download het blad in pdf-formaat - VNCI
download het blad in pdf-formaat - VNCI
download het blad in pdf-formaat - VNCI
Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!
Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.
Eén jaar na Moerdijk: zorg<br />
over opstell<strong>in</strong>g overheid<br />
‘Zonder maak<strong>in</strong>dustrie<br />
geen welvaart’<br />
Maand<strong>blad</strong> van de Verenig<strong>in</strong>g van de Nederlandse Chemische Industrie • 01 • 25 januari 2012<br />
FINANCIËLE WERELD<br />
POSITIEF OVER<br />
CHEMIE<br />
Nieuwe richtlijn verpakte<br />
gevaarlijke stoffen<br />
Magaz<strong>in</strong>e
Het rendement van uw bedrijf komt de komende jaren stevig onder druk te staan. Bestaand<br />
personeel vergrijst en nieuwe vakmensen worden schaarser. Dat dit geen vergezocht<br />
doemscenario meer is blijkt uit de onafhankelijke onderzoeken <strong>in</strong> deze Vapro-fi le. Maar wij<br />
stellen niet alleen de harde realiteit aan de orde, wij geven ook een praktische oploss<strong>in</strong>g.<br />
U kunt de fi le gratis aanvragen via www.vapro.nl/fi le of bel 070 301 10 86.<br />
B<strong>in</strong>nen drie jaar bent u<br />
makkelijker te vervangen<br />
dan uw vakmensen.
01 26 januari 2011<br />
INHOUD<br />
18<br />
INTERVIEW WERNER FUHRMANN<br />
De chemische <strong>in</strong>dustrie is beslist geen ‘sunset’-<strong>in</strong>dustrie,<br />
stellen vertegenwoordigers van banken en <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gsmaatschappijen.<br />
Integendeel.<br />
“Zonder maak<strong>in</strong>dustrie<br />
geen welvaart <strong>in</strong> Europa”<br />
22<br />
januari 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 3
HET ZIJN DEZE MANNEN<br />
DIE HÉT MAKEN.<br />
EN WAT MAAKT HÉN?<br />
PRECIES; DE KLEDING!<br />
Professionals <strong>in</strong> de chemie maken hét met topmateriaal, eerste klas gereedschap en <strong>in</strong> de beste<br />
veiligheidskled<strong>in</strong>g. Op die manier sluit u risico’s <strong>in</strong>zake persoonlijke veiligheid zo goed als <strong>het</strong> maar<br />
kan uit. Zo werkt <strong>het</strong> ook met de bedrijfsveilige kled<strong>in</strong>g van PWG.<br />
PWG is ontwikkelaar, fabrikant en leverancier van bedrijfsveilige kled<strong>in</strong>g. Ook kunt u bij ons terecht voor<br />
persoonlijke bescherm<strong>in</strong>gsmiddelen en de kwaliteitswerkschoenen van Steitz Secura. PWG zorgt ervoor<br />
dat uw professionals goed gekleed en voorzien van <strong>het</strong> beste schoeisel en PBM’s aan <strong>het</strong> werk gaan.<br />
Partners van PWG.<br />
PWG BEDRIJFSVEILIGE KLEDING B.V.<br />
POSTBUS 103, 4460 AC GOES<br />
TEL: 0113 213440 • FAX: 0113 232675<br />
INFO@PWG.NL • WWW.PWG.NL
INHOUD<br />
01 26 januari 2011<br />
“Proactiviteit is<br />
hét kernwoord<br />
voor HSE-verbeter<strong>in</strong>gen”<br />
42<br />
26<br />
Eén jaar na Chemie-Pack:<br />
zorg<br />
over opstell<strong>in</strong>g<br />
overheid<br />
32<br />
PGS 15-richtlijn<br />
ook voor chemiebedrijven<br />
van<br />
belang<br />
36<br />
Utz Tillmann: “We<br />
moeten sneller<br />
<strong>in</strong>noveren”<br />
Op<strong>in</strong>ie 07<br />
“We kunnen terugkijken op een bewogen<br />
en productief jaar”<br />
Agenda 07<br />
NIEUWS<br />
Wetenswaardig 08<br />
Dow koestert zwaluwparen<br />
Onderwijs 11<br />
Vlaamse chemie en onderwijs tekenen convenant<br />
Actueel 13<br />
<strong>VNCI</strong>: schaar IPPC-bedrijven niet onder<br />
activiteitenbesluit<br />
ACHTERGROND<br />
Visie 2030-2050 18<br />
F<strong>in</strong>anciers en <strong>in</strong>vesteerders positief over<br />
chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
Visie 2030-2050 22<br />
De chemie is de <strong>in</strong>dustrie der <strong>in</strong>dustrieën,<br />
aldus <strong>VNCI</strong>-voorzitter Werner Fuhrmann<br />
Veiligheid 26<br />
Formele vergunn<strong>in</strong>gverlen<strong>in</strong>g funest voor<br />
<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gsklimaat<br />
Milieu 30<br />
Programmatische Aanpak Stikstof biedt<br />
chemische <strong>in</strong>dustrie ontwikkelruimte<br />
Veiligheid 32<br />
Vernieuwde richtlijn gevaarlijke stoffen<br />
In beeld 34<br />
Victory Boogie Woogie doorgelicht<br />
Visie 2030-2050 36<br />
Utz Tillmann: “Duitsland heeft chemie<br />
nodig als <strong>in</strong>novation driver”<br />
Energie 40<br />
Onderzoek persluchtgebruik loont<br />
Veiligheid 42<br />
Ton Heemskerk telt tot vier voor veilig gedrag<br />
Vox chemici 47<br />
Obstakels op weg naar duurzaamheid<br />
Groene ondernemer 49<br />
Avantium gaat voor 100 procent plantaardig<br />
Starters 51<br />
Sandwichpanelen van Fits zorgen voor revolutie<br />
Productnieuws 52<br />
Column hoofdredacteur 53<br />
Mensen 55<br />
Volgende maand 55<br />
Colofon 55<br />
januari 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 5
dhv.nl<br />
Advies- en <strong>in</strong>genieursbureau<br />
Economie, veiligheid,<br />
of w<strong>in</strong>-w<strong>in</strong>?<br />
Hoe manage je risico’s op <strong>het</strong> gebied van milieu<br />
en veiligheid b<strong>in</strong>nen een bedrijf? Welke maatregelen<br />
neem je zodat er veilig gewerkt kan<br />
worden? Wat zijn effectieve milieumaatregelen?<br />
En dragen Europese Richtlijnen echt bij aan een<br />
verbeter<strong>in</strong>g van de veiligheid <strong>in</strong> Nederland?<br />
Milieu en Veiligheid Industrie van DHV buigt zich<br />
over deze en nog veel meer vragen. De adviseurs<br />
kennen de brandstoffenbranche, ze spreken de<br />
taal en opereren gemakkelijk <strong>in</strong> <strong>het</strong> krachtenveld<br />
tussen bedrijf en belanghebbenden. Daarbij<br />
wordt bewezen dat <strong>in</strong>novatie en samenwerk<strong>in</strong>g<br />
leidt tot vooruitstrevende w<strong>in</strong>-w<strong>in</strong> oploss<strong>in</strong>gen.<br />
De adviesdiensten bestaan o.a. uit:<br />
• Ondersteunen bij vergunn<strong>in</strong>gsaanvragen,<br />
beoordelen van vergunn<strong>in</strong>gsvoorschriften;<br />
• Ondersteunen bij ruimtelijke orden<strong>in</strong>gsvraagstukken<br />
(bestemm<strong>in</strong>gsplannen en vestig<strong>in</strong>gsplaatsonderzoek);<br />
• Ondersteun<strong>in</strong>g en advies bij diverse veiligheidsvraagstukken<br />
(BRZO, A(RI&E), PGS, ATEX, etc);<br />
• Uitvoeren van onderzoeken op <strong>het</strong> gebied van<br />
water, geluid, energie, geur en bodem;<br />
• Verbeteren van de veiligheidscultuur;<br />
• Opzetten en <strong>in</strong>voeren van managementsystemen<br />
(kwaliteit, Arbo, milieu en veiligheid).<br />
DHV doet dat al 90 jaar.<br />
Meer weten?<br />
DHV B.V.<br />
Milieu & Veiligheid – Industrie<br />
Laan 1914 nr. 35<br />
3818 EX Amersfoort<br />
www.dhv.nl/mvi<br />
www.dhv.nl/mkb-desk<br />
Tel (033) 468 32 66<br />
Altijd een oploss<strong>in</strong>g verder
AGE<br />
NDA<br />
16 februari<br />
Bus<strong>in</strong>ess L<strong>in</strong>qs<br />
Rondetafelgesprek met publiek<br />
STC, Rotterdam<br />
Tot 19 maart<br />
Verborgen krachten, Nederlanders op<br />
zoek naar energie<br />
Tentoonstell<strong>in</strong>g<br />
Museum Boerhaave, Leiden<br />
<strong>VNCI</strong><br />
31 januari<br />
WG Stoffenbeleid<br />
<strong>VNCI</strong>, Den Haag<br />
1 februari<br />
Klankbordgroep Routekaart Chemie<br />
2030<br />
<strong>VNCI</strong>, Den Haag<br />
9 februari<br />
WG Responsible Care Global Charter<br />
<strong>VNCI</strong>, Den Haag<br />
14 februari<br />
WG Procesveiligheid<br />
<strong>VNCI</strong>, Den Haag<br />
14 februari<br />
BG Energie en Klimaat<br />
Dow Benelux, Terneuzen<br />
15 februari<br />
Stakeholderdialoog<br />
Park Plaza Hotel, Utrecht<br />
22 februari<br />
Dagelijks bestuur<br />
Teleconferentie<br />
29 februari<br />
WG Arbeidsveiligheid<br />
Sabic, Bergen op Zoom<br />
<strong>VNCI</strong>-directeur<br />
Colette Alma<br />
Agenda / Voorwoord<br />
GELUKKIG<br />
NIEUWJAAR<br />
Met <strong>het</strong> aftellen naar <strong>het</strong> nieuwe jaar werd op 31 december ook<br />
<strong>het</strong> Internationale Jaar van de Chemie afgesloten. We kunnen<br />
terugkijken op een bewogen en productief jaar. Een jaar<br />
vol evenementen waar de chemie positief <strong>in</strong> de belangstell<strong>in</strong>g<br />
stond. Toch kende 2011 een uiterst slecht beg<strong>in</strong>. De grote<br />
brand bij Chemie-Pack beg<strong>in</strong> januari heeft <strong>het</strong> hele jaar door een schaduw<br />
over de sector geworpen. De vele onderzoeken en <strong>in</strong>specties legden<br />
tekortkom<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de sector bloot. De sector reageerde snel en kwam<br />
met <strong>het</strong> actieplan Veiligheid Voorop, dat <strong>in</strong> samenwerk<strong>in</strong>g met VNO-NCW<br />
en andere brancheorganisaties tot stand kwam. Deze respons tekent de<br />
veerkracht van onze sector en zijn vastberadenheid om veiligheid als een<br />
<strong>in</strong>tr<strong>in</strong>siek kenmerk van de bedrijfstak te behouden. Consequent uitvoeren<br />
van Veiligheid Voorop en daar<strong>in</strong> een goede samenwerk<strong>in</strong>g v<strong>in</strong>den met de<br />
overheid is nu een belangrijk onderdeel van <strong>het</strong> <strong>VNCI</strong> Jaarplan 2012. Over<br />
veiligheid zult u <strong>in</strong> dit <strong>blad</strong> regelmatig blijven lezen.<br />
Het Jaarplan 2012 kent nog meer uitdag<strong>in</strong>gen. In overleg met de overheid<br />
proberen we ervoor te zorgen dat regelgev<strong>in</strong>g voor klimaat, milieu, veiligheid,<br />
stoffen en handel de sector niet onnodig <strong>in</strong> zijn ontwikkel<strong>in</strong>g belemmert.<br />
Dat is vooral van belang voor middelgrote bedrijven en start-ups.<br />
Voor de korte termijn vraagt de economische situatie om stevige ondersteun<strong>in</strong>g<br />
van leden. Daarnaast richten we onze blik uiteraard ook op de<br />
langere termijn. De op 20 januari gepresenteerde Visie 2030-2050 vormt<br />
een goede basis om met stakeholders <strong>in</strong> dialoog te gaan over de toekomst.<br />
De actieagenda New Earth, New Chemistry voor de Topsector Chemie<br />
moet <strong>in</strong> 2012 tot uitvoer<strong>in</strong>g komen. Een belangrijk onderdeel daarvan<br />
zijn de Topconsortia voor Kennis en Innovatie. Bovendien presenteren we<br />
medio dit jaar <strong>in</strong> een Routekaart 2030 een realistisch pad naar een ambitieuze<br />
CO2-reductie.<br />
Al met al weer een jaar om de schouders eronder te zetten. Wij zullen<br />
u via dit <strong>blad</strong> van alle ontwikkel<strong>in</strong>gen op de hoogte houden. Ik wens<br />
alle lezers van Chemie magaz<strong>in</strong>e een heel gelukkig, energiek en veilig<br />
2012 toe. p<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 7
Onder <strong>het</strong> toeziend oog van twee<br />
boswachters g<strong>in</strong>gen de Dowvrijwilligers<br />
aan de slag op de<br />
elzenopslag langs de Westgeul.<br />
8 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012
FOTO: PETER MAAS, STAATSBOSBEHEER<br />
Tw<strong>in</strong>tig vrijwilligers g<strong>in</strong>gen onlangs <strong>in</strong> <strong>het</strong> Zeeuwse<br />
natuurgebied De Braakman <strong>in</strong> de weer met kniptangen<br />
en zagen. In korte tijd verwerkten ze een ongewenst<br />
elzenbosje tot grote takkenbossen waar<strong>in</strong> allerlei dieren<br />
kunnen schuilen. De l<strong>in</strong>k met chemie? De vrijwilligers<br />
werken allemaal bij Dow <strong>in</strong> Terneuzen, en <strong>het</strong> natuurgebied<br />
grenst aan de site.<br />
Via <strong>het</strong> Biodiversiteit Aktie Plan van Dow Terneuzen<br />
behoudt en vergroot <strong>het</strong> chemiebedrijf de biodiversiteit op<br />
en rond <strong>het</strong> bedrijfsterre<strong>in</strong>. Zo houdt Dow op bepaalde<br />
plekken <strong>het</strong> gras lang door <strong>het</strong> maar eens per jaar, na <strong>het</strong><br />
broedseizoen, te maaien. Hierdoor kunnen vogels er goed<br />
broeden en bijzondere planten er groeien. De uitzonder<strong>in</strong>g<br />
hierop vormen stukken die vanwege de brandveiligheid<br />
(die voorop staat) vaker gemaaid moeten worden.<br />
Dankzij een fl ora- en fauna-<strong>in</strong>ventarisatie weet Dow precies<br />
welke plant- en diersoorten op <strong>het</strong> terre<strong>in</strong> voorkomen,<br />
en waar. Zo voelen een beschermde orchidee, de<br />
woelmuis, de zwarte roodstaart en een koppel slechtvalken<br />
zich er thuis. Van de scholekster, waar <strong>het</strong> landelijk<br />
slecht mee gaat, zijn bijna dertig paren gesignaleerd. De<br />
Mosselbanken, een voor een groot deel nog braakliggend<br />
<strong>in</strong>dustriegebied aan de andere zijde van de Dow-haven, is<br />
de favoriete plek van de oeverzwaluw. Er zijn meer dan<br />
veertig <strong>in</strong> de steile zandtaluds broedende paartjes geteld.<br />
Door aan <strong>het</strong> beg<strong>in</strong> van <strong>het</strong> broedseizoen steile wandjes<br />
Wetenswaardig<br />
aan te leggen, zorgt Dow ervoor dat deze zwaluwen elk<br />
jaar terugkomen.<br />
Boswachters<br />
Het Dow-terre<strong>in</strong> is omr<strong>in</strong>gd door natuurgebieden, zoals de<br />
Westerschelde (een Natura 2000-gebied) en de Braakman<br />
Noord, die beheerd wordt door Staatsbosbeheer. Met die<br />
partij is Dow een partnerschap aangegaan, dat onlangs<br />
resulteerde <strong>in</strong> de eerste natuurwerkdag voor Dow-medewerkers.<br />
Onder <strong>het</strong> toeziend oog van twee boswachters<br />
g<strong>in</strong>gen zij vroeg <strong>in</strong> de ochtend aan de slag op de elzenopslag<br />
langs de Westgeul. De medewerkers creëerden een<br />
prachtig zicht op de geul en gaven door de uitdunn<strong>in</strong>g de<br />
specifi eke du<strong>in</strong>valleiplanten weer een kans. Bovendien<br />
kunnen <strong>in</strong> de stapels achtergebleven hout allerlei dieren<br />
schuilen.<br />
De boerderij van Staatsbosbeheer <strong>in</strong> <strong>het</strong> natuurgebied<br />
wordt met een donatie van Dow b<strong>in</strong>nenkort verbouwd tot<br />
een uitvalsbasis voor groepen die <strong>het</strong> gebied willen verkennen.<br />
Afhankelijk van de <strong>in</strong>zet van vrijwilligers wordt de<br />
boerderij <strong>in</strong> <strong>het</strong> weekend voor iedereen toegankelijk om<br />
even op adem te komen na een stru<strong>in</strong>- of fi etstocht door<br />
<strong>het</strong> gebied. Bij de oplever<strong>in</strong>g van de verbouwde boerderij,<br />
vermoedelijk komend voorjaar, wordt <strong>het</strong> partnerschap<br />
tussen Dow en Staatsbosbeheer offi cieel en feestelijk<br />
gevierd. p<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 9
HET VEILIGSTE LADING ZEKERINGSSYSTEEM VOOR<br />
CHEMISCH TRANSPORT OVER LAND EN ZEE<br />
Ty-Gard omsluit de lad<strong>in</strong>g op zeer betrouwbare en effectieve<br />
wijze. Het werkt snel én veilig: onze producten zijn speciaal<br />
ontwikkeld en gecertifi ceerd voor vervoer van gevaarlijke<br />
stoffen per spoor, over zee en op de weg. Ty-Gard is<br />
kostenbesparend en milieuvriendelijk, voorkomt lad<strong>in</strong>gschade<br />
en <strong>in</strong>cidenten, zodat zuren niet <strong>in</strong> <strong>het</strong> milieu terecht komen.<br />
Voor meer <strong>in</strong>formatie over dit product, bezoek onze website. Of<br />
ervaar <strong>het</strong> zelf: vraag naar een vrijblijvende proefverschep<strong>in</strong>g<br />
of demonstratie over dit unieke product van Walnut Industries.<br />
ZUUR<br />
REMMER<br />
TY-GARD.EU
Zilver en brons<br />
voor nederland<br />
bij junior science<br />
olympiade<br />
Het Nederlandse team deed <strong>het</strong> goed tijdens<br />
de achtste International Junior<br />
Science Olympiade (IJSO) <strong>in</strong> Zuid-Afrika<br />
afgelopen december. Han Mertens van <strong>het</strong><br />
Stedelijk Gymnasium Nijmegen won zilver,<br />
vier andere Nederlanders behaalden<br />
brons.<br />
De IJSO is een jaarlijkse <strong>in</strong>dividuele<br />
kenniswedstrijd, gecomb<strong>in</strong>eerd met<br />
een teampracticum, voor jongeren<br />
van 14 en 15 jaar die voor hun profiel- en<br />
pakketkeuze staan. Het doel hiervan is om<br />
hen te enthousiasmeren voor science en<br />
technologie. Daarnaast biedt de IJSO iets<br />
extra’s voor getalenteerde leerl<strong>in</strong>gen <strong>in</strong><br />
biologie, natuurkunde en scheikunde. In<br />
een schriftelijke voorronde, waaraan alle<br />
havo- en vwo-scholen kunnen meedoen,<br />
worden de beste 24 leerl<strong>in</strong>gen geselecteerd.<br />
De beste 6 vormen <strong>het</strong> team dat<br />
deelneemt aan de International Junior<br />
Science Olympiade. Deze keer deden 252<br />
leerl<strong>in</strong>gen mee uit 41 landen.<br />
De 4 w<strong>in</strong>naars van <strong>het</strong> brons zijn Maurits<br />
Doelman van <strong>het</strong> Johan de Witt Gymnasium<br />
<strong>in</strong> Dordrecht, Hanneke Leegwater van<br />
<strong>het</strong> Stedelijk Gymnasium <strong>in</strong> Leiden, Jeroen<br />
W<strong>in</strong>kel van <strong>het</strong> Stedelijk Gymnasium <strong>in</strong><br />
Nijmegen en Sander Miedema van OSG<br />
Sevenwolde <strong>in</strong> Heerenveen. De olympiade<br />
werd gewonnen door Maksutov Aynuz uit<br />
Rusland.<br />
IJSO is een <strong>in</strong>itiatief van <strong>het</strong> SLO (nationaal<br />
expertisecentrum leerplanontwikkel<strong>in</strong>g),<br />
de Gelderse Onderwijsgroep Quadraam<br />
(<strong>in</strong>clusief <strong>het</strong> Candea College <strong>in</strong> Duiven),<br />
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen,<br />
Radboud Universiteit Nijmegen en Rijksuniversiteit<br />
Gron<strong>in</strong>gen. p<br />
Tweedejaarsstudenten Chemie van<br />
de Avans Hogeschool <strong>in</strong> Den Bosch<br />
zijn afgelopen maand een week op<br />
snuffelstage geweest bij bedrijven<br />
<strong>in</strong> de regio. Zij deden dit om de<br />
opleid<strong>in</strong>g meer regionale bekendheid<br />
te geven.<br />
De w<strong>in</strong>naars op een rij. Boven van l<strong>in</strong>ks naar rechts: Sander Miedema, Han Mertens, Maurits Doelman en Jeroen<br />
W<strong>in</strong>kel. Onder: Hanneke Leegwater.<br />
chemie den bosch voert snuffelstage <strong>in</strong><br />
De Academie voor de Technologie<br />
van Gezondheid en Milieu<br />
(ATGM) startte de opleid<strong>in</strong>g<br />
Chemie op de Avans Hogeschool<br />
anderhalf jaar geleden naast de al<br />
bestaande variant <strong>in</strong> Breda. Negentien<br />
propedeusestudenten meldden<br />
zich aan <strong>in</strong> september 2010, en dat<br />
aantal is nu iets gegroeid tot eenentw<strong>in</strong>tig<br />
eerstejaars. Er zijn momenteel<br />
zeventien tweedejaarsstuden-<br />
ten, waaronder vier zij-<strong>in</strong>stromers.<br />
“We groeien en daar zijn we blij<br />
mee”, zegt ATGM-docent en coörd<strong>in</strong>ator<br />
Ad Biemans. De groei is alleen<br />
nog te ger<strong>in</strong>g, en daarom moet de<br />
opleid<strong>in</strong>g meer bekendheid krijgen.<br />
“Door de snuffelstages hopen we<br />
meer contacten te leggen met bedrijven.<br />
Ook maken de studenten eerder<br />
kennis met eventuele toekomstige<br />
werkgevers”, aldus Biemans. p<br />
Onderwijs<br />
Vlaamse chemie en onderwijs<br />
ondertekenen conVenant<br />
De samenwerk<strong>in</strong>g tussen onderwijs en de chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
<strong>in</strong>tensiveren en meer concrete en meetbare verb<strong>in</strong>tenissen aangaan.<br />
Dat is de doelstell<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> op 16 januari ondertekende<br />
onderwijsconvenant tussen essenscia vlaanderen, de vier<br />
Vlaamse onderwijskoepels, de vakbonden van de chemiesector<br />
en de Vlaamse m<strong>in</strong>ister van Onderwijs Pascal Smet.<br />
Het aantrekken van nieuwe en goed opgeleide werknemers<br />
wordt de uitdag<strong>in</strong>g voor de komende jaren van de Vlaamse<br />
chemische <strong>in</strong>dustrie. Om de <strong>in</strong>stroom van jong talent te<br />
vergroten krijgen leerkrachten daarom structureel bedrijfsstages<br />
aangeboden en worden <strong>het</strong> onderwijs en de sector beter op elkaar<br />
afgestemd.<br />
Vanwege de onderteken<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> convenant is ook <strong>het</strong> project<br />
‘De Zaak Polly Meer’ gelanceerd, <strong>het</strong> eerste resultaat van <strong>het</strong><br />
onderwijsconvenant. Dit lespakket brengt leerl<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de eerste<br />
klas van <strong>het</strong> voortgezet onderwijs op een leuke manier <strong>in</strong> contact<br />
met chemie door spelenderwijs à la de misdaadserie CSI de politie<br />
te helpen een misdaad op te lossen. p<br />
foto: SLo<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 11
Dé afvalverwerker Afvalstoffen Term<strong>in</strong>al Moerdijk BV<br />
Vlasweg 12,<br />
4782 PW Moerdijk<br />
Verwerker van:<br />
Industrieel afvalwater<br />
Oliehoudend afval<br />
Brandstofresten<br />
Chemisch afval<br />
Ook verwerker van:<br />
Verontre<strong>in</strong>igde grond en TAG<br />
www.atmmoerdijk.nl<br />
Tel: 0168-389289<br />
Fax: 0168-389270<br />
Contactpersonen:<br />
Rick Leer<strong>in</strong>k (06-53698983)<br />
& Ron van Verk (06-51124004)
Dow wil polDerwater<br />
zuiveren<br />
Chemieconcern Dow <strong>in</strong> Terneuzen wil af<br />
van <strong>het</strong> gebruik van kostbaar dr<strong>in</strong>kwater<br />
bij <strong>het</strong> <strong>in</strong>dustriële proces. Het bedrijf gaat<br />
daarom onderzoeken of hiervoor <strong>in</strong> de<br />
plaats polderwater geschikt is.<br />
Dow heeft veel water nodig bij <strong>het</strong> <strong>in</strong>dustriële<br />
proces. De helft daarvan<br />
bestaat uit door Dow zelf gerecycled<br />
water. Dow gaat samen met een groot aantal<br />
partners uit <strong>het</strong> bedrijfsleven, <strong>het</strong><br />
onderwijs en de overheid onderzoeken of<br />
voor de andere helft <strong>het</strong> polderwater rond<br />
Dow gebruikt kan worden. Dit water is te<br />
zout en te veel verontre<strong>in</strong>igd met allerlei<br />
(mest)stoffen om zomaar <strong>in</strong> de fabriek te<br />
gebruiken. In <strong>het</strong> onderzoek zal daarom<br />
vooral gekeken worden of <strong>het</strong> op een<br />
natuurlijke manier gezuiverd kan worden. p<br />
<strong>VNCI</strong>: sChaar IPPC-bedrIjVeN NIet<br />
oNder aCtIVIteIteNbesluIt<br />
De <strong>VNCI</strong> v<strong>in</strong>dt dat de overheid IPPC-bedrijven (bedrijven met grote<br />
milieu-impact, waaronder veel <strong>VNCI</strong>-leden) niet onder <strong>het</strong> Activiteitenbesluit<br />
moet scharen. De verenig<strong>in</strong>g reageert hiermee op <strong>het</strong><br />
overheidsplan om de groep bedrijven die onder <strong>het</strong> besluit valt uit<br />
te breiden met de rubber- en kunststof<strong>in</strong>dustrie en IPPC-bedrijven.<br />
De <strong>VNCI</strong> heeft daarom half december haar visie kenbaar<br />
gemaakt bij staatssecretaris Atsma.<br />
In <strong>het</strong> Activiteitenbesluit staan algemene milieuregels waaraan<br />
bedrijven zich moeten houden, waarna voor deze onderwerpen<br />
geen vergunn<strong>in</strong>g meer nodig is. Voor veel bedrijven betekent dit<br />
vereenvoudig<strong>in</strong>g en lastenverm<strong>in</strong>der<strong>in</strong>g, maar volgens de <strong>VNCI</strong><br />
resulteert <strong>het</strong> voor IPPC-bedrijven <strong>in</strong> een lastenverzwar<strong>in</strong>g en een<br />
ondoorzichtige situatie, aangezien de vereenvoudigde regels geen<br />
recht doen aan de complexiteit van chemiebedrijven.<br />
Een voorbeeld hiervan zijn de best beschikbare technieken (BBT)<br />
voor chemiebedrijven. Europese regels eisen dat IPPC-bedrijven een<br />
vergunn<strong>in</strong>g hebben, met daar<strong>in</strong> de voorwaarden waaronder een<br />
bedrijf mag draaien. Deze zijn gebaseerd op deze BBT. In de<br />
bestaande vergunn<strong>in</strong>gprocedure voor IPPC-bedrijven wordt per<br />
<strong>in</strong>stallatie bepaald wat de BBT is. Zo worden de best beschikbare<br />
technieken voor emissie-eisen per geval gebaseerd op Europese<br />
referentiedocumenten. Algemene regels zijn daarom niet gewenst<br />
