mijn argwaan. Is de authenticiteit

van een stuk onbetwistbaar, dan is het

allemaal dermate zonneklaar dat er geen

wetenschappelijke analyse nodig is.”

BEZOEKEN

Parcours des Mondes

09 t/m 14-09

Parijs

www.parcours-des-mondes.com

HULP VAN DE EXPERT

Hoe zich te beschermen? De beste manier

is om een beroep te doen op professionals

met een goede naam. Bij hedendaagse kunst

is het sterk aan te raden aan te kloppen bij

gerenommeerde galeriehouders die goede

contacten onderhouden met de kunstenaar of

zijn/haar familie. Bij antiek is het oog van een

expert de beste verdediging tegen namaak.

“De echte experts zijn handelaars die een

grondige kennis hebben van het vakgebied,

de etnische stijlen, de materialen, de patina’s

en de geschiedenis van de objecten”, zegt

Debie. “Dat zijn mensen met vaak tientallen

jaren ervaring. Ze hebben echte en valse

voorwerpen zien komen en gaan.”

Met wetenschappelijke instrumenten

kun je vaak de overtuiging van een

24e editie Parcours des Mondes

‘Oplichters creëren

nepprofielen op social

media en doen alsof

ze de kunstenaar

zelf zijn. Tegen

aantrekkelijke prijzen

bieden ze werken aan

die al bestaan’

ANDRÉ MAGNIN

Foto: Studio Louis Delbaere.

Elk jaar in september komt het in

Parijs tot een boeiende dialoog tussen

culturen, wanneer de kunsten

van Afrika, Oceanië en Amerika

samenkomen in het hartje van de

wijk Saint-Germain-des-Prés. De

belangrijkste gespecialiseerde galeries

ter wereld zijn van de partij. Van

belang is ‘vetting’ (het controleren

van de authenticiteit van tentoongestelde

stukken). Yves-Bernard Debie,

medeoprichter in 2002 en directeur

van het evenement sinds 2022, legt

uit: “Zoals alle grote beurzen, vertrouwt

Parcours des Mondes op een

rigoureus doorlichtingssysteem in

twee fasen. Een eerste controle wordt

vooraf uitgevoerd aan de hand van

foto’s van de werken bestemd voor

de catalogus. Elke exposant kan het

geheel van de werken onder de loep

nemen en in alle vertrouwelijkheid

zijn mening geven. Zo wordt elk werk

beoordeeld door diverse mensen

met de nodige kennis van zaken.

De tweede controle vindt plaats vlak

voor de opening, bij elke galerie: een

comité van experts bezoekt de stands

om de tentoongestelde werken te

onderzoeken. Roept een werk twijfel

op, dan wordt het besproken. Het

kan tijdelijk worden teruggetrokken,

niet omdat het vals is, maar omdat

er onvoldoende bewijs is om de

echtheid ervan te garanderen. Dit systeem

pretendeert niet onfeilbaar te

zijn, maar dankzij de strenge selectie

van exposanten en de waakzaamheid

van het keuringsteam blijft Parcours

des Mondes een referentie wat betreft

de kwaliteit en betrouwbaarheid

van de tentoongestelde werken.”

Zicht op de editie 2024 van Parcours des Mondes. Foto: Mickaël Pijoubert.

39

Marie

Antoinette

Stijl als levenshouding

40

Op de nieuwe tentoonstelling in

het Victoria and Albert Museum

staat niet de laatste koningin

van Frankrijk centraal, maar een

visionaire vrouw met smaak. Marie

Antoinette was een pionier op

het gebied van ‘soft power’ door

middel van kunst en mode. De

expositie dompelt ons onder in

een heel eigen wereld waarvan

de moderniteit nog steeds tot de

verbeelding spreekt.

TEKST: CHRISTOPHE DOSOGNE

Bruidsjurk van hertogin Hedvig Elisabeth Charlotte (1759-1818),

toekomstig koningin van Zweden. Stockholm, Livrustkammaren,

inv. SHM (CC BY 4.0). Foto: Göran Schmidt.

Marie Antoinette droeg een dergelijke jurk, die typerend was

voor de strenge etiquette die in de tweede helft van de 18e eeuw

aan het Franse hof gold. De koningin deed er alles aan om hieraan

te ontsnappen.

Marie Antoinette (1755-1793) is

de enige koningin die het hof

van Versailles naar haar eigen

smaak heeft gevormd. Haar esthetische

keuzes waren ingegeven door een

voorliefde voor het landelijke, eenvoudige

en geometrische lijnen en elementen van

antieke inspiratie. Het was een mix van rococo,

neoclassicisme en Engelse invloeden,

met een sterke nadruk op raffinement en

vrouwelijkheid. Een en ander ging gepaard

met een persoonlijke levensstijl, die aansloot

bij de aspiraties van een vorstin die, zodra

ze de kans kreeg, de verplichtingen van het

koninklijke ambt ontliep, waardoor ze uiteindelijk

geen voeling meer had met de realiteit

van het leven van haar onderdanen.

Sarah Grant, de curator van de tentoonstelling

in Londen, analyseert de niet-aflatende

fascinatie voor de vorstin en de hedendaagse

dimensie van een figuur die door de

geschiedenis vaak in een kwaad daglicht is

gesteld: “Elke generatie had er haar eigen

kijk op en heeft elementen van haar stijl

voor eigen doeleinden gebruikt. Tegenwoordig

wordt ze vaak gezien als een rebelse

vrouw, wat een afspiegeling is van onze tijd

waarin onafhankelijkheid, individualiteit en

vrijheid hoog in het vaandel staan. Ze belichaamt

ook de geest van onze samenleving,

geobsedeerd door beroemdheid, hedonisme

en luxe. Velen identificeren zich met het

conflict dat ze ervoer tussen haar openbare

leven en haar privéleven. Die invalshoek

is zeker niet onbelangrijk: in onze tijd een

41

‘De natuur was vanaf

1770 in de mode, iets

wat Marie Antoinette

overnam, met name

in de inrichting van

het Petit Trianon,

dat ze omtoverde

tot een landelijk

toevluchtsoord’

GUILLAUME LÉAGE

Elisabeth-Louise Vigée Le Brun, Portret van Marie Antoinette met roos, 1783, olieverf op doek, 131 × 87 cm.

Kasteel van Versailles, inv. MV 3893 / INV 3063 / AC 1948. © Kasteel van Versailles, Dist. Grand Palais RMN.

Foto: Christophe Fouin.

tentoonstelling over Marie Antoinette

houden, betekent het in vraag stellen van

onze relatie tot imago, stijl en vrijheid en de

manier waarop de publieke opinie machtige

vrouwen beoordeelt.”

EEN MARIE ANTOINETTE-STIJL?

Wanneer we het tegenwoordig over de

stijl van Lodewijk XVI hebben, zou het

dus juister zijn om de stijl van die tijd,

althans gedeeltelijk, te omschrijven als de

stijl van Marie Antoinette. “Ja, we kunnen

zeer zeker spreken van de stijl van Marie

Antoinette”, bevestigt Grant. “Het is opvallend

dat niemand het bestaan van een

Lodewijk XIV-stijl of een Pompadour-stijl

betwist, maar dat velen aarzelen een Marie

Antoinette-stijl te erkennen. Toch beleefde

die stijl in de tweede helft van de 18e eeuw

een bloeiperiode, op het hoogtepunt van

de Franse sierkunst en luxe. Haar keuze

van specialisten (Richard Mique voor de

architectuur, Elisabeth Vigée-Le Brun voor

de schilderkunst en Rose Bertin voor de

mode) en haar invloed op het hofleven

creëerden een herkenbaar, geraffineerd,

vrouwelijk en subtiel universum, waarin

innovatie en traditie hand in hand gingen.”

De koningin was weliswaar geïnteresseerd

in decoratie en meubilair en volgde

alle fasen van het productieproces op de

voet, maar ze was vooral op zoek naar

moderniteit, frisheid, verfijnde soberheid

en zuivere, geometrische lijnen. Ze had

een uitgesproken voorkeur voor zachte

kleuren en pasteltinten. In tegenstelling tot

de vorige periode waren de muren van haar

vertrekken versierd met lambrisering en

wandbekleding met een witte achtergrond

en elegante motieven, vergulde arabesken,

chinoiserieën, landelijke taferelen en kleine

boeketten. Grant: “Haar stijl evolueerde

voortdurend toen ze koningin was, van

laat-rococo en landelijke stijl, chinoiserie,

turquerie en anglomanie tot neoclassicisme

(Griekse en Etruskische stijl). Er zijn twee

stijlen te onderscheiden: enerzijds die van

het interieur, met name in Versailles (haar

privévertrekken) en in het Petit Trianon,

waar ze persoonlijk betrokken was bij de

keuzes, en anderzijds die van de mode,

waar haar invloed even groot was. Marie

Antoinette hechtte hier veel belang aan.

Madame Campan, haar eerste hofdame,

zei: ‘Iedereen wilde meteen dezelfde jurk

als de koningin hebben.’ Zo lanceerde ze tal

van trends, in samenwerking met modehandelaars.

Verschillende creaties, accessoires,

kleuren en motieven droegen haar

naam. De inventarissen van haar garderobe

bevestigen haar persoonlijke smaak, zoals

jurken geborduurd met haar favoriete bloemen

in het Petit Trianon, speciaal bestelde

kledingstukken, enzovoorts. Als we die voor

het grote publiek zouden moeten omschrijven,

zouden we zeggen: een elegante, frisse

en vrouwelijke stijl, die bewust in contrast

stond met de formele stijfheid van eerdere

regeerperiodes en die toen vaak als provocerend

en modern werd beschouwd.”

42

ODE AAN DE NATUUR

Om aan deze voorliefde voor het nieuwe te

voldoen en daarop te anticiperen, werden de

meest innovatieve kunstenaars en ontwerpers

met elkaar in competitie gebracht, want

alleen wat in de mode was, kon de vorstin

bekoren. In haar zoektocht naar verfijning en

elegantie tot in de kleinste details zocht ze de

beste vakmensen van het koninkrijk en was

ze bereid veel geld neer te tellen voor stukken

van Georges Jacob, Jean-Henri Riesener,

Jean-Ferdinand Schwerdfeger en anderen.

Grant: “Wat meubilair en decoratie betreft,

koos zij voor soberdere panelen (wit en

goudkleurig), meer uitgepuurde meubelen

(zoals die van Riesener), bedrukte katoenen

stoffen en biscuit uit Sèvres. Haar neoklassieke

smaak komt tot uiting in serviezen

zoals het parel- en korenbloemservies en

het Etruskische servies voor de melkerij van

Rambouillet. Dat zie je ook in de gebouwen

in de tuin van het Petit Trianon, waar

deze sierstijl alomtegenwoordig was: het

meubilair van Riesener of Jacob heeft een

neoklassieke vorm, de natuur heerst (bloemenslingers,

tarwe, jasmijn, dennenappels),

‘natuurlijke’ schilderkunst vervangt verguldsels

en de vertrekken lijken de buitenlucht in

te ademen. In haar garderobe werd een en

ander zichtbaar in het gebruik van bedrukt

katoen, witte mousselinen jurken, eenvoudigere

snitten en de invloed van de Engelse

stijl, zoals Engelse jurken, redingotes, pierrotjasjes

en smalle rokken. Haar levensstijl was

geïnspireerd door de relatie met de natuur,

een verlangen naar intimiteit en een zachte

vorm van rebellie.”

In overeenstemming met de ideeën van

de eigentijdse schrijver en filosoof Jean-

Jacques Rousseau (1712-1778), voor wie

de mens van nature goed is maar door de

samenleving wordt gecorrumpeerd, was

deze terugkeer naar de natuur dan ook het

belangrijkste thema van haar jaren op de

troon. Zoals Guillaume Léage, eigenaar van

de gelijknamige Parijse galerie en een grote

kenner van 18e-eeuwse meubelen, uitlegt:

“De natuur was vanaf 1770 in de mode, iets

wat Marie Antoinette overnam, met name

in de inrichting van het Petit Trianon. Ze

toverde het om tot landelijk toevluchtsoord,

met een uitgesproken voorliefde voor bloemen

en een zekere rusticiteit, zeer elegante

eenvoud, met name in het meubilair van de

melkerij van het kasteel van Rambouillet,

maar ook in het beroemde ensemble versierd

met korenaren. Met de hulp van haar

architect Richard Mique, geadviseerd door

schilder Hubert Robert en botanicus Antoine

Richard, richtte de koningin haar interieurs

in als een ode aan de natuur. Zo wilde

ze een nieuwe kamer die paste bij haar

landgoed met zijn landelijke charme, en

daar zorgde Georges Jacob voor in 1787. De

‘privé’-interieurs van de koningin, haar boudoirs,

de kamer met de bewegende spiegels

en het Hameau de Reine, een nagebouwd

boerendorpje, getuigden van een verlangen

naar authenticiteit: het waren plekken

om even helemaal weg te zijn en privacy te

vinden, ver verwijderd van het hofgebeu-

Roze diamant die volgens overlevering toebehoorde

aan koningin Marie Antoinette, Golconda, 18e eeuw,

geslepen in briljantvorm van 10,38 karaat, in montuur

gesigneerd JAR. Christie’s, New York, 17-06.


$ 13.980.000 (€ 12.085.000)

Hubert Robert en Georges Jacob, fauteuil voor de melkfabriek van Marie Antoinette in Rambouillet, 1787.

Kasteel van Versailles. © Kasteel van Versailles, Dist. Grand Palais RMN. Foto: Christophe Fouin.

43

ren. Haar goede vriendin, de hertogin van

Polignac, maar ook haar zwager, graaf van

Artois (de toekomstige Karel X) steunden

haar actief in haar zoektocht naar een moderne

stijl, zorgeloosheid en het doorbreken

van de etiquette. Dit idee van intimiteit met

kunstobjecten kwam perfect tot uiting in

de beroemde borstkom, die in 1787 door

de fabriek van Sèvres voor de melkerij van

Rambouillet werd gemaakt en waarvan

wordt gezegd dat hij naar het lichaam van

de koningin was gemodelleerd.”

Jean-Baptiste-Claude Sené, stoel die toebehoorde aan koningin Marie Antoinette (uit een set), 1788, gedeeltelijk

verguld notenhout, 97,5 × 63,5 × 63 cm. Londen, The Victoria and Albert Museum, inv. W.6-1956.

EEN NIEUWE LEVENSKUNST

Hoewel Marie Antoinette het neoclassicisme

niet heeft uitgevonden, heeft ze dat

wel tot bloei gebracht. Ze gaf de voorkeur

aan eenvoudige lijnen en sobere versieringen

uit de klassieke oudheid boven de

uitbundigheid van de rococo. De vorm van

het meubilair (rechthoekig, ovaal, vierkant,

gecanneleerde poten) was dan ook

rechtstreeks ontleend aan archeologische

vondsten in Pompeï en Herculaneum. De

koningin gaf echter ook blijk van de nodige

fantasie: ze introduceerde Engelse tuinen

aan het hof en blies de belangstelling voor

chinoiserie, turquerie en lakwerk uit het

Verre Oosten nieuw leven in. Deze laatste

voorliefde had ze geërfd van haar moeder,

keizerin Maria Theresia, die een grote collectie

Japans lakwerk aan haar dochter had

nagelaten en die Marie Antoinette voortdurend

uitbreidde, waardoor ze een van de

grootste verzamelaars van haar tijd werd.

Niets werd aan het toeval overgelaten, waarbij

raffinement een statement van moderniteit

werd. De koningin deed hiervoor een

beroep op toppers in hun vak, zoals deco-

Jean-Henri Riesener, cilinderbureau van koningin Marie Antoinette, 1786. Kasteel van Fontainebleau.

© RMN-Grand Palais (Kasteel van Fontainebleau). Foto: Gérard Blot.

Koninklijke porseleinfabriek van Sèvres, sauskom uit

het kleurrijke en met goud versierde servies van Marie

Antoinette, 1784, zacht porselein, hoogte: 7,5 cm. Kasteel

van Versailles, inv. V6243. © Kasteel van Versailles,

Dist. Grand Palais RMN. Foto: Christophe Fouin.

44

Jean-Jacques Lagrenée le Jeune en Louis-Simon Boizot voor Koninklijke Manufactuur van Sèvres,

Kom-borst of Kom-tepel, met driepoot, porselein. © Grand Palais RMN (Sèvres – Manufacture et musée

nationaux). Foto: Martine Beck-Coppola.

Martin Carlin (meubelmaker) en Koninklijke Manufactuur

van Sèvres (platen), sieradendoos van Marie

Antoinette, 1770. Kasteel van Versailles. © RMN-

Grand Palais (Kasteel van Versailles). Foto: Michèle

Bellot.

‘De expositie dompelt

ons onder in de heel

eigen wereld van Marie

Antoinette, waarvan

de moderniteit

nog steeds tot de

verbeelding spreekt’

SARAH GRANT

rateur François-Joseph Bélanger en modist

Rose Bertin. Deze creatieve kring bedacht samen

met haar een nieuwe levensstijl. Léage

vat haar invloed als volgt samen: “Alles wat te

maken heeft met de tweede evolutie van de

Lodewijk XVI-stijl, die lichter, vrouwelijker

en naturalistischer is, hebben we aan haar

te danken. Hoewel ze een beroep deed op

dezelfde meubelmakers, zoals Martin Carlin

en Jean-François Leleu, wilde ze het beter

doen en gaf ze met name de opdrachten die

Lodewijk XVI had afgelast een nieuwe impuls.

Algemeen wordt aangenomen dat deze

tweede stijl rond 1785 ten einde kwam.”

De koningin zorgde voor een nieuwe

vrouwelijkheid: geëmancipeerd, creatief,

gecultiveerd, verder gaand dan de gangbare

normen van elegantie. “Het is deze vruchtbare

spanning tussen vrijheid en conformiteit,

tussen droom en werkelijkheid, die

onze verbeelding blijft voeden”, zegt Grant.

“Niets is moderner dan deze combinatie

van verfijning, natuur en individualiteit, de

weigering om de beperkingen van de wereld

van gisteren te accepteren.”

VOER VOOR VERZAMELAARS

Tegenwoordig inspireert de stijl van Marie

Antoinette ontwerpers en kunstenaars,

van het boudoir in Versailles tot op de sociale

media. De tentoonstelling in Londen

biedt een zowel historische als hedendaagse

kijk op een levensstijl die voortdurend

wordt heruitgevonden en nog steeds goed

in de markt ligt. Léage zegt hierover: “Vanuit

marktperspectief zijn meubelen uit de

tijd van Lodewijk XVI en Marie Antoinette

nog steeds veel goedkoper dan schilderijen

uit dezelfde periode. Kopers hebben

vooral oog voor de herkomst, een verband

met beroemde figuren. De koninklijke

herkomst, een specialiteit van Galerie Léage,

is altijd meer waard en dus worden

dergelijke stukken gretig verzameld door

liefhebbers die houden van de soberheid

van rechte lijnen en mooie proporties.”

Geheel los van de smaak blijft natuurlijk

ook de legende van Marie Antoinette de

markt fascineren: een object dat herinnert

aan een prestigieus verleden bekoort

verzamelaars en liefhebbers op zoek naar

authenticiteit, stijl en een sterk verhaal,

terwijl het tegelijk ook een vorm van

moderniteit behoudt die voortdurend opnieuw

wordt geïnterpreteerd.

BEZOEKEN

Marie Antoinette Style

20-09 t/m 22-03-2026

Victoria and Albert Museum

Londen

www.vam.ac.uk

45

Zin in een herfsttrip?

Boek nu en ga voor kunst

COLLECT weet dat tijdig een reisje boeken de

zinnen verzet. Wij keken alvast vooruit om uw keuze

te helpen invullen.

Kerry James

Marshall:

The Histories

Marshall schildert ‘Black Lives,

Black joy, Black history en Black

futures’, in grootse, gelaagde

doeken die je blik blijvend verruimen.

Zijn werk is doordrenkt van

kunstgeschiedenis én van popcultuur,

persoonlijk geheugen en

maatschappijkritiek. Een zeldzaam

krachtige stem in verf.

Kerry James Marshall, Untitled (Blanket Couple), 2014, acrylverf op PVC. Fredriksen Family Art Collection.

© de kunstenaar. Met toestemming van de kunstenaar en David Zwirner, Londen.

20-09 t/m 18-01

Royal Academy of Arts

Londen

www.royalacademy.org

Warhol, Pollock

and Other American

Spaces

Zwaargewichten onder de loep: hoe bouwden

Warhol en Pollock aan nieuwe ruimte

in beeld? Pop, abstractie, herhaling, spanning.

Met werk van hun tijdgenoten brengt

deze expo een gelaagde blik op de Amerikaanse

beeldtaal van de 20e eeuw.

21-10 t/m 25-01

Museo Thyssen-Bornemisza

Madrid

www.museothyssen.org

Jackson Pollock, Number 27, 1950, olieverf, email en aluminiumverf op doek. Whitney Museum of American

Art, New York. © Pollock-Krasner Foundation/Artists Rights Society, New York.

46

Gerhard Richter

Een monumentale terugblik op

zes decennia werk van Gerhard

Richter – van foto-schilderijen en

wazige portretten tot glasinstallaties

en abstracte kleurvlakken.

Met 270 werken is dit de meest

complete overzichtstentoonstelling

ooit van de Duitse grootmeester.

Alleen al voor zijn serie

'Birkenau' of 'Cage Paintings' wil je

dit niet missen.

Gerhard Richter, Apfelbäume, 1987, olieverf op doek, 67 x 92 cm. Privé-collectie. © Gerhard Richter 2025 (18102025).

17-10 t/m 02-03

Fondation Louis Vuitton

Parijs

www.fondationlouisvuitton

Pablo Picasso.

Late Picasso

Pablo Picasso, Femme à l’oiseau (Woman with

Bird), 7 April, 1971 (I), 1971, olieverf op doek, 91,5 x

72,5 cm. Fundación Almine y Bernard Ruiz-Picasso,

Madrid. © Succession Picasso/ Bildupphovsrätt

2024. Foto: Marc Domage. © FABA.

In zijn laatste jaren werd Picasso wild,

ongeremd en bijna kinderlijk vrij. Dit onderbelichte

deel van zijn oeuvre toont hoe

hij met lef en lust vorm bleef heruitvinden.

Onstuimige kleuren, groteske figuren en

onaffe lijnen — visionair tot het einde.

22-11 t/m 05-04

Moderna Museet, Stockholm

www.modernamuseet.se

John Constable, Cloud Study with birds, 1821. © Yale Center for British Art, Paul Mellon Collection.

Turner and Constable

Twee iconen van het Britse landschap tegenover

elkaar: Turner met de bekende dramatische luchten

en Constable met zijn pastorale diepgang. Dit

is natuur vol emotie, nostalgie en licht. Poëzie in

verf en perfect voor grijze herfstdagen.

27-11 t/m 12-04

Tate Britain

Londen

www.tate.org.uk

47

De stier

Oerbeeld met horens

Door zijn indrukwekkende gestalte

is hij een van de dieren die het

meest met het goddelijke worden

geassocieerd: van Rome tot Egypte

en Mesopotamië heeft de figuur van

de stier zijn sporen nagelaten in de

oudheid. Hij werd ook vaak afgebeeld

in de schilderen beeldhouwkunst

van de middeleeuwen tot nu.

TEKST: ANNE HUSTACHE

De stier komt vaak voor op de

muren van prehistorische grotten.

Hij geeft zelfs zijn naam aan

een van de grootste ruimten in

het grottencomplex van Lascaux (Salle des

Taureaux). Als symbool van vruchtbaarheid

en fysieke kracht werd hij in het oude

Egypte vereerd onder de naam Apis. Zeus

veranderde zichzelf in een witte stier om

prinses Europa naar het eiland Kreta te

ontvoeren en het was hetzelfde rund dat

Pasiphaë, de vrouw van de Kretenzische

koning Minos, verleidde.

De stier is ook een sterrenbeeld. Als lid

van de tetramorf is hij in de christelijke

overlevering het symbool van de evangelist

Lucas. Het is ook een stier die de god

Mithras moest doden om de natuurkrachten

te regenereren. Stierengevechten, van

Spanje tot Chili diepgeworteld in de volkstradities,

blijven fascineren. En hoe sensationeel

zijn de jaarlijkse stierenrennen in

Pamplona niet? Inspiratie ten overvloede

dus voor kunstenaars. We selecteerden

voor u tien fraaie staaltjes, te danken aan

hun verbeelding.

Stierenverering

1600-1500 v.Chr.

De stier, het meest tot de verbeelding sprekende

dier op het eiland Kreta, overheerst

in de mythologie en werd het alom bekende

religieuze symbool van de Minoïsche

wereld. Deze imposante ryton werd door

Lord Evans gevonden bij opgravingen in

het kleine paleis van Knossos. Hij werd gebruikt

voor religieuze plengoffers: wijn of

een andere vloeistof werd erin gegoten via

een gat achter in de nek en kwam eruit via

de neusgaten van het dier. Deze kop, een

heus meesterwerk uit de neopalatiale periode

(of nieuwe-paleistijd, 1700-1450 v.Chr.,

red.) werd gesneden uit één blok steatiet:

de details van de vacht zijn fijn ingesneden

en de ogen, ingelegd met bergkristal, zijn

bijzonder expressief.

Ryton in de vorm van een stierenkop. Kreta, klein

paleis van Knossos, steen (zwart steatiet), bergkristal,

jaspis, schelpen, 20 cm hoog. Heraklion,

Archeologisch museum, inv. L 1368.

48

Kracht en macht

Midden 1e millennium v.Chr.

In het midden van het 1e millennium v.Chr. ontstonden in het zuiden van

Arabië koninkrijken als Saba en Qataban, gebaseerd op het monopolie

van de handel in wierook en mirre, twee harsen die overvloedig werden

verbrand in tempels en rijke huizen rond de Middellandse Zee. Gedurende

het grootste deel van het 1e millennium v.Chr. en de eerste eeuwen n.Chr.

produceerden deze koninkrijken talloze grote en kleine bronzen beelden,

zoals dit beeldje van een staande stier. Van alle dierenafbeeldingen kwamen

stieren het meest voor op grafzuilen, zegels of in de vorm van sculpturen.

Dit komt door de symboliek van kracht en macht die de stier belichaamt.

Stier, Zuidwest-Arabië, brons, 22,2 × 22,2 × 7,8 cm. New York, The Metropolitan Museum of

Art, inv. 47.100.85.

Verbonden met Osiris

664-332 v.Chr.

Er zijn verschillende elementen die deze

stier identificeren als de god Apis: hij

draagt de zonneschijf tussen zijn hoornen,

met een uraeus. Op zijn voorhoofd prijkt

een driehoek in de vorm van een omgekeerde

delta. Op zijn rug zijn een gevleugelde

scarabee en de uitgestrekte vleugels

van een gier gegraveerd. Apis, een symbool

van vruchtbaarheid en fysieke kracht,

werd vanaf de vroegste tijden in de Egyptische

geschiedenis vereerd en zijn cultus

duurde tot in de Romeinse tijd. Apis was

eerst de boodschapper en daarna de dienaar

van de god Ptah, de schepper. Vanaf

het Nieuwe Rijk werd hij ook geassocieerd

met de oergod Ra en begon men hem af

te beelden met de zonneschijf tussen zijn

hoornen. Bij zijn dood werd de stier Apis

gelijkgesteld aan de god Osiris, onder de

naam Osiris-Apis, en geassocieerd met de

begrafeniscultus.

Beeldje van Apis, Egypte, Saqqara, koperlegering,

zilver, 14,2 cm hoog. Parijs, Musée du Louvre, inv. E

3654; AF 350. © 2015, Musée du Louvre, Dist. Grand-

PalaisRmn. Foto: Christian Décamps.

Stoere portiers

522-486 v.Chr.

Verschillende gevleugelde dieren (griffioenen, leeuwen en

natuurlijk ook stieren) sierden de muren van de koninklijke

Achaemenidische paleizen in Perzië. Ze symboliseerden macht

en trokken bescherming aan. De gevleugelde stier is een mythologisch

wezen dat beïnvloed is door Mesopotamische tradities,

in het bijzonder de figuur van de ‘Lamassu’ (androcefale stier),

een beschermgeest. Gevleugelde stieren werden bij de ingang

van paleizen geplaatst om koninklijk gezag uit te stralen en

boze geesten af te weren. De beeldhouwer die deze figuur creëerde,

heeft de poten van het dier zeer gedetailleerd bewerkt.

Hier en daar werd de vacht gestileerd, waardoor er een krachtige

dynamiek van uitgaat.

Gevleugelde stier. Susa, paleis van Darius, siliciumhoudende keramiek met

glazuur, 140 x 183 cm. Parijs, Musée du Louvre, inv. SB 3329.

49

Ongemeen geraffineerd

2e-1e eeuw v.Chr.

Het meest voorkomende type oorring in die tijd was een ring gemaakt

van gewikkelde en gestampte metalen draden in de vorm van een dierenkop.

Oorringen met stierenkoppen werden toen in overvloed gemaakt in

het hele Middellandse Zeegebied. Dit was ongetwijfeld te danken aan de

fysieke en seksuele kracht die aan het dier werd toegeschreven, waardoor

het een positief imago kreeg. De edelsmid heeft hier een zeer geraffineerde

versiering gecreëerd: de vacht is weergegeven in de vorm van kleine stippeltjes,

terwijl met gouden filigraan diverse motieven zijn gemaakt ter

versiering van de sierlijke boog die de oorring sluit.

Oorring met stierenkop, Egypte (?), goud, 2,4 cm hoog. New York, The Metropolitan Museum

of Art, inv. 30.8.395.

Razernij

1e eeuw v.Chr.-1e eeuw n.Chr.

De stier is van nature rustig, maar wordt

gevreesd als hij kwaad wordt. Met zijn gewicht

en kracht kan hij immers een grote

ravage aanrichten in zijn omgeving. Deze

prachtige camee, die deel uitmaakte van

de collectie van Lodewijk XIV, toont een

stier die geleidelijk zijn slechte humeur

laat overheersen, vastberaden zijn kop

laat zakken en zijn woedende blik op de

grond richt. Een meer tastbaar teken van

deze latente woede is zijn linkervoorpoot,

die woest over de grond krabt. De vakman

heeft deze drielaagse sardonyx met het

nodige raffinement gesneden, waarbij de

zwarte glans het tafereel zijn volle schittering

geeft.

Razende stier, camee, sardonyx (drielaags), geëmailleerd goud, 6,8 x 8,6 cm. Parijs, Bibliothèque Nationale

de France, inv. Camée.184.

De waardigheid van runderen

1647

Paulus Potter, De stier, olieverf op doek, 235,5 x 339 cm. Den Haag, Mauritshuis,

inv. 136.

Paulus Potter (1625-1654) groeide uit tot een van de belangrijkste

specialisten in het schilderen van dieren en,

meer in het bijzonder, runderen, waaraan hij de waardigheid

verleende die anderen enkel aan religieuze of

mythologische taferelen gaven. Dit schilderij is bijzonder

origineel, in de eerste plaats door zijn formaat: de kunstenaar

heeft een heel gewone stier op bijzonder grote schaal

afgebeeld, wat voor die tijd hoogst ongebruikelijk was. Hij

besteedde ook veel aandacht aan de kleinste details, zoals

de leeuwerik in de lucht, het zonlicht op de weide, de vliegen

rond de rug van de stier en de snorharen van de koe.

Een en ander maakt dit schilderij tot een topstuk van de

Nederlandse naturalistische schilderkunst.

50

Energiereserve op de rug

1904

De zeboe of het bultrund stamt af van het eeuwenoude oeros. Hij

komt oorspronkelijk uit India en wordt gekenmerkt door grote hoornen,

een huidlap onder de hals en een vetbult op de rug, dienend als

energievoorraad in tijden van voedselschaarste. Toen hij dit werk

modelleerde, was dierenbeeldhouwer Rembrandt Bugatti (1884-

1916) net naar Parijs verhuisd. Hij ging er vaak naar de dierentuin,

nabij de Jardin des Plantes, om er de exotische fauna te bestuderen.

De jonge kunstenaar genoot ervan de dieren gedurende een lange

periode geduldig te observeren en vervolgens hun morfologie en natuurlijke,

levendige houdingen uit te beelden in plastiline, daarna in

gips en uiteindelijk in brons. De fijne modellering brengt de kracht

van deze indrukwekkende zeboe treffend tot uitdrukking.

Rembrandt Bugatti, Taureau zébu, brons, 51,8 cm lang. Sotheby’s,

New York, 14-05-2025. © Sotheby’s Art Digital Studio.

