2025 09 30 Schuberts Winterreise - Matthias Goerne + David Fray

Di 30 sep 2025
Grote Zaal
20.15 uur
Serie Grote
Zangers
Schuberts Winterreise
Matthias Goerne
+ David Fray
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
Schuberts Winterreise
Matthias Goerne
+ David Fray
Serie Grote
Zangers
Di 30 sep 2025
Grote Zaal
20.15 – 21.45 uur
ca. 80 minuten zonder pauze
Matthias Goerne bariton
David Fray piano
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Programma
Franz Schubert (1797 - 1828)
Winterreise D 911 (1827)
1 Gute Nacht
2 Die Wetterfahne
3 Gefror’ne Tränen
4 Erstarrung
5 Der Lindenbaum
6 Wasserflut
7 Auf dem Fluße
8 Rückblick
9 Irrlicht
10 Rast
11 Frühlingstraum
12 Einsamkeit
13 Die Post
14 Der greise Kopf
15 Die Krähe
16 Letzte Hoffnung
17 Im Dorfe
18 Der stürmische Morgen
19 Täuschung
20 Der Wegweiser
21 Das Wirtshaus
22 Mut
23 Die Nebensonnen
24 Der Leiermann
3

Welkom
Franz Schubert schreef drie liedcycli. Vorig seizoen zong Matthias Goerne
Schwanengesang, nu horen we Winterreise. En het is zeker dat hij volgend seizoen
terugkomt om Die schöne Müllerin te vertolken.
Goerne heeft toegezegd vanavond te
signeren na afloop. Dat doet hij zelden, dus
dit is een unieke kans om een gesigneerde
cd te bemachtigen. Van Winterreise alleen
al maakte hij drie verschillende cd-opnames
waaronder Live from Wigmore Hall uit 2003
met Alfred Brendel. Goernes totale catalogus
is indrukwekkend: zesenveertig verschillende
opnames staan op zijn naam.
Mag ik u vast meenemen naar twee latere
concerten dit seizoen? Barbara Hannigan
maakt 7 november haar debuut bij ons,
met haar vaste pianist Bertrand Chamayou.
We hebben dan voor het eerst Messiaens
Chants de terre et de ciel op het programma.
Toevallig hoorde ik haar kortgeleden uit deze
cyclus zingen. Ze doet dat waanzinnig goed,
haar stem en intense expressie is helemaal
perfect voor Messiaen. Bovendien is Frans
de tweede moedertaal van de Canadese
die in Parijs woonachtig is. Hannigan
heeft tientallen concerten met Reinbert
de Leeuw gegeven, ook in dit gebouw, en
het is bijzonder om haar terug te zien in
Amsterdam. Bovendien – ik bedoel het
niet als dreigement – is ze begonnen met
dirigeren, en haar dirigentecarrière neemt
zo’n grote vlucht, dat haar vocale concerten
zullen afnemen de komende tijd.
het afgelopen zomerfestivalseizoen:
haar Contessa in Le nozze di Figaro in
Glyndebourne werd alom bejubeld. Zong zij
voornamelijk lichtere Mozartrollen, nu zit zij
in een overgangsfase richting vol-lyrische
rollen. Dit seizoen zingt ze Micaela in Carmen
in San Francisco en Fiordiligi in Così fan
tutte in Wenen. Het is altijd een spannend
moment een grote stem te horen die zich in
zo’n ontwikkeling bevindt richting zwaarder
repertoire. Je hoort dan een schoonheid
en kleuren in een stem die er eerder niet
inzaten. Matthias Goerne, die u vanavond
hoort, heeft zo’n ontwikkeling al lang geleden
afgelegd. Zijn stem bevindt zich op een
dramatisch hoogtepunt en leent zich daarom
perfect voor Winterreise.
Ik wens u een fijn concert.
Theo van den Bogaard
Stichting Grote Zangers
Serie Grote Zangers is een samenwerking tussen
het Muziekgebouw en Stichting Grote Zangers
Louise Alder zingt 15 maart volgend jaar
Hugo Wolfs Italienisches Liederbuch.
Alder domineerde de internationale pers
4

Toelichting
Wunderlicher Alter,
Soll ich mit dir geh’n?
Willst zu meinen Liedern
Deine Leier dreh’n?
Het is altijd weer de vraag bij die laatste regels van Wilhelm Müller uit Der Leiermann. Is
dat kale, haast ijzige lied dat Winterreise van Franz Schubert afsluit nu een kroniek van
een aangekondigde dood, of is het bedoeld als handreiking naar een nieuw begin, naar het
vinden van een metgezel die onder even barre omstandigheden leeft als de hoofdpersoon
uit de liedcyclus. Met andere woorden: is het een definitief afscheid, of een uiting van hoop?
De mythe dat Schubert zijn vroege dood
voorvoeld heeft en dat hij daarom niet
alleen Winterreise componeerde, maar het
ook in hoog tempo voltooide, is en blijft in
elk geval hardnekkig. Het past natuurlijk
ook prima bij de tragiek van Schubert, de
briljante componist en liedjesschrijver, wiens
werk bij leven vooral werd uitgevoerd in zijn
vriendenkring, en die door het vroege einde
aan zijn zo productieve leven vele liederen
ongeschreven liet. Romantiek ten voeten uit.
Zoektocht naar eigen identiteit
Toch vertellen de feiten een iets ander verhaal.
Het belangrijkste is natuurlijk dat de prachtige
gedichten die samen Winterreise vormen niet
van Schubert afkomstig zijn. Wilhelm Müller,
ook de dichter achter Die schöne Müllerin,
publiceerde de eerste twaalf gedichten
van Die Winterreise in 1823 in Urania. Later
dat jaar verschenen nog tien gedichten in
Deutsche Blätter für Poesie, Literatur und
Theater. In 1824 kwam de volledige cyclus van
vierentwintig gedichten uit als Gedichte aus
den hinterlassenen Papieren eines reisenden
Waldhornisten. Zweites Bändchen. Lieder des
Lebens und der Liebe.
Ook Müller, die in 1827 op 33-jarige leeftijd
stierf, voorspelde met deze cyclus zijn eigen
dood niet. Hij verwoordde op meesterlijke
wijze het thema dat in de vroege romantiek
zo gangbaar was: het thema van de
Wanderer, van het idee dat het leven een reis
is die met al zijn voors en tegens, met alle
innerlijke en uiterlijke zoektochten afgelegd
dient te worden. Het idee dat het leven niet
alleen een fysieke gebeurtenis is, maar ook
en vooral een psychische. Het is een mooi
beeld voor de menselijke zoektocht naar zijn
eigen identiteit, zijn eigen wezen, zijn eigen
passie.
Müller had Die Winterreise, zoals al zijn
gedichten, geschreven in de hoop dat
iemand ze ooit op muziek zou zetten. Al in
1815 schreef hij in zijn dagboek: ‘Ik kan geen
instrument bespelen, noch zingen. Toch
ben ik, wanneer ik gedichten schrijf, aan het
spelen en zingen. Als ik de liederen die erbij
horen kon produceren, zouden mijn teksten
veel aansprekender zijn dan nu. Misschien
is er ergens een vriendelijke geest die de
melodieën achter de woorden hoort en ze
aan mij terug wil geven.’
5