voor IPPC-bedrijven, tenzij er een mogelijkheid komt daar altijd vanaf<br />
te wijken.<br />
Daarnaast maakt de <strong>VNCI</strong> bezwaar tegen <strong>het</strong> voornemen om <strong>in</strong>stallaties<br />
die eerst onder de emissie-eisen voor grote <strong>in</strong>stallaties (BEES<br />
A) vielen, nu te onderwerpen aan de eisen voor kle<strong>in</strong>ere <strong>in</strong>stallaties<br />
(BEMS). Chemiebedrijven zetten deze kle<strong>in</strong>e <strong>in</strong>stallaties op zo’n<br />
manier <strong>in</strong> (zoals met restgassen) dat zij niet aan de BEMS-eisen kunnen<br />
voldoen. Ook hiervoor geldt volgens de verenig<strong>in</strong>g dat maatwerk<br />
noodzakelijk is, zodat de best mogelijke situatie voor <strong>het</strong> milieu ontstaat.<br />
p<br />
Actueel<br />
tweeDe tenDer<br />
Green Deal<br />
S<strong>in</strong>ds 15 december vorig jaar kunnen nieuwe<br />
projecten voor de Green Deal worden <strong>in</strong>gediend.<br />
Het m<strong>in</strong>isterie van EL&I zoekt daarom<br />
naar concrete duurzame <strong>in</strong>itiatieven voor<br />
energie, water, grondstoffen en mobiliteit die<br />
op zichzelf rendabel zijn, maar vanwege<br />
allerlei belemmer<strong>in</strong>gen toch niet tot stand<br />
komen.<br />
De Green Deals steunen duurzame projecten<br />
die zich onder meer richten op<br />
energiebespar<strong>in</strong>g. Zo kan de overheid<br />
wet- en regelgev<strong>in</strong>g aanpassen, afzetmarkten<br />
voor nieuwe technologieën ondersteunen,<br />
zorgen voor goede samenwerk<strong>in</strong>gsverbanden<br />
en de toegang tot de kapitaalmarkt verbeteren.<br />
De afgeronde tender van 2011 heeft ruim<br />
zeventig Green Deals met (chemie)bedrijven,<br />
<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen en <strong>in</strong>stanties opgeleverd. Elke<br />
deal bevat een concreet resultaat, de <strong>in</strong>zet van<br />
<strong>het</strong> bedrijfsleven, medeoverheden en kennis<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen,<br />
en de acties van de<br />
rijksoverheid. p<br />
Initiatieven voor nieuwe Green Deals kunnen tot<br />
en met 29 februari 2012 worden aangemeld op<br />
www.rijksoverheid.nl/greendeal<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 13<br />
foto: dow
Automatisch<br />
efficiënt<br />
Voed<strong>in</strong>gssystemen<br />
voor mengers :<br />
AZO • betrouwbaar<br />
• nauwkeurig<br />
• economisch<br />
Optimaal<br />
voeden van<br />
mengers en<br />
processen<br />
Bedrijfszekere en economische oploss<strong>in</strong>gen<br />
voor de automatiser<strong>in</strong>g van uw grondstoffen<br />
en processen.<br />
AZO N.V.<br />
Katwilgweg 15<br />
B-2050 Antwerpen<br />
Tel. : +32-3-250 16 00<br />
Fax : +32-3-252 90 02<br />
www.azo.be<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
Aggregaten;<br />
Mobiele lichtmasten;<br />
Kabels;<br />
Trafo’s;<br />
Verdeelkasten;<br />
Tijdelijke stroom en lichtvoorzien<strong>in</strong>g<br />
voor <strong>in</strong>dustriële toepass<strong>in</strong>gen.<br />
24 UUR, 7 DAGEN PER WEEK<br />
Parkweg 67a, 4153 XL Beesd<br />
T 0345 684000 - F 0345-680907<br />
<strong>in</strong>fo@voetverhuur.nl - www.voetverhuur.nl<br />
Experienced. Dedicated. Customized.<br />
phone +31<br />
(10) 2953 153<br />
LESCHACO –<br />
your specialist<br />
for supply cha<strong>in</strong><br />
solutions.<br />
We offer<br />
<strong>in</strong>tegrated,<br />
<strong>in</strong>tercont<strong>in</strong>ental<br />
logistics with<br />
responsible care<br />
for the chemical<br />
<strong>in</strong>dustry.<br />
Logistics –<br />
and beyond.<br />
S<strong>in</strong>ce 1879.<br />
Leschaco Nederland B.V. | Hoogvlietsekerkweg 164 | NL 3194 AM<br />
Rotterdam-Hoogvliet | <strong>in</strong>fo@leschaco.nl | www.leschaco.com
Stakeholderdialoog over viSie<br />
2030/2050 en veiligheid voorop<br />
Tijdens de komende Stakeholderdialoog van de <strong>VNCI</strong> staan de visie<br />
van de Nederlandse chemische <strong>in</strong>dustrie voor 2030/2050 en <strong>het</strong><br />
actieplan Veiligheid Voorop centraal. Via een dialoog over deze thema’s<br />
wil de <strong>VNCI</strong> van de aanwezige bedrijven, f<strong>in</strong>anciële <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen,<br />
overheden, kennis<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen, NGO’s en andere deelnemers <strong>in</strong>put<br />
ontvangen over recente activiteiten, bereikte resultaten en ontwikkel<strong>in</strong>gen<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> Responsible Care-programma.<br />
Voor de transparantie van <strong>het</strong> RC-programma organiseert de <strong>VNCI</strong><br />
jaarlijks samen met VBDO (Verenig<strong>in</strong>g van Beleggers voor Duurzame<br />
Ontwikkel<strong>in</strong>g) een Stakeholderdialoog. Deze keer staat de<br />
visie van de <strong>VNCI</strong> voor de chemische <strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> Nederland <strong>in</strong><br />
2030/2050 centraal, met vragen als ‘Wat voor rol speelt duurzaamheid<br />
<strong>in</strong> de toekomst van de chemie <strong>in</strong> Nederland?’ en ‘Is de biobased economy<br />
te realiseren <strong>in</strong> Nederland?’. Deze vormen van maatschappelijk<br />
verantwoord ondernemen hebben te maken met <strong>het</strong> nemen van verantwoordelijkheid,<br />
en dat is de essentie van <strong>het</strong> Responsible Care-programma.<br />
Het tweede thema van de Stakeholderdialoog is Veiligheid Voorop, <strong>het</strong><br />
actieplan voor bedrijven die grootschalig met gevaarlijke stoffen werken.<br />
VNO-NCW heeft dit samen met een aantal brancheorganisaties<br />
opgesteld vanwege de brand bij Chemie-Pack. Een goede veiligheidscultuur<br />
is <strong>in</strong> de eerste plaats de verantwoordelijkheid van <strong>in</strong>dividuele<br />
bedrijven, maar de brancheorganisaties willen hun leden graag helpen<br />
de veiligheid te verbeteren. Daarom heeft de <strong>VNCI</strong> <strong>het</strong> plan voor de chemie<br />
verder uitgewerkt. Dit <strong>in</strong>itiatief wordt volledig <strong>in</strong> <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong><br />
Responsible Care-programma uitgevoerd.<br />
Met <strong>het</strong> Responsible Care-programma werkt de chemie cont<strong>in</strong>u aan<br />
veiligheid, gezondheid en <strong>het</strong> milieu. In 2006 kwam er een update: de<br />
Responsible Care Global Charter. Deze charter moet zorgen voor nog<br />
meer <strong>in</strong>teractie met belanghebbenden, betere afstemm<strong>in</strong>g tussen de<br />
programma’s van de diverse landen, meer aandacht voor duurzaam<br />
ondernemen, en vooral meer transparantie. p<br />
De Stakeholderdialoog v<strong>in</strong>dt plaats op 15 februari <strong>in</strong> <strong>het</strong> Park Plaza Hotel <strong>in</strong><br />
Utrecht. Meer <strong>in</strong>formatie: looijs@vnci.nl<br />
foto: casper rila<br />
Actueel<br />
InnovatIecontract<br />
chemIe aangeboden<br />
E<strong>in</strong>d december heeft de Topsector Chemie <strong>het</strong><br />
Innovatiecontract Chemie aangeboden aan<br />
m<strong>in</strong>ister Verhagen van EL&I. Dit contract legt<br />
<strong>in</strong>houdelijke en f<strong>in</strong>anciële afspraken vast tussen<br />
bedrijven, wetenschap en de overheid. Een<br />
belangrijk onderdeel hiervan zijn de Topconsortia<br />
voor Kennis en Innovatie (TKI’s), waar<strong>in</strong><br />
alle r&d- en <strong>in</strong>novatie- en valorisatie-activiteiten<br />
gebundeld worden.<br />
Het Innovatiecontract Chemie maakt duidelijk<br />
aan welke <strong>in</strong>novaties de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie werkt en hoe deze door overheid,<br />
bedrijfsleven en wetenschap gezamenlijk gerealiseerd<br />
moeten worden. Het contract geeft ook<br />
de meerjarige f<strong>in</strong>anciële toezegg<strong>in</strong>gen aan. Een<br />
belangrijk onderdeel zijn de vier TKI’s: materialen,<br />
procestechnologie, biobased economy en<br />
een ‘kraamkamer’ voor <strong>het</strong> stimuleren van <strong>in</strong>novatie.<br />
De TKI’s vullen de ketenbrede benader<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> van <strong>het</strong> traject: van fundamenteel onderzoek<br />
tot en met valorisatie.<br />
De overheid heeft 1,5 miljard euro vrijgemaakt<br />
voor de topsectoren. Hoeveel daarvan naar de<br />
chemie gaat is nog onduidelijk. “Het hangt ook af<br />
van de andere topsectoren”, zegt Bert-Jan Lommerts,<br />
vertegenwoordiger van <strong>het</strong> mkb <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
Topteam. “Ik heb de voorstellen van <strong>het</strong> Topteam<br />
High-tech gelezen, en die zien er ook goed uit.”<br />
Lommerts is zeer tevreden over <strong>het</strong> Innovatiecontract,<br />
met name wat betreft de toezegg<strong>in</strong>gen<br />
door <strong>het</strong> MKB, dat de komende vier jaar 120 miljoen<br />
euro wil <strong>in</strong>vesteren <strong>in</strong> onderzoek naar <strong>in</strong>novatie<br />
via publiek-private samenwerk<strong>in</strong>gen.<br />
In <strong>het</strong> voorjaar zullen <strong>het</strong> kab<strong>in</strong>et, deelnemende<br />
overheden, bedrijven, kennis<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen en<br />
f<strong>in</strong>anciers een def<strong>in</strong>itief besluit nemen over <strong>het</strong><br />
Innovatiecontract. p<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 15
Wie Wordt de Plant ManaGer<br />
of the Year?<br />
Kent u een plantmanager die zich onderscheidt<br />
op <strong>het</strong> gebied van veiligheid,<br />
gezondheid, milieu, productiviteit of leiderschap?<br />
Meld hem of haar dan aan voor<br />
de Plant Manager of the Year-verkiez<strong>in</strong>g<br />
2012.<br />
De verkiez<strong>in</strong>g is een <strong>in</strong>itiatief van <strong>het</strong><br />
<strong>blad</strong> Petrochem en de <strong>VNCI</strong>. Zij werken<br />
hierbij samen met Deltal<strong>in</strong>qs en<br />
<strong>het</strong> Havenbedrijf Rotterdam. Doel van de<br />
wedstrijd is om <strong>het</strong> imago van de Nederlandse<br />
proces<strong>in</strong>dustrie te versterken door<br />
de <strong>in</strong>spann<strong>in</strong>gen en prestaties van plantmanagers<br />
te benoemen en te waarderen.<br />
Een vakkundige jury beoordeelt de kandi-<br />
Schone en veilige chemie maakt <strong>in</strong> 2030/2050 Slimme producten<br />
Economische, demografische en technologische trends zullen de Nederlandse chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie tot aan 2050 <strong>in</strong> staat stellen om welvaart en banen te genereren.<br />
Weliswaar kunnen onzekere factoren <strong>in</strong>vloed hebben op die toekomst, maar de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie zal zich kunnen aanpassen aan de eisen van de toekomst en weten<br />
te profiteren van de kansen die zich voordoen. Dit concludeert The Chemical Industry<br />
<strong>in</strong> the Netherlands <strong>in</strong> 2030/2050, de visie op de toekomst van de chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
die de <strong>VNCI</strong> op 20 januari samen met Deloitte presenteerde tijdens de Chemie Conferentie<br />
2010.<br />
In de toekomstvisie is een belangrijke<br />
rol weggelegd voor de ARRRA-cluster<br />
(Antwerp-Rotterdam-Rh<strong>in</strong>e-Ruhr-<br />
Area), grofweg de chemische <strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong><br />
Noordwest-Europa. Deze cluster zal <strong>in</strong><br />
2030/2050 een van de we<strong>in</strong>ige van deze<br />
omvang ter wereld zijn, en de enige <strong>in</strong><br />
Europa. In de buurt hiervan verschijnen<br />
vele hightechfabrieken die consumentspecifieke<br />
producten maken en waar de<br />
chemie nauw mee samenwerkt. De cluster<br />
zal flexibel zijn <strong>in</strong> <strong>het</strong> gebruik van<br />
grondstoffen, variërend van nafta en<br />
aardgas tot biomassa en afval, en is hierdoor<br />
nauw verbonden met de energie-,<br />
water- en agro-<strong>in</strong>dustrie.<br />
Slimme producten<br />
De Nederlandse chemische <strong>in</strong>dustrie zal<br />
<strong>in</strong> 2030/2050 onderdeel zijn van een <strong>in</strong>novatieketen,<br />
gevormd door academische<br />
top<strong>in</strong>stituten, <strong>in</strong>ternationale chemieconcerns,<br />
kle<strong>in</strong>e en middelgrote chemiebedrijven,<br />
start-ups, veeleisende klanten en<br />
durfkapitalisten. De sociale acceptatie is<br />
hoog: de chemie wordt gezien als een<br />
<strong>in</strong>novatieve, schone en veilige <strong>in</strong>dustrie<br />
die slimme producten maakt.<br />
De chemische <strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> Nederland zal<br />
16 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
daten op hun maatschappelijke betrokkenheid,<br />
leiderschap en communicatieve vaardigheden.<br />
De w<strong>in</strong>naars worden<br />
bekendgemaakt tijdens Deltavisie 2012 op<br />
7 juni <strong>in</strong> Rotterdam.<br />
Vorig jaar namen vijf plantmanagers deel<br />
aan de verkiez<strong>in</strong>g. Edith Romp, plantmanager<br />
van Teij<strong>in</strong> Aramid, g<strong>in</strong>g toen met de<br />
hoofdprijs naar huis. p<br />
Plantmanagers kunnen aangemeld worden<br />
via Irene van Luijken, hoofd communicatie<br />
<strong>VNCI</strong>, 070 337 87 30 of vanluijken@vnci.nl. Kijk<br />
voor meer <strong>in</strong>formatie op www.deltavisie2012.nl<br />
zo sterk zijn omdat haar uitgangspositie<br />
zeer goed is. Uit <strong>in</strong>terne benchmark<strong>in</strong>g<br />
bij <strong>in</strong>ternationale bedrijven blijkt dat hun<br />
Nederlandse fabrieken tot de best presterende<br />
ter wereld behoren. Nederland<br />
profiteert van een hoog opgeleid arbeidspotentieel,<br />
een geïntegreerd netwerk van<br />
fabrieken, en een excellente transport<strong>in</strong>frastructuur.<br />
Daarnaast verviervoudigt<br />
de wereldwijde vraag naar chemische<br />
producten tot 2050. Een nieuwe wereldwijde<br />
middenklasse <strong>in</strong> de opkomende<br />
economieën zal heel veel producten<br />
kopen, en de meeste daarvan zijn gebaseerd<br />
op grondstoffen die de chemie<br />
aanlevert. De Nederlandse chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie is flexibel genoeg om een<br />
belangrijke rol te vervullen <strong>in</strong> deze toekomst,<br />
ongeacht hoe de wereld reageert<br />
op de explosief toegenomen vraag.<br />
Groene revolutie<br />
De visie gaat uit van vier mogelijke toekomstscenario’s.<br />
Afhankelijk van de ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
van de technologie en de rol<br />
van de overheid, floreert de Nederlandse<br />
chemische <strong>in</strong>dustrie volgens de <strong>VNCI</strong> en<br />
Deloitte <strong>in</strong> elk van deze vier scenario’s. In<br />
de ‘Gefragmenteerde toekomst’ heeft zij<br />
te maken met beperkte <strong>in</strong>novatie en regionale<br />
handelsbeperk<strong>in</strong>gen. Vanwege de<br />
goede uitgangspositie dom<strong>in</strong>eert Nederland<br />
hierbij de relatief traag groeiende<br />
Europese markt. De productie is tot een<br />
factor 1,6 toegenomen. In de ‘Groene<br />
revolutie’ is een groot deel van de grondstoffen<br />
gebaseerd op biomassa. Vanwege<br />
<strong>het</strong> netwerk van chemische fabrieken, de<br />
landbouwkennis en de Rotterdamse<br />
haven is Nederland <strong>in</strong> dit scenario een<br />
zoge<strong>het</strong>en bio-hub geworden. De chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie is met een factor 1,6<br />
gegroeid. In een wereld met ‘Overvloedige<br />
energie’ zijn vanwege een doorbraak<br />
<strong>in</strong> zonne-energie op nafta gebaseerde<br />
chemicaliën goedkoop. De economische<br />
groei is enorm en de output van de<br />
Nederlandse chemie is bijna verdrievoudigd.<br />
In <strong>het</strong> laatste scenario, de ‘Hightechwereld’,<br />
is <strong>het</strong> aantal wetenschappers<br />
en <strong>in</strong>genieurs explosief<br />
toegenomen. Zij ontwikkelen geavanceerde<br />
technologieën, zijn <strong>in</strong> staat moleculen<br />
te selecteren en te vormen op<br />
manieren die niet eerder voor mogelijk<br />
werden gehouden, en maken daarmee<br />
nieuwe toepass<strong>in</strong>gen en toenemende<br />
revenuen mogelijk voor de <strong>in</strong>dustrie. De<br />
Nederlandse productie is bijna verdrievoudigd.<br />
p<br />
The Chemical Industry <strong>in</strong> the Netherlands<br />
<strong>in</strong> 2030/2050 is verkrijgbaar via nldeloittechemicals@deloitte.nl<br />
en te <strong>download</strong>en<br />
via www.heeftdechemietoekomst.nl
PROVINCIE EN DSM INVESTEREN<br />
180 MILJOEN IN LIMBURGSE<br />
CAMPUSSEN<br />
Prov<strong>in</strong>cie Limburg, Universiteit Maastricht, academisch<br />
ziekenhuis Maastricht UMC+ en chemieconcern<br />
DSM <strong>in</strong>vesteren samen 180 miljoen euro extra <strong>in</strong> verdere<br />
uitbreid<strong>in</strong>g van de Chemelot Campus <strong>in</strong> Sittard-<br />
Geleen en de Maastricht Health Campus. Het geld gaat<br />
naar onderzoeksfaciliteiten, een kapitaalfonds voor<br />
ondernem<strong>in</strong>gen, een onderwijsprogramma en vastgoed.<br />
De ontwikkel<strong>in</strong>g van de campussen past <strong>in</strong> <strong>het</strong> kab<strong>in</strong>etsbeleid<br />
dat Zuidoost-Nederland moet omvormen<br />
tot Bra<strong>in</strong>port 2020, een van de economische<br />
motoren van Nederland. De twee campussen willen<br />
toonaangevend worden <strong>in</strong> de ontwikkel<strong>in</strong>g van nieuwe<br />
materialen. Ze kunnen oploss<strong>in</strong>gen bieden voor twee<br />
belangrijke behoeften van onze samenlev<strong>in</strong>g: de vraag<br />
naar nieuwe duurzame groene materialen, bijvoorbeeld<br />
gebaseerd op herw<strong>in</strong>bare grondstoffen, en - <strong>in</strong> <strong>het</strong> licht<br />
van de steeds ouder wordende mens - de toenemende<br />
behoefte aan nieuwe biomedische materialen.<br />
Door de open <strong>in</strong>novatie ontstaan er sp<strong>in</strong>-offs die nieuwe<br />
producten maken die sneller <strong>in</strong> de markt gezet kunnen<br />
worden. De <strong>in</strong>vesteerders verwachten dat op de campussen<br />
nieuwe ondernem<strong>in</strong>gen, en dus nieuwe banen<br />
ontstaan. Volgens de prov<strong>in</strong>cie, die ruim 55 miljoen euro<br />
voor haar reken<strong>in</strong>g neemt, komen er 2100 banen bij voor<br />
kenniswerkers en vele duizenden extra arbeidsplaatsen<br />
door de toename van <strong>in</strong>directe werkgelegenheid. De<br />
campussen zijn ook de plek waar mensen worden opgeleid<br />
voor deze banen van de toekomst.<br />
De bedoel<strong>in</strong>g is dat de campussen een broedplaats van<br />
medische en (bio-)technologische <strong>in</strong>novatie worden en<br />
daarmee bijdragen aan een excellent vestig<strong>in</strong>gsklimaat.<br />
Hierdoor versterken ze de Limburgse economie. p<br />
FOTO: INDUSTRIELINQS<br />
HOLLANDS GLORIE<br />
Hoe slaagt de Nederlandse <strong>in</strong>dustrie er<strong>in</strong> haar sterke en<br />
succesvolle <strong>in</strong>dustriële basis <strong>in</strong> stand te houden, en wat<br />
zijn de redenen voor <strong>het</strong> succes van de Nederlandse<br />
<strong>in</strong>dustriële bedrijven <strong>in</strong> b<strong>in</strong>nen- en buitenland? Op deze<br />
vragen geeft The Dutch Industrial Landscape: 50 Inspir<strong>in</strong>g<br />
Bus<strong>in</strong>ess Cases antwoord. Het boek doet dit door de<br />
negen door <strong>het</strong> m<strong>in</strong>isterie van EL&I verkozen topsectoren<br />
te beschrijven, en presenteert meer dan vijftig daartoe<br />
behorende bedrijven.<br />
Het boek laat zien dat de kracht van de Nederlandse<br />
<strong>in</strong>dustrie ligt <strong>in</strong> een comb<strong>in</strong>atie van factoren, zoals<br />
historische wortels, geografi sche context, kennisnetwerken,<br />
vakmanschap, <strong>in</strong>vesteren <strong>in</strong> mensen, langetermijnplann<strong>in</strong>gen<br />
en strategische keuzes. De Nederlandse<br />
chemiesuccessen die worden gepresenteerd zijn<br />
van AkzoNobel, BioMCN, Dow, Purac, Res<strong>in</strong> en Sabic. Alle<br />
bus<strong>in</strong>ess cases bij elkaar laten zien dat Nederlandse <strong>in</strong>dustriële<br />
bedrijven niet alleen <strong>in</strong> <strong>het</strong> verleden succesvol<br />
waren, maar dat hun successen ongetwijfeld ook <strong>in</strong> de<br />
toekomst doorgaan.<br />
“De ondernemers vertellen over <strong>het</strong> beconcurreren van<br />
buitenlandse bedrijven door <strong>in</strong>novatie en over de uitdag<strong>in</strong>gen<br />
die ze tegenkomen <strong>in</strong> <strong>het</strong> dagelijkse zakenleven”, zo<br />
schrijft m<strong>in</strong>ister Verhagen <strong>in</strong> <strong>het</strong> voorwoord. “Op deze<br />
manier komen de sectoren en de bedrijven tot leven en<br />
krijgen ze een gezicht. Ik hoop dat dit boek bijdraagt aan<br />
een beter begrip van hoe Nederlandse bedrijven blijven<br />
werken aan groei en <strong>in</strong>novatie.” p<br />
Het boek is te bestellen via www.managementboek.nl<br />
WWW<br />
Actueel<br />
Meer actueel nieuws op www.vnci.nl en <strong>in</strong> de wekelijkse<br />
gratis Chemie nieuwsbrief (meldt u aan via de site).<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 17
foto: Chris bonis<br />
18 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
F<strong>in</strong>anciers en <strong>in</strong>vesteerders positief over chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
‘ Kwaliteit <strong>in</strong>dividu<br />
doorslaggevend’<br />
De chemische <strong>in</strong>dustrie is beslist geen ‘sunset’<strong>in</strong>dustrie,<br />
stellen vertegenwoordigers van banken<br />
en <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gsmaatschappijen.<br />
Integendeel. Onderliggende trends, zoals<br />
schaarste aan grondstoffen, bieden juist nieuwe<br />
kansen. Doorslaggevend voor f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g is<br />
niettem<strong>in</strong> de kwaliteit van <strong>het</strong> <strong>in</strong>dividuele<br />
bedrijf. “We laten ons leiden door de vraag of<br />
we waarde kunnen creëren.”<br />
Tekst:Joost van Kasteren<br />
Aan <strong>het</strong> beg<strong>in</strong> van <strong>het</strong><br />
gesprek wil Edse Dantuma,<br />
sectormanager<br />
<strong>in</strong>dustrie bij ING, een misverstand<br />
de wereld uit<br />
helpen. “In <strong>het</strong> vorige<br />
nummer van Chemie magaz<strong>in</strong>e<br />
kwam ik de opmerk<strong>in</strong>g tegen dat de<br />
f<strong>in</strong>anciële wereld de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> Europa een aflopende<br />
zaak noemt. Daar herkennen wij ons<br />
absoluut niet <strong>in</strong>. We zijn juist buitengewoon<br />
positief over de kansen van<br />
de chemische <strong>in</strong>dustrie. En terecht,<br />
zo wordt nog eens bevestigd door<br />
<strong>het</strong> rapport van Deloitte over de<br />
toekomst van de chemische <strong>in</strong>dustrie.”<br />
Bert Woltheus, een collega van Dantuma<br />
bij ING, verwijst naar twee<br />
rapporten die de bank <strong>in</strong> <strong>het</strong> afgelopen<br />
jaar heeft uitgebracht. Een g<strong>in</strong>g<br />
over de Nederlandse handel, de<br />
ander over de maak<strong>in</strong>dustrie. “Die<br />
rapporten laten zien dat Nederland<br />
niet zonder maak<strong>in</strong>dustrie kan. Weliswaar<br />
behoort de chemische <strong>in</strong>dus
eel bedrijf<br />
trie strikt genomen niet tot de<br />
maak<strong>in</strong>dustrie, maar zij ligt wel aan<br />
de basis ervan. Zonder chemie geen<br />
maak<strong>in</strong>dustrie. Het is een ‘<strong>in</strong>dustry<br />
of <strong>in</strong>dustries’, zoals <strong>het</strong> rapport van<br />
Deloitte de sector noemt.”<br />
Uit de beide ING-rapporten blijkt dat<br />
de Nederlandse economie sterk<br />
afhankelijk is van de export, vooral<br />
naar andere landen <strong>in</strong> Europa.<br />
Daarbij wordt – veel meer dan door<br />
diensten - vooral toegevoegde<br />
waarde gecreëerd door de export<br />
van producten die hier gemaakt<br />
worden. De chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
neemt grosso modo eenderde van<br />
die toegevoegde exportwaarde voor<br />
