download het blad in pdf-formaat (9 mb - VNCI
download het blad in pdf-formaat (9 mb - VNCI
download het blad in pdf-formaat (9 mb - VNCI
Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!
Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.
Regiegroep Chemie<br />
neemt regie over<br />
Dutch Bioref<strong>in</strong>ery Cluster<br />
sluit ‘Green Deal’<br />
Maand<strong>blad</strong> van de Verenig<strong>in</strong>g van de Nederlandse Chemische Industrie • 11 • 16 nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
Energiebespar<strong>in</strong>g door<br />
samenwerk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> pvc-keten<br />
Buitenlandse chemieBedrijven<br />
<strong>in</strong>vEstEREn <strong>in</strong><br />
nEDERlanD<br />
Magaz<strong>in</strong>e
Het rendement van uw bedrijf komt de komende jaren stevig onder druk te staan. Bestaand<br />
personeel vergrijst en nieuwe vakmensen worden schaarser. Dat dit geen vergezocht<br />
doemscenario meer is blijkt uit de onafhankelijke onderzoeken <strong>in</strong> deze Vapro-fi le. Maar wij<br />
stellen niet alleen de harde realiteit aan de orde, wij geven ook een praktische oploss<strong>in</strong>g.<br />
U kunt de fi le gratis aanvragen via www.vapro.nl/fi le of bel 070 301 10 86.<br />
B<strong>in</strong>nen drie jaar bent u<br />
makkelijker te vervangen<br />
dan uw vakmensen.
11 16 nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
Inhoud<br />
20NFIA<br />
en CSA <strong>in</strong>itiëren en faciliteren <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen van<br />
buitenlandse chemiebedrijven <strong>in</strong> Nederland<br />
<strong>in</strong>terview AnnitA weStenBrOeK<br />
‘ We blijven ons<br />
<strong>in</strong>zetten voor<br />
dezelfde<br />
speerpunten’<br />
42<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 3
Technip: a leader <strong>in</strong> plant<br />
design and construction<br />
Technip is een wereldwijd leider <strong>in</strong> design, eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g, lever<strong>in</strong>g en<br />
bouw van <strong>in</strong>stallaties <strong>in</strong> de olie & gas en (petro)chemie.<br />
Met vertegenwoordig<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> 48 landen verspreid over 5 cont<strong>in</strong>enten<br />
kan Technip projecten van elke omvang uitvoeren. In Nederland<br />
werken 500 mensen bij Technip.<br />
Technip Benelux B.V.<br />
Technip Benelux B.V. voert wereldwijd complexe EPC projecten uit op <strong>het</strong> gebied van o.a. ethyleen- en<br />
waterstof/synthesegasprojecten, raff<strong>in</strong>aderijprojecten, gasbehandel<strong>in</strong>g, alsmede LNG process<strong>in</strong>g, LNG-opslag, CO 2 Capture<br />
en CO 2 -opslag, bio-energie en w<strong>in</strong>denergie. Onze activiteiten gaan van de haalbaarheidsstudiefase tot de <strong>in</strong>gebruikname, dus<br />
<strong>in</strong>clusief plant ontwerp, eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g, <strong>in</strong>koop, bouw en management (EPCM) op basis van eigen technologie en onder licentie<br />
van derden.<br />
Technip-EPG B.V.<br />
Technip-EPG levert, als multidiscipl<strong>in</strong>air <strong>in</strong>genieursbureau, ruim 30 jaar haar diensten en services aan de Nederlandse markt.<br />
Om onze dienstverlen<strong>in</strong>g verder te optimaliseren en uit te breiden, werken we b<strong>in</strong>nen de Technip Groep <strong>in</strong>tensief samen.<br />
Hierdoor wordt onze ervar<strong>in</strong>g op <strong>het</strong> gebied van olie & gas, (petro)chemie, bouw & <strong>in</strong>fra, HVAC and energy & water<br />
geco<strong>mb</strong><strong>in</strong>eerd met de uitstekende project- en constructiemanagement expertise van Technip.<br />
Technip Benelux B.V.<br />
Postbus 86<br />
2700 AB Zoetermeer<br />
Tel: 079 3293 600<br />
Email: tpbenelux@technip.com<br />
URL: www.technip.nl<br />
www.technip.com<br />
Technip-EPG B.V.<br />
Postbus 8568<br />
3009 AN Rotterdam<br />
Tel: 010 220 70 70<br />
Email: <strong>in</strong>foepg@technip.com<br />
URL: www.epg.nl
11 16 nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
Inhoud<br />
32<br />
Actieplan ‘Veiligheid<br />
Voorop’ moet leiden tot<br />
<strong>het</strong> voorkomen van<br />
<strong>in</strong>cidenten<br />
28<br />
Thermphos blijft<br />
met <strong>het</strong> CaReproject<br />
ruim<br />
b<strong>in</strong>nen de uitstootnorm<br />
voor zware<br />
metalen<br />
42 Voorzitter van de<br />
Regiegroep Chemie<br />
2.0 Re<strong>in</strong> Willems<br />
licht <strong>in</strong>itiatieven<br />
toe en blikt<br />
vooruit<br />
40 Topconsortia voor<br />
Kennis en Innovatie<br />
voor procestechnologie<br />
VEILIGHEID<br />
VOOROP<br />
VEILIGHEID VEILIGHEID VEILIGHEID<br />
VOOROP VOOROP VOOROP<br />
op<strong>in</strong>ie 07<br />
‘De chemie moet een geheel nieuwe toekomst<br />
<strong>in</strong> geloodst worden,’ meent <strong>VNCI</strong>-directeur<br />
Colette Alma<br />
Agenda 07<br />
NIEUWS<br />
Wetenswaardig 08<br />
Europa’s grootste biokraker op Maasvlakte<br />
Innovatie 11<br />
Sterkste tape ter wereld<br />
onderwijs 13<br />
Meer meisjes kiezen scheikunde<br />
Veiligheid 15<br />
Meld<strong>in</strong>g ongewone voorvallen versoepeld<br />
Actueel 18<br />
Eerste GTL uit Quatar <strong>in</strong> Pernis<br />
ACHTERGROND<br />
ondernemerschap 20<br />
NFIA en CSA <strong>in</strong>itiëren en faciliteren buitenlandse<br />
<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen<br />
Green deal 24<br />
Versnell<strong>in</strong>g van transitie naar biobased economy<br />
Milieu 28<br />
Cadmiumemissie bij Thermphos 90 procent gedaald<br />
Veiligheid 32<br />
Actieplan ´Veiligheid Voorop’ wil de veiligheid<br />
van BRZO-bedrijven verder vergroten<br />
uitgelicht 34<br />
Night of the Nerds<br />
Energie 36<br />
Energiebespar<strong>in</strong>g door samenwerk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> pvc-keten<br />
Innovatie 40<br />
Superconsortium voor procestechnologie<br />
Topsector 42<br />
Regiegroep 2.0 blijft chemie stimuleren<br />
VEILIGHEID<br />
VOOROP<br />
Veiligheid 46<br />
Overheid leert niets van analyses en rapporten<br />
van onderzoekscommissies<br />
Groene chemie 49<br />
Twee keer zo veel ethanol uit elke ton maïsloof<br />
Evenement 51<br />
Internationaal Jaar van de Chemie<br />
Column hoofdredacteur 53<br />
