inkijk zin

BELEEF DE TIJD VAN JE LEVEN
MAGAZINE
AVONTUURLIJK
thuiskomen in
Den Bosch, Italië,
Lapland en op
Terschelling
ILSE
WARRINGA
‘ Als je op
jezelf kunt
terugvallen,
kun je het
leven aan’
Mirjam woont in
een huisje op wielen
‘ Ik heb elke dag
een andere tuin’
HARTVERWARMEND
6x verrukkelijke
herfstrecepten
ROUWRITUELEN: DIE HELEN
Van Walk of Grief
tot Wereldlichtjesdag
VERGROOT JE WEERBAARHEID
Voedingssupplementen
& vaccins: zo kies je wijs

Intuïtief
Ilse Warringa
‘ Ik ben altijd bang
dat ik iets mis’
50 worden ‘hakte er enorm in’. Die leeftijd accepteren
vindt schrijver, regisseur en actrice Ilse Warringa (1975)
best lastig: ze gaat de tweede helft van haar leven in maar
denkt nog altijd dat ze 25 is. Met net zoveel energie als toen.
Ondertussen ziet de jeugd haar als een oudere vrouw.
Dat betekent verzet. Want ze hangt zo aan het leven.
INTERVIEW: INGRID SPELT | BEELD: MARK UYL

17

Senang
OVERAL HELEMAAL THUIS
met jezelf
Om je draai te vinden in het leven, is het belangrijk dat je je
thuisvoelt bij jezelf. Het klinkt misschien wat zweverig,
beaamt journalist Marije de Jong (1955). Maar ze raakt er
meer en meer van overtuigd hoe wáár dat is. En hoe fijn het is
als je jezelf prettig gezelschap vindt.
TEKST: MARIJE DE JONG
Een tijdje geleden gebeurde er iets wat ogenschijnlijk
klein was, maar wat flink wat impact
had. Ik was een weekje weg met een vriendin,
die meteen toen we de hotelkamer binnenkwamen
haar koffer begon uit te pakken.
Bloesjes op een hangertje, andere kleren op
stapeltjes, toiletspullen uitgestald in de
badkamer, oplader in het stopcontact en ga
zo maar door. Ze had zelfs nepwaxinelichtjes
mee die ze meteen aandeed. In no time had
ze van de kamer een thuis gemaakt. Ik keek
mijn ogen uit. Voor mij als heimwee-kind
was zoiets onbestaanbaar. Bij mij bleef altijd
alles in m’n koffer zodat ik elk moment kon
wegrennen. Maar het was wel een wake-upcall,
het moment dat ik dacht: ik moet maar
eens gaan onderzoeken waar het vandaan
komt en hoe ik ervan afkom. Die heimwee
had nu wel lang genoeg mijn vakanties (en
die van anderen) verpest.
Veilige hechting
Wat was ik blij toen een tante me vertelde dat
ik een vrolijk ongecompliceerd peutertje
was. Aha, ik was dus niet altijd dat bangige
meisje geweest, zoals ik me mezelf vooral
herinner. Het lag dus misschien aan de
omstandigheden en niet aan wie ik ten
diepste was. Maar hoe kon het dan dat mijn
anderhalf jaar oudere broer geen spoortje
heimwee heeft en zich overal thuisvoelt?
Hij komt toch echt uit hetzelfde nest. En toen
viel er een kwartje. Als we letterlijk nemen
wat de traumadeskundigen zeggen, dat de
27
beeld: Getty Images. Collage en bewerking: Zin Magazine