haar reken<strong>in</strong>g, even veel als respectievelijk<br />
de sector agro & food en de<br />
maak<strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> engere z<strong>in</strong> (zoals<br />
metaal- en hightechbedrijven). Dantuma:<br />
“Als land kun je niet zonder<br />
waardescheppende <strong>in</strong>dustrie. De<br />
export van b<strong>in</strong>nenlands gemaakte<br />
producten is nodig voor een gezonde<br />
ruilvoet, de verhoud<strong>in</strong>g tussen<br />
import en export van een land. Als<br />
de exportwaarde hoger is dan de<br />
importwaarde, dan heb je een<br />
gezonde economie.”<br />
Het Verre Oosten<br />
“Alles bij elkaar is <strong>het</strong> beeld van de<br />
chemische <strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> Nederland<br />
bijzonder positief”, stelt Woltheus.<br />
“Ook al omdat de bedrijfstak zeer<br />
divers is. We hebben niet alleen een<br />
sterke positie <strong>in</strong> de basischemie,<br />
maar we beschikken ook over een<br />
groot aantal bedrijven dat chemische<br />
specialties maakt en exporteert.<br />
Zelfs naar Ch<strong>in</strong>a.”<br />
De concurrentie uit <strong>het</strong> Verre Oosten<br />
stemt volgens Dantuma en Woltheus<br />
dan ook niet a priori tot somberheid<br />
over de toekomst van de<br />
Nederlandse chemische <strong>in</strong>dustrie.<br />
Dantuma: “Om te beg<strong>in</strong>nen zie je dat<br />
de Nederlandse <strong>in</strong>dustrie de kansen<br />
die daar liggen weet te pakken. Ik<br />
noem een middelgroot bedrijf als<br />
Latexfalt dat zijn kleurstoffen en<br />
b<strong>in</strong>dmiddelen tot <strong>in</strong> Ch<strong>in</strong>a weet te<br />
slijten. Ook andere bedrijven, groot<br />
en kle<strong>in</strong>, zijn actief op de nieuwe<br />
groeimarkten.”<br />
Woltheus: “Daar komt bij dat op de<br />
wat lange termijn <strong>het</strong> Verre Oosten<br />
niet goedkoop zal blijven. Je ziet nu<br />
al een zekere conversie van productiekosten,<br />
want ook daar stijgen de<br />
lonen en de milieukosten. Weliswaar<br />
zijn ze nog niet op <strong>het</strong> Nederlandse<br />
niveau, maar dankzij de stijgende<br />
arbeidsproductiviteit kunnen<br />
we de concurrentie nog steeds aan.<br />
Bovendien zullen op termijn de<br />
transportkosten gaan stijgen, waardoor<br />
<strong>het</strong> <strong>in</strong>teressant blijft om <strong>in</strong><br />
West-Europa te produceren.”<br />
Grondstoffen<br />
Hoewel ze zeker reken<strong>in</strong>g houden<br />
met algemene ontwikkel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong><br />
een sector, kijken banken toch<br />
vooral naar de kwaliteit van <strong>het</strong> <strong>in</strong>dividuele<br />
bedrijf. Dantuma: “Als we<br />
geld uitlenen aan een bedrijf, dan<br />
willen we graag weten of de kasstroom<br />
groot genoeg is én blijft om<br />
de rente en afloss<strong>in</strong>g te betalen.<br />
Daarbij kijk je toch vooral of <strong>het</strong><br />
bedrijf f<strong>in</strong>ancieel gezond is, of de<br />
orderpositie goed is en of <strong>het</strong> goed<br />
wordt bestuurd.”<br />
Een onderdeel van de bedrijfsvoer<strong>in</strong>g<br />
waar tegenwoordig wel wat<br />
langer naar wordt doorgevraagd is<br />
de ‘sourc<strong>in</strong>g’: waar haalt <strong>het</strong> bedrijf<br />
zijn grondstoffen vandaan en hoe<br />
zeker is die aanvoer? Woltheus:<br />
“Daarbij kijken we vooral naar de<br />
spreid<strong>in</strong>g van risico’s. Is <strong>het</strong> bedrijf<br />
afhankelijk van één toeleverancier,<br />
bijvoorbeeld een reststroom van<br />
een ander bedrijf, dan is <strong>het</strong> risico<br />
vaak groter dan wanneer meerdere<br />
toeleveranciers de grondstof kunnen<br />
leveren.”<br />
Geen bedreig<strong>in</strong>g<br />
“De kwaliteit van <strong>het</strong> <strong>in</strong>dividuele<br />
bedrijf is ook voor <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gsmaatschappijen<br />
doorslaggevend”,<br />
stelt Bart Meuter, directeur van de<br />
Nederlandse vestig<strong>in</strong>g van CVC<br />
Capital. Aan de muur van <strong>het</strong> kantoor<br />
hangen tientallen <strong>in</strong>gelijste<br />
documenten van deelnem<strong>in</strong>gen van<br />
CVC, variërend van softwarebedrijven<br />
zoals Raet tot Acordis, de voormalige<br />
vezeldivisie van AkzoNobel<br />
(<strong>in</strong>middels weer verkocht) en de<br />
supermarkten van C1000.<br />
Meuter: “Het verschil met de banken<br />
is dat wij vooral kijken naar de<br />
‘upside’, de kansen van een bedrijf,<br />
terwijl de banken wat meer oog<br />
hebben voor de ‘downside’, de risico’s.<br />
Bij de keuze om al dan niet een<br />
bedrijf over te nemen - meestal e<br />
Visie 2030/2050<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 19
WerkWijze CVC<br />
Elke vijf tot zeven jaar maken de medewerkers van<br />
CVC een ronde langs grote <strong>in</strong>stitutionele beleggers,<br />
zoals pensioenfondsen en de overheidsfondsen van<br />
onder meer de olieproducerende landen. De beleggers<br />
committeren zich voor <strong>in</strong> totaal enkele miljarden,<br />
en daarmee koopt CVC bedrijven waarmee ze<br />
over een periode van vijf tot zeven jaar waarde kunnen<br />
creëren. Daarna worden de bedrijven weer<br />
verkocht.<br />
Invester<strong>in</strong>gsmaatschappijen krijgen nogal eens <strong>het</strong><br />
verwijt dat ze uit zijn op korte-termijnw<strong>in</strong>stbejag, en<br />
daarom <strong>het</strong> bedrijf dat ze overnemen volhangen<br />
met schulden. Meuter herkent zich daar absoluut<br />
niet <strong>in</strong>. “We stappen er voor langere tijd <strong>in</strong> om <strong>het</strong><br />
bedrijf juist meer waard te maken. De volgende<br />
eigenaar moet er ook wat aan hebben. Anders dan<br />
een aandeelhouder of f<strong>in</strong>ancier zitten we er ook veel<br />
meer bovenop. We zitten meestal <strong>in</strong> de raad van<br />
commissarissen en zijn steeds <strong>in</strong> dialoog met <strong>het</strong><br />
management over de mogelijkheden om te<br />
groeien.”<br />
zeeman <strong>in</strong>Vesteert<br />
Navitas Capital, de <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gsmaatschappij van<br />
de familie Zeeman (van de textielw<strong>in</strong>kels), kiest de<br />
bedrijven waar<strong>in</strong> ze deelneemt met de nodige zorgvuldigheid,<br />
stelt directeur Rense Jonk. “We zijn<br />
geen spr<strong>in</strong>khanen, maar proberen bedrijven zo<br />
goed mogelijk te ondersteunen bij <strong>het</strong> realiseren<br />
van hun groeipotentie.”<br />
Een van die bedrijven is Avantium, een sp<strong>in</strong>-off van<br />
Shell Research waar<strong>in</strong> Navitas al s<strong>in</strong>ds 2008 deelneemt.<br />
Jonk: “Een voorbeeld van Nederlands<br />
ondernemerschap. Het bedrijf heeft zich bewezen<br />
en beschikt over een zeer <strong>in</strong>novatieve, kansrijke<br />
technologie. Het recente contract met Coca Cola<br />
voor <strong>het</strong> verder ontwikkelen van een kunststof (PEF,<br />
polyethyleenfuraan) op biologische basis illustreert<br />
dat.” De <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen van Navitas zijn verspreid<br />
over vele bedrijven, variërend van een technologiebedrijf<br />
als Avantium tot k<strong>in</strong>deropvangcentra en<br />
grootw<strong>in</strong>kelbedrijven. “Onze filosofie is dat we<br />
<strong>in</strong>vesteren <strong>in</strong> ondernemerschap”, zegt Jonk. “Bij<br />
voorkeur <strong>in</strong> ondernem<strong>in</strong>gen die we goed kennen.<br />
Vaak zijn dat dus Nederlandse ondernem<strong>in</strong>gen die<br />
al een zekere mate van volwassenheid hebben<br />
bereikt.”<br />
20 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
“ We zijn juist buitengewoon<br />
positief over de kansen van<br />
de chemische <strong>in</strong>dustrie”<br />
willen we 90 procent van de aandelen<br />
– laten we ons leiden door de<br />
vraag of we waarde kunnen creëren.<br />
Bij <strong>het</strong> beantwoorden van die vraag<br />
houden we reken<strong>in</strong>g met vier factoren.<br />
Om te beg<strong>in</strong>nen moet <strong>het</strong> een<br />
relatief stabiele bus<strong>in</strong>ess zijn, een<br />
volwassen <strong>in</strong>dustrie die zichzelf<br />
bewezen heeft. Op de tweede plaats<br />
zoeken we marktleiders. Een bedrijf<br />
moet bij de top drie behoren, want<br />
dat zijn de bedrijven die bepalend<br />
zijn <strong>in</strong> de markt. Op de derde plaats<br />
kijken we naar de kwaliteit van <strong>het</strong><br />
management. Mensen bepalen de<br />
kwaliteit van <strong>het</strong> bedrijf. Daar <strong>in</strong>vesteren<br />
we ook <strong>in</strong>. We willen ook graag<br />
dat <strong>het</strong> management 10 procent van<br />
de aandelen heeft. Een belangrijke<br />
factor ten slotte is de groeipotentie<br />
van <strong>het</strong> bedrijf. Daarmee kom je bij<br />
de onderliggende trends, zoals die<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> rapport van Deloitte worden<br />
aangekaart”, concludeert Meuter.<br />
“De schaarste aan grondstoffen<br />
bijvoorbeeld is voor ons een belangrijke<br />
trend. We zien dat overigens<br />
niet als een bedreig<strong>in</strong>g, maar als<br />
een kans, juist voor de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie.”<br />
Als voorbeeld noemt hij een eerdere<br />
deelnem<strong>in</strong>g van CVC <strong>in</strong> Wav<strong>in</strong>, de<br />
succesvolle producent van kunststof<br />
buizen. Meuter: “We zagen de<br />
potentie van kunststof als vervang<strong>in</strong>g<br />
van <strong>het</strong> schaarser en duurder<br />
wordende koper. Ik v<strong>in</strong>d dat nog<br />
steeds een mooi voorbeeld van<br />
schaarste als drijfveer voor een<br />
bus<strong>in</strong>essmodel.”<br />
Andere ogen<br />
CVC is ook eigenaar van de Van Gansew<strong>in</strong>kel<br />
Groep, met daar<strong>in</strong> onder<br />
meer de afvalenergiecentrales van<br />
AVR. Oorspronkelijk was Van Gansew<strong>in</strong>kel<br />
een afvalverwerkend<br />
bedrijf, maar tegenwoordig opereert<br />
de Groep volgens <strong>het</strong> motto ‘afval<br />
bestaat niet’. Die aanpak vormt volgens<br />
Meuter een voorloper van de<br />
circulaire economie, waar<strong>in</strong> de<br />
schaarste aan grondstoffen wordt<br />
bestreden door hergebruik. Dat gaat<br />
verder dan afval scheiden. De Van<br />
Gansew<strong>in</strong>kel Groep ontwikkelt bijvoorbeeld<br />
‘take-backsystemen’,<br />
waarbij de oorspronkelijke producent<br />
zijn afgedankte mobiele telefoons<br />
of auto’s terugneemt, uit<br />
elkaar haalt en de secundaire<br />
grondstoffen opnieuw gebruikt.<br />
Meuter: “Het effect daarvan is dat<br />
zo’n producent zijn product met<br />
andere ogen gaat bekijken. Hij zal<br />
<strong>het</strong> zo proberen te ontwerpen en te<br />
maken dat hij later makkelijker de<br />
gebruikte grondstoffen terug kan<br />
w<strong>in</strong>nen en hoogwaardig kan hergebruiken:<br />
design for disassembly.”<br />
CVC <strong>in</strong>vesteert <strong>in</strong> de Groep omdat<br />
<strong>het</strong> gaat om een gevestigde <strong>in</strong>dustrie<br />
die nieuwe, <strong>in</strong>novatieve wegen<br />
<strong>in</strong>slaat. Voor biobased ligt dat – nu<br />
nog - anders. Meuter: “Ik zal niet<br />
ontkennen dat biobased grondstoffen<br />
voor de chemische <strong>in</strong>dustrie een<br />
<strong>in</strong>teressant alternatief vormen voor<br />
fossiele grondstoffen, maar vanuit<br />
ons gezichtspunt is <strong>het</strong> nog te pril.<br />
Het zit nog te veel <strong>in</strong> de fase van<br />
proeffabrieken.”<br />
Groeipotentie<br />
Al met al blijken zowel banken als<br />
<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gsmaatschappijen een<br />
groot vertrouwen te hebben <strong>in</strong> de<br />
toekomst van de chemische <strong>in</strong>dustrie,<br />
zowel <strong>in</strong> Nederland als <strong>in</strong><br />
West-Europa. Dantuma: “Het is een<br />
<strong>in</strong>novatieve sector, die sterk verweven<br />
is met de maak<strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong><br />
Europa en elders. Daarmee<br />
beschikt de chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
over een goede uitgangspositie met<br />
veel groeipotentie. Doorslaggevend<br />
voor ons blijft echter de kwaliteit<br />
van <strong>het</strong> <strong>in</strong>dividuele bedrijf.” p
services<br />
Dedicated to Excellence<br />
Uw transport onder controle?<br />
CO2 CO<br />
Your future is what you make of it.<br />
DSM is a global science-based company active <strong>in</strong> health, nutrition and materials.<br />
DSM Food Specialties (DFS) develops, produces, market <strong>in</strong>gredients and<br />
process<strong>in</strong>g aids for the Dairy, Bak<strong>in</strong>g, Beverage, Cultures, Test & Preservation,<br />
Savoury and Nutritional Markets. DSM Biotechnology Center (DBC) is the center<br />
for biotechnological Research and Development (R&D) with<strong>in</strong> the <strong>in</strong>novation<br />
driven company DSM.<br />
DSM is look<strong>in</strong>g for a talented SHE manager (for DFS) and SHE advisor (for DBC)<br />
with relevant knowledge and experience <strong>in</strong> the area of safety and production<br />
environments. Responsibility, <strong>in</strong>terpersonal skills, a drive for results, flexibility,<br />
<strong>in</strong>novation and adaptability are key competences for these positions. Are you<br />
look<strong>in</strong>g for a job <strong>in</strong> a company <strong>in</strong> which you will be stimulated and nurtured to<br />
develop your talents and determ<strong>in</strong>e your own career path?<br />
Visit our website www.cls-services.nl to read more about this positions.<br />
DSM - Delft<br />
match<strong>in</strong>g the best <strong>in</strong> chemistry & life-sciences<br />
www.cls-services.nl<br />
recruitment & selection and outsourc<strong>in</strong>g <strong>in</strong> chemistry | pharma | biotech | food<br />
Logistics Control Tower<br />
Cost Sav<strong>in</strong>g Tools<br />
Carrier Connectivity<br />
KPI Dashboards<br />
Bekijk de DSM<br />
bus<strong>in</strong>ess case<br />
WIJ DE CONTROLE, U HET INZICHT<br />
IDS is gespecialiseerd <strong>in</strong> ADR, Temp- en vorstvrijzend<strong>in</strong>gen. Ga naar idsnl.com/ADR
Werner Fuhrmann (<strong>VNCI</strong>-voorzitter en AkzoNobel-bestuurder):<br />
‘ Zonder maak<strong>in</strong>dustr<br />
welvaart <strong>in</strong> europa’<br />
De chemie is de <strong>in</strong>dustrie der <strong>in</strong>dustrieën. Zonder chemie geen maak<strong>in</strong>dustrie<br />
en zonder maak<strong>in</strong>dustrie geen welvaart. Dat is de overtuig<strong>in</strong>g van <strong>VNCI</strong>voorzitter<br />
en AkzoNobel-bestuurder Werner Fuhrmann. Het positieve<br />
Deloitte-rapport over de toekomst van de chemische <strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> Nederland<br />
en Noordwest-Europa bevestigt zijn visie. Het onderzoek weerlegt de aanvankelijke<br />
terughoudendheid van de f<strong>in</strong>anciële wereld om te <strong>in</strong>vesteren <strong>in</strong> de<br />
chemie. Fuhrmann: “Dat was een verkeerde <strong>in</strong>schatt<strong>in</strong>g.”<br />
Tekst: Jos de Gruiter<br />
22 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2011<br />
Een paar dagen geleden presenteerde<br />
de <strong>VNCI</strong> de langverwachte<br />
resultaten van <strong>het</strong><br />
onderzoek naar de toekomst<br />
van de chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
<strong>in</strong> Nederland en Noordwest-<br />
Europa. De uitkomsten van de door<br />
Deloitte uitgevoerde studie zijn<br />
hoopgevend: de uitgangspositie van<br />
de sector is bijzonder gunstig en <strong>in</strong><br />
alle vier de toekomstscenario’s die<br />
<strong>het</strong> organisatieadviesbureau<br />
sc<strong>het</strong>st, is er een belangrijke rol<br />
voor de chemie weggelegd. Hoewel<br />
<strong>VNCI</strong>-voorzitter Werner Fuhrmann<br />
(lid van <strong>het</strong> executive committee van<br />
AkzoNobel) geen echte ‘eye opener’<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> rapport ontdekte, is hij blij<br />
met de uitkomst. “Het stimuleert de<br />
discussie en er komen kansen naar<br />
boven door <strong>het</strong> denken over langetermijnscenario’s.”<br />
Even terug naar <strong>het</strong> beg<strong>in</strong>: wat was<br />
ook alweer de aanleid<strong>in</strong>g voor de<br />
onderzoeksopdracht?<br />
“De wereld verandert <strong>in</strong> een razend<br />
tempo. Machtsverhoud<strong>in</strong>gen verschuiven,<br />
de wereldbevolk<strong>in</strong>g stijgt,<br />
grondstoffen raken op en <strong>het</strong> klimaatprobleem<br />
is ondanks drie grote<br />
conferenties niet opgelost. Er liggen<br />
dus grote uitdag<strong>in</strong>gen die om oploss<strong>in</strong>gen<br />
vragen. De chemie is kennis<strong>in</strong>tensief<br />
en kan <strong>in</strong> belangrijke mate<br />
bijdragen aan verduurzam<strong>in</strong>g van de<br />
samenlev<strong>in</strong>g en <strong>het</strong> oplossen van<br />
<strong>het</strong> klimaatprobleem. Daarnaast zijn<br />
we, met onze vijftig miljard euro<br />
omzet en onze bijdrage aan <strong>het</strong><br />
bruto nationaal product en de handelsbalans,<br />
als sector van grote<br />
waarde voor de economie.”<br />
Het onderzoek moest vaststellen of die<br />
positie zou worden gehandhaafd <strong>in</strong><br />
2030 en daarna.<br />
“Dat was de vraag, ja: is er ook toekomst<br />
voor de chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
<strong>in</strong> Nederland en Noordwest-<br />
Europa? Welnu, de chemie is lang<br />
geleden <strong>in</strong> Europa uitgevonden. We<br />
hebben hier een stevige traditie,<br />
maar als ik kijk naar omzetcijfers,<br />
dan zijn we <strong>in</strong>middels <strong>in</strong>gehaald<br />
door Ch<strong>in</strong>a. We komen dus voor<br />
diverse vragen te staan. Wat is de<br />
toekomstige rol van de chemie <strong>in</strong><br />
Europa? Wat gaan we hier nog zelf<br />
maken? Of kunnen we alle producten<br />
<strong>in</strong> Azië kopen? Een belangrijke<br />
conclusie is: als we hier een maak<strong>in</strong>dustrie<br />
willen handhaven, hebben<br />
we de chemische <strong>in</strong>dustrie nodig om<br />
er de basisproducten voor te leveren.”<br />
Want we mogen niet afhankelijk worden<br />
van andere cont<strong>in</strong>enten?<br />
“Wij zijn allemaal van elkaar afhankelijk.<br />
Dat is <strong>het</strong> probleem niet. Han-<br />
del is een zeer belangrijke bron van<br />
welvaart, maar wij moeten ons wel<br />
realiseren dat we niet álles kunnen<br />
kopen. Wij moeten ook iets blijven<br />
maken. Je zou kunnen redeneren:<br />
wij hebben de ideeën, wij doen <strong>het</strong><br />
ontwerp, en iemand anders maakt<br />
de producten, maar ik geloof daar<br />
niet <strong>in</strong>. De helft van onderzoek en<br />
<strong>in</strong>novatie is gekoppeld aan de aanwezigheid<br />
van bestaande <strong>in</strong>stallaties.<br />
Als die weg zijn, is er m<strong>in</strong>der<br />
ruimte om d<strong>in</strong>gen uit te v<strong>in</strong>den. Dan<br />
verlies je de <strong>in</strong>dustriële basis en<br />
dus ook de basis voor welvaart.<br />
Voor mij staat <strong>het</strong> als een paal<br />
boven water dat we de maak<strong>in</strong>dustrie<br />
moeten behouden. Dat betekent<br />
dat we aan de voorkant de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie nodig hebben.”<br />
Ooit waren we heel bezorgd over <strong>het</strong><br />
verdwijnen van sectoren als de grote<br />
scheepsbouw, de textiel<strong>in</strong>dustrie en<br />
de vliegtuig<strong>in</strong>dustrie. We hebben dat<br />
verlies opgevangen. Wat maakt <strong>het</strong><br />
verdwijnen van de chemie anders?<br />
“De sectoren die je noemt waren<br />
erg arbeids<strong>in</strong>tensief of te kle<strong>in</strong>schalig,<br />
zoals de vliegtuig<strong>in</strong>dustrie, en er<br />
waren andere branches, zoals de<br />
IT-sector en de gezondheidszorg,<br />
die voor opvang zorgden. Hierdoor<br />
bleef <strong>het</strong> welvaartsniveau op peil.<br />
Maar als aan de voorkant de <strong>in</strong>dus- e
ie geen<br />
foto: casper rila<br />
“Als we hier een<br />
maak<strong>in</strong>dustrie willen<br />
handhaven,<br />
hebben we de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie<br />
nodig om er de<br />
basisproducten voor<br />
te leveren.”<br />
Visie 2030/2050<br />
“ Ook de f<strong>in</strong>anciële<br />
wereld<br />
verkijkt zich<br />
wel eens op de<br />
kansen van<br />
sectoren.”<br />
januari 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 23
24 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2011<br />
trie wegvalt, dan vraag je om problemen.<br />
De sector past <strong>in</strong> een rijpe,<br />
ontwikkelde economie. Sterker, hij<br />
is onmisbaar. Dat is overigens niet<br />
alleen mijn op<strong>in</strong>ie, maar ook die van<br />
<strong>het</strong> kab<strong>in</strong>et. Zo is de chemie aangewezen<br />
als topsector en wordt de<br />
cruciale rol ervan erkend door de<br />
politiek <strong>in</strong> Den Haag en <strong>in</strong> Brussel.”<br />
Ook door de f<strong>in</strong>anciële wereld? Er<br />
waren ooit geluiden te horen dat de<br />
f<strong>in</strong>anciële wereld terughoudend was<br />
om <strong>in</strong> de chemische <strong>in</strong>dustrie te <strong>in</strong>vesteren.<br />
De sector zou te we<strong>in</strong>ig toekomstperspectief<br />
hebben.<br />
“Dat was een verkeerde <strong>in</strong>schatt<strong>in</strong>g.<br />
We zijn kennis<strong>in</strong>tensief en <strong>in</strong>novatief.<br />
De High Level Group on the Competitiveness<br />
of the European Chemicals<br />
Industry, waar<strong>in</strong> de Europese<br />
Commissie, NGO’s en de <strong>in</strong>dustrie<br />
vertegenwoordigd waren, concludeerde<br />
al <strong>in</strong> 2009 dat de chemie een<br />
belangrijke rol speelt bij <strong>het</strong> oplossen<br />
van grote problemen op <strong>het</strong><br />
gebied van energie, voedsel en<br />
gezondheid.<br />
“Kernenergie<br />
is uite<strong>in</strong>delijk<br />
geen duurzame<br />
oploss<strong>in</strong>g”<br />
Hoe is <strong>het</strong> dan mogelijk dat banken en<br />
andere <strong>in</strong>vesteerders zo’n taxatiefout<br />
maken?<br />
“Dat verwijt ik de f<strong>in</strong>anciële wereld<br />
niet. Kennelijk is <strong>het</strong> ons niet gelukt<br />
om de boodschap helder over te<br />
brengen. Bovendien verkijkt ook de<br />
f<strong>in</strong>anciële wereld zich wel eens op<br />
de kansen van sectoren.”<br />
Bent u persoonlijk tevreden over <strong>het</strong><br />
rapport zoals <strong>het</strong> er ligt? Er is niet één<br />
helder pad aangegeven dat de chemie<br />
zou moeten volgen.<br />
“Klopt, <strong>het</strong> is geen blauwdruk, maar<br />
<strong>het</strong> stimuleert de discussie over<br />
onze toekomst op de lange termijn.<br />
Dat past ons ook. De chemie is niet<br />
te vergelijken met bijvoorbeeld de<br />
auto-<strong>in</strong>dustrie. Wij maken niet elke<br />
paar jaar een nieuw model. Wij zijn<br />
vijf tot tien jaar bezig voordat de<br />
volledige impact van een vernieuw<strong>in</strong>g<br />
gerealiseerd is, ook al weten<br />
we precies hoe die verander<strong>in</strong>g eruit<br />
moet zien.”<br />
Het rapport sc<strong>het</strong>st vier mogelijke<br />
toekomstscenario’s waar<strong>in</strong> de chemie<br />
zijn weg zal moeten v<strong>in</strong>den. Biedt dat u<br />
aanknop<strong>in</strong>gspunten?<br />
“Het zijn vier m<strong>in</strong> of meer positieve<br />
scenario’s, want ook <strong>het</strong> slechtste<br />
gaat uit van groei. Ik ga er niet vanuit<br />
dat een van de vier één-op-één<br />
gerealiseerd zal worden. Ik denk dat<br />
<strong>het</strong> een comb<strong>in</strong>atie zal zijn, waarbij<br />
de scenario’s waar<strong>in</strong> sprake is van<br />
een overvloed aan energie en een<br />
hightechwereld <strong>het</strong> m<strong>in</strong>st waarschijnlijk<br />
zijn. De scenario’s die<br />
Deloitte heeft aangeduid met fragmentation<br />
en green transition zijn<br />
<strong>het</strong> meest waarschijnlijk. Met die<br />
ontwikkel<strong>in</strong>g kunnen we reken<strong>in</strong>g<br />
houden.”
