Cover 0925 HR-pagina's

lessons
in
love
Margriet (38, vormgever)
kwam er pas veel later
achter dat je de ander niet
kunt veranderen.
“Zeventien waren we, en wat weet je
nou op die leeftijd. We ontmoetten
elkaar op vrijdagmiddag, in zo’n bomvol
scholierencafé in Ede, en hadden
daar meteen een opvallend ongewoon
gesprek over het heelal. In de weken
daarna troffen we elkaar een aantal
keer in het parkje tussen onze scholen,
stiekem rokend en eindeloos
kletsend, en voor ik het wist heette
het verkering. En echt: we pasten
goed bij elkaar. We hadden allebei
veel creatieve ambities, maakten
graag muziek, we hielden van feestjes
met vrienden, maar we vonden het
leven met onze families óók heel
belangrijk. Toen we net verliefd
waren, ging alles helemaal vanzelf.”
SAMENWONEND STEL
“We deden examen, krap een jaar
later, en we verhuisden samen naar
Rotterdam om daar te beginnen aan
onze studietijd. Maar waar die periode

INTERVIEW FEN VERSTAPPEN ILLUSTRATIE LOTTE DIRKS
voor veel van onze vrienden synoniem
stond voor feestelijk zelfonderzoek
en veel experimenteren, waren wij
vooral druk met het vormgeven van
ons gezamenlijke huishouden.
We deden ook heus wel leuke dingen
samen: we gingen af en toe naar een
festival en Niels kwam vaak in de
studentenkroeg waar ik werkte. Ik
maakte nieuwe vrienden bij kunstgeschiedenis
en hij sloot zich aan bij
een voetbalteam waar hij avonden
mee op pad ging. Maar daarnaast
leefden we ook gewoon het leven
van een getrouwd stel. Met in de
ochtend overleg over de boodschappen
en gesteggel over wie wat moest
schoonmaken. Met eindeloze tripjes
naar Ikea om ons huis piekfijn in te
richten en met veel avonden op de
bank voor de tv.
Behalve twee studenten waren we
ook een samenwonend stel, en daar
kwamen conflicten en discussies
van die de meeste mensen pas op
hun dertigste, veertigste voeren. Ik
kon me er kapot aan ergeren dat hij
vaak pas tegen zevenen aan kwam
waaien, en het dan vanzelfsprekend
vond dat ik al boodschappen had
gedaan en had gekookt. En hij werd
steeds gekker van mijn gedram om
een brandschoon huis – en dat ik niet
accepteerde dat hij één keer in de
week boenen ook wel genoeg vond.
Ik vond het belangrijk om te sparen,
hij wilde liever reizen. Hij wilde lekker
lang over zijn studie doen, ik wilde
haast maken omdat ik op tijd moeder
wilde worden. Door het samenwonen,
en doordat we al zo jong zo bloedserieus
waren met elkaar, kwamen er
al snel wezenlijke verschillen tussen
ons aan het licht. Dat hij makkelijker,
langzamer, meer ontspannen was. En
ik strenger, actiever, georganiseerder.
En in plaats van die verschillen tussen
ons te accepteren – en ons te concentreren
op wat we wél goed konden
samen – gingen we steeds meer ruzie
maken omdat we vonden dat de
ander zich niet genoeg voegde.
Nu denk ik: jezus, wat zonde. Als ik
terugkijk naar hoe we uren konden
filosoferen over tijd en ruimte, over
leven na de dood. Hoe we konden
genieten van nieuwe restaurants
uitproberen, of van samen thuis de
ultieme roti maken. Hoe fijn we het in
bed hadden en hoe graag we samen
musea bezochten. We hadden goud
in handen, denk ik met terugwerkende
kracht. Met meer kennis over relaties
en communiceren hadden we met
gemak samen tachtig kunnen worden.
Als we ons maar niet zo stom hadden
blindgestaard op die onnozele verschillen;
op die paar kanten van ons
die zo anders waren, en die we tot
steeds grotere proporties opbliezen.”
ONVERSCHILLIG
“Het dieptepunt bereikten we zo’n vijf
jaar na onze studie. We probeerden
inderdaad zwanger te raken, maar
dat lukte al zeker een jaar niet – en ik
sluit niet uit dat dat door de spanning
kwam, die zo voelbaar tussen ons in
hing. Buitenshuis waren we tot leuke,
interessante mensen uitgebloeid: hij
gaf les aan de kunstacademie en ik
werkte bij een galerie. We hadden een
poel leuke, creatieve, lieve vrienden
om ons heen en een prachtige etage
met uitzicht op het park. Het was een
zaterdag volgens mij. Ik weet in ieder
geval nog dat we op het punt stonden
om naar een etentje bij vrienden te
gaan. En ik weet nog dat ik achter
hem aan rende de trap op, woedend
en radeloos, omdat hij wéér de zorgtoeslag
niet had aangevraagd: het
enige klusje in die week dat voor hem
was. We stonden in onze slaapkamer
en ik weet nog hoe hij met smalend
gezicht mijn boosheid imiteerde. Ik
reageerde daarop door te roepen dat
hij een nietsnut was, en dat ik niet
samen kon zijn met een kind. En zo
werd het duidelijk dat we op een
cruciaal punt van onverschilligheid
en vernedering waren uitgekomen.
We legden het bij en gingen naar het
restaurant. Maar het was volgens mij
voor ons allebei voelbaar dat we het
waarschijnlijk niet meer zouden redden
samen.
Ik heb er veel van geleerd, ja. In mijn
nieuwe relatie kijk ik wel drie keer uit
voordat ik mijn ideeën over hoe het
moet als een raster op de ander druk.
Het is een goede relatie, zonder meer,
mede dankzij die eerdere ervaring
natuurlijk. Maar hoe meer tijd er nu
overheen gaat, hoe groter het verdriet
en de spijt wanneer ik terugkijk op
mijn tijd met Niels. We waren er op
jonge leeftijd met zo veel liefde en
overtuiging ingestapt. Dat lelijke
verloop daarna hadden we allebei
niet verdiend.”
_ 101