ROUW
RITUELEN
Bij ons en in de rest van de wereld
De dood is het ultieme moment van loslaten. Voor wie sterft, maar
zeker ook voor jou, als je afscheid moet nemen van een geliefde.
In aanloop naar Allerheiligen op 1 en Allerzielen op 2 november,
staan we stil bij deze allesomvattende verandering. Rouwrituelen
helpen tijdens het rouwproces; ze geven je houvast en werken helend.
TEKST: PETRA SCHOUTEN | BEELD: PRIVÉ, ROUWHERKENNER.NL, GETTY IMAGES
32
Wie leeft, gaat op enig moment dood. Maar elke
samenleving heeft zo haar eigen manier om
daarmee om te gaan. Waar we in onze westerse
wereld een overlijden vooral associëren met
verdriet, laten andere culturen zien dat de
dood ook iets moois kan zijn.
ROUW IN ANDERE CULTUREN
Dag van de Doden
In Mexico worden rouw en herinnering elk jaar
gevierd tijdens Día de los Muertos, een kleurrijk
en oud gebruik uit de Azteekse traditie, die
samenvalt met onze Allerheiligen/Allerzielen.
De families van overledenen bouwen altaren
in hun huizen of op begraafplaatsen, die ze
versieren met foto’s van de overledene, kaarsen,
goudsbloemen, vers fruit, pan de muerto
(geglazuurd brood met suiker en sinaasappelrasp)
en calaveras (vrolijk uitziende doodshoofdjes
van marsepein). Het is een feest
van verbinding waarbij de dood niet wordt
gezien als een einde, maar als een overgang.
Tijdens het feest laten ze de doden weten
dat ze niet zijn vergeten maar in het hart nog
springlevend en geliefd. De zielen van de
doden genieten van de geur van het eten en
later eten de Mexicanen het voedsel zelf op.
Hemelbegrafenis
De Tibetaanse boeddhistische traditie van de
sky burial is een van de meest unieke rouwrituelen
ter wereld. Deze hemelbegrafenis
symboliseert de vergankelijkheid van het
leven, het verlies van het fysieke lichaam
en dient als laatste daad van vrijgevigheid,
compassie en eenheid met de natuur.
Tijdens de zogenaamde Jhator wordt het
lichaam van de overledene na het zegenen
in stukken verdeeld en op een bergtop
geplaatst. Waar de gieren, die als heilige
dieren worden beschouwd, dan op afkomen.

4x ZIJ LEVEN ANDERS
Wonen
in vrijheid
Een busje, een tiny house, een chalet in het bos of helemaal geen
huis: wonen kan op veel manieren. Mirjam, Mariëtte, Nicole
en Roeselien vertellen over hoe hun bijzondere woonsituatie ze
vrijheid geeft en dichter bij zichzelf brengt.
TEKST: RENÉE BROUWER | BEELD: ESTER GEBUIS
35

Kunstenares Mirjam Griffioen (1975) ging
van twintig jaar Caribisch avontuur naar een
vrijbuitersbestaan op wielen. Samen met haar
hond Stinky woont ze in een zelfgebouwd
busje dat volledig zelfvoorzienend is.
Mirjam: “Ik was begin dertig toen ik vanwege
mijn werk als kunstenaar naar het Caribisch
gebied vertrok. De eerste veertien jaar woonde
ik op Curaçao, waar ik een atelier direct op
het strand had. Later zwierf ik nog vijf jaar
met mijn toenmalige partner rond op een boot
rondom de eilanden. Eerst op een houten
zeilboot, daarna op een catamaran. Overal
meerden we aan, ik ontmoette bijzondere
mensen en deed dagelijks inspiratie op. Toch
zat er ook een keerzijde aan dat vrije bestaan.
Als ik bijvoorbeeld mijn ouders in Nederland
wilde zien, betaalde ik de hoofdprijs voor
een vliegticket. En vaak deed ik er meer dan
dertig uur over om er te komen. Schilderen op
een bewegende boot bleek ook allesbehalve
ideaal. Vaak voer ik met een klein bootje naar
het strand om daar te werken.
Mijn ex vond het bootleven fantastisch en
wilde niets anders meer, maar na vijf jaar
was ik er wel klaar mee. Nadat onze relatie
stukliep, besloot ik daarom terug te keren
naar Nederland. En omdat ik graag samen met
mijn hond Stinky Europa wilde verkennen,
kocht ik vorig jaar een busje uit 2008. Ik
verbouwde hem helemaal zelf tot een klein
huisje op wielen en maakte hem volledig zelfvoorzienend.
Op het dak liggen zonnepanelen
en binnen heb ik een keukentje met een
tweepits gasstel en stromend water via een
waterpomp. Een uitgeklapte slaapbank dient
als bed. Verder heb ik verschillende hangplanken
voor mijn kleding, schildermateriaal
en een porta potti (chemisch toilet – red.)
voor onderweg. Achter de bus hangt mijn
elektrische vouwfiets die oplaadt via zonneenergie.
Douchen doe ik vaak buiten met een
douchezak of bij een tankstation. Alles wat
ik heb, is slim ingebouwd of zelfgemaakt,
vaak met kringloopmateriaal en hout dat
ik zelf op maat zaagde. Het voelt heerlijk
compact en toch ruim genoeg: ik kan binnen
zelfs een dansje doen.
Nu rijd ik samen met Stinky van land naar
land. We zijn al in Portugal, Spanje en
Frankrijk geweest en binnenkort wil ik
richting Italië, Albanië en Montenegro.
Meestal parkeer ik midden in de natuur.
Lees verder op p. 44