Bedrijven 53<br />
Mensen 55<br />
Volgende maand 55<br />
Colofon 55<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 5<br />
VEILIGHEID<br />
VOOROP
SPIE<br />
een gezamenlijke a<strong>mb</strong>itie<br />
SPIE-Technology<br />
SPIE-Technology biedt oploss<strong>in</strong>gen om maximale waarde te behalen uit uw productiemiddelen. Waarde die wij zien <strong>in</strong> o.a. veiligheid,<br />
milieu, w<strong>in</strong>st en betrouwbaarheid van uw <strong>in</strong>stallaties. Wij bieden u hiervoor hulp bij <strong>het</strong> uitdenken en implementeren van vernieuwende<br />
onderhoudsstrategieën, ontwikkelen van nieuwe software voor <strong>het</strong> efficiënter besturen, registreren of <strong>in</strong>specteren van uw assets en kunnen<br />
wij uw partner zijn voor <strong>het</strong> overnemen van de gehele verantwoordelijkheid voor <strong>het</strong> onderhoud.<br />
Wij denken hiertoe altijd mee vanuit de doelstell<strong>in</strong>gen van de klant zoals w<strong>in</strong>st, veiligheid, milieu en de betrouwbaarheid van uw <strong>in</strong>stallaties.<br />
Wij benaderen uw situatie vanuit een brede expertise en ervar<strong>in</strong>g en zijn open voor verschillende vormen van samenwerk<strong>in</strong>g.<br />
SPIE Nederland biedt een compleet pakket multitechnische diensten aan de <strong>in</strong>dustriële, commerciële en <strong>in</strong>stitutionele branche.<br />
De divisie SPIE-Technology kan ook een beroep doen op de kennis en ervar<strong>in</strong>g van een van de andere divisies van SPIE Nederland:<br />
SPIE-Build<strong>in</strong>g Systems, SPIE-Controlec Eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g, SPIE-Industry en SPIE-Infra.<br />
SPIE-Technology I De Brauwweg 74-82 I 3125 AE Schiedam I T +31(0)10 409 04 00 I www.spie-nl.com
Age<br />
nDA<br />
22 nove<strong>mb</strong>er<br />
Lab Career Event<br />
Amsterdam RAI<br />
25 en 26 nove<strong>mb</strong>er<br />
Chemie & Life Sciences Carrièredagen<br />
Amsterdam RAI<br />
28, 29, 30 nove<strong>mb</strong>er<br />
Slotevenement IYC<br />
DeFabrique, Maarssen<br />
VnCI<br />
17 nove<strong>mb</strong>er<br />
BG Energie en Klimaat<br />
ExxonMobil, Breda<br />
22 nove<strong>mb</strong>er<br />
WG Stoffenbeleid<br />
<strong>VNCI</strong>, Den Haag<br />
25 nove<strong>mb</strong>er<br />
BG Communicatie,<br />
<strong>VNCI</strong>, Den Haag<br />
29 nove<strong>mb</strong>er<br />
WG Procesveiligheid<br />
Sabic IP, Bergen op Zoom<br />
30 nove<strong>mb</strong>er<br />
WG Arbeidsveiligheid<br />
Locatie nog niet bekend<br />
30 nove<strong>mb</strong>er<br />
Algemeen Bestuur<br />
De Beukenhof, Oegstgeest<br />
30 nove<strong>mb</strong>er<br />
Dagelijks Bestuur<br />
Locatie nog niet bekend<br />
1 dece<strong>mb</strong>er<br />
Regiegroep Chemie<br />
Academiegebouw, Utrecht<br />
6 dece<strong>mb</strong>er<br />
Persconferentie<br />
Locatie nog niet bekend<br />
6 dece<strong>mb</strong>er<br />
WG Security<br />
<strong>VNCI</strong>, Den Haag<br />
8 dece<strong>mb</strong>er<br />
WG Arbeidshygiëne<br />
Teleconferentie<br />
15 dece<strong>mb</strong>er<br />
WG Milieuzorg<br />
<strong>VNCI</strong>, Den Haag<br />
<strong>VNCI</strong>-directeur<br />
Colette Alma<br />
Agenda / Voorwoord<br />
Honger<br />
I<br />
n <strong>het</strong> kader van de acquisitie-activiteiten van CSA/NFIA (zie artikel op<br />
pag<strong>in</strong>a 20) was ik onlangs een paar dagen <strong>in</strong> Korea. Een land dat veel<br />
gemeen heeft met Nederland: <strong>het</strong> is zeer dichtbevolkt, ligt aan zee, met<br />
een groot cont<strong>in</strong>entaal achterland, en <strong>het</strong> heeft een grote chemiesector.<br />
Het is ook, wat ik ervan gezien heb, een welvarend land. Ook de issues en<br />
a<strong>mb</strong>ities <strong>in</strong> de chemische sector zijn vergelijkbaar met die van ons. Zo is<br />
de ruimte beperkt en bestaan er stimuler<strong>in</strong>gsprogramma’s voor jonge<br />
bedrijven.<br />
Een verschil met Nederland is dat de welvaart nog maar van recente datum<br />
is. De huidige generatie werkenden heeft de enorme groei die <strong>het</strong> land heeft<br />
doorgemaakt, en die de bevolk<strong>in</strong>g tot welstand heeft gebracht, nog vers <strong>in</strong> de<br />
her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>g.<br />
Dat brengt een zeldzaam dynamische atmosfeer met zich mee. Het land<br />
ademt a<strong>mb</strong>itie om verder te bouwen, je voelt de honger naar onderwijs en<br />
kennis, als bron van <strong>in</strong>komen en vooruitgang. Wat collectieve voorzien<strong>in</strong>gen<br />
en <strong>in</strong>stituties betreft, is er waarschijnlijk veel dat <strong>het</strong> land nog van ons kan<br />
leren. Groeistuipen brengen nu eenmaal onevenwichtigheden met zich mee,<br />
die <strong>in</strong> een wat rustiger periode weer <strong>in</strong> balans gebracht moeten worden. Maar<br />
wat zij voor hebben op ons is de recente ervar<strong>in</strong>g dat er werk aan de w<strong>in</strong>kel is<br />
om de toekomst vorm te geven, en dat kennis en <strong>in</strong>novatie daarbij onontbeerlijk<br />
zijn.<br />
Ook bij ons is er werk aan de w<strong>in</strong>kel en moet de chemie een geheel nieuwe<br />
toekomst <strong>in</strong> geloodst worden. Dat kan alleen met een gezonde honger naar<br />
onderwijs en kennis. Wat dat betreft, kunnen wij weer wat leren van Korea. p<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 7
Europa’s grootste biokraker op Maasvlakte<br />
8 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011
ton<br />
Foto: Neste oil biodiesel<br />
Het F<strong>in</strong>se Neste Oil heeft op de Maasvlakte de grootste<br />
hernieuwbare biobrandstoffabriek van Europa opgestart.<br />
De productie van de Next Generation Bio to Liquid<br />
(NExBTL ) zal gefaseerd worden opgevoerd. Het opstarten<br />
van de nieuwe fabriek versterkt de positie van Neste<br />
Oil als ‘s werelds grootste producent van duurzame<br />
biobrandstof.<br />
De NExBTL hernieuwbare biobrandstof is een hoogwaardige<br />
biobrandstof die te gebruiken is <strong>in</strong> alle dieselmotoren<br />
en bestaande brandstofdistributiesystemen. De brandstof<br />
biedt uitstekende prestaties bij lage temperaturen en kan<br />
zowel puur als gemengd met fossiele diesel gebruikt worden.<br />
NExBTL kan een reductie tot 80 procent van de uitstoot<br />