Toelichting
Ultieme romantische liedcyclus
Müller vond zijn ‘vriendelijke geest’ in Franz
Schubert. Schubert, die Müller niet kende,
maakte waarschijnlijk bij zijn vriend Franz
von Schober kennis met de eerste twaalf
gedichten van Die Winterreise. Hij voelde
zich direct tot de tekst aangetrokken en
schreef in hoog tempo de muziek bij de
gedichten. Toen hij er later achter kwam
dat Müller de cyclus had uitgebreid, besloot
Schubert alle vierentwintig gedichten op
muziek te zetten.
De kracht van Schubert
was dat hij ‘de poëzie kon
verklanken en de muziek
kon verwoorden’.
De kracht van Schubert was dat hij ‘de
poëzie kon verklanken en de muziek kon
verwoorden’ zoals Franz Grillparzer, dichter
en vriend van Schubert, bij wijze van
grafschrift voorstelde. Schubert wist de
gedichten van Müller van de juiste melodie,
de juiste emotie te voorzien, al werd het niet
meteen als zodanig herkend. De vrienden
van Schubert die de eer hadden getuige te
zijn van de door Schubert zelf gespeelde
en gezongen huiskamerpremière van de
Kranz schauerlicher Lieder, een ‘cyclus van
angstige liederen’ zoals de componist het
noemde, vonden de liederen ‘te somber’
en geloofden niet dat het een succes zou
kunnen worden. Schubert dacht daar
gelukkig anders over. Het eerste deel van
twaalf liederen, eindigend met Einsamkeit,
werd nog bij Schuberts leven in januari 1828
uitgegeven door de Weense uitgever Tobias
Haslinger. De andere twaalf liederen vonden
kort na Schuberts vroege dood de weg naar
de uitgever en het publiek om uit te groeien
tot de ultieme romantische liedcyclus.
Medemenselijkheid en mededogen
Hoewel Winterreise – Schubert maakte het
idee universeler door het lidwoord uit de titel
weg te laten – geen doorlopend verhaal is,
zit er wel een duidelijke opbouw in. De reis
begint als de jongeman, der Wanderer, in
het eerste lied Gute Nacht, wordt afgewezen
in de liefde en op reis gaat. Onderweg
doorloopt hij diverse emotionele stages om
uiteindelijk bij Der Leiermann uit te komen.
Deze kale volksliedachtige melodie met een
pianopartij die een draaiorgeltje imiteert
en een tekst die voor wie het horen wil kan
refereren aan de dood, is de voornaamste
voedingsbodem voor het idee dat Schubert
zijn eigen dood heeft voorzien.
Toch staat het beeld van de eenzame
orgelman in de ijzige kou niet per definitie
voor de dood. Het is in het licht van de
reis van het leven ook en vooral een
beeld van een nieuw begin. Daarom is het
misschien tijd om Schuberts Winterreise
eens wat positiever te benaderen. Hoop
kan ook doorklinken in pure eenzaamheid:
Wunderlicher Alter, Soll ich mit dir geh’n?
/ Willst zu meinen Liedern / Deine Leier
dreh’n? is dan de ultieme handreiking, een
daad van warmte en mededogen. Niet gek
als men bedenkt dat de tekst voor Müller, die
6

Toelichting
bekendstond als zeer maatschappijkritisch,
ook nog eens een aanklacht was
tegen de steeds killer wordende
maatschappij. Winterreise als oproep tot
medemenselijkheid en mededogen, het zou
ook helemaal in deze tijd kunnen passen.
Schubert stierf inderdaad kort na het
voltooien van Winterreise. Dat had niets
met de tekst van Müller te maken, noch
met de melodieën die de componist
daaraan toevoegde. Schubert had de pech
van een zwak gestel gecombineerd met
syfilis. Dankzij die pech kreeg Winterreise
een haast mythische status en kon het ‘te
sombere’ werk uitgroeien tot een icoon van
de 19e-eeuwse liedkunst – wat het is en blijft,
om het even welke betekenis we eraan willen
geven.
Paul Janssen
7