ONE
IS A
-- TEKST ILSE SAVENIJE COLLAGES PAMELA CARBONELL --
CROWD
In een wankele wereld kun je je machteloos voelen. Maar, ontdekt
journalist Ilse Savenije, je kunt als individu wel degelijk verschil
maken. Zeker als je de handen ineenslaat met anderen.
_ 11

OOR DE BOMEN
Het bijhouden van een nature journal helpt je om ook in de donkere maanden van het jaar verbonden

-- TEKST CAROLINE BUIJS ILLUSTRATIES MATHILDE BEL --
DIY
te blijven met de natuur. Het zorgt ook nog eens voor een leeg hoofd, merkte Flow’s Caroline Buijs.

Welke lessen leerde jij van het leven?
In deze rubriek vragen we het steeds iemand anders.
“Ik was iemand die altijd erg zijn best deed om dingen te
bereiken. Totdat ik mezelf de vraag stelde: wat wil het leven
van mij, in plaats van: wat wil ik van het leven? Dat moment
was een kantelpunt. Sindsdien vraag ik me bij het schrijven,
bij ontmoetingen en optredens liever af: wat wordt er op dit
moment in deze situatie van mij verwacht? Zo sluit ik aan bij
wat er op dat moment is, in plaats van mezelf de wereld in
te duwen. In mijn beleving ontstaan zo de mooiste dingen.”
“Vertragen doe je onder meer door goed te
luisteren: naar jezelf, naar elkaar en naar wat
er echt toe doet. We worden overspoeld door
informatie, maar goede vragen ontbreken,
zoals: waar verlang je naar wanneer niemand
meekijkt? Vooral de toevoeging ‘wanneer
niemand meekijkt’ is van belang. Het is het
proberen waard om daar regelmatig bij stil te
staan. En daarvoor hoef je je niet eerst terug
te trekken in een klooster, dat kan ook tijdens
een fietsritje naar de bakker. In een wereld
waarin alles steeds sneller gaat, is vertragen
een daad van moed.”
40 _