“Het laatste wat we moeten hebben is<br />
dat we over tw<strong>in</strong>tig jaar vaststellen dat<br />
overal <strong>in</strong> de wereld moderne <strong>in</strong>stallaties<br />
staan, behalve <strong>in</strong> Europa.”<br />
Kunt u, los van de scenario’s, een grote<br />
lijn aangeven waarlangs de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie zich zal ontwikkelen?<br />
“We zullen steeds efficiënter<br />
omgaan met grondstoffen en meer<br />
denken <strong>in</strong> kr<strong>in</strong>glopen. Denk aan de<br />
ontwikkel<strong>in</strong>g van batterijen met een<br />
factor tien langere levensduur. Verder<br />
is <strong>het</strong> niet gewaagd om te voorspellen<br />
dat we geleidelijk overstappen<br />
van fossiele naar biobased<br />
grondstoffen. Je hoeft geen wetenschapper<br />
te zijn om te bedenken dat<br />
<strong>het</strong> niet duurzaam is om <strong>in</strong> tweehonderd<br />
jaar de grondstoffen te<br />
verbruiken die er tweehonderd miljoen<br />
jaar over hebben gedaan om<br />
olie, gas en steenkool te worden.<br />
Hoe snel die transitie gaat, hangt<br />
ook af van stimulansen die de overheid<br />
verstrekt. In elk geval is nog<br />
nooit <strong>in</strong> de geschiedenis van de<br />
mensheid zo veel onderzoekscapaciteit<br />
gezet op een onderwerp als nu<br />
gebeurt rond de oploss<strong>in</strong>g van <strong>het</strong><br />
CO2-vraagstuk. We zetten veel<br />
kle<strong>in</strong>e stapjes <strong>in</strong> de goede richt<strong>in</strong>g.<br />
Daardoor verschijnt er af en toe ook<br />
een grote ontdekk<strong>in</strong>g die ons geen<br />
factor tien, maar een factor duizend<br />
dichter bij de oploss<strong>in</strong>g brengt.”<br />
Hoe lang verbranden we nog olie,<br />
kolen en gas?<br />
“We ontdekken nog steeds nieuwe<br />
voorraden, maar <strong>het</strong> houdt een keer<br />
op. Bovendien zijn we verplicht de<br />
schadelijke bijwerk<strong>in</strong>gen te beperken.<br />
Dat alleen is al een argument<br />
om over te stappen op biomateriaal.<br />
Die overstap zal <strong>in</strong> 2030 of 2050 niet<br />
voltooid zijn, maar <strong>in</strong> pr<strong>in</strong>cipe moet<br />
de <strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> 2050 CO2-neutraal<br />
zijn. Dat v<strong>in</strong>d ik een zeer gezonde<br />
doelstell<strong>in</strong>g en dat moet mogelijk<br />
zijn. De vaker geciteerde studie van<br />
McK<strong>in</strong>sey heeft aangetoond dat voor<br />
elke ton CO2 die vrijkomt <strong>in</strong> de chemie,<br />
er verderop <strong>in</strong> de keten 2,5 tot 3<br />
ton wordt bespaard, bijvoorbeeld<br />
doordat er isolatiemateriaal van<br />
gemaakt wordt. De balans is dus<br />
goed, maar we zijn nog steeds verantwoordelijk<br />
voor die ton. Dat is te<br />
veel. We kunnen daaraan alleen iets<br />
doen via geleidelijke transitie naar<br />
biogrondstoffen. Ook moeten we af<br />
van <strong>het</strong> verbranden van fossiele<br />
grondstoffen. Dat is niet meer van<br />
deze tijd.”<br />
Beluister ik een pleidooi voor een<br />
nieuwe kerncentrale?<br />
“Kernenergie is uite<strong>in</strong>delijk geen<br />
duurzame oploss<strong>in</strong>g. Ik heb er geen<br />
pr<strong>in</strong>cipiële bezwaren tegen, maar er<br />
zijn grote belemmer<strong>in</strong>gen. We hebben<br />
<strong>in</strong> Japan ervaren dat <strong>het</strong> restrisico<br />
niet alleen <strong>in</strong> theorie bestaat.<br />
De bron van onze energie is simpelweg<br />
de zon. Die moeten we op een<br />
<strong>in</strong>telligente manier gebruiken. We<br />
kunnen nu al energieneutrale<br />
gebouwen neerzetten. Dat moeten<br />
we verder ontwikkelen. Technisch<br />
kan er al heel veel, <strong>het</strong> komt alleen<br />
economisch nog niet uit omdat<br />
energie <strong>in</strong> dat licht te goedkoop is.”<br />
Al zonnecollectoren op <strong>het</strong> dak van uw<br />
nieuwe won<strong>in</strong>g?<br />
“Nee, bewust niet. Waar ik woon<br />
[Amsterdam – red.] zijn ze nog niet<br />
rendabel. Maar de technologie is nu<br />
zo ver ontwikkeld dat zonne-energie<br />
economisch verantwoord is <strong>in</strong> streken<br />
ten zuiden van de lijn Rome-<br />
Madrid. En de ontwikkel<strong>in</strong>g gaat<br />
verder.”<br />
Wat moet de overheid uit <strong>het</strong> rapport<br />
halen?<br />
“Voor <strong>het</strong> m<strong>in</strong>isterie is de betekenis<br />
van de sector duidelijk. Voor m<strong>in</strong>isters<br />
en ambtenaren zal de <strong>in</strong>houd<br />
bevestigen wat ze al beseffen. Verder<br />
zijn er regels waaraan we moeten<br />
voldoen. Incidenten als met Chemie-Pack<br />
mogen niet voorkomen.<br />
Waar de overheid vooral voor moet<br />
zorgen is een gelijk speelveld, zowel<br />
met andere regio’s als met omr<strong>in</strong>gende<br />
landen.”<br />
Dus geen ETS [emissiehandelssyteem<br />
– red.] <strong>in</strong> de huidige vorm.<br />
“ETS is een <strong>in</strong>telligent systeem,<br />
maar <strong>het</strong> probleem is dat buiten<br />
Europa niemand <strong>het</strong> <strong>in</strong>voert. We<br />
moeten na Kopenhagen, Cancun en<br />
Durban vaststellen dat Obama en de<br />
Ch<strong>in</strong>ezen er niet aan willen, en dus<br />
blijft <strong>het</strong> dus een Europees systeem.<br />
Ik ben niet tegen ETS, maar dan<br />
moeten we <strong>het</strong> zo <strong>in</strong>richten dat er<br />
echt een prikkel van uitgaat om efficiënt<br />
te werken. Goede prestaties<br />
moeten worden beloond. Wij moeten<br />
voorkomen dat de chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
<strong>in</strong> Europa, de meest efficiënte<br />
ter wereld, <strong>het</strong> cont<strong>in</strong>ent wordt uitgejaagd,<br />
want wat is de w<strong>in</strong>st als wij<br />
verhuizen naar regio’s met een veel<br />
zwaardere carbon footpr<strong>in</strong>t? Een<br />
ander aandachtspunt voor de overheid<br />
is <strong>het</strong> aantrekkelijk houden van<br />
Nederland als vestig<strong>in</strong>gsplaats.”<br />
Wat mankeert daar nu aan?<br />
“Ik zeg niet dat <strong>het</strong> nu slecht is, want<br />
anders zouden we niet zo’n sterke<br />
<strong>in</strong>dustrie hebben. Dat is <strong>het</strong> gevolg<br />
van een goed samenspel tussen<br />
<strong>in</strong>dustrie, overheid, onderwijs en<br />
arbeidsmarkt. Maar we moeten<br />
beseffen dat we dat moeten behouden.”<br />
“Verder moeten Europese overheden<br />
de toegang tot grondstoffen<br />
managen. Als we overstappen op<br />
biomateriaal komen we voor de<br />
vraag te staan of we de grondstoffen<br />
op ons eigen cont<strong>in</strong>ent produceren<br />
of importeren uit andere delen van<br />
de wereld. De beste optie is dat we<br />
<strong>het</strong> hier verbouwen. In landen als<br />
Oekraïne en Frankrijk is meer<br />
ruimte dan nu benut wordt. De overheden<br />
moeten dat proces optimaliseren.”<br />
Tot slot: welke boodschap moet de<br />
chemische <strong>in</strong>dustrie uit <strong>het</strong> rapport<br />
halen?<br />
“Ik hoop dat we er zelfvertrouwen<br />
aan ontlenen. De groeipercentages<br />
zullen lager zijn dan <strong>in</strong> andere<br />
regio’s, maar er is hier nog genoeg<br />
te ondernemen. Het laatste wat we<br />
moeten hebben is dat we over tw<strong>in</strong>tig<br />
jaar vaststellen dat overal <strong>in</strong> de<br />
wereld moderne <strong>in</strong>stallaties staan,<br />
behalve <strong>in</strong> Europa. Dan zijn we op<br />
weg naar een <strong>in</strong>dustriemuseum en<br />
<strong>het</strong> verlies van onze concurrentiepositie.”<br />
p<br />
Visie 2030/2050<br />
januari 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 25
Een jaar na de brand bij Chemie-Pack <strong>in</strong> Moerdijk<br />
ZORG OVER OPSTE<br />
26 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
FOTO: HOLLANDSE HOOGTE
ll<strong>in</strong>g overheid<br />
Een jaar na de brand bij Chemie-Pack <strong>in</strong> Moerdijk constateren verschillende<br />
chemiebedrijven dat de overheid zich bij <strong>in</strong>specties en de vergunn<strong>in</strong>gverlen<strong>in</strong>g<br />
veel formeler opstelt en we<strong>in</strong>ig ruimte meer laat voor<br />
dialoog. Dit belemmert de samenwerk<strong>in</strong>g van overheid en <strong>in</strong>dustrie aan<br />
veiligheid en doet afbreuk aan <strong>het</strong> Nederlandse <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gsklimaat,<br />
stelt Frans Kempenaars, voorzitter van de <strong>VNCI</strong>-beleidsgroep Veiligheid,<br />
Gezondheid en Milieu.<br />
Tekst: Erik te Roller<br />
De <strong>VNCI</strong> heeft onlangs aan<br />
haar leden gevraagd wat er<br />
s<strong>in</strong>ds de brand bij Chemie-<br />
Pack <strong>in</strong> Moerdijk van een<br />
jaar geleden veranderd is.<br />
Uit de reacties blijkt dat zij<br />
bezorgd en soms ook geïrriteerd<br />
zijn over de gewijzigde opstell<strong>in</strong>g<br />
van de overheid. Zo zou zij zich veel<br />
formeler opstellen en we<strong>in</strong>ig ruimte<br />
laten voor dialoog. Volgens Frans<br />
Kempenaars, naast zijn werk bij<br />
Styron <strong>in</strong> Terneuzen voorzitter van<br />
de <strong>VNCI</strong>-beleidsgroep Veiligheid,<br />
Gezondheid en Milieu, verschilt <strong>het</strong><br />
per regio hoe formeel de overheids<strong>in</strong>stanties<br />
zich opstellen. Ook is <strong>het</strong><br />
afhankelijk van de professionaliteit<br />
van de <strong>in</strong>specteurs en vergunn<strong>in</strong>gverleners.<br />
Details<br />
De kritiek van de <strong>in</strong>dividuele bedrijven<br />
richt zich vooral op de veranderde<br />
opstell<strong>in</strong>g van verschillende<br />
lokale en regionale autoriteiten.<br />
“Dat de overheid na de brand bij<br />
Chemie-Pack strenger <strong>in</strong>specteert,<br />
daar is niets mis mee”, stelt Kempenaars.<br />
“Maar de <strong>in</strong>specteurs leggen<br />
hierbij te veel nadruk op de details.<br />
Kle<strong>in</strong>e afwijk<strong>in</strong>gen of onvolkomenheden<br />
laten ze zwaar meewegen bij<br />
hun beoordel<strong>in</strong>g van BRZO-bedrijven.<br />
Bijzaken worden <strong>in</strong>eens hoofdzaken.<br />
Hierdoor dreigt een verkeerd<br />
beeld te ontstaan van hoe <strong>het</strong> werkelijk<br />
met de veiligheidssituatie en<br />
de veiligheidscultuur van de bedrijven<br />
gesteld is. Door de slechtere<br />
beoordel<strong>in</strong>g voelen veel chemiebe-<br />
drijven zich miskend, ondanks hun<br />
<strong>in</strong>spann<strong>in</strong>gen op veiligheidsgebied.<br />
Dat komt de relatie tussen overheid<br />
en bedrijven niet ten goede.”<br />
Een voorbeeld hiervan zijn de<br />
<strong>in</strong>specties naar de opslag van<br />
gevaarlijke stoffen volgens de PGS<br />
15-richtlijn (verpakte gevaarlijke<br />
stoffen) en de PGS 29-richtlijn<br />
(bovengrondse tankopslag van<br />
brandbare vloeistoffen). S<strong>in</strong>ds de<br />
brand bij Chemie-Pack besteedt de<br />
overheid daar uiteraard extra aandacht<br />
aan. “Het probleem is alleen<br />
dat de diverse overheids<strong>in</strong>stanties<br />
de normen <strong>in</strong> deze richtlijnen verschillend<br />
<strong>in</strong>terpreteren”, stelt de<br />
beleidsgroepvoorzitter. “Daarnaast<br />
eisen ze dat beveilig<strong>in</strong>gsoploss<strong>in</strong>gen<br />
naadloos overeenkomen met de<br />
letter van de bepal<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de richtlijnen,<br />
terwijl die bepal<strong>in</strong>gen niet<br />
altijd eenduidig zijn. Het zijn ook niet<br />
voor niets richtlijnen. De overheid<br />
kan beter <strong>in</strong> overleg met de experts<br />
van de betreffende bedrijven zoeken<br />
naar passende oploss<strong>in</strong>gen. Dat<br />
voorkomt een hoop frustratie en<br />
leidt zeker niet tot slechtere resultaten.<br />
Integendeel.”<br />
Gezond verstand<br />
Ook bij de vergunn<strong>in</strong>gverlen<strong>in</strong>g stelt<br />
de overheid zich veel formeler op,<br />
zo blijkt uit de reacties. Ze vraagt<br />
vaker om aanvullende studies en<br />
stelt extra voorwaarden. “Hierbij<br />
komt nog dat ze onvoldoende<br />
gebruik maakt van de kennis van de<br />
bedrijven over veiligheidszaken”,<br />
stelt Kempenaars. “Dit leidt uite<strong>in</strong>-<br />
delijk tot suboptimale oploss<strong>in</strong>gen<br />
waarmee veiligheid, milieu en economie<br />
niet gediend zijn. Het is beter<br />
om samen en met gezond verstand<br />
naar de meest effectieve oploss<strong>in</strong>gen<br />
te zoeken.”<br />
Daarnaast ervaren bedrijven dat de<br />
overheid bij kle<strong>in</strong>e overtred<strong>in</strong>gen<br />
meteen tot handhav<strong>in</strong>g overgaat.<br />
Ook besluit <strong>het</strong> Openbaar M<strong>in</strong>isterie<br />
gemakkelijker om bestuurders of<br />
medewerkers van een bedrijf te<br />
vervolgen. “Soms komt <strong>het</strong> Openbaar<br />
M<strong>in</strong>isterie pas na enige maanden<br />
<strong>in</strong> actie, als de kwestie al langs<br />
bestuurlijke weg is opgelost”, meent<br />
Kempenaars. “Dat verstoort de verhoud<strong>in</strong>gen<br />
tussen overheid en<br />
bedrijfsleven. Een van de sterke<br />
punten van de Nederlandse aanpak<br />
van veiligheid en milieu is juist de<br />
volledige openheid waar<strong>in</strong> de overheid<br />
en de bedrijven deze onderwerpen<br />
kunnen bespreken. Door de<br />
toenemende juridiser<strong>in</strong>g gaan<br />
bedrijven zich steeds terughoudender<br />
opstellen, wat helaas ook<br />
gebeurt als zij kennis over veiligheidszaken<br />
uitwisselen met andere<br />
bedrijven op bijeenkomsten van<br />
regionale netwerken. De bedrijven<br />
zijn er namelijk beducht voor om<br />
<strong>in</strong>specteurs of mensen van justitie<br />
op bepaalde gedachten te brengen.<br />
Dat belemmert weer <strong>het</strong> proces om<br />
de chemie nog veiliger te maken. In<br />
die z<strong>in</strong> heeft de juridische aanpak<br />
een averechts effect. Uiteraard<br />
moeten grote overtred<strong>in</strong>gen juridisch<br />
aangepakt worden, maar<br />
kle<strong>in</strong>e <strong>in</strong>cidenten kunnen beter e<br />
Veiligheid<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 27
28 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
“ De <strong>in</strong>specteurs<br />
leggen te veel<br />
nadruk op de<br />
details”<br />
bestuurlijk afgehandeld worden.”<br />
Het lijkt erop dat de m<strong>in</strong>isteries van<br />
Infrastructuur & Milieu en Sociale<br />
Zaken & Werkgelegenheid <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
afgelopen jaar de regionale en<br />
lokale overheden onder druk hebben<br />
gezet om strenger te controleren<br />
en hardere eisen te stellen. De<br />
m<strong>in</strong>isteries staan op hun beurt<br />
onder druk vanwege de politieke en<br />
publieke verontwaardig<strong>in</strong>g over <strong>het</strong><br />
feit dat de overheid bij de <strong>in</strong>specties<br />
en vergunn<strong>in</strong>gverlen<strong>in</strong>g van<br />
Chemie-Pack steken heeft laten<br />
vallen. “Het gevolg is echter dat<br />
<strong>in</strong>specteurs zich uiterst formeel<br />
opstellen uit angst om fouten te<br />
maken”, stelt de voorzitter. “Constructieve<br />
discussies komen niet<br />
van de grond en de beste technische<br />
en organisatorische maatregelen<br />
komen <strong>in</strong> <strong>het</strong> gedrang. Het<br />
lijkt wel alsof de angst regeert.”<br />
Consequenties<br />
Welke consequenties heeft dit alles<br />
voor de chemische <strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong><br />
Nederland? “Van verschillende<br />
kanten hoor ik dat Nederland m<strong>in</strong>der<br />
aantrekkelijk als <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gsland<br />
wordt,” aldus Kempenaars,<br />
“vooral door de lange en moeizame<br />
vergunn<strong>in</strong>gstrajecten en onredelijke<br />
vergunn<strong>in</strong>gseisen. Verder leidt<br />
de strikt formele aanpak tot een<br />
verwijder<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de relatie tussen<br />
overheid en bedrijfsleven. We moeten<br />
voorkomen dat we straks aan<br />
beide kanten met de hakken <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
zand gaan staan. Dat staat een<br />
constructieve dialoog <strong>in</strong> de weg.<br />
Een open dialoog is essentieel om<br />
<strong>het</strong> gemeenschappelijke doel te<br />
bereiken, namelijk de chemie nog<br />
veiliger maken”, aldus Kempenaars.<br />
Garantie<br />
Kempenaars wijst erop dat de<br />
brand bij Chemie-Pack <strong>in</strong> Moerdijk<br />
ook positieve gevolgen heeft gehad.<br />
Zo hebben de <strong>VNCI</strong> en andere<br />
brancheverenig<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> VNO-<br />
NCW-verband <strong>het</strong> programma<br />
Veiligheid Voorop gelanceerd. “Hieruit<br />
blijkt dat de chemie en andere<br />
branches niet weglopen voor hun<br />
verantwoordelijkheid. Ze willen<br />
elkaar helpen en van elkaar leren.<br />
Ook nemen ze collectief verantwoordelijkheid<br />
door de bedrijven<br />
die achterblijven op sleeptouw te<br />
nemen op weg naar een betere<br />
veiligheidscultuur en hogere veiligheidsprestaties.”<br />
Verder onderhoudt<br />
de <strong>VNCI</strong> op landelijk niveau<br />
goede contacten met de overheid.<br />
De verenig<strong>in</strong>g mag bijvoorbeeld<br />
aanschuiven bij vergader<strong>in</strong>gen van<br />
de Regiegroep Landelijke Aanpak<br />
Toezicht, waarbij verschillende<br />
overheids<strong>in</strong>stanties spreken over<br />
de vernieuw<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> toezicht.<br />
Een andere positieve ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
is dat de overheid meer vaart zet<br />
achter de opricht<strong>in</strong>g van regionale<br />
uitvoer<strong>in</strong>gsdiensten naar voorbeeld<br />
van DCMR Milieudienst Rijnmond.<br />
Zij zullen de <strong>in</strong>spectie, handhav<strong>in</strong>g<br />
en vergunn<strong>in</strong>gverlen<strong>in</strong>g van<br />
de gemeenten en prov<strong>in</strong>cies overnemen.<br />
Kempenaars tekent daarbij<br />
aan dat een ander organisatiemodel<br />
op zichzelf geen garantie biedt<br />
dat alles <strong>in</strong> de toekomst beter gaat.<br />
“Zeker zo belangrijk zijn de mensen<br />
die er werken, de lijn die ze<br />
volgen en <strong>het</strong> mandaat dat ze krijgen.”<br />
Hoewel de chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
meer tegenw<strong>in</strong>d van de overheid<br />
ervaart, is dat volgens Kempenaars<br />
geen reden om op veiligheidsgebied<br />
een afwachtende houd<strong>in</strong>g<br />
aan te nemen. “Twee zaken<br />
zijn belangrijk: we moeten de<br />
actiepunten van Veiligheid Voorop<br />
consequent uitvoeren en daarnaast<br />
de dialoog met de overheid blijven<br />
zoeken. Daarbij valt te denken aan<br />
<strong>het</strong> formaliseren van branchespecifiek<br />
overleg, waar<strong>in</strong> we verschillende<br />
kwesties op tafel kunnen<br />
leggen en bespreken.” p<br />
Reactie Lat RB<br />
Jan ten Doeschate, voorzitter van<br />
de Regiegroep Landelijke Aanpak<br />
Toezicht Risicobedrijven (LAT RB),<br />
is <strong>het</strong> niet eens met Kempenaars.<br />
“Het extra toezicht vormt geen<br />
belemmer<strong>in</strong>g voor de verdere dialoog<br />
tussen chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
en overheid over <strong>het</strong> verhogen van<br />
de veiligheid. Het een staat los van<br />
<strong>het</strong> ander. De gesprekken over<br />
vernieuw<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> toezicht, met<br />
name <strong>het</strong> systeemgericht toezicht,<br />
lopen gewoon door.”<br />
Ten Doeschate ziet <strong>het</strong> als vanzelfsprekend<br />
dat na Chemie-Pack<br />
zowel de overheid als de risicovolle<br />
bedrijven extra aandacht aan veiligheid<br />
besteden. “Ook de overheid<br />
streeft cont<strong>in</strong>u naar verbeter<strong>in</strong>g<br />
van de veiligheid. Zodoende heeft<br />
de brand bij Chemie-Pack aanleid<strong>in</strong>g<br />
gegeven om <strong>het</strong> toezicht te<br />
verscherpen door vaker onaangekondigde<br />
controles uit te voeren.”<br />
Toezicht en handhav<strong>in</strong>g maken<br />
deel uit van <strong>het</strong> overheids<strong>in</strong>strumentarium,<br />
maar volgens de LAT<br />
RB-voorzitter is daarmee bij <strong>het</strong><br />
verbeteren van de veiligheid niet zo<br />
veel w<strong>in</strong>st meer te behalen.<br />
“Inmiddels hebben we onze zaken<br />
<strong>in</strong> Nederland zo goed voor elkaar<br />
dat meer controles nauwelijks<br />
meer veiligheid opleveren. Het<br />
meeste effect op veiligheid heeft<br />
wat een bedrijf daar zélf aan doet.<br />
Worden de regels alleen nageleefd<br />
om boetes bij controles te voorkomen,<br />
of omdat veiligheid bij de<br />
medewerkers van hoog tot laag<br />
tussen de oren zit?”<br />
Verder heeft maatschappelijke<br />
druk van de omgev<strong>in</strong>g en de media<br />
merkbaar effect op de nalev<strong>in</strong>g van<br />
veiligheids- en vergunn<strong>in</strong>gsvoorschriften,<br />
weet hij. “Na een <strong>in</strong>cident<br />
als de brand bij Chemie-Pack<br />
is die druk natuurlijk groter.” Verdere<br />
verbeter<strong>in</strong>g van de veiligheid<br />
moet komen van slimmere oploss<strong>in</strong>gen,<br />
zo meent Ten Doeschate. In<br />
navolg<strong>in</strong>g van de aanpak bij de<br />
prov<strong>in</strong>cie Noord-Brabant zetten<br />
overheden elders <strong>in</strong> <strong>het</strong> land<br />
steeds vaker systeemgericht toezicht<br />
<strong>in</strong>. “Als bedrijven hun veiligheidsbeleid<br />
goed <strong>in</strong>tegreren <strong>in</strong> hun<br />
bedrijfsvoer<strong>in</strong>g, kan de overheid<br />
volstaan met m<strong>in</strong>der controles,<br />
mits er goede afspraken zijn<br />
gemaakt en er wederzijds vertrouwen<br />
is”, aldus Ten Doeschate.