Liedteksten
Franz Schubert
Winterreise
Tekst: Wilhelm Müller (1794 - 1827)
1 Gute Nacht
Ik kwam als vreemdeling en vertrek weer als
vreemdeling. Het meisje had het over liefde,
de moeder over een huwelijk. Nu is de wereld
somber en de weg bedekt met sneeuw. Ik
moet zelf mijn weg vinden met de maan
als metgezel. Waarom zou ik nog blijven
als ik toch verdreven word? Mijn liefste,
goedenacht, ik stoor je niet. Als ik langskom
schrijf ik op je hek ‘welterusten’, zodat je ziet
dat ik aan je dacht.
Fremd bin ich eingezogen,
Fremd zieh’ ich wieder aus.
Der Mai war mir gewogen
Mit manchem Blumenstrauß.
Das Mädchen sprach von Liebe,
Die Mutter gar von Eh’, –
Nun ist die Welt so trübe,
Der Weg gehüllt in Schnee.
Ich kann zu meiner Reisen
Nicht wählen mit der Zeit,
Muß selbst den Weg mir weisen
In dieser Dunkelheit.
Es zieht ein Mondenschatten
Als mein Gefährte mit,
Und auf den weißen Matten
Such’ ich des Wildes Tritt.
Was soll ich länger weilen,
Daß man mich trieb hinaus?
Laß irre Hunde heulen
Vor ihres Herren Haus;
Die Liebe liebt das Wandern –
Gott hat sie so gemacht –
Von einem zu dem andern.
Fein Liebchen, gute Nacht!
Will dich im Traum nicht stören,
Wär schad’ um deine Ruh’,
Sollst meinen Tritt nicht hören –
Sacht, sacht die Türe zu!
Schreib im Vorübergehen
An’s Tor dir: Gute Nacht,
Damit du mögest sehen,
An dich hab’ ich gedacht.
2 Die Wetterfahne
De wind speelt met de windvaan op het
huis van mijn geliefde. In mijn wanen dacht
ik dat zij de vluchteling uitfloot. Als hij het
huisschild had opgemerkt, dan zou hij nooit
gezocht hebben naar een trouwe vrouw in
dat huis. De wind speelt met de harten van
de bewoners. Mijn verdriet interesseert ze
niet; hun kind is nu een rijke bruid.
Der Wind spielt mit der Wetterfahne
Auf meines schönen Liebchens Haus.
Da dacht’ ich schon in meinem Wahne,
Sie pfiff den armen Flüchtling aus.
Er hätt’ es eher bemerken sollen,
Des Hauses aufgestecktes Schild,
So hätt’ er nimmer suchen wollen
Im Haus ein treues Frauenbild.
8

Liedteksten
Der Wind spielt drinnen mit den Herzen
Wie auf dem Dach, nur nicht so laut.
Was fragen sie nach meinen Schmerzen?
Ihr Kind ist eine reiche Braut.
3 Gefror’ne Tränen
Bevroren druppels glijden langs mijn wangen.
Tranen, zijn jullie zo lauw, dat jullie bevriezen
als ochtenddauw? Toch is het zo gloeiend
heet in mijn borst, dat het al het winterse ijs
wil laten smelten.
Gefrorne Tropfen fallen
Von meinen Wangen ab:
Ob es mir denn entgangen,
Daß ich geweinet hab’?
Ei Tränen, meine Tränen,
Und seid ihr gar so lau,
Daß ihr erstarrt zu Eise
Wie kühler Morgentau?
Und dringt doch aus der Quelle
Der Brust so glühend heiß,
Als wolltet ihr zerschmelzen
Des ganzen Winters Eis!
4 Erstarrung
Vergeefs zoek ik naar haar voetstappen in de
sneeuw. Mijn gloeiende tranen doordringen
de sneeuw, tot ik de aarde zie. Waar is de
bloesem, het groene gras? Mijn hart is
gestorven met haar bevroren beeld daarin.
Als mijn hart ooit ontdooit, smelt ook haar
beeld.
Ich such’ im Schnee vergebens
Nach ihrer Tritte Spur,
Wo sie an meinem Arme
Durchstrich die grüne Flur.
Ich will den Boden küssen,
Durchdringen Eis und Schnee
Mit meinen heißen Tränen,
Bis ich die Erde seh’.
Wo find’ ich eine Blüte,
Wo find’ ich grünes Gras?
Die Blumen sind erstorben,
Der Rasen sieht so blaß.
Soll denn kein Angedenken
Ich nehmen mit von hier?
Wenn meine Schmerzen schweigen,
Wer sagt mir dann von ihr?
Mein Herz ist wie erstorben,
Kalt starrt ihr Bild darin;
Schmilzt je das Herz mir wieder,
Fließt auch ihr Bild dahin!
9

Liedteksten
5 Der Lindenbaum
Bij de poort aan het water staat een
lindeboom. In zijn schaduw droomde ik
zoete dromen, en in zijn schors kerfde ik
lieve woorden. Ook nu in de nacht moest
ik erlangs. Het leek alsof de takken mij
toeriepen: Kom hier, hier vind je rust. De
koude wind blies mijn hoed van mijn hoofd
en zonder mij om te draaien ben ik vele uren
verder van die plek. Nog altijd hoor ik de
takken ruisen.
Am Brunnen vor dem Tore,
Da steht ein Lindenbaum;
Ich träumt’ in seinem Schatten,
So manchen süßen Traum.
Ich schnitt in seine Rinde,
So manches liebe Wort;
Es zog in Freud’ und Leide
Zu ihm mich immer fort.
Ich mußt’ auch heute wandern
Vorbei in tiefer Nacht,
Da hab’ ich noch im Dunkeln
Die Augen zugemacht.
Und seine Zweige rauschten,
Als riefen sie mir zu:
Komm her zu mir, Geselle,
Hier find’st du deine Ruh’!
Die kalten Winde bliesen
Mir grad’ ins Angesicht;
Der Hut flog mir vom Kopfe,
Ich wendete mich nicht.
Nun bin ich manche Stunde
Entfernt von jenem Ort,
Und immer hör’ ich’s rauschen:
Du fändest Ruhe dort!
6 Wasserflut
Vele tranen vielen in de sneeuw en de koude
vlokken zogen mijn hete pijn op. Als het gras
weer wil ontkiemen, breekt de lauwe wind
het ijs en smelt de sneeuw. Sneeuw, volg mijn
tranen en de beek zal je meenemen. Stroom
door de blije straten en voel mijn tranen
gloeien, daar is het huis van mijn geliefde.
Manche Trän’ aus meinen Augen
Ist gefallen in den Schnee;
Seine kalten Flocken saugen
Durstig ein das heiße Weh.
Wenn die Gräser sprossen wollen
Weht daher ein lauer Wind,
Und das Eis zerspringt in Schollen
Und der weiche Schnee zerrinnt.
Schnee, du weißt von meinem Sehnen,
Sag’, wohin doch geht dein Lauf?
Folge nach nur meinen Tränen,
Nimmt dich bald das Bächlein auf.
Wirst mit ihm die Stadt durchziehen,
Muntre Straßen ein und aus;
Fühlst du meine Tränen glühen,
Da ist meiner Liebsten Haus.
10