Niet verkocht (richtprijs: $ 150.000-250.000)

Louter toeval

1942

Als liefhebber van stierengevechten wijdde Picasso

talloze tekeningen en keramische versieringen aan dit

thema. Als aandachtige waarnemer was hij in staat

treffend gestalte te geven aan het gevoel van beweging

en de precisie van de gebaren die kenmerkend zijn voor

een stierengevecht. Daar is evenwel niets van te zien in

dit hoofd, waarvan de eenvoudige vorm een bijna koninklijke

uitstraling heeft. Picasso vertelde zijn vriend

Brassaï hoe hij op het idee voor deze sculptuur kwam:

“Op een dag vond ik tussen een wirwar van spullen

een oud fietszadel, net naast het roestige stuur van een

fiets. In een flits kwamen ze samen in mijn hoofd ... Het

idee voor deze stierenkop kwam bij me op zonder dat

ik erover nadacht ... Het enige wat ik deed, was ze aan

elkaar lassen ...”

Picasso, Tête de taureau, leren zadel en fietsstuur, 33,5 x 43,5 cm. Parijs, Musée Picasso,

inv. MP330.

Interstellair

2025

Dit originele werk, te danken aan de Nederlandse

kunstenaar Jules Holland (°1984),

is de vrucht van een sympathiek project.

Space CowBoy – Moox maakt deel uit van

een reeks die ontworpen is om op avontuur

te gaan en ons te doen nadenken over

de toekomst van de planeet. Elke ‘cowboy’

belichaamt de geest van exploratie en innovatie,

om zelfvoorzienende interstellaire

landbouwpraktijken mogelijk te maken.

Het gaat erom een doeltreffend gebruik van

zonne-energie en een harmonieuze relatie

met het universum te promoten, met respect

voor de verschillende omgevingen die

je tegenkomt. Voor deze positief ingestelde

reiziger is het de vreedzame stier die als

voorbeeld heeft gediend.

Jules Holland, Space CowBoy – Moox, witte versie,

hars, 25 x 20 x 15 cm. © de kunstenaar

51

Façon La Tour

Georges de La Tour was een stille

figuur in de kunstgeschiedenis, diep

geworteld in zijn geboortestreek

Lotharingen. Daar gaf hij licht

vorm met een bijna ascetische

precisie. Hoewel hij hofschilder

was van koning Lodewijk XIII,

raakte zijn naam eeuwenlang in

de vergetelheid. Zijn schilderijen

omhulden hun onderwerp met

mysterie, en zijn carrière verliep zo

discreet dat deze nauwelijks in het

tijdsbeeld leek te passen.


Georges de La Tour, Job raillé par sa femme, ca. 1630, olieverf op doek, 144,5 x 97 cm. Epinal, Musée Départemental

d’Art Ancien et Contemporain, inv. LI 86.

Ver van de glitter van de Parijse

ateliers en los van de turbulente

artistieke omwentelingen in Italië,

keek de La Tour, in een donkere

uithoek van de 17e eeuw, met bijna

mystieke intensiteit in de diepten van de

menselijke ziel. Hij werd geboren op 14

maart 1593 in Vic-sur-Seille, een klein vestingstadje

in het hertogdom Lotharingen,

toen nog een grensgebied waar Franse en

Duitse invloeden door elkaar liepen. Dat

deze bakkerszoon ooit een beroemd schilder

zou worden, leek onwaarschijnlijk.

Zijn opleiding blijft tot op vandaag een

raadsel. Geen enkel archiefstuk biedt duidelijkheid.

Maar waarschijnlijk genoot De

La Tour ter plaatse een opleiding, reisde

rond en bezocht ateliers, waar hij invloedrijke

meesters ontmoette. Onder hen

zijn waarschijnlijk landgenoten Jacques

Callot en de gebroeders Antoine, Louis en

Mathieu Le Nain. Wat zeker is: hij eigende

zich de nalatenschap van Caravaggio toe –

niet door diens harde realisme of theatrale

52

Kunstwerk verklaart kunstenaar

contrasten te kopiëren, maar door Caravaggio’s

vermogen tot verstilde intensiteit

te vertalen naar zijn eigen beeldtaal.

In 1617 trad de kunstenaar in het huwelijk

met Diane Le Nerf, een vrouw uit een

adellijke familie. Dankzij dat huwelijk

werd hij burger van Lunéville, waar hij zich

vestigde en zijn hele verdere carrière zou

doorbrengen. In dat rustige stadje werkte

hij onder de bescherming van de hertog

van Lotharingen. Zijn atelier draaide op

volle toeren en de opdrachten stroomden

binnen. Al snel sprak men van de ‘façon

La Tour’: een stijl waarin gedempt licht en

spirituele bezinning centraal stonden. Hij

schilderde niet enkel religieuze taferelen,

maar ook scènes uit het dagelijks leven,

steeds met een opvallende mengeling van

ernst en tederheid.

Al snel sprak men

van de ‘façon La

Tour’: een stijl waarin

gedempt licht en

spirituele bezinning

centraal stonden.

De bekroning kwam in 1639, toen koning

Lodewijk XIII onder de indruk raakte van

het werk Saint Sébastien soigné par Irène

(inmiddels verloren gegaan) en hem benoemde

tot ‘peintre ordinaire’. Dat gaf hem

het recht op een residentie in het Louvre,

maar De La Tour weigerde. Hij verkoos de

rust en het ritme van zijn vertrouwde omgeving

boven de hofintriges van Parijs.

DE ESTHETIEK VAN DE STILTE

Bij Georges de La Tour is het licht geen

bijzaak maar hoofdrolspeler. Het beweegt

zich zacht over de scène, accentueert

gezichten, streelt stoffen, en geeft vorm

zonder te overheersen. De lichtbron is

vaak een kaars, nauwelijks meer dan een

flikkering, die een zachte, ingetogen gloed

verspreidt. In tegenstelling tot Caravaggio,

met wie hij het clair-obscur en een

voorkeur voor alledaagse modellen deelde,

vermeed De La Tour drama en innerlijke

spanning. Hij koos voor eenvoud, soberheid,

verstilling.

Zijn werk kenmerkt zich door gladde

gezichten, ingetogen lichaamstaal, sobere

decors. Alles in zijn schilderijen ademt een

esthetiek van bezielde stilte. Zijn kleurenpalet

is beperkt: warme bruintinten, doffe

roodtinten, melkachtig wit. De omgeving

is verstild, de gebaren vertraagd, de

gezichten beheerst. Zelfs de plooien in de

kleding lijken geladen met betekenis. Niet

het narratief of de actie is belangrijk, maar

het moment van innerlijke concentratie –

de aanwezigheid.

Een van zijn meest aangrijpende werken

is Job raillé par sa femme, waarschijnlijk

geschilderd in zijn rijpste periode. Het toont

Job, de Bijbelse figuur die ondanks talloze

tegenslagen zijn geloof niet verliest, terwijl

zijn vrouw hem spottend toespreekt. Geen

drama, geen woede. Job zit stil, vermoeid,

lijdend. Het werk is geladen met innerlijk

conflict, niet met theatrale expressie. Het

licht, afkomstig van een kaars buiten beeld,

moduleert het gezicht, verdiept de rimpels,

maakt het ruwe laken teder, en verleent het

tafereel een contemplatieve kracht.

Dit is niet alleen een religieus tafereel.

Het is een universeel moment van geloof

tegenover twijfel, nederigheid tegenover

onbegrip, stilte tegenover lawaai. En het

weerspiegelt tegelijk de tijd waarin het

werd geschilderd: een Lotharingen dat

zwaar getroffen werd door de Dertigjarige

Oorlog. In 1638 werd Lunéville platgebrand;

De La Tour vluchtte naar Nancy.

Job raillé par sa femme toont dus niet enkel

het lijden van Job, maar ook dat van een

kunstenaar en van een volk in crisis. Het

ogenschijnlijk sobere doek wordt zo een

spiegel voor de toeschouwer: wat blijft er

over als alles instort?

VERRASSENDE WEDERGEBOORTE

Net zoals zijn leven en zijn werk verliep

ook de dood van Georges de La Tour

zonder ophef. Op 30 januari 1652 stierf hij

in Lunéville, vrijwel onopgemerkt. Kort

daarna raakten zijn schilderijen verspreid,

vergeten of foutief toegeschreven, vaak

aan Spaanse meesters als De Zurbarán of

aan schilders uit het noorden. Zijn kenmerkende,

stille stijl paste niet langer bij

de smaak van de tijd.

De stilte die hij zo meesterlijk wist weer te

geven in zijn doeken, zou hem bijna drie

eeuwen omhullen. Tot aan het begin van

de 20e eeuw, toen de Duitse kunsthistoricus

Hermann Voss begon te vermoeden

dat achter enkele vergeten schilderijen

dezelfde hand schuilging. Dankzij teruggevonden

signaturen, plastische kracht

Job raillé par sa femme

is een universeel

moment van geloof

tegenover twijfel,

nederigheid tegenover

onbegrip, stilte

tegenover lawaai.

en stilistische coherentie werd zijn oeuvre

stukje bij beetje gereconstrueerd.

Wat men herontdekte, was een kunstenaar

die zich radicaal toelegde op de essentie:

licht, nacht, aanwezigheid, verstilling. In

een tijd van vluchtige beelden herinneren

zijn doeken ons eraan hoe traag licht kan

zijn, hoe discreet geloof zich manifesteert,

hoe schilderkunst ons kan leren anders te

kijken. En dat besef weerklinkt ook in de

markt: op 8 december 2020 werd Fillette au

brasier in het Keulse veilinghuis Lempertz

verkocht voor 4,3 miljoen euro. Een recordprijs,

die niet zijn spirituele soberheid

tenietdoet, maar juist de tijdloze kracht

ervan onderstreept.

BEZOEKEN

Georges de La Tour (1593-1652)

11-09 t/m 25-01

Musée Jacquemart-André

Parijs

ww.musee-jacquemart-andre.com

LEZEN

Georges de La Tour door Jean-Pierre Cuzin.

Citadelles & Mazenod, 2021, Franstalig, 384

pag., ISBN 9782850888557. Prijs: € 199.

53

De Grand Tour

Reizen voor

de statusupdate

Reislust en verzamelwoede waren de motor van de Grand Tour,

de Europese cultuurreis van rijke, met name Britse jongemannen

in de 17e, 18e en 19e eeuw. Dat resulteerde in enorme collecties in

landhuizen. Dit najaar toont het Mauritshuis in Den Haag werken

uit drie ‘Treasure Houses’.


Claude Gellée (Claude Lorrain), Gezicht op een zeehaven en amfitheater, c.1652. © Holkham Hall. © The Earl of Leicester en Holkham Estate.

54

Eerst moest er vrede zijn. Die werd

in 1648 gesloten: het Verdrag van

Münster maakte een einde aan de

Dertigjarige Oorlog tussen Frankrijk

en het Heilige Roomse Rijk. In datzelfde jaar

hadden Spanje en de Republiek der Zeven

Verenigde Nederlanden met de Vrede van

Münster een punt achter hun Tachtigjarige

Oorlog gezet. Lang verhaal kort: Europa

veranderde in een veiliger continent.

Volgens de Oxford English Dictionary duikt

het begrip ‘Grand Tour’ voor het eerst op

in The Voyage of Italy, geschreven door de

rooms-katholieke priester Richard Lassels

(ca. 1603-1668), dat in 1670 postuum werd

gepubliceerd. Lassels noemde vier domeinen

waarin de reiziger zich diende te bekwamen:

intellectueel, sociaal, ethisch en politiek.

Grof omschreven is een Grand Tour een

langdurige studiereis door Europa, met Italië

als hoofdbestemming. Tussen de 16e en

19e-eeuw was het een traditie van (vooral

Britse) jongemannen uit rijke families.

“Om zich voor te bereiden op hun rol in de

maatschappij moesten ze eerst de wereld

leren kennen, fijne manieren kweken en

een goede smaak ontwikkelen”, verklaart

conservator Ariane van Suchtelen van het

Mauritshuis, dat The Grand Tour – Bestemming

Italië presenteert. En ook: hun wilde

haren kwijtraken. “Ze reisden met een heel

gezelschap”, vertelt ze. “Bedienden, privéleraren…

De leiding lag bij een tutor, ook wel

‘bear leader’ genoemd – een berentemmer

om dat jonge geweld in toom te houden.”

Met de evolutie van het transportmiddel

(van koets tot boot en trein) groeide de

Grand Tour later uit tot een democratischer

– goedkoper, gemakkelijker en veiliger

– en internationaal reismodel.

TEKEN VAN BESCHAVING

Met zijn reisboek Coryat’s Crudities uit 1611

toonde Thomas Coryat zich een voorloper,

maar de eerste Grand Tour, zij het nog

niet onder die naam, werd vermoedelijk

ondernomen door Thomas Howard. De

veertiende Earl van Arundel, bijgenaamd

‘The Collector Earl’, reisde in 1613-14 met

zijn vrouw en kinderen door Italië. Howard

stelde Inigo Jones, toen nog niet gevestigd

als architect maar wel al vermaard als reiziger,

aan als zijn ‘cicerone’ (gids).

Ze schiepen een precedent. Na 1648 vervolledigde

de Grand Tour vrijwel standaard de

opvoeding van een Engelse gentleman. De

reis nam enkele maanden tot soms meerdere

jaren in beslag. Het traject bevatte variabelen.

Begonnen werd meestal in Dover, vanwaar

Joseph Nollekens, Hoofd van Medusa, naar de Medusa Rondanini. © Burghley House.

Parijs was een favoriet tussenstation:

de aristocratische jongelui leerden er

Frans, dansen, schermen en paardrijden.

Vervolgens ging het richting Genève of

Lausanne en de Alpen.

het Kanaal werd overgestoken en aangemeerd

in Oostende, Calais of Le Havre. Parijs

was een favoriet tussenstation: de aristocratische

jongelui leerden er Frans, dansen,

schermen en paardrijden. Vervolgens ging het

vaak richting Genève of Lausanne, waarna de

moeilijke passage over de Alpen wachtte.

Italië was de eindbestemming. Doorgaans

eindigde de reis via eventueel Milaan, Turijn,

Firenze, Bologna, Pisa, Padua en/of Venetië

in Rome. Wie nadien nog tot in Napels

afdaalde, bezocht vanzelfsprekend Pompeii

en Herculaneum. In dat geval behoorde een

voettocht op de Vesuvius tot de opleiding. De

terugkeer verliep meermaals via Innsbruck,

Wenen, Heidelberg, Dresden, Berlijn, Pots-

dam, en soms ook Vlaanderen en Holland.

Vrede faciliteerde de Grand Tour, oorlog

ondermijnde hem. Toen eind 18e eeuw de

Napoleontische oorlogen uitbraken, werd

reizen in Europa te onveilig voor toeristisch

vermaak.

CULTUURTOERISME

De jacht op souvenirs maakte deel uit van

de Grand Tour. De reizigers keerden terug

naar huis met kratten vol boeken, schilderijen,

beeldhouwwerken, altaren, fonteinen,

wetenschappelijke instrumenten en

culturele artefacten, van snuifdozen tot

presse-papiers. Thuis werd al dat gerief

uitgestald. “Ze waren ontzettend gegrepen

55

’Ik schilderde al

zo’n twintig jaar en

verkocht niets. Ik zei

tegen mezelf dat als

ik zo doorging, ik zou

verzuipen’

JOHN BALDESSARI

Pietro Fabris, Uitbarsting van de Vesuvius, 1767. © Burghley House.

Anoniem, Het hoofd van de godin Roma

gemonteerd op een post-antieke buste, 130-140

n.Chr. (hoofd), 18e-eeuwse toevoegingen.

© the Earl of Leicester en Holkham Estate.

Op dit cultureel

toerisme avant la

lettre entte zich

een economisch en

artistiek model.

Veel kunstenaars

bouwden hun carrière

op de Grand Tour.

door verzamelwoede, ze kochten bijna de

boel leeg”, vertelt Van Suchtelen. “Zo zijn al

die collecties in landhuizen ontstaan.”

Op dit cultureel toerisme avant la lettre

entte zich ook een economisch model.

“Mensen verdienden er geld aan”, legt Van

Suchtelen uit. “Ze konden ter plaatse de

juiste contacten leggen, de juiste introducties

bezorgen. Neem William Hamilton,

Brits ambassadeur bij de koning van Napels

en Sicilië van 1764 tot 1800. Hij was geoloog

en kunstverzamelaar. Het British Museum

in Londen heeft een relevant deel van zijn

collectie Griekse, Etruskische en Romeinse

kunst aan hem te danken. Reizigers die

Napels aandeden, beklommen sowieso de

Vesuvius. Als onderzoeker van die vulkaan

wees Hamilton hun de weg.”

De vraag naar antieke voorwerpen tijdens

de Grand Tour leidde tot de ontwikkeling

van vroege vormen van toeristische infrastructuur

rond de ruïnes en archeologische

sites. Ook lokale kunstenaars en handelaars

deden goede zaken. Van Suchtelen:

“Thomas Jenkins was een bekend figuur in

Rome, een handelaar in kunst en antiquiteiten.

Hij had een dubieuze reputatie: de prijzen

stegen zodra hij een Grand Tour rook.”

Portretten van de reiziger in een continentale

setting waren een must. Deze golden

als een embleem van zijn wereldse, plechtige

en invloedrijke status. Kunstenaars

bouwden hun carrière op de Grand Tour:

Carlo Maratti, de portrettist Pompeo Batoni

en ‘vedutisti’ (schilders van landschappen

en stadsgezichten) als Canaletto, Panini en

Guardi. Reizigers die minder in de slappe

was zaten konden nog wel een album met

etsen van Piranesi op de kop tikken.

Aan het thuisfront werd gretig verslag van de

Grand Tour gedaan. “Niet dat ze er allemaal

boeken over schreven, al zijn er best wat

reisgidsen in omloop”, zegt Van Suchtelen.

“Thomas Coke van Holkham Hall nam allerlei

bedienden mee, onder meer iemand die in

een kasboek nauwkeurig de uitgaven bijhield.

Zowel de grote als de kleine: van kunstwerken

en boeken tot chocolade langs de kant

van de weg. De hertog van Bedford van Woburn

Abbey had een klein notitieboekje. Die

dingen bleven bewaard. Op de achterkant

van de schilderijen in Burghley House staan

soms aantekeningen: wanneer iets gekocht

werd, wie iets geschonken had, en zo meer.

Zo werd veel informatie doorgegeven.”

56

‘Ze waren ontzettend

gegrepen door

verzamelwoede, ze

kochten bijna de

boel leeg. Zo zijn

al die collecties in

landhuizen ontstaan’

ARIANE VAN SUCHTELEN

(Mauritshuis)

Er werd best mee gepronkt, zo signaleert

ze. Toch oogstten de jonge ‘milordi’ thuis

behalve bewondering ook kritiek. Sommigen

vonden de Grand Tour vanuit artistiek

oogpunt weinig avontuurlijk: een tam teruggrijpen

naar oude concepten. “Uit de Grand

Tour ontstond het neoclassicisme”, pareert

Van Suchtelen. “Het neo-Palladianisme in

de bouwkunst was in Engeland echt nieuw.

Andrea Palladio (1508-1580, red.) liet zich

door de klassieke architectuur inspireren,

maar zijn stijl kenmerkte wel degelijk de 18e

eeuw. In Engeland brak het palladianisme

door dankzij architecten als Inigo Jones en

William Kent. Veel van de Engelse landhuizen

zijn in die stijl gebouwd.”

TIJDCAPSULES

De ‘Treasure Houses of England’ vormen

een erfgoedconsortium dat tien landhuizen

in privébezit groepeert en ze als toeristische

bestemmingen promoot. Dit zijn

achtereenvolgens Beaulieu Palace House,

Hampshire (baron Montagu van Beaulieu);

Blenheim Palace, Oxfordshire (hertog van

Marlborough); Burghley House, Cambridgeshire

(markiezin van Exeter); Castle Howard,

North Yorkshire (graaf van Carlisle); Chatsworth

House, Derbyshire (hertog van De-

vonshire); Harewood House, West Yorkshire

(graaf van Harewood); Hatfield House, Hertfordshire

(markiezin van Salisbury); Holkham

Hall, Norfolk (graaf van Leicester); Leeds

Castle, Kent (Lady Olive Baillie) en Woburn

Abbey, Bedfordshire (hertog van Bedford).

Het Mauritshuis toont een selectie van de

collecties van drie van deze landhuizen:

Burghley House, Holkham Hall en Woburn

Abbey. Van Suchtelen: “Ze bleven prachtig

bewaard, het zijn een soort tijdcapsules. Het

verhaal dat we daarbij vertellen gaat over

het reizen in die tijd: hoe langzaam dat ging,

en dat je er veel tijd en geld voor nodig had.

En over hun verzamelwoede: hoe ze bezig

waren om kunst te kopen voor hun huis. Op

typische Grand Tour-portetten verwijzen

veel details naar de plekken die ze hadden

bezocht. Zo wisten ze thuis meteen: deze

jongen is op reis geweest.”

BEZOEKEN

The Grand Tour – Bestemming Italië

18-09 t/m 04-01

Mauritshuis, Den Haag

www.mauritshuis.nl

‘Ik heb een hekel aan

categorieën. Waarom niet

schilderen op een foto?

Je krijgt dan een hybride

die noch schilderij, noch foto

is. Maar het blijft kunst’

JOHN BALDESSARI

Canaletto, Het San Marcoplein in Venetië naar het westen gezien, ca. 1730-1740. © Woburn Abbey.

57

Fra Angelico

Heilig, hemels en hypermodern

Fra Angelico, De Annunciatie, 1433-1434, tempera op hout, 175 x 180 cm. Cortona, Museo diocesano. © Diocesano-museum, Cortona.

58

Kunstwerk verklaart kunstenaar

De naam waaronder hij eeuwenlang

bekend stond, kreeg hij pas na zijn

dood, maar tijdens zijn leven werd

de kunst van frater Johannes, alias

Fra Angelico, bovenal gewaardeerd

om zijn sierlijke en vernieuwende

stijl, hoewel die toch vooral het

resultaat was van een mix van gotisch

didactisme en renaissance-innovaties.

Misschien kon alleen een engel dit

sublieme evenwicht bereiken?

TEKST: ANNE HUSTACHE

Het tafereel lijkt op het eerste gezicht

eenvoudig, maar blijkt bij

nader inzien ongemeen complex

te zijn: de aartsengel Gabriël

kondigt Maria aan dat ze zwanger zal worden,

volgens de goddelijke wil, en dat ze

Christus in haar schoot zal dragen, zonder

dat er sprake is van vleselijke omgang. Dit is

het mysterie van de Incarnatie, een van de

moeilijkst uit te beelden thema’s en toch een

van de populairste in de christelijke kunst.

Afgezien van de esthetische bekoorlijkheid

van het schilderij is de algehele

opzet ervan, tot in de details, er vooral op

gericht het tafereel te verklaren, om ons

het goddelijke gebaar te laten voelen dat

daar plaatsvindt. Zo staan de twee figuren

onder een portiek met drie bogen aan de

linkerkant en eveneens drie aan de rechterkant

en op de achterwand: dit aantal

van drie verwijst naar de Drie-eenheid,

die God de Vader, Zijn Zoon Christus en

de Heilige Geest verenigt en die wordt

belichaamd in de Annunciatie. De zuil

die de aartsengel scheidt van Maria is een

van de vele symbolen van Christus. Als

een reliëf gebeeldhouwd in tondo, op de

portiek, buigt de buste van God zich naar

Maria toe, terwijl een duif omgeven met

een aureool, fladderend boven de jonge

vrouw, de heilige aard van de openbaring

kracht bijzet.

Op de achtergrond zien we een kamer met

een bed, in het geometrische centrum van

het tafereel, met een gordijn waarvan het

rood symbool staat voor het bloed van de

Maagd, die haar zoon gaat voeden en laten

groeien in haar schoot. De kamer verwijst

naar het mysterie van het lichaam van de

Maagd. Ten slotte is het perspectief op

een bijzonder originele manier opgezet:

het verdwijnpunt is niet in het midden

geplaatst, maar naar links verschoven,

onder het tafereel van Adam en Eva die uit

het paradijs zijn verdreven en Christus die

naar de Aarde is gekomen om hun zonde

weg te nemen. Dat perspectief benadrukt

hier meteen ook hoe nauw de twee taferelen

met elkaar verbonden zijn: het ene is

het gevolg van het andere.

Alles in dit

schilderij is erop

gericht om ons

het goddelijke

gebaar te laten

voelen dat hier

plaatsvindt.

KRUISPUNT

Guido di Pietro werd aan het einde van

de 14e eeuw geboren in Vicchio en trad

rond 1417 toe tot de Dominicaanse orde

in Fiesole, waar hij de naam Fra Giovanni

(broeder Johannes) kreeg. Er is vrijwel

niets bekend over zijn jeugd. Als monnik

beoefende hij eerst de verluchtingskunst

en hoewel hij zijn hele leven bepaalde

priesterlijke taken op zich nam, werd hij

een van de beroemdste schilders van zijn

tijd. In het klooster raakte hij bevriend

met de prior, Antonino Pierozzi, die later

aartsbisschop van Florence werd en heilig

werd verklaard als de heilige Antoninus.

Omstreeks 1438 verhuisde Fra Angelico

met zijn Dominicaanse broeders naar

Florence, naar het San Marco-klooster,

waar Pierozzi prior was geworden en waar

hij een aantal opmerkelijke fresco’s zou

creëren, waaronder een nieuwe Annunciatie

(Fra Angelico schilderde het onderwerp

alles samen zo’n vijftien keer). Rond

1445 gaf hij gehoor aan de oproep van

paus Eugenius IV en ging hij enkele jaren

in Rome werken, voordat hij naar Orvieto

verhuisde. Van 1450 tot 1452 was hij prior

in Fiesole. Het was echter in Rome dat hij

stierf, in 1455.

Zijn hele leven lang stond Fra Angelico in

contact met mecenassen, zoals Cosimo de’

Medici, maar ook met kunstenaars. Hij zag

met eigen ogen de eerste meesterwerken

van de renaissance. Hij was opmerkelijk

goed op de hoogte van de ontwikkeling

van de schilderkunst, de uitvinding van het

perspectief en de herontdekking van de

klassieke oudheid. Zijn eerste leermeester,

Lorenzo Monaco (1370-1425), bracht hem

de schoonheid van de internationale gotische

stijl bij. Geleidelijk aan nam hij echter

afstand van de gotiek, door bijvoorbeeld

het perspectief en motieven uit de oudheid

te integreren. Maar wat hij vooral wilde,

was deze nieuwe elementen onderwerpen

aan zijn eigen desiderata, zoals blijkt uit de

Kruisiging in Cortona. Fra Angelico bevond

zich dus op de samenvloeiing van twee

tijdperken, waarbij hij het ene op glorieuze

wijze voltooide door het andere resoluut

te omarmen.

PREDIKEN VIA KUNST

Fra Angelico werd wellicht beïnvloed

door Antonino Pierozzi, die liefdadigheid

en vroomheid promootte en aan de wieg

stond van een beweging om de Dominicaanse

orde te vernieuwen. Om zijn morele

boodschappen aanschouwelijk te maken,

gebruikte hij de meest geraffineerde artistieke

middelen, zoals sierlijke figuren en

prachtige combinaties van blauw en goud,

kenmerkend voor de Kroning van de Maagd

(1434-35) en de Retabel van San Marco.

Deze keuzes waren echter altijd onderworpen

aan zijn didactische intentie en

de schilder vergat ook nooit het licht een

transcendente kracht te verlenen. En

soms, vooral in zijn fresco’s, liet hij alle

versiering achterwege om de aandacht toe

te spitsen op het tafereel zelf, alsof hij ons

uitnodigde tot contemplatie. De grote Annunciatie,

geschilderd op een muur in het

San Marco-klooster, is daar een treffend

voorbeeld van. Een zeer gelijkaardig fresco,

opmerkelijk door zijn intensiteit, siert cel

nummer drie in hetzelfde klooster.

BEZOEKEN

Beato Angelico

26-09 t/m 25-01

Palazzo Strozzi

Florence

www.palazzostrozzi.org

59

Museum inzicht

De curator spreekt – #008

Heropende zalen

die durven kiezen

Hoe breng je stijlen tot leven die tegelijk subtiel en

overdadig zijn? Conservator Werner Adriaenssens,

specialist in Belgische art nouveau en art deco,

gidst ons door de gloednieuwe zalen van het

Museum Kunst en Geschiedenis. Hij maakte

geen statische opstelling, maar een meeslepende

ervaring. Een museum mag geen opslagplaats van

middelmatigheid zijn, vindt hij. En dat voel je in

elke vitrine.

© Be culture.

‘Een museum

mag geen

opslagplaats van

middelmatigheid

zijn’

WERNER ADRIAENSSENS

Foto: Werner Adriaenssens. © KMKG.

Wat was het uitgangspunt

of de eerste vonk voor deze

opstelling?

“Deze permanente opstelling

vindt haar oorsprong in een

koninklijk besluit van 1887 –

inderdaad, niet 1987 – waarin

werd bepaald dat de Koninklijke

Musea voor Kunst en Geschiedenis

een collectie eigentijdse

sierkunsten moesten opbouwen.

Later noemden we dat art nouveau.

Doel was om de bestaande

verzameling historische meubels,

retabels, wandtapijten en luxueuze

gebruiksvoorwerpen aan te

vullen met hedendaagse creaties.

De eerste aankopen dateren van

1894 en vonden vooral plaats op

tentoonstellingen van het Brusselse

salon La Libre Esthétique

en op wereldtentoonstellingen.

Rond 1900 kwam dat proces stil

te liggen, maar met de Exposition

internationale des arts décoratifs

et industriels modernes in Parijs

in 1925 kreeg de art-decocollectie

een nieuwe impuls. Op deze

tentoonstelling, waaraan de decoratieve

stijl van het interbellum

haar naam dankt, werden heel

wat kunstwerken aangekocht

voor het museum. Helaas werd

de collectie slechts sporadisch en

fragmentarisch getoond. In 1998

werd ik aangesteld met de opdracht

de collecties art nouveau

en art deco te bestuderen en uit

te breiden. Dat deed ik in lijn met

het historische aankoopbeleid.

Daarbij gaat de aandacht vooral

uit naar Belgische ontwerpen die

op toonaangevende tentoonstellingen

werden gepresenteerd.

Dankzij mecenaatssteun van het

Fonds Baillet Latour kon in 2008

het project voor een permanente

presentatie in ruime zalen

worden opgestart. Zeventien jaar

en tal van obstakels later is het

eindelijk zover, en dat stemt ons

bijzonder gelukkig.”

Hoe is het thema of de selectie

ontstaan? Was het een logisch

pad of een grillige zoektocht?

“Een museum mag geen opslagplaats

van middelmatigheid

zijn. Dat is altijd mijn uitgangspunt

geweest. In een tijd waarin

ruimte en middelen schaars zijn,

moet je durven kiezen voor top-

‘In 1998 werd ik

aangesteld met

de opdracht

de collecties

art nouveau

en art deco te

bestuderen en

uit te breiden’

stukken: artistiek uitmuntend én

historisch relevant. Die lijn heb

ik consequent doorgetrokken.

Omdat het aankoopbudget erg

beperkt is, focuste ik uitsluitend

op Belgische art nouveau en art

deco. En dat is allesbehalve een

beperking: België liep voorop in

de art nouveau en bracht ook in

de art deco uitzonderlijke ontwerpen

voort. Een grillig verzamelbeleid?

Integendeel. Dankzij

eigen middelen, onze vriendenvereniging

en de steun van de

Koning Boudewijnstichting werd

60

dit project werkelijkheid en krijgt

de bezoeker een uniek panorama

van het beste wat België binnen

de beide stijlen heeft voortgebracht.

Dat is iets waarop België

terecht trots mag zijn.”

Welk werk of moment in de

opstelling voelt voor u als de

kern van het verhaal?

“Kiezen is moeilijk tussen zoveel

meesterwerken, maar qua ruimte

en impact springt één werk er

toch uit: de gereconstrueerde

wintertuin van het huis Cousin,

een ontwerp van Victor Horta

uit 1900. Deze indrukwekkende

architecturale creatie – met staal,

glas-in-lood, marmer, houtwerk

en mozaïek – toont Horta op

het toppunt van zijn kunnen.

Mijn bijzondere dank gaat uit

naar de privéfinanciers die dit

titanenwerk mogelijk maakten,

waaronder de TotalEnergies

Foundation en Barbara Van der

Wee Architects. De hele zaal

kent een logisch, min of meer

chronologisch verhaal ontwikkeld

over dertien thema’s, bepaald

door de belangrijkheid van de

ontwerpers, de evenementen

waar hun werken waren te zien

of de tendensen waar zij bij aansloten.

Je krijgt ook een zicht op

de maatschappelijke context van

die kunst.”

Hoe ziet u uw rol als curator?

Ben u een gids, een verhalenverteller

of iets anders?

“De objecten vormen het vertrekpunt

van het verhaal: waar

werden ze gemaakt, wie gaf de

opdracht, en waar werden ze

getoond – in salons, op tentoonstellingen

of in privéwoningen?