Veiligheid organisatiebreed<br />
borgen is mijn nieuwe uitdag<strong>in</strong>g<br />
Jan Luchters, kam-coörd<strong>in</strong>ator<br />
Copla Opleid<strong>in</strong>g – Tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g – Consultants<br />
Harderwijk | 0341 430848 | <strong>in</strong>fo@copla.nl<br />
www.copla.nl<br />
Kijk op www.copla.nl/hvk<br />
‘Ik ben alweer een aantal jaren werkzaam bij een<br />
groot bedrijf <strong>in</strong> de petrochemische <strong>in</strong>dustrie. Veilig<br />
werken wordt steeds belangrijker en raakt alle bedrijfsdiscipl<strong>in</strong>es.<br />
Bij ons gaat <strong>het</strong> al lang niet meer alleen<br />
om kennis en <strong>in</strong>formatie. Ik wilde verder met mijn<br />
carrière en ben de opleid<strong>in</strong>g Hogere Veiligheidskunde<br />
gaan volgen bij Copla. Het voelde goed om met collegacursisten<br />
en docenten samen te werken <strong>in</strong> een kle<strong>in</strong><br />
hecht team. Ik heb nu de kennis en vaardigheden<br />
om veiligheid organisatiebreed te borgen en de<br />
organisatie ook te motiveren mee te denken <strong>in</strong>cidenten<br />
daadwerkelijk structureel te voorkomen. En nog steeds<br />
houdt Copla mijn vakkennis up-to-date.’<br />
Ook toe aan een nieuwe stap?<br />
Volg de Hobéon SKO-erkende dagopleid<strong>in</strong>g HVK.<br />
Copla start 2x per jaar <strong>in</strong> Harderwijk.<br />
Verder met veiligheidszorg. Verder met Copla.<br />
Volg ons op:
Lucht <strong>in</strong><br />
stikstofbeLeid<br />
Het Bargerveen <strong>in</strong> <strong>het</strong> zuidoosten<br />
van Drenthe staat op de lijst van<br />
mogelijke Natura 2000-gebieden.<br />
30 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
Programmatische Aanpak Stikstof biedt<br />
chemische <strong>in</strong>dustrie ontwikkelruimte<br />
Rond beschermde natuurgebieden is bedrijfsontwikkel<strong>in</strong>g<br />
vaak lastig te comb<strong>in</strong>eren met<br />
natuurdoelen. De Programmatische Aanpak<br />
Stikstof (PAS) moet de vastgelopen vergunn<strong>in</strong>gverlen<strong>in</strong>g<br />
vlottrekken. Toch krijgt de chemie niet<br />
zo maar een vrijbrief: “Ondanks dat de <strong>in</strong>dustrie<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> verleden al zo veel heeft gedaan aan <strong>het</strong><br />
terugdr<strong>in</strong>gen van de emissies, zie ik geen reden<br />
om haar een voorkeurspositie te geven.”<br />
Tekst:Marion de Boo<br />
foto: hollandse hoogte<br />
Overheid en bedrijfsleven zijn<br />
<strong>in</strong> gesprek over de Programmatische<br />
Aanpak Stikstof<br />
(PAS). Deze nieuwe<br />
beleidsaanpak moet de<br />
vastgelopen vergunn<strong>in</strong>gverlen<strong>in</strong>g<br />
rond Europees beschermde<br />
natuurgebieden, de Natura<br />
2000-gebieden, vlottrekken. Te hoge<br />
stikstofdeposities brengen niet<br />
alleen de natuur, maar ook de economische<br />
ontwikkel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> problemen.<br />
Daarom zoeken betrokkenen<br />
samen naar een werkbare oploss<strong>in</strong>g.<br />
Te veel stikstof is schadelijk voor de<br />
natuur: kwetsbare planten worden<br />
verdrongen door grassen en brandnetels,<br />
en daarmee verliezen ook<br />
allerlei diersoorten hun leefgebied.<br />
Deze stikstofproblematiek maakt<br />
<strong>het</strong> steeds moeilijker voor bedrijven<br />
om een vergunn<strong>in</strong>g te krijgen onder<br />
de Natuurbescherm<strong>in</strong>gswet. De<br />
PAS moet een e<strong>in</strong>d maken aan die<br />
stagnatie <strong>in</strong> de vergunn<strong>in</strong>gverlen<strong>in</strong>g.<br />
Op 15 december stuurden staatssecretaris<br />
Bleker van Economische<br />
Zaken, Landbouw en Innovatie<br />
(EL&I) en staatssecretaris Atsma<br />
van Infrastructuur en Milieu (IM) hun<br />
voorstel naar de Tweede Kamer. Rijk<br />
en prov<strong>in</strong>cies dienen de PAS voor 1<br />
april 2012 vast te stellen.<br />
Europese natuurdoelen<br />
Het nieuwe beleid vloeit voort uit<br />
Europese verplicht<strong>in</strong>gen voor<br />
natuurbescherm<strong>in</strong>g, die uitgewerkt<br />
zijn <strong>in</strong> Natura 2000. Dit is een Europees<br />
netwerk van natuurgebieden<br />
én de naam van <strong>het</strong> Europese beleid<br />
om de biodiversiteit <strong>in</strong> die gebieden<br />
te beschermen. Nederland telt 162<br />
Natura 2000-gebieden, waarvan er<br />
133 te zwaar met stikstofverb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen<br />
worden belast. Om de Europese<br />
natuurdoelen te halen moet daarom
de depositie van ammoniak en stikstofoxiden<br />
(NOx) verder omlaag. Als<br />
Nederland niet aan deze <strong>in</strong>ternationale<br />
verplicht<strong>in</strong>gen voldoet, kan<br />
Brussel hoge boetes opleggen.<br />
Bovendien stagneert de vergunn<strong>in</strong>gverlen<strong>in</strong>g<br />
voor economische<br />
activiteiten die tot meer stikstofdepositie<br />
op Natura 2000-gebieden<br />
leiden. En áls die vergunn<strong>in</strong>gen al<br />
worden verleend, is <strong>het</strong> maar de<br />
vraag of ze juridisch houdbaar zijn.<br />
De PAS moet deze vastgelopen vergunn<strong>in</strong>gverlen<strong>in</strong>g<br />
vlottrekken.<br />
Maatregelen<br />
Wat houdt de PAS <strong>in</strong>? Er komen<br />
maatregelen om de stikstofuitstoot<br />
door landbouw, verkeer en <strong>in</strong>dustrie<br />
omlaag te krijgen. Daarnaast stort<br />
de rijksoverheid vanaf 2014 jaarlijks<br />
27 miljoen euro <strong>in</strong> <strong>het</strong> Prov<strong>in</strong>ciefonds<br />
om extra natuurherstelmaatregelen,<br />
zoals plaggen en begrazen,<br />
te treffen <strong>in</strong> stikstofgevoelige<br />
Natura 2000–gebieden. Tegelijkertijd<br />
moeten er maatregelen komen<br />
om de waterhuishoud<strong>in</strong>g <strong>in</strong> verdroogde<br />
Natura 2000-gebieden te<br />
verbeteren, maar hiervoor wordt<br />
nog naar f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g gezocht.<br />
Dankzij die tweeledige aanpak <strong>in</strong> de<br />
PAS stijgt de natuurkwaliteit en<br />
ontstaat ‘ontwikkelruimte’ voor<br />
nieuwe bedrijvigheid.<br />
Bewijslast<br />
Programmaleider Sander de Bru<strong>in</strong><br />
van de programmadirectie Natura<br />
2000 van <strong>het</strong> m<strong>in</strong>isterie van EL&I<br />
v<strong>in</strong>dt de PAS een nuttig <strong>in</strong>strument.<br />
“De PAS maakt voor <strong>het</strong> eerst duidelijk<br />
welke ontwikkelruimte er<br />
mogelijk is rondom Natura<br />
2000-gebieden,” zegt De Bru<strong>in</strong>. “Dit<br />
nieuwe beleid gaat een enorme verm<strong>in</strong>der<strong>in</strong>g<br />
van de adm<strong>in</strong>istratieve<br />
lastendruk voor <strong>het</strong> bedrijfsleven<br />
betekenen. Waar je als ondernemer<br />
nu nog een heel leger van gepromoveerde<br />
ecologen moet <strong>in</strong>huren om<br />
een vergunn<strong>in</strong>gaanvraag te onderbouwen,<br />
ligt de ‘bewijslast’ straks<br />
bij de vergunn<strong>in</strong>gverlener.”<br />
Het afgelopen jaar is <strong>in</strong> 133 stikstofgevoelige<br />
Natura 2000-gebieden de<br />
stikstofproblematiek geanalyseerd.<br />
Rond 128 van die gebieden blijkt<br />
ontwikkelruimte mogelijk met<br />
behoud van natuurkwaliteit. “In deze<br />
gebieden zijn maatregelen voor <strong>het</strong><br />
terugdr<strong>in</strong>gen van de stikstofdepositie<br />
opgesteld en is de ontwikkelruimte<br />
<strong>in</strong> beeld gebracht”, aldus De<br />
Bru<strong>in</strong>.<br />
Grote kerstboom<br />
Vanuit de <strong>in</strong>dustrie kl<strong>in</strong>ken niettem<strong>in</strong><br />
kritische geluiden over <strong>het</strong><br />
nieuwe stikstofbeleid. “Als je <strong>in</strong> aanmerk<strong>in</strong>g<br />
neemt dat de <strong>in</strong>dustrie voor<br />
maar 5 procent aan de stikstofdepositie<br />
<strong>in</strong> natuurgebieden bijdraagt,<br />
dan wordt er nu nogal een grote<br />
kerstboom opgetuigd”, v<strong>in</strong>dt Annemarie<br />
van der Rest, milieumanager<br />
van Shell Nederland en voorzitter<br />
van de Stuurgroep Lucht van VNO-<br />
NCW. “Omdat de wetgev<strong>in</strong>g niet stil<br />
heeft gestaan voorzien we al een<br />
autonome afname van de stikstofuitstoot<br />
<strong>in</strong> de tijd. Dus dan zou ik<br />
zeggen: laat de staatssecretaris zijn<br />
pijlen richten op de grote jongens,<br />
namelijk bij de ammoniakemissies.”<br />
Netelige kwestie<br />
Een heet hangijzer v<strong>in</strong>dt Van der<br />
Rest de rol van de prov<strong>in</strong>cies bij <strong>het</strong><br />
verdelen van de ontwikkelruimte.<br />
“Dat is <strong>in</strong>derdaad een netelige<br />
kwestie die nog moet worden opgelost”,<br />
constateert ze. “Voor elke<br />
<strong>in</strong>dustriële uitbreid<strong>in</strong>g die gepaard<br />
gaat met verhog<strong>in</strong>g van de stikstofemissies<br />
moet je naar de vergunn<strong>in</strong>gverlener<br />
toe. Die moet nagaan of<br />
zo’n uitbreid<strong>in</strong>g past <strong>in</strong> de ontwikkelruimte<br />
van de natuurgebieden.”<br />
Daarvoor gebruikt men <strong>het</strong> rekenprogramma<br />
Aerius. Dat rekent precies<br />
uit op welke Nederlandse<br />
natuurgebieden deze stikstof<br />
terecht zal komen. “Maar <strong>het</strong> is een<br />
hele opgave om dat voor alle 162<br />
Nederlandse Natura 2000-gebieden<br />
door te rekenen”, zegt Van der Rest.<br />
“En stel dat er bij een hoge uitstoot<br />
twee of drie moleculen stikstof van<br />
de voorgenomen uitbreid<strong>in</strong>g van<br />
firma X uit Zuid-Holland terechtkomen<br />
<strong>in</strong> een natuurgebied <strong>in</strong> Overijssel,<br />
dan moet de vergunn<strong>in</strong>gverlener<br />
door de prov<strong>in</strong>cie Overijssel<br />
laten aangeven of daarvoor ontwikkelruimte<br />
beschikbaar is. Als de<br />
ontwikkelruimte krap wordt, kun je<br />
je voorstellen dat alle prov<strong>in</strong>cies<br />
straks ’eigen <strong>in</strong>dustrie eerst’ zeggen.“<br />
Vooraf ruimte reserveren<br />
Hoe nu deze valkuil te omzeilen?<br />
“Als ondernemers zeggen wij:<br />
reserveer van tevoren, net zoals<br />
voor <strong>het</strong> verkeer, een stuk ontwikkelruimte<br />
voor de <strong>in</strong>dustrie”, adviseert<br />
Van der Rest. PAS-programmaleider<br />
De Bru<strong>in</strong> v<strong>in</strong>dt dit echter<br />
geen goed plan. “De prognoses van<br />
<strong>het</strong> Planbureau voor de Leefomgev<strong>in</strong>g<br />
laten zien dat de stikstofuitstoot<br />
Milieu<br />
ExxonMobil<br />
Milieumanager Clemens Duyvesteijn van ExxonMobil<br />
heeft gemengde gevoelens over de PAS. “Bij<br />
extra stikstofuitstoot door de <strong>in</strong>dustrie houdt de<br />
aanpak totaal geen reken<strong>in</strong>g met de totale impact<br />
op <strong>het</strong> milieu, ook al is er voldoende ruimte voor<br />
uitbreid<strong>in</strong>g en zeggen vele biologen dat de gevolgen<br />
voor een bepaald diertje of plantje <strong>in</strong> de praktijk<br />
best meevallen.”<br />
Volgens Duyvesteijn zijn de NOx-emissies van de<br />
chemische <strong>in</strong>dustrie de laatste jaren al gigantisch<br />
omlaag gegaan. “S<strong>in</strong>ds onze raff<strong>in</strong>aderij op laagcalorisch<br />
gas en bij een lage verbrand<strong>in</strong>gstemperatuur<br />
stookt, is de stikstofuitstoot al een factor 4 tot<br />
6 gedaald. Onze raff<strong>in</strong>aderij zit nu op een NOxemissie<br />
van 1 kiloton, en daarvan komt 40 procent<br />
voor reken<strong>in</strong>g van onze warmtekrachtkoppel<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>stallatie.<br />
Deze heeft niets te maken met <strong>het</strong> raff<strong>in</strong>ageproces,<br />
maar is wél goed voor <strong>het</strong> milieu. “<br />
“Verdere verlag<strong>in</strong>g van de stikstofuitstoot kan met<br />
een scala aan technische mogelijkheden,” legt Duyvesteijn<br />
uit, “zoals bepaalde wass<strong>in</strong>gen, nabehandel<strong>in</strong>gstechnieken<br />
en systemen met stoom<strong>in</strong>jectie.<br />
Maar dat zijn <strong>in</strong>grijpende aanpass<strong>in</strong>gen die je moet<br />
implementeren <strong>in</strong> je eigen <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gscyclus.<br />
Gelukkig kijken beleidsmakers nu ook scherper<br />
naar de kosteneffectiviteit van dergelijke milieumaatregelen,<br />
en wij zijn niet de grootste speler <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> NOx-depositieprobleem.”<br />
“ Er wordt nu nogal<br />
een grote kerstboom<br />
opgetuigd”<br />
van verkeer en landbouw de<br />
komende jaren door <strong>het</strong> treffen van<br />
extra milieumaatregelen zal dalen.<br />
De afname van de <strong>in</strong>dustriële stikstofemissies<br />
zal echter afvlakken,<br />
waarna zelfs weer een licht stijgende<br />
trend wordt voorzien. Overigens<br />
verwachten we dat er voldoende<br />
ontwikkelruimte voor alle<br />
partijen zal zijn. Wij voorzien <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
overgrote deel van de gebieden geen<br />
schaarste.“<br />
De discussie gaat volgens de De<br />
Bru<strong>in</strong> vooral gevoerd worden over<br />
gebieden waar wél schaarste gaat<br />
optreden. “Alle partijen die extra<br />
ontwikkelruimte claimen, moeten<br />
dan laten zien hoe zij de komende 10<br />
tot 30 jaar de emissies verder verkle<strong>in</strong>en.<br />
Ondanks dat de <strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> verleden al zo veel heeft gedaan<br />
aan <strong>het</strong> terugdr<strong>in</strong>gen van de emissies,<br />
zie ik geen reden om haar een<br />
voorkeurspositie te geven.”p<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 31
Richtlijn voor verpakte gevaarlijke stoffen<br />
ook voor chemiebedrijven van belang<br />
PGS 15 vernieuwd<br />
De PGS 15-richtlijn voor <strong>het</strong> veilig opslaan van verpakte gevaarlijke<br />
stoffen is onlangs op diverse punten aangepast en verduidelijkt. Ook<br />
beschrijft een nieuw hoofdstuk de tijdelijke opslag van producten, wat<br />
van belang kan zijn voor chemische distributeurs en chemiebedrijven.<br />
Tekst: Erik te Roller<br />
32 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
Op de PGS 15-richtlijn uit<br />
2005 waren <strong>in</strong>middels zo<br />
veel aanvull<strong>in</strong>gen en correcties<br />
gekomen dat<br />
bedrijven op <strong>het</strong> laatst wel<br />
twee boeken over PGS 15<br />
naast elkaar moesten raadplegen.<br />
De nieuwe richtlijn voor <strong>het</strong> veilig<br />
opslaan van verpakte gevaarlijke<br />
stoffen maakt <strong>het</strong> weer veel overzichtelijker.<br />
“De belangrijkste wijzig<strong>in</strong>g is de<br />
opname van een nieuw hoofdstuk<br />
over tijdelijke opslag”, zegt Piet Pasveer.<br />
Hij maakte als onafhankelijk<br />
deskundige deel uit van de werkgroep<br />
van experts van overheid en<br />
bedrijfsleven die de nieuwe PGS 15<br />
heeft opgesteld. “Het nieuwe hoofdstuk<br />
over tijdelijke opslag is bijvoorbeeld<br />
van belang voor logistieke<br />
bedrijven die opslaan, formuleren,<br />
afvullen, ompakken, distribueren en<br />
dergelijke. Die zijn de laatste jaren<br />
sterk opgekomen, doordat grote<br />
bedrijven steeds meer van hun<br />
opslag, distributie en logistiek aan<br />
deze bedrijven uitbesteden. De verpakte<br />
chemicaliën staan tijdelijk,<br />
bijvoorbeeld 24 of 48 uur, <strong>in</strong> een<br />
loods, en gaan daarna naar een<br />
andere bestemm<strong>in</strong>g. Voorheen golden<br />
er alleen uitgebreide maatregelen<br />
voor permanent opgeslagen<br />
verpakte chemicaliën. Als er vrijwel<br />
steeds verpakte gevaarlijke stoffen,<br />
zij <strong>het</strong> tijdelijk, <strong>in</strong> een loods aanwezig<br />
zijn, dan levert dat ook veiligheidsrisico’s<br />
voor de omgev<strong>in</strong>g op.<br />
Dat vraagt om passende maatregelen,<br />
en die staan nu <strong>in</strong> hoofdstuk 10<br />
van de PGS 15 beschreven”, aldus<br />
Pasveer.<br />
Aanpass<strong>in</strong>gen<br />
De nieuwe maatregelen voor <strong>het</strong><br />
tijdelijk veilig opslaan van verpakte<br />
gevaarlijke stoffen verschillen per<br />
hoeveelheid. Tot 10 ton gaat <strong>het</strong> om<br />
een beperkt aantal maatregelen<br />
(meer maatregelen zonder toezicht<br />
’s nachts, m<strong>in</strong>der maatregelen bij<br />
permanent toezicht); bij hoeveelheden<br />
van 10 tot 30 ton komen daar<br />
maatregelen bij, en boven de 30 ton<br />
komen de eisen voor tijdelijke<br />
opslag <strong>in</strong> de buurt van die voor<br />
reguliere opslag.<br />
“Hoofdstuk 10 over tijdelijke opslag<br />
lijkt alleen relevant te zijn voor<br />
logistieke bedrijven, maar kan evengoed<br />
voor chemiebedrijven van<br />
belang zijn”, zegt <strong>VNCI</strong>-beleidsmedewerker<br />
Macco Korteweg Maris.<br />
“Denk bijvoorbeeld aan een partij<br />
verpakte chemicaliën die net geproduceerd<br />
is en tijdelijk op <strong>het</strong><br />
bedrijfsterre<strong>in</strong> ligt opgeslagen <strong>in</strong><br />
afwacht<strong>in</strong>g van verder transport.<br />
Bedrijven doen er daarom goed aan<br />
om na te gaan of dit hoofdstuk ook<br />
op hun activiteiten van toepass<strong>in</strong>g is.<br />
Voor <strong>het</strong> overige omvat de nieuwe<br />
versie van de PGS 15-richtlijn vooral<br />
kle<strong>in</strong>e aanpass<strong>in</strong>gen voor de werkvoorraad,<br />
opslag op verdiep<strong>in</strong>g,<br />
brandveiligheidsopslagkasten en<br />
lege ongere<strong>in</strong>igde verpakk<strong>in</strong>gen.”<br />
Vlam vatten<br />
Marco de Kraa is veiligheidskundige<br />
bij AD International <strong>in</strong> Heijn<strong>in</strong>gen,<br />
een bedrijf dat door mengen en roeren<br />
producten maakt, bijvoorbeeld<br />
voor <strong>het</strong> behandelen van metaaloppervlakken.<br />
Als deelnemer aan de<br />
consultatiegroep (klankbord voor de<br />
PGS 15-werkgroep) diende hij een<br />
voorstel <strong>in</strong> dat door de werkgroep is<br />
overgenomen. “Voorheen schreef<br />
PGS 15 voor dat we brandbare verpakte<br />
stoffen, of ze nu vast of vloeibaar<br />
waren, <strong>in</strong> aparte loodsen
moesten bewaren. Deze vaste en<br />
vloeibare stoffen mogen voortaan <strong>in</strong><br />
dezelfde loods worden opgeslagen,<br />
mits ze daar door een brandblus<strong>in</strong>stallatie<br />
geblust kunnen worden. In<br />
ons geval is dat een spr<strong>in</strong>kler<strong>in</strong>stallatie”,<br />
verklaart De Kraa. “Waarom<br />
<strong>het</strong> onderscheid tussen vast en<br />
vloeibaar werd gemaakt is ons nooit<br />
duidelijk geweest. Als <strong>het</strong> om<br />
gevaarlijke stoffen met extra gevaren<br />
gaat, kan ik me voorstellen dat<br />
je die apart moet opslaan. Maar als<br />
vaste stoffen en vloeistoffen even<br />
brandbaar zijn en de blus<strong>in</strong>stallatie<br />
deze stoffen kan blussen, is er geen<br />
noodzaak ze te scheiden.”<br />
M<strong>in</strong>der positief is De Kraa over de<br />
besliss<strong>in</strong>g dat producten met een<br />
zeer lage concentratie van een<br />
brandbare component volgens de<br />
nieuwe PGS 15 nog steeds als<br />
brandbaar moeten worden bestempeld.<br />
“Neem watergedragen verf.<br />
Die bevat maar een paar gram<br />
brandbaar oplosmiddel per liter en<br />
zal bij ontstek<strong>in</strong>g hooguit tijdelijk<br />
vlam vatten en daarna doven. Dit is<br />
een punt dat mijns <strong>in</strong>ziens bij de<br />
volgende herzien<strong>in</strong>g van PGS 15 <strong>in</strong><br />
2014 nog moet worden aangepast.”<br />
Al met al concluderen Pasveer en<br />
De Kraa dat de nieuwe PGS 15 sterk<br />
is verbeterd ten opzichte van de<br />
voorlaatste versie uit 2005.<br />
Actie ondernemen<br />
Moeten bedrijven naar aanleid<strong>in</strong>g<br />
van de nieuwe PGS 15 actie ondernemen?<br />
De Kraa: “De publicatie van<br />
de nieuwe PGS 15 betekent niet dat<br />
we de situatie <strong>in</strong> ons bedrijf meteen<br />
kunnen aanpassen. PGS 15 heeft<br />
geen rechtskracht. Het is een richtlijn<br />
waaraan je als bedrijf alleen<br />
hoeft te voldoen als er vanuit de<br />
vergunn<strong>in</strong>g naar verwezen wordt.<br />
Bij AD Chemicals kunnen we de<br />
situatie dus pas wijzigen als <strong>het</strong> punt<br />
van omgaan met vaste en vloeibare<br />
brandbare stoffen <strong>in</strong> onze vergunn<strong>in</strong>g<br />
is aangepast.”<br />
Pasveer: “Als je als bedrijf een<br />
belangrijke wijzig<strong>in</strong>g <strong>in</strong> PGS 15 ziet,<br />
kun je <strong>het</strong> beste contact opnemen<br />
met <strong>het</strong> bevoegd gezag en vragen<br />
om aanpass<strong>in</strong>g van de vergunn<strong>in</strong>g.<br />
Dat is de formele route. Een andere<br />
mogelijkheid is dat de overheid met<br />
de nieuwe werkwijze alvast akkoord<br />
gaat en dat aanpass<strong>in</strong>g van de vergunn<strong>in</strong>g<br />
pas later volgt. Je moet <strong>in</strong><br />
elk geval goede afspraken maken<br />
om handhav<strong>in</strong>gsproblemen te voorkomen.”<br />
p<br />
Over PGS 15<br />
PGS 15 staat voor Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen nummer 15. In de<br />
publicatie staan voorschriften voor <strong>het</strong> veilig opslaan van die producten,<br />
zoals voor brandbeveilig<strong>in</strong>g, vloeistofdichte vloeren, veiligheidssignaler<strong>in</strong>g<br />
en periodieke keur<strong>in</strong>gen. De richtlijn geldt voor bedrijven die meer<br />
dan 25 kilogram verpakte gevaarlijke stoffen <strong>in</strong> de opslag hebben, wat<br />
er <strong>in</strong> Nederland enkele tienduizenden zijn. Ongeveer 350 daarvan hebben<br />
meer dan 10 ton op eigen terre<strong>in</strong> staan.<br />
De PGS 15 gaat alleen over verpakte producten, zoals gassen <strong>in</strong> cil<strong>in</strong>ders,<br />
vloeistoffen <strong>in</strong> vaten en vaste stoffen <strong>in</strong> drums of zakken, en dus<br />
niet over bulkopslag van gassen en vloeistoffen <strong>in</strong> tanks of vaste stoffen<br />
<strong>in</strong> silo’s.<br />
De meeste bedrijven die m<strong>in</strong>der dan 10 ton verpakte gevaarlijke stoffen<br />
opslaan, vallen onder <strong>het</strong> Activiteitenbesluit. Deze bedrijven moeten<br />
rechtstreeks aan PGS 15 voldoen. Bedrijven die grotere hoeveelheden<br />
gevaarlijke stoffen opslaan zijn vergunn<strong>in</strong>gplichtig, en hoeven zich<br />
daarom juridisch gezien niet aan PGS 15 te houden. Wel zijn ze verplicht<br />
te voldoen aan de PGS 15-voorschriften als <strong>in</strong> de vergunn<strong>in</strong>g hier expliciet<br />
naar wordt verwezen of teksten uit de richtlijn letterlijk zijn overgenomen.<br />
Dit betekent dus dat deze bedrijven <strong>in</strong> de praktijk toch aan de<br />
voorschriften van PGS 15 moeten voldoen, tenzij ze goede argumenten<br />
hebben om daarvan af te wijken. Het bevoegd gezag is hierbij de<br />
gemeente, prov<strong>in</strong>cie of een regionale uitvoer<strong>in</strong>gsdienst, zoals bijvoorbeeld<br />
DCMR Rijnmond.<br />
Zie www.publicatiereeks.nl/publicaties/PGS15.html voor de <strong>in</strong>houd van<br />
PGS 15.<br />
Veiligheid<br />
“ De belangrijkste<br />
wijzig<strong>in</strong>g is de<br />
opname van een<br />
nieuw hoofdstuk<br />
over tijdelijke opslag”<br />
foto: shutterstock<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 33
Victory Boogie<br />
Woogie<br />
doorgelicht<br />
Het laatste, onvoltooide werk van Piet Mondriaan<br />
(1872-1944), Victory Boogie Woogie, wordt<br />
gezien als een van de hoogtepunten van de<br />
abstracte, tw<strong>in</strong>tigste-eeuwse schilderkunst.<br />
Over <strong>het</strong> werk is alleen we<strong>in</strong>ig bekend, en<br />
daarom is <strong>in</strong> 2006 een <strong>in</strong>terdiscipl<strong>in</strong>air onderzoek<br />
gestart naar de ontstaansgeschiedenis en<br />
de conditie van <strong>het</strong> werk. De resultaten zijn te<br />
v<strong>in</strong>den <strong>in</strong> <strong>het</strong> onlangs verschenen boek Inside<br />
Out Victory Boogie Woogie (Nederlandse titel:<br />
Victory Boogie Woogie uitgepakt). Een van de<br />
hoofdstukken gaat over de chemische analyses.<br />
Victory Boogie Woogie werd <strong>in</strong> 1998 voor 40 miljoen<br />
dollar (80 miljoen gulden) aangekocht door<br />
de Nederlandse overheid en <strong>in</strong> permanente<br />
bruikleen gegeven aan <strong>het</strong> Gemeentemuseum<br />
Den Haag. Daar is <strong>het</strong> meesterwerk voor <strong>het</strong><br />
onderzoek <strong>in</strong> verschillende sessies onderzocht,<br />
waarbij telkens voor een andere aanpak werd<br />
gekozen. Zo zijn de historische bronnen bestudeerd<br />
en zijn met een microscoop uitvoerig de<br />
verflagen <strong>in</strong> kaart gebracht. Daarnaast is nietdestructief<br />
spectroscopisch onderzoek verricht<br />
waarmee alle pigmenten en b<strong>in</strong>dmiddelen die<br />
Mondriaan heeft gebruikt zijn geïdentificeerd. Zo<br />
is met high-performance liquid chromatography<br />
(HPLC) en gas chromatography-mass spectrometry<br />
(GC-MS) gedetailleerde <strong>in</strong>formatie verkregen<br />
over de verfopbouw en de precieze samenstell<strong>in</strong>g<br />
van de b<strong>in</strong>dmiddelen, de additieven en de<br />
gronder<strong>in</strong>g.<br />
34 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
Het onderzoek heeft de ontstaansgeschiedenis<br />
van <strong>het</strong> kunstwerk, dat Mondriaan <strong>in</strong> twee jaar<br />
tijd maakte, laagje voor laagje blootgelegd. Zo<br />
blijkt Mondriaan de opzet voor <strong>het</strong> schilderij al <strong>in</strong><br />
1942 met potlood te hebben gemaakt. De lijnen<br />
en vierkanten bewerkte hij door oude verf weg te<br />
halen en nieuwe aan te brengen. Als basis voor<br />
de verven gebruikte hij lijnolie. Er zijn verschillende<br />
typen witte, blauwe, rode en gele pigmenten<br />
geïdentificeerd, waaronder titaniumdioxide,<br />
synt<strong>het</strong>isch ultramarijn, sulfoselenide en cadmiumsulfide.<br />
Een van de geïdentificeerde organische<br />
pigmenten is ftalocyan<strong>in</strong>eblauw, dat hij<br />
gebruikte <strong>in</strong> een van de ultramarijnverven. Als<br />
rode kleurstoffen zijn de ß-naftolazo-pigmenten<br />
litholrood R en heliorood RMT gevonden, dat<br />
toen nog vrij nieuwe pigmenten waren.<br />
Het onderzoek en <strong>het</strong> boek willen <strong>het</strong> begrip van<br />
dit kunstwerk en de kunstenaar verbeteren. Zo<br />
zijn door detectie van cadmium en cadmium plus<br />
selenium gele en rode strippen onder witte vierkanten<br />
gevonden. Deze observaties kunnen<br />
relevant zijn voor de curatoren om de constructie<br />
van <strong>het</strong> schilderij beter te begrijpen en om<br />
eerdere fasen van Mondriaans compositie te<br />
onthullen. p<br />
Victory Boogie Woogie uitgepakt<br />
Hans Janssen, Maarten van der Bommel,<br />
Ron Spronk<br />
RCE Publications<br />
ISBN 9789089643735
Uitgelicht<br />
Victory Boogie Woogie (unvollent), 1942-44<br />
Olieverf, tape papier, houtskool en potlood op doek<br />
© 2012 Mondrian/Holtzman Trust c/o HCR<br />
International Wash<strong>in</strong>gton DC<br />
Foto: Gemeentemuseum<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 35
Utz Tillmann, general manager van <strong>het</strong><br />
Verband der Chemischen Industrie:<br />
“ WE MOETEN SNELLER<br />
INNOVEREN”<br />
Vooruitkijken naar 2080 durft Utz Tillmann niet. De general<br />
manager van <strong>het</strong> Verband der Chemischen Industrie<br />
kan daarom niets te zeggen over wanneer de sector olie<br />
vervangen heeft door biobased grondstoffen. Wat hij wél<br />
weet, is dat hij zeer positief is over de toekomst van de<br />
Duitse chemische <strong>in</strong>dustrie. “Om de grote uitdag<strong>in</strong>gen van<br />
de toekomst aan te kunnen heeft de Duitse economie de<br />
chemische <strong>in</strong>dustrie nodig als een <strong>in</strong>novation driver.”<br />
36 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
Tekst: Igor Znidarsic<br />
Op 20 januari presenteerde de<br />
<strong>VNCI</strong> The Chemical Industry <strong>in</strong><br />
the Netherlands <strong>in</strong> 2030/2050,<br />
een studie <strong>in</strong> samenwerk<strong>in</strong>g<br />
met Deloitte over de toekomst<br />
van de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> Europa. De studie laat<br />
onder meer zien dat de Nederlandse<br />
chemische <strong>in</strong>dustrie nauw<br />
verbonden zal zijn met de Belgische<br />
en de Duitse, gezamenlijk de<br />
ARRRA-cluster genoemd (Antwerp-<br />
Rotterdam-Rh<strong>in</strong>e-Ruhr-Area). Chemie<br />
magaz<strong>in</strong>e vroeg Utz Tillmann,<br />
general manager van de Duitse zusterverenig<strong>in</strong>g<br />
VCI (Verband der Chemischen<br />
Industrie) hoe hij de ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
van deze cluster en de<br />
Duitse chemische <strong>in</strong>dustrie ziet <strong>in</strong><br />
de (nabije) toekomst.