van broeikasgassen bereiken <strong>in</strong> vergelijk<strong>in</strong>g met<br />
fossiele diesel.<br />
Wetenswaardig<br />
per jaar<br />
De Rotterdamse fabriek heeft een productiecapaciteit van<br />
800.000 ton per jaar en zal Neste Oil’s totale productiecapaciteit<br />
per jaar verhogen naar twee miljoen ton. De fabriek<br />
maakt gebruik van Neste Oil’s eigen NExBTL-technologie,<br />
die voor de productie van de hernieuwbare hoogwaardige<br />
biobrandstof gebruik kan maken van bijna elke plantaardige<br />
olie of dierlijk vetafval.<br />
Neste Oil heeft al een identieke fabriek <strong>in</strong> S<strong>in</strong>gapore<br />
(gestart <strong>in</strong> 2010) en twee fabrieken <strong>in</strong> <strong>het</strong> F<strong>in</strong>se Porvoo<br />
(gestart <strong>in</strong> 2007 en 2009). ‘Door de opstart van de fabriek<br />
<strong>in</strong> Rotterdam komt ons <strong>in</strong> totaal 1,5 miljard euro tellende<br />
<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gsprogramma om de productiecapaciteit van<br />
hernieuwbare biobrandstof te verhogen <strong>in</strong> de laatste fase,’<br />
zegt Neste Oil’s voorzitter en CEO Matti Lievonen.<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 9
Naar een<br />
perfecte chemie<br />
tussen u en onze gassen-portfolio.<br />
Van 1 literflesjes tot duizenden liters per m<strong>in</strong>uut.<br />
Alle gassen voor chemie, farmacie en raff<strong>in</strong>age. Internationale knowhow<br />
van L<strong>in</strong>de Gas als gevolg van cont<strong>in</strong>ue research en ruim een eeuw ervar<strong>in</strong>g.<br />
Standaard gassen en gasmengsels tot hoogzuivere receptuurgassen.<br />
In welke lever<strong>in</strong>gsvorm dan ook. U zegt ’t maar.<br />
Voor elk proces waar<strong>in</strong> gassen nodig zijn, biedt L<strong>in</strong>de Gas Benelux de<br />
betrouwbaarste oploss<strong>in</strong>g.<br />
L<strong>in</strong>de Gas – ideas become solutions.<br />
L<strong>in</strong>de Gas Benelux B.V.<br />
Havenstraat 1, Postbus 78, 3100 AB Schiedam<br />
Tel. 0 88 262 62 62,<br />
Fax 010 246 15 06, chemie.lg.nl@l<strong>in</strong>de.com, www.l<strong>in</strong>degasbenelux.com<br />
WESTINGHOUSE HOUSE<br />
CIP PTD plugwissel<br />
• Geschikt voor hygiënische clean <strong>in</strong> place (CIP)<br />
processystemen<br />
• EHEDG Type EL Klasse I certificaat van conformiteit<br />
• Dubbel-buis ontwerp<br />
• Gepatenteerde statische en opblaasbare afdicht<strong>in</strong>gen<br />
• Geen afdicht<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de productstroom<br />
• Keuze voor gehele of gedeeltelijke systeemre<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>g<br />
www.dmnwest<strong>in</strong>ghouse.com<br />
EHEDG EHEDG Type Typ EL Class I<br />
certificate<br />
certificates of compliance<br />
3D animatie<br />
DMN-WESTINGHOUSE<br />
T +31 (0)252 361 800<br />
dmn@dmn-nwh.nl<br />
COMPONENTS FOR BULK SOLIDS HANDLING NDLING
11x<br />
zo sterk als staal<br />
Aramid de sterkste tape ter wereld: op basis van <strong>het</strong>zelfde gewicht<br />
elf keer zo sterk als staal en qua stijfheid vergelijkbaar met koolstofvezel.<br />
De tape is tevens bestand tegen chemicaliën en gemakkelijk<br />
toepasbaar <strong>in</strong> dunne en vlakke structuren.<br />
Tekst: Erik te Roller<br />
Teij<strong>in</strong> produceert <strong>in</strong> Nederland<br />
al onder meer de<br />
supersterke aramidevezel<br />
Twaron en Sulfron, een materiaal<br />
dat de slijtage van autobanden<br />
tegengaat. In de nieuwe<br />
fabriek <strong>in</strong> Emmen, die enkele<br />
tientallen miljoenen euro’s heeft<br />
gekost en tientallen arbeidsplaatsen<br />
biedt, wordt op basis<br />
van polyetheen de supersterke<br />
tape Endumax gemaakt. Met dit<br />
nieuwe product wil <strong>het</strong> bedrijf <strong>in</strong><br />
2015 een wereldwijd aandeel van<br />
15 procent <strong>in</strong> de markt voor<br />
supersterke materialen hebben<br />
behaald. Voor <strong>het</strong> e<strong>in</strong>d van 2012<br />
De nieuwe<br />
fabriek <strong>in</strong> Emmen<br />
zal Teij<strong>in</strong> voor Endumax een<br />
productiecapaciteit van 1000 ton<br />
per jaar hebben bereikt.<br />
Andere productenten van sterke<br />
vezels zijn onder andere DuPont<br />
met de aramidevezel Kevlar en<br />
DSM met polyetheenvezel<br />
Dyneema.<br />
Hoogwaardig polyethyleen<br />
Voor de tape gebruikt Teij<strong>in</strong><br />
dezelfde grondstof als DSM voor<br />
Dyneema, namelijk een hoogwaardig<br />
type polyethyleen,<br />
UHMWPE (ultra high molecular<br />
weight polyethylene). DSM<br />
maakt hier vervolgens super-<br />
foto: teij<strong>in</strong> ArAmid In de nieuwe fabriek <strong>in</strong> Emmen, beg<strong>in</strong> oktober geopend, maakt Teij<strong>in</strong><br />
sterke Dyneema-vezels van met<br />
behulp van een zoge<strong>het</strong>en gelsp<strong>in</strong>proces.<br />
Teij<strong>in</strong> gebruikt voor<br />
Endumax een ander proces,<br />
zoge<strong>het</strong>en solid state process<strong>in</strong>g.<br />
Dit komt neer op <strong>het</strong> strekken<br />
van polymeer (UHMWPE<br />
sheet) onder speciale condities,<br />
een milieuvriendelijk proces<br />
zonder oplosmiddel. Dat gebeurt<br />
op een zeer gecontroleerde<br />
manier. Het is dus een mechanisch<br />
proces. De kristallen die al<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> UHMWPE aanwezig zijn,<br />
raken nog beter georiënteerd,<br />
waardoor de sterkte van <strong>het</strong><br />
materiaal <strong>in</strong> de lengtericht<strong>in</strong>g<br />
enorm toeneemt. Endumax heeft<br />
een lage dichtheid, m<strong>in</strong>der dan 1<br />
gram per cm³, en heeft een zeer<br />
hoge elasticiteitsmodulus, wat<br />
wil zeggen dat <strong>het</strong> onder hoge<br />
trekkrachten vrijwel niet rekt.<br />
Hiermee komt <strong>het</strong> <strong>in</strong> de buurt<br />
van de koolstofvezel. Daarnaast<br />
is de kruip, oftewel de blijvende<br />
verleng<strong>in</strong>g na langdurige belast<strong>in</strong>g,<br />
erg laag voor dit type hoogwaardige<br />
polyethyleen. Ook is de<br />
tape bestand tegen chemicaliën,<br />
niet bros, licht <strong>in</strong> gewicht en<br />
gemakkelijk toepasbaar <strong>in</strong> dunne<br />
en vlakke structuren.<br />
Toepass<strong>in</strong>gen<br />