Zo leggen we verbanden met

Brusselse interieurs en de nauwe

samenwerking tussen kunstenaars

en hun opdrachtgevers.

Korte, toegankelijke teksten op

verschillende niveaus begeleiden

de bezoeker. Ik koos bewust voor

een luchtige, sobere scenografie

met vrijstaande vitrines en

basissen. Die laten de stukken

ademen en houden de aandacht

op de kunstwerken zelf.

Ook de werken aan de muur

maken zo volwaardig deel uit van

het verhaal.”

‘De objecten vormen het vertrekpunt

van het verhaal: waar werden ze

gemaakt, wie gaf de opdracht,

en waar werden ze getoond – in

salons, op tentoonstellingen of in

privéwoningen?’

WERNER ADRIAENSSENS

Wat hoopt u dat bezoekers

meenemen na het bezoeken

van de nieuwe opstelling?

“Ik hoop dat onze bezoekers

onder de indruk zullen zijn van

het artistieke genie dat in België

tot bloei kwam tijdens een

periode van ruim vijftig jaar. De

uitzonderlijke kwaliteit en grote

verscheidenheid van de werken

getuigen van een streven naar

uitmuntendheid en van de sterke

persoonlijke expressie van onze

ontwerpers en kunstenaars. Met

deze presentatie eren we figuren

als Victor Horta, Paul Hankar,

Henry Van de Velde, Oscar Van

de Voorde, Philippe en Marcel

Wolfers, Albert Van huffel, de

kristalfabriek Val-Saint-Lambert,

het tapijtatelier van Elisabeth De

Saedeleer, en vele anderen.”

Als u één werk mocht kiezen

om mee naar huis te nemen,

welk zou dat zijn en waarom?

“Ik heb een bijzondere bewondering

voor het paar kandelaars

dat Henry Van de Velde tussen

1898 en 1899 ontwierp en dat

in 1900 door het museum werd

aangekocht. Voor mij belichamen

ze de essentie van hedendaags

design. Van de Velde wist functie

en esthetiek op meesterlijke

wijze te verenigen in een elegante

art-nouveaustijl, volledig

ontdaan van florale motieven.

Alleen abstracte lijnen, volumes

en leegtes spreken. Hij werkte

lang en intens aan het ontwerp,

gedreven door de zoektocht naar

perfectie – en die heeft hij hier

zonder twijfel bereikt. Van de

Velde blijft een van de grootste

Belgische ontwerpers aller tijden

en met die mening sta ik zeker

niet alleen.”

Museum voor

Kunst en Geschiedenis

Brussel

www.artandhistory.museum

Henry Van de Velde (1863-1957), paar kandelaars, 1898-99, verzilverd, 58,5 cm. Aankoop in 1900. Inv. 6868-6869. © KMKG.

61

Museum tips

Een ideaal dorp

27-09 t/m 04-01

BPS22

Charleroi

www.bps22.be

Contrasterende

herinneringen

28-09 t/m 14-12

Z33

Hasselt

www.z33.be

Marcel Schmitz, zonder titel, 2021, collage van plakband

op papier. © La ‘S’ Grand Atelier.

Al zo’n dertig jaar pakt het Centre

d’art brut et contemporain

La ‘S’ Grand Atelier uit met originele

samenwerkingsprojecten

in artistieke residenties. Het centrum

is uitgegroeid tot een plek

voor uitwisseling, met uiteenlopende

workshops, variërend van

tekenen en dans tot grafische

verhalen, waarin talent vrij tot

bloei kan komen. De verschillen

tussen mensen verdwijnen,

net als de barrières tussen de

diverse kunstdisciplines. BPS22

opent nu de deuren voor de

tentoonstelling Novê Salm, een

woord dat verwijst naar Vielsalm

(‘vieux saumon’), waar het

centrum is gevestigd, en naar

de Ardense folklore. Novê Salm

is zo’n beetje het ideale dorp,

gezien uit het standpunt van de

‘S’-kunstenaars (mensen met

een mentale beperking) en de

gastkunstenaars in residentie.

Het is een dorp waar een hecht

collectief aan het werk is en

conventies noch normen van

prestatie of perfectie bestaan.

(ah)

Na zijn markante deelname aan Art Brussels in

april is er nu ook een eerste institutionele monografie

over Mounir Eddib (°1995). Deze schilder

en multimediakunstenaar werd geboren in een

volksbuurt in Genk, woonplaats van zijn grootvader,

mijnwerker en migrant uit de grensgebieden

van de Westelijke Sahara. Deze herinneringen,

vermengd met diverse tradities die in ere werden

gehouden, hebben zijn autobiografische kunst

mede gevormd. Mounir Eddib laat zich inspireren

door thema’s als migratie en verbondenheid,

de brutaliteit van postindustriële landschappen

en het transformerende potentieel van de

inheemse kosmologie, rituelen en magie uit de

Sahara. Na een opleiding als koeltechnicus begon

hij, beïnvloed door street art, als autodidact

kunst te maken. Hij is ook nauw betrokken bij

verenigingen die gericht zijn op het bewustmaken

van jongeren. (ah)

Mounir Eddib, Birch Spirit, 2024, olieverf op doek.

© de kunstenaar.

Dromen van het fin de siècle

29-08 t/m 19-04

Maison Hannon

Brussel

www.maisonhannon.be

Alexandre Graverol, Illustration pour

Alladine et Palomides de Maurice

Maeterlinck, 1894. Collection Atelier

Symboliste. © Maison Hannon. Foto:

Silvia Cappellari.

Edouard en Marie Hannon waren fervente liefhebbers van hedendaagse kunst, zoals blijkt uit hun

elegante woning in art-nouveaustijl in Brussel, waarvan het indrukwekkende symbolistische fresco

in het trappenhuis te danken is aan Paul Baudouin. Dit unieke gebouw vormt dan ook een bijzonder

passend decor voor een tentoonstelling gewijd aan het Belgisch symbolisme. Dromenecho’s

is een reis door de verbeelding van het fin de siècle, waardoor meteen een bredere reflectie over

de stijl mogelijk wordt, met een overzicht van de vele vertakkingen ervan: esthetisch, filosofisch,

sociaal en spiritueel. Kunstenaars van wie werk wordt gepresenteerd, zijn onder anderen Victor

Rousseau, Emile Gallé, Fernand Khnopff, Jean Delville, Jeanne de Tallenay, Charles van der Stappen,

George Minne, Alexandre Graverol en Jef Lambeaux. (ah)

62

De meest Parijse Amerikaan

23-09 t/m 11-01

Musée d’Orsay

Parijs

www.musee-orsay.fr

Gemarginaliseerden

27-09 t/m 15-02 K20

Düsseldorf

www.kunstsammlung.de

John Singer Sargent, Madame X (Madame Gautreau),

ca. 1883-84, olieverf op doek, 208,6 x 109,9 cm. New York,

The Metropolitan Museum of Art, Fonds Arthur Hoppock

Hearn, 1916, inv. 16.53. 6 mudal. © The Metropolitan

Museum of Art, Dist. GrandPalaisRmn. Foto: MMA.

Het was de meest beslissende

periode in zijn carrière: de aankomst

in Parijs in 1874, om er in de leer te

gaan bij de Franse portretschilder

Carolus-Duran, tot aan zijn verhuizing

naar Londen, tien jaar later.

In dit decennium ontwikkelde de

Amerikaanse schilder John Singer

Sargent (1856-1925) de stijl die hem

internationaal beroemd zou maken,

vooral in de portretschilderkunst.

Sargent. The Paris Years (1874-1884)

laat zien hoe de jonge kunstenaar,

terwijl hij banden aanknoopte met

andere Amerikaanse expats, vlot

integreerde in de Franse samenleving

en bevriend raakte met

verzamelaars, schrijvers en andere

kunstenaars. In Parijs oogstte hij voor

het eerst erkenning en maakte een

aantal meesterwerken, waaronder

het beroemde Portrait of Madame

X (Madame Gautreau), dat zo’n

schandaal veroorzaakte dat hij zich

gedwongen zag de Lichtstad te

verlaten. Dit schilderij staat dan ook

centraal op de tentoonstelling met

tal van andere werken, zoals Dr Pozzi

at Home, die de diversiteit van zijn

talent laten zien. (ah)

Queere Moderne 1900 bis 1950 is de eerste expositie

die aantoont hoe belangrijk en vernieuwend

de bijdrage van queer kunstenaars aan

het modernisme was. Die rol is lang onderschat.

Door uiting te geven aan hun verlangens,

individuele ervaringen en persoonlijke expressiewijzen,

zonder zich te onderwerpen aan

de maatschappelijke dictaten over gender en

seksualiteit, openden ze nieuwe wegen. Veel

van deze kunstenaars zijn gemarginaliseerd

in de traditionele geschiedschrijving, terwijl

anderen werden bestempeld als ‘anti-modern’.

De tentoonstelling laat ons niet alleen kennismaken

met deze kunstenaars, maar verbreedt

en vervolledigt ook onze traditionele kijk op het

modernisme. De werken komen uit Oost- en

West-Europa en Noord- en Latijns-Amerika. (ah)

Anton Prinner, Double personnage, 1937, hout, 63 x 30 x

18 cm. Collectie van Kálmán Makláry, Boedapest.

Feministe van het eerste uur

26-09 tot 08-02

MUDAM

Luxemburg

www.mudam.lu

Deze overzichtstentoonstelling is de eerste in Europa over Eleanor Antin (°1935), een Amerikaanse

conceptuele kunstenaar van wie het oeuvre in het teken staat van de vrouwelijke identiteit en

de rol van vrouwen in de samenleving. Zelf zegt ze daarover: “Ik ben een gepassioneerde feministe

en een feministische kunstenaar, maar ik ben ook een conceptuele kunstenaar, een performancekunstenaar,

een videokunstenaar. (...) Vergeet niet dat we toen een nieuwe kunstwereld

aan het uitvinden waren, waarin we ons bevrijdden van de gestandaardiseerde opvattingen over

schilderkunst en beeldhouwkunst. En feministische kunstenaars liepen daarin voorop.” De tentoonstelling

begint met de eerste conceptuele werken uit de jaren 60, en vervolgens de jaren 70

en 80, waarin ze meerdere identiteiten belichaamde. In de jaren 90 ensceneerde ze ‘historische

momenten’, in het bijzonder gelinkt aan de Joodse geschiedenis, resonerend met haar eigen

roots. Haar recente fotoreeksen maken het beeld compleet. (ah)

Eleanor Antin, The King of Solana Beach, 1974-75. © de kunstenaar. Met toestemming van Richard Saltoun Gallery.

63

Museum tips

De kracht van zwart

20-09 t/m 18-01

Royal Academy orf Arts

Londen

www.royalacademy.org.uk

De passie

van Hélène

13-09 t/m 08-02

National Gallery

Londen

www.nationalgallery.org.uk

Sommige gebeurtenissen

fungeren als triggers

in de carrière van

een kunstenaar. Voor

Kerry James Marshall

(°1955) hadden de

rassenrellen van 1965

in Los Angeles zelfs

een initiërend effect

omdat de ontdekking,

op tienjarige leeftijd,

van het geweld dat

gepaard gaat met

segregatie onmiddellijk

zijn toewijding bepaalde

aan de verdediging van

de Afro-Amerikaanse

cultuur. Zijn multidisciplinaire

oeuvre doet

ons nadenken over

de ambiguïteit van

de uitbeelding van

Afro-Amerikanen in de

Amerikaanse kunst. De

af- en aanwezigheid

van de zwarte persoon in de samenleving wordt in zijn doeken in de kijker gezet door

het accentueren van de ‘zwartheid’ van de huid, tot op het punt waarop de figuur niet

meer te zien is. Bovendien, zoals Kerry James Marshall: The Histories toont, combineert

hij bewust de westerse traditie (in zijn penseelvoering, spel met perspectief en

figuratie) met de Afrikaanse traditie (zoals door het gebruik van levendige kleuren)

in grootschalige werken die even opvallend zijn door hun compositie als door hun

thematiek. (ah)

Kerry James Marshall, Vignette #13, 2008, acryl op pvc, 182,9 x 152,4 cm. Susan Manilow Collection.

© de kunstenaar. Met toestemming van Jack Shainman Gallery, New York.

Om de heropening na twee jaar renovatie

te vieren, organiseert Sainsbury Wing, de

tijdelijke tentoonstellingsvleugel van National

Gallery, een grote tentoonstelling gewijd aan

het neo-impressionisme, met een van de

belangrijkste collecties op dit gebied: die van

Hélène Kröller-Müller. De mecenas, die in

Otterlo het museum oprichtte dat haar naam

draagt, is vooral bekend om haar keuzes wat

betreft kunst uit de eerste helft van de 20e

eeuw. Ze begon haar verzameling met oude

kunst, maar ging daarna over op nieuwe

trends. Zo raakte ze gefascineerd door het

neo-impressionisme. Een van de blikvangers

van deze expositie is een meesterwerk

van Georges Seurat, Le Chahut. Naast

sleutel figuren als Seurat en Signac komen

Belgische kunstenaars, onder wie Théo Van

Rysselberghe en Henry Van de Velde, en

Nederlandse kunstenaars, zoals Jan Toorop,

aan bod. (ah)

Théo Van Rysselberghe, Per-Kiridy à marée haute,

1889, olieverf op doek. Collectie Kröller-Müller,

Otterlo, Nederland. Foto: Rik Klein Gotink.

Natuur, theosofie en occultisme

04-09 t/m 18-01

Leopold Museum

Wenen

www.leopoldmuseum.org

Het Wenen van het fin de siècle bracht verschillende belangrijke artistieke bewegingen voort,

waaronder muziek (Wagner), beeldende kunst (Sezession en Wiener Werkstätte) en literatuur

( August Strindberg). Deze tentoonstelling Verborgene Moderne creëert een belangrijke link

tussen deze verschillende nieuwe uitingen, met name een onderliggende stroming: die van een

terugkeer naar de natuur. In die periode groeide er kritiek op het materialisme van de geïndustrialiseerde

samenleving, waardoor men verlangde naar een nieuwe levenswijze, gericht op de

natuur. Niet om simpelweg de natuur te bewonderen, zoals de realisten, maar om er lichaam en

geest mee te verbinden. Sommigen werden vegetariër, anderen naturist en weer anderen streefden

naar zielsverheffing via oosterse filosofieën. Ook wilden sommige kunstenaars via theosofie,

esoterie of occultisme doordringen tot de verborgen krachten van de natuur. De expositie belicht

de fascinerende facetten van deze zoektocht naar een ‘nieuwe mens’. (ah)

Hugo Höppener, Licht gebed, 1894. Olieverf op doek. Deutsches Historisches Museum Foundation, Berlijn,

Inv. 1990/2490. © bpk. Deutsches Historisches Museum. Foto: Arne Psille.

64

Surimono

26-09 t/m 25-05

Museum Rietberg

Zürich

www.rietberg.ch

De experimenten

van Man Ray

14-09 t/m 01-02

The Metropolitan

Museum of Art

New York

www.metmuseum.org

In de rijke

traditie van

de Japanse

prentkunst

neemt ‘surimono’

een bijzondere

plaats

in als een

uniek genre

van verfijnde

houtsnijkunst.

‘Surimono’,

letterlijk:

‘kunst van

gedrukte dingen’,

ontstond

in de 17e eeuw

als prenten

gemaakt in

opdracht van

dichtersverenigingen

ter

illustratie van

het winnende

gedicht van

een poëziewedstrijd.

Deze prenten,

met hun mix van poëzie, humor en zachte lijnen, worden geschonken of uitgewisseld

bij speciale gelegenheden, zoals nieuwjaarsvieringen. Oorspronkelijk werden ze

uitgegeven in kleine oplagen en later ontwikkeld voor die speciale vieringen. ‘Surimono’

werd gaandeweg diverser, ook gebruikt voor bijvoorbeeld winkelopeningen,

verjaardagen, theatervoorstellingen of dagen waarop overledenen werden herdacht.

De expositie Japan de luxe belicht de verschillende ‘surimono’-soorten, met hun rijke

beeldtaal, uitdrukkingswijzen en druktechnieken. (ah)

Oude Kintoki en kleine demon met slangvormige doek, Totoya Hokkei, Japan, Edo-tijdperk, 1833,

‘surimono’, kleuren op papier, schenking van Gisela Müller en Erich Gross. © Museum Rietberg. Foto:

Rainer Wolfsberger.

De tentoonstelling When Objects Dream, genoemd

naar een uitspraak van Tristan Tzara

over Man Rays ‘rayographs’, laat ons kennismaken

met deze beroemde werken, ontwikkeld

in de winter van 1921. De briljante Amerikaanse

kunstenaar experimenteerde toen

met verschillende technieken om foto’s te

maken zonder camera: hij plaatste willekeurige

voorwerpen op een vel gevoelig papier

en stelde ze bloot aan sterk licht. Het effect

was verbluffend: de voorwerpen verloren hun

herkenbare vormen, de contouren losten op

of werden juist krachtiger, en het licht werd

fascinerend mysterieus. De expositie plaatst

dit avontuur in de context van zijn algemene

oeuvre uit de jaren 1910 en 1920. Man Ray

was een multidisciplinaire kunstenaar die

even graag schilderde als fotografeerde. De

onvermoeibare experimentator sloot zich

spontaan aan bij de avant-gardekringen van

die tijd, eerst de dadaïsten en later de surrealisten.

(ah)

Man Ray, Rayograph, 1922, zilvergelatinedruk,

24,1 x 17,8 cm. Privécollectie. © Man Ray 2015 Trust/

Artists Rights Society (ARS), NY/ ADAGP, Parijs, 2025.

Foto: Ben Blackwell.

Appel en Lennon

27-09 t/m 25-01

Fotomuseum aan het Vrijthof

Maastricht

www.fotomuseumaanhetvrijthof.nl

In Appel en Lennon toont Fotomuseum aan het Vrijthof iconische beelden

van persfotograaf Nico Koster. Kleurrijke portretten van Cobra-kunstenaar

Karel Appel worden afgewisseld met indringende zwart-witfoto’s van John

Lennon en Yoko Ono’s beroemde Bed-In for Peace in 1969. Koster werkte

van 1963 tot 1988 voor De Telegraaf en legde wereldnieuws vast met een

oog voor menselijkheid en stijl. Zijn foto’s bieden een unieke blik op kunst,

activisme en de jaren 60 en 70. De tentoonstelling is een eerbetoon aan een

fotograaf die met zijn lens niet alleen observeerde, maar ook verhalen wist te

vangen en te vertellen. (eb)

Nico Koster, Karel Appel in New York II, 1982, foto. © de fotograaf.

65

Museum agenda

Ruud van Empel, World#19, 2006. © de kunstenaar. Te zien bij Musée de la

Photographie in Charleroi.

△ Özgür Kar. Malaise

/ Panamarenko. Reis

naar de sterren / The

King Kong: Between

Cinephilia and Activisme

till 07-09

△ The Geopolitics

of Infrastructure.

Contemporary

Perspectives

till 21-09

Middelheimmuseum

△ Sammy Baloji. The long

hand

till 31-12

MoMu

△ Collection presentation

04-09 till 31-12

△ GIRLS

27-09 till 01-02-2026

△ Resolución

till 23-11

Museum Mayer van

den Bergh

△ Publiekslieveling.

Een intieme blik op

meesterwerken

till 12-09

Verbeke Foundation

△ Without Destination

till 02-11

Bouillon

△ Art Public 2025

till 21-09

△ Entre Paris et Bruxelles.

La période Art Déco du

couple Baucher-Feron

till 02-11

△ Skateboard

till 14-09

△ Looking Through

Objects: Women in

Contemporary Polish

Design

till 28-09

Fondation A

△ What’s the word?

Johannesburg!

11-09 till 21-12

Fondation

Boghossian

△ Fire

25-09 till 01-03-2026

△ Echoes of Art Deco

till 02-11

△ Regards intemporels

des pharaons à

aujourd’hui

till 07-09

Fondation CAB

△ Super Conceptual Pop

till 31-10

iMAL

△ The Cookery

18-09 till 21-09

△ Je suis verticale

(mais je voudrais être

horizontale)

till 21-09

Musée Horta

△ 100 motifs, (g)een

motief, all over

till 02-11

Musée Mode &

Dentelle

△ 40+ years of stijl

till 11-01-2026

Musées Art & Histoire

△ Youssef Swatt. Les

Silences que j’ai entendus

till 30-09

Museum voor

Moderne Religieuze

Kunst

△ Sketching For the

Basilica. Architect Albert

Van Huffel. Art Deco &

100 years of Arts and

Architecture

till 31-03-2026

Tour&Taxis

△ Sebastião Salgado.

Amazônia

till 11-11

WIELS

△ Réalisme Magique

till 28-09

Wittockiana

△ Les éditions Tandem.

Florilège Complice

till 21-09

△ Bruno Robbe.

Imprimeur et éditeur

till 25-09

Charleroi

Aalst

Netwerk Aalst

△ Tedere, triviale,

totemistische, tettertafels

/ Info-Angel: Atelier Kern

Rechteroever

till 24-09

Antwerpen

DIVA

△ 21ste Zilvertriënnale

till 30-09

Extra City

△ Larissa Sansour.

While We Count Our

Earthquakes

till 21-09

△ Periphery

till 31-12

FOMU

△ No longer not yet.

Katja Mater en FOMU-

Collectie

till 22-02-2026

△ These Branching

Moments / .TIFF 2025.

Emerging Belgian

Photography / OM/

MOTHER. Participatief

fotoproject uit Hebron

till 28-09

KMSKA

△ Baanbrekers van het

abstracte. De Stijl versus

kring Moderne Kunst

till 07-09

△ Visionair Verzameld.

Private verzamelingen

in dialoog met de Oude

Meesters

till 12-10

Kunsthal Extra City

△ While We Count Our

Earthquakes

till 21-09

△ Periphery

till 31-12

M HKA

△ De toestand is vloeibaar

till 03-01-2027

Brussels

Art et Marges

△ Aussi loin qu’ici

till 29-03-2026

Atelier34zero

△ De la fibre à la forme

till 30-10

BELvue! Museum

△ ART DECO

till 04-01-2026

Botanique

△ ArtContest 2025

04-09 till 28-09

Bozar

△ John Baldessari

19-09 till 04-01

CIVA

△ Chronograms of

Architecture

till 28-09

Design Museum

△ Paris, Brussels and

back. The Art Déco

period of the Baucher-

Feron couple

till 02-11

ISELP

△ Uncharted

19-09 till 06-12

La Maison des Arts

△ À table !

20-09 till 23-11

MAD Brussels

△ Laetitia Bica. Come As

You Are

till 06-09

Maison de l’Histoire

Européenne

△ Passé Composé. Un

album européen

till 11-01-2026

△ Raising our roots.

Bruxelles à travers onze

ogen

till 31-10

Maison Hannon

△ Échos des Songes. Le

Symbolisme à Bruxelles

till 19-04-2026

Musée & Jardins van

Buuren

△ Around Art Deco.

Sculptures de l’entredeux-guerres

till 28-09

BPS22

△ La “S” Grand Atelier.

Novê Salm

27-09 till 04-01-2026

△ Democracia / Hervé

Charles. Albedo

till 31-08

Le Bois du Cazier

△ Le charbon de la

reconstruction

till 05-10

△ Homo Detritus

till 16-11

Musée de la

Photograhie

△ Histoires en séries /

Younès Ben Slimane /

Fañch le Bos

04-10 till 25-01-2026

△ Ruud van Empel /

Jean-Marc Wull / John

Vink / Jean-Marc Chapa /

Justine Dofal / Eva Giolo

till 21-09

Deinze

Mudel

△ Roger Raveel. Picnic

till 21-09

66

Deurne

Museum Dhondt-

Dhaenens

△ Libasse Ka. Notes on

Shape Shifting

21-09 till 21-12

Drogenbos

FeliX Art & Eco

Museum

△ In Between Spaces

till 07-09

Eupen

IKOB

△ Léon Wuidar. Um die

Ecke

14-09 till 30-11

Gaasbeek

Kasteel van Gaasbeek

△ David Claerbout. At the

window

till 16-11

Gent

MSK

△ Stephan Vanfleteren.

Transcripts of a Sea

20-09 till 04-01-2026

Museum Dr. Guislain

△ Eigen Huis

till 27-09-2026

△ De Kamer van Franske

till 30-09

△ Op losse schroeven

till 30-12

Sint-Pietersabdij

△ Michiel Hendryckx.

Schoonheid als verzet

till 16-11

SMAK

△ Painting after

Painting. Hedendaagse

Schilderkunst in België

till 02-11

△ Private Passion x

Public Duty. Hoet &

Matthys-Colle: Through

Collectors’ Eyes

till 28-09

Herbert Foundation

△ Rodney Graham.

Sumptuous Allegories

of Nothingness / Jan

Vercruysse. Avis au

lecteur

till 27-07

Halle

Museum den AST

△ Van Akarova tot

Thevenet. Halle in de

kunst

till 31-10

Hasselt

Mode Museum

△ Rococo Reboot. Mode

1750-1830

till 22-02-2026

Z33

△ Michael Beutler

28-09 till 22-03-2026

Hornu

CID

△ Que Veux-Tu, brique?

till 28-09

MACS

△ Haim Steinback.

Objects for People

till 02-11

Jabbeke

Permeke Museum

△ Gedeelde Kamers.

Huiselijkheid Verbeeld

till 23-11

Kortrijk

ABBY Kortrijk

Museum

△ F*lklore. Reinventing

Tradition

till 14-09

Be-Part

△ Ria Bosman. Op het

ritme van de stilte

till 09-06

△ Saddie Choua

till 14-09

△ Joelle Dubois. Rekindling

06-09 till 07-12

La Louvière

Centre de la Gravure

et de l’Image

imprimée

△ Brecht Evens est pressé.

10 ans d’estampes

till 23-11

Musée de la Mine et

du Développement

Durable

△ René Hausman. Anima

till 28-09

Leuven

M Museum

△ Grace Schwindt. A

History of Touch

till 16-11

△ Alicja Kwade / Kennis

in zicht

till 22-08-2026

△ Collectie van M

till 29-04-2029

Museum PARCUM

△ Ecstasy & Orewoet

till 09-11

Liège

Musée de la Vie

wallonne

△ KATALOG. Barbara

Iweins

till 09-11

Louvain-la-

Neuve

Musée de la BD

△ Le livre-objet en BD

till 07-09

Musée L

△ Happy U! Le Musée L

en fête pour les 600 ans

de l’UCLouvain

till 22-02-2026

Mechelen

Kazerne Dossin

△ Sport et les athlètes au

KL Auschwitz

till 10-12

Meise

Plantentuin Meise

△ Publiek Park

till 28-09

Middelkerke

Cultuurstek de

Branding

△ Once Upon a Time in

Middelkerke

till 30-09

Mons

Mons Memorial

Museum

△ L’esprit carcéral.

Verlaine, Dumont,

Detournay, Bervoets et la

prison de Mons

till 10-05-2026

Namur

Le Delta

△ Mehdi Georges Lahlou.

A l’ombre des palmiers,

conversation botanique

27-09 till 25-01-2026

Le Delta

△ Vivian Maier. Saisir la

vie partout

till 30-11

Musée Félicien Rops

△ Constantin Meunier. La

genèse d’une image

till 07-09

Oostende

MU.ZEE -

Venetiaanse

Gaanderijen

△ Het is zondag op zee!

till 22-02-2026

Poperingen

Bibliotheek

△ Painting Hunt.

Kunstenfestival Watou

till 19-09

Puurs-Sint-

Amands

Verhaerenmuseum

△ Langs de waterkant

21-09 till 20-11

Roeselare

Ter Posterie

△ Corus Domus. Group

Exhibition

till 12-10

Ronse

Stille Bliksem

△ Jan Leenknegt &

Abdelkrim Ouazzani

12-09 till 05-10

Seneffe

Château de Seneffe

△ Thierry Bontridder.

Sculpteur de Bijoux

till 11-11

Sint-Amands

Emile Verhaeren

Provenciaal Museum

△ Masereel - Verharen.

Dialoog in zwart en wit

till 07-09

Sint-Niklaas

Curiosum

△ Expo 150 jaar

Davidsfonds

till 21-09

Turnhout

De Warande

△ Timecircus. Random

Well-Organised Universe

till 16-11

Waregem

Be-Part

△ Rein Dufait. Ginder de

dingen, de dagen en de

wolken

20-09 till 30-11

Jiana Kim, Red inside red 25-33, 2025. © de kunstenaar. Te zien bij Fondation

Boghossian in Brussel.

Faculty Club

△ Johan Heylen. Mensen

Onderweg

till 12-09

Stuur de gegevens voor oktober door

naar christophe.dosogne@ips.be

vóór 05-09.

67

Galerie inzicht

Weerlicht – #079

Kunst als stille blikseminslag

Via hun communicatiestudio Stille Bliksem kwamen

Katrien Meermans en Tom Boute regelmatig in contact

met kunstenaars en creatieve ondernemers. Dat

voedde hun liefde voor kunst. Toen ze recent naar Gent

verhuisden, werd de droom om ooit een eigen galerie te

openen plots tastbaar. Ze vonden er een plek die perfect

aanvoelde, als een natuurlijk verlengstuk van hun passie.

In september openen ze er Weerlicht, een galerie voor

kunst en design. COLLECT sprak met Tom Boute.

Foto: Alexander Popelier

Met welke bezieling beginnen

jullie aan de galerie?

“In onze omgeving bevinden

zich heel wat kunstenaars en

creatieve geesten, zowel vrienden

als klanten. We presenteerden

en verkochten al eerder

werk van makers online. Voor

ons betekent deze stap naar

een fysieke ruimte niet enkel

een nieuwe uitdaging, maar

ook een manier om onze liefde

voor kunst en onze connecties

met kunstenaars en makers te

delen met een breder publiek.

De opening van de galerie voelt

als een logisch vervolg op een

jarenlang traject van kijken,

verzamelen en geïnspireerd

worden. Alles valt hiermee op

zijn plaats. We wonen en werken

in de galerie, het is een plek die

leeft. Geen witte doos, maar

een warm, gelaagd huis waar

creativiteit voelbaar aanwezig is.”

peling met Stille Bliksem, onze

communicatiestudio, waarmee

we de kunstenaars en designers

ook kunnen ondersteunen in hun

positionering en zichtbaarheid.”

Wat laat je hart sneller kloppen

bij de keuze van een kunstenaar?

“Wat werkt, is vaak een combinatie

van instinct en ervaring.

Katrien en ik kijken ieder op

een andere manier naar kunst,

maar meestal zijn het dezelfde

werken die ons opvallen. Dat

moment van gedeelde herkenning

is waardevol. Altijd is er die

klik: iets dat raakt, verwondert

of vragen oproept. Wat me persoonlijk

echt enthousiast maakt,

zijn kunstenaars bij wie het vuur

van binnen brandt; mensen die

hun eigen enthousiasme nauwelijks

kunnen verbergen. Een

mooi voorbeeld zijn Randoald

Sabbe en Daniel Eatock, die we

kozen voor onze eerste expositie.

Hun energie is aanstekelijk. Ze

denken mee, reageren ad hoc

op de locatie en het thema van

de tentoonstelling. Ze leven mee

met het geheel, niet enkel met

hun eigen werk.”

Hoe kijk je naar de grillige

kunstmarkt?

“De kunstmarkt heeft haar eigen

ritme en structuren, maar wij

geloven dat je je plek vindt door

trouw te blijven aan je visie en

‘Wat werkt, is vaak een combinatie

van instinct en ervaring’

door duurzame relaties op te

bouwen met kunstenaars en

publiek. We hechten veel belang

aan een oprechte en persoonlijke

band met de makers. Sommigen

verblijven hier tijdelijk als

artist in residence. Vanuit die

nabijheid ontstaat er ruimte voor

echte dialoog, voor gezamenlijke

ontwikkeling. Zo maken verschillende

kunstenaars exclusief

werk voor Weerlicht, in directe

wisselwerking met ons. Het zijn

geen geïsoleerde objecten, maar

verhalen die we samen schrijven,

en die dus ook iets te vertellen

hebben.”

Welke uitdagingen zie je voor

de toekomst?

“Uitdagingen zullen er altijd zijn.

Vaak creëer je die ook bewust zelf,

door te kiezen voor experiment

en het verkennen van onbekend

terrein. De echte uitdaging zit

voor ons in het bewaken van de

balans tussen groei en betrokkenheid,

tussen zichtbaarheid en

inhoud, tussen esthetiek en betekenis.

Maar dat spanningsveld

zien we als een motor, als iets wat

ons scherp houdt.”

Welk kunstwerk of kunstenaar

heeft jou persoonlijk diep

Hoe zou je het profiel van

Weerlicht omschrijven?