Liedteksten
7 Auf dem Fluße
Jij heldere, wilde rivier, wat ben je stil zonder
afscheid te nemen. Overdekt met een dikke
korst lig je koud en onbeweeglijk. In jouw
ijskorst kerf ik de naam van mijn geliefde,
met de dag van de eerste groet en van mijn
vertrek. Rond de naam en datum slingert een
gebroken ring. Hart, herken je je in dit beeld?
Is er onder de korst eenzelfde wilde stroom?
Der du so lustig rauschtest,
Du heller, wilder Fluß,
Wie still bist du geworden,
Gibst keinen Scheidegruß.
Mit harter, starrer Rinde
Hast du dich überdeckt,
Liegst kalt und unbeweglich
Im Sande ausgestreckt.
In deine Decke grab’ ich
Mit einem spitzen Stein
Den Namen meiner Liebsten
Und Stund’ und Tag hinein:
Den Tag des ersten Grußes,
Den Tag, an dem ich ging;
Um Nam’ und Zahlen windet
Sich ein zerbroch’ner Ring.
Mein Herz, in diesem Bache
Erkennst du nun dein Bild?
Ob’s unter seiner Rinde
Wohl auch so reißend schwillt?
8 Rückblick
Onder mijn zolen brandt het, al loop ik over
ijs. Op de vlucht uit de stad stootte ik me aan
elke steen en werd ik bij elk huis bekogeld
door kraaien. Toen ik door jou, stad, werd
ontvangen zong de leeuwerik en bloeiden de
lindebomen. En twee meisjesogen glansden.
Als ik aan die dag terugdenk, zou ik wel
terug willen strompelen om voor haar huis
stil te staan.
Es brennt mir unter beiden Sohlen,
Tret’ ich auch schon auf Eis und Schnee,
Ich möcht’ nicht wieder Atem holen,
Bis ich nicht mehr die Türme seh’.
Hab’ mich an jedem Stein gestoßen,
So eilt’ ich zu der Stadt hinaus;
Die Krähen warfen Bäll’ und Schloßen
Auf meinen Hut von jedem Haus.
Wie anders hast du mich empfangen,
Du Stadt der Unbeständigkeit!
An deinen blanken Fenstern sangen
Die Lerch’ und Nachtigall im Streit.
Die runden Lindenbäume blühten,
Die klaren Rinnen rauschten hell,
Und ach, zwei Mädchenaugen glühten. –
Da war’s gescheh’n um dich, Gesell!
Kommt mir der Tag in die gedanken,
Möcht’ ich noch einmal rückwärts seh’n.
Möcht’ ich zurücke wieder wanken,
Vor ihrem Hause stille steh’n.
11

Liedteksten
9 Irrlicht
Een dwaallicht lokte mij de diepste
bergravijnen in. Het was niet moeilijk om
een uitgang te vinden. Ik ben gewend om te
verdwalen. Door de opgedroogde bedding
daal ik in de diepte af. Elke stroom gaat naar
de zee, elk verdriet vindt zijn graf.
In die tiefsten Felsengründe
Lockte mich ein Irrlicht hin;
Wie ich einen Ausgang finde,
Liegt nicht schwer mir in dem Sinn.
Bin gewohnt das Irregehen,
‘s führt ja jeder Weg zum Ziel;
Uns’re Freuden, uns’re Wehen,
Alles eines Irrlichts Spiel!
Durch des Bergstroms trockne Rinnen
Wind’ ich ruhig mich hinab,
Jeder Strom wird’s Meer gewinnen,
Jedes Leiden auch sein Grab.
10 Rast
Nu ik ga slapen merk ik pas hoe moe ik ben.
Mijn voeten vroegen niet om rust en het was
te koud om stil te staan. De storm stuwde
mij voort. Ik vond onderdak in een hut van
een kolenbrander, maar door de brandende
wonden vonden mijn ledematen geen rust.
Ook jij, hart, voelt pas in de rust hoe jouw
slang met een felle steek onrust veroorzaakt.
Nun merk’ ich erst wie müd’ ich bin,
Da ich zur Ruh’ mich lege;
Das Wandern hielt mich munter hin
Auf unwirtbarem Wege.
Die Füße frugen nicht nach Rast,
Es war zu kalt zum Stehen;
Der Rücken fühlte keine Last,
Der Sturm half fort mich wehen.
In eines Köhlers engem Haus
Hab’ Obdach ich gefunden.
Doch meine Glieder ruh’n nicht aus:
So brennen ihre Wunden.
Auch du, mein Herz, in Kampf und Sturm
So wild und so verwegen,
Fühlst in der Still’ erst deinen Wurm
Mit heißem Stich sich regen.
12

Liedteksten
11 Frühlingstraum
Ik droomde van bloeiende bloemen en
groene weiden met vogels. Toen de haan
kraaide, opende ik mijn ogen en was het
koud en donker, de raven krijsten op het dak.
Maar wie schilderde daar de bladeren bij
het vensterraam? Lach je om de dromer die
bloemen zag in de winter? Ik droomde van
liefde en geluk, nu zit ik hier alleen. Ik sluit
mijn ogen weer. Wanneer komen jullie groene
bladeren bij het raam, wanneer kan ik mijn
lief in mijn armen nemen?
Ich träumte von bunten Blumen,
So wie sie wohl blühen im Mai;
Ich träumte von grünen Wiesen,
Von lustigem Vogelgeschrei.
Und als die Hähne krähten,
Da ward mein Auge wach;
Da war es kalt und finster,
Es schrien die Raben vom Dach.
Doch an den Fensterscheiben,
Wer malte die Blätter da?
Ihr lacht wohl über den Träumer,
Der Blumen im Winter sah?
Die Augen schließ’ ich wieder,
Noch schlägt das Herz so warm.
Wann grünt ihr Blätter am Fenster?
Wann halt’ ich mein Liebchen im Arm?
12 Einsamkeit
Als een donkere wolk in de lucht trek ik door
de straten. Met een trage pas door uitbundig
leven, eenzaam en zonder groet. De lucht is
zo rustig, de wereld zo licht. Toen de stormen
nog woedden was ik niet zo ellendig.
Wie eine trübe Wolke
Durch heit’re Lüfte geht,
Wenn in der Tanne Wipfel
Ein mattes Lüftchen weht:
So zieh ich meine Straße
Dahin mit trägem Fuß,
Durch helles, frohes Leben
Einsam und ohne Gruß.
Ach, daß die Luft so ruhig!
Ach, daß die Welt so licht!
Als noch die Stürme tobten,
War ich so elend nicht.
Ich träumte von Lieb’ um Liebe,
Von einer schönen Maid,
Von Herzen und von Küssen,
Von Wonne und Seligkeit.
Und als die Hähne krähten,
Da ward mein Herze wach;
Nun sitz’ ich hier alleine
Und denke dem Traume nach.
13