Bij toepass<strong>in</strong>gen van de tape valt<br />
te denken aan <strong>het</strong> helpen verhogen<br />
van de slijtageweerstand<br />
van mechanische onderdelen<br />
van mach<strong>in</strong>es, aan slijtvaste<br />
bekled<strong>in</strong>g van silo’s of laadvloeren<br />
van vrachtwagens. Ook is<br />
Innovatie<br />
een belangrijke rol voor de tape<br />
weggelegd als versterkend<br />
materiaal voor bijvoorbeeld<br />
touwen, netten, kabels, pijpen<br />
en snijbestendige handschoenen.<br />
Afhankelijk van de toepass<strong>in</strong>g<br />
levert Teij<strong>in</strong> de tape <strong>in</strong> verschillende<br />
breedtes. Zo wordt 10<br />
mm breed Endumax gebruikt<br />
voor Darw<strong>in</strong>g, een dynamische<br />
armsteun voor mensen die hun<br />
arm moeilijk kunnen bewegen<br />
afkomstig van Focal Meditech <strong>in</strong><br />
Tilburg. De lichte tape helpt de<br />
mechanische krachten <strong>in</strong> Darw<strong>in</strong>g<br />
te balanceren, wat mogelijk<br />
is doordat de tape erg dun en<br />
tegelijk sterk is en niet rekt.<br />
Bepantser<strong>in</strong>g<br />
Vanwege zijn vermogen om veel<br />
energie te absorberen bij een<br />
laag gewicht, leent <strong>het</strong> materiaal<br />
zich ook voor bepantser<strong>in</strong>g. Op<br />
de korte termijn voorziet Teij<strong>in</strong><br />
toepass<strong>in</strong>gen, zoals zogenoemde<br />
<strong>in</strong>sert plates voor bijvoorbeeld<br />
kogelwerende vesten en verder<br />
de bepantser<strong>in</strong>g van voertuigen<br />
en vliegtuigen, waarbij valt te<br />
denken aan bijvoorbeeld een<br />
kogelwerende stoel voor helikopterpiloten.<br />
Voor de bepantser<strong>in</strong>g<br />
verkoopt <strong>het</strong> bedrijf een<br />
soort folie, waar<strong>in</strong> de tape al<br />
verwerkt zit onder de naam<br />
Endumax UD /cross-ply, waarbij<br />
UD staat voor uni directional,<br />
oftewel georiënteerd <strong>in</strong> één richt<strong>in</strong>g,<br />
en cross-ply voor een aantal<br />
lagen om en om, steeds 90<br />
graden gedraaid. p<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 11<br />
foto: teij<strong>in</strong> ArAmid
lekochemie.nl<br />
� � � � � ��<br />
Het afvullen en mengen van<br />
chemische stoffen is een vak apart.<br />
Een vak dat wij beheersen als de beste.<br />
Al s<strong>in</strong>ds 1934.<br />
Of <strong>het</strong> nu gaat om <strong>het</strong> afvullen van<br />
een kle<strong>in</strong>verpakk<strong>in</strong>g of <strong>het</strong> mengen van stoffen met<br />
een UN classifi catie <strong>in</strong> een 1000-liter verpakk<strong>in</strong>g,<br />
Bleko Chemie heeft de perfecte mix <strong>in</strong> huis.<br />
Meer weten?<br />
Bel 053-4315835 of kijk op blekochemie.nl<br />
Innovatief s<strong>in</strong>ds 1934<br />
NOTOX’ 10 steps to REACH compliance<br />
w w w . n o t o x . n l<br />
REACH<br />
Are you ready for the future?<br />
CONTACT US NOW<br />
and we help you<br />
submit your registration <strong>in</strong> time.<br />
NOTOX B.V.<br />
P.O. Box 3476 5203 DL ’s-Hertogenbosch<br />
The Netherlands reach@notox.nl
Chemiedialoog probeert leerl<strong>in</strong>gen<br />
te enthousiasmeren voor chemie<br />
‘ Ik weet al wat jIj<br />
gaat studeren!’<br />
In <strong>het</strong> Isendoorn College <strong>in</strong> Warnsveld vond op d<strong>in</strong>sdagavond 8<br />
nove<strong>mb</strong>er een Chemiedialoog plaats. Om leerl<strong>in</strong>gen warm te laten<br />
lopen voor de chemie. Twee sprekers hielden een enthousiast verhaal<br />
waar goed naar geluisterd werd. De discussie was wat kort en de<br />
opkomst viel enigsz<strong>in</strong>s tegen. Misschien zijn er toch wel een paar<br />
bètatwijfelaars over de streep gehaald om voor chemie te kiezen.<br />
Tekst: Elsie Schoorel<br />
Rond de tw<strong>in</strong>tig leerl<strong>in</strong>gen<br />
(íets meer jongens dan<br />
meisjes) van vwo 4, 5 en 6<br />
en een paar ouders en docenten<br />
zitten <strong>in</strong> <strong>het</strong> Isendoorn College<br />
klaar voor de Chemiedialoog.<br />
Scheikundedocent Wil Gradussen,<br />
die zelf van alles doet om<br />
<strong>het</strong> vak aantrekkelijk te maken<br />
– ‘morgen gaan we bier brouwen’<br />
– leidt de eerste spreker <strong>in</strong>:<br />
Rutger van Santen van de TU<br />
E<strong>in</strong>dhoven. Aan de hand van een<br />
groot rood hart legt hij uit waar<br />
<strong>het</strong> begrip scheikunde vandaan<br />
komt en hoe zaken als materie,<br />
technologie en <strong>het</strong> leven met<br />
DRIE BIjEEnkOMSTEn<br />
Sticht<strong>in</strong>g C3 en de Kon<strong>in</strong>klijke<br />
Nederlandse Akademie<br />
van Wetenschappen (KNAW)<br />
organiseerden <strong>in</strong> nove<strong>mb</strong>er<br />
drie Chemiedialogen op<br />
middelbare scholen. De<br />
dialogen vonden plaats <strong>in</strong><br />
Warnsveld, Delft en Zaandam.<br />
elkaar samenhangen. Van Santen<br />
neemt de leerl<strong>in</strong>gen mee<br />
door de geschiedenis, via <strong>het</strong><br />
toestel van Kipp voor vuur en de<br />
vogelpoep uit Peru voor dynamiet,<br />
naar fosfaten voor kunstmest.<br />
Terwijl iedereen geconcentreerd<br />
luistert, wijst hij op <strong>het</strong><br />
belang van milieuvriendelijke<br />
oploss<strong>in</strong>gen en wijdt hij uit over<br />
de “Steen der Wijzen”, ofwel de<br />
katalysator. Ter illustratie laat hij<br />
een filmpje zien van bewegende<br />
moleculen. ‘Dat kun je op You<br />
Tube terugv<strong>in</strong>den hoor!’<br />
IJsbeer<br />
Na een korte pauze is <strong>het</strong> de<br />
beurt aan Appy Sluijs, verbonden<br />
aan de Universiteit Utrecht en lid<br />
van De Jonge Akademie. Hij vertelt<br />
hoe hij als bioloog <strong>in</strong> de chemie<br />
gerold is. Aan de hand van<br />
filmpjes van een professor die<br />
proefjes doet (‘misschien voor<br />
jullie een beetje k<strong>in</strong>derachtig’)<br />
laat hij onder meer zien hoe je<br />
kunt vaststellen hoeveel CO2 er<br />
door de tijd heen was. “Momenteel<br />
produceren wij ongeveer<br />
foto: shutterstock<br />
veertig keer zo veel CO2 als<br />
natuurlijk is. Dat is nog nooit<br />
gepresteerd.’ Terwijl hij beelden<br />
laat zien van onderzoek op Spitsbergen<br />
(waarbij en passant nog<br />
even een ijsbeer voorbijkomt),<br />
zegt hij dat ze hier fossielen<br />