“De galerie beweegt zich op het

kruispunt van kunst en design,

met een bijzondere voorliefde

voor Belgische kunstenaars. Die

affiniteit komt voort uit jarenlang

verzamelen. Tegelijk staan

we bewust open voor stemmen

van buitenaf en verwelkomen

we kunstenaars en ontwerpers

uit heel Europa en het Verenigd

Koninkrijk. Onze werking wordt

versterkt door de nauwe kopgeraakt

en waarom?

“Een moment dat me altijd is

bijgebleven, is de tentoonstelling

Happy When It Rains van

Mekhitar Garabedian in Be-Part

(Waregem), bijna twintig jaar

geleden. Ik kende Mekhitar persoonlijk.

Maar pas na het zien van

die expo begreep ik iets essentieels

over wie hij was en waar hij

vandaan kwam. Zijn werk opende

een deur naar zijn persoonlijke

geschiedenis, naar thema’s als

migratie en identiteit – onderwerpen

die tot dan toe onbesproken

waren gebleven tussen ons.

Die tentoonstelling raakte me

diep. Ze liet me inzien hoe kunst

kan verhelderen wat woorden

soms niet kunnen zeggen.

En dan is er nog Stanislas Lahaut.

Hij heeft mijn manier van kijken

fundamenteel veranderd. Dankzij

hem ben ik anders gaan waarnemen,

niet alleen kunst, maar ook

de wereld eromheen. Zijn visie en

gevoeligheid hebben me blijvend

gevormd.”

Confluence – Daniel Eatock &

Randoald Sabbe

11-09 t/m 10-10

Weerlicht

Gent

www.weerlicht.be

68

Galerie tips

Ode aan René Heyvaert

31-08 t/m 28-09

Settantotto Art Gallery

Gentbrugge

www.settantotto.be

Tina Gillen: een nieuw

hoofdstuk

13-09 t/m 25-10

valerie_traan gallery

Antwerpen

www.valerietraan.be

Lepels en vorken, luciferdoosjes,

takken uit

zijn tuin. De Belgische

kunstenaar René Heyvaert

(1929-1984) ging aan de

slag met materialen uit

zijn omgeving. En hoe!

Heel secuur en ook speels

maakte hij objecten, tekeningen

en wandwerken.

Er spat een sprankelende

poëzie vanaf, en vaak is

geometrie gecombineerd

met het dagelijks leven. Tot

1969 was Heyvaert architect

en daarna voltijds kunstenaar.

Pas na zijn dood werd

hij meer en meer bekend.

Veel kunstenaars en kunstliefhebbers

houden van

zijn werk. Maar soloshows

in galeries zijn vrij schaars.

Settantotto brengt een

twintigtal werken samen

en schenkt ook aandacht aan de ‘mail art’ die Heyvaert tussen 1964 en 1984

verzond. Hij verstuurde zelfs objecten als een houten lepel of een blikopener als

brief, en ze werden nog bezorgd ook. Als geen ander rekte hij de grenzen op van

deze kunstvorm: een cruciaal onderdeel van zijn kunstpraktijk en nauw verbonden

met zijn privéleven. Gelijktijdig presenteert de galerie een solotentoonstelling van

de jonge kunstenaar Carmine Iacolare. (cv)

René Heyvaert, Zonder titel, 1983, ‘mail art’: pollepel, 24 x 7,5 cm. Met toestemming van

Settantotto. Prijzen: € 500 tot € 12.000.

The Places We Carry is de eerste solotentoonstelling

van Tina Gillen in valerie_traan gallery. Niet

dat ze onbekend is, zeker niet. Ze is geboren en

getogen in Luxemburg, woont in Brussel en doceert

schilderkunst aan de Antwerpse Academie.

In 2022 stond ze internationaal in de belangstelling

met de solo Fareway So Close in het Luxemburgs

Paviljoen op de Biënnale van Venetië: een totaalinstallatie

met wandgrote schilderijen en architectuur,

een plek om de geschilderde landschappen

te ervaren. Sinds eind jaren 90 wordt Gillen vooral

geassocieerd met grote formaten en wisselwerkingen

met ruimtelijk werk. Nu biedt ze een directe

en meer intieme ontmoeting aan, met schilderijen

die reflecteren over plaatsen die we met ons

meedragen. Het kan een bos zijn of een archetypisch

huis, zoals het blauwe huis op poten in het

schilderij Melancholia. Persoonlijke ervaringen

spelen mee, maar ook globale zaken als migratie,

ontheemding en verlies in de onzekere wereld

waarin we leven. (cv)

Tina Gillen, Melancholia, 2024, acrylverf op canvas,

91 x 100 cm. Met toestemming van de kunstenaar en

valerie_traan gallery. Prijs: € 10.500. Werk op papier:

€ 3.000 tot € 5000.

Dr. Hugo Heyrman

20-09 t/m 23-11

De Zwarte Panter

Antwerpen

www.dezwartepanter.com

Dr. Hugo Heyrman, Into the Future I, 2025,

acrylverf op doek, 160 x 100 cm. Met toestemming

van de kunstenaar en De Zwarte Panter.

Prijs: € 10.500.

De Antwerpse kunstenaar Hugo Heyrman (°1942) schildert ruim vijftig jaar en exposeert zowat

om de twee jaar nieuwe werken in galerie De Zwarte Panter. Een gevoel van transparantie laat

ons kennismaken met vijftig schilderijen en werken op papier. Zijn oeuvre is een ‘ongoing’

onderzoek dat ook de zintuiglijke kracht van schilderkunst exploreert en het mysterie van de

realiteit. Wie zijn we en waar gaan we naartoe? Het schilderij Into the Future I is een quasifilmische

scène met een wandelend koppel, en dat is het coverbeeld van het nieuwe boek

met een essay van Dr. Hugo Heyrman. In 1995 was hij de eerste Belg met een doctoraat in de

kunsten. Zijn pioniersrol wordt nogal eens over het hoofd gezien. In de jaren 60 was hij ‘Happy

Space Maker’ in acties en happenings met ‘multimiljonair’ Panamarenko. In 1973 toerde hij met

een mobiele video- en filmcinema. En in 1974, toen hij resoluut voor schilderkunst koos, werd

hij een vroege voortrekker in de grote revival van schilderkunst. (cv)

69

Galerie tips

Stephan Balleux

27-09 t/m 05-10

HUISBURG

Duisburg

www.huisburg.be

Each Room Counts is een

vrij grote soloshow van de

bekende Brusselse kunstenaar

Stephan Balleux in

HUISBURG, een bijzondere

galerie in Duisburg bij

Tervuren. Het huis met een

tuin en veel kamers is een

nog jonge plek voor kunst

en wijn. De initiatiefnemers

zijn curator Sven Vanderstichelen

en Master of Wine

Kathleen Van den Berghe,

die biologische wijn maakt

op de domeinen Château

de Minière en Château

de Suronde in de Franse

Loirestreek. In Suronde

resideert elke zomer een

Belgische kunstenaar en

alle wijnen zijn te degusteren

in HUISBURG. Als

een collectioneur van zijn

eigen werk, zo stelt Balleux

de tentoonstelling samen.

Hij trekt de aandacht op de

diversiteit van zijn kunstpraktijk. Schilderijen, maar ook video’s en sculpturen behandelen

meestal allerhande facetten van schilderkunst. Heel divers, maar een blijver is de

schilderkunst als een levend personage, een vloeibare verfmassa in een illusionistisch

schilderij, vaak in grisaille. (cv)

Stephan Balleux, Grace-2024-02, 2024, olieverf op doek gelijmd op hout, 48 x 38 cm. Met toestemming

van de kunstenaar en HUISBURG. Prijs: € 3.800. Werk in de soloshow: € 250 tot € 15.600.

Doms: opkomend

talent

13-09 t/m 19-10 Gris Gallery

Sint-Amandsberg

www.grisgallery.com

De jonge Gris Gallery in de levendige

Dampoortwijk bij Gent wordt gerund door

fotograaf Tomas Uyttendaele en zoomt in op

hedendaagse kunst die vertrekt van fotografie.

Het galerieseizoen wordt ingezet met de

soloshow Hier zijn is heerlijk van de Belgische

kunstenaar Lot Doms (°1986). De fijne constatering

komt uit een gedicht van Rilke en is

de titel van een biografie over kunstschilder

Paula Modersohn-Becker, die bevriend was

met Rilke. Nu is het de overkoepelende titel

van nieuwe werken geïnspireerd op het buitenleven.

“Ik observeer graag wat er al is. Het

gaat erom iets te vinden dat je kijk of gevoelens

op een bepaald moment weerspiegelt”,

zei Lot Doms in 2022 in een interview. Ze

fotografeerde toen huiselijke objecten als een

stoel. Analoge fotografische ingrepen maken

er een autonoom beeld van. Het nieuwe werk

Zomerveld mag dan sterk geabstraheerd

zijn, de kleurvelden in intense tinten beloven

alvast een zinderende nazomer. (cv)

Lot Doms, Zomerveld, 2025, fotogram op analoog

kleurenfotopapier, in kunstenaarslijst, 38 x 48 cm,

uniek werk. Met toestemming van de kunstenaar en

Gris Gallery. Prijs: € 900.

Nieuwe fotoreeks Fonteyne

06-09 t/m 16-11

Galerie P+

Oostende

www.galeriep.be

Karel Fonteyne, Secret Hunters, 39 x 52 cm, Fine

Art Print Edition Etching Rag 310g, ed. van 3 +

1 AP, ingekaderd met zwart aluminium frame

zonder glas. © de kunstenaar. Met toestemming

van Galerie P. Prijzen: € 2.400 tot € 3.000.

Een onderdeel van de derde Internationale Fotobiënnale in Oostende is een solotentoonstelling

van Karel Fonteyne, een klinkende naam in de internationale fotografiewereld. In de jaren

70 was hij een pionier in kunstfotografie, daarna ontpopte de Belg zich als eigenzinnig modefotograaf

en sinds 1996 maakt hij uitsluitend persoonlijk werk. Naar eigen zeggen is Fonteyne

geen echte fotograaf, maar een kunstenaar die beelden in zijn hoofd fotografeert. Hij tekent ze

en ensceneert ze vervolgens. Nu komt hij voor de dag met Something Going On. Er is iets aan

de hand, maar wat precies? Elk beeld is een soort verhaal, behoorlijk mysterieus en vaak niet

zonder humor. Twee deuren verderop neemt Galerie P. deel aan de Fotobiënnale met de soloshows

La Brise d’Ostende van Valérie Naessens en Lux Tenebrae van Bart Ramakers. Laatstgenoemde

ensceneert theatrale historische taferelen vol knipoogjes en runt beide galeries samen

met zijn partner Sofie Baert. (cv)

70

Novotný daagt

de perceptie uit

13-09 t/m 15-11

Axel Vervoordt Gallery

Wijnegem

www.axel-vervoordt.com

Joyful

19-09 t/m 25-10

The Palm Beach

Brussel

www.thepalmbeach.be

Wat zie je eigenlijk? Bij

de schilderkunst van de

Tsjechische kunstenaar

Jaromír Novotný (°1974)

weet je het nooit goed.

Wat van ver simpelweg

een wit schilderij

lijkt, een monochrome

abstractie, blijkt van

dichtbij semitransparant

en best veelgelaagd. De

evolutie van zijn werk

was in België lange tijd

te volgen in de inmiddels

gestopte galerie

Geukens & De Vil. Na

twee solotentoonstellingen

bij Axel Vervoordt

in Hongkong exposeert

hij nu voor het eerst

solo bij Vervoordt op de

Kanaalsite in Wijnegem,

in de Patio Gallery. De

weidse witte ruimte is

geknipt voor zijn serene

en toch spannende

schilderijen, al kunnen

ze zowat overal tot hun recht komen. Drie nieuwe reeksen komen samen: levendige

gele werken, meer intieme werken met roze wolkachtige vormen op een klein formaat

en een derde serie met een subtiel spel van lijn en kleur. Tegelijk ongrijpbaar en

heel tactiel en tegelijk spiritueel en materieel, als iets wat deelneemt aan het leven

en de wereld. (cv)

Jaromír Novotný, Untitled, 2025, acrylverf op polyesterdoek, beschilderd papier, gegrond doek,

150 x 120 cm. Met toestemming van de kunstenaar en Axel Vervoordt Gallery. Prijzen: € 7.000 tot

€ 25.000.

De schilderkunst van Anne Boland wordt gedreven

door een stralend hedonisme, gedragen

door de zonnige kracht van stralende kleuren.

Haar met energie geladen werken stralen een

gevoel van welbevinden uit dat zowel de omringende

ruimte als de geest van de kijker binnendringt.

Bolands benadering sluit aan op de

abstracte tradities, of die nu geometrisch, lyrisch

dan wel conceptueel zijn. Deze getuigt van een

diep respect voor het verleden maar staat ook resoluut

in het heden. Regelmatige of onregelmatige

vormen, krachtige of subtiele lijnen, geometrie

en spontaniteit gaan een vrije dialoog met elkaar

aan in een positieve dialectiek, waardoor een

onverwachte en inventieve harmonie ontstaat.

Deze unieke beeldtaal weerspiegelt de zoektocht

naar een open, universalistische samenleving,

die verschillen kan overstijgen en reageren op de

turbulentie van een chaotische wereld, op zoek

naar vrede. Met haar kleuren viert Anne Boland

op krachtige wijze harmonie, eenheid in verscheidenheid

en broederschap, en houdt ze ons een

regeneratieve en uitgesproken optimistische visie

voor. (gg)

Anne Boland, A different April, acryl op linnen, 80 x 80 cm.

© de kunstenaar en The Palm Beach. Prijs: € 500 tot

1.800.

I wish

04-09 t/m 25-10

Galerie Nathalie Obadia

Brussel

www.nathalieobadia.com

Johanna Mirabel, Incandescence (detail), 2025,

olieverf, vaste olieverfstift, houtskool en iriserende

metallic pigmenten op aluminium. © de kunstenaar

en Galerie Nathalie Obadia. Prijs: € 15.000

tot 35.000.

Johanna Mirabel is een Frans-Guyanese kunstenaar met een heel eigen benadering, gebaseerd

op niet-militant universalisme en culturele kruisbestuiving. Haar tentoonstelling I

Wish gaat over ex voto’s, waarbij katholieke tradities versmelten met precolumbiaanse tradities.

Ze laat zich inspireren door de verhalende aard van deze werken, waarin ze interieurscènes

verwerkt die vaak verband houden met genezing. In plaats van specifieke verhalen

te illustreren, verbeeldt Mirabel archetypische ex voto’s (genezingen, branden), waarbij

ze de figuren nauwgezet uitwerkt om het syncretische potentieel van deze kunstvorm te

verkennen. Ze hanteert een gevarieerde stijl (abstract, expressief, gestueel) en gebruikt

ex voto-codes om de thematiek te verruimen. De kleuren, zoals heilig paars en Guyanese

okertinten, zijn symbolisch. Ze innoveert door aluminium te gebruiken, een nieuw medium

dat verwijst naar ex voto’s op metaal en Rauschenberg, wat dan weer getuigt van haar

verlangen naar een interculturele dialoog door middel van textuur. (gg)

71

Galerie tips

Paulo Nimer Pjota

03-09 t/m 19-12

TheMerode

Brussel

www.themerode.com

De Braziliaanse kunstenaar

Paulo Nimer

Pjota (°1988), winnaar

van de Solo Prize op

Art Brussels 2024,

baseert zijn benadering

op de verkenning

van collectieve

fenomenen, waarbij

hij iconografieën uit

de populaire cultuur

en de kunstgeschiedenis

vermengt met

elementen uit de

stedelijke cultuur. Als

een soort hiphopsampling

creëert hij

een dialoog tussen

tijdperken, waarbij

tegenculturele referenties

(tatoeages,

cartoons) worden

gepaard aan Grieks-

Romeinse of prekoloniale

esthetiek. Zijn

droomachtige composities,

bevolkt door zwevende vormen, zoals planten, woorden en stillevens,

creëren mythologische en rituele sferen. Zijn praktijk is erop gericht naar boven

te halen wat begraven ligt in het collectieve geheugen, in de marge van de officiële

geschiedenis. Door alledaagse objecten en verwijzingen naar het verleden

naast elkaar te zetten bekritiseert Pjota de hiërarchische kennissystemen die elitaire

en populaire culturen tegenover elkaar plaatsen. Zijn productie bestaat uit

geremixte beelden en symbolen die vaak sociale ongelijkheden belichten. (gg)

Paulo Nimer Pjota, Fauno com máscara de sol, 2024, olieverf, tempera en acryl op doek.

© de kunstenaar. Privécollectie. Prijs op aanvraag.

Carole Solvay. As I Shed

My Skin

14-09 t/m 19-10 Lee-Bauwens Gallery

Brussel

www.leebauwens.com

Al meer dan 25 jaar maakt Carole Solvay sculpturen

die de zwaartekracht tarten; in haar oeuvre staat de

veer centraal. Ze experimenteert met dit fascinerende,

complexe organische materiaal op duizend-eneen

manieren. Ze beproeft de weerstand en soepelheid

van veren en ontrafelt er de mysteries van. Op

haar tweede solotentoonstelling As I Shed My Skin

laat Solvay de evolutie van haar werk zien. De lichtheid

en fragiliteit, kenmerkend voor haar heel eigen

universum, blijven behouden, maar ze introduceert

ook een meer tactiele en lichamelijke dimensie, met

name door het gebruik van materialen zoals latex en

papier. De titel verwijst naar de rui, een transformatie

die zowel stil als intiem is. Het is de transformatie van

werken, gevormd door de tijd, maar ook die van de

kunstenaar zelf, voortdurend veranderend. Een lichtheid

die nu dieper geworteld is, waar tijd, materiaal

en aanwezigheid harmonieus samenvloeien. (gg)

Carole Solvay, Untitled (reeks Trames), 2024, papier en veren,

23 x 25 x 4 cm. © de kunstenaar. Prijs: € 2.500 tot 45.000.

Maldo Nollimerg

04-09 t/m 04-10

Galerie DYS

Brussel

www.galeriedys.com

Maldo Nollimerg, L’Aurore (1), 2025, grafiet op

satijnpapier (Arches), 160 x 115 cm. © de kunstenaar

en DYS Gallery. Prijs: € 1.000 en 8.000.

Maldo Nollimerg (°1970) heeft een krachtig oeuvre ontwikkeld dat geworteld is in de nacht. Zijn

belangrijkste invloeden zijn Goya, Redon, Klossowski, Char en Rilke. Door middel van droomachtige

visioenen, doordrongen van melancholie, fantasie en erotiek, probeert de Franse

kunstenaar een bepaalde substantie van de tijd te vatten. Voor hem is tekenen geen persoonlijke

expressie, maar een opening naar poëzie – elke lijn is een belofte. Nollimerg vertelt ons

universele mythen, verhalen over gevechten en dansen tussen dieren, mensen, planeten en

alles daartussenin. De stichtelijke sketches, vaak omlijst door toneelgordijnen, lijken ons, onder

een schijn van naïviteit, in te wijden in mysteries. We vangen een glimp op van buitengewone

dromen met despotische figuren, allegorische skeletten en dieren bewoond door menselijke

zielen. (gg)

72

Berend Strik.

Threads that Echo

04-09 t/m 25-10

Hopstreet Gallery

Brussel

www.hopstreet.be

Michaël Matthys. Kurtz

20-09 t/m 08-11 Galerie Jacques Cerami

Couillet

www.galeriecerami.be

Berend Strik (°1960, Nijmegen) ontwikkelt zijn oeuvre in dialoog met de kunstgeschiedenis

en de grote meesters (in het bijzonder Pollock en Appel). Zijn

techniek berust op een combinatie van fotografie en textiel. In zijn ogen laat

de fotografie zien wat er ooit was maar niet langer fysiek aanwezig is, en biedt

ruimte voor herinneringen en suggesties. Marja Bloem, directeur Egress Foundation:

“Om de aanwezigheid van een verborgen betekenis bloot te leggen of te

accentueren, bedekt Strik bepaalde delen van het schilderij met fluweel en voegt

hij er allerlei stippen, gaten en stukjes stof aan toe. Bovendien is de foto waarop

hij werkt niet van een bestaand schilderij van Appel, maar van een schilderij dat

niet meer bestaat, omdat Appel het zelf onzichtbaar heeft gemaakt door het te

overschilderen.” Voor Berend Strik legt de fotografie vast, maar het textielwerk

bevrijdt haar en maakt er een autonome entiteit van. (gg)

Berend Strik, What can I do for You, 2025, gemengde techniek genaaid op bedrukt doek,

30,2 x 29,7 cm. © de kunstenaar en Hopstreet Gallery. Prijs: € 2.000 tot 26.000.

In zijn atelier creëert Michaël Matthys een vrije, monumentale

en aangrijpende interpretatie van Joseph

Conrads Heart of Darkness. Met houtskool en bloed

geven zijn grootschalige werken treffend de brutaliteit

en spanning van het origineel gestalte. In Kurtz

wordt de kolonist niet gered: hij schreeuwt, gek

geworden, achtergelaten in de jungle. Alles wordt

gezien door zijn hallucinerende ogen. Zijn waanzin

brengt ons diep in een ongerept woud, waar het

licht nauwelijks doordringt, naar de kern van zijn

angsten, fantasieën en uitspattingen. De laatste

zinnen van Conrads roman, de kreten van Kurtz,

maken zijn toenemende dementie pijnlijk duidelijk.

Zijn visie op de wereld wordt steeds onmenselijker.

De onvergeeflijke misdaden van de Belgische

kolonisatie duiken bij stukjes en beetjes op, als

gefragmenteerde visioenen. Flitsen, hallucinaties en

herinneringen schemeren door in een koortsachtige

vertelling waarin horror nooit ver weg is. In Kurtz laat

Matthys de waanzin van één man resoneren met de

waanzin van een systeem. (gg)

Michaël Matthys, Planche Kurtz, houtskool, bloed, polyesterfolie,

50 x 40 cm. © de kunstenaar en Galerie Jacques Cerami.

Prijs: € 1.000 tot 10.000.

De Visscher en Rigaut

06-09 t/m 05-10

Espace 001

Louvain-la-Neuve

www.espace001.com

Anne-Sophie de Visscher, Ombre portée 1,

tekening/sculptuur, gemengde technieken

op papier, 15 x 11 cm. © de kunstenaar en

Espace 001. Prijs: € 90 tot 850.

Solène Rigaut (°2001) ontwikkelt een praktijk op het raakvlak van tekenen, fotografie en archivering,

geïnspireerd door stedelijke omzwervingen. In Espace 001 presenteert ze opnieuw samengestelde

visuele fragmenten, met name tekeningen geïnspireerd door Louvain-la-Neuve, die de

grens tussen publieke en private ruimten aftasten. Huiselijke interieurs en stedelijke landschappen

vermengen zich en bieden een poëtische en hybride kijk op het dagelijks leven. Anne-Sophie

de Visscher (°1981) presenteert een reeks op zwerftochten bijeengesprokkelde tekeningen en

sculpturen, geïnspireerd op plantaardige objecten. Ze kiest voor eenvoud en lichtheid en focust op

thema’s als licht en schaduw en de relatie tussen lichaam en ruimte. Ze is tegelijk ook aanwezig op

de rommelmarkt in Louvain-la-Neuve, waar ze sculpturen zal presenteren en persoonlijke objecten

te koop aanbieden. Het roept subtiele vragen op over de waarde van objecten, hun accumulatie

en hun potentiële symbolische of esthetische lading. (gg)

Galerie agenda

Charline von Heyl, Menelaos, 2024. © de kunstenaar. Te zien bij Xavier Hufkens in Brussel.

Antwerpen

Axel Vervoordt

Gallery

△ El Anatsui / Shi Zhiying

till 06-09

△ Günter Uecker

till 15-11

△ Otto Pein. White Cube

till 20-12

Coppejans Gallery

△ Expo 5: Collections

till 07-09

de boer

△ de boer goes LOCA

till 06-09

Fred & Freddy

△ Adrien Tirtiaux

13-09 till 04-10

Galerie De Zwarte

Panter

△ Fred Bervoets. Let it be

till 14-09

Galerie Micheline

Szwajcer

△ Ann Veronica Janssens

18-09 till 31-10

Gallery Fifty One

△ William Klein. Homage

06-09 till 31-10

Kunsthal Extra City

△ Larissa Sansour.

While we count our

earthquakes

till 21-09

Newchild

△ Madeleine Bialke

till 09-10

Plus-One Projects

△ Josse Pyl. We’ll dig and

dig and we’ll dig and

dig well

till 04-10

TICK TACK

△ Allen-Golder

Carpenter. Sojourn

till 06-09

Tim Van Laere Gallery

△ Rinus Van De Velde

till 04-10

valerie_traan gallery

△ Tina Gillen. The places

we carry

13-09 till 25-10

VCRB Gallery

△ Eddy Stevens.

Dressings

12-09 till 19-10

△ Summer in the city.

Group Show

till 07-09

Brugge

Adornes Domein

△ Anatomy of a Garden

till 06-09

Brussels

Alice Gallery

△ Olivier Kosta-Théfaine

11-09 till 18-10

Arielle d’Hauterives

△ Johanna Baudou. Blue

till 07-09

Art Lab Brussels

△ Art Lab

till 31-12

Bernier/Eliades

Brussel

△ Martina Quesada. If

this is a space

04-09 till 25-10

Bruno Matthys

△ Emanuelle Renard -

Sophier Sainrap. Vivant

till 04-10

Contretype

△ Paysage ultrasensible

11-09 till 16-11

Frédérick Mouraux

Gallery

△ Shizen. Sei Arimori

04-09 till 25-10

△ Arte Nunzio

26-09 till 05-10

Galerie Christophe

Gaillard

△ Hélène Delprat. Le

Destructeur

05-09 till 31-10

Galerie DYS

△ Maldo Nollimerg.

Hypnos et autres

phénomènes de

l’intérieur du monde

04-09 till 04-10

Galerie Faider

△ Guy Leclercq. De la

couleur exactement

05-09 till 11-11

Galerie La Forest

Divonne

△ Jean-Marie Bytebier.

Nature Prescription

04-09 till 18-10

△ Rachel Labastie

17-09 till 11-10

Galerie La Patinoire

Royale Bach

△ Alfredo Jaar. La fin du

monde

04-09 till 23-12

Galerie Nathalie

Obadia

△ Johanna Mirabel. I wish

04-09 till 25-10

Galerie Sofie Van den

Bussche

△ Bart Vandevijvere. Call

& Response

till 27-09

Galerie Templon

△ Matthieu Ronsse.

Hotel Prado

04-09 till 31-10

Hangar

△ Nick Brandt. The Day

May Break / Charlotte

Abramow. Maurice,

Tristesse et Rigolade /

Maryam Firuzi. When

teh Earth Still Had a

Feminine Name

19-09 till 21-12

Hopstreets Brussel

△ Berend Strik. Threads

that echo

03-09 till 25-10

K Art

△ Tom Colaux. Voyage au

bout de l’esprit

till 14-09

Korean Cultural

Center

△ A Dream Of Peace

till 05-09

La Verrière

△ Claudine Monchaussé.

Sourdre

11-09 till 13-12

Laurentin Gallery

△ Antoine Mortier

till 15-11

Lee-Bauwens Gallery

△ Carole Solvay. As I

shed my skin

14-09 till 19-10

Lempertz

△ CHOICES

till 07-09

LMNO

△ Detanico/Lain. Two

Voices

04-09 till 25-10

Maruani Mercier

△ Von Wolfe. The Space

in-Between

04-09 till 18-10

Mendes Wood DM

△ Julien Creuzet. Nos

diables rouges, nos

dérives commotions

04-09 till 25-10

Michel Rein

△ Sébastien Bonin.

Mantecatura

04-09 till 18-10

Michèle Schoonjans

Gallery

△ CHAOSMOS. Mathieu

Bonardet

04-09 till 25-10

Nino Mier Gallery

△ Gregory Hodge. Echo

12-09 till 25-10

Objects With

Narratives

△ Solo Show Paul

Cocksedge. Critical Mass

from 11-09

74

Odradek XL

△ Bangyao Li & Sen Li.

La perte et l’oubli

till 11-10

Rodolphe Janssen

△ Brooklin A. Soumahoro

& Léon Wuidar

04-09 till 25-10

△ ENERGIA

03-09 till 27-03-2026

△ Marina Abamovic

till 02-09

Xavier Hufkens

△ Charline von Heyl

04-09 till 25-10

Gent

019 gent

△ The Penton Kitchen

till 01-09

019 Mastplanters

△ Hasbeeb Ahmed. Wind

Face

till 20-09

Square Armand Steurs

△ TheArtSquare. 33e

exposition de sculptures

monumentales

till 29-09

The Palm Beach

△ Anne Boland. Joyfull

18-09 till 25-10

Salon d'art

△ Jonathan Steelandt,

photographies

till 25-10

TheMerode

△ Paulo Nimer Pjota.

Art Salon

03-09 till 20-12

△ Alice Neel. Still Lifes

and Street Scenes

25-09 till 22-11

Zedes Art Gallery

△ Chantal De Deken.

Between the lines

05-09 till 25-10

Couillet

Galerie Jacques Cerami

△ Michaël Matthys. Kurtz

20-09 till 08-11

Genk

Jester

△ Ada Van Hoorebeke &

Junghun Kim. It wil come

from below

till 21-09

019 Prismatron

△ Sam De Buysere. Dogs

in cars are a dying breed

(a bilboard)

till 31-10

AmsaB-ISG

△ Studio Stone

till 21-11

Tatjana Pieters

△ Anneke Eussen. The

Fifth Season / Derek

Sullivan. Wall Drawings

till 07-09

Weerlicht

△ Daniel Eatock &

Randoald Sabbe

12-09 till 10-10

Nick Brandt, Kuda And Sky II, Zimbabwe 2020. © de kunstenaar.

Te zien bij Hangar in Brussel.

Knokke

Adrian David Gallery

Now

△ Daniël Bellon. The

Open Image

till 05-10

Edouard Simoens

Gallery

△ Niele Toroni

till 25-09

Maruani Mercier

△ Master of Surrealism.

Group Show

till 07-09

QG Gallery

△ Tra Terra E Concetto

till 28-09

Samuel Van

Hoegaerden

△ Alechinsky &

Dotremont, deux grands

amis

till 14-09

Stephane Simoens

△ Nobuo Sekine. Phase

Conception

till 09-09

Liège

galerie bonnemaison

△ Mélanie Berger. Mise

en pièces

13-09 till 02-11

Louvain-la-

Neuve

Escpace 001

△ Solène Rigaut & Anne-

Sophie de Visscher

06-09 till 05-10

△ Anne-Sphie de Vissher

& Solène Rigaut

06-09 till 28-09

Namur

Galerie Détour

△ Christophe

Buekenhoudt

03-09 till 04-10

Oostende

valerie_troost gallery

△ Studio DO & food

guest Studio Simple

till 07-09

Ronse

CC De Ververij

△ Jan Leenknegt &

Abdelkrim Ouazzani.

Vriendschap in kleur

12-09 till 05-10

Tervuren

Huisburg

△ Stephan Balleux

27-09 till 05-10

Wijnegem

Axel Vervoordt

Gallery

△ Jaromír Novotný

13-09 till 15-11

△ Shi Zhiying. All things

in Kinship

till 06-09

Rinus Van de Velde, And perhaps we will never really meet somewhere..., 2024.

© de kunstenaar. Te zien bij Tim Van Laere Gallery in Antwerpen.

Hal D, LandMarck

△ Hippocampus

13-09 till 02-11

Leuven

Faculty Club

△ Johan Heylen. Mensen

Onderweg

till 12-09

△ Hillebrand Van

Kampen & Rik De Boe.

Zeezucht

21-09 till 09-11

Stuur de gegevens voor oktober

door naar christophe.dosogne@ips.be

vóór 05-09.

75

LANGS DE WATERKANT

AU BORD DE L’EAU

WWW.EMILEVERHAEREN.BE

Roger Raveel

Ann Bonne

Koen Broucke

Christine Clinckx

Lise Duclaux

Roel Jacobs

Christiaan Kuitwaard

Kim Vandaele

Bruno Van Dijck

Robert Van Dromme

Jacques Vilet

Els Vos

© ROGER RAVEELMUSEUM

21.09.25

30.11.25

VERHAERENMUSEUM

SINT-AMANDS

LANGS DE WATERKANT AD COLLECT.indd 1 11/08/2025 11:12

C R

VEILINGHUIS

-Art Auctions

CR-ART-AUCTIONS.BE

WOENSDAG 17 SEPTEMBER 2025 OM 14U00

AUTOMOBILIA

EMAILLE RECLAMEBORDEN

Overleiestraat 126B,

8530 Harelbeke,

België

VERZAMELOBJECTEN

KIJKDAGEN: 10 - 14 SEPTEMBER VAN 10U30 TOT 17U00

Biedingen enkel schriftelijk - telefonisch en Live-online

Drouot - Invaluable - the Saleroom - Lot-tissimo

Tel. +32(0)56 903 240

Mob. +32(0)475 999 462

Info@cr-art-auctions.be

CR_AD-COLLECT-2-halfpage-200x132mm.indd 9 13/08/2025 12:44

Maioliche Deruta

(2012)

Michele De Lucchi

Coll. V+A Vossen | Photo: Max Vicca

Pensando ai poeti Sufi

(2000)

A che cosa servono i vasi da fiori?