Mirjam: ‘Ik heb elke dag
een andere tuin’
37

5VRAGEN AAN
Deborah
van den
Bosch-Heij
‘Ik kan helpen te dragen.
Te verdragen’
De eerste veldpredikers en aalmoezeniers werden benoemd
bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. In de Tweede
Wereldoorlog gingen predikanten vrijwillig en met gevaar voor
eigen leven met krijgsgevangenen mee naar Polen en Duitsland.
Defensiedominee Deborah van den Bosch-Heij (1976) noemt
haar werk als geestelijk verzorger in het leger een roeping.
INTERVIEW: MARION GROENEWOUD | BEELD: DEFENSIE
62

Mmm... het is herfst !
3x
voorproefje
én het fijnste
keukenspul op
p. 74
Ixta Belfrage
die keuken in
De dagen worden korter, het weer wordt onstuimiger.
Dus duik je uitgebreid de keuken in voor een smakelijke
dis of kraakvers baksel te midden van de tofste keukenspullen.
Wij van Zin doken in de nieuwste kookboeken
en struinden door kookwinkels om jou een culinaire
totaalbeleving te bezorgen die je nooit meer vergeet.
En waar je heerlijk samen van geniet. Let’s go!
PRODUCTIE: DANIËLLE BRONSGEEST | BEELD: HAROLD PEREIRA (DE ZOETE OVEN) ,
KIM LIGHTBODY (FUSÃO), ERIC ZEE/DISTRICT 10 (SUPER SIMPLE, VERY TASTY)
Karin Luiten
Sepp van Dijk
67

Snijd dwars op de draad,
zo voelt het vlees zachter en
is makkelijker te kauwen
Over het kookboek
en de maker
Beleef de intense kleuren, geuren
en smaken van Brazilië. In Fusão
van Ixta Belfrage vind je niettraditionele
recepten waarin Ixta
haar Braziliaanse, Mexicaanse
en Engelse roots combineert met
haar inventieve culinaire talent
tot smaakcombinaties die al je
zintuigen prikkelen. Ofwel: tachtig
zonovergoten recepten voor
groenten, vlees, vis en zoet, en
adembenemende fotografie uit
Brazilië afgewisseld met persoonlijke
verhalen. Ixta inspireert en
verrast met moqueca-visburgers,
kokoskip, roergebakken papaja
met krokant basilicum en gebakkenbanaanijs.
Haar uitleg is helder en
ze biedt ook smakelijke opties voor
ingrediënten die misschien minder
bekend of lastig te vinden zijn.
(Fontaine, € 29,99)
ZIN IN?
We geven 3x 3 kookboeken
weg! Kijk op p. 109
68

De ‘Eenzame boom’ op het Arjensduin

MET JE VERLIES IN BEWEGING ZIJN
De Walk of Grief
op Terschelling
Haar Walk of Grief staat in het
teken van haar vader Han. Hij
overleed op 51-jarige leeftijd,
afgelopen september precies
twintig jaar geleden. Dat voelt
als een leven geleden, maar voor
journalist Simone Vos (1989) ook
vaak nog als de dag van gister. Zo gaat dat met
rouw. Ze gaat wandelen voor meer ademruimte.
TEKST & BEELD: SIMONE VOS
85

,
Lekker slapen en dito eten? Krijgen wij van Zin maar geen genoeg van. Wij kiezen de meest
verrassende spots, dichtbij en iets verder weg. Dit keer de keuze van Zins artdirector Anne
Elting 1966): overnachten én smakelijk happen in het bourgondische Den Bosch.
Hemels Den Bosch
94
De stad van de Sint-Janskathedraal, kunst en
bezinning, maar vooral genieten met een grote G:
Bossche bollen, volle terrassen, tinkelende glazen
en lachende mensen. Het leven is goed en gezellig,
en dat begint in de Brabantse stad al vroeg, merk
ik. Alsof het vakantie is! TEKST: ANNE ELTING
Het bos van de hertog
(’s Hertogenbosch) is dichterbij
dan ik vermoedde. Het is een
uurtje met de trein vanuit
Amsterdam en vijftien minuten
langer vanuit Den Haag. Mijn
dochter Basia en ik ontmoeten elkaar op het
station. We wandelen richting het centrum
en passeren Jan de Groot, dé Bossche bollenbanketbakker.
Verlekkerd kijken we naar de
glanzende bollen achter de etalageruit. De rij
wachtende mensen zegt genoeg. “Voor later,
dit weekend,” zegt Basia. Het water loopt mij
in de mond maar ik knik instemmend.
De straat voert ons langs een gracht met treurwilgen
en leidt ons via de binnenstad naar
Kloosterhotel de Soete Moeder. Een naam om
je beschermd bij te voelen. Door de warme
ontvangst verheugen we ons nu al op een
verblijf in dit mooie hotel. Maar we hebben trek
en zin om eerst te lunchen, dus keren terug naar
het centrum. De zon schijnt en de terrassen
zitten vol. Goed gevulde borden, glazen wijn
en pullen bier sieren de tafeltjes. Het genieten
begint hier vroeg. Wat me opvalt, is dat de
mensen er zo verzorgd uitzien. Het leven speelt
zich buitenshuis af, langs de straten, op de
pleinen en terrassen. Dat geeft mij een heerlijk
zuidelijk en bourgondisch gevoel. Het is een
weekend in Nederland maar het voelt als een
vakantie in het buitenland.
Voordat we gaan lunchen, maken we nog een
korte stop bij de Sint-Janskathedraal waar we
twee kaarsjes branden. Staand, tussen de
hoge glas-in-loodramen, lezen we dat 2025
een jubeljaar is. Met als thema: ‘Pelgrims van
Hoop’. Dat is een mooi gegeven voor wie zich,
zoals wij, niet alleen wil laten onderdompelen
in de rijkdom die de stad te bieden heeft maar
ook behoefte heeft aan rust en bezinning.