gevonden hebben die aantonen<br />
dat <strong>het</strong> <strong>in</strong> deze koude omgev<strong>in</strong>g<br />
ooit warmer was dan <strong>in</strong> Nederland.<br />
‘We hebben stuifmeelpollen<br />
gevonden van palmen!’ Sluijs<br />
heeft de lachers op zijn hand als<br />
hij een plaatje van een aap toont.<br />
‘Onze voorouder, die <strong>in</strong> die<br />
warme periode, 55 miljoen jaar<br />
terug, ontstond. Zo zie je, verander<strong>in</strong>g<br />
is niet alleen slecht.’<br />
Slimme vraag<br />
Er is tot slot gelegenheid om<br />
vragen te stellen; een paar handen<br />
gaan omhoog. Als een leerl<strong>in</strong>g<br />
een slimme vraag stelt over<br />
<strong>het</strong> e<strong>in</strong>de van <strong>het</strong> Perm, reageert<br />
Sluijs: ‘Ik weet al wat jij gaat<br />
studeren!’<br />
Terwijl ze hun jas aantrekken,<br />
filosoferen twee meisjes door<br />
over de aanwezigheid van pollen<br />
<strong>in</strong> de sedimenten. Het is duidelijk:<br />
deze jongeren lopen wel<br />
warm voor chemie. Hopelijk<br />
wordt bij vervolgactiviteiten de<br />
opkomst nog groter, zodat ook de<br />
dialoog met de laag daaronder<br />
kan ontstaan, die denkt dat een<br />
rechtenstudie toch leuker is. p<br />
Onderwijs<br />
TU/E: MEER<br />
MEISJES KIEZEN<br />
SCHEIKUNDE<br />
Het aantal meisjes dat<br />
voor scheikunde kiest aan<br />
de Technische Universiteit<br />
E<strong>in</strong>dhoven is gestegen. Dit<br />
academisch jaar zijn er 13<br />
meisjes gestart op een<br />
totaal van 60 studenten<br />
Scheikundige Technologie<br />
(ST). Ruim 2,5 keer meer<br />
dan vijf jaar geleden. Ook<br />
ten opzichte van <strong>het</strong> aantal<br />
mannelijke studenten is<br />
een stijg<strong>in</strong>g waar te<br />
nemen. Bijna 23 procent<br />
van de studenten ST aan<br />
de TU/e dit jaar is vrouw<br />
ten opzichte van 14 procent<br />
<strong>in</strong> 2006.<br />
De stijg<strong>in</strong>g is te danken<br />
aan de <strong>in</strong>spann<strong>in</strong>gen<br />
van de TU/e<br />
om meer meisjes voor<br />
techniek te <strong>in</strong>teresseren.<br />
‘Traditioneel kiezen meisjes<br />
vaker voor mensgerelateerde<br />
studies,’ zegt<br />
N<strong>in</strong>a van Moll, studievoorlichter<br />
van de faculteit ST.<br />
‘De maatschappelijke kant<br />
van scheikunde is vaak<br />
onbekend. Daarom laten<br />
wij onze toekomstige studenten<br />
zien wat scheikunde<br />
voor de mens kan<br />
betekenen. Het behandelen<br />
van ziektes en <strong>het</strong> werken<br />
aan nieuwe vormen<br />
van schonere energie zijn<br />
bijvoorbeeld onderwerpen<br />
die vrouwelijke studenten<br />
aanspreken.’ Daarnaast<br />
zet de faculteit ST studentes<br />
en oud-studentes <strong>in</strong><br />
als rolmodel. ‘Zij vertellen<br />
over hun ervar<strong>in</strong>gen op<br />
voorlicht<strong>in</strong>gsbijeenkomsten<br />
en meeloopdagen<br />
voor middelbare scholieren.<br />
Vrouwelijke alumni<br />
die bijvoorbeeld bij mult<strong>in</strong>ationals<br />
werken, laten<br />
middelbare scholieren<br />
zien wat ze doen.’ p<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 13
Bezoek<br />
ons tijdens de<br />
INTERMODAL<br />
EUROPE 2011<br />
29 NOV - 01 DEC<br />
Stand D-48,<br />
Ha<strong>mb</strong>urg<br />
HET VEILIGSTE LADING ZEKERINGSSYSTEEM VOOR<br />
CHEMISCH TRANSPORT OVER LAND EN ZEE<br />
Ty-Gard omsluit de lad<strong>in</strong>g op zeer betrouwbare en effectieve<br />
wijze. Het werkt snel én veilig: onze producten zijn speciaal<br />
ontwikkeld en gecertifi ceerd voor vervoer van gevaarlijke<br />
stoffen per spoor, over zee en op de weg. Ty-Gard is<br />
kostenbesparend en milieuvriendelijk, voorkomt lad<strong>in</strong>gschade<br />
en <strong>in</strong>cidenten, zodat uw lad<strong>in</strong>g niet gekraakt wordt. Voor meer<br />
<strong>in</strong>formatie over dit product, bezoek onze website. Of ervaar<br />
<strong>het</strong> zelf: vraag naar een vrijblijvende proefverschep<strong>in</strong>g of<br />
demonstratie over dit unieke product van Walnut Industries.<br />
ANTI-KRAAK<br />
BEWEGING<br />
TY-GARD.EU<br />
www.ty-gard.eu
‘ IncIdentenrapportage<br />
arbeIdsInspectIe leerzaam<br />
maar abstract’<br />
Het ontbreken van een automatische waarschuw<strong>in</strong>g is bij bedrijven die<br />
werken met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen een belangrijke<br />
reden waardoor <strong>het</strong> soms misgaat. Door al bij <strong>het</strong> ontwerp van een<br />
<strong>in</strong>stallatie <strong>in</strong>strumenten <strong>in</strong> te bouwen die dergelijke problemen signaleren,<br />
kan dit worden voorkomen. Dat concludeert de afdel<strong>in</strong>g Major<br />
Hazard Control (MHC) van de Arbeids<strong>in</strong>spectie op basis van een analyse<br />
van 77 <strong>in</strong>cidenten met gevaarlijke stoffen <strong>in</strong> de periode van 2008 tot en<br />
met 2010. Bij eenderde van deze <strong>in</strong>cidenten raakten mensen gewond<br />
(53). Er vielen drie doden. De <strong>VNCI</strong> spreekt van een ‘leerzame, maar<br />
abstracte rapportage’.<br />
De <strong>VNCI</strong> betreurt <strong>het</strong> dat, anders dan <strong>in</strong> de vergelijkbare rapportage<br />
over de periode 2004-2007, de analyse tamelijk abstract is en dat een<br />
korte beschrijv<strong>in</strong>g van de <strong>in</strong>cidenten, waarbij de basisoorzaken zijn<br />
genoemd, deze keer ontbreekt. ‘Dat spreekt bedrijven meer aan dan een<br />
algemene analyse,’ reageert Macco Korteweg Maris, beleidsmedewerker<br />
(transport)veiligheid en gezondheid bij de <strong>VNCI</strong>.<br />
De Arbeids<strong>in</strong>spectie v<strong>in</strong>dt dat er meer aandacht moet zijn voor de <strong>in</strong>ventarisatie<br />
van de risico’s, de veiligheid rond <strong>het</strong> onderhouden van <strong>in</strong>stallaties en<br />
voor noodplannen voor als <strong>het</strong> toch mis gaat. Dit zijn onderdelen van <strong>het</strong><br />
verplichte veiligheidsbeheerssysteem van bedrijven. Een deel van de<br />
bezochte bedrijven leert te we<strong>in</strong>ig van de eigen aanpak van <strong>in</strong>cidenten; ze<br />
maken te we<strong>in</strong>ig gebruik van <strong>in</strong>zichten die ze zelf opdoen over de zaken die<br />
goed gaan en over de zwakke plekken.<br />
controle onderhoudsstops<br />