Om meteen maar met de deur <strong>in</strong> huis<br />
te vallen: hoe belangrijk is de ARRRAcluster<br />
voor Europa?<br />
“Heel belangrijk. Grote delen van de<br />
Europese petrochemie bev<strong>in</strong>den<br />
zich <strong>in</strong> de mond<strong>in</strong>g van de Rijn.<br />
Basisproducten die <strong>in</strong> dit gebied<br />
geproduceerd worden, gaan per<br />
pijplijn, over de Rijn, per spoor of<br />
over de weg naar klanten <strong>in</strong> de<br />
regio. Aldaar worden ze omgezet <strong>in</strong><br />
hoogwaardige <strong>in</strong>dustriële chemicaliën<br />
of verwerkt door de fijn- en speciaalchemie.<br />
De Rijnhavens zijn de<br />
poort naar de wereld voor chemicaliën<br />
die made <strong>in</strong> Europe zijn. Duitsland,<br />
België en Nederland zijn gezamenlijk<br />
goed voor maar liefst 40<br />
procent van de chemische productie<br />
<strong>in</strong> de EU. Op dit moment is deze<br />
cluster dus van groot belang voor de<br />
chemie <strong>in</strong> Europa, en er pleit veel<br />
voor om dit zo te houden. Of dat ook<br />
lukt hangt af van de flexibiliteit van<br />
bedrijven. Hoe succesvol treden zij<br />
de uitdag<strong>in</strong>gen van de globaliser<strong>in</strong>g<br />
tegemoet? Weten ze oploss<strong>in</strong>gen te<br />
ontwikkelen voor de wereldwijde<br />
megatrends?”<br />
Is er wel sprake van één samenwerkende<br />
cluster?<br />
“Zeker, want er is een zeer goede<br />
uitwissel<strong>in</strong>g van goederen tussen de<br />
drie landen. Dat komt doordat er<br />
veel waardeketens zijn <strong>in</strong> dit gebied.<br />
Als je een waardeketen hebt <strong>in</strong> de<br />
directe omgev<strong>in</strong>g van je productie,<br />
heb je een korte l<strong>in</strong>k tussen leverancier<br />
en klant. Neem bijvoorbeeld<br />
de automotive <strong>in</strong> Duitsland, de grootste<br />
klant van de chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
<strong>in</strong> deze regio. De automotive kent<br />
vele succesvolle samenwerk<strong>in</strong>gsverbanden,<br />
zowel met Duitse bedrijven<br />
zoals BASF, Evonik Industries<br />
en Lanxess als met bedrijven <strong>in</strong><br />
foto: hollandse hoogte<br />
Nederland en België die voor deze<br />
<strong>in</strong>dustrie produceren.”<br />
Faciliteren de overheden van de drie<br />
landen deze cluster voldoende?<br />
“Dat kan beter. In dit kle<strong>in</strong>e gebied<br />
hebben we niet veel grondstoffen en<br />
geen energiebronnen. Wat we wél<br />
hebben is de beziel<strong>in</strong>g om via <strong>in</strong>novatie<br />
met nieuwe producten te<br />
komen. Willen we daarmee <strong>in</strong>ternationaal<br />
concurreren, dan hebben we<br />
meer hulp van de politiek nodig.”<br />
Zoals?<br />
“We hebben vooral een <strong>in</strong>dustriepolitiek<br />
nodig die <strong>in</strong>novatie stimuleert<br />
door de juiste randvoorwaarden te<br />
scheppen. Als we klaar willen zijn<br />
voor de <strong>in</strong>ternationale concurrentie,<br />
hebben we bijvoorbeeld meer <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen<br />
<strong>in</strong> r&d, onderwijs en <strong>in</strong>frastructuur<br />
nodig. Daarnaast kun je je<br />
afvragen of we wel de juiste agenda<br />
voor emissiehandel hebben en of de<br />
samenwerk<strong>in</strong>g met andere delen<br />
van de wereld voor grondstoffen wel<br />
goed geregeld is. Andere voor ons<br />
belangrijke randvoorwaarden zijn<br />
vrije wereldhandel en een Europese<br />
energiemarkt, die nog steeds niet<br />
echt Europees is. Ook zou de wetgev<strong>in</strong>g<br />
vereenvoudigd kunnen worden,<br />
en de bureaucratie verm<strong>in</strong>derd. Van<br />
nieuwe wetgev<strong>in</strong>g zou bovendien<br />
gecheckt moeten worden hoe deze<br />
onze concurrentiepositie beïnvloedt.<br />
Al deze maatregelen bevorderen de<br />
groeipotentie, verm<strong>in</strong>deren de<br />
schulden, en creëren welvaart voor<br />
de burgers. Concreet heeft de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie behoefte aan<br />
belast<strong>in</strong>gprikkels voor r&d, goede<br />
transport<strong>in</strong>frastructuur, en<br />
betrouwbare en betaalbare energievoorzien<strong>in</strong>gen.<br />
Heel belangrijk zijn<br />
daarnaast onderwijs en tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g<br />
“ De automotive <strong>in</strong> Duitsland is de<br />
grootste klant van de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> deze regio”<br />
voor jonge mensen om de wetenschappelijke<br />
staf van de toekomst<br />
zeker te stellen.”<br />
Wat kan de <strong>in</strong>dustrie zelf doen?<br />
“Om <strong>in</strong>ternationaal te concurreren<br />
moeten bedrijven ten eerste hun<br />
<strong>in</strong>novatie-<strong>in</strong>spann<strong>in</strong>gen vergroten.<br />
Ten tweede zijn verse wereldwijde<br />
<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> plants nodig, omdat<br />
sommige productiesites verouderd<br />
en te kle<strong>in</strong> zijn. Beide aspecten gelden<br />
vooral voor de basischemie. Wat<br />
betreft de fijn- en speciaalchemie is<br />
<strong>het</strong> essentieel om <strong>in</strong>novatieve producten<br />
te ontwikkelen en nieuwe<br />
markten te openen. Dit kan alleen<br />
gedaan worden <strong>in</strong> nauw contact met<br />
klanten, en daarom zijn samenwerk<strong>in</strong>gsverbanden<br />
met de e<strong>in</strong>dproducenten<br />
heel belangrijk. Daarnaast<br />
wordt <strong>het</strong> onderwerp duurzaamheid<br />
steeds belangrijker, dus daar moeten<br />
bedrijven ook <strong>in</strong> meegaan.<br />
Iets anders is dat Duitsland, Nederland<br />
en België hoge schulden hebben.<br />
Omdat stabiliteit een eerste<br />
vereiste is voor groei, moeten de<br />
schulden de komende jaren verlaagd<br />
worden tot een acceptabel<br />
niveau. Consolidatie is nodig, maar<br />
snoeien <strong>in</strong> <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen zou weer<br />
de verkeerde bespar<strong>in</strong>g zijn.”<br />
U noemde al <strong>het</strong> belang van onderwijs.<br />
In Nederland staat ons een tekort aan<br />
chemici en eng<strong>in</strong>eers te wachten. Een<br />
van de oorzaken is <strong>het</strong> slechte imago<br />
van de chemie. Het lijkt alsof Duitsland<br />
dat probleem niet heeft.<br />
“Tot nu toe hebben we <strong>in</strong>derdaad<br />
altijd voldoende bètastudenten<br />
gehad. Misschien heeft dit te maken<br />
met de culturele achtergrond.<br />
Nederland wordt vooral gezien als<br />
een land van ontdekk<strong>in</strong>gsreizigers<br />
en kooplieden. Duitsland was nooit e<br />
Visie 2030/2050<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 37
Utz Tillmann<br />
38 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
gefocust op verre horizonnen en had<br />
nooit die handelsmentaliteit. Wij<br />
focusten ons juist op <strong>het</strong> maken van<br />
d<strong>in</strong>gen. Duitsland is altijd een land<br />
geweest van uitv<strong>in</strong>ders, techneuten<br />
en onderzoekers, en daarom waren<br />
we zo succesvol <strong>in</strong> technologie en<br />
geneesmiddelen. Ons land bood<br />
daardoor altijd voldoende goedbetaalde<br />
en zekere banen voor chemici,<br />
<strong>in</strong>genieurs en wetenschappers,<br />
zodat we altijd voldoende<br />
arbeidskrachten hadden.”<br />
Blijft dat zo <strong>in</strong> de toekomst?<br />
“Niet per def<strong>in</strong>itie. Vanaf grofweg<br />
2030 ontstaat <strong>in</strong> Duitsland door<br />
demografische verander<strong>in</strong>gen een<br />
tekort aan arbeidskrachten, vooral<br />
wat betreft de beter opgeleiden met<br />
speciale vaardigheden. Momenteel<br />
ontstaat er al een tekort aan <strong>in</strong>genieurs.<br />
De VCI doet er daarom alles<br />
aan om jongeren te enthousiasmeren<br />
voor bètastudies. We stellen<br />
bijvoorbeeld aanzienlijke fondsen<br />
beschikbaar voor middelbare scholen.<br />
Zij kunnen daarmee hun chemieonderwijs<br />
levendiger en boeiender<br />
te maken via veel meer<br />
experimenten <strong>in</strong> de klas.”<br />
Een heel ander onderwerp: de biobased<br />
economy. Wat is uw visie<br />
daarop?<br />
“Biobased grondstoffen zijn voor<br />
ons uiteraard belangrijk. De chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> Duitsland zoekt nu<br />
al voor 13 procent van de productie<br />
haar toevlucht tot hernieuwbare<br />
grondstoffen zoals zetmeel, cellulose,<br />
vetten en oliën. Het probleem<br />
is alleen dat we niet over voldoende<br />
landbouwgrond beschikken. Wij<br />
hebben hier de uitdrukk<strong>in</strong>g Teller<br />
oder Tank, bord of benz<strong>in</strong>etank. We<br />
“ Chemie zal zeer<br />
waarschijnlijk<br />
belangrijke bijdragen<br />
blijven leveren<br />
aan de groei en de<br />
welvaart <strong>in</strong> Duitsland”<br />
moeten realistisch blijven en erkennen<br />
dat vanwege de beperkte<br />
beschikbaarheid van landbouwgrond<br />
Duitsland en Europa ook <strong>in</strong><br />
een biobased economy sterk afhankelijk<br />
blijven van de import van<br />
grondstoffen. Gebieden als Azië en<br />
Zuid-Amerika kunnen met hun<br />
enorme landbouwgronden en optimale<br />
klimaatcondities hernieuwbare<br />
grondstoffen veel voordeliger<br />
produceren. Daarom kan alleen via<br />
de wereldmarkt aan een stijgende<br />
vraag naar biomassa voldaan worden.”<br />
De directeur van de Dutch Bioref<strong>in</strong>ery<br />
Cluster zei <strong>in</strong> dit <strong>blad</strong> dat de transitie<br />
naar een biobased economy rond 2080<br />
voltooid zal zijn. Mee eens?<br />
“In 1990 konden we met geen mogelijkheid<br />
voorspellen hoe de wereld<br />
er nu, slechts tw<strong>in</strong>tig jaar later, uit<br />
zou zien. 2080 is daarom al helemaal<br />
te ver weg voor welke voorspell<strong>in</strong>g<br />
dan ook.”<br />
Eén d<strong>in</strong>g is zeker <strong>in</strong> de toekomst: geen<br />
aardolie meer.<br />
“Dat hangt er vanaf hoe je met de<br />
bestaande reserves omgaat.<br />
Momenteel gaat maar tussen de 8<br />
en de 10 procent van de totale olieproductie<br />
naar de chemische <strong>in</strong>dustrie.<br />
Als we olie niet meer voor<br />
auto’s en verwarm<strong>in</strong>g gebruiken,<br />
dan hebben we olie genoeg voor een<br />
heel, heel lange tijd.<br />
U noemde net al Azië en Zuid-Amerika.<br />
Moet Europa de opkomende economieën<br />
vrezen?<br />
“Nee. Wij zien <strong>in</strong> de groei van de<br />
deze landen vooral een kans, en<br />
daarom zijn we <strong>in</strong> al deze opkomende<br />
markten aanwezig. Als de<br />
welvaart <strong>in</strong> de dichtst bevolkte<br />
gebieden op aarde toeneemt, gaat<br />
de vraag naar <strong>in</strong>dustriële goederen<br />
en chemicaliën daar ook omhoog.<br />
Chemiebedrijven kunnen van die<br />
groei profiteren via export en lokale<br />
productiefaciliteiten.”<br />
Maar de concurrentie wordt wereldwijd<br />
wel steviger.<br />
“Natuurlijk, maar daar zijn wij niet<br />
bang voor. Concurrentie is een uitdag<strong>in</strong>g<br />
voor ons om <strong>het</strong> beter te<br />
doen. Wat we moeten doen is sneller<br />
<strong>in</strong>noveren dan deze opkomende<br />
landen. Als we de eerste zijn, kunnen<br />
we eraan verdienen.<br />
Er is <strong>in</strong> ieder geval één fout die we<br />
niet moeten maken, en dat is op<br />
onze lauweren rusten en teren op<br />
reeds bereikte successen. Wie stilstaat<br />
op <strong>het</strong> gebied van r&d komt <strong>in</strong><br />
dit tijdperk van globaliserende<br />
markten snel op een achterstand te<br />
staan. Onze koppositie <strong>in</strong> technologie<br />
en <strong>in</strong>novatie moet steeds<br />
opnieuw verdiend en beschermd<br />
worden. Jaar <strong>in</strong>, jaar uit.”<br />
Zal de huidige crisis de Duitse chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie beïnvloeden?<br />
“Na de crisis <strong>in</strong> 2008 hadden we een<br />
sterke stijg<strong>in</strong>g van de productie. 2011<br />
is zelfs <strong>het</strong> beste jaar <strong>in</strong> onze<br />
geschiedenis. De stijg<strong>in</strong>g van de<br />
productie zal <strong>in</strong> 2012 afnemen, maar<br />
zelfs als we <strong>in</strong> 2012 maar 1 procent<br />
meer halen, hebben we weer een<br />
recordjaar.”<br />
Dus u bent positief over de toekomst?<br />
“Zeer positief. Als ik kijk naar onze<br />
<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> <strong>in</strong>novatie, 8.8 miljard<br />
euro <strong>in</strong> 2011, dan is Duitsland op<br />
de goede weg. Ik zie geen enkel probleem,<br />
mits we de juiste randvoorwaarden<br />
krijgen en <strong>in</strong> staat zijn om<br />
nieuwe technologieën te ontwikkelen<br />
voor de uitdag<strong>in</strong>gen van de<br />
samenlev<strong>in</strong>g.<br />
Chemie zal zeer waarschijnlijk<br />
belangrijke bijdragen blijven leveren<br />
aan de groei en de welvaart <strong>in</strong> Duitsland.<br />
Deze bijdragen zullen naar<br />
verwacht<strong>in</strong>g zelfs verder toenemen,<br />
want de grote uitdag<strong>in</strong>gen van de<br />
toekomst - klimaatbescherm<strong>in</strong>g,<br />
voldoende voedsel wereldwijd,<br />
behoud van gezondheid bij een verouderende<br />
populatie – vragen om<br />
<strong>in</strong>novatieve oploss<strong>in</strong>gen van de<br />
<strong>in</strong>dustrie. Om deze uitdag<strong>in</strong>gen aan<br />
te kunnen heeft de Duitse economie<br />
de chemische <strong>in</strong>dustrie nodig als<br />
een <strong>in</strong>novation driver.” p
Denkkracht, daadkracht én praktische oploss<strong>in</strong>gen<br />
TOP-Consultants<br />
Bredaseweg 177<br />
4872 LA Etten-Leur<br />
Tel: 076 - 501 4262<br />
GSM: 06 - 2127 2888<br />
nkuiper@top-consultants.nl<br />
www.top-consultants.nl<br />
TOP-Consultants, geeft antwoorden op<br />
uw vraagstukken op <strong>het</strong> gebied van:<br />
- milieu en vergunn<strong>in</strong>gen<br />
- externe veiligheid<br />
- ruimtelijke ontwikkel<strong>in</strong>gen<br />
- managementsystemen<br />
Excellente diensten voor<br />
BRZO/BEVI bedrijven:<br />
- VR rapportages<br />
- PBZO beleid<br />
- MRA met Proteus<br />
- QRA met Safeti/RBM II<br />
- VBS<br />
- PGS 15/UPD
Yara bespaart geld en energie na evaluatie<br />
ONDERZOEK PERSLUCHTGEBRUIK<br />
LOONT<br />
De Nederlandse fabriek van Yara <strong>in</strong> Sluiskil maakt al s<strong>in</strong>ds jaar en dag gebruik van<br />
een verouderde perslucht<strong>in</strong>stallatie. Daarom onderwierp Yara <strong>in</strong> samenwerk<strong>in</strong>g met<br />
Ingersoll Rand deze aan een grondig onderzoek. Als voorbeeld voor andere chemiebedrijven<br />
fi nancieerde Agentschap NL een deel van dit onderzoek.<br />
Tekst: Annemieke van Ramshorst<br />
“B<br />
ij Yara zoeken we cont<strong>in</strong>u<br />
naar mogelijkheden om<br />
effi ciënter met energie om<br />
te gaan”, zegt Rik Lambotte,<br />
bus<strong>in</strong>ess development &<br />
energy manager bij Yara.<br />
“We nemen deel aan de Meerjarenafspraken<br />
energie-effi ciency (MEE),<br />
en hebben dus als doel om jaarlijks<br />
ten m<strong>in</strong>ste 2 procent energie-effi -<br />
ciënter te worden. Agentschap NL<br />
begeleidt en ondersteunt ons hierbij.”<br />
40 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
Ondergesneeuwd k<strong>in</strong>dje<br />
Om energie te besparen doet Yara<br />
grote <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen, zoals de optimalisatie<br />
van drie ammoniakfabrieken<br />
en recent de bouw van een grote<br />
nieuwe ureumfabriek. Maar <strong>het</strong><br />
bedrijf richt zich ook op de kle<strong>in</strong>ere<br />
d<strong>in</strong>gen, zoals <strong>het</strong> gebruik van utilities.<br />
Lambotte: “In overleg met Willem<br />
de Vries van Agentschap NL<br />
kwamen we op <strong>het</strong> idee om <strong>het</strong> persluchtverbruik<br />
te onderzoeken.<br />
Omdat perslucht niet zo veel kost,<br />
was dit bij Yara altijd een ondergesneeuwd<br />
k<strong>in</strong>dje. Onze compressor is<br />
fl <strong>in</strong>k verouderd en de capaciteit<br />
ervan is niet op maat van <strong>het</strong> evoluerend<br />
verbruik van perslucht. We<br />
hebben door de jaren nauwelijks<br />
met<strong>in</strong>gen gedaan en hadden dus<br />
we<strong>in</strong>ig tot geen <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> <strong>het</strong> verbruik.<br />
Met <strong>het</strong> uitgebreide onderzoek<br />
brachten we de perslucht die verloren<br />
g<strong>in</strong>g <strong>in</strong> kaart én kregen we<br />
<strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> bespar<strong>in</strong>gsmogelijkheden.”<br />
Agentschap NL fi nancierde een deel<br />
van <strong>het</strong> onderzoek. Niet alleen om<br />
Yara te ondersteunen, maar ook<br />
omdat deze case als voorbeeld kan<br />
dienen voor andere bedrijven. Veel<br />
bedrijven <strong>in</strong> de chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
maken nog gebruik van verouderde<br />
perslucht<strong>in</strong>stallaties. Zij kunnen hun<br />
voordeel doen met de resultaten die<br />
uit <strong>het</strong> onderzoek bij Yara naar voren<br />
zijn gekomen.<br />
Oneigenlijk gebruik<br />
Ingersoll Rand, leverancier van<br />
perslucht<strong>in</strong>stallaties, voerde <strong>het</strong><br />
onderzoek bij Yara uit. Adviseur Frits<br />
Mechelse van <strong>het</strong> bedrijf: “Het persluchtverbruik<br />
krijgt <strong>in</strong> veel bedrijven<br />
nauwelijks aandacht omdat <strong>het</strong> met<br />
1 eurocent per kubieke meter relatief<br />
goedkoop is. Maar als een bedrijf als<br />
Yara, dat per uur 25.000 tot 30.000
foto’s: YARA<br />
kubieke meter gebruikt, 20 procent<br />
bespaart op perslucht, komt dit neer<br />
op 500 duizend euro per jaar. Dat is<br />
toch een fl<strong>in</strong>ke kostenbespar<strong>in</strong>g.”<br />
Ingersoll Rand voerde eerst een<br />
pre-audit uit om een goede <strong>in</strong>druk te<br />
krijgen van de perslucht<strong>in</strong>stallatie<br />
van Yara en <strong>het</strong> verbruik. Op basis<br />
daarvan maakte Mechelse een voorstel<br />
voor de daadwerkelijke audit.<br />
Hierbij werd <strong>het</strong> persluchtverbruik<br />
<strong>in</strong> al zijn vormen onder de loep genomen,<br />
onder meer door op locatie te<br />
meten en <strong>in</strong>terviews af te nemen.<br />
Mechelse: “Omdat Yara zelf de afgelopen<br />
jaren nauwelijks met<strong>in</strong>gen<br />
uitvoerde, moesten we bijna op nul<br />
beg<strong>in</strong>nen.”<br />
De audit gaf Yara een helder beeld<br />
van <strong>het</strong> persluchtverbruik.<br />
Mechelse: “Uit <strong>het</strong> onderzoek kwamen<br />
twee belangrijke punten naar<br />
voren. Allereerst bleek veel perslucht<br />
‘oneigenlijk’ te worden<br />
gebruikt. Dat wil zeggen: <strong>in</strong> situaties<br />
waarvoor <strong>het</strong> niet is bedoeld. Zo<br />
gebruikt Yara perslucht om lagers<br />
en reactorwanden te koelen. Ook<br />
staan dra<strong>in</strong>s <strong>in</strong> de w<strong>in</strong>ter voortdurend<br />
open om <strong>het</strong> risico op bevriez<strong>in</strong>g<br />
van <strong>het</strong> vocht dat uit de perslucht<br />
condenseert te verm<strong>in</strong>deren.”<br />
Door <strong>het</strong> oneigenlijke gebruik gaat<br />
veel perslucht verloren. Ingersoll<br />
Rand rekende uit dat als Yara deze<br />
verliezen terugdr<strong>in</strong>gt, dit voor een<br />
bespar<strong>in</strong>g van 7 procent op de energiekosten<br />
van de compressor<strong>in</strong>stallaties<br />
zorgt. “Daarnaast bleek uit<br />
onze audit dat de compressoren<br />
zodanig zijn verouderd dat <strong>het</strong> niet<br />
meer mogelijk is om ze <strong>in</strong> te regelen.<br />
Hierdoor draaien ze altijd op volle<br />
toeren. De overbodige perslucht<br />
wordt gewoon weggeblazen.”<br />
Verrassend<br />
Voor Ellen Cocquyt, process eng<strong>in</strong>eer<br />
bij Yara, waren sommige uitkomsten<br />
erg verrassend. “Bijvoorbeeld<br />
dat er veel perslucht verloren<br />
gaat door openstaande dra<strong>in</strong>s. We<br />
<strong>in</strong>ventariseren nu wat we precies<br />
met de resultaten gaan doen. Het is<br />
goed mogelijk dat we b<strong>in</strong>nenkort een<br />
volledig nieuwe compressor<strong>in</strong>stallatie<br />
aanschaffen. Dankzij de onderzoeksresultaten<br />
kunnen we dan een<br />
<strong>in</strong>stallatie uitzoeken die perfect bij<br />
onze situatie past. Ook besteden we<br />
nu meer aandacht aan meten en<br />
monitoren van <strong>het</strong> gebruik. Op dit<br />
punt heeft <strong>het</strong> onderzoek echt onze<br />
ogen geopend. We hadden van tevoren<br />
niet gedacht dat er zo veel perslucht<br />
verloren g<strong>in</strong>g.”<br />
Routekaart Chemie<br />
De resultaten van <strong>het</strong> onderzoek bij<br />
Yara zijn ook relevant voor andere<br />
bedrijven <strong>in</strong> de branche. Het is<br />
belangrijk om <strong>het</strong> persluchtverbruik<br />
regelmatig onder de loep te nemen,<br />
v<strong>in</strong>dt Re<strong>in</strong>ier Gerrits, speerpuntmanager<br />
energie en klimaat bij de <strong>VNCI</strong>.<br />
“Perslucht is niet duur, maar als <strong>het</strong><br />
om energie besparen gaat, moet je<br />
ook op de kle<strong>in</strong>tjes letten en besparen<br />
waar je besparen kunt. Ik adviseer<br />
daarom om elke paar jaar na te<br />
gaan of perslucht nog op de juiste<br />
manier wordt gebruikt. Dat gaat<br />
verder dan <strong>het</strong> reguliere onderhoud,<br />
want daarbij kijk je alleen naar problemen<br />
met de <strong>in</strong>stallatie.” De<br />
meeste leden van de <strong>VNCI</strong> doen mee<br />
met MJA3 of MEE. Zij hebben dus<br />
afspraken gemaakt over de verbeter<strong>in</strong>g<br />
van energie-efficiency. Gerrits:<br />
“Naast <strong>het</strong> <strong>in</strong>vesteren <strong>in</strong> nieuwe<br />
<strong>in</strong>stallaties kunnen bedrijven eenvoudig<br />
energie besparen door good<br />
housekeep<strong>in</strong>g-maatregelen te<br />
nemen, zoals leid<strong>in</strong>gen beter isoleren<br />
of voorkomen dat apparaten<br />
onnodig stand-by blijven staan. Ik<br />
v<strong>in</strong>d dit onderzoek naar persluchtverbruik<br />
een mooi voorbeeld van hoe<br />
je naast <strong>het</strong> optimaliseren van je<br />
kernprocessen eenvoudig kunt<br />
besparen op utilities. Het past ook<br />
mooi <strong>in</strong> de Routekaart Chemie,<br />
waarmee de chemische <strong>in</strong>dustrie tot<br />
2030 een forse energiebespar<strong>in</strong>g wil<br />
realiseren en de CO2-uitstoot wil<br />
halveren.” p<br />
“We hadden van tevoren<br />
niet gedacht dat er zo veel<br />
perslucht verloren g<strong>in</strong>g”<br />
Over Yara<br />
Yara International ASA is een wereldwijd<br />
opererende ondernem<strong>in</strong>g, gespecialiseerd<br />
<strong>in</strong> landbouwproducten en milieubeschermende<br />
middelen. Als ’s werelds<br />
grootste leverancier van kunstmeststoffen<br />
helpt Yara de groeiende wereldbevolk<strong>in</strong>g<br />
aan levensmiddelen en duurzame<br />
energie. Hun producten helpen ook bij<br />
<strong>het</strong> re<strong>in</strong>igen van de lucht en <strong>het</strong> verwijderen<br />
van giftige afvalstoffen. Het hoofdkantoor<br />
van Yara zit <strong>in</strong> Oslo. Het bedrijf<br />
telt ongeveer 7.600 werknemers en realiseert<br />
een omzet van bijna 62 miljard<br />
euro met activiteiten <strong>in</strong> meer dan vijftig<br />
landen.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie op www.yara.com<br />
Over Mee en MJa3<br />
In Nederland hebben de overheid en <strong>het</strong><br />
bedrijfsleven afspraken gemaakt over<br />
<strong>het</strong> effectief en efficiënt <strong>in</strong>zetten van<br />
energie. Die afspraken zijn vastgelegd <strong>in</strong><br />
de Meerjarenafspraken energie-efficiency<br />
(MEE en MJA3) en richten zich<br />
vooral op energie-<strong>in</strong>tensieve sectoren<br />
(circa 1.200 bedrijven). Het MEE-convenant<br />
is <strong>in</strong> 2009 ondertekend en is toegesneden<br />
op bedrijven die verplicht deelnemen<br />
aan <strong>het</strong> Emissions Trad<strong>in</strong>g System<br />
(ETS), <strong>het</strong> emissiehandelssysteem van<br />
de Europese Unie. Wie deelneemt aan de<br />
meerjarenafspraken kan gerichte hulp<br />
ontvangen. Adviseurs van Agentschap<br />
NL ondersteunen bij <strong>het</strong> opstarten, aanjagen,<br />
voorlichten, begeleiden, adviseren,<br />
faciliteren van kennisnetwerken en<br />
(deels) f<strong>in</strong>ancieren van projecten over<br />
energiebespar<strong>in</strong>g. Het MEE- en MJAprogramma<br />
wordt uitgevoerd door<br />
Agentschap NL, onderdeel van <strong>het</strong><br />
m<strong>in</strong>isterie van Economische Zaken,<br />
Landbouw en Innovatie.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie op<br />
www.agentschapnl.nl/mee<br />
Energie<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 41
Ton Heemskerk (Momentive): proactiviteit<br />
is hét kernwoord voor HSE-verbeter<strong>in</strong>g<br />