Liedteksten
13 Die Post
Een posthoorn klinkt. Wat doet jou zo
opspringen, mijn hart? De post heeft geen
brief voor jou. Waarom klop je zo, mijn hart?
De post komt uit de stad, waar ik een liefje
had, mijn hart! Wil je nog een keer teruggaan
en vragen hoe het daar gaat, mijn hart?
Von der Straße her ein Posthorn klingt.
Was hat es, daß es so hoch aufspringt,
Mein Herz?
Die Post bringt keinen Brief für dich.
Was drängst du denn so wunderlich,
Mein Herz?
Nun ja, die Post kommt aus der Stadt,
Wo ich ein liebes Liebchen hat,
Mein Herz!
Willst wohl einmal hinüberseh’n
Und fragen, wie es dort mag geh’n,
Mein Herz?
14 Der greise Kopf
De rijp strooide een witte glans over mijn
haar. Ik dacht dat ik een oude man was
en was heel blij. Maar als snel smolt het
weg en was mijn haar weer zwart. Ik gruw
van mijn jeugd, het graf is nog zo ver. Van
zonsondergang naar het ochtendlicht
worden vele hoofden grijs. Niet die van mij,
op deze reis.
Der Reif hatt’ einen weißen Schein
Mir übers Haar gestreuet;
Da glaubt’ ich schon ein Greis zu sein
Und hab’ mich sehr gefreuet.
Doch bald ist er hinweggetaut,
Hab’ wieder schwarze Haare,
Daß mir’s vor meiner Jugend graut –
Wie weit noch bis zur Bahre!
Vom Abendrot zum Morgenlicht
Ward mancher Kopf zum Greise.
Wer glaubt’s? und meiner ward es nicht
Auf dieser ganzen Reise!
15 Die Krähe
Een kraai kwam met mij uit de stad. Kraai, wil
je mij niet verlaten? Zie je mijn lichaam als
een prooi? Ver zal het niet meer gaan. Kraai,
toon mij jouw trouw tot in het graf.
Eine Krähe war mit mir
Aus der Stadt gezogen,
Ist bis heute für und für
Um mein Haupt geflogen.
14

Liedteksten
Krähe, wunderliches Tier,
Willst mich nicht verlassen?
Meinst wohl, bald als Beute hier
Meinen Leib zu fassen?
Nun, es wird nicht weit mehr geh’n
An dem Wanderstabe.
Krähe, laß mich endlich seh’n
Treue bis zum Grabe!
16 Letzte Hoffnung
Hier en daar zijn nog bomen met gekleurde
bladeren. In gedachten blijf ik staan en kijk
naar dat ene blaadje. Al mijn hoop verbind
ik eraan. Waait het blad op de grond, dan
vervliegt mijn hoop. En ik val mee op de
grond, huilend op het graf van mijn hoop.
Hie und da ist an den Bäumen
Manches bunte Blatt zu seh’n,
Und ich bleibe vor den Bäumen
Oftmals in Gedanken steh’n.
Schaue nach dem einen Blatte,
Hänge meine Hoffnung dran;
Spielt der Wind mit meinem Blatte,
Zittr’ ich, was ich zittern kann.
Ach, und fällt das Blatt zu Boden,
Fällt mit ihm die Hoffnung ab;
Fall’ ich selber mit zu Boden,
Wein’ auf meiner Hoffnung Grab.
17 Im Dorfe
De honden blaffen, de kettingen rammelen.
Mensen dromen van wat zij niet hebben,
amuseren zich met goed en kwaad.
Morgenvroeg is alles weer weg, hebben ze
van hun deel genoten. En hopen ze dat wat
nog voor ze overblijft weer te vinden op hun
kussens. Ik ben klaar met alle dromen. Wat
heb ik nog bij de slapers te zoeken?
Es bellen die Hunde, es rasseln die Ketten;
Es schlafen die Menschen in ihren Betten,
Träumen sich manches, was sie nicht haben,
Tun sich im Guten und Argen erlaben;
Und morgen früh ist alles zerflossen.
Je nun, sie haben ihr Teil genossen
Und hoffen, was sie noch übrig ließen,
Doch wieder zu finden auf ihren Kissen.
Bellt mich nur fort, ihr wachen Hunde,
Laßt mich nicht ruh’n in der
Schlummerstunde!
Ich bin zu Ende mit allen Träumen.
Was will ich unter den Schläfern säumen?
1
15