De organisatie constateert dat veel <strong>in</strong>cidenten plaatsv<strong>in</strong>den als bedrijven<br />
of afzonderlijke <strong>in</strong>stallaties tijdelijk helemaal stilliggen voor groot onderhoud.<br />
Ze controleert daarom s<strong>in</strong>ds vorig jaar vaker tijdens onderhoudsstops.<br />
Verder <strong>in</strong>formeert de Arbeids<strong>in</strong>spectie de betrokken bedrijven en<br />
brancheorganisaties over de resultaten, zodat zij hun preventie kunnen<br />
verbeteren. De Arbeids<strong>in</strong>spectie is ook van men<strong>in</strong>g dat meer aandacht<br />
nodig is voor <strong>het</strong> beperken van de schade als er toch gevaarlijke stoffen<br />
vrijkomen. Werknemers die dergelijke calamiteiten bedw<strong>in</strong>gen, moeten<br />
goede bescherm<strong>in</strong>gsmiddelen hebben.<br />
De <strong>in</strong>cidentenrapportage van de Arbeids<strong>in</strong>spectie afdel<strong>in</strong>g MHC betreft<br />
arbeidsgerelateerde <strong>in</strong>cidenten bij BRZO- en ARIE-bedrijven. Het aantal<br />
onderzochte <strong>in</strong>cidenten ligt 50 procent lager dan <strong>in</strong> de rapportage over de<br />
periode 2004-2007. p<br />
Veiligheid<br />
Meld<strong>in</strong>g ongewone<br />
voorvallen versoepeld<br />
Op 26 oktober is de nieuwe regel<strong>in</strong>g voor <strong>het</strong> melden<br />
van ongewone voorvallen <strong>in</strong> werk<strong>in</strong>g getreden.<br />
Waar voorheen elk ongewoon voorval zo<br />
spoedig mogelijk gemeld moest worden, kan b<strong>in</strong>nen<br />
de nieuwe regel<strong>in</strong>g voor een aantal voorvallen<br />
daarvan afgeweken worden.<br />
Bedrijven kunnen nu aan de vergunn<strong>in</strong>gverlener<br />
vragen om een voorschrift <strong>in</strong> de milieuvergunn<strong>in</strong>g<br />
op te nemen dat bepaalt dat ze<br />
niet significante voorvallen (met verwaarloosbare<br />
gevolgen voor gezondheid en milieu) niet meteen<br />
hoeven te melden. Ze kunnen zo’n voorval dan<br />
alleen registreren <strong>in</strong> plaats van melden of de meld<strong>in</strong>g<br />
op een later tijdstip doen. Bedrijven die dit<br />
maatwerk willen gebruiken, kunnen hierom vragen<br />
bij <strong>het</strong> bevoegd gezag van de milieuvergunn<strong>in</strong>g.<br />
lastenverlicht<strong>in</strong>g<br />
Voor (chemie)bedrijven betekent dit een lastenverlicht<strong>in</strong>g,<br />
want er komt m<strong>in</strong>der adm<strong>in</strong>istratieve<br />
rompslomp bij kijken. De <strong>VNCI</strong>, die bij de totstandkom<strong>in</strong>g<br />
van de nieuwe regel<strong>in</strong>g nauw betrokken is<br />
geweest, is dan ook blij met de <strong>in</strong>werk<strong>in</strong>gtred<strong>in</strong>g.<br />
De <strong>VNCI</strong> hoopt alleen dat overheden de nieuwe<br />
regel op een praktische wijze gaan <strong>in</strong>vullen, want<br />
<strong>het</strong> effect van de nieuwe regel<strong>in</strong>g is daarvan<br />
afhankelijk. p<br />
foto: shutterstock<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 15
Zeven ...<br />
... transporteren, doseren, mengen, breken: GERICKE<br />
beschikt over de kennis en de technieken voor iedere<br />
denkbare processtap of totaaloploss<strong>in</strong>g. Wij leveren al<br />
meer dan 115 jaar mach<strong>in</strong>es en complete systemen als<br />
optimale toepass<strong>in</strong>g <strong>in</strong> stortgoed gerelateerde processen.<br />
Wij bieden u onze kennis en kwaliteit <strong>in</strong> com b<strong>in</strong>atie met<br />
onze betrouwbaarheid, effi ciënte en wereldwijde service.<br />
Geavanceerde stortgoedtechnologie<br />
CH-8105 Regensdorf<br />
T +41 (0)44 871 36 36<br />
FR-95100 Argenteuil<br />
T +33 (0)1 39 98 29 29<br />
www.gericke.net<br />
DE-78239 Rielas<strong>in</strong>gen<br />
T +49 (0)7731 92 90<br />
NL-3870 CA Hoevelaken<br />
T +31 (0)33 25 42 100<br />
gericke.nl@gericke.net<br />
S<strong>in</strong>gapore 787813<br />
T +65 64 52 81 33<br />
GB-Ashton-under-Lyne<br />
Lancashire, OL6 7DJ<br />
T +44 (0)161 344 1140<br />
Tijdelijk of semi permanent<br />
behoefte aan extra warmte<br />
en/of energie?<br />
Uw bron van <strong>in</strong>formatie bij<br />
<strong>het</strong> kopen of huren van<br />
ketel<strong>in</strong>stallaties voor stoom,<br />
warm en heet water.<br />
Verhuur<br />
• warmwaterketels tot 8 MW<br />
• heetwaterketels tot 12 MW<br />
• automatische expansie-<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>gen<br />
• stoomketelunits tot 28 barg<br />
van 400 kg/hr tot 16.000 kg/st<br />
• ontgassers, voed<strong>in</strong>gswatertanks,<br />
ontharders<br />
• olietanks 3, 5, 10 en 20m3<br />
• <strong>in</strong> conta<strong>in</strong>er, buitenopstell<strong>in</strong>g of<br />
romneyloodsen<br />
Services<br />
• 24 uurs stor<strong>in</strong>gsdienst<br />
• leid<strong>in</strong>gwerkmontage<br />
• onderhoud<br />
• eng<strong>in</strong>eer<strong>in</strong>g<br />
Milieuzorg<br />
• Low-NOx <strong>in</strong>stallaties<br />
• geluidsbesparende omhuiz<strong>in</strong>gen<br />
• CE normer<strong>in</strong>g<br />
www.ecotilburg.com<br />
Postbus 899, 5000 AW Tilburg - Hectorstraat 23, 5047 RE Tilburg - Tel: 013 5839440 - Fax: 013 5358315 - E-mail: <strong>in</strong>fo@ecotilburg.com
Centraal register<br />
moet fraude met<br />
VCA-diploma’s<br />
voorkomen<br />
Om veilig te kunnen werken, moeten monteurs, lassers,<br />
steigerbouwers, schoonmakers en andere<br />
medewerkers van aannemers <strong>het</strong> nodige weten over<br />
veilig werken. Daarom laten petro(chemie)bedrijven<br />
alleen medewerkers van aannemers toe die beschikken<br />
over een VCA-diploma of -certificaat (Veiligheid,<br />
Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers). Helaas<br />
komt fraude daarbij af en toe voor. Een beter gebruik<br />
van <strong>het</strong> Centraal Diploma Register (CDR) door de<br />
opdrachtgevers en aannemers moet hieraan een<br />
e<strong>in</strong>de maken.<br />
Tekst: Erik te Roller<br />
alle bedrijven aan de poort nagaan of <strong>het</strong><br />
diplomanummer, naam en geboortedatum op<br />
‘Als<br />
<strong>het</strong> VCA-diploma of -certificaat van iemand<br />
overeenkomen met de gegevens <strong>in</strong> <strong>het</strong> Centraal<br />
Diploma Register en of ze de goede persoon voor zich<br />
hebben, zal <strong>het</strong> snel gedaan zijn met gekopieerde en<br />