(1999)

Vetri a Forma di Vasi

(2006)

Vasi nei Vasi

(2010)

25 - 28

09

2025

Gallery Zabulum

27 rue des Minimes | Minimenstraat 27

1000 Bruxelles | Brussel

Tel +32 475 763682

Gallery Zabulum

Altenaken 11

3320 Hoegaarden

Tel +32 16 765400

De prijs van

het verlangen

Karel Appel, Rencontre, 1955, gouache en waskrijt op papier, 51 x 65 cm. Met toestemming van Jaski Gallery, Amsterdam.

Als verzamelaar word je heen en weer

geslingerd tussen de drang om te

bezitten en het nuchtere prijskaartje,

zeg maar tussen emo en ratio. Bezwijk

je voor de vele verleidingen van de

kunstmarkt, die door een woud van

stereotypen en clichés zoekt naar

meer transparantie, of houd je het

hoofd koel?

TEKST: GILLES BECHET

De bedragen die voor kunstwerken

worden neergeteld, lijken

soms willekeurig. Waarom 121

miljoen dollar voor een Magritte

en 22,7 miljoen voor een Titiaan,

en niet andersom? Natuurlijk zijn daar

verklaringen voor. De beelden van de surrealistische

schilder zijn zowel makkelijk

te bevatten als mysterieus en resoneren

direct met het hedendaagse onbewuste,

terwijl er in die van de Venetiaanse meester

veel elementen zitten die ons ontgaan.

De oude kunst is nu een nichekunst ge-

worden, gewaardeerd door kenners. Er is

geen exact verband tussen de culturele en

economische waarde van een kunstobject,

maar kunst is al sinds de 17e eeuw een

handelsobject.

Door de grote kunsthausse van de jaren

1970, gekenmerkt door het overwicht van

Londen en New York op de markt en de

ontwikkeling van veilingen, ging men voor

sommige werken stilaan astronomische

bedragen bieden. De prijzen van die prestigieuze

werken zijn evenwel misleidend.

Zo’n 75% van het transactievolume betreft

78

namelijk kunst die voor minder dan 5.000

dollar van de hand gaat, terwijl werken

die op veilingen en in galeries voor 1 tot

10 miljoen worden verkocht minder dan

1% van het totale volume uitmaken, maar

meer dan 50% van de verkoopwaarde.

De marktwaarde van een kunstwerk op

een specifiek moment wordt dus bepaald

door een aantal factoren: de naam en de

reputatie van de kunstenaar, wat hij of zij

heeft geproduceerd, erkenning door vakgenoten

en door museale en academische

instellingen, plus een hele reeks kleine

historische gebeurtenissen en kwaliteitssignalen,

allemaal in evenwicht gebracht

door vraag en aanbod.

TANENDE MACHT

Bij nieuwkomers en het grote publiek leven

nog steeds veel clichés en stereotypen

over de kunstmarkt, gevoed door de soms

extravagante bedragen en de ondoorzichtigheid

van de prijsvorming. Een van de

gouden regels van de bekende galeriehouder

Leo Castelli (1907-1999) was om nooit

prijzen bekend te maken. Je moest erom

vragen en daarvoor moest je zijn kantoor

binnen durven te gaan. Dat was onttrokken

aan het oog van de bezoekers.

Sommige galeries houden hun prijzen nog

steeds geheim, vooral die aan de boven-

kant van de markt. Voor sommige handelaars

is prijscontrole synoniem met macht

en een van de uitingen van de asymmetrie

van informatie tussen koper en verkoper,

kenmerkend voor de culturele en creatieve

industrieën. Transparantie is vaak

omgekeerd evenredig met het prijsniveau.

Tegenwoordig circuleert informatie echter

steeds sneller en beschikken toekomstige

kopers over steeds meer hulpmiddelen om

te vergelijken en informatie te zoeken. In

de meeste galeries zijn prijslijsten tegenwoordig

op aanvraag beschikbaar of soms

zelfs al opgenomen in de informatie voor

bezoekers. Galeries hebben een hele reeks

hulpmiddelen tot hun beschikking om

de prijzen vast te stellen, gaande van de

ranglijsten van platforms Artprice, Artnet,

Blouin Art Sales en vele andere, die ze gebruiken

om de evolutie van de marktwaarde

van een kunstenaar te bepalen, tot een

econometrisch hulpmiddel genaamd hedonische

regressie, dat je kunt gebruiken

om het rendement van een kunstenaar te

bepalen op basis van de resultaten van zijn

of haar verkopen en de kenmerken van het

werk. Met andere tools, zoals de Limnaapp

van het Duitse platform ArtFacts, die

ook door verzamelaars wordt gebruikt,

kun je dankzij een algoritme met één klik

de waarde van een werk of de reputatie

‘De eerste stap

bij het vaststellen

van de prijs is tot

overeenstemming

komen met de

kunstenaar, die

misschien te

hoge of te lage

verwachtingen heeft’

PIERRE GRANOUX

Lage Egal Curatorial Projects

‘Ik heb liever een

goed werk van

Karel Appel uit de

jaren 70 dan een

minder goed werk

uit de jaren 50’

ROBBERT VAN HAM,

Jaski Gallery

Lucebert, Untitled, 1975, inkt en potlood op papier, 50 x 62 cm. Met toestemming van Jaski Gallery, Amsterdam.

79

‘Er was misbruik door de ondoorzichtigheid

van de prijzen, maar nu is de markt

geëvolueerd en kunnen we het ons niet

langer veroorloven intransparant te zijn’

ANNE-SOPHIE RADERMECKER

ULB

van de kunstenaar inschatten. Het kan ook

aangeven, en net daarom is het systeem zo

origineel, wat de gemiddelde prijs is van

een werk van één meter bij één meter, of

de gemiddelde prijs van een werk in een

bepaald formaat (de beroemde puntenberekening,

red.).

INTUÏTIE TELT

Al die instrumenten, ook al zijn ze professioneel

ontwikkeld, dekken slechts 60 tot

70% van de variabelen die de prijs van

een werk of kunstenaar kunnen beïnvloeden,

afhankelijk van de omstandigheden.

Verder is het aan de galeriehouder om zijn

intuïtie te gebruiken. Voor Robbert van

Ham van Jaski Gallery in Amsterdam, een

Cobra-specialist, is de belangrijkste parameter

altijd de kwaliteit van het werk. “Ik

heb liever een goed werk van Karel Appel

uit de jaren 70 dan een minder goed werk

uit de jaren 50”, zegt hij. “Op TEFAF pakte

ik uit met een Corneille, een zeer klein

schilderij, maar van uitzonderlijke kwaliteit.

Ik bood het aan ver boven de marktprijs.

Het was binnen een uur verkocht.

Het vaststellen van een verkoopprijs is

een evenwichtsoefening, waarvan je de effecten

pas achteraf kan meten. Is alles snel

verkocht, dan zeggen we tegen onszelf dat

de prijs te laag was. Krijg je niets verkocht,

dan denk je dat de prijs te hoog was. Het is

de taak van de handelaar of galeriehouder

om het verlangen van de kandidaat-koper

op te wekken.”

En dat komt niet op bestelling, weet ook

Jean de Malherbe, directeur van Galerie

La Forest Divonne. “De ontmoeting tussen

een werk en een verzamelaar vraagt een

zekere nederigheid. Het vaststellen van

een prijs kan moeilijk zijn, vooral in het

geval van een jonge kunstenaar.”

“De eerste stap is communiceren en tot

overeenstemming te komen met de kunstenaar,

die misschien te hoge of te lage

verwachtingen heeft”, stelt Pierre Granoux

van LAGE EGAL Curatorial Projects.

“Heeft hij al een werk verkocht, of dat nu

aan bekenden of tijdens een jurering is,

dan is er geen weg terug.”

Bij oude kunst zijn de prijzen stabieler en

in principe minder gevoelig voor de mode.

De heilige graal voor elke handelaar is een

anoniem geacht stuk vinden dat dankzij

speurwerk aan een bekende meester kan

worden toegeschreven en zo een mooie

meerwaarde kan opleveren. “Iedere antiquair

heeft, net als zijn klanten, zijn eigen

smaak. Dat heeft voor- en nadelen, want

je kunt interessante stukken mislopen,”

aldus handelaar en BRAFA-voorzitter

Klaas Muller.

MEER TRANSPARANTIE

Door hun zichtbaarheid zijn de prijzen

behaald door veilinghuizen de maatstaf

geworden. “Veel galeries hanteren deze

waardering, maar verkopen aan trouwe

verzamelaars vaak voor minder, mits die

het stilhouden”, zegt Granoux. Vergelijkingen

tussen de primaire en de secundaire

markt moet je echter met de nodige voorzichtigheid

maken, omdat de verkoopvolumes

niet altijd vergelijkbaar zijn. Een

kunstenaar verkoopt misschien eens in de

drie jaar via een veilinghuis, terwijl een galeriehouder

misschien wel dertig werken

heeft verkocht aan verschillende verzamelaars.

De Malherbe: “Het vraagt wel enige

uitleg wanneer een klant naar ons toekomt

met een prijs behaald in een veilinghuis

die niet (meer) overeenkomt met de

marktwaarde van de kunstenaar.”

Kunstbeurzen, met hun heel eigen mix

van klanten, anders dan die van galeries,

hebben bijgedragen aan een zekere prijstransparantie,

vooral dankzij de virtuele

ruimten waar de grote galeries ter gelegenheid

van die beurzen online mee uitpakken.

“Klanten zijn vaak risicomijdend en

daarom is transparantie een goede zaak”,

vindt Mark Grol, voorzitter van PAN Amsterdam.

“Ik moedig alle exposanten aan

de prijzen te tonen. Sommige mensen beschikken

over veel geld en zijn bereid dat

uit te geven aan een werk, maar ze vragen

niet graag naar de prijs.”

In een deels ondoorzichtige markt zou je

lang kunnen zoeken naar een grote poppenspeler

die aan de touwtjes trekt en zijn

zakken vult – een bijzonder simplistische

voorstelling van zaken. Is er veel geld mee

gemoeid, dan zijn banken en investeerders

nooit ver weg en die houden van

discretie, maar dat betekent nog niet dat

het doorgestoken kaart is. Op de kunstmarkt,

of beter gezegd kunstmarkten, is er

een spel van macht en invloed gaande tussen

verzamelaars, galeries, handelaars en

musea, die elkaar nodig hebben en daar

tijdelijk van kunnen profiteren. De tijd dat

een galerie of handelaar het hele oeuvre

‘Ik moedig alle

exposanten aan de

prijzen te tonen’

MARK GROL

PAN Amsterdam

80

‘De ontmoeting

tussen een werk en

een verzamelaar

vraagt een zekere

nederigheid’

JEAN DE MALHERBE,

La Forest Divonne

Corneille, Jeux d’enfants, 1950, olieverf op doek, 71 x 46 cm. Met toestemming van Jaski Gallery, Amsterdam.

lijk zeggen dat een bepaalde groep alles bepaalt.

“Ja, er is misbruik geweest, mogelijk

gemaakt door de ondoorzichtigheid van de

prijzen”, zegt Anne-Sophie Radermecker,

hoogleraar kunsten cultuureconomie aan

de ULB. “Maar nu is de markt geëvolueerd

en kunnen we het ons niet langer veroorloven

intransparant te zijn.”

De kunstmarkt werkt, net als elke andere

markt, in cycli. De markt lijkt momenteel

in een neerwaartse fase te zitten – in ieder

geval het hoogste segment, dat het meest

van een jonge kunstenaar opkocht en het

‘in de koelkast’ zette, is voorbij.

Verzamelaars zijn in zekere zin concurrenten

van elkaar, die elk handelen volgens

de logica van hun verzameling. Nederland

heeft minder grote verzamelaars dan België.

Voorbeelden zijn Frits en Agnes Becht,

Joop van Caldenborgh en Robert H. Defares.

Als zij een jonge kunstenaar steunen, is

dat meer een geval van mecenaat dan van

marktmanipulatie. In een markt die wordt

beheerst door vraag en aanbod kun je moeigevoelig

is voor speculatieve bewegingen.

Groei lijkt er wel te zijn aan de onderkant

van de markt, over het algemeen genegeerd

door ‘kenners’. In een artikel in The

Art Newspaper vroeg Scott Reyburn zich af

of er een nieuwe generatie kenners was die

tot nu toe genegeerde objecten en werken

kocht, of dat verzamelaars hun keuze

gewoon verlegden naar minder dure aankopen.

De tijd zal het uitwijzen.

81

Monaco onder

de hamer: winst of

waakzaamheid?

Al meer dan vijf decennia heeft

Monaco een unieke relatie met

de kunstmarkt. Als toonbeeld

van luxe en discretie trekt het

vorstendom internationale huizen,

rijke verzamelaars en uitzonderlijke

kunstwerken aan. Ondanks zijn

bescheiden omvang vind je in

dit soevereine staatje alle grote

uitdagingen van de markt verenigd,

tussen traditie, innovatie en een

steeds strengere regelgeving.


De ingang van de beroemde opera, gebouwd door architect Charles Garnier. Met zijn indrukwekkende

theaterzaal, uitkijkend op zee, vormt het een geheel met het casino van Monte Carlo, dat in 1879 werd

geopend en waarvan de gevel veel opzichtiger is. Hier komt men in de eerste plaats om te gokken en

eventueel voor wat cultuur. © Visit Monaco.

Net als Knokke is Monaco lange

tijd aangedreven geweest door

zijn beroemde casino, dat sinds

1863 in Monte Carlo, een van

de vier wijken van Monaco, ligt. Vanaf het

begin trok het vorsten en aristocraten,

industriëlen en bankiers aan, evenals menige

Europese intellectueel en kunstenaar,

sommigen op zoek naar zonovergoten

vermaak, anderen naar rijkdom en glorie.

De geschiedenis van het vorstendom is

echter meer dan een aaneenschakeling

van mondaine evenementen. Het is ook

een strategische culturele hub geworden,

met name voor de kunstmarkt.

Met de duurste vierkante meter ter wereld

(van € 60.000 tot 100.000) is een stulpje in

Monaco natuurlijk niet voor iedereen weggelegd.

De unieke internationale microkosmos

die je er aantreft, is een magneet

voor de kunstwereld, altijd op zoek naar

nieuwe klanten. Monaco is echter vooral

82

Sieraden uit een Monegaskische collectie.


Presentatie van het werk van Joan Miró, Schilderij (Vrouwen, maan, sterren), 1949, afkomstig uit een

Monegaskische collectie en in 2023 door Christie’s in Parijs geveild voor 20,7 miljoen euro. © Christie’s

Images Ltd.

een vakantieoord, een geduldige markt

waar plaatsen duur zijn, zelfs als het

potentieel aanwezig is. Met een artistieke

dynamiek die nog aan kracht wint, zoals

begin juli opnieuw bleek uit de negende

editie van de Monaco Art Week, met veilingen,

vernissages in galeries, sculpturen

in de openbare ruimte, maar ook en vooral

de organisatie in het Grimaldi Forum van

de zeer selecte beurs Art Monte-Carlo.

Deze werd in 2016 gelanceerd en geniet

steeds meer aanzien. Ook veilinggiganten

doen hier gouden zaken, zoals Christie’s,

Artcurial en natuurlijk het Hôtel des Ventes

de Monte-Carlo (HVMC), die een even

exclusief als dynamisch ecosysteem in het

leven hebben geroepen.

GROOT POTENTIEEL

Terwijl rivaal Sotheby’s al sinds 1967 een

vestiging heeft in het vorstendom, was het

pas in 1985, exact veertig jaar geleden, dat

Christie’s zich er vestigde. In die tijd stond

Frankrijk nog geen door buitenlandse huizen

georganiseerde veilingen toe. Monaco

leek een waardevol alternatief. Tussen

1985 en 2000 organiseerde Christie’s er

historische veilingen, zoals die van de

collecties van Christian Dior, Hubert de

Givenchy en Karl Lagerfeld. Sinds 2001

echter, na de opening van een filiaal in Parijs,

heeft het veilinghuis er enkel nog een

vertegenwoordigingskantoor.

Het vorstendom is uitgegroeid tot een

kruispunt tussen de Riviera en de belangrijkste

centra van de internationale markt.

Het fungeert als een ‘openluchthub’, volgens

Nancy Dotta, de Belgische directeur

van Christie’s Riviera gedurende de afgelopen

twintig jaar en nu de Belgische consul

in Monaco. Rijke verzamelaars verblijven

hier, vaak discreet, en het lokale filiaal

dient als ‘adviseur’ en ‘begeleider’, waarbij

het team een nieuwe generatie rijke erfgenamen

en nieuwe verzamelaars begeleidt

bij het beheer en de uitbouw van geërfde

verzamelingen.

Artcurial vestigde zich in 2015 permanent

in Monaco, hoewel het daar al sinds 2006

veilingen hield. Sindsdien heeft het zijn

lokale wortels verstevigd via prestigieuze

partnerschappen, zoals die met de Société

des Bains de Mer. Artcurial organiseert

twee veilingen per jaar (zomer en winter) en

staat bekend om originele initiatieven zoals

Monaco Sculptures, waarbij monumentale

kunstwerken in de hele stad worden

opgesteld om vervolgens te worden geveild.

HVMC, opgericht in 2012, is eveneens een

belangrijke speler geworden op de lokale

markt. De kracht van het veilinghuis ligt in

zijn expertise, met name in juwelen, een

sterk lokaal segment omdat mensen in het

ultraveilige vorstendom zonder angst weelderige

juwelen durven te dragen.

De veilingen in Monaco weerspiegelen de

exclusiviteit van de locatie. Miró (Femme,

Lune, Etoile, € 20,7 miljoen bij Christie’s in

2023), Magritte (La reconnaissance infinie,

£ 10,3 miljoen bij Christie’s in 2025) en Bulgari-juwelen

ontdekt in een lokale bankkluis

zijn slechts enkele van de pareltjes

‘Kunst maakt deel

uit van de luxueuze

levensstijl in Monaco’

NANCY DOTTA

Christie’s Riviera

die de veilinghuizen ter plaatse hebben

kunnen opdiepen. Terwijl exclusieve juwelen,

verzamelhorloges en luxehandtassen

in trek blijven, gaan andere sectoren, zoals

meubelen en antiquarische boeken, achteruit

bij gebrek aan nieuwe kopers.

TRANSPARANTIE EN CONFORMITEIT

In Monaco bestaat de clientèle voornamelijk

uit mensen met een zeer hoog investeringsvermogen.

Er wonen meer dan 125

nationaliteiten, vaak verbonden met de

financiële sector, de wereld van de sport en

de luxebranche. En hoewel sommigen om

fiscale redenen in het vorstendom verblij-

83

René Magritte, La reconnaissance infinie (1933), olieverf op doek, verkocht in maart 2025 door Christie’s London, afkomstig uit een Monegaskische collectie.

© Christie’s Images Ltd. £ 10.315.000 (€ 12.353.000).

‘We fungeren

niet alleen als

veilinghuizen,

maar ook als echte

begeleiders van

verzamelaars’

OLGA DE MARZIO

Artcurial

dures moeten aanpassen. HVMC’s secretaris-generaal,

Anne-Laure Carrega, beschrijft

deze transformatie: “Onze business is in de

eerste plaats expertise, niet conformiteit.

Tegenwoordig vragen we om uitgebreide bewijsstukken,

nog strenger dan in Frankrijk.

Sommige klanten zijn verrast, zelfs terughoudend.”

Ondanks deze spanningen erkent

ze de voordelen van het systeem: “Het

zuivert onze markt, garandeert verkopers

dat hun objecten niet in verkeerde handen

terechtkomen en verzekert kopers dat het

werk niet afkomstig is van illegale handel of

uit een oorlogsgebied komt.”

Terwijl de normen veranderen, past Monaco

zich subtiel aan en behoudt het zijn

rol als discrete en prestigieuze brug.

LEZEN

Histoire de Monaco door Pierre Fabry,

Passés/Composés, 2025, Franstalig, 416 pag.,

ISBN 979-1-0404-0526-9. Prijs: € 25.

SURFEN

ven, speelt ook de culturele context een

rol. “Kunst maakt deel uit van de luxueuze

levensstijl in Monaco”, zegt Nancy Dotta.

“De lokale kunstscene wordt gestimuleerd

door internationale evenementen, zoals de

Grand Prix van Monaco, de Monaco Yacht

Show en Art Monte-Carlo. De zomertentoonstelling

in het Grimaldi Forum, in

combinatie met Monaco Art Week, verleent

dit seizoen de status van een niet te missen

cultureel rendez-vous aan de Côte d’Azur.”

In die exclusieve context spelen de veilinghuizen

een strategische adviserende rol. “We

fungeren niet alleen als veilinghuizen, maar

ook als echte begeleiders van verzamelaars”,

vertelt Olga de Marzio van Artcurial. “Het

doel is te helpen bij het structureren van een

verzameling, te anticiperen op de overdracht

van een nalatenschap en zich aan te passen

aan de smaak van de nieuwe generaties die

meer geïnteresseerd zijn in design, fotografie

en luxegoederen.”

De gouden droom van veilingen aan de Middellandse

Zee botst echter op een steeds

complexere regelgeving. Sinds Monaco

in 2024 op de grijze lijst van de Financial

Action Task Force (FATF) werd geplaatst,

zijn de controles om het witwassen van geld

en de financiering van terrorisme tegen te

gaan verscherpt. Met name HVMC heeft het

personeel moeten uitbreiden en zijn procewww.christies.com

www.artcurial.com

www.hvmc.com

84

collect

€ 52

voor 9 nummers

of € 20 digitaal

Een jaar lang leesplezier!

www.collectaaa.be

85

Kennis van zaken

Trench art

Het veilinghuis Salle de Ventes du Béguinage in Waver organiseert

dit najaar de verkoop van de collectie van Philippe Roba. Ze bestaat

uit duizenden militaria. David Lilotte: “Elk voorwerp heeft zijn eigen

geschiedenis en emoties.”


Been van een dier, in 1916 gesculpteerd en gegraveerd in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog.

Duizenden voorwerpen trof David

Lilotte van Salle de Ventes du

Béguinage aan in het huis van

Philippe Roba. In het magazijn

van zijn veilinghuis in Waver wijst hij naar

tientallen nog ongeopende kartonnen

dozen en neemt COLLECT mee tussen de

rekken. Daar ligt uitgestald wat wel al is

uitgepakt. Allemaal militaria, vooral uit de

Eerste Wereldoorlog. Heel veel ‘trench art’

oftewel loopgravenkunst: decoratieve of

gebruiksvoorwerpen die soldaten vervaardigden

terwijl ze in de loopgraven zaten.

“Sommige objecten hebben een artistieke

kant, alle hebben een emotionele waarde.

Het is telkens ‘la petite histoire’ in de context

van de grote geschiedenis.”

Lionel, de jongste zoon van Philippe Roba

vertelt: “Het huis werd overwoekerd door

zijn collectie. Je moest opletten waar je

stapte, zelf geraakte papa bijna niet meer

aan zijn computer. Een ziekte zou ik het

niet noemen, zelfs geen compulsief gedrag.

Er vielen thuis wel eens harde woorden

over zijn verzamelwoede, maar doorgaans

aanvaardde de familie het. Het was zijn passie,

het maakte hem gelukkig.”

VERZAMELDRIFT

Soms wordt een mens een schim van zichzelf.

Philippe Roba leeft nog, maar zijn zoon

Lionel spreekt ontroerd over hem in de verleden

tijd. “Papa had die geschifte, prettig

gestoorde kant. Hij hechtte zich aan voorwerpen

met een verhaal en een waarde.

Van de geschiedenis voor oorlogen in het

algemeen en de Eerste Wereldoorlog in het

bijzonder kreeg hij nooit genoeg. Vooral het

leven in de loopgraven intrigeerde hem.”

Verzameldrift. “Papa kon niet stoppen. Het

ging niet louter om het hebben, hij wou

er ook alles over weten”, zegt Lionel Roba.

“Hij was een levende Wikipedia, hij kende

de geschiedenis van die oorlogen tot op

het draadje. Met zijn collectie wilde papa

die geschiedenis bewaren. Hij vond dat die

objecten uit het verleden tot de toekomst

behoorden. Ik koester vooral de emotionele

kant van zijn collectie. Elk voorwerp, elk

woord draagt een verhaal, een geschiedenis,

een leven. Er zijn beslist gelijkaardige

collecties. Maar van deze omvang? Papa

verzamelde zonder restrictie. De meeste

verzamelaars van militaria beperken zich

thematisch of spitsen zich toe op waarde-

86

‘Sommige objecten

hebben een artistieke

kant, alle hebben een

emotionele waarde.

Het is telkens “la

petite histoire” in de

context van de grote

geschiedenis’

LIONEL ROBA

volle stukken. Hij daarentegen bewaarde

alles. Iets van totaal geen waarde wou hij

toch behouden. “Ook dat maakt deel uit

van de geschiedenis”, zei hij. Eigenlijk beheerde

hij zijn collectie zoals een conservator

een museum met een depot.”

Meermaals namen musea contact op,

maar voor die kar liet Philippe Roba zich

niet spannen. “Papa ging nooit akkoord

met hun voorstellen. Hij hield zijn collectie

liever voor zich. Dankzij die collectie kon

hij herbronnen, hij putte er energie uit. Elk

voorwerp was een appel aan zijn geheugen.”

LEVENSWERK

En toen werd Philippe Roba getroffen door

een degeneratieve ziekte. Lionel: “Het is

triest, hij had zoveel projecten. Hij kocht

nog een huis in Charroux, in Frankrijk. Daar

komen verzamelaars van militaire memorabilia

samen. Papa wilde dat renoveren en

er delen van zijn collectie in onderbrengen.

Maar hij kon het traject niet meer aan. 74 is

hij, maar de ziekte heeft hem te pakken. We

zagen zijn passie verminderen, tot hij met

alles moest stoppen, en dat deed hem pijn.”

Net als zijn kinderen, vervolgt Lionel. “We

zien al die voorwerpen sinds we klein zijn

en doen er met grote tegenzin afstand van.

Maar we kunnen het levenswerk van papa

niet voortzetten. Dat vraagt zo veel tijd,

het is zo intens. We kunnen zijn verzameling

niet geven wat hij eraan gaf. Het breekt

ons hart dat we ze moeten verkopen. Je

voelt je zo schuldig.”

Bij Lionel rakelt de collectie van zijn vader

jeugdherinneringen op. “Hij ging het overal

halen en vinden: rommelmarkten, antiekhandels.

Elke zondag naar de antiekmarkt

op de Zavel en de vlooienmarkt op

het Vossenplein in de Marollen. Iedereen

kende hem daar en hij kende iedereen:

de verzamelaars, de antiekhandelaars, de

brocanteurs. ‘Brusseleirs’ onder elkaar. We

gingen dikwijls mee, dat vonden we leuk.”

Zijn echte soulmates vond Roba op het internet.

“Op websites trof hij gelijkgestemde

zielen, verzamelaars van hetzelfde slag.

Ze vormden hun kleine clubje, informeerden

elkaar over hun vondsten, hielpen

elkaar met hun collecties. Het is een select

groepje, misschien een twintigtal mensen.

Enkele Fransen, maar voorts verzamelaars

van over de hele wereld, tot in China. Zonder

zijn ziekte was hij wellicht de wereld

rondgereisd om die vrienden op te zoeken.

Nu probeer ik hen op te sporen om hun

het nieuws van de verkoop te melden.”

WAARDE

Er ligt nog veel werk op de plank. “Elk voorwerp

moet beschreven worden, we hebben

nog veel research te doen: zoeken naar

referenties in boeken en op het internet”,

zegt Libotte. “Natuurlijk documenteerde

papa zijn collectie”, vult Roba aan. “We

vonden veel, maar niet alles. Zijn aankopen

beschreef hij nauwkeurig. Ook aantekeningen

op sommige voorwerpen helpen ons.

Maar bij de uitwisselingen tussen vrienden

blijft veel onduidelijk. We moeten nog een

berg voorwerpen verifiëren, identificeren en

inventariseren.”

Hoe zal de verkoop verlopen? Libotte: “We

doen het waarschijnlijk in drie keer, telkens

drie dragen opeenvolgend. De eerste veiling

plannen we op 20 november. Voorafgaand

organiseren we vanaf begin november een

tentoonstelling, met een speciale dag op 11

november: Wapenstilstand. Hoe dan ook

maken we deze uitzonderlijke verzameling

wereldwijd zichtbaar.”

De globale waarde van de collectie-Roba

valt moeilijk (in) te schatten, vindt Libotte.

“De waarde komt altijd van de koper die

bepaalt hoeveel hij eraan wil spenderen.

Verzamelaars van militaria zoeken vaak

gericht naar een specifiek item. Je koopt

dat niet als investering; in de prijssetting

geeft veelal het emotionele de doorslag.

Je probeert je te verbeelden wat het moet

geweest zijn om in die hel van de loopgraven

te proberen de tijd te doden. Iemand

die een stuk obus recupereert en daar een

mooi object van poogt te maken, misschien

om het aan zijn familie te geven,

dat is een streven naar zingeving in een

volstrekt zinloze context.”

Ze rekenen op de belangstelling van musea,

maar dat één museum integraal het

hele archief-Roba opkoopt, noemt Lionel

Militariabeurs

De grootste militariabeurs van

Europa vindt twee keer per jaar

plaats. De volgende is op 25 oktober

in Ciney (info@cineyexpo.be).

Belangrijk is ook La Gleize Militaria

(www.lagleize.org). In Gent,

Antwerpen en Kortrijk worden

eveneens beurzen georganiseerd

(www.facebook.com/militariabeurs).

De beroemdste internationale

mailitariabeurs is The Show

of Shows (www.sosovms.com) in

Louisville, Kentucky.

Gecamoufleerde Stahlhelm, 1916.

‘een natte droom’. “Daar hebben musea

het geld niet voor en ze bezitten sowieso al

veel van zulke voorwerpen. Al gaat het bij

‘trench art’ per definitie om unieke stukken:

van die bewerkte items zijn er geen

twee dezelfde. Hopelijk komen de stukken

terecht bij fanatieke mensen zoals mijn

vader, die zichzelf zag als een doorgever

van de geschiedenis.”

Beseft zijn zoon dat zijn collectie verkocht

wordt? “Ik heb het hem twee, drie keer gezegd,

maar het dringt niet tot hem door”,

antwoordt Lionel Roba. “Nu zwijgen we

erover. Het zou hem te veel zeer doen.”

VEILING

Veiling Militaria – de collectie Roba

Vanaf 20-11

Salle de Ventes du Béguinage

Waver

www.svbeguinage.com

87

Veilingen

Wereldwijd

$ 7.980.000 (€ 7.049.000)

Frans Hals, Jongen die viool speelt (waarschijnlijk

Frans Hals); Meisje dat zingt (waarschijnlijk Sara

Hals), olieverf op panelen, 26,7 x 26,7 cm (elk).

Christie’s, New York, 21-05. © Christie’s Images Ltd.

€ 328.000

James Ensor, Bloemen en beeldje, 1938, olieverf op

paneel, 23 x 33 cm. Artcurial, Parijs, 05-06. © Artcurial.

Foto: Vincent Everarts.

£ 3.670.000 (€ 4.279.220)

Jan Davidsz. de Heem, Groot stilleven met

etenswaren op een gedeeltelijk gedekte tafel,

1649, olieverf op doek, 75,3 x 112,7 cm. Christie’s,

Londen, 01-07. © Christie’s Images Ltd.

AFGELOPEN

Saunders-collectie

bij Christie’s

De resultaten van de verkoop van

de Saunders-collectie bij Christie’s

bedroegen in totaal 64,7 miljoen

dollar, met een verkooppercentage

van 60,98% en een behoorlijk

aantal teruggetrokken kavels, ver

verwijderd van de lage schatting

van 80 miljoen dollar. De veiling,

die op 21 mei door Christie’s New

York werd georganiseerd, omvatte

een mix van schilderijen, tekeningen

en sculpturen van oude

meesters, waarbij sommige kavels

hun schattingen overtroffen en

andere geen koper vonden. Een

van de goede resultaten was een

paar schilderijen van Frans Hals,

het ene met een vioolspelende

jongen en het andere met een

zingend meisje, dat als één lot

werd verkocht voor 6,5 miljoen

dollar (exclusief kosten), terwijl

een Portret van de Maagd door

Sassoferrato zijn schatting overtrof

en werd verkocht voor 320 duizend

dollar (exclusief kosten).