Hameren op gedrag<br />
42 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012
Bij Momentive is veiligheid een kernwaarde die van hoog tot laag<br />
wordt uitgedragen. Volgens senior regional HSE manager Ton<br />
Heemskerk is veilig werken eigenlijk simpel. “Het bestaat uit vier<br />
stappen: je moet <strong>het</strong> gevaar kennen, je moet <strong>het</strong> gevaar begrijpen,<br />
je moet een plan hebben om met dat gevaar om te gaan, en je moet<br />
de discipl<strong>in</strong>e hebben om je aan <strong>het</strong> plan te houden. Als je tot vier<br />
kunt tellen, kan je <strong>het</strong>.” Maar zo simpel is <strong>het</strong> <strong>in</strong> de praktijk natuurlijk<br />
niet, vooral vanwege onze emotionele ik.<br />
Tekst: Igor Znidarsic<br />
FOTO’S: CASPER RILA<br />
Betrokken leiderschap is een<br />
van de aandachtspunten <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>VNCI</strong>-actieplan Veiligheid<br />
Voorop. Om <strong>het</strong> belang ervan<br />
te benadrukken, presenteert<br />
Chemie magaz<strong>in</strong>e een aantal<br />
best practices op dit gebied. Bij<br />
navraag naar voorbeelden van<br />
betrokken leiderschap (op health,<br />
safety and environment (HSE)-gebied)<br />
kwam al snel één naam bovendrijven:<br />
Ton Heemskerk, senior regional<br />
HSE manager bij Momentive, divisie<br />
Epoxy, Phenolics and Coat<strong>in</strong>g<br />
Res<strong>in</strong>s. Een belangrijk kenmerk van<br />
betrokken leiderschap is dat directie<br />
en management bewust kiezen voor<br />
veiligheid als topprioriteit. Aan Ton<br />
Heemskerk daarom de vraag waaruit<br />
dit bij Momentive blijkt.<br />
Ton Heemskerk: “Ik noem veiligheid,<br />
de zorg voor mens en milieu, geen<br />
prioriteit, maar een kernwaarde. Bij<br />
ons blijkt dat onder meer uit <strong>het</strong> feit<br />
dat veiligheid tot op <strong>het</strong> hoogste<br />
niveau een aandachtspunt is. Ik heb<br />
bij mijn vorige werkgever nooit meegemaakt<br />
dat <strong>het</strong> management zich<br />
op president- en CEO-niveau <strong>in</strong>houdelijk<br />
bemoeide met <strong>in</strong>cidenten. Bij<br />
Momentive bespreken we maandelijks<br />
alle belangrijke veiligheids<strong>in</strong>cidenten<br />
met <strong>het</strong> senior leadership, en<br />
daar belt heel vaak ook de CEO <strong>in</strong>.<br />
Dat levert mij soms heel moeilijke<br />
vragen op. ”<br />
Kunt u een voorbeeld geven van zo’n<br />
besproken <strong>in</strong>cident?<br />
“We hadden laatst een <strong>in</strong>cident <strong>in</strong><br />
een van onze fabrieken bij <strong>het</strong> spoelen<br />
van een reactor. Om <strong>het</strong> dra<strong>in</strong>proces<br />
na <strong>het</strong> uitkoken te bevorderen<br />
heeft de operator een beetje<br />
stikstofdruk op de reactor gezet,<br />
terwijl de procedure voorschrijft dat<br />
dit atmosferisch dient te gebeuren.<br />
Voor <strong>het</strong> dra<strong>in</strong>en wordt een fl exibele<br />
slang gebruikt. Die g<strong>in</strong>g bewegen<br />
tijdens <strong>het</strong> leegmaken van de reactor<br />
en de man kreeg een beetje heet<br />
water op zijn voet. Gevolg: derdegraads<br />
verbrand<strong>in</strong>g, dus een ernstig<br />
<strong>in</strong>cident. Dit is daarna heel grondig<br />
besproken op <strong>het</strong> hoogste niveau. Er<br />
wordt dan niet alleen gekeken naar<br />
wat die man mogelijk fout heeft<br />
gedaan, maar ook naar de omgev<strong>in</strong>gsfactoren.<br />
Waarom doen we <strong>het</strong><br />
eigenlijk met een slang en niet met<br />
een vaste verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g? Waarom staat<br />
de cultuur op de site <strong>het</strong> toe dat we<br />
de procedures ruim <strong>in</strong>terpreteren?<br />
Hoe goed is er eigenlijk getra<strong>in</strong>d op<br />
die procedures? Uit <strong>het</strong> senior leadership<br />
van Momentive komen ook<br />
heel veel <strong>in</strong>itiatieven om aandacht te<br />
vragen voor veiligheid en om cont<strong>in</strong>u<br />
te zoeken naar verbeter<strong>in</strong>gen.”<br />
Veiligheid Voorop<br />
VEILIGHEID VEILIGHEID VEILIGHEID<br />
VOOROP VOOROP VOOROP<br />
“Iedereen moet <strong>het</strong> goede voorbeeld<br />
geven: sitemanagers, HSE-managers,<br />
productiemanagers, shift<br />
supervisors. Echt iedereen. Daarom<br />
is aanwezigheid op de werkvloer<br />
ook zo belangrijk. De sitemanager is<br />
sowieso bepalend voor de HSEprestatie<br />
van de site. Als de site<br />
slecht presteert op <strong>het</strong> gebied van<br />
HSE, dan zit <strong>het</strong> bij de sitemanager<br />
niet goed. Hij handelt dan niet naar<br />
wat hij zegt en accepteert gebeurtenissen<br />
die hij niet zou moeten<br />
accepteren.”<br />
Wat is er de afgelopen tijd gedaan om<br />
Gedrag speelt bij veiligheid een grote<br />
rol. Hoe krijg je dat tussen de oren?<br />
“Daar is geen kant-en-klaar recept<br />
voor. Het heeft alles te maken met<br />
verander<strong>in</strong>gsmanagement. De<br />
mens bestaat uit een rationele en<br />
een emotionele ik. De emotionele ik<br />
probeert de rationele ik steeds te<br />
de veiligheid te verbeteren?<br />
overheersen. Je weet dat je niet te<br />
“Op een site <strong>in</strong> Nederland hebben we veel moet eten of te hard moet rij-<br />
een aantal extra veiligheidsstudies den, en toch doe je <strong>het</strong>. Als de ratio-<br />
uitgevoerd, en die leidden tot verbenele doelstell<strong>in</strong>g ‘geen <strong>in</strong>cidenten’<br />
terprojecten. Hieruit is onder meer is, moet je een aantal rationele<br />
naar voren gekomen dat de commu- stappen ondernemen om dat doel te<br />
nicatie verbeterd kan worden, en dus bereiken: de procedure volgen, de<br />
is er een nieuw communicatiesys- juiste persoonlijke bescherm<strong>in</strong>gsteem<br />
uitgerold waarmee alle menmiddelen hebben, de werkplek<br />
sen, en <strong>in</strong> <strong>het</strong> bijzonder de verschil- afschermen, zorgen voor afzuig<strong>in</strong>g<br />
lende ploegendiensten, bereikt voordat je beg<strong>in</strong>t, et cetera. Mensen<br />
worden. Ook zijn een aantal spoel- kennen al deze rationele stappen,<br />
procedures verbeterd om de kans op en toch handelen ze soms anders.<br />
blootstell<strong>in</strong>g aan chemicaliën te Waarom? Omdat de rationele ik op<br />
m<strong>in</strong>imaliseren, want uit analyses een gegeven moment moe wordt<br />
bleek dat dit beter kon. Daarnaast van <strong>het</strong> cont<strong>in</strong>u onderdrukken van<br />
zijn er een aantal procesautomatise- de impulsen uit de emotionele ik,<br />
r<strong>in</strong>gsprojecten geïnitieerd om <strong>het</strong> want dat vraagt veel energie. Dan<br />
down brengen van de fabriek verder krijgt de emotionele ik de overhand<br />
te automatiseren. Zo kan ik nog wel en gaat <strong>het</strong> mis. Je moet daarom de<br />
even doorgaan.”<br />
rationele ik ondersteunen door de<br />
omstandigheden te veranderen,<br />
Betrokken leiderschap betekent ook waardoor mensen m<strong>in</strong>der snel<br />
dat de leid<strong>in</strong>ggevenden <strong>het</strong> goede terugvallen <strong>in</strong> hun oude gebruiken<br />
voorbeeld geven en <strong>het</strong> belang van of deze gewoontes helemaal kwijt-<br />
veiligheid tonen <strong>in</strong> <strong>het</strong> eigen handelen. raken. Dat vraagt cont<strong>in</strong>u aandacht, e<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 43
eflectie, elk <strong>in</strong>cidentje onderzoeken,<br />
elke keer weer hameren op<br />
gedrag, voorbeeldgedrag van leid<strong>in</strong>ggevenden,<br />
en niet tolereren van<br />
ongewenst gedrag.”<br />
In <strong>het</strong> standaardwerk De zeven<br />
eigenschappen van effectief leiderschap<br />
van Stephen Covey wordt als<br />
eerste eigenschap ‘wees proactief’<br />
genoemd. Mee eens?<br />
“Ik ben een fan van Covey en onderschrijf<br />
dit volledig. Een goede sitemanager<br />
is proactief: hij is altijd op<br />
zoek naar verbeter<strong>in</strong>gen.”<br />
Alleen hebben mensen helaas een<br />
weerstand tegen verander<strong>in</strong>gen.<br />
“Dat is niet waar. Het beste bewijs<br />
dat mensen bereid zijn om grote<br />
verander<strong>in</strong>gen te accepteren is dat ze<br />
k<strong>in</strong>deren krijgen. Welk rationeel<br />
mens kiest voor niet meer regelmatig<br />
met je vrienden uit, niet meer<br />
naar <strong>het</strong> theater, slaapgebrek, vieze<br />
luiers, huilende k<strong>in</strong>deren, <strong>in</strong>vloed op<br />
je werk omdat je hen naar school<br />
moet brengen? Toch accepteert<br />
iedereen deze verander<strong>in</strong>g.<br />
Waarom?”<br />
Omdat je er iets moois voor terugkrijgt?<br />
“Inderdaad. De verander<strong>in</strong>g is de<br />
moeite waard vanwege wat je ervoor<br />
terugkrijgt. Als je over tafel krijgt<br />
wat de voordelen zijn van de veran-<br />
44 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
“Welk rationeel mens kiest voor niet<br />
meer uitgaan, vieze luiers en huilende<br />
k<strong>in</strong>deren?”<br />
der<strong>in</strong>g, hebben mensen er geen<br />
moeite mee. Het gaat er dus om dat<br />
managers en leid<strong>in</strong>ggevenden de<br />
voordelen <strong>in</strong>zien van proactief handelen:<br />
geen <strong>in</strong>cidenten en milieuoverschrijd<strong>in</strong>gen,<br />
de fabriek kan<br />
elke dag maken wat de bus<strong>in</strong>ess<br />
verlangt, en de kosten zijn beheerst.<br />
Bovendien hoeft de werknemer niet<br />
de ene dag hard en de andere dag<br />
langzaam te lopen. Hij kan gepland<br />
vrij nemen, want <strong>het</strong> is allemaal<br />
beheerst. Al die <strong>in</strong>terrupties die de<br />
ideale staat verstoren heb je niet.<br />
Het leven wordt gewoon veel makkelijker<br />
voor <strong>het</strong> management en<br />
voor <strong>het</strong> personeel. Proactiviteit is<br />
echt hét kernwoord voor HSE-verbeter<strong>in</strong>g.”<br />
Hoe ga je <strong>in</strong> dit kader om met contractors?<br />
“De chemische <strong>in</strong>dustrie kan redelijkerwijs<br />
niet zonder contractors<br />
bestaan. Daarom is de contractor<br />
m<strong>in</strong>stens zo waardevol als je eigen<br />
medewerker, alleen is hij niet<br />
bekend met de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g waar<strong>in</strong> hij<br />
werkt. Over hoe hij zijn werk doet<br />
moet je je niet te druk maken, maar<br />
wel over de omstandigheden waaronder<br />
hij dat doet. Bied hem daarom<br />
de gelegenheid om vanuit zijn eigen<br />
expertise zijn werk goed te doen.<br />
Uiteraard zijn er ook problemen met<br />
contractors, zoals valse diploma’s<br />
en taalproblemen. Dat betekent dat<br />
je ook je toezicht moet organiseren,<br />
daarvoor mensen moet vrijmaken of<br />
<strong>in</strong>huren, en duidelijk moet vertellen<br />
waar ze op moeten letten.”<br />
De tweede eigenschap van effectief<br />
leiderschap die Covey noemt is ‘beg<strong>in</strong><br />
met <strong>het</strong> e<strong>in</strong>de voor ogen’. Hoe wil je<br />
dat er over je wordt gesproken <strong>in</strong> je<br />
afscheidsspeech? En wat doe je eraan<br />
om dat te bereiken?<br />
“Voor mij geldt altijd: <strong>het</strong> glas is half<br />
vol en er is licht aan <strong>het</strong> e<strong>in</strong>de van de<br />
tunnel. Humor en positivisme v<strong>in</strong>d ik<br />
superbelangrijke eigenschappen,<br />
want ze helpen je om je doelstell<strong>in</strong>gen<br />
makkelijker te realiseren. Mensen<br />
werken veel liever samen met<br />
iemand die ondersteunend en positief<br />
is dan met iemand die alleen de<br />
dark side van d<strong>in</strong>gen <strong>in</strong>ziet. Ik hoop<br />
dus dat ze mij her<strong>in</strong>neren als een<br />
opgeruimde, optimistische en creatieve<br />
manager die altijd op zoek was<br />
naar betere HSE-prestaties.”<br />
En hoe wilt u <strong>het</strong> bedrijf achterlaten?<br />
“Met een hoger veiligheidsprestatieniveau<br />
dan nu. Het is nog steeds niet<br />
altijd nul, en ook al is <strong>het</strong> nu nul, dan<br />
moet <strong>het</strong> dat over tien jaar nog<br />
steeds zijn. Verder wil ik dat mensen<br />
zich meer bewust zijn van wat ze zelf<br />
aan hun werkomstandigheden kunnen<br />
doen om weer veilig naar huis te<br />
gaan.<br />
Eigenlijk is veilig werken <strong>het</strong> simpelste<br />
wat er is. Ons werk-veiligkwadrant<br />
is gebaseerd op plan, do,<br />
check, act, en bestaat uit vier stappen:<br />
je moet <strong>het</strong> gevaar kennen, je<br />
moet <strong>het</strong> gevaar begrijpen, je moet<br />
een plan hebben om met dat gevaar<br />
om te gaan, en je moet de discipl<strong>in</strong>e<br />
hebben om je aan <strong>het</strong> plan te houden.<br />
Als je tot vier kunt tellen, kun je<br />
veilig werken.” p<br />
veiligheid voorop<br />
Een van de kernelementen van een goede veiligheidscultuur,<br />
en tevens een van de onderliggende<br />
pr<strong>in</strong>cipes van Responsible Care, is betrokken leiderschap.<br />
Dit is dan ook een van de aandachtspunten <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>VNCI</strong>-actieplan Veiligheid Voorop. Om hier een<br />
extra impuls aan te geven, zal de <strong>VNCI</strong> een aantal<br />
<strong>in</strong>dicatoren voor leiderschap en cultuur bij haar<br />
leden meten en daarover rapporteren. Met <strong>het</strong><br />
meet<strong>in</strong>strument ‘Senior Manager Inspecties’ wordt<br />
de betrokkenheid van de hoogste leid<strong>in</strong>ggevende bij<br />
veiligheid zichtbaar gemaakt. Daarnaast worden<br />
best practices getoond <strong>in</strong> Chemie magaz<strong>in</strong>e.<br />
MoMentive<br />
Momentive Specialty Chemicals is onderdeel van de<br />
Amerikaanse fijnchemiegigant Momentive. Het<br />
bedrijf heeft tienduizend werknemers <strong>in</strong> 117 vestig<strong>in</strong>gen<br />
wereldwijd, waaronder vier vestig<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de<br />
regio Rotterdam. Momentive maakt op basis van<br />
olieproducten onder meer epoxyharsen, waaruit<br />
coat<strong>in</strong>gs worden gemaakt. Ook maakt <strong>het</strong> bedrijf<br />
siliconenrubber, kwartsglas, sportartikelen en<br />
pr<strong>in</strong>tplaten voor bijvoorbeeld computers. De jaaromzet<br />
bedraagt 7,5 miljard dollar.
Technip: a leader <strong>in</strong> plant<br />
design and construction<br />
Technip is een wereldwijd leider <strong>in</strong> design, eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g, lever<strong>in</strong>g en<br />
bouw van <strong>in</strong>stallaties <strong>in</strong> de olie & gas en (petro)chemie.<br />
Met vertegenwoordig<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> 48 landen en 25.000 medewerkers kan<br />
Technip projecten van elke omvang en op elke locatie uitvoeren.<br />
In Nederland werken 500 mensen bij Technip.<br />
Technip Benelux B.V.<br />
Technip Benelux B.V. voert wereldwijd complexe EPC projecten uit op <strong>het</strong> gebied van o.a. ethyleen- en waterstof/<br />
synthesegasprojecten, raff<strong>in</strong>aderijprojecten, gasbehandel<strong>in</strong>g, alsmede LNG process<strong>in</strong>g, LNG-opslag, CO 2 -verwijder<strong>in</strong>g en<br />
bio-energie. Onze activiteiten gaan van de haalbaarheidsstudiefase tot de <strong>in</strong>gebruikname, dus <strong>in</strong>clusief plant ontwerp,<br />
eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g, <strong>in</strong>koop, bouw en management (EPCM) op basis van eigen technologie en onder licentie van derden.<br />
Technip-EPG B.V.<br />
Technip-EPG levert, als multidiscipl<strong>in</strong>air <strong>in</strong>genieursbureau, ruim 30 jaar haar diensten en services aan de Nederlandse markt.<br />
Om onze dienstverlen<strong>in</strong>g verder te optimaliseren en uit te breiden, werken we b<strong>in</strong>nen de Technip Groep <strong>in</strong>tensief samen.<br />
Hierdoor wordt onze ervar<strong>in</strong>g op <strong>het</strong> gebied van olie & gas, (petro)chemie, offshore, bouw & <strong>in</strong>fra, HVAC en energy & water<br />
gecomb<strong>in</strong>eerd met de uitstekende project- en constructiemanagement expertise van Technip.<br />
Technip Benelux B.V.<br />
Postbus 86<br />
2700 AB Zoetermeer<br />
Tel: 079 3293 600<br />
Email: tpbenelux@technip.com<br />
URL: www.technip.nl<br />
www.technip.com<br />
Technip-EPG B.V.<br />
Postbus 8568<br />
3009 AN Rotterdam<br />
Tel: 010 220 70 70<br />
Email: <strong>in</strong>foepg@technip.com<br />
URL: www.technip-epg.nl
lekochemie.nl<br />
GEVAARLIJK GOED VERPAKT ?!<br />
CarePack Holland heeft <strong>het</strong> grootste assortiment<br />
UN-gekeurde verpakk<strong>in</strong>gen<br />
voor gevaarlijke stoffen<br />
- monsterverpakk<strong>in</strong>gen - jerrycans<br />
- dozen, standaard maten - blikken<br />
- dozen, op maat - vaten<br />
- 4GV-dozen - palletboxen<br />
- medische verpakk<strong>in</strong>gen - flessen<br />
- transportbakken - zakken<br />
CarePack Holland BV - Tel 020-3540787 - Fax 020-3540650<br />
Em ail <strong>in</strong>fo@ carepack.nl - W ebsite www.carepack.nl<br />
Professioneel, fl exibel, modern & <strong>in</strong>novatief<br />
Het afvullen en mengen van<br />
chemische stoffen is een vak apart.<br />
Een vak dat wij beheersen als de beste.<br />
Al s<strong>in</strong>ds 1934.<br />
Of <strong>het</strong> nu gaat om <strong>het</strong> afvullen van<br />
een kle<strong>in</strong>verpakk<strong>in</strong>g of <strong>het</strong> mengen van stoffen met<br />
een UN classifi catie <strong>in</strong> een 1000-liter verpakk<strong>in</strong>g,<br />
Bleko Chemie heeft de perfecte mix <strong>in</strong> huis.<br />
Meer weten?<br />
Bel 053-4315835 of kijk op blekochemie.nl<br />
Innovatief s<strong>in</strong>ds 1934
MANAGERS DENKEN NIET<br />
ALLEEN AAN GOEDKOOP<br />
AFVAL DUMPEN<br />
Wat zijn de grootste obstakels die bedrijven tegenkomen tijdens hun transitie naar een<br />
(meer) duurzaam opererend bedrijf? Die vraag gooide een market<strong>in</strong>gmanager chemicals<br />
van een onderzoeks<strong>in</strong>stituut <strong>in</strong> de <strong>VNCI</strong>-groep op L<strong>in</strong>kedIn. Een samenvatt<strong>in</strong>g van<br />
de discussie.<br />
Tekst: Igor Znidarsic<br />
‘D<br />
e waan van de dag en de short term shareholder value overheersen”,<br />
aldus een sitemanager. Oftewel: bedrijven zijn<br />
er vooral op uit om op de korte termijn geld te verdienen.<br />
Een chemisch <strong>in</strong>genieur ziet <strong>het</strong> zo: “Zolang je je afval<br />
goedkoop kwijt kunt <strong>in</strong> een putje ergens op de wereld<br />
waar je er geen last van hebt, zal er geen of nauwelijks<br />
druk worden uitgeoefend om duurzaam te gaan produceren.”<br />
Om duurzaamheid af te dw<strong>in</strong>gen zou daarom de veroorzaker<br />
van <strong>het</strong> afvalprobleem ook voor de oploss<strong>in</strong>g<br />
moeten zorgen. De vervuiler betaalt dus. “Dw<strong>in</strong>g een land zijn vuil <strong>in</strong> eigen<br />
land op te ruimen”, vervolgt hij. “Dan zien de mensen <strong>het</strong> vuil, ze ruiken <strong>het</strong>,<br />
en zullen veel sneller geneigd zijn om er m<strong>in</strong>der van te produceren.” De<br />
market<strong>in</strong>gmanager ziet nog een mogelijkheid: <strong>het</strong> afval via (nieuwe) technologieën<br />
omzetten naar een nieuwe, waardevolle grondstof.<br />
Twee jaar<br />
Een journalist ziet nog een obstakel: de korte tijd van twee jaar waar<strong>in</strong><br />
<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> duurzaamheid terugverdiend moeten worden. Om de<br />
milieueffi ciëntie te vergroten en de terugverdientijd te verkorten moeten<br />
sommige batchprocessen cont<strong>in</strong>u gemaakt worden, oppert de market<strong>in</strong>gmanager.<br />
Dat is goed voor <strong>het</strong> milieu en kan fi nancieel heel aantrekkelijk<br />
zijn. “Ook is <strong>het</strong> van belang de stakeholders, zoals banken en pensioenfondsen,<br />
ervan te overtuigen dat een duurzaam georiënteerd bedrijf niet meer<br />
kan blijven streven naar w<strong>in</strong>stmaximalisatie, wil <strong>het</strong> op de lange termijn<br />
blijven opereren.”<br />
Goedkope grondstoffen<br />
Dan komt nog een ander obstakel om de hoek kijken: <strong>het</strong> ontbreken van een<br />
mondiaal gelijk speelveld, aldus een Responsible Care-manager. “Een aantal<br />
landen heeft enorme fi nanciële voordelen, zoals goedkope grondstoffen<br />
of arbeidskrachten. Om toch hiermee te kunnen concurreren wordt er nog<br />
(te) vaak voor gekozen om niet te <strong>in</strong>vesteren <strong>in</strong> verduurzam<strong>in</strong>g van processen<br />
of producten, terwijl dit op de langere termijn de enige weg zal zijn om<br />
te concurreren met eerdergenoemde landen.” Duurzaamheid zou volgens<br />
de eerste journalist <strong>in</strong>tegraal onderdeel moeten uitmaken van de strategie<br />
van een bedrijf. “Alleen dan kun je verwachten dat een bedrijf daadwerkelijk<br />
stappen zet op weg naar een duurzame toekomst.”<br />
Dumpen<br />
Tot slot merkt een adviseur op dat <strong>het</strong> beleid van een bedrijf een refl ectie is<br />
van wat de bestuurders en <strong>het</strong> management v<strong>in</strong>den. “Ik weiger te geloven<br />
dat bestuurders en managers alleen maar denken aan goedkoop afval<br />
dumpen. Misschien worden niet alle goede ideeën op de juiste manier overgebracht<br />
en is <strong>het</strong> soms moeilijker dan verwacht. Ja, geld speelt, zeker nu,<br />
een grote rol. Maar laten we proberen de bedrijven positief te benaderen,<br />
wie weet heeft <strong>het</strong> effect.”p<br />
Vox Chemici<br />
OPMERKELIJK<br />
“ Dw<strong>in</strong>g een<br />
land zijn vuil <strong>in</strong><br />
eigen land op te<br />
ruimen.”<br />
“Een duurzaam<br />
bedrijf kan niet<br />
blijven streven<br />
naar w<strong>in</strong>stmaximalisatie.”<br />
“Een aantal<br />
landen heeft<br />
enorme fi nanciele<br />
voordelen.”<br />
“Ja, geld speelt,<br />
zeker nu, een<br />
grote rol.”<br />
WWW<br />
Volg de discussie op:<br />
www.vnci.nl/discussie<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 47
Inaugural Conference<br />
TU Delft Process Technology Institute<br />
Process Technology For The Future World<br />
- Build<strong>in</strong>g Bridges Across Boundaries -<br />
TU Delft Process Technology Institute has pleasure<br />
<strong>in</strong> <strong>in</strong>vit<strong>in</strong>g you to its <strong>in</strong>augural scientifi c conference.<br />
The leitmotif of the conference is the role of<br />
multidiscipl<strong>in</strong>ary research <strong>in</strong> advanc<strong>in</strong>g progress <strong>in</strong><br />
process technology. We hope to offer the participants<br />
an attractive programme <strong>in</strong>clud<strong>in</strong>g:<br />
• Inspir<strong>in</strong>g lectures by prom<strong>in</strong>ent <strong>in</strong>ternational<br />
speakers from the academic world and <strong>in</strong>dustry.<br />
Speakers <strong>in</strong>clude:<br />
• Rafi qul Gani (DTU - Technical University of<br />
Denmark, Scientifi c Vice President of the<br />
European Federation of Chemical Eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g)<br />
• Gregory Stephanopoulos (MIT,<br />
Head of the Bio<strong>in</strong>formatics & Metabolic<br />
Eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g Laboratory)<br />
• James Clark (University of York, Director<br />
of the Green Chemistry Centre of Excellence<br />
for Industry)<br />
• Visits to research laboratories of the Chemical<br />
Eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g, Biotechnology and Process & Energy<br />
Departments<br />
• Poster session <strong>in</strong> the new Institute facility<br />
• Presentation of the Special Issue of the Elsevier<br />
Chemical Eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g and Process<strong>in</strong>g: Process<br />
Intensifi cation journal on Delft Skyl<strong>in</strong>e Debates<br />
• Bayer Master Class ‘Factory of the Future’<br />
(Thursday 1 March, TU students only)<br />
www.process.tudelft.nl<br />
Where and when?<br />
Friday 2 March 2012; 9:00-18:00<br />
The conference starts at the Aula Congress Centre<br />
Delft, Mekelweg 5, Delft.<br />
More <strong>in</strong>formation<br />
Participation <strong>in</strong> the conference is free,<br />
though registration is obligatory.<br />
For more <strong>in</strong>formation and to register:<br />
www.process.tudelft.nl<br />
TU Delft Process Technology Institute<br />
The newly established TU Delft Process Technology<br />
Institute comprises fourteen full-time chairs with<br />
nearly 200 PhD students, post-docs and guest<br />
researchers <strong>in</strong> three departments: Chemical<br />
Eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g, Bio-technology and Process & Energy.<br />
The Institute will focus on multidiscipl<strong>in</strong>ary research<br />
<strong>in</strong> three areas: Biochemical Process Eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g,<br />
Process Intensifi cation and Process Technology for<br />
Advanced Materials.