vervalste papieren,’ zegt Willem Wagemakers,<br />
beleidsmedewerker van de Sticht<strong>in</strong>g Samenwerken<br />
voor Veiligheid (SSVV), die <strong>het</strong> VCA-systeem beheert<br />
en de kwaliteit van de diploma’s bewaakt. ‘Op den duur<br />
willen we van <strong>het</strong> controleren van papieren VCA-diploma’s<br />
af en alle controle via <strong>het</strong> register laten lopen,’<br />
voegt hij eraan toe.<br />
Per jaar doen ongeveer 180.000 mensen een VCAexamen.<br />
Erkende examenbureaus zetten de gegevens<br />
van de geëxam<strong>in</strong>eerden en <strong>het</strong> bijbehorende diplomanummer<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> CDR. De VCA-diploma’s zijn tien jaar<br />
geldig. Aangezien <strong>het</strong> CDR-register <strong>in</strong> 2004 van start is<br />
gegaan, zijn niet alle VCA-diploma’s er<strong>in</strong> opgenomen.<br />
Pas vanaf 2014 is <strong>het</strong> systeem compleet en waterdicht.<br />
Gekleurde lampjes<br />
Om de kans op fraude te verm<strong>in</strong>deren, staat de SSVV<br />
niet meer toe dat <strong>het</strong> examen wordt afgenomen op de<br />
eigen locatie van de commerciële opleider. Een opleider<br />
<strong>in</strong> Den Haag had zijn opleid<strong>in</strong>gsruimte, tevens <strong>het</strong><br />
examenlokaal, voorzien van knipperende gekleurde<br />
lampjes achter de rug van de exam<strong>in</strong>ator. De lampjes<br />
codeerden voor <strong>het</strong> juiste antwoord bij de meerkeuzevragen.<br />
Tegelijk werd de onafhankelijk exam<strong>in</strong>ator<br />
met een verborgen camera gevolgd. Zodra hij of zij<br />
zich omdraaide doofden de lampjes. In januari 2011<br />
heeft de politie bij deze opleider een <strong>in</strong>val gedaan en<br />
fraude geconstateerd. Honderden mensen die waren<br />
gestuurd door uitzendbureaus, waaronder Polen,<br />
Portugezen en Turken, maar ook Nederlanders, hebben<br />
mogelijk ten onrechte een VCA-diploma gekregen.<br />
De SSVV heeft nagegaan wie er op geprepareerde<br />
locaties examen hebben gedaan en wanneer. Vervolgens<br />
zijn de namen van deze deelnemers geschrapt<br />
uit <strong>het</strong> CDR. Van de mogelijkheid om opnieuw examen<br />
te doen, is nauwelijks gebruikgemaakt. ‘Waarschijnlijk<br />
g<strong>in</strong>g <strong>het</strong> om mensen die hier tijdelijk waren en <strong>het</strong> land<br />
alweer hadden verlaten,’ zegt Wagemakers. De SSVV<br />
heeft <strong>in</strong> 2010 zo’n 1600 examens afgekeurd, ongeveer 1<br />
procent van <strong>het</strong> totaal. p<br />
Steeds meer opdrachtgevers stellen <strong>het</strong> VCA-diploma verplicht<br />
om <strong>het</strong> aantal ongelukken te verm<strong>in</strong>deren<br />
EASTmAN CHEmICAl<br />
‘Als medewerkers van dienstverleners hier<br />
voor <strong>het</strong> eerst b<strong>in</strong>nenkomen, worden ze<br />
uitgebreid gescreend,’ vertelt Ronald Seits,<br />
beveilig<strong>in</strong>gsbea<strong>mb</strong>te bij Eastman Chemical<br />
<strong>in</strong> middelburg. ‘De meesten van hen hebben<br />
<strong>het</strong> groene boekje (veiligheidspaspoort<br />
– red.) bij zich, waar<strong>in</strong> <strong>het</strong> VCA-certificaat<br />
is opgenomen. Steeds vaker hebben ze een<br />
VCA-certificaat <strong>in</strong> de vorm van een pasje bij<br />
zich. Wij raadplegen <strong>het</strong> Centraal Diploma<br />
Register alleen als iemand zijn groene<br />
boekje of pasje is vergeten. Tot nu toe hadden<br />
we geen reden om de registratie standaard<br />
te controleren, omdat we fraude met<br />
een VCA-certificaat nog nooit hebben<br />
meegemaakt.’<br />
AZ_01:Layout 1 21.12.2010 12:37 Uhr Seite 1<br />
foto: shutterstock<br />
Experienced. Dedicated. Customized.<br />
phone +31<br />
(10) 2953 153<br />
LESCHACO –<br />
1/4 advertentie<br />
your specialist<br />
for supply cha<strong>in</strong><br />
solutions.<br />
We offer<br />
<strong>in</strong>tegrated,<br />
<strong>in</strong>tercont<strong>in</strong>ental<br />
logistics with<br />
responsible care<br />
for the chemical<br />
<strong>in</strong>dustry.<br />
Logistics –<br />
and beyond.<br />
S<strong>in</strong>ce 1879.<br />
Veiligheid<br />
Leschaco Nederland B.V. | Hoogvlietsekerkweg 164 | NL 3194 AM<br />
Rotterdam-Hoogvliet | <strong>in</strong>fo@leschaco.nl | www.leschaco.com<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 17
B<strong>in</strong>nenkort<br />
eerste GtL uit<br />
Quatar <strong>in</strong> Pernis<br />
Voor <strong>het</strong> e<strong>in</strong>d van <strong>het</strong> jaar landt de eerste scheepslad<strong>in</strong>g<br />
GTL uit Quatar <strong>in</strong> Europoort aan. Van daar gaat de GTL door<br />
een 25 kilometer lange pijpleid<strong>in</strong>g naar de raff<strong>in</strong>aderij van<br />
Shell <strong>in</strong> Pernis, om daar <strong>in</strong> diesel en ander producten verwerkt<br />
te worden. GTL helpt onder meer de roetuitstoot en<br />
andere emissies te verm<strong>in</strong>deren.<br />
Tekst: Erik te Roller<br />
GTL (Gas-to-Liquids) is een vloeibare stof gemaakt van<br />
aardgas en is een uitkomst voor de landen die over veel<br />
aardgas beschikken maar hiervoor te we<strong>in</strong>ig afnemers<br />
dichtbij huis hebben. Het proces komt neer op de “vergass<strong>in</strong>g”<br />
van aardgas met zuurstof tot waterstof en koolmonoxide (synthesegas)<br />
en de omzett<strong>in</strong>g daarvan met behulp van een katalysator<br />
<strong>in</strong> paraff<strong>in</strong>e (met lange koolwaterstofmoleculen). Vervolgens<br />
wordt de paraff<strong>in</strong>e met behulp van een katalysator onder<br />
toevoeg<strong>in</strong>g van waterstof omgezet <strong>in</strong> kortere en meer vertakte<br />
koolwaterstofverb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen, zogenoemde destillaten (GTLproducten).<br />
Het Shell Technology Centre <strong>in</strong> Amsterdam heeft<br />
aan de wieg van dit proces gestaan. Bijna veertig jaar geleden<br />
besloot Shell daar onderzoek te starten naar <strong>het</strong> maken van<br />
vloeibare brandstoffen uit andere grondstoffen dan olie.<br />
GTL-fabrieken<br />
Volgens woordvoerder Wim van de Wiel van Shell is GTL <strong>in</strong><br />
Nederland niet nieuw. Shell produceert GTL al s<strong>in</strong>ds halverwege<br />