Liedteksten
18 Der stürmischer Morgen
De storm heeft het grauwe gewaad van de
hemel gescheurd. Rode vlammen laaien op
tussen de flarden, een morgen naar mijn zin!
Mijn hart ziet zijn evenbeeld aan de hemel.
Het is enkel winter, koud en wild!
Wie hat der Sturm zerrissen
Des Himmels graues Kleid!
Die Wolkenfetzen flattern
Umher im matten Streit.
Und rote Feuerflammen
Zieh’n zwischen ihnen hin;
Das nenn’ ich einen Morgen
So recht nach meinem Sinn!
Mein Herz sieht an dem Himmel
Gemalt sein eig’nes Bild –
Es ist nichts als der Winter,
Der Winter kalt und wild!
19 Täuschung
Een licht danst vriendelijk voor me uit. Ik volg
het met plezier en zie dat het een zwervende
man verleidt. Ach, als je zo ellendig bent als
ik, geef je je graag over aan het bedrog als
het je, na alle verschrikkingen, leidt naar een
warm huis. Alleen bedrog is winst voor mij!
Ein Licht tanzt freundlich vor mir her,
Ich folg’ ihm nach die Kreuz und Quer;
Ich folg’ ihm gern und seh’s ihm an,
Daß es verlockt den Wandersmann.
Ach! wer wie ich so elend ist,
Gibt gern sich hin der bunten List,
Die hinter Eis und Nacht und Graus,
Ihm weist ein helles, warmes Haus.
Und eine liebe Seele drin –
Nur Täuschung ist für mich Gewinn!
20 Der Wegweiser
Waarom vermijd ik de paden, die de andere
reizigers gaan? Welk dwaas verlangen drijft
mij de woestenij in? De wegwijzers wijzen
naar de stad en ik dwaal hier maar steeds
verder, rusteloos op zoek naar rust. Ik zie één
wegwijzer daar staan, die mij naar een weg
dwingt, waarvan niemand nog terugkwam.
Was vermeid’ ich denn die Wege,
Wo die ander’n Wand’rer geh’n,
Suche mir versteckte Stege,
Durch verschneite Felsenhöh’n?
Habe ja doch nichts begangen,
Daß ich Menschen sollte scheu’n, –
Welch ein törichtes Verlangen
Treibt mich in die Wüstenei’n?
Weiser stehen auf den Straßen,
Weisen auf die Städte zu.
Und ich wandre sonder Maßen
Ohne Ruh’ und suche Ruh’.
Einen Weiser seh’ ich stehen
Unverrückt vor meinem Blick;
Eine Straße muß ich gehen,
Die noch keiner ging zurück.
16

Liedteksten
21 Das Wirtshaus
Mijn weg leidde naar een dodenakker. Hier
wil ik wel blijven. De groene dodenkransen
nodigen de zwervers uit in de koele herberg.
Zijn alle kamers al bezet? Ik ben te moe om
nog te staan. Genadeloze herbergier, wijst
u mij af? Verder dan maar, met mijn trouwe
wandelstaf.
Auf einen Totenacker
Hat mich mein Weg gebracht;
Allhier will ich einkehren,
Hab ich bei mir gedacht.
Ihr grünen Totenkränze
Könnt wohl die Zeichen sein,
Die müde Wand’rer laden
Ins kühle Wirtshaus ein.
Sind denn in diesem Hause
Die Kammern all’ besetzt?
Bin matt zum Niedersinken,
Bin tödlich schwer verletzt.
22 Mut
Als de sneeuw in mijn gezicht vliegt, schud
ik die van mij af. Als mijn hart spreekt, zing
ik luid en opgewekt. Ik hoor en voel niets,
klagen is voor dwazen. Als geen god op
aarde wil zijn, zijn wij zelf goden!
Fliegt der Schnee mir ins Gesicht,
Schüttl’ ich ihn herunter.
Wenn mein Herz im Busen spricht,
Sing’ ich hell und munter.
Höre nicht, was es mir sagt,
Habe keine Ohren;
Fühle nicht, was es mir klagt,
Klagen ist für Toren.
Lustig in die Welt hinein
Gegen Wind und Wetter!
Will kein Gott auf Erden sein,
Sind wir selber Götter!
O unbarmherz’ge Schenke,
Doch weisest du mich ab?
Nun weiter denn, nur weiter,
Mein treuer Wanderstab!
17

Liedteksten
23 Die Nebensonnen
Ik zag drie zonnen aan de hemel, en zij
stonden daar zo koppig alsof ze niet weg
wilden. Jullie zijn mijn zonnen niet, kijk een
ander aan! Laatst had ik er ook drie en de
beste twee gingen onder. Ging de derde ook
maar. Ik voel me beter in het donker.
Drei Sonnen sah ich am Himmel steh’n,
Hab’ lang und fest sie angeseh’n;
Und sie auch standen da so stier,
Als wollten sie nicht weg von mir.
Ach, meine Sonne seid ihr nicht!
Schaut ander’n doch ins Angesicht!
Ja, neulich hatt’ich auch wohl drei;
Nun sind hinab die besten zwei.
Ging nur die dritt’ erst hinterdrein!
Im Dunkel wird mir wohler sein.
24 Der Leiermann
Voorbij het dorp staat een orgelman. Met
stramme vingers draait hij wat hij kan.
Blootvoets op het ijs zwaait hij heen en
weer en zijn schotel blijft leeg. Niemand wil
hem horen en de honden grommen naar
hem. Hij laat alles begaan en draait maar
door. Wonderlijke oude man, zal ik met jou
meegaan? Wil jij bij mijn liederen je orgel
draaien?
Drüben hinterm Dorfe
Steht ein Leiermann
Und mit starren Fingern
Dreht er was er kann.
Barfuß auf dem Eise
Wankt er hin und her
Und sein kleiner Teller
Bleibt ihm immer leer.
Keiner mag ihn hören,
Keiner sieht ihn an,
Und die Hunde knurren
Um den alten Mann.
Und er läßt es gehen,
Alles wie es will,
Dreht, und seine Leier
Steht ihm nimmer still.
Wunderlicher Alter!
Soll ich mit dir geh’n?
Willst zu meinen Liedern
Deine Leier dreh’n?
18

Franz Schubert - Der Leiermann (eerste pagina in het handschrift van de componist)
19

Biografieën
Componist
Franz Schubert
Franz Schubert (1797 –
1828) was de zoon van
een schoolmeester die
hem al vroeg muziek
bijbracht. Zijn broer Ignaz
gaf hem pianoles, en
ook zang hoorde bij zijn
opleiding. Dankzij zijn
heldere jongensstem werd
hij op elfjarige leeftijd
toegelaten tot het koor
van de keizerlijke hofkapel
in Wenen. Daar kreeg hij
een degelijke muzikale en
algemene vorming aan het
prestigieuze Stadtkonvikt.
Rond zijn dertiende begon
hij liederen te componeren,
en op zijn zeventiende
stroomde het werk uit zijn
pen. Zijn liederen voerde
hij vaak zelf uit tijdens
zogeheten Schubertiades,
intieme bijeenkomsten van
vrienden en bewonderaars.
Schubert werkte meestal
zonder opdrachtgevers; hij
componeerde uit innerlijke
drang. Hij gaf pianoles aan
meisjes uit gegoede kringen
en speelde graag vierhandig
met hen. Zijn financiële
situatie bleef onzeker en
ambities om kapelmeester
te worden liepen op niets
uit. In 1822 werd hij ziek door
syfilis en zijn gezondheid
verslechterde snel. Een
tyfusinfectie in 1828 werd
hem uiteindelijk fataal. Hij
werd begraven in Wenen,
niet ver van het graf van zijn
grote voorbeeld Beethoven.
20