“Ik ben een periode ernstig ziek geweest waardoor ik in isolatie
moest. De mensen die gedesinfecteerd mijn ziekenhuiskamer
binnenkwamen, hadden stuk voor stuk invloed op mijn herstel.
In deze maatschappij leer je om autonoom te zijn en autonoom
te denken, maar dat heeft ons op het verkeerde been gezet: zonder
anderen zijn we niets en niets in het leven staat op zichzelf. Sociale
fobieën nemen toe, terwijl er niets fundamenteler is dan verbonden
zijn met elkaar.”
TEKST CAROLINE BUIJS COLLAGE EN HANDLETTERING DEBORAH VAN DER SCHAAF
“De betekenisvolste momenten in mijn leven
kwamen niet voort uit een plan, maar waren
momenten waarin ik me heb kunnen overgeven
aan wat er op mijn pad kwam, aan het erkennen
en aanvaarden dat ik het hiermee heb te doen.
Of het nu gaat om verlies van een kind – zoals
in mijn leven – of van je gezondheid, of een baan:
durf ruimte te maken om het leven binnen te
laten komen. Wat mij daarbij heeft geholpen,
is de zin: ‘Weet dat de rivier zijn bestemming
heeft.’ Durf met het leven mee te bewegen en
los te laten.”
“Na het verlies van mijn zoon ervoer ik dat rouw niet iets is wat je overkomt
en wat je achter je laat, maar iets wat je leert dragen. Rouwarbeid vind ik een
beter woord dan rouwverwerking, want rouw is hard werken. Tegelijk scherpt
het je zintuigen en word je zeer alert. Je moet je opnieuw leren verhouden tot
het leven, en zo ben ik rouw gaan ervaren als liefde die de weg kwijt is. Elke
soort is uniek. Niemand anders kan het voor je doen en daarom is het ook
zo belangrijk dat je van de rouw van iemand anders afblijft. Maar wees er
wel getuige van. Laat iemand die rouwt, weten dat je er bent.”
Door de jaren heen voerde Roek Lips meer dan tweehonderd gesprekken met wijze mensen. Hun meest
inspirerende inzichten verzamelde hij in zijn boek ‘Retraite in zakformaat’ (Ambo|Anthos).
_ 41

-- TEKST CLEMENTINE VAN WIJNGAARDEN FOTOGRAFIE DANIQUE VAN KESTEREN --

Interview
ZING ‘IK
WAT
GEZEGD
protestzanger SOPHIE STRAAT
MOET
WORDEN’
Al jong was Sophie Straat
zich bewust van onrecht, maar
na een recente demonstratie
knapte er echt iets bij haar.
‘Ik voel de urgentie, ook fysiek.
Alsof ik me moet uitspreken vóór
het zich in me vastzet.’
_ 43

78 _
-- ILLUSTRATIES AYU IWASHIMA --

Beeldreportage

56 _

Beeldreportage
Kunstenaar Hagar
Vardimon groeide op met
een moeder die eigenhandig
wol spon, verfde en
weefde. Nu gebruikt ze zelf
garen om oude foto’s mee
te borduren. Precies werk,
op het meditatieve af.
-- BORDUURKUNST HAGAR VARDIMON --
EEN STEEKJE VAST

Binnenkijken
Couleur
locale
De Franse Lisa Gachet ontwerpt net zo
makkelijk een interieur als een jurk. Haar Parijse
appartement heeft duidelijk haar signatuur:
praktisch , origineel , maar vooral kleurig.
-- TEKST EN FOTOGRAFIE VALERIO GERACI/LIVING INSIDE --
_ 71

FLOWMAGAZINE.NL
FOTOGRAFIE BRIAN CHORSKI HANDLETTERING MEVROUW KNOT