Untitled - Nederlandse Bachvereniging

HOOFDSTUK 4 UITGELICHT - BUXTEHUDEJAAR
In 2007 was het 300 jaar geleden dat Dietrich Buxtehude stierf. Johann Sebastian Bach was
op dat moment nog maar 22 jaar oud. Handel en Mattheson gingen in hun tijd maar wat
graag op bezoek bij de Deens-Duitse componist en ook voor de jonge Bach was het een
dierbare wens om hem te ontmoeten. Hij reisde 400 kilometer te voet van Arnstadt naar
Lübeck om de grote meester te ontmoeten . De reis duurde niet vier weken - zoals
afgesproken -, maar vier maanden en dat leverde hem thuis een fikse ruzie op. Voor Bach
was het echter een noodzakelijke reis “om het een en ander met betrekking tot Buxtehudes
kunst te begrijpen”. Bach had Buxtehude leren kennen en zou hem in de rest van zijn
leven niet meer loslaten. Buxtehude mag met recht de muze van Bach genoemd worden.
Dietrich Buxtehude was organist van de Marienkirche in Lübeck, een van de meest
prestigieuze muzikale functies van zijn tijd. Net als Bach was hij zeer honkvast. Bijna
veertig jaar werkte hij op dezelfde plek, maar zijn reputatie reikte tot ver daarbuiten. Naast
een geweldig organist met een fenomenale pedaaltechniek, een groot improvisator en een
creatieve componist, was Buxtehude ook organisator, manager en fondsenwerver. Zijn
openbare concerten, ook wel Abendmusiken genoemd, waren spraakmakend en trokken de
belangstelling van vele burgers en buitenlui.
Buxtehude is in de ogen van veel liefhebbers en kenners van barokmuziek nog steeds een
componist van grote waarde, maar helaas voor het grote publiek in de vergetelheid geraakt.
Met het Buxtehudejaar ging een schatkamer open: het publiek van veel barokensembles en
solisten heeft kennis kunnen maken met zijn orgelwerken, kamermuziek,
koraalbewerkingen, cantates en variaties. De muziek van Buxtehude blijkt nu tot de beste te
behoren van de zeventiende eeuw. Enorme variatie in teksten, een persoonlijke
inhoudelijke benadering daarvan en innovatieve compositietechnieken onderscheiden hem
van zijn tijdgenoten. In zijn werken over lijden en dood wordt met een minimum aan noten
en zonder overdadige virtuositeit toch maximale expressie bereikt.
De Nederlandse Bachvereniging deed met drie concertreeksen ook mee aan het
Buxtehudejaar. Artistiek leider Jos van Veldhoven stelde een schitterend overzicht van het
oeuvre van de componist samen. Op het programma van Death & Devotion stond een
ruime selectie werken van de gelijknamige cd die De Nederlandse Bachvereniging in 2004
met veel succes uitbracht. Aardig aan dit concert was dat Buxtehude, de eeuwige voorloper
van Bach, deze keer zelf door voorlopers werd omringd. In de vocaal-instrumentale muziek
van Franz Tunder, Matthias Weckman, Christian Ritter en natuurlijk Buxtehude zelf
stonden stemmige verklankingen van mystieke bijbel- en devotieteksten centraal.
Het programma Van Buxtehude naar Bach bestond uit instrumentale kamermuziek en
verbond de kunst van Buxtehude met die van Bach. Hierin kwam Buxtehudes fijngevoelige
emotionaliteit uitvoerig aan bod in zijn werk voor viool, viola da gamba en klavecimbel.
Het cantateprogramma Schlagt, Künstler! die Pauken was in de geest van de legendarische
‘Abendmusiken’ die Buxtehude in de zeventiende eeuw zelf organiseerde. Naar het
voorbeeld van Amsterdam en Utrecht lieten kooplieden zich tijdens de 'Abendmusiken'
voorspelen door Buxtehude en zijn muzikanten. De kooplieden konden hun dank uiten
door geestdrift, maar nog beter door hun beurs te laten rinkelen. Hoe genereuzer de
kooplieden, hoe meer muzikanten Buxtehude betrok bij de zaak. En deze aanpak werkte:
met de jaren werd het aantal medewerkers uitgebreid tot 24 zangers en veertien
instrumentalisten. Deze fameuze uitvoeringen moeten door Johann Sebastian Bach
bezocht geweest zijn en hem hebben geïnspireerd tot dergelijk reusachtige stukken.
De titel van dit programma Schlagt, Künstler! die Pauken is ontleend aan de muziek die
Buxtehude in 1681 schreef voor het huwelijk van de advocaat Joachim von Dalen met de
dochter van de burgemeester van Lübeck Catharine Margarethe Baurerin von Hachenburg.
____________________________________________________________________________________________________
De Nederlandse Bachvereniging – Jaarverslag 2007 29