100 procent plantaardig<br />
Fles uit biomassa<br />
Avantium produceert plastics uit<br />
natuurlijke grondstoffen, en niet zonder<br />
succes. E<strong>in</strong>d 2011 opende <strong>het</strong> bedrijf een<br />
pilotfabriek <strong>in</strong> Geleen, en bovendien is<br />
een meerjarige samenwerk<strong>in</strong>g met<br />
Coca-Cola gestart om te werken aan de<br />
ontwikkel<strong>in</strong>g van een milieuvriendelijke<br />
opvolger van de huidige PET-fles.<br />
Tekst: Emma van Laar<br />
Avantium is gespecialiseerd<br />
<strong>in</strong> de ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
en productie van<br />
zoge<strong>het</strong>en furanics. Dit<br />
is een groep chemische<br />
bouwstenen waarmee<br />
biobrandstoffen en<br />
bioplastics vervaardigd<br />
kunnen worden. De<br />
nadruk ligt momenteel op bioplastics<br />
en chemicaliën, waardoor de<br />
ontwikkel<strong>in</strong>g van brandstoffen op<br />
een lager pitje staat. Textiel, supervezels,<br />
weekmakers, harsen, verven<br />
en lakken zijn enkele voorbeelden<br />
van toepass<strong>in</strong>gen. De belangrijkste<br />
toepass<strong>in</strong>g is op dit moment <strong>het</strong><br />
biobased polyester PEF. Met de op 8<br />
december 2011 geopende pilotfabriek<br />
<strong>in</strong> Limburg wil Avantium aantonen<br />
dat <strong>het</strong> mogelijk én rendabel<br />
is om bioplastic te maken.<br />
YXY-technologie<br />
Avantium (opgericht <strong>in</strong> 2000) ontwikkelde<br />
een katalytisch proces,<br />
YXY gedoopt, om koolhydraten uit<br />
biomassa om te zetten naar groene<br />
bouwstenen. Vanuit C6-suikers<br />
wordt FDCA (2,5-furaandicarbonzuur)<br />
gemaakt. “Eerst haalt een<br />
dehydratatiestap de zuurstof uit de<br />
koolhydraten, met als resultaat een<br />
furaanmolecuul. Door dit vervolgens<br />
te oxideren ontstaat furaandicarbonzuur”,<br />
vertelt Tom van Aken,<br />
CEO van Avantium. “Met deze monomeer<br />
kunnen PEF (polyethyleen<br />
furanoaat), polyamides en aramides<br />
gemaakt worden. De <strong>in</strong>novatie zit<br />
vooral <strong>in</strong> de eerste stap: de efficiënte<br />
productie van FDCA.”<br />
Voor de productie van bouwsteen<br />
FDCA kan elk type biomassa<br />
gebruikt worden, zolang <strong>het</strong> maar<br />
koolhydraten bevat. “We kunnen<br />
een breed scala aan grondstoffen<br />
gebruiken, zoals suikerriet, suikerbieten<br />
en maïs”, vertelt Van Aken.<br />
“In de toekomst willen we overstappen<br />
op ruwe bronnen als landbouwresten,<br />
cellulose en oud papier. Ed<br />
de Jong, vicepresident development,<br />
vult aan: “Dit maakt ons flexibel,<br />
zodat we niet afhankelijk zijn van<br />
één type grondstof en over de hele<br />
wereld kunnen produceren.”<br />
Fles<br />
In vergelijk<strong>in</strong>g met de productie van<br />
de oliegebaseerde PET-fles zorgt de<br />
PEF-fles voor meer dan 50 procent<br />
m<strong>in</strong>der CO2-uitstoot, aldus bereken<strong>in</strong>gen<br />
van <strong>het</strong> Copernicus Instituut<br />
<strong>in</strong> Utrecht. “De PEF-fles heeft<br />
bovendien betere barrière-eigenschappen<br />
dan haar voorganger”,<br />
zegt De Jong. “Water en koolzuur<br />
blijven beter b<strong>in</strong>nen, terwijl de fles<br />
zuurstof maar liefst zes keer beter<br />
buiten houdt. Dit verhoogt de houdbaarheid<br />
van cola. Daarnaast ligt de<br />
temperatuur waarbij <strong>het</strong> plastic<br />
vervormt 10 graden hoger, waardoor<br />
heet vullen van de flessen beter<br />
mogelijk is.” Een ander voordeel is<br />
dat PEF (<strong>in</strong> tegenstell<strong>in</strong>g tot PET)<br />
een langere houdbaarheid bij kle<strong>in</strong>ere<br />
volumen (zoals de voor blikjes<br />
gangbare 33 centiliter) mogelijk<br />
maakt. Het blikje kan daardoor op<br />
termijn verdwijnen.<br />
Groene chemie<br />
Pilot<br />
Het bedrijf zal de op de Chemelotsite<br />
geproduceerde FDCA vooral<br />
<strong>in</strong>zetten om PEF te maken. Toch zal<br />
niet alleen Coca-Cola gebruik gaan<br />
maken van de bioplastics. Ook Teij<strong>in</strong><br />
Aramid (voor zijn kogelwerende<br />
vezels), Solvay en Daf Trucks zijn<br />
geïnteresseerd <strong>in</strong> de YXY-technologie.<br />
De Jong: “De testfabriek, met<br />
een capaciteit van 40 ton per jaar, is<br />
enerzijds bedoeld om <strong>het</strong> proces op<br />
grotere schaal dan <strong>in</strong> <strong>het</strong> lab te<br />
demonstreren en anderzijds om<br />
data te verzamelen die nodig zijn<br />
voor opschal<strong>in</strong>g naar een commercieel<br />
draaiende fabriek. Deze moet<br />
<strong>in</strong> 2015 een feit zijn.”<br />
Toekomst<br />
De focus van Avantium ligt s<strong>in</strong>ds<br />
2008 op bioplastics en chemicaliën<br />
uit grondstoffen. “Deze hoogwaardige<br />
toepass<strong>in</strong>gen zijn veelbelovend,<br />
maar we vergeten furaangebaseerde<br />
brandstoffen niet”, legt Van<br />
Aken uit. “Hoewel 80 procent van<br />
onze aandacht uitgaat naar groene<br />
materialen, blijven we aan brandstoffen<br />
werken.”<br />
Als de pilotfabriek een succes is,<br />
gaat <strong>het</strong> bedrijf op zoek naar een<br />
site voor massaproductie. “Dit moet<br />
ergens zijn waar we toegang hebben<br />
tot grondstoffen, goed personeel en<br />
kapitaal. Er zijn opties <strong>in</strong> Brazilië, de<br />
Verenigde Staten en Europa”, aldus<br />
Van Aken. p<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 49<br />
Foto: hollandse hoogte
Johan, productiemanager<br />
bij een olieraffi naderij, werkt<br />
<strong>in</strong> een explosiegevaarlijke<br />
omgev<strong>in</strong>g. En jij?<br />
Werk veilig met ATEX. Haal <strong>het</strong> certifi caat snel<br />
en eenvoudig via e-learn<strong>in</strong>g!<br />
Probeer<br />
nu gratis<br />
proefabonnement<br />
Internationaal Transportbedrijf<br />
L. van der Lee en Zonen B.V.<br />
Transportservice van huis uit<br />
T (015) 213 59 11<br />
E leebv@vanderlee.nl<br />
I www.vanderlee.nl<br />
Samen met
Fits Technology brengt nieuwe materiaalontwikkel<strong>in</strong>g op gang<br />
Revolutie <strong>in</strong> sandwichpanelen<br />
Mart<strong>in</strong> de Groot, directeur van Fits<br />
Technology, heeft nieuwe zogenoemde<br />
thermoplastische sandwichpanelen<br />
ontwikkeld die<br />
volgens hem een revolutie <strong>in</strong>luiden<br />
op materiaalgebied. De eerste<br />
klant, een <strong>in</strong>terieurbouwer voor<br />
vliegtuigen, is <strong>in</strong>middels b<strong>in</strong>nen.<br />
Tekst: Erik te Roller<br />
“V<br />
liegtuigen bevatten<br />
al jaren sandwichpanelen<br />
die zijn<br />
samengesteld uit<br />
twee dunne lagen<br />
vezelversterkte<br />
harsen met daartussen<br />
een laag<br />
Nomex-hon<strong>in</strong>graat”,<br />
legt Fits Technology-directeur Mart<strong>in</strong><br />
de Groot uit. “Dit zijn lichtgewicht<br />
panelen waarvan bijvoorbeeld de<br />
kleppen van bagagerekken zijn<br />
gemaakt. De fabricage hiervan kost<br />
tijd: <strong>het</strong> uitharden van de harsen<br />
duurt enkele uren, waarna de panelen<br />
nog met de hand moeten worden<br />
afgewerkt. Een nadeel is ook dat de<br />
harsen na uithard<strong>in</strong>g niet meer vervormbaar<br />
zijn.” De Groot gebruikt<br />
voor panelen daarom geen harsen,<br />
maar kunststoffen. Het resultaat<br />
hiervan, thermoplastische sandwichpanelen,<br />
kan na productie via<br />
warmte wél weer vervormd worden.<br />
Zo past hij voor vliegtuigpanelen<br />
vezelversterkte polyetherimide (PEI)<br />
toe, dat Sabic onder de naam Ultem<br />
verkoopt. Deze kunststof is weliswaar<br />
duur, maar voldoet aan de<br />
brandveiligheidseisen voor vliegtuigen.<br />
Tosti’s maken<br />
Fits Technology maakt de panelen<br />
net als een tosti: <strong>het</strong> bedrijf pakt<br />
twee lagen vezelversterkte PEI en<br />
legt daar een laag PEI-schuimfolie<br />
tussen. Na kort verhitten, opschuimen<br />
en afkoelen ontstaat een<br />
Het sandwichpaneel van Fits Technology.<br />
onbuigzaam, sterk en lichtgewicht<br />
paneel. Met behulp van een mal, een<br />
pers en warmte kan Fits zo’n paneel<br />
vervolgens weer gemakkelijk <strong>in</strong> een<br />
andere vorm brengen.<br />
De thermisch vervormbare panelen<br />
lenen zich volgens de Fits-directeur<br />
bij uitstek voor serieproductie. “Een<br />
thermoplastisch sandwichpaneel<br />
kun je <strong>in</strong> enkele seconden vervormen<br />
tot een gewenst product, zoals<br />
de body van een lichtgewicht auto.<br />
Als basis hiervoor kun je een goedkopere<br />
kunststof gebruiken, zoals<br />
polypropeen. Een ander voordeel is<br />
dat <strong>het</strong> sandwichmateriaal recyclebaar<br />
is, omdat de buitenste lagen en<br />
<strong>het</strong> schuim van dezelfde kunststof<br />
zijn gemaakt. Ook kun je zo’n paneel<br />
maken van een biopolymeer, zoals<br />
polymelkzuur.”<br />
Octrooien<br />
Het idee van thermisch vervormbare<br />
panelen komt van de Technische<br />
Universiteit Delft. De Groot<br />
heeft dit idee opgepakt toen hij e<strong>in</strong>d<br />
jaren tachtig van Fokker overstapte<br />
naar Schre<strong>in</strong>er Composites. Na <strong>het</strong><br />
faillissement van dit bedrijf zette hij<br />
Starters<br />
de ontwikkel<strong>in</strong>g zelfstandig voort en<br />
richtte <strong>in</strong> 2005 Fits Technology op.<br />
Hij bezit hij voor deze technologie<br />
zes wereldwijde octrooien.<br />
Gewichtsbespar<strong>in</strong>g<br />
Inmiddels heeft zich de eerste klant<br />
aangediend: één van ’s werelds<br />
grootste <strong>in</strong>terieurbouwers voor<br />
vliegtuigen. “Ook toepass<strong>in</strong>gen van<br />
de technologie <strong>in</strong> meubels komen <strong>in</strong><br />
zicht”, vult De Groot aan, “aangezien<br />
je de panelen eenvoudig kunt vervormen<br />
en met elkaar kunt verb<strong>in</strong>den,<br />
wat veel ontwerpvrijheid biedt.”<br />
Toch ontvangen de gevestigde<br />
kunststofverwerkers deze technologie<br />
niet met open armen, wat volgens<br />
De Groot komt omdat <strong>het</strong><br />
materiaal en verwerk<strong>in</strong>gsmethode<br />
nieuw zijn. “Aangezien de brandstofprijzen<br />
stijgen en de overheid steeds<br />
strengere eisen aan de emissies<br />
stelt, zoeken fabrikanten en gebruikers<br />
naarstig naar methoden om<br />
auto’s en vliegtuigen lichter te<br />
maken. Daardoor zal de ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
van de sandwichpanelen ongetwijfeld<br />
vaart krijgen”, zo voorspelt<br />
De Groot. p<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 51
Productnieuws<br />
Hulp<strong>in</strong>strument<br />
voor snuffelaars<br />
Stationaire en<br />
mobiele snuffelaars<br />
worden<br />
bij bedrijven <strong>in</strong>gezet<br />
voor de bewak<strong>in</strong>g<br />
van de omgev<strong>in</strong>gslucht<br />
om te voorkomen<br />
dat er gevaarlijke<br />
of voor de<br />
gezondheid schadelijke<br />
situaties ontstaan.<br />
Ze meten<br />
bijvoorbeeld de aanwezigheid<br />
van vluchtige<br />
organische<br />
oplosmiddelen met<br />
een foto-ionisatiedetector<br />
(PID) om<br />
blootstell<strong>in</strong>g van medewerkers aan gevaarlijke concentraties<br />
te voorkomen. Het is van belang dat de snuffelaars de<br />
hoeveelheid gevaarlijke stoffen zo exact mogelijk aangeven.<br />
Kalibratie en regelmatige controle zijn hierbij onontbeerlijk.<br />
Voor zowel stationaire als mobiele snuffelaars<br />
leveren de Ecocyl-cil<strong>in</strong>ders van L<strong>in</strong>de Gas extra gemak bij<br />
<strong>het</strong> kalibreren en controleren. De 1-liter-gascil<strong>in</strong>der is<br />
voorzien van een geïntegreerde druk- of flowregelaar met<br />
beschermkap. Voor flow-on-demand-systemen bevat <strong>het</strong><br />
assortiment <strong>het</strong> type Ecocylosq. p<br />
Safety is<br />
W<strong>in</strong>terlijn van HaveP<br />
De Arctic Solution van HaVeP is een stoere, eigentijdse<br />
w<strong>in</strong>terlijn veiligheids- en werkkled<strong>in</strong>g,<br />
met modellen voor dames en heren, die <strong>het</strong><br />
werken <strong>in</strong> koude situaties aangenaam maakt. De<br />
Guard is een nieuwe, gecertificeerde flame retardantlijn<br />
die voldoet aan de vijf voornaamste veiligheidsnormen,<br />
waaronder bestendig zijn tegen hitte, spatchemicaliën<br />
en lasspatten. De complete collectie met een<br />
modieuze look is <strong>in</strong>zetbaar <strong>in</strong> diverse werksituaties en<br />
door detailaanpass<strong>in</strong>gen ook bruikbaar voor corporate<br />
identity-projecten. De kled<strong>in</strong>g wordt dan volledig naar<br />
de wensen van de klant gemaakt. Ontwerp, kleurstell<strong>in</strong>g,<br />
uitvoer<strong>in</strong>g, pasvorm, service, bestelgemak en<br />
logistiek worden <strong>in</strong> nauwe samenwerk<strong>in</strong>g tussen<br />
klant, designer en leverancier<br />
opgesteld en omgezet <strong>in</strong><br />
een kled<strong>in</strong>gpakket op<br />
maat. p<br />
Want to focus on<br />
your profession?<br />
OUR PROFESSION<br />
Steeds meer moderne bedrijven <strong>in</strong> de <strong>in</strong>dustriële sector werken met gevaarlijke<br />
producten en chemische stoffen. De sector ziet zich geconfronteerd met steeds<br />
str<strong>in</strong>gentere wettelijke eisen die <strong>in</strong> de bedrijfsvoer<strong>in</strong>g de nodige aandacht<br />
vergen. De opslag en distributie van deze stoffen brengen risico’s en forse<br />
<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen met zich mee. Wanneer u niet de vereiste kennis <strong>in</strong> huis heeft<br />
vandenAnker.com<br />
of liever de ‘focus on your profession’ legt, is uitbesteden een voor de hand<br />
liggende keuze. Safety is our profession. Wij leveren de specialist die u de<br />
zekerheid geeft die nodig is. In Van den Anker v<strong>in</strong>dt u een partner die uw<br />
vertrouwen waarmaakt. Naast onze logistieke diensten biedt ons transport- en<br />
kennisnetwerk u grote voordelen.
e d r i j v e n<br />
nano-energie<br />
DSM heeft een <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>g gedaan <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> Amerikaanse nanotechnologiebedrijf<br />
NanoHold<strong>in</strong>gs, dat <strong>in</strong> samenwerk<strong>in</strong>g<br />
met Amerikaanse universiteiten<br />
de eigenschappen van nanomaterialen<br />
onderzoekt. Volgens DSM kunnen de<br />
stijgende energieprijzen <strong>in</strong> comb<strong>in</strong>atie<br />
met de zorgen over klimaatverander<strong>in</strong>g<br />
ertoe leiden dat de nano-energie-portfolio<br />
van <strong>het</strong> bedrijf <strong>in</strong> de komende drie<br />
tot vijf jaar ‘zeer waardevol zal blijken’. p<br />
1+1+1=1<br />
OCI Melam<strong>in</strong>e, OCI Agro en OCI Nitrogen<br />
zijn per 1 januari gefuseerd. De<br />
officiële naam van <strong>het</strong> nieuwe bedrijf is<br />
OCI Nitrogen. OCI Agro en OCI Melam<strong>in</strong>e<br />
blijven als handelsnamen<br />
bestaan. p<br />
kobaltvrij<br />
DSM en AkzoNobel hebben een wederzijdse<br />
licentieovereenkomst afgesloten<br />
over kobaltvrije technologie voor <strong>het</strong><br />
uitharden van thermoharde kunststoffen.<br />
Deze <strong>in</strong>novatieve uithard<strong>in</strong>gstechniek<br />
biedt de markt een duurzamer<br />
alternatief voor de conventionele, op<br />
kobalt gebaseerde systemen. Dankzij<br />
de overeenkomst kunnen de twee<br />
bedrijven hun kennis en kunde comb<strong>in</strong>eren,<br />
wat moet leiden tot <strong>het</strong> aanbieden<br />
van alternatieven aan de composiet<strong>in</strong>dustrie.<br />
p<br />
t urkse expansie<br />
Huntsman Corporation heeft <strong>het</strong><br />
Turkse EMA Kimya Sistemleri Sanayi ve<br />
Ticaret overgenomen. Het bedrijf wordt<br />
onder de naam Huntsman-EMA onderdeel<br />
van Huntsmans polyurethanendivisie.<br />
De twee belangrijkste aandeelhouders,<br />
Gulum Kabil en Eng<strong>in</strong><br />
Tataroglu, � blijven de productieactiviteiten<br />
leiden. p<br />
a kzo naar azië<br />
AkzoNobel heeft de overname van <strong>het</strong><br />
Ch<strong>in</strong>ese <strong>het</strong> am<strong>in</strong>eproducent Box<strong>in</strong>g<br />
Oleochemicals afgerond. AkzoNobel<br />
denkt dat <strong>in</strong> Azië vanwege de bevolk<strong>in</strong>gsgroei,<br />
toenemende welvaart en<br />
<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> <strong>in</strong>frastructuur er meer<br />
vraag zal zijn naar am<strong>in</strong>es en afgeleide<br />
producten. p<br />
foto: Casper rila<br />
hoofdredacteur<br />
2050<br />
Igor Znidarsic is<br />
hoofdredacteur van<br />
chemie magaz<strong>in</strong>e<br />
“Ik ga <strong>het</strong><br />
nog meemaken<br />
ook”<br />
Column<br />
In 2050 ben ik 93. Ik zou dat moeten kunnen halen, zeker<br />
met de stijgende levensverwacht<strong>in</strong>g en de steeds betere<br />
gezondheidszorg. Dat ik al 13 jaar niet meer rook, overwegend<br />
gezond eet en s<strong>in</strong>ds enige tijd <strong>het</strong> fysiek uiterst<br />
<strong>in</strong>tensieve bikram yoga beoefen kan daar alleen maar<br />
aan bijdragen. Als ik <strong>het</strong> haal, dan kan ik The Chemical<br />
Industry <strong>in</strong> the Netherlands <strong>in</strong> 2030/2050 uit de archieven<br />
opdiepen, de visie van de <strong>VNCI</strong> en Deloitte uit 2012 op de<br />
toekomst van de chemische <strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> Nederland, en<br />
checken of de samenstellers een beetje een vooruitziende<br />
blik hadden.<br />
Volgens Utz Tillmann van de Duitse zusterverenig<strong>in</strong>g<br />
Verband der Chemischen Industrie is ver vooruitkijken<br />
tricky. “In 1990 konden we met geen mogelijkheid voorspellen<br />
hoe de wereld er nu, slechts tw<strong>in</strong>tig jaar later,<br />
uit zou zien”, zegt hij <strong>in</strong> deze Chemie magaz<strong>in</strong>e. Daar zit<br />
wel wat <strong>in</strong>. Wie had bijvoorbeeld <strong>in</strong> de jaren tachtig, toen<br />
de mobiele telefoon <strong>formaat</strong> koelkast slechts voorbehouden<br />
was aan een enkele ceo van een mult<strong>in</strong>ational,<br />
kunnen voorspellen dat tw<strong>in</strong>tig jaar later Jan en alleman<br />
met een est<strong>het</strong>isch verantwoorde smartphone op<br />
zak loopt waar je zelfs <strong>het</strong> <strong>in</strong>ternet mee op kunt?<br />
Het is dan ook heel verstandig van Deloitte en <strong>VNCI</strong> om<br />
zich niet te laten vastp<strong>in</strong>nen op één toekomst, maar om<br />
vier scenario’s te sc<strong>het</strong>sen: Gefragmenteerde toekomst,<br />
Groene revolutie, Overvloedige energie en High-techwereld.<br />
Zelf hoop ik op <strong>het</strong> laatste, vol nieuwe, geavanceerde<br />
technologieën, vanwege de vele waanz<strong>in</strong>nige <strong>in</strong>novaties<br />
die tot dan toe niemand voor mogelijk had gehouden.<br />
Ook Overvloedige energie lijkt me wel wat vanwege de<br />
enorme economische groei. <strong>VNCI</strong>-voorzitter Werner<br />
Fuhrmann zegt <strong>in</strong> dit nummer echter dat hij die twee<br />
juist m<strong>in</strong>der waarschijnlijk acht. Hoe dan ook, de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie zal <strong>in</strong> elk scenario floreren, zo voorspelt<br />
de visie.<br />
Ben trouwens benieuwd of de <strong>VNCI</strong> tegen die tijd nog<br />
een Chemie magaz<strong>in</strong>e uitgeeft en zo ja, <strong>in</strong> welke vorm. Ik<br />
stel me voor dat <strong>in</strong>novaties, met name <strong>in</strong> de chemie, een<br />
soort opvouwbare iPad, zo dun als papier, mogelijk<br />
maken, waarmee je via web 5.0 alle kennis voortdurend<br />
onder handbereik hebt. Maar veel waarschijnlijker is dat<br />
we tegen die tijd iets hebben uitgevonden wat ik mij nu<br />
nog helemaal niet kan voorstellen. En als ik een beetje<br />
gezond eet, regelmatig beweeg en stress uit de weg ga,<br />
ga ik <strong>het</strong> nog meemaken ook. p<br />
januari 2012 Chemie magaz<strong>in</strong>e 53
Service<br />
MENSEN<br />
RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN<br />
Prof. dr. Ben Fer<strong>in</strong>ga heeft de Van ’t Hoff-medaille 2011 ontvangen. De medaille wordt eenmaal<br />
per tien jaar uitgereikt voor werk op <strong>het</strong> terre<strong>in</strong> van de chemie (behalve biochemie). Fer<strong>in</strong>ga<br />
kreeg de medaille voor zijn excellente en grensverleggende onderzoek naar asymmetrische<br />
synthese en <strong>het</strong> ontwerp van nieuwe functionele materialen en nanosystemen. Daarbij<br />
gebruikt hij alle mogelijkheden van de synt<strong>het</strong>ische chemie om nieuwe structuren en functies<br />
te scheppen. De medaille is <strong>in</strong>gesteld door <strong>het</strong> Genootschap ter bevorder<strong>in</strong>g van Natuur-,<br />
Genees- en Heelkunde.<br />
LIFE SCIENCES PARK OSS<br />
Alie Tigchelhoff is vanaf 1 februari directeur van Life Sciences Park Oss. Nadat MSD <strong>in</strong> 2010<br />
besloot om de r&d-faciliteiten <strong>in</strong> Oss te sluiten, heeft <strong>het</strong> bedrijf zich samen met gemeente Oss,<br />
prov<strong>in</strong>cie Noord-Brabant, de Brabantse Ontwikkel<strong>in</strong>gs Maatschappij (BOM) en de m<strong>in</strong>isteries<br />
van EL&I en VWS <strong>in</strong>gezet voor dit park. BOM is de enige aandeelhouder van dit onlangs<br />
gestarte park. BOM-directeur Jan Pelle is blij met de aanstell<strong>in</strong>g van Tigchelhoff. “Zij beschikt<br />
over zowel een brede kennis van life sciences als een groot netwerk b<strong>in</strong>nen bedrijven, kennis<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen<br />
en overheden. Tigchelhoff is ondernemend en heeft bewezen dat ze een echte pionier<br />
is.” Hiervoor was zij directeur van <strong>het</strong> Utrecht Science Park.<br />
TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT<br />
De Technische Universiteit Delft heeft Jos Pâques, grondlegger en eigenaar van <strong>het</strong> gelijknamige<br />
watertechnologiebedrijf, een eredoctoraat toegekend vanwege zijn toonaangevende<br />
ondernemerschap <strong>in</strong> de milieubiotechnologie. Met name zijn vermogen en durf om wetenschappelijke<br />
ontwikkel<strong>in</strong>gen van universiteiten op te schalen naar <strong>in</strong>dustrieel gebruik en vervolgens<br />
wereldwijd te valoriseren wordt gewaardeerd. In de afgelopen decennia is door<br />
Pâques een groot scala aan technologieën ontwikkeld en succesvol <strong>in</strong> de markt geïntroduceerd.<br />
<strong>VNCI</strong> ONLINE<br />
WWW.<strong>VNCI</strong>.NL<br />
Website met onder meer<br />
dagelijks nieuws, <strong>het</strong><br />
archief van Chemie magaz<strong>in</strong>e<br />
en alles over de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> Nederland<br />
WWW.<strong>VNCI</strong>.NL/NIEUWSBRIEF<br />
Gratis nieuwsbrief met<br />
daar<strong>in</strong> wekelijks <strong>het</strong> laatste<br />
nieuws over de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie en de <strong>VNCI</strong><br />
TWITTER.COM/<strong>VNCI</strong><br />
De <strong>VNCI</strong> op Twitter met <strong>het</strong><br />
laatste nieuws, vacatures<br />
en reactiemogelijkheden<br />
op alle berichten<br />
VOLGENDE MAAND (26 FEBRUARI)<br />
STAATSSECRETARIS<br />
ATSMA OVER<br />
VEILIGHEID CHEMIE<br />
REACH EN ARBO<br />
BRIC-LAND RUSLAND<br />
ROUTEKAARTEN<br />
ENERGIE EN KLIMAAT<br />
VEILIGHEID VOOROP:<br />
KETENVERANT-<br />
WOORDELIJKHEID<br />
WWW.<strong>VNCI</strong>.NL/LINKEDIN<br />
Discussieer mee met meer<br />
dan 1000 betrokkenen uit<br />
de chemische <strong>in</strong>dustrie en<br />
bezoek de vacatures <strong>in</strong> de<br />
L<strong>in</strong>kedIn-groep van de<br />
<strong>VNCI</strong> EN NOG VEEL MEER…<br />
54 Chemie magaz<strong>in</strong>e januari 2012<br />
Colofon<br />
Chemie magaz<strong>in</strong>e is <strong>het</strong> maand<strong>blad</strong><br />
van de Verenig<strong>in</strong>g van de Nederlandse<br />
Chemische Industrie (<strong>VNCI</strong>) en verschijnt<br />
11x per jaar<br />
Redactie<br />
Igor Znidarsic (hoofdredacteur)<br />
Drs.<strong>in</strong>g. Inge Janse (e<strong>in</strong>dredacteur)<br />
Jos de Gruiter (redacteur)<br />
Contact redactie<br />
Loire 150, 2491 AK, Den Haag<br />
T 070 337 87 28, F 070 320 39 03<br />
E redactie@vnci.nl<br />
Medewerkers<br />
Ir. Joost van Kasteren, drs. Emma van<br />
Laar, ir. Gerard van Nifterik, Casper<br />
Rila, ir. Erik te Roller, drs. Esther<br />
Rasenberg, Marga van Zundert<br />
Vormgev<strong>in</strong>g<br />
Curve, Haarlem<br />
Advertentie-exploitatie<br />
Mooijman Market<strong>in</strong>g & Sales,<br />
Julius Röntgenstraat 17,<br />
2551 KS Den Haag,<br />
T 070 323 40 70,<br />
E dm@mooijmanmarket<strong>in</strong>g.nl<br />
Advertenties vallen buiten de verantwoordelijkheid<br />
van de redactie<br />
Druk<br />
DeltaHage, Den haag<br />
Abonnementen<br />
Chemie magaz<strong>in</strong>e is gratis voor <strong>VNCI</strong>leden<br />
en voor leden van de aangesloten<br />
lidverenig<strong>in</strong>gen. Voor anderen bedragen<br />
de abonnementskosten per jaar 80<br />
euro <strong>in</strong> Nederland en 100 euro <strong>in</strong> overige<br />
landen (<strong>in</strong>cl. btw). Abonnementen<br />
e<strong>in</strong>digen per 31 december. Als niet voor<br />
1 november wordt opgezegd, loopt <strong>het</strong><br />
abonnement door. Nieuwe abonnementen/mutaties<br />
schriftelijk opgeven via<br />
crs@vnci.nl. Meer <strong>in</strong>fo: 070 337 87 28<br />
Overname<br />
Overname van artikelen uit Chemie<br />
magaz<strong>in</strong>e is alleen toegestaan na voorafgaande<br />
schriftelijke toestemm<strong>in</strong>g van<br />
de redactie. In de meeste gevallen zal<br />
die graag worden gegeven<br />
Beeld cover<br />
Chris Bonis<br />
ISSN 1572-2996
chemistry, blends & knowledge<br />
AD Productions B.V. is gespecialiseerd <strong>in</strong> <strong>het</strong> formuleren<br />
en mengen van chemische vloeistoffen en poeders<br />
Verdr<strong>in</strong>gerpompen<br />
Excentrische wormpompen<br />
Slangenpompen<br />
Membraanpompen<br />
Tandwielpompen<br />
Schottenpompen<br />
Impellerpompen<br />
Oscillerende zuigerpompen<br />
AD Productions B.V.<br />
Markweg Zuid 27<br />
4794 SN Heijn<strong>in</strong>gen<br />
Postbus 102<br />
4793 ZJ Fijnaart<br />
Van harte aanbeVolen<br />
T +31 (0)167 - 526 900<br />
F +31 (0)167 - 526 969<br />
<strong>in</strong>fo@ad<strong>in</strong>ternationalbv.com<br />
www.ad<strong>in</strong>ternationalbv.com<br />
Uw proces verdient...<br />
...een Verderflex Dura<br />
Lobbenpompen<br />
Rondselpompen<br />
Centrifugaalpompen<br />
Open waaier<br />
Gesloten waaier<br />
Half-open waaier<br />
Wervelstroomwaaier<br />
Eénkanaal-waaier<br />
Zijkanaalwaaier<br />
Schroefkanaalwaaier<br />
Turb<strong>in</strong>ewaaier<br />
Doseerpompen<br />
Versnijders<br />
Service en skidbouw<br />
Kijk voor ons compleet fitnessprogramma op<br />
www.wijkboerma.nl of bel 050 549 59 00
Change language