Belgisch succes bij

Artcurial

Tijdens de veilingen van moderne

en hedendaagse kunst op 5 en

6 juni bij Artcurial, waar verschillende

particuliere collecties

werden samengebracht, baarde

de Belgische collectie van Villa

Vandevelde opzien in Parijs met

een totaalbedrag van maar liefst

2,2 miljoen euro (inclusief kosten).

Deze collectie omvatte een selectie

van belangrijke werken uit de 20e

eeuw. De hedendaagse werken

brachten 710.710 euro op (inclusief

kosten), en de moderne werken

1,5 miljoen euro (inclusief kosten).

Onder de moderne werken viel

vooral het succes op van het olieverfschilderij

op paneel Fleurs et

statuette (1938) van James Ensor,

dat voor 328.000 euro (inclusief

kosten) werd geveild.

De Heem schittert

bij Christie’s

Op 20 juni werd in Drouot de

schatting meer dan verdubbeld

voor een rijkelijk beschilderd stilleven

van Jan Davidsz. de Heem

(1606-1683/84), dat onder de

hamer van Audap & Associés OVV

voor 116.460 euro werd geveild.

‘IJdelheid der ijdelheden, alles is

ijdelheid’ (Prediker 1:2), leert ons

dit zeer symbolische werk, dat de

overvloed van de natuur en de

schoonheid van het serviesgoed

combineert in de zorgvuldig

bestudeerde wanorde van het

einde van een maaltijd. Het is een

sublimatie van het alledaagse en

nodigt uit tot nadenken over de

futiliteit van rijkdom en de kwetsbaarheid

van het bestaan, dankzij

het illusionistische virtuositeit

van het penseel van De Heem,

geboren in Utrecht en gestorven

in Antwerpen, die een cruciale invloed

had op de ontwikkeling van

de Nederlandse stillevens in de

17e eeuw. Zijn grote en weelderige

composities, de pronkstilleven uit

de jaren 1640, maakten een diepe

indruk op bijna alle stillevenschilders,

met name in Antwerpen,

Utrecht en Leiden. Een van deze

grote werken, gedateerd 1649,

werd op 1 juli bij Christie’s in Londen

verkocht voor 3,7 miljoen pond

sterling (4,3 miljoen euro), wat binnen

de geschatte waarde lag.

Giey-collectie bij

Sotheby’s

De beroemde collectie van het

kasteel van La Pinte, nabij Gent,

eigendom van baron en barones

Bertrand de Giey, met onder meer

zilveren edelsmeedkunst, werd

op 2 juli geveild bij Sotheby’s in

Londen. De verzameling omvatte

uitzonderlijke stukken, waaronder

een Nederlandse zilveren haan,

gemaakt in Dordrecht in 1619 door

edelsmid Hessel van Buren, een

grote Gentse uilenschaal uit 1557

van edelsmid Jan de Naghel III,

curiosa, zoals gemonteerde schelpen,

maar ook schilderijen, waaronder

een vermoedelijk zelfportret

van de Vlaamse Clara Peeters (ca.

1589-ca. 1657), het enige bekende

werk van de kunstenaar dat helaas

onverkocht bleef (geschatte

waarde £ 1.200.000-1.800.000).

Brussels wandtapijt

scoort bij Piasa

Een prachtig wandtapijt met als

onderwerp de verovering van India

door Portugal, dat deel uitmaakt

van een wandtapijt dat keizer Karel

V tijdens een verblijf in Brussel

had besteld, werd op 3 juli door

Piasa aangeboden. Het tapijt

werd al generaties lang bewaard

in een Franse privécollectie en de

oorspronkelijke herkomst was in

de vergetelheid geraakt. Het in

1522 bestelde tapijt werd tot dan

toe alleen in Doornik geweven.

Deze karavaan van dromedarissen,

geschat op een waarde tussen

80.000 en 120.000 euro, werd uiteindelijk

voor maar liefst 650.000

euro geveild!

OP KOMST

Karpidas-collectie

bij Sotheby’s

De kunsten designcollectie van

de Engels-Griekse verzamelaar en

mecenas Pauline Karpidas wordt

op 17 en 18 september door Sotheby’s

in Londen geveild. De col-

88

£ 190.500 (€ 221.400)

Jan de Naghel III, Gent, Beker met

afbeelding van een uil, 1557, verguld

zilver, hoogte: 19 cm. Sotheby’s,

Londen, 02-07. © Sotheby’s Art Digital

Studio.

€ 650.000

Groot wandtapijt met de voorstelling De karavaan van

dromedarissen, Brussel, ca. 1520-1522, wol, 546 x 361 cm.

Piasa, Parijs, 03-07. © Piasa.

RICHTPRIJS: £ 9.000.000- € 12.000.000

René Magritte, La Statue volante, 1958, olieverf op

doek, 96,7 x 129,7 cm. Sotheby’s, Londen, 17 & 18-09.

© Sotheby’s Art Digital Studio.

lectie, met een geschatte waarde

van 60 miljoen pond (meer dan

69 miljoen euro), een record voor

een privécollectie in Europa, omvat

250 werken, waaronder schilderijen

van Magritte, De Chirico,

Picasso en Warhol, evenals meer

dan zestig creaties van Claude en

François-Xavier Lalanne, waarvan

vele speciaal voor de verzamelaar

zijn ontworpen. Zij kwam uit een

bescheiden milieu in Manchester

en zag haar horizon verbreden

dankzij haar huwelijk met Constantinos

Karpidas, die zijn vrouw

volgens haar ‘de mooie dingen’

liet ontdekken. Maar het was

haar ontmoeting met de Griekse

kunsthandelaar Alexander Iolas in

1974 die haar passie voor het surrealisme

echt aanwakkerde. Tijdens

een bezoek aan zijn residentie in

Athene onderging ze een artistieke

schok en wist ze de voormalige

handelaar te overtuigen zijn

activiteiten te hervatten om haar

te helpen bij het samenstellen van

haar collectie. Pauline Karpidas

verdiepte zich vervolgens in deze

beweging, door musea te bezoeken,

boeken te lezen en tentoonstellingen

te bezoeken. In de loop

der jaren heeft ze wat Sotheby’s

omschrijft als de ‘grootste surrealistische

collectie uit de recente

geschiedenis’ opgebouwd. Ze

verzamelde niet alleen kunstwerken,

maar ook design en meubels,

en creëerde zo een unieke wereld

in haar Londense woning. Olivier

Barker, voorzitter van Sotheby’s

Europe: “Er is gewoonweg geen

andere collectie die vergelijkbaar is

met die van Pauline Karpidas. Van

het buitengewone kaliber van de

werken tot de talloze verhalen over

vriendschappen en diepgaande

samenwerkingen – deze collectie

biedt een kijkje in een unieke

wereld van durf, overtuiging en

onverzadigbare nieuwsgierigheid.”

Antoine de

Galbert-collectie

bij Piasa

Op 24 september biedt Piasa

een uitzonderlijke selectie art

brut uit de collectie van Antoine

de Galbert te koop aan, waarschijnlijk

het gedeelte waaraan hij

het meest gehecht is. De veiling

omvat 210 kavels met een totale

geschatte waarde tussen 2 en

2,7 miljoen euro. In de collectie zijn

belangrijke werken van historische

kunstenaars opgenomen,

zoals Aloïse, Henry Darger, Scottie

Wilson, Louis Soutter, Adolf Wölfli

en Willem van Genk, maar ook

meer bijzondere of minder bekende

figuren zoals Johann Korec,

Luboš Plný en Friedrich Schröder

Sonnenstern. Antoine de Galbert

beschouwt zijn collectie als een

vorm van catharsis, een manier om

zich te ‘omringen met voorwerpen

die hem geruststellen’. Voor hem

bevrijden, bezweren, herstellen,

genezen en beschermen de werken.

De veiling omvat werken die

zijn gemaakt tussen het midden

van de 19e eeuw en nu, afkomstig

uit tal van landen, gecreëerd in

asielcontexten, in de marge of in

de eenzaamheid van steden en

platteland, maar ook zogenaamde

mediumistische producties en

populaire objecten die buiten de

traditionele normen vallen.

Christie’s veilt

collectie Abadie

Op 30 september opent Christie’s

het Parijse kunstseizoen met

een eerbetoon aan een van de

grootste tentoonstellingscuratoren

van zijn generatie. Daniel Abadie,

die in december 2023 op 78-jarige

leeftijd overleed, was meer dan

vier decennia lang een belangrijke

figuur in het culturele leven van

Parijs. Zijn unieke visie, baanbrekende

intuïtie en onafhankelijke

geest hebben een blijvende stempel

gedrukt op de hedendaagse

kunst. Als kunsthistoricus stond hij

bekend om het bedenken en realiseren

van enkele van de grootste

tentoonstellingen in de geschiedenis

van het Centre P ompidou,

waaronder de legendarische

Paris-New York van 1977. Zijn hele

leven lang was hij een trouwe en

veeleisende metgezel van veel

belangrijke kunstenaars van zijn

eeuw. Met dezelfde ethiek was hij

ook verzamelaar. Als weerspiegeling

van zijn keuzes en affiniteiten

biedt deze veiling een selectie van

werken uit zijn persoonlijke collectie.

Ze zijn gesigneerd door Wassily

Kandinsky, Sophie Taeuber-Arp,

Alberto Magnelli, Zao Wou-Ki,

Jean Dubuffet, Fabienne Verdier

en Claude en François-Xavier

Lalanne. Een van de topstukken is

Standhaft, een kleurrijke en dynamische

aquarel uit 1931 van Wassily

Kandinsky, die Abadies blijvende

fascinatie voor de historische

avant-garde belichaamt (geschatte

waarde 300.000-500.000 euro).

Uit hetzelfde jaar dateert Plans et

triangles réciproques, een olieverf

op paneel van Sophie Taeuber-

Arp, rechtstreeks aangekocht bij

haar echtgenoot Jean Arp, dat

werd tentoongesteld tijdens de retrospectieve

van 1946 in het Musée

national d’Art Moderne (geschatte

waarde 200.000-300.000 euro).

Texturologie XXVII illustreert haar

interesse voor het onderzoek naar

materiaal en de beeldtaal van

Jean Dubuffet (geschatte waarde

150.000-200.000 euro). Ten slotte

nemen de werken van Claude

en François-Xavier Lalanne een

bijzondere plaats in binnen de

collectie, aangezien Daniel Abadie,

die de poëzie en inventiviteit van

dit kunstenaarsduo prees, in 2008

een monografie aan hen wijdde.

89

€ 60.000 (excl. kosten)

Verrassend geveild

Het portret van paus Leo X,

geschilderd door Rafaël tussen

1518 en 1520, behoort tot de

Italiaanse hoogrenaissance, een

tijd van artistieke bloei en felle politieke

rivaliteit. Het oorspronkelijke schilderij,

vermoedelijk door de paus zelf besteld voor

zijn privévertrekken in Palazzo Pitti te Florence,

bevindt zich tegenwoordig in de Uffizi. Het

toont paus Leo X (geboren Giovanni de’

Medici), geflankeerd door twee invloedrijke

familieleden: de kardinalen Giulio de’ Medici

(de latere Clemens VII) en Luigi de Rossi.

Leo X, een groot mecenas en

kunstbeschermer, staat centraal in de

compositie, die zijn morele en politieke gezag

benadrukt in een tijd van diepe kerkelijke

crisis, vooral door de in 1517 door Luther

begonnen Reformatie, die de kerkelijke

misstanden en de luxueuze bouw van de

Sint-Pietersbasiliek aan de kaak stelde. Het

portret ontstond toen Rafaël (1483-1520),

op het hoogtepunt van zijn roem, ook

grote architectonische projecten leidde.

In tegenstelling tot veel andere werken

vervaardigde hij dit vrijwel geheel zelf, wat

zijn persoonlijke betrokkenheid en het

vertrouwen van de paus onderstreept. Waar

renaissanceportretten vaak idealiserend

waren, koos Rafaël voor opvallend realisme:

Leo X, fysiek imposant en met scherpe blik,

wordt zonder vleierij afgebeeld, met duidelijke

tekenen van vermoeidheid en ouderdom.

Zo komen de kwetsbaarheid van de man

en de waardigheid van zijn ambt samen,

in een compositie waarin diepe roodtinten

van fluweel en damast verwijzen naar de

materiële rijkdom en wereldlijke macht van de

De’ Medici. Dit werk bereidde de weg voor het

moderne portret, waarin macht, individualiteit

en picturale beheersing samenkomen in een

spanningsveld van grootsheid en menselijke

reflectie.

Het revolutionaire karakter en het

onmiddellijke succes ervan leidden tot talrijke

kopieën, waarvan de beroemdste aan het

begin van de 16e eeuw door Andrea del

Sarto werd gemaakt voor hertog Frederik II

van Mantua. Deze kopie, zo verfijnd dat zelfs

Giulio Romano, een naaste medewerker van

Rafaël, haar voor het origineel hield, bevindt

zich nu in het museum van Capodimonte

in Napels. Een andere kopie uit dezelfde

periode, bewaard in Musée des Beaux-Arts in

Caen, werd tijdens de Tweede Wereldoorlog

vernietigd. Zou een andere kopie,

toegeschreven aan een anonieme meester

of de Italiaanse school van de 16e eeuw, toch

aan de vernietiging zijn ontsnapt en onlangs

opgedoken zijn in de Brusselse zaal Horta?

Zeker is het niet. Toch bracht dit mogelijk

16e-eeuwse werk, waarvan de schatting 2.000

tot 3.000 euro bedroeg, de bieders zo in

vervoering dat het bedrag opliep tot 60.000

euro (exclusief kosten). De tijd zal uitwijzen of

de koper gelijk had.

Italiaanse school (naar Rafaël), Portret van paus

Leo X, 16e-17e eeuw, olieverf op paneel (in

Italiaanse barokke lijst van verguld houtsnijwerk),

53 x 42,5 cm. Richtprijs: € 2.000-3.000. Horta,

Brussel, 16 t/m 17-06. © Horta.

88

Veiling resultaten

België

12-05 Gouden medaille bij Haynault

€ 23.000

Muzaffar al-Din Shah (1896-1907,

AH1313-1324), Perzisch, gouden medaille

(getest 900/1000), AH1319-1901,

buste driekwart naar rechts, in een eikenkrans,

inscripties boven en datum

onder, keerzijde leeuw met sabel links,

vóór een stralende zon, het geheel

in een laurier- en eikenkrans, gladde

rand, matte flan, muntslag medaille,

gewicht: 15,46 gr. Richtprijs: € 1.200-

1.800. © Haynault.

€ 2.300

Kruis in verguld brons en email,

Turkije, Orde van Liefdadigheid

(Shefkat Nishani), 1878, AH1295, met

een lint van de Orde van Osmanie,

6 x 5,5 cm. Bijgevoegd: schrijn van het

grootkruis in rood fluweel met wapen

Ottomaanse rijk op deksel. Richtprijs:

€ 400-600. © Haynault.

€ 5.200

Boucheron, Pony met verwarde

manen, Parijs, 18-karaats geelgouden

gestileerde broche, getextureerd,

voorstelling: bewegende pony met op

de plaats van het oog een turkoois en

drie 8/8 geslepen diamanten, snuit

versierd met zwart email en witgoud,

gewicht: 17,9 gr. Richtprijs: € 1.800-

2.500. © Haynault.

€ 6.200

Cartier, broche met Afrikaans

vrouwenhoofd, rond 1950, speld in

gesculpteerd hout en 18-karaats

geelgoud, voorstelling: vrouw in

profiel met hoofdtooi en geelgouden

oorbel, versierd met kleine turkooizen

cabochon, gewicht: 21,1 gr. Richtprijs:

€ 1.500-2.000. © Haynault.

13 t/m 14-05 Brusselmans verrast bij Vanderkindere

€ 62.000

18-karaats witgouden hangertje,

met oudgeslepen diamant

van ca. 12 karaat, totaalgewicht:

ca. 5,3 gr. Richtprijs:

€ 25.000-35.000. © Vanderkindere.

€ 44.000

Jean Brusselmans (1884-1953,

Belgische school), Besneeuwd

landschap of Luizenmolen

winters, 1925, olieverf op doek,

72 x 80 cm. Richtprijs: € 6.000-

8.000. © Vanderkindere.

€ 22.000

Jean-Pierre Ghysels (Belgische

school), Composition, koperen

sculptuur, genummerd 1/3, op een

sokkel in zwart marmer, 54 x 90 x

42 cm. Richtprijs: € 6.000-8.000.

© Vanderkindere.

€ 12.000

Zilveren chocoladekan in Lodewijk

XVI-stijl, gedecoreerd met mascarons

met damesgezichten, medaillons,

slingers en putti op vis,

handvat in gesculpteerd gezwart

hout, stempels van Oudenaarde

uit (17)88 en van onbekende zilversmid,

hoogte: 33 cm. Richtprijs:

€ 1.500-2.500. © Vanderkindere.

17-05 Impressionistische parel bij De Vuyst

€ 660.000

Théo Van Rysselberghe (1862-

1926), Oliviers à Cagnes, 1906,

olieverf op doek, 74 x 93 cm.

Richtprijs: € 400.000-600.000.

© De Vuyst.

€ 520.000

Andy Warhol (1928-

1987), Jackie, 1964,

acryl en zeefdruk op

linnen, 50,8 x 40,6 cm.

Richtprijs: € 550.000-

800.000. © De Vuyst.

€ 280.000

Léon De Smet (1881-1966), Liggend

naakt, 1910, olieverf op doek, 110 x 186

cm. Richtprijs: € 150.000-200.000.

© De Vuyst.

€ 250.000

Jean-Michel Folon

(1934-2005), Le livre de

la vie, 2003, manshoge

sculptuur in brons.


400.000. © De Vuyst.

€ 150.000

Pierre Alechinsky, Sachet

d’acidulés, 1970-71. Richtprijs:

€ 145.000-185.000.

© De Vuyst.

89

Veiling resultaten

België

17-05 Briljante Rolex bij Berg van Barmhartigheid

€ 14.500

Rolex, damespolshorloge in platina

met 96 diamanten baguette- en

taperslijpsel (ca. 11 karaat), 4 diamanten

driehoekslijpsel (ca. 0,20 karaat),

60 briljanten (ca. 9,50 karaat) en 1

centrale briljant (ca. 1,12 karaat), brutogewicht:

78,3 gr. Richtprijs: € 10.000-

12.000. © Berg van Barmhartigheid.

€ 4.300

José Vermeersch (1922-1997), Hond,

sculptuur in brons, 28 x 18 cm.

Richtprijs: € 1.400-1.600. © Berg van

Barmhartigheid.

€ 4.300

Antoine-Louis Barye (1795-1875), Panter

grijpt een hert, sculptuur in brons,

36 x 54 cm. Richtprijs: € 900-1.100.

© Berg van Barmhartigheid.

€ 4.100

Pierre Alechinsky, Abstract, inkttekening

op papier, 43 x 26 cm. Richtprijs:

€ 2.000-2.200. © Berg van Barmhartigheid.

18-05 Augustin Lesage bij MJV Soudant

€ 35.000

Augustin Lesage (1876-1954), La pensée

de Dieu est la source des hautes

et saines inspirations, 1938, acrylverf

op doek (oorspronkelijk op paneel gemaroufleerd),

in het originele kader,

formaat van een schilderij, op twee

poten, 96 x 70 cm (zonder het kader).

Richtprijs: € 10.000-15.000. © MJV

Soudant.

€ 24.000

China, einde Ming- of begin

Qing-tijdperk, vergulde bronzen

groep, voorstelling: mediterende

Avalokiteshvara op een lotusvormige

sokkel, in rechterhand een wilgentak,

symbool van medeleven, in linkerhand

een ‘ganlu’-vaas, hoogte: 49

cm. Richtprijs: € 8.000-12.000. © MJV

Soudant.

€ 22.000

Andrei Nikolaevich Shilder (1861-1919, Russische

school), Ondergesneeuwd woud

badend in het licht, 1904, olieverf op doek,

80 x 119 cm. Richtprijs: € 6.000-8.000. © MJV

Soudant.

€ 11.000

Hugues Merle (1822-1881),

Abraham die Hagar en Ismaël

verbant, 1872, originele

doek, 53,5 x 91,5 cm. Richtprijs:

€ 8.000-10.000. © MJV

Soudant.

19 t/m 20-05 Antwerpse oude meester bij Horta

€ 38.000

Antwerpse school, ca. 1525, Sint-Michiel

van het Laatste Oordeel velt de demon

die om een ziel vecht, met op de

achtergrond een druk merenlandschap,

olieverf op paneel (geparketteerd),

toegeschr. Meester van de Antwerpse

Aanbidding, opschrift op het gewaad

van Sint-Michiel, 72 x 56 cm. Richtprijs:

€ 15.000-20.000. © Horta.

€ 36.000

Agustin Cárdenas (1927-

2001, Frans-Cubaanse

school), Mesure en

action I, 1974, sculptuur

in Carrara-marmer,

hoogte: 29 cm. Richtprijs:

€ 10.000-15.000.

© Horta.

€ 20.000

Léon Spilliaert (1881-1946, Belgische

school), Bosrijke oevers rond de vijver van

het Maria-Hendrikapark in Oostende, 1931,

aquarel op papier, 37,5 x 55 cm. Richtprijs:

€ 12.000-15.000. © Horta.

€ 20.000

Pierre-Auguste Renoir (1841-1919, Franse

school), Landschap, Cagnes, olieverf op doek,

15 x 20,5 cm. Richtprijs: € 25.000-30.000.

© Horta.

90

VEILING XLIV: 28 SEPTEMBER OM 13.00U

ANTIEK EN KUNSTVOORWERPEN

Kijkdagen: donderdag 25 t/m zaterdag 27 september, van 10.00 tot 18.00 uur

Emmanuel HANNAUX (1855-1934).

De slapende muze

Raoul François LARCHE (1860-1912).

Métamorphoses de Daphnée

Gilbert Auguste PRIVAT (1892-1969).

Catalogus vanaf woensdag 17 september online

Jean-Louis Nicolas JALEY (1802-1866).

400 kavels, variërend van

de vroege middeleeuwen

tot moderne kunst, met

daarnaast een fraaie

selectie Aziatische kunst.

Exclusief

Alfred BOUCHER (1850-1934).

Diane.

Auguste RODIN (1840-1917).

Suzon.

Een schitterende collectie

marmeren sculpturen uit

de 19e eeuw.

Onze vestigingen in België:

Hoofdkantoor & Veilingzaal: Bertransartstraat 52, 6280 Gerpinnes

Taxatiebureau Brussels Hoofdstedelijk Gewest: Rue au Bois 177, 1150 Sint-Pieters-Woluwe

Expertisebureau Waals-Brabant: Rue Libert 12, 1410 Waterloo

Tel. +32 71 50 59 95 | +32 495 25 16 20 | info@mjvsoudant.be | www.mjvsoudant.be

Veiling resultaten

België

20-05 Winnend schaakspel bij Campo & Campo

€ 26.000

Twee houten kisten met fijn handgesneden

schaakstukken, 19e eeuw, elke

pion verbeeldt een ander ambacht,

geïnspireerd op de beeldenreeks op

het hekwerk van de Kleine Zavel in

Brussel die de Brusselse ambachten

uitbeeldt, 80 x 31 x 40 cm. Richtprijs:

€ 400-600. © Campo & Campo.

20 t/m 21-05 Portret Anna De Weert bij Carlo Bonte

€ 85.000

Pierre Alechinsky,

Le feu de la fin,

1968, acryl op

papier, gemaroufleerd

op doek, 114

x 152 cm. Richtprijs:

€ 60.000-80.000.

© Carlo Bonte.

€ 9.500

Een Chinees doucaibord

met de ‘Acht

Daoïstische Emblemen’,

gemerkt Daoguang

en periode,

diameter: 20,5 cm.


5.000. © Carlo Bonte.

In de meiveiling bij Carlo Bonte behaalde het lieflijke portret van Anna De Weert van Emile Claus maar

liefst € 48.000. Ook het andere werk van Claus vond vlot een nieuwe eigenaar. Het krachtige schilderij Le

feu de la fin van Pierre Alechinsky werd verkocht voor € 85.000. Een van de blikvangers was een Ferrari

Ouragan Junior Car, die voor € 15.000 naar een verzamelaar ging. Opvallend waren ook de resultaten voor

de gessosculpturen naar antiek voorbeeld, waaronder de Juno Ludovisi (€ 13.000), alle afkomstig uit de

collectie van René en Barbara Stoeltie. De veiling omvatte een mooie selectie fin de siècle-sculpturen. Zo

bracht Le débardeur du port d’Anvers van Constantin Meunier € 13.000 op. Voor het Carrara-marmeren werk

van Pablo Atchugarry werd € 22.000 neergeteld. De Goutte d’eau-koffietafel, ontworpen door Ado Chale,

haalde een opmerkelijke € 40.000. Een originele poster van René Magritte, ontworpen voor de Gaity Bar,

werd verkocht voor € 12.000. De Aziatische kunst presteerde traditiegetrouw sterk. Binnen de Japanse kunst

werd een okimono uit de Meiji-periode, met de voorstelling van een samoerai, afgehamerd op € 7.500. Een

blauwwitte, peervormige vaas uit de Qing-dynastie bracht € 11.000 op, terwijl een Chinees doucai-bord met

acht taoïstische emblemen werd afgehamerd op € 9.500.

€ 48.000

Emile Claus (1849-1924), Portret van

Anna De Weert die bloemen plukt in

de tuin van villa Zonneschijn, ca. 1885,

olieverf op paneel, 33 x 22 cm. Richtprijs:

€ 20.000-25.000. © Carlo Bonte.

26-05 t/m 01-06 Oriëntaals portret bij Rops

€ 31.000

Aziatische zijde met

drakendecoratie, 270


€ 160-240. © Rops.

€ 12.000

Jacques Blanquer (1854-1932),

Oriëntaals portret, 1879,


Richtprijs: € 100-160. © Rops.

€ 6.500

Japans theeservies, 40 onderdelen.

Richtprijs: € 80-120. © Rops.

€ 5.500

Antwerpse kast met

inlegwerk en dierendecoratie,

18e-eeuws, 154

x 121 x 44 cm. Richtprijs:

€ 1.000-1.500. © Rops.

€ 4.000

Marcel Delmotte

(1901-1984), Vaas met

bloemen, olieverf op

paneel, 140 x 100 cm.

Richtprijs: € 1.000-1.500.

© Rops.

92

OPENBARE VEILING

9 en 10 sept om 18u30

Château

CALMEYN

“Poupées sur fond de paysage”, potlood, gouache en aquarel

op papier door Léon Spilliaert. Dit werk zal worden opgenomen

in de voorbereidende catalogus raisonné van de kunstenaar.

Richtprijs: € 18.000 – € 24.000

KIJKDAGEN

5, 6 en 7 sept van 10 tot 18u

VEILING AZIATISCHE KUNST

1 oktober om 18u30

ANTIQUES &

FINE ART FAIR

Drogenbos

9-12 oktober 2025

Vergulde bronzen beeld van

Amitayus, zittend op een

dubbele lotusbloem.

Tibet, 18e eeuw

Richtprijs: € 1.500 – € 2.000

Rolvaas van porselein, gedecoreerd

in blauw-wit email met

personages. China, periode

Chongzhen (1628–1644)

Richtprijs: € 20.000 – € 30.000

Van 11 tot 19 uur.

Gratis ingang

KIJKDAGEN

26 tem. 29 september

Info op afa.brussels

HOTEL DE VENTES VANDERKINDERE S.A.

Chaussée d'Alsemberg 685-687, 1180 Brussel,

Tel. 02 344 54 46 | info@vanderkindere.com | Privé parking

www.vanderkindere.com

Veiling resultaten

België

27-05 Prinselijke collectie bij Native Auctions

€ 170.000

Yoruba-paardrijder,

Nago, Benin, late 18e

of vroege 19e eeuw,

hout, hoogte: 47,5 cm.


300.000. © Native

Auctions.

€ 160.000

Bwa-vlindermasker, Burkina Faso, hout

en pigment, lengte: 246 cm. Richtprijs:

€ 200.000-300.000. © Native Auctions.

€ 97.000

Mangbetu honingkoffer,

D.R. Congo,

hout en schors,

hoogte: 27 cm.


80.000. © Native

Auctions.

€ 40.000

Hawaïaanse speer –

Ihe Laumeki, Hawaï,

ca. 1800, hout,

hoogte: 177 cm.


30.000. © Native

Auctions.

€ 35.000

Ceremoniële peddel,

Australeilanden,

Frans-Polynesië, Raivavae,

hout, hoogte:

138 cm. Richtprijs:

€ 10.000-15.000.

© Native Auctions.

02-06 Uurwerken scoren bij AZ Auction

€ 1.450

Alfieri & St. John,

18-karaats roségouden

ring, bestaande uit twee

cirkels met ronde roze

saffieren in verschillende

kleurschakeringen en

ronde briljantgeslepen

diamanten, brutogewicht:

7,1 gr. Richtprijs: € 400-

600. © AZ Auction.

€ 1.000

Favre-Leuba, 18-karaats

geelgouden damesuurwerk

met 18-karaats geelgouden

schakelarmband, ca. 1960,

mechanisch uurwerk met

manueel opwindmechanisme,

brutogewicht: 22 gr.

Richtprijs: € 200-300. © AZ

Auction.

€ 850

Baume & Mercier, achthoekig

18-karaats geelgouden

horloge met armbandje in

hagedisleder en vergulde

gesp, ca. 1970, mechanisch

uurwerk met manueel

opwindmechanisme,

brutogewicht: 30,1 gr.


Auction.

€ 780

Geota, horlogejuweel voor dames

uit 18-karaats roségoud, met

18-karaats roségouden armbandje

met geometrische schakels, ca.

1950, mechanisch uurwerk met

manueel opwindmechanisme,

bezel en bevestigingen van de

horlogeband bezet met kleine,

ronde, 8/8-geslepen diamantjes,

brutogewicht: 19,3 gr. Richtprijs:

€ 150-200. © AZ Auction.

€ 620

Jean Pierre de Saedeleer

(1946-2022, België),

hangertje van zilver en

18-karaats geelgoud, twee

opalen met blauwe glans

die gecultiveerde, barokke,

meerkleurige parel uit Tahiti

dragen, brutogewicht: 5,5 gr.


Auction.

04-06 Tafelstukken bij Legia Auction

€ 15.000

Toegeschreven aan Jean-Simon

Deverberie (1764-1824), L’Afrique,

Afrika symboliserende pendule in

directoirestijl, in zwart, bruin en goudkleurig

gepatineerd brons, 46 x 37 cm.

Richtprijs: € 15.000-20.000. © Legia

Auction.

€ 12.000

Pierre-Philippe Thomire (1751-1843),

Franse stijl, stel tafelmiddenstukken

in verguld, geciseleerd brons, versierd

met een openwerkte korf, empirestijl,

hoogte: 44 cm. Richtprijs: € 3.000-

5.000. © Legia Auction.

€ 8.200

Zilveren strooibus met trembleersteek

en merktekens, Maaseik, ca. 1690-

1700, zilversmid GL, vermeld maar niet

geïdentificeerd, hoogte: 16 cm. Richtprijs:

€ 1.500-2.000. © Legia Auction.

€ 6.000

Meerlobbig, zilveren dienblad,

Hasselt, ca. 1730, alliantiewapen op

de onderzijde, met meestermerk

en trembleersteek, M.O. Jan Frans

Frederici, diameter: 27 cm. Richtprijs:

€ 1.000-1.500. © Legia Auction.

94

10 t/m 11-06 Atchugarry bij Flanders Auctions

€ 105.000

Pablo Atchugarry, Senza Titulo, sculptuur

in witte Carrara-marmer, totale


80.000. © Flanders Auctions.

€ 16.000

Antieke Romeinse mannentorso,

waarschijnlijk een satyr gezien de gespierdheid

en de aanzet tot staart op

de rug, gesculpteerd marmer, totale

hoogte: 62,5 cm. Richtprijs: € 4.000-


€ 9.500

Grossé, Brugge, uitzonderlijke set

met Liturgische gewaden, kazuifel,

dalmatieken en schoudervelum, borduurwerk

van hoge kwaliteit op zijde,



€ 1.000

Antieke brievenbus in gepatineerd

brons, met afbeelding van posthoorn,

37 x 18 x 42 cm. Richtprijs: € 80-120.

© Flanders Auctions.

12-06 Koninklijke dolk

bij Soudant

12 t/m 14-06 Ensors moeder bij Arenberg Auctions

€ 13.000

Toegeschreven aan sjeik Ahmad bin Ibrahim Badr

(1920-2009), 22-karaats gouden Oosterse dolk,

gegraveerd met wapen van Saoedi-Arabië en

rank- en bladversieringen, knop en schede belegd

met 20 diamanten, zilversmidmerkteken in het

Arabisch, metalen lemmet, brutogewicht: 446 gr.