Biografieën
Uitvoerenden
Matthias Goerne
Bariton
Matthias Goerne (1967)
groeide op in het Oost-
Duitse Weimar en vond in
Leipzig zijn eerste docent,
Hans-Joachim Beyer. Zijn
grote talent opende de
grenzen naar het Westen en
hij werd vervolgens opgeleid
door Elisabeth Schwarzkopf
en Dietrich Fischer-Dieskau,
de grootsten in het vak.
In 1997 trad hij
op in Amsterdam
met het Koninklijk
Concertgebouworkest,
hetzelfde jaar waarin zijn
operadebuut plaatsvond bij
de Salzburger Festspiele
als Papageno in Mozarts
Zauberflöte. Inmiddels
heeft Goerne wereldfaam
opgebouwd als operazanger
met opera’s van Richard
Wagner, Richard Strauss,
Alban Berg en Béla
Bartók. Maar vooral is hij
beroemd als vertolker van
het romantische lied. Met
liederen van Franz Schubert,
Robert Schumann, Johannes
Brahms en Gustav Mahler
bereikte hij de absolute
top. De NRC schreef ooit:
‘Alleen al om de wijze waarop
Goerne Mahler-liederen
zingt, zou je honderden
kilometers omreizen.’ Veel
grote liedbegeleiders
hebben zich als partner aan
Goerne verbonden, zoals
Graham Johnson, Markus
Hinterhäuser en Alexander
foto: Marie Staggat
Schmalcz. Ook solisten zoals
Alfred Brendel, Christoph
Eschenbach en Leif Ove
Andsnes treden graag op
met Goerne. De laatste paar
jaar doet Goerne het iets
rustiger aan en zinspeelt
hij op een afscheid van de
concertpodia. Van 2001 tot
2005 was hij ook gastdocent
aan de Robert Schumann
Hochschule in Düsseldorf.
21

Biografieën
David Fray
Piano
David Fray (1981) is een van
de meest vooraanstaande
Franse pianisten van zijn
generatie. Hij begon op
vierjarige leeftijd met
pianospelen en studeerde
later bij Jacques Rouvier
aan het Conservatoire
National Supérieur de
Musique in Parijs. Hij
verwierf internationale
bekendheid na zijn prijs op
het Montreal International
Music Competition in 2004,
waar hij de Tweede Grote
Prijs won, inclusief de prijs
voor de beste uitvoering
van een Canadees werk.
Fray staat bekend om zijn
verregaande affiniteit met
de muziek van Johann
Sebastian Bach. Naast Bach
behoort ook het werk van
Schubert, Chopin en Mozart
tot zijn kernrepertoire,
terwijl hij zich ook inzet voor
eigentijdse componisten
zoals Pierre Boulez. Hij
werkt regelmatig samen met
vooraanstaande dirigenten
zoals Riccardo Muti, Jaap
van Zweden, Kurt Masur,
22
Marin Alsop en Esa-
Pekka Salonen. Naast zijn
solocarrière verzorgt hij ook
kamermuziekoptredens en
is hij sinds 2021 oprichter en
artistiek directeur van het
festival L’Offrande Musicale
in de Hautes-Pyrénées,
met bijzondere aandacht
voor toegankelijkheid voor
mensen met een handicap.
Fray treedt op in de
belangrijkste concertzalen
foto: Marco Borggreve
en festivals wereldwijd,
waaronder het Théâtre des
Champs-Élysées in Parijs,
Wigmore Hall in Londen, de
Philharmonie de Paris, de
Wiener Musikverein en bij
festivals in Salzburg, Aixen-Provence
en bij de BBC
Proms. Fray is verbonden
aan het platenlabel Erato/
Warner Classics.

Colofon
Grote
Zangers
De serie Grote Zangers is een samenwerking
tussen Muziekgebouw aan ’t IJ en Stichting
Grote Zangers.
Grote Zangers
Zes concerten per seizoen in het
Muziekgebouw voor de mondiale wereldtop.
We zijn begonnen met de serie in 2010/2011.
Jonge Grote Zangers
In het voorprogramma treden zangers op uit
ons educatietraject voor jong talent. Dat heet
Jonge Grote Zangers. Wij organiseren voor
jong talent ca. 25 concerten per jaar:
• Voorprogramma. In het Muziekgebouw
• Huisconcerten. In Amsterdamse huizen
met vleugel en muziekkamer
• Tuinconcerten. In Amsterdamse stadtuinen,
vleugel staat onder een veranda
• Picknickconcerten à la Glyndebourne.
In fijne tuinen in de Stichtse Vecht
• Operaconcert. Op Landgoed Berkenrode
• Masterclasses. In het Concertgebouw
Vrienden Grote Zangers
Grote Zangers kent een actieve Vriendenclub.
Vrienden wonen concerten en activiteiten
van Jonge Grote Zangers bij. Er zijn borrels
rondom Grote Zangers-concerten. Er is één
keer per jaar een exclusief en bijzonder
evenement.
Partners
Muziekgebouw aan ’t IJ; co-producent serie
Grote Zangers
Concertgebouw; masterclasses
Landgoed Berkenrode
Radio4
Grote Zangers
Theo van den Bogaard, artistiek directeur
Bestuur:
Wouter van Nispen tot Sevenaer, voorzitter
Gjørild Kristiansen-Brenninkmeijer, secretaris
Gerhard Opheikens, penningmeester
Robert Schreuder, lid
Contact Stichting Grote Zangers
Gabriël Metsustraat 11, 1071 DZ Amsterdam
e info@grotezangers.nl
w www.grotezangers.nl
Wilt u zo’n concert van een Jonge Grote Zanger
bijwonen? Stuur dan een mail voor informatie
over toegang naar vrienden@grotezangers.nl.
Jonge Grote Zangers wordt ondersteund
door het Muziekgebouw (voorprogramma),
Vrienden van Grote Zangers, AFK,
het Cultuurfonds, e.a.
23