Unfired clay torso,
sculptuur van
Mark Manders,
2014
Schijn bedriegt: het lijkt
zacht bewerkte klei
maar is in werkelijkheid
beschilderd brons
Domweg gelukkig word ik van deze
posters. En ze zijn ook online te
bestellen! Aafstores.nl
HET NOORDBRABANTS MUSEUM
Een bezoek aan dit museum is
een must-go. Behalve een vaste
collectie met wereldberoemd werk
van Vincent van Gogh en Jan Sluijters
heeft het museum een goed oog voor
nieuwe talentvolle kunstenaars, niet
zelden geboren in Brabant. Zoals de
Brabantse Fiona Lutjenhuis met haar
solotentoonstelling (nog te zien t/m
17 januari 2026). Lutjenhuis is voor
de Prix de Rome 2025 genomineerd
en gaat live op zaal schilderen. Ook
houdt het museum van het werk
van de inmiddels internationaal
bekende Brabantse Mark Manders.
Zijn beelden doen denken aan Griekse
en Romeinse figuren. “Al mijn werk
geeft de impressie dat het nét af is,
achtergelaten door de maker,” aldus
Manders. Maar schijn bedriegt en dat
geldt ook voor het materiaalgebruik:
Detail van het schilderij Kubistisch
damesportret, Jan Sluijters, 1914
het lijkt zacht bewerkte klei maar is
in werkelijkheid beschilderd brons.
Hetnoordbrabantsmuseum.nl
GESCHENKEN VAN AAF
We genieten van de diversiteit
aan winkels in Den Bosch.
Alleen al de Vughterstraat biedt een
keur aan mode- en cadeauwinkels,
foodspeciaalzaken en conceptstores.
Ontzielde binnenstad? Daar
is in Den Bosch geen sprake van.
Bij Aaf Store (het zijn twee winkelpanden,
Zusje van Aaf ligt aan de
overkant) vind je geschenken en
specialiteiten. Én heel fraaie posters,
gemaakt door vijf vormgevers
die in het verleden de St. Joost
School of Art & Design hebben
gedaan. Dat is te zien. Veel oog
voor vormgeving en typografie en
alles met een fijne vleug humor.
VINTAGE LOVERS
Vorig jaar (Zin 10, 2024) besprak
onze Misja in haar rubriek
Schatkamers vintagewinkels Het
Archief en Carma. Ik heb ze kunnen
testen en ze zijn het bezoeken waard.
Bij Carma koop ik een zwarte blouse
met korte mouw en een etnische print
van Isabel Marant Étoile. Basia koopt
een lichtgroene, linnen blouse van
het Britse merk Henry Cotton’s bij de
ReShare Store van het Leger des Heils.
Daar moet je goed zoeken tussen de
volle rekken maar dan vind je ook wat.
Reshare.nl/stores
@hetarchief.denbosch
@carma_tweedehands
95

Jasper Zwartjes
Relax!
Opladen
voor de drukte
begint
Nr. 13 ligt 13 november 2025 in de winkel
Marica fietst dwars door
de betoverende Filipijnen
LOES HAVERKORT
‘Ik moet in verbinding
met mezelf staan voor
ik de buitenwereld in ga’
Theaterdier Julika Marijn Onweerstaanbaar
ANP
Had al vroeg ‘wat uit te zoeken’.
En dat is nooit meer overgegaan
Rijke smaken uit het Midden-
Oosten bij jou in de keuken
OCHTENDRITUELEN
‘Eerst schrijf en teken ik in mijn
morning pages. Dat ontspant’
DECEMBER DOOR
Zó houd je geld over
VOICE JOURNALING
Meer inzicht in jezelf
Janita Sassen
D E V O L G E N D E Z I N
115