Richtprijs: € 8.000-10.000. © MJV Soudant.

€ 125.000

James Ensor (1860-1949),

Débris (De moeder van de

kunstenaar), 1900, olieverf

en potlood op doek,

46,1 x 27,0 cm. Richtprijs:

€ 80.000-100.000. © Arenberg

Auctions.

€ 64.000

Abraham Ortelius (1527-1598),

Theatrum Orbis Terrarum, Antwerpen,

Gillis Coppens van Diest,

1571, handgekleurd. Richtprijs:

€ 60.000-70.000. © Arenberg

Auctions.

€ 57.000

Psalterium & breviarium voor de

Birgittinessen van Mariënwater (Coudewater),

1478, handschrift in originele

band. Richtprijs: € 40.000-50.000.

© Arenberg Auctions.

€ 31.000

James Ensor (1860-1949), Les péchés

capitaux, 1904, volledige set van acht

etsen. Richtprijs: € 15.000-20.000.

© Arenberg Auctions.

13 t/m 14-06 Dekadrachme bij Elsen

€ 130.000

Schitterende dekadrachme van

Dionysios I (406-367 v.Chr.), Sicilië,

Syracuse, ca. 405-400 v.Chr, zilver, getekend

door meestergraveur Kimon,

gewicht: 42,94 gr. Richtprijs: € 75.000.

© Jean Elsen & ses fils.

€ 55.000

Frankrijk, Lodewijk XIII-stijl, dubbele

gouden louis met kruis, 1640, Paris,

gewicht: 13,45 gr. Richtprijs: € 30.000.


€ 52.500

Graafschap Henegouwen, Willem III

van Beieren, bijgenaamd ‘L’Insensé’,

franc à pied (staande koning), vanaf

1365, Valenciennes, tweede bekende

exemplaar, gewicht: 3,75 gr. Richtprijs:

€ 50.000. © Jean Elsen & ses fils.

€ 44.000

Italië, Koninkrijk Napels, Karel V,

munt van vier écu d’or, zonder datum

(1548), prachtig portret van de keizer,

gewicht: 13,5 g.r Richtprijs: € 30.000.


95

Veiling resultaten

België

15-06 Historisch record stripveiling AZ Auction

Voor de 20e verjaardag

liet Banque Dessinée, de

gespecialiseerde afdeling van

AZ Auction, bij de stripveiling

een nieuw verkooprecord

optekenen. Met 92,5%

verkochte partijen bereikte de

omzet een bedrag van bijna

€ 1.500.000. Een en ander

bevestigt de toenemende

belangstelling voor dit

segment van de kunstmarkt.

Almaar duidelijker blijkt een

dynamische en internationale

markt voor strips te bestaan en

elke veiling lokt weer nieuwe

enthousiaste verzamelaars.

€ 80.000

Franquin – Gaston (Guus Flater),

gagstripplaat nr. 654 in Oost-Indische

inkt met hoogsels in witte plakkaatverf,

voorpublicatie in het blad Spirou (nr. 1713)

van 11 februari 1971, verschenen in album

Le cas Lagaffe bij Uitgeverij Dupuis in

1971, 33,9 x 42,6 cm. Richtprijs: € 50.000-

60.000. © AZ Auction.

€ 25.000

Rosínski, Thorgal, plaat nr. 40 in Oost-

Indische inkt met hoogsels in witte

plakkaatverf, uit het album Au-delà

des ombres, Editions du Lombard in

1983, 36 x 47,3 cm. Richtprijs: € 10.000-


€ 17.000

Tintin (Kuifje) – Tintin au pays des

Soviets, oorspronkelijke uitgave in

zwart-wit, Petit Vingtième uit 1930 (6e

duizendtal). Richtprijs: € 8.000-10.000.

© AZ Auction.

16-06 Tafelstuk Christofle bij Haynault

€ 13.000

Brons, toegeschreven aan Jean-

André Reiche (1752-1817), pendule

met dromedaris, ca. 1810, in brons

met bruine en goudkleurige patina,

Wit geëmailleerde wijzerplaat met

Arabische cijfers, gesigneerd Blanc

Fils, Palais Royal. Richtprijs: € 10.000-

15.000. © Haynault.

€ 9.000

Christofle Paris, monumentaal

tafelmiddenstuk met de drie gratiën,

onder meer gebruikt door Compagnie

Internationale des Wagons-Lits. Richtprijs:

€ 4.000-6.000. © Haynault.

€ 4.200

Clément Rousseau (1872-1950),

tafellamp, ca. 1925, bolvormig met cirkelronde

voet, bekleed met gekleurd

roggenleer, ivoren biesjes, ebbenhouten

kubus, fitting in verguld messing.

Richtprijs: € 1.500-2.000. © Haynault.

€ 2.900

Wierookvat in verzilverd koper en

koraal, rijke decoratie met rank- en

bloemenversieringen en parels, Algerije,

19e eeuw. Richtprijs: € 600-800.

© Haynault.

16 t/m 17-06 Louis Van Lint bij Horta

€ 72.000

Louis Van Lint (1909-1986, Belgische

school), Compositie, 1954,


Richtprijs: € 40.000-60.000.

© Horta.

€ 17.000

Raoul Ubac (1910-1985, Belgische

school), Stèle met hoofd

bovenaan, 1974, sculptuur in

graniet uit Zinnik, 198 x 25 x 20

cm. Richtprijs: € 10.000-15.000.

© Horta.

€ 17.000

Antoine Poncet (1928-2022,

Frans-Zwitserse school),

Composition, sculptuur in

carraramarmer, hoogte:

73 cm. Richtprijs: € 15.000-

20.000. © Horta.

€ 4.000

Wifredo Lam (1902-1982, Frans-Cubaanse

school), Composition, 1960, pastel op papier,

32 x 47,5 cm. Richtprijs: € 5.000-7.000.

© Horta.

96

17-06 Portret Pierre Olin bij Loeckx

€ 90.000

Imposante bronzen wierookbrander

met ‘gold splash’-decoratie,

China, 17e-18e eeuw, met Xuandezegelmerk.

Richtprijs: € 8.000-12.000.

© Loeckx.

€ 41.000

Théo van Rysselberghe (1862-1926),

Portret van Pierre Olin, olieverf op

doek. Richtprijs: € 5.000-10.000.

© Loeckx.

€ 26.000

Zittende Boeddha, Thailand, groot

bronzen beeld. Richtprijs: € 1.500-

2.000. © Loeckx.

17-06 Pindi-figuur bij Native Auctions

€ 66.000

Englebert Van Anderlecht

(1918-1961),

November nr. 92, 1960,

olieverf op doek,

157 x 121 cm. Richtprijs:

€ 50.000-70.000.

© Native Auctions.

€ 50.000

Antoine Mortier

(1908-1999), Les porteurs

de croix, 1952,

Oost-Indische inkt

op papier, gemaroufleerd

op doek,

230 x 150 cm.


70.000. © Native

Auctions.

€ 46.000

Alex Katz, Isca, 2001,

rood potlood op papier,

184 x 152 cm. Richtprijs:

€ 30.000-40.000.

© Native Auctions.

€ 40.000

Akatar-paalknuppel,

Rarotonga, Cookeilanden,

hout, hoogte:

231 cm. Richtprijs:

€ 20.000-30.000.

© Native Auctions.

€ 25.000

Pindi-standbeeld, D.R.

Congo, hout, hoogte: 58 cm.

Richtprijs: € 2.000-3.000.

© Native Auctions.

17-06 Recordprijs De Borchgrave bij Bonhams Cornette

€ 39.000 (RECORDPRIJS)

Isabelle de Borchgrave (1946-2024),

Garden tree, gemengde techniek acryl

en gouache op kraftpapier, lengte:

350 cm. Richtprijs: € 20.000-30.000.

© Bonhams Cornette.

€ 30.000


Grote lage ovale tafel, in brons, oplagenummer

2/8. Richtprijs: € 18.000-

32.000. © Bonhams Cornette.

€ 28.000


Circus, 2023, acryl en gouache op

geplooid papier. Richtprijs: € 15.000-

28.000. © Bonhams Cornette.

€ 25.000


Plataan, 2021, kamerscherm in papier.

Richtprijs: € 15.000-20.000. © Bonhams

Cornette.

97

Veiling resultaten

België

17 t/m 18-06 Een Ruhlmann bij Vanderkindere

€ 43.500

Ring in platina met vierkant

oud geslepen diamant van ca.

4,50-5 karaat en twee baguettegeslepen

diamanten voor

een totaal van ca. 0,30 karaat,

totaalgewicht: ca. 5,6 gr.

Richtprijs: € 18.000-20.000.

© Vanderkindere.

€ 32.500

Nicholas Konstantinovich Roerich

(1874-1947, Russische school), Toppen

van de Himalaya, olieverf op doek,

gemaroufleerd op karton, ca. 22 x 57

cm. Richtprijs: € 6.000-8.000.

© Vanderkindere.

€ 16.500

Pol Mara (1920-1998,

Belgische school),

Bain de couleurs, 1969,

olieverf op doek, 162


€ 3.000-4.000.

© Vanderkindere.

€ 72.000

Emile-Jacques Ruhlmann

(1879-1933), Japanse

tafel in gevernist hout en

inlegwerk in ivoor, model

ontwerpen rond 1918-1920

voor werkplaats Cabanel,

56,5 x 77,5 x 39 cm. Richtprijs:

€ 27.000-30.000.

© Vanderkindere.

€ 3.600

Daum, Nancy, zeldzame geëtste

glazen vaas in art-nouveaustijl,

versierd met ‘viooltjes’, koud

geëmailleerd op een met de

intercalaire techniek gekleurde

achtergrond van witte en

violette wolken met gouden

accenten, ca. 1895, hoogte:

26,5 cm. Richtprijs: € 700-1.000.

© Vanderkindere.

17 t/m 19-06 Borremans bij Bernaerts 18-06 Rops bij Bonhams Cornette

€ 40.000

Bram Bogart (1921-2012), Staand

geel, 1978, materieschilderij, 93 x

124 cm. Richtprijs: € 20.000-30.000.

© Bernaerts.

€ 13.000

Michaël Borremans, Het gloren van

de ochtend, 1991, aquarel, gewassen

Oost-Indische inkt en gouache. Richtprijs:

€ 15.000-18.000. © Bernaerts.

€ 60.000

Wim Delvoye, Trophy, sculptuur. Richtprijs:

€ 70.000-100.000. © Bonhams

Cornette.

€ 30.000

Félicien Rops (1833-1898), Diefstal en

prostitutie domineren de wereld, ca.

1880, aquarel en potlood op papier.

Richtprijs: € 15.000-20.000.

© Bonhams Cornette.

19 t/m 20-06 Delfts blauwe tulpenvaas bij Rob Michiels

€ 44.000

Paar fijne Chinese ‘Famille Rose’-borden in

robijnrood eierschaalporselein, gedecoreerd

met dame en spelende jongens,

Yongzheng-periode. Richtprijs: € 20.000-

40.000. © Rob Michiels Auction.

€ 28.000

Grote Chinese blauwwitte

vissenkom, Europees

gedecoreerd met verhalend

ontwerp, Kangxi-periode, op

latere houten sokkel. Richtprijs:

€ 12.000-18.000. © Rob

Michiels Auction.

€ 10.000

Indrukwekkende blauwwitte

Delftse zevendelige

tulpenvaas, 19e eeuw. Richtprijs:

€ 4.000-8.000. © Rob

Michiels Auctions.

€ 3.400

Zeldzaam Chinees bord en beker, Nederlands

gedecoreerd met ‘Het wonder van

Zaandam’, Qianlong-periode. Richtprijs:

€ 800-1.200. © Rob Michiels Auctions.

98

Salle de ventes du Béguinage

s.v.b@hotmail.be www.svbeguinage.com +32 475 53 02 60

Veiling 29 september 2025

Afrikaanse kunst Belgische schilderkunst Volks en reclamekunst

Vintage luxe tassen, juwelen en diversen

Haynault,

specialist in

veilingen

op maat

21/09

De volledige inhoud van

een huis in Schaarbeek

28/09

Schilderijen, meubilair

& klassieke kunstobjecten

veilinghuis

Stallestraat, 9

1180 Ukkel

I NF O@haynault.be

02 842 42 43

Veiling resultaten

België

20-06 Uitzonderlijke collectie netsukes bij Carlo Bonte

Carlo Bonte Auctions veilde het eerste deel van een uitzonderlijke

collectie op 20 juni. Een Vlaamse collectie met een bijzondere passie

voor netsukes. Twee types verzamelaars speuren hier de markt af:

uiterst gespecialiseerde kenners op zoek naar gesigneerde objecten,

die tevens effectief gedragen zijn en hierdoor over een unieke patina

beschikken. Een parallel publiek gaat eerder op zoek naar een interessant

item qua figuratie en voorstelling. Een van de blikvangers was een

spectaculaire 19e-eeuwse Japanse ivoren netsuke uit de Meiji-periode

van een opgerolde draak, die na een spannende strijd online maar

liefst € 22.000 opbracht. Twee houten netsukes van tijgers, beide met

een krachtige expressie, behaalden € 8.000. Een ander lot met houten

tijgers ging vlot weg voor € 4.800. We kunnen stellen dat de dieren

van de Japanse dierenriem het over het algemeen erg goed deden.

Typisch voor de Japanse traditie zijn daarnaast de netsukes met een

humoristische insteek. Zo is een aap voorgesteld als drummer, verkocht

voor € 3.000. Vrij veel netsukes volgen uiteraard populaire thema’s en

zijn erg innemend qua figuratie. Lot 155 is hier representatief met de

mythologische haas, de metgezel van de maangodin, die in zijn vijzel

mochi stampt. Deze laatste ging naar een nieuwe eigenaar voor € 1.700.

Het tweede deel van de verzameling wordt geveild op vrijdag 17 oktober.

€ 22.000

Grote Japanse netsuke met voorstelling

van opgerolde draak, 19e eeuw, Meijiperiode,

hoogte: 5 cm, gewicht: 45 gr.

Richtprijs: € 800-1.200. © Carlo Bonte.

€ 8.000

Twee Japanse houten netsukes van tijgers,

Meiji-periode, hoogte: 3,3 cm. Richtprijs:

€ 400-600. © Carlo Bonte.

€ 1.700

Netsuke van mythologische haas met

vijzel, eerste helft 20e eeuw, hoogte: 8 cm.

Richtprijs: € 300-500. © Carlo Bonte.

21 t/m 22-06 Biedstrijd voor Van Nazareth bij Maison Jules

In de juniveiling van Maison Jules waren er enkele opvallende

resultaten. Roger Wittevrongel behaalde een opmerkelijke score

voor zijn klein olieverf op doek uit 1977, Yellow Open Blouse. Geschat

op € 300-400 en geveild voor € 6.000. Ook voor Herman

Van Nazareth werd een hevige biedstrijd geleverd. Een groot

brons, In Motion, kreeg een schatting van € 5.000-6.000 en werd

uiteindelijk afgehamerd op € 12.000. Een andere grote naam als

Maurice Wyckaert (richtprijs: € 5.000-8.000) werd toegewezen

aan € 6.200 en Maurice Sijs haalde voor zijn Boten bij laag tij te

Volendam een vlotte € 4.800 bijeen (richtprijs: € 1.800-2.400).

€ 6.000

Roger Marcel

Wittevrongel,

Yellow Open

Blouse, 1977,

acryl en olieverf

op doek. Richtprijs:

€ 300-400.

© Maison Jules.

€ 12.000

Herman Van Nazareth,

In Motion,

groot brons. Richtprijs:

€ 5.000-6.000.

© Maison Jules.

23-06 Vantongerloo verrast bij Amberes

€ 28.000

Uit omgeving/atelier

Rembrandt van Rijn

(1606-1669), Portret

van een oude man

met rode muts, olieverf

op paneel, 22 x 19 cm.


20.000. © Amberes.

€ 13.000

Georges Vantongerloo (1886-1965),

étendue (vert et noir). S=R² x pi.

N°91, 1936, papier, 7,9 x 12 cm.

Richtprijs: € 3.000-5.000.

© Amberes.

€ 8.500

Albéric Collin (1886-1962),

Uil, 1926, bronzen beeldje

met bruin patina, cire

perdue, bronsgieter: C.

Valsuani, 23 x 16,5 x 11 cm.

Richtprijs: € 2.000-4.000.

© Amberes.

€ 3.400

Henry Luyten (1859-1945), Koe aan

meer, doek, 34 x 49 cm. Richtprijs:

€ 200-300. © Amberes.

€ 3.200

Grote theepot van gedreven

zilver versierd met

gekroonde initialen, geribde

fries op ovaal oplopend

voetstuk, deksel met kroon

en feniks, Franse merken

voor 1840-1879, zilversmid:

Odiot, Parijs, gewicht: 2600

gr. Richtprijs: € 750-1.000.

© Amberes.

100

24-06 Roze saffier bij AZ Auction

€ 25.000

Birmaanse roze saffier (NH), 18-karaats

geel- en witgouden ring, versierd

met kussengeslepen natuurlijke

roze saffier van ca. 5 karaat, in een

zeer fel naar paars neigend roze, met

een fraaie saturatie en transparantie,

van Birmaanse oorsprong (Myanmar)

en onverhit, in bezelzetting,

de centrale steen wordt langs vier

zijden verlicht door groepen van vier

kleinere diamantjes, brutogewicht:

5,9 gr. Richtprijs: € 25.000-35.000.

© AZ Auction.

€ 9.500

Armband in art-decostijl, 1925-1930,

afwisseling van langwerpige schakels

met smaragden en opengewerkte

rechthoekige schakels met diamanten,

voornamelijk oud Europees

geslepen, oud mijngeslepen en

8x8 oud, voor een totaal van ca. 14

karaat, brutogewicht: 60 gr. Richtprijs:

€ 6.000-8.000. © AZ Auction.

€ 7.500

Jean Després (1889-1980, Frankrijk),

ring in zilver en 18-karaats goud met

godronversiering in de schouders.

Het centrum bestaat uit twee biesjes

zwarte Japanse lak, geelgouden

godrons tussen twee rode halfcilinders,

eind jaren 1920/begin jaren

1930, brutogewicht: 17,2 gr. Richtprijs:

€ 3.500-4.500. © AZ Auction.

€ 6.200

Egyptomanie, hangertje in art-decostijl,

18-karaats geelgoud, afbeelding

van een kever, zeer fijn gegraveerde

opaal, oranje en groene reflecties op

ondertoon van blauw, met gekalibreerde

stenen: diamanten, smaragden,

natuurlijke en enkele synthetische

saffieren, delicaat papyrusmotief,

jaren 1920-1930, brutogewicht: 8 gr.

Richtprijs: € 1.500-2.000. © AZ Auction.

24-06 Tribale kunst bij Bonhams Cornette

€ 96.000

Masker Iatmul Gable,

Papoea-Nieuw-Guinea.


50.000. © Bonhams

Cornette.

€ 50.000

Staf (club), Cook eilanden.


80.000. © Bonhams

Cornette.

€ 28.000

Grote Maori-hanger,

Nieuw-Zeeland. Richtprijs:

€ 15.000-20.000. © Bonhams

Cornette.

€ 26.000

Pende-masker, Democratische

Republiek Congo.


30.000. © Bonhams

Cornette.

€ 22.000

Maori-knuppel, Nieuw-

Zeeland. Richtprijs:

€ 15.000-20.000. © Bonhams

Cornette.

25-06 Eerste resultaten voor Zouave Auction

€ 14.500

Herman Van Ockerhout, theebus

met concave hoeken, vier gegraveerde

friezen met gematteerde

achtergrond, dekselkraag en

voet versierd met een fries met

godrons, fijn gegraveerd zilver,

merktekens van de stad Brugge,

de edelsmid en de datumletter Z

voor 1711-1712. Richtprijs: € 3.000-

4.000. © Zouave Auction.

€ 3.200

14e-eeuws werk uit de Boven-

Rijn-streek, Heilige Catharina

van Alexandrië, in demi-reliëf

houtsnijwerk, hoofd met

hoofddoek en starende blik,

zwaard in rechterhand, wiel

in linkerhand, gepolychromeerd

hout, hoogte: 69 cm.

Richtprijs: € 3.000-5.000.

© Zouave Auction.

€ 3.000

Onderdeel van een timpaan,

gotische periode, met leliekruis,

twee rozetten, bladeren, een

hamer en een gestileerde bol

garen, uit steen gebeiteld, 67 x

156 x 26 cm. Richtprijs: € 2.000-


€ 2.600

Wellicht Italiaans, 12eeeuws

werk, uit steen

gebeiteld hoekkapiteel

waarin vogels zijn

verwerkt met gedraaide

koop, een van de klauwen

in de hand van een

personage, 29 x 25 x 30,5

cm. Richtprijs: € 2.000-


€ 2.200

Franse school, La jeune

fille de Selos, 2e helft 17e

eeuw, roodkrijt op papier

met sporen van witte hoogsels,

watermerk met het

bekroonde schild van de

De’ Medici, 20,7 x 23 cm.

Richtprijs: € 1.800-2.200.

© Zouave Auction.

101

Veiling resultaten

België

25-06 Evariste Carpentier scoort bij AZ Auction

€ 35.000

Evariste Carpentier (1845-1922), De

zondagswandeling, ca. 1905, olieverf op

doek, 97 x 130 cm. Richtprijs: € 10.000-


€ 15.000

Edgard Tytgat (1879-1957), Het mirakel

van de Heilige Dominicus, 1942,

olieverf op doek, 60 x 73 cm. Richtprijs:

€ 8.000-12.000. © AZ Auction.

€ 9.500

Fernand Dresse (1916-1993), lage

tafel bestaande uit een blad in

hars met inlegwerk van marcasiet,

voet in verchroomd metaal

en houtcomposiet, ca. 1970, 140 x

80 cm. Richtprijs: € 4.000-6.000.

© AZ Auction.

€ 6.500

Jean-Michel Folon (1934-2005),

Zonder titel, brons met patina in

roodschakeringen, genummerd

32/50, stempel van bronsgieter

Romain Barelier, 12,5 x 10 x 9 cm.

Richtprijs: € 2.000-3.000. © AZ

Auction.

28-06 Karel Appel bij Lhomme

€ 170.000

Karel Appel (1921-2006), De kip,

1951, olieverf op doek, 46 x 55 cm.

Richtprijs: € 120.000-160.000.

© Lhomme.

€ 12.000

Marcel Caron (1890-

1961), Le tailleur de

pierre, 1924, olieverf op

doek, 85 x 68 cm. Richtprijs:

€ 8.000-10.000.

© Lhomme.

€ 10.000

Eugène Dodeigne (1923-

2015), Figure, sculptuur

in blauwe hardsteen, op

sokkel van geschilderd

hout, 81 x 49 x 13 cm.

Richtprijs: € 4.000-6.000.

© Lhomme.

€ 4.800

Marcel Delmotte (1901-

1984), Descente de

croix, 1931, olieverf op

juten doek, 137 x 87 cm.

Richtprijs: € 1.000-1.500.

© Lhomme.

€ 1.900

Jean-Michel Folon (1934-

2005), L’oeil, keramiek,

oplagevermelding 17/30, La

Tuilerie (Treigny), diameter:

50 cm. Richtprijs: € 600-800.

© Lhomme.

21-07 Soudant eert Belgische kunst

€ 48.000

Pierre Alechinsky,

L’épreuve, 1963, olieverf

op doek, 45 x 34 cm.


20.000. © MJV Soudant.

€ 38.000

Léon Spilliaert (1881-

1946), De bomen,

takken in de winter, 1919,

contépotlood, houtskool

op papier, 67,3 x 47,6



€ 14.000

Georges Lemmen (1865-

1916), Le jeune homme hésitant

entre le vice et la vertu,

portret van Olivier Georges

Destrée, pastel, 35 x 25 cm.

Richtprijs: € 1.000-1.200.

© MJV Soudant.

€ 12.000

James Ensor (1860-1949),

Mijn geskeletteerd

portret, 1889, ets, 12 x 8



€ 11.000

Jo Delahaut (1911-1992), Espace jaune,

1954, olieverf op doek, 47 x 61 cm.

Richtprijs: € 3.000-4.000. © MJV

Soudant.

102

Kunst-, Antiek-

& Juwelenveiling

22 september

Otto Eerelman (1839-1926)

Een sint-bernard puppy in zijn

mand, 1914

Jan Eversen (1906-1995)

Stilleven, 1957

Een siervaas, beschilderd door

Henri Breetvelt (1864-1923)

Voor Société Céramique,

Maastricht, 1920

Een 1e gehalte (925/1000)

zilveren Tutti Frutti armband

Zweden, ca. 1960

Henry Victor Wolvens

BIEDEN VANAF

12 september

KIJKDAGEN

20 tot en met 22 september

INBRENG

NOG

MOGELIJK

DickHaut

Sinds 1930

veilingmaastricht.nl | Bredestraat 23 - 23A | 043 321 30 95

Hubert Malfait

DESIGN, KUNST & ANTIEK

VEILINGEN

KUNST

& ANTIEK

VEILING

11&12 NOV

KIJKDAGEN: 7, 8 & 9 NOVEMBER

(BIEDEN VANAF 24 OKTOBER)

DESIGN

1900 - NU

VEILING

10 NOV

Carolein Smit (1960)

Een polychroom keramische

sculptuur ‘Haas met geweer

in een kool’, ca. 2016.

Ben Viegers (1886-1947)

‘Zicht op de kade’, gesigneerd ‘B. Viegers’ r.o.

Alice Frey

Armand Vanderlick

Veilingdata

Zaterdag 20 sept 11u00

Zondag 21 sept 11u00

010 - 411 85 44

VENDUROTTERDAM.NL

Kijkdagen

Vrijdag 12 t/m. 19 sept

www.maisonjules.be

Komende veilingen

België

08 t/m 09-09 Van Rysselberghe bij Horta

RICHTPRIJS: € 40.000-60.000

Théo Van Rysselberghe, Grijze lucht (Île-du-Levant),

1919, gemonogrammeerd en gedateerd, olieverf op

doek, 33 x 55 cm. © Horta.

RICHTPRIJS: € 10.000-12.000

Firmin Baes, La visite, 1916, gesigneerd en gedateerd,

titel op de achterkant, pastel op doek, 63 x 90 cm.

© Horta.

RICHTPRIJS: € 8.000-12.000

Jef Lambeaux, Kaïn en Abel, gesigneerd,

Carrara-marmer, hoogte:

111 cm. © Horta.

09 t/m 10-09 Spilliaert bij Vanderkindere

RICHTPRIJS:

€ 18.000-24.000

Léon Spilliaert, Poppen

tegen landschapsachtergrond,

potlood, gouache

en aquarel op papier.

© Vanderkindere.

RICHTPRIJS: € 6.000-8.000

Ovaal snuifdoosje, versierd

met golven, laurierbladeren en

rozetten, 18e eeuw, 18-karaats

geelgoud, geciseleerd.

© Vanderkindere.

09 t/m 10-09 Anto Carte bij Flanders Auctions

Op 9 en 10 september opent

Flanders Auctions het nieuwe

veilingseizoen met een

grote collectie kunst, antiek

en design. De nieuwste

catalogus bevat werken van

onder anderen Modest Huys,

Anna De Weert, Anto Carte,

Philippe Vandenberg en José

Vermeersch. Daarnaast nog

een grote verscheidenheid

in verschillende categorieën,

waaronder zilverwerk, garnituren,

modeartikelen, decoratieve

kunstobjecten en curiosa

die elke verzamelaar kunnen

bekoren. Meer info op

www.flandersauctions.be. RICHTPRIJS: € 20.000-30.000

Anto Carte (1886-1954), Maison des

Brasseurs, Les Archers, 1932, olieverf

op doek, 132 x 104 cm. © Flanders

Auctions.

RICHTPRIJS: € 15.000-20.000

Anna De Weert (1867-1950), L’Ombre

des bles, 1915, olieverf op doek,

35 x 46 cm. © Flanders Auctions.

RICHTPRIJS: € 8.000-12.000

Modest Huys (1874/75-1932),

De Noenstond, Ouselghem, olieverf

op doek, 89 x 115 cm. © Flanders

Auctions.

104

Paar vazen van porselein uit Parijs,

circa 1820-1830 – 1500 / 2000

Max Léon MOREAU

(1902-1992) – 1000 / 1500

ONZE KOMENDE VEILINGEN

Online veilingen

Van 1 tot 17 sept: Luik, een stad, een regio, een erfgoed

Van 1 tot 24 sept: Europese cinema – Foto’s – Persdossiers

Openbare veiling

Woensdag 1 oktober om 14u00

“Herinneringen van Gravin L. G. en diversen”

www.legia-auction.com

LEGIA-AUCTION, rue de Cras-Avernas 12, 4280 Hannut

019/63 55 59 - contact@legia-auction.com

HERFSTVEILINGEN 2025

26 SEPTEMBER

BOEKEN MANUSCRIPTEN

AUTOGRAFEN OUDE GRAFIEK

27 SEPTEMBER

MODERNE GRAFIEK

HEDENDAAGSE GRAFIEK

Rembrandt. De Wandelende Muzikanten.

1635. Ets.

Caecilienstrasse 48 · 50667 Keulen

Tel. +49-221-257 54 19 · Fax 257 55 26

venator@lempertz.com · www.venator-hanstein.de

AAA-Sept25-V&H-dutch.indd 1 31.07.25 12:58

Komende veilingen

België

17-09 Ronkende objecten bij CR-Art Auctions

RICHTPRIJS: € 8.000-10.000

Harley Davidson, type WLA 750cc, ca.

1940. © CR-Art Auctions.


Reclamebord in email voor de

Antwerpse Zoo, Emaillerie Crahait,

Gosselies, 1968. © CR-Art Auctions.


Zeldzame publiciteitsaffiche voor de

FN Herstal, motorfiets, type Sahara,

ca. 1930. © CR-Art Auctions.

Een opmerkelijke veiling bij Cr-Art Auctions op 17 september met een

verzameling van onder meer garageobjecten, automobilia, Michelin.

Enkele uitschieters uit deze verzameling zijn onder andere een Sterling-zilver

schaalmodel van een Bentley uit de jaren 30, een zeldzaam

reclamebord in email voor het automerk DeSoto, een affiche voor

FN-motorfietsen type Sahara, een affiche voor Michelin-fietsbanden

ontworpen door Léon Hingre uit ca. 1910 en een uitzonderlijke Eureka

duozit-trapauto type Bugatti in originele staat uit 1928. Verder zijn er

email reclameborden en affiches ontworpen door onder anderen Jean

D’Ylen, Firmin Bouisset en Leonetto Cappiello. Bij de verzamelobjecten

vinden we een groot carrouselpaard door Gustave Bayol, wassen bustes

voor mannequins, speelgoed van Lehmann, Günthermann, Fernand

Martin en een uiterst zeldzame automaat met jonglerende acrobaat

door Phalibois uit ca. 1875.

20 t/m 21-09 Bijzonder najaar bij Maison Jules

Maison Jules brengt een boeiend aanbod samen

voor de septemberveiling. Een greep uit de

aantrekkelijke namen die gehamerd worden:

Alice Frey, Henri-Victor Wolvens, Louis Thevenet,

Albert Servaes, Geo Verbanck, Marcel Cockx,

Pjeroo Roobjee, Jakob Smits en Hubert Malfait.

Daarnaast is er zoals gebruikelijk een verrassende

mix van rariteiten, tribale artefacten, zilver

en vintage. In september start Maison Jules een

uitzonderlijk najaar.

De septemberveiling vormt immers het eerste

deel van een drieluik waarbij het veilinghuis een

extra exclusieve veiling van 150 loten organiseert

in oktober en een nieuwe grote veiling in

november.


Henri-Victor Wolvens (1896-1977), Les

Estampes, olieverf op doek. © Maison

Jules.


Alice Frey (1895-1981), Kinderen in het park, olieverf op

doek. © Maison Jules.

21-09 Schaarbeekse huiscollectie bij Haynault

Haynault start het nieuwe seizoen met de verkoop van de volledige

inboedel van een karaktervolle woning in Schaarbeek. Deze veiling

past in het succesvolle programma van huisverkopen, dat eerder in

2025 onder meer de inventaris van het kasteel van Fontaine Valmont,

de villa Vandevelde in Ukkel en een stijlvol Parijs appartement in Elsene

omvatte. De Schaarbeekse collectie biedt een rijk palet aan meubelen,

kroonluchters, glaswerk, porselein en sculpturen, daterend van ca. 1900

tot 1950. Een onweerstaanbare uitnodiging voor kenners en gepassioneerde

verzamelaars.

106

25-09 Collectie Vandervelden bij Legros

RICHTPRIJS:

€ 40.000-45.000

Philippe Derchain, La

vieille place à Limbourg,

olieverf op doek,

75 x 100 cm. © Legros.