Verwacht
Liederen van de hemel en
aarde
Barbara Hannigan
+ Bertrand Chamayou
Serie Grote
Zangers
Vr 7 nov 2025
Grote Zaal
20.15 uur
De Canadese sopraan Barbara Hannigan manifesteert zich
de laatste jaren steeds vaker als dirigent, maar haar grote
liefde ligt ook nog steeds bij het lied. En vooral bij liederen
die anderen nauwelijks op het programma zetten. Zo voert
ze tijdens dit zeldzame liedrecital met meesterpianist
Bertrand Chamayou de cyclus Jumalattaret van John Zorn
uit. Hannigan heeft zich deze lang onzingbaar geachte
cyclus vol verwijzingen naar Finse godinnen helemaal
toegeëigend. Een betoverende belevenis.
‘Hannigan is een van die zeldzame artiesten wiens
aanwezigheid zo volledig samensmelt met de muziek dat,
terwijl ze op het podium staat, haar eigen interpretatie de
enig mogelijke lijkt’, schreef New York Magazine al eens.
En dat is de spijker op zijn kop. Of ze nu Messiaens Chants
de terre et de ciel zingt of Zorns meesterwerk, Barbara
Hannigan brengt het verhaal zoals het hoort te klinken.
Barbara Hannigan
foto: Marco Borggreve
Programma: Olivier Messiaen Chants de terre et de ciel
Aleksandr Skrjabin Poème-Nocturne / Vers la flamme
John Zorn Jumalattaret
24

Verwacht
Serie Piano
Wo 3 dec 2025
Grote Zaal
20.15 uur
Schubert en Kurtág
Leif Ove Andsnes
+ Bertrand Chamayou
Met Leif Ove Andsnes en Bertrand Chamayou zitten er
twee absolute toppianisten achter de vleugel. Beiden
staan bekend om hun virtuositeit, verfijnde toucher en
diepgaande muzikaliteit. Nu bundelen ze hun krachten
voor de mooiste muziek voor piano vierhandig van Kurtág
en Schubert, waaronder de geliefde Fantasie.
Andsnes en Chamayou wisselen Schubert af met korte
en karaktervolle stukken van Kurtág. Op geheel eigen
wijze brengt Kurtág in zijn muziek een eerbetoon aan
onder anderen Stravinsky, Schnittke en Schubert. Met
de poëtische diepgang van Schubert, de intrigerende
speelsheid van Kurtág en de buitengewone chemie tussen
twee van ‘s werelds beste pianisten, belooft dit concert een
onvergetelijke ervaring te worden.
Leif Ove Andsnes &
Bertrant Chamayou
Programma: Franz Schubert Rondo in A, D.438 / Fantasie in f,
D.940 / Allegro in a, D.947 ‘Lebensstürme’ / Fuga in e, D.952
voor piano vier handen / György Kurtág Selectie uit Játékok
voor piano solo en voor piano vier handen
25

Verwacht
Oktober
wo 1 okt / 12.30 uur
Hannah Herrlitz, Pieter
Streefkerk
Lunchconcert i.s.m. Prinses
Christina Concours
wo 1 okt / 20.15 uur
De ziel van Bach
Nederlandse
Bachvereniging
do 2 okt / 17.00 uur
Openbare repetitie nieuw
werk Farzia Fallah
Ensemble Musikfabrik
do 2 okt / 20.15 uur
Kleurrijke klankexperimenten
Ensemble Musikfabrik
vr 3 okt / 20.15 uur
Beethoven en Berlioz
Isabelle Faust + Les Siècles
za 4 okt / 14.15 uur
Der Schwanendreher
IJ-Salon
za 4 okt / 20.15 uur
Schumann en Brahms
Dmytro Choni
Kijk Muziek
zo 5 okt
13.30 uur
Cellobende (5+)
Cello Octet Amsterdam
13.30 + 15.30 uur /
Kleine Zaal
De dag dat papa viel (2+)
Oorkaan, Matteo Paggi +
Aviv Noam
zo 5 okt / 20.30 uur /
Bimhuis
Brìghde Chaimbeul
wo 8 + do 9 okt / 20.15 uur
Lonely Angel
Amsterdam Sinfonietta,
Vineta Sareika, Rick Stotijn +
Tim Posner
Flamenco Biënnale
Nederland
Vr 10 t/m zo 12 okt
vr 10 okt
20.15 uur
La Edad de Oro
Israel Galván, María Marín +
Rafael Rodríguez
za 11 okt
09.30 + 11.00 uur /
Kleine Zaal
Bailas Baby (2+)
Israel Galván
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen in de Atriumzaal
om 13.00 uur op verschillende
zondagen.
muziekgebouw.nl/soundlab
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand
klinkt om 20.00 uur het
geluidsmonument Huil van de
Wolff van Martijn Padding ter
herinnering aan oprichter van
het Muziekgebouw Jan Wolff
(1941 - 2012).
muziekgebouw.nl/
huilvandewolff
Muziekgebouw 20!
Selectie van concerten
die klinkt als een
prachtige staalkaart.
muziekgebouw.nl/concerten20
26

Foto: Erik van Gurp
Op de hoogte blijven?
Mis geen enkel concert en schrijf je
in voor onze nieuwsbrief! Scan de
QR-code of ga naar muziekgebouw.
nl/nieuwsbrief. Of volg ons via
Facebook, LinkedIn of Instagram.
Dudok aan ‘t IJ
Kom voor of na het concert eten
in Dudok aan ‘t IJ. Reserveren:
020 788 2090 of dudokaanhetij.nl.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl.
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Word Vriend
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten.
Word vriend: met jouw steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/wordvriend.
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
27