RICHTPRIJS:

€ 1.500-2.000

Art-decovaas,

gesigneerd Charles

Catteau voor Boch

Kéramis, hoogte:

33 cm. © Legros.

RICHTPRIJS:

€ 20.000-25.000

Evariste Carpentier, La gourmandise,


© Legros.

Legros presenteert een klassieke veiling met topstukken

uit de collectie van de befaamde antiquair, estheet

en verzamelaar Albert Vandervelden. Blikvangers zijn

onder meer La gourmandise, een charmant bucolisch

olieverfdoek van Evariste Carpentier, werken van

Richard Heintz uit zijn Italiaanse periode, en schilderijen

van onder anderen Edgar Scauflaire, Emmanuel

Meuris, Charles Soubre, Milo Dardenne, José Wolff en

Bartholomeus van Bassen. Op het gebied van beeldhouwkunst

springen een bronzen sculptuur van Mady

Andrien en diverse creaties van Miguel Berrocal in het

oog, waaronder een ingenieuze Romeo en Julia-kist:

demonteerbare elementen die samen een volledig

tête-à-têteservies vormen. Het glaswerk omvat een

art-decovaas van Scailmont, gesigneerd door Catteau,

en talloze kristallen stukken van Val-Saint-Lambert,

waaronder sculpturen en vazen van Louis Leloup.

Daarnaast volgt een tweede, uitzonderlijke online

veiling die op 02-10 ‘s avonds sluit en gewijd is aan

de intimistische school van Verviers. Daarin worden

meesterwerken van Philippe Derchain, Georges Le

Brun, Maurice Pirenne, Joseph Gérard en Paul Schmitz

aangeboden, eveneens uit de prestigieuze verzameling

van Vandervelden.

200X132 LOUIZA flamand.qxp_Mise en page 1 12/08/2025 16:08 Page1

KOPERSKOSTEN : 31% ttc (31% online)

VENTE ONLINE : www.liveauctioneers.com

www.interencheres.com - www.invaluable.com

www.lot-tissimo.com - www.auction.fr

n

ZATERDAG DE 20 SEPTEMBER 2025 - 14 UUR

XIX-E EEUWSE,MODERNE EN HEDENDAAGSE KUNST- LITHOGRAFIEËN

OPENBARE VERKOOP – BRUSSEL

-

Salvador DALI (1904-1989)

www.louizaauktion.com

Pierre SOULAGES (1919-2022)

LOUIZA AUKTION & Associés

www.louizaauktion.com

Keith HARING (1958-1990),Toegewezen aan.

107

Komende veilingen

België

27-09 Moderne en hedendaagse topstukken bij Voglaire


Enrico Donati, Grande composition

abstraite, 1957, doek. © Damien

Voglaire.


Emile Salkin, Couple dans la circulation,

1966, doek. © Damien Voglaire.

Damien Voglaire presenteert dit najaar een veiling vol internationale

allure, met als pronkstuk een groot abstract doek van Enrico

Donati uit 1957 (richtprijs: € 2.000-3.000). Donati, Amerikaans

schilder van Italiaanse afkomst, werd in 1942 in New York ontdekt

door Marcel Duchamp en André Breton en speelde later een

sleutelrol in de Internationale Surrealistische Tentoonstelling van

1947 bij Aimé Maeght in Parijs. In de jaren 50 evolueerde zijn stijl

naar abstractie en sloot hij zich aan bij Lucio Fontana’s spatialistische

beweging. Daartegenover schittert Couple dans la circulation

(1966) van Emile Salkin, pionier van de popart, met een schatting

van € 4.000-6.000. Verder bevat de veiling zes intense tekeningen

van Stéphane Mandelbaum, waaronder een vermoedelijk

zelfportret en de zeldzame tekstcollage Nous sommes tous nés en

URSS (elk € 2.000-4.000). De fotografiesectie is al even verleidelijk,

met originele afdrukken van grootheden als Robert Frank, Helmut

Newton, Edward Weston, Richard Kern, Wolfgang Tillmans, Antoine

d’Agata, Thomas Ruff, Mimmo Jodice en Ren Hang.

28-09

Pronkstuk bij Haynault

28-09 Marmeren beelden

bij MJV Soudant

Haynault brengt een verfijnde klassieke veiling met een bijzonder

pronkstuk: een indrukwekkende pendule met liefdesfiguren die ganzen

drenken, van de Parijse meester Gabriel Leroy. Dit zeldzame uurwerk

wordt omringd door een uitgelezen collectie klokken, decoratieve

objecten en exclusief meubilair, afkomstig uit voorname patriciërswoningen

in Brussel en Vlaanderen.


Jean-Louis Nicolas Jaley, Bacchante au tambourin au repos,

1850, marmer, 45 x 85 cm. © MJV Soudant.


Gabriel Leroy, Parijs, belangrijke pendule met liefdesfiguren

die ganzen te drinken geven. © Haynault.

RICHTPRIJS: € 10.000-12.000

Alfred Boucher, Diane, marmer,

hoogte: 39 cm. © MJV Soudant.


Gilbert Auguste Privat, Naakte

vrouw met een paar duiven, ca.

1930-1940, marmer, hoogte: 80 cm.

© MJV Soudant.

108

01-10 Klassieke veiling bij Zouave Auction


Pierre-Adrien Dalpayrat, Beeldengroep

van kikker met open bek en

grote ogen op ananas, geglazuurd

steengoed, 49 x 44 x 40 cm. © Zouave

Auction.


Adrian Paul Allinson, Dorpsgezicht, olieverf op doek, 64 x 90 cm.

© Zouave Auction.


Adrian Paul Allinson, Provençaals landschap,

olieverf op doek, 65 x 80 cm. © Zouave Auction.

01-10 Aziatische kunst bij Vanderkindere

RICHTPRIJS:

€ 1.500-2.000

Amitayus zittend op een dubbele

lotusbloem, Tibet, 18e eeuw, verguld

brons. © Vanderkindere.

RICHTPRIJS:

€ 20.000-30.000

Rolvaas, China, Chongzhen-periode,

17e eeuw, versierd met figuren,

porselein met blauw en wit email,

vergulde bronzen montuur, 19e

eeuw. © Vanderkindere.

03 t/m 04-10 Chinees porselein bij Coronari Auctions

Coronari Auctions opent het najaar met een uitzonderlijke

tweedaagse veiling met een uiterst divers

aanbod. Traditiegetrouw springt het Aziatische luik

van de veiling in het oog, met in hoofdzaak Chinees

porselein uit meer dan vijf eeuwen geschiedenis.

Onder meer een blauwwitte en koperrode paleisvaas

met verhalend decor zal meerdere harten sneller

doen slaan. Binnen het Europese aanbod valt, naast

een uitgebreide selectie haute époque-sculpturen,

tapijten, wijnen, zilverwerk en geëstampilleerd

meubilair, ook het gamma schilderijen op, met

ronkende namen als Emile Claus en Anna De Weert.

Ook het aanbod oude meesters is opnieuw niet te

versmaden, met onder meer een uiterst kwalitatieve

miniatuur van Henri IV op perkament en een

voorstelling van een keisnijding, een motief uit de

laatmiddeleeuwse literatuur met als doel dwaasheid

en goedgelovigheid aan te kaarten.


Een grote Chinese Kanton ‘Famille

Rose’-vaas met paleisscènes en

floraal decor, 19e eeuw. © Coronari

Auctions.


Halvemaanvormige dressoir in gevlamd mahoniefineer

met gepatineerd en verguld bronzen monturen, gemerkt

Chapuis, vroeg 19e eeuw. © Coronari Auctions.

109

Auction calendar august—october 2025

Belgium

AUGUST

20 Morel de Westgaver

Cartes postales, gravures,

livres etc. BRUXELLES

28 Stanley’s Auction

Art tribal, moderne et africain

ZAVENTEM

11 Aguttes Bruxelles

Autoworld : auction and

motion BRUXELLES

20 Derksen Veilingbedrijf

Kunst en antiek, design en

brocante ONLINE

30-07/09 AZ Auction

Bandes dessinées ONLINE

SEPTEMBER

01 Amberes

Burgerveiling ANTWERPEN

01 Salle des Ventes Uccle

Saint-Job

Art moderne, contemporain

et design BRUXELLES

03-17 Legia Auction

Liège, une ville, une région,

un patrimoine ONLINE

05 Maison des Huissiers de

Justice

Vente aux enchères judiciaire

BRUXELLES

06 ABS Veilingen Mechelen

Deurwaarderstukken

MECHELEN


Peintures, dessins et gravures,

petits maîtres belges et autres

ZAVENTEM

07 Louiza Auktion

Art moderne et contemporain

BRUXELLES

08 Amberes


08-09 Horta

Art et antiquités

BRUXELLES

09-10 Flanders Auctions

Kunst en antiek ROESELARE

09-10 Vanderkindere

Art et antiquités BRUXELLES

10-24 Legia Auction

Cinéma européen, photos,

synopsis, dossiers de presse

ONLINE


Justice


BRUXELLES

12-21 Lhomme

Livres, graphiques et dessins,

tableaux ONLINE


Deurwaarderstukken

MECHELEN


Appareils photographiques et

photographies ZAVENTEM

15 Amberes


16 Berg van Barmhartigheid

Zilverwerk, edelsmeedwerk

en juwelen BRUSSEL

17 CR-Art Auctions

Automobilia en oude

publiciteit

HARELBEKE


Justice


BRUXELLES


Speciale verkoop BRUSSEL


Deurwaarderstukken

MECHELEN

20-21 Maison Jules

Kunst en antiek GENT

21 Haynault

Art et arts décoratifs

provenant d’une maison Art

déco à Schaerbeek

ONLINE


Arts classiques et modernes :

Chine, Europe et reste du

monde ZAVENTEM

22 Amberes


22 Antenor Auction

Bijoux, montres et

maroquinerie

BRUXELLES

22 Ventes Elysée

Art et antiquités

GRIVEGNÉE-LIÈGE


Lederwaren, luxe accessoires

en juwelen BRUSSEL

23 Antenor Auction

Arts de la table et orfèvrerie

BRUXELLES

23 Ventes Elysée

Art et antiquités ONLINE

23 Vanderkindere

Vente bourgeoise BRUXELLES

23 Galerie Athena

Kunst en antiek BRUSSEL

23-24 Jordaens

Kunst en antiek MORTSEL

24 Galerie Athena

Burgerveiling BRUSSEL

25 Hôtel des Ventes Legros

Antiquités et objets d’art

VERVIERS


Justice


BRUXELLES

27 DVC Antwerpen

Kunst, antiek en design

ANTWERPEN

27 Campo & Campo

Grafiekveiling ANTWERPEN

27 Damien Voglaire


BRUXELLES


Deurwaarderstukken

MECHELEN

28 DVC Antwerpen

Klassieke veiling ANTWERPEN

28 Haynault

Intérieur classique etc. ONLINE

28 MJV Soudant

Antiquités, tableaux, mobilier

et objets d’art, art déco

GERPINNES

28 AZ Auction

Bandes dessinées BRUXELLES

29 Amberes


29 Veilinghuis Pictura

Kunst, antiek en fraaie

inboedel van kwaliteit GENT

29 Salle des ventes du

Béguinage

Vente classique, arts premiers

et tableaux africains WAVRE

29-05/10 Salle de Ventes Rops

Art et antiquités ONLINE


Juwelen, sieraden en

numismatiek BRUSSEL

OCTOBER

01 Zouave Auction

Vente classique BRUXELLES

01 Vanderkindere

Art asiatique BRUXELLES

01 Legia Auction

Souvenirs de la Comtesse LG.

et à divers HANNUT

02 Arts Talents Enchères

Bruxelles

Successions et collections,

bijoux etc. BRUXELLES

02-13 Bernaerts

Timed Online Classic vs.

Modern ONLINE


Justice


BRUXELLES

03-04 Coronari Auctions

Herfstveiling NAZARETH


Deurwaarderstukken

MECHELEN

04 Louiza Auktion


BRUXELLES

06-07 Horta

Art et antiquités BRUXELLES


Keramiek, glaswerk, kristal,

vitrineobjecten en juwelen

BRUSSEL

07 AZ Auction

Broches, joaillerie et

horlogerie BRUXELLES

07-09 Bernaerts

Classic vs. Modern ANTWERPEN

09 Arts Talents Enchères

Bruxelles

Arts d’Asie, collection d’un

grand collectionneur du

Chine BRUXELLES


Justice


BRUXELLES

10-11 Vandewiele

Herfstveiling BRUGGE


Deurwaarderstukken

MECHELEN

12 Bonhams-Cornette de

Saint Cyr

The Zoute Sale KNOKKE-HEIST

12 MJV Soudant

Objet d’art et antiquités

ONLINE

The Netherlands

AUGUST

14-15/09 Venduehuis Den

Haag

The Netherlands Unilever Art

Collection ONLINE


Haag

Vendue Next Door Part I +

II ONLINE


Haag

Juwelen en horloges ONLINE

SEPTEMBER

01-04 Veilinghuis Klinkhamer

Kunst en antiek GRONINGEN

01-16 Venduehuis Den Haag

Classic to Modern Art ONLINE

02 Veilinghuis De Jager

Kunst, juwelen en antiek GOES

03 Veilinghuis De Jager

Aziatica GOES

08 Veilinghuis Bouwman

Vintage toys & automobilia

ONLINE

08-09 Van Zadelhoff

Kunst en antiek HILVERSUM

08-12 Korst van der Hoeff

Kunst en antiek

S-HERTOGENBOSCH

08-15 Veilinghuis Korendijk

Kunst en antiek ONLINE

09-10 Goudwisselkantoor

Veilingen

Munten deel I + II KLAASWAAL

09-13 Heritage Auctions

Europe

Fine Art and Collectibles

IJSSELSTEIN

15 ADAMS Amsterdam

Auctions

NRC kunst onder € 5.000

AMSTERDAM

15-17 De Eland & De Zon

Openingsveiling: kunst en

antiek ONLINE

15-17 Veilinghuis Onder de

Boompjes


15-19 Derksen Veilingbedrijf

Kunst en antiek, design en

brocante ARNHEM

16-17 Oprechte Veiling

Haarlem

Kunst en antiek HAARLEM

18-21 Oprechte Veiling

Haarlem


20-28 Moart Veilinghuis

Oude en moderne kunst

ONLINE

22 Venduehuis Dickhaut

Kunst, antiek en juwelen

ONLINE

22-26 Ald Fryslân

Kunst en antiek WOMMELS

25 Hessink’s Fine Art

Auctioneers

Fotografieveiling HASSELT/BEEK


Auctioneers

Boeken, prenten, kunst en

grafiek HASSELT/BEEK

28 Veilinghuis Peerdeman

Kunst, antiek en design

ONLINE

29-02/10 Van Spengen


29-02/10 Medusa

Auctioneers

Kunst en antiek SPRUNDEL


Haag

Vendue Next Door Part I +

II ONLINE


Haag

Modern glas en keramiek

ONLINE


Haag

Post War & Contemporary Art

ONLINE

OCTOBER

02 Goudwisselkantoor

Veilingen

Juwelen en diamanten

KLAASWAAL


Veilingen

Zilver KLAASWAAL


Veilingen

Luxe accessoires en horloges

KLAASWAAL


Auctioneers

Kunst en antiek HASSELT/BEEK

07-08 Veilinghuis Omnia

Kunst en antiek KOLHAM/

HOOGEZAND

09-11 Heritage Auctions

Europe

Militaria IJSSELSTEIN

Luxembourg

SEPTEMBER

18 Lux Auction Luxembourg

Post war and contemporary

art - Succession de Mr. Y et à

divers ONLINE

110

Fair calendar september—october 2025

Austria

SEPTEMBER

10-14 Parallel Vienna

VIENNA

11-14 Viennacontemporary

VIENNA

Belgium

SEPTEMBER

04-07 RendezVous -

Brussels Art Week

BRUSSELS

12-14 Le Sablon Design

Market

BRUSSELS

17-02/10 Brussels Design

September

BRUSSELS

18-20 Salon du Mont des Arts

BRUSSELS

25-28 Brussels Art Square

BRUSSELS

OCTOBER

03-12 ARTONOV

BRUSSELS

05 Collect-Hit &

Brocantissimo

GROOT-BIJGAARDEN

France

SEPTEMBER

04-13 Paris Design week

PARIS

09-14 Parcours des mondes

PARIS

16-20 Parcours de la

Céramique

et des Arts du Feu

PARIS

17-21 Sur Invitation

PARIS

20-24 FAB Paris

PARIS

Germany

SEPTEMBER

10-14 Berlin Art Week

BERLIN

11-14 POSITIONS Berlin Art

Fair

BERLIN

The Netherlands

SEPTEMBER

13-14 Europe Art Fair

MAASTRICHT

17-21 Hungry Eye Fair

AMSTERDAM

20 Dialogue Vintage

Photography

AMSTERDAM

25-28 Art Noord VII

HEERENVEEN

25-28 Herfsteditie

MAARSSEN

26-28 BIG ART

AMSTERDAM

27-28 Tribal Jewelry &

Textiles Fair

AMSTERDAM

OCTOBER

01-05 Art The Hague

DEN HAAG

08-10 Affordable Art Fair

AMSTERDAM

United Kingdom

SEPTEMBER

05-07 Penman Antique Fair

PETERSFIELD

13-21 London Design Festival

LONDON

23-28 Goldsmiths’ Fair

LONDON

25-28 British Art Fair

LONDON

30-05/10 The Decorative Fair

LONDON

United States

SEPTEMBER

04-07 Art on Paper

NEW YORK

04-07 COLLECTIBLE

NEW YORK

05-07 Independent 20th

Century

NEW YORK

05-07 The Armory Show

NEW YORK

18-21 Clio Art Fair New York

NEW YORK

HERFSTVEILING

3 & 4 OKTOBER 2025

Kijkdagen:

27 september -

1 oktober

+32 (0) 9 312 32 40

info@coronariauctions.com

www.coronariauctions.com

Untitled-1.indd 1 14/08/2025 11:33

Luxembourg

NOVEMBER

21-23 Luxembourg Art Week

2025

LUXEMBOURG

111

Koninklijke Belgisch – Luxemburgse

kamer van veilingzalen

Veilingmeesters-Taxateurs, Makelaars en Deskundigen V.z.w. Opgericht In 1936

Louizalaan 500, 1000 Brussel

Tel. 0475-62 71 85

Fax 02-741 60 70

www.auctions-in-belgium.be

info@auctions-in-belgium.be

Uittreksel ledenlijst (Volledige lijst gratis verkrijgbaar op secretariaat hierboven)

ANTWERPEN

AMBERES BV

(Dir. Rik Dupain - Marc Royer)

Terninckstraat 6-8-10,

2000 Antwerpen

T. 03/226.99.69

T. 0475/70.87.82

info@amberes.be

www.amberes.be.

Gecatalogeerde kunstveilingen,

schattingen voor nalatenschappen

en verzekering.

Geïllustreerde catalogus.

Wekelijkse burgerveilingen.

Meer dan 35.000 loten toegewezen

per jaar.

Bernaerts Kunstveilingen

(Dir. Ch. & P. Bernaerts)

Verlatstraat 16-22,

2000 Antwerpen

T. 03/248.19.21

info@bernaerts.be

www.bernaerts.be

Oude, romantische &

moderne meesters. Antiek,

toegepaste kunsten, design,

werk op papier. Live & online

Expertises voor verdeling en

verzekering.

Campo & Campo

(Dir. Guy Campo)

Grote Steenweg 19-21,

2600 Berchem

T.03/218.47.77

F.03/218.53.63

guy@campocampo.be

www.campocampo.be

Vijf gecatalogeerde kunsten

antiekveilingen, schilderijen,

grafiek, beeldhouwwerken,

kunst, meubelen, porselein,

zilverwerk, tapij-ten, wijn e.a.

DVC

(Dir. D. Van Cappel)

Ellermanstraat 36-38,

2060 Antwerpen

T.03/232.36.64

F.03/234.22.14

dvc@dvc.be

www.dvc.be

Gecatalogiseerde kunsten

antiekveilingen schattingen

en expertises van nalatenschappen

en verzekeringen.

Jordaens N.V.

(Dir. Rik Martens)

Drabstraat 74, 2640 Mortsel

T.03/449.44.30

info@jordaens.eu

www.jordaens.eu

Openbare verkopingen van

kunst, antiek, juwelen, wijn,

collecties en inboedels.

Taxatie voor verdeling en

verzekering.

BRUSSEL

Arenberg Auctions

(Dir. Henri Godts)

Wolstraat 19 bus 2,

1000 Brussel

T. 02-5441055

info@arenbergauctions.com

www.arenbergauctions.com

Veilingen van zeldzame

atlassen, boeken, prenten

en tekeningen. Ook gehele

bibliotheken, archieven en

zeldzame manuscripten.

AZ Auction

Dir. Arnaud de Partz

Kazernenlaan, 39B

1040 Etterbeek

02/218.00.18

www.azauction.be

info@azauction.be

Verkoop van schilderkunst en

kunstobjecten, Aziatische kunst,

juwelen en stripverhalen.

Berg van Barmhartigheid

St-Gisleinsstraat 21

1000 Brussel

T. 02/512.13.85

schatters@bergvanbarmhartigheid.be

bergvanbarmhartigheid.be

Veilingen van juwelen, lederwaren,

zilverwerk, wijnen,

schilderijen, beeldhouwwerken,

keramiek, stripverhalen,

collectiestukken, enz.

Gratis schattingen zonder

afspraak van maandag tot

vrijdag van 8u30 tot 15u30,

behalve op dinsdag tot 18u.

Haynault Kunstveilingen

(Dir. Rodolphe de

Maleingreau d’Hembise)

Stallestraat 9, 1180 Ukkel

T.02/842.42.43

info@haynault.be

www.haynault.be

Negen gespecialiseerde veilingen

per jaar: juwelen, goud

en zilverwerk (3x); munten

penningen, verzamelingen

en historische souvenirs (2x);

schilderijen, kunstwerken uit

Europa en Azië (4x).

Lempertz 1798

(Dir. Hélène Robbe)

Grote Hertstraat 6,

1000 Brussel

T.02/514.05.86

brussel@lempertz.com

www.lempertz.com

Schattingen en expertises

van maandag tot vrijdag

van 9:00 – 13:00 uur en van

14:00 uur -17:00 uur.

Hôtel de Ventes Horta

(Dir. Dominique de Villegas)

Roodebeeklaan 70/74,

1030 Schaarbeek

T.02/741.60.60 – F.02/741.60.70

info@horta.be

www.horta.be

Maandelijkse gecatalogiseerde

verkoop van antiek, kunst,

juwelen en wijn.

HENEGOUWEN

Monsantic

(Dir. Daniel Otten)

Rue Grande 193b, 7020 Mons

T.065/73.94.00 – F.065/73.94.09

otten@monsantic.com

www.monsantic.com

Openbare gecatalogiseerde

verkoop. Taxaties op woensdag,

zaterdag of op afspraak.

Gratis vervoer bij u thuis.

LUIK

Hôtel des Ventes Elysée

(Dir. José & Ch. Fairon)

Boulevard Cuivre et Zinc 28,

4000 Luik

T. 04/221.09.09 – F. 04/221.15.05

info@ventes-elysee.be

www.ventes-elysee.be

Maandelijkse openbare verkoop

van antiek en kunstvoorwerpen,

vintage, lederwaren,

juwelen. Taxaties en ontvangst

van maandag tot vrijdag van 9

tot 12 uur en van 13 tot 17 uur.

Gesloten op woensdag.

Légia Auction

Rue de Cras-Avernas 12,

4280 Hannut

T. 019/63.55.59

0495/87.99.01 (Bruno de

Wasseige) - 0475/27.73.87

(Vincent de Lange)

contact@legia-auction.com

www.legia-auction.com

Openbare verkoop van kunst

en antiek, tapijten, meubels,

juwelen, schilderijen,

Aziatische kunst.

Gratis taxaties op afspraak.

Librairie LHomme

(Dir. David Lhomme)

Rue des Carmes 9, 4000 Luik

T.04/221.39.79 – F.04/222.24.19

librairie@michel-lhomme.com

www.michel-lhomme.com

Kwaliteits antieke en moderne

boeken, prenten, schilderijen,

curiosa.

Hôtel des Ventes Legros

(Dir. Benoît Legros)

Rue Peltzer de Clermont 41,

4800 Verviers

T. 087/33.01.00 – F.087.30.19.00

info@venteslegros.com

www.venteslegros.com

Regelmatige verkoop van

antiek en kunstwerken.

Hôtel des Ventes Mosan

(Dir. Maxence Nagant de

Deuxchaisnes)

Rue du Nord belge 9,

4020 Luik

T.04/344.91.70

F.04/341.39.19

www.hvm.be

Gratis taxaties elke vrijdag van

9u tot 12u30 en van 14u tot 18u.

OOST-VLAANDEREN

Coronari

(Dir. Tim De Doncker)

Steenweg 144/A, 9810 Nazareth

T. 09/3123240

info@coronariauctions.com

www.coronariauctions.com

Coronari Auctions organiseert

vier internationale kunsten

antiekveilingen per jaar.

Gespecialiseerd in Europese,

Aziatische en Islamitische kunst,

met bijzondere aandacht voor

Chinees porselein, oude meesters

en schilderijen uit de 19e en

20e eeuw. Grote internationale

uitstraling. Wetenschappelijke

expertise. Schattingen, onderzoek,

advies.

DVC

(Dir. D. Van Cappel)

Zandlopersstraat 10, 9030

Mariakerke

Ook in Antwerpen

T.09/224.14.40

dvc@dvc.be

www.dvc.be

Gecatalogiseerde kunsten

antiekveilingen. Schattingen

en expertises voor nalatenschappen

en verzekeringen.

Galerie en Veilingzaal

Pictura b.v.b.a.

Brusselsesteenweg 656,

9050 Gentbrugge

T.0475/74.49.25

henk.vervondel@telenet.be

www.pictura.be

Loeckx auctioneers

(Dir. Cécile La Pipe,

Peter en Natan Loeckx)

Ingelandgat 4, 9000 Gent

T.09/223.37.93 – F.09/233.76.71

info@loeckx.be

www.loeckx.be

International art & antiques

auctions. Expertises.

De Vuyst

(Dir. Guy De Vuyst &

Pascale Philips)

Kerkstraat 22-54, 9160 Lokeren

T.09/348.54.40 – F.09/348.92.18

www.de-vuyst.com

info@de-vuyst.com

Internationale veilingen en

tentoonstellingen van 17e

eeuw tot hedendaagse kunst.

Schattingen en expertises van

nalatenschappen en verzekeringen.

WAALS-BRABANT

Salle de Ventes du

Beguinage s.p.r.l.

(Olivier Bolens - Samy Greif)

Avenue Vésale 11, 1300 Wavre

T.02/218.17.42 – T.01/0454944

F.02/218.86.50

info@svbeguinage.com

www.salledeventesdubeguinage.be

Online via Drouot digital.

WEST-VLAANDEREN

Carlo Bonte Auctions

Kardinaal Mercierstraat 20,

8000 Brugge

info@carlobonte.be

www.carlobonte.be

T.050 33 23 55

Internationale online.

Kunst- en antiekveilingen,

Asian art, western art, antiques,

design. Advies bij verkoop,

expertise, schattingen.

Van de Wiele Auctions

Groeninge 34, 8000 Brugge

T.050 49 07 69

auctions.vandewiele@proximus.be

www.vdw-auctions.com

Zeldzame drukken en handschriften,

oude kaarten, atlassen,

grafiek en schilderijen.

Schattingen voor verzekeringen

en nalatenschap.

112

Aanbevolen adressen

Art Handling

ART ON THE MOVE

Gespecialiseerde en inclusieve

dienstverlening: voor, gedurende en

na het transport. Ophangen/hangen,

bescherming & verpakking, beveiligde

opslag, verzekering, nationaal &

internationaal transport/verzending,

douaneformaliteiten, enz...

Henri-Joseph Genessestraat 1,

1070 Brussel

T:+32(0)2 333 2411 of +32 (0)477 253 839

georges.merz@art-onthemove.be &

joel.delville@art-onthemove.be

www.art-onthemove.be

KUNSTOPSLAG

Beveiligde en geklimatiseerde opslagruimte

op 10 minuten van het centrum

van Brussel. Modulaire en afgesloten

ruimtes, van 1 tot 100 m².

Ophalen en leveren mogelijk.

Studies, offertes en uitvoering van transport,

verpakking en groupage

over de hele wereld.

T: +32(0)2 333 2411 of +32 (0)477 253 839

georges.merz@art-onthemove.be

joel.delville@art-onthemove.be

Design

QUATTRO BENELUX

Altenaken 11, 3320 Hoegaarden

Tel. 016 765400

Design en interieur

www.quattro-benelux.com

Museum

MEM – MUSEUM VAN EROTIEK

EN MYTHOLOGIE

Dit museum in een mooi huis van de

Zavel geeft een historisch overzicht van

de erotische kunst in de loop der tijden

sinds de oudheid tot hedendaags.

Deze private collectie, toont zeldzame

voorwerpen van allerlei aard : ivoren,

schilderijen, skulpturen, griekse

en romeinse antikwiteiten, japanse

etsen, tekeningen , litho’s, werken van

Belgische artiesten en andere curiosa.

Sint-Annastraat, 32 (Zavel) Brussel

T: +32(0)2/514.03.53

E-Mail : info@m-e-m.be

www.m-e-m.be

Verzekeringen

INVICTA ART INSURANCE

Verzekeren ten dienste van de kunst

Eeckman Jean-Pierre

& Eeckman Isabelle

67-69 Bd. Reyerslaan

1030 Brussel

Tel : 02/735 55 92

info@invicta-insurance.be

Musea – Privé collecties –

Tentoonstellingen – Particuliere en

beroepsstichtingen –

verblijven – Transport

www.invicta-art.com

ARTSAFE

Artsafe zoekt werk van Roger Raveel en

Jean-Jacques Gailliard, rechtstreeks aan

te kopen tegen marktconforme prijs,

zonder veilingkosten. Geen grafiek.

Tel: 0475/720901 - www.artsafe.be -

email: artsafe@skynet.be

Boeken

ERIK TONEN BOOKS ANTWERPEN

Kwalitatieve geïllustreerde kunstboeken

over beeldende kunst en toegepaste

kunst. Uitgebreid assortiment voor kunsthistorici,

musea, professionele antiquairs,

galeries en verzamelaars. Nieuwe of

tweedehandse kunstboeken, bibliofiele

uitgaven of antieke boeken. Bezoek

onze website voor een overzicht van ons

aanbod of stuur ons een e-mail met uw

specifieke wensen:

www.erik-tonen-books.com

Restauratie

RESTAURATIEATELIER TEMPERA

Tempera bvba, Aalst

Aäron Uytterhaegen

Restauratie van schilderijen op doek

en paneel en gepolychromeerde

beelden.Voor vrijblijvende deskundige

beoordeling: tempera@telenet.be of

0494 47 60 32

www.temperarestauratie.be

Word nu vriend van COLLECT

en plaats hier uw contactgegevens

Uw gegevens verschijnen gedurende een volledig jaar (9 nummers)

voor € 340. Eén plaatsing kost € 45 (prijzen excl. btw).

Inlichtingen: Joris van Glabbeek

012/26 37 11

collect.net@ips.be

113

The fine art

of printing

Sinds 1928 staat ons familiebedrijf voor vakmanschap, met trots doorgegeven van generatie op generatie.

Met 650 toegewijde vakmensen zetten wij een rijke traditie verder, gecombineerd met innovatieve

technische expertise en een passie voor drukwerk van de hoogste kwaliteit. Dankzij onze volledige

verticale integratie – van fotogravure tot boekbinderij – houden we elk detail stevig in eigen hand,

wat garant staat voor een perfect afgewerkt eindproduct. Het resultaat? Tijdloze boeken die de essentie

en ziel van uw werk blijvend bewaren.

Graphius, uw drukpartner voor boeken, catalogi en magazines.

Fotogravure – Drukkerij – Boekbinderij

GENT • ANTWERPEN • BRUSSEL • CHARLEROI • BREDA • PARIJS • LONDEN • NEW YORK

Graphius Group

Traktaatweg 8, B-9041 Gent

T +32 9 218 08 41

info@graphiusgroup.com

www.graphiusgroup.com

SALON DU

MONT DES ARTS

O u d e e n z e l d z a m e b O e k e n ~ P r e n t e n

Donderdag

18/09/2025

17.00 - 20.00

Vrijdag

19/09/2025

11.00 - 20.00

Zaterdag

20/09/2025

11.00 - 19.00

SQUARE

kunstberg

BRUSSEL

Vrije toegang

Ravensteinstraat 2

1000 Brussel

Metro

Gare Centrale

Parking

Albertine

www.clam-bba.be

02 514 22 10

COLLECT België September 2025

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Delete template?

Save as template ?