de jaren negentig <strong>in</strong> Maleisië en mengt <strong>het</strong> bij <strong>in</strong> V-Power<br />
diesel. De fabriek <strong>in</strong> B<strong>in</strong>tulu <strong>in</strong> Maleisië heeft een capaciteit van<br />
14.700 vaten olie-equivalent per dag. De GTL-fabriek van <strong>het</strong><br />
Pearl-project <strong>in</strong> Quatar zal <strong>in</strong> stappen een bijna tien keer zo<br />
grote capaciteit bereiken: 140.000 vaten olie-equivalent per<br />
dag. Daarbovenop komt nog eens 120.000 vaten per dag aan<br />
aardgascondensaat, een reeks lichte, vloeibare koolwaterstoffen.<br />
Het aardgas is afkomstig uit een veld dat tien keer zo veel<br />
aardgas bevat als <strong>het</strong> veld <strong>in</strong> Slochteren oorspronkelijk. Invester<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> Pearl-project: een slordige 18 à 19 miljard dollar.<br />
In maart van dit jaar brachten kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> Beatrix en kroonpr<strong>in</strong>s<br />
Willem Alexander een bezoek aan de nieuwe fabriek. In juni is<br />
de commerciële productie op gang gekomen.<br />
GTL-producten<br />
De GTL-fabriek <strong>in</strong> Quatar levert vijf verschillende GTL-producten,<br />
waarvan de moleculen enigsz<strong>in</strong>s van elkaar verschillen.<br />
Die v<strong>in</strong>den toepass<strong>in</strong>g <strong>in</strong> respectievelijk paraff<strong>in</strong>e, diesel, keros<strong>in</strong>e,<br />
nafta en als grondstof voor smeeroliën. Shell wil GTL ook<br />
als pure brandstof beschikbaar stellen aan specifieke klanten.<br />
Momenteel loopt er een proef met GTL-diesel voor de vuilniswagens<br />
van Van Gansew<strong>in</strong>kel. De eerste ervar<strong>in</strong>gen wijzen uit<br />
dat de dieselmotoren met deze brandstof niet alleen m<strong>in</strong>der<br />
NOx (- 8 procent) en fijnstof (- 19 procent) uitstoten, maar ook<br />
m<strong>in</strong>der lawaai maken en m<strong>in</strong>der st<strong>in</strong>ken.<br />
Internationale draaischijven<br />
De Rotterdamse raff<strong>in</strong>aderij, de Shell-raff<strong>in</strong>aderij <strong>in</strong> S<strong>in</strong>gapore<br />
en de haven van Sohar (Oman) zijn de <strong>in</strong>ternationale draaischijven<br />
voor <strong>het</strong> verwerken en verspreiden van de Pearl-GTL-producten.<br />
De pijpleid<strong>in</strong>g van de Shell-term<strong>in</strong>al <strong>in</strong> Europoort naar<br />
Pernis heeft 50 miljoen dollar (circa 36 miljoen euro) gekost.<br />
Ook zijn <strong>in</strong> Europoort twee opslagtanks voor de GTL gebouwd.<br />
Verder staan er <strong>in</strong> Pernis grote meng<strong>in</strong>stallaties (blenders) om<br />
diesel te maken met 20 procent tot 25 procent GTL, dat voor<br />
iedereen aan de pomp te koop is. p<br />
18 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
Nieuwe <strong>in</strong>stallaties<br />
voor de opslag en<br />
verpomp<strong>in</strong>g van GTLproducten<br />
op de Shell<br />
Europoort-term<strong>in</strong>al<br />
NIeuwe advIseurs<br />
voor de vNCI<br />
De BAC (Bestuurs Advies Commissie), die <strong>het</strong> <strong>VNCI</strong>–<br />
bestuur adviseert, heeft een aantal nieuwe leden én<br />
een nieuwe voorzitter gekregen. Dit gebeurde tijdens<br />
de halfjaarlijkse vergader<strong>in</strong>g beg<strong>in</strong> oktober.<br />
Tijdens de vergader<strong>in</strong>g<br />
stonden onder meer<br />
de biobased economy<br />
en ‘Veiligheid Voorop’ op<br />
de agenda. Het was ook de<br />
BAC die de <strong>VNCI</strong> adviseerde<br />
om een visie voor<br />
2030-2050 te formuleren.<br />
visie<br />
Deze visie wordt <strong>in</strong> januari<br />
2012 gepresenteerd tijdens<br />
een conferentie. De BAC<br />
bestaat uit 17 leden en<br />
geeft (gevraagd en ongevraagd)<br />
adviezen over alle<br />
activiteiten van de <strong>VNCI</strong><br />
vanuit een Responsible<br />
Care-perspectief. De BAC<br />
bestaat uit personen met<br />
verschillende achtergronden<br />
en expertises.<br />
Nieuwe leden<br />
De nieuwe leden zijn Erik<br />
van Heijn<strong>in</strong>gen (oud-voor-<br />
zitter DCMR en waarnemend<br />
burgemeester van<br />
Cromstrijen), Willem<br />
Lageweg (directeur MVO<br />
Nederland), Dorette Corbey<br />
(voormalig Europarlementariër<br />
en voorzitter<br />
Commissie DuurzaamheidsvraagstukkenBiomassa),<br />
Frits Spangenberg<br />
(oud-directeur<br />
Motivaction), Jeroen van<br />
der Sluis (docent Nieuwe<br />
Risico’s Universiteit<br />
Utrecht) en Atie Verschoor<br />
(chemicus bij ECEM).<br />
voorzitter<br />
De nieuwe voorzitter is<br />
Hans van de Vlist,<br />
voormalig secretarisgeneraal<br />
bij VROM en ABD<br />
TOP Consultant bij <strong>het</strong><br />
m<strong>in</strong>isterie van B<strong>in</strong>nenlandse<br />
Zaken en Kon<strong>in</strong>krijksrelaties.<br />
p
INNovaTIoN Lab verGrooT INNovaTIeve<br />
sLaGkraChT vaN NederLaNd<br />
Op 13 oktober is <strong>het</strong> eerste Centre of Excellence met <strong>het</strong> Innovation Lab op <strong>het</strong> gebied van<br />
de Organische Chemie officieel geopend aan de Radboud Universiteit. Beide zijn <strong>het</strong> resultaat<br />
van krachtenbundel<strong>in</strong>g tussen de Technische Universiteit E<strong>in</strong>dhoven en de Radboud<br />
Universiteit Nijmegen. Het <strong>in</strong>itiatief is mede tot stand gekomen door de Regiegroep Chemie<br />
en sluit naadloos aan bij haar a<strong>mb</strong>ities om de <strong>in</strong>novatieve slagkracht van de Nederlandse<br />
chemie te vergroten. De open<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> Innovation Lab is een goed voorbeeld van de<br />
samenwerk<strong>in</strong>g tussen <strong>het</strong> onderwijs en <strong>het</strong> bedrijfsleven, een van de activiteiten van de<br />
Topsector Chemie.<br />
Het Centre of Excellence is <strong>het</strong> resultaat<br />
van een jarenlange samenwerk<strong>in</strong>g van<br />
de twee universiteiten op <strong>het</strong> gebied van<br />
de organische chemie. Het nieuwe expertisecentrum<br />
kan toonaangevend onderzoek verrichten<br />
op alle maatschappelijk relevante<br />
thema’s die een raakvlak hebben met de<br />
moleculaire wetenschappen, zoals gezondheid,<br />
energie en duurzaamheid. ‘Het heeft<br />
expertise en voldoende kritische massa over<br />
<strong>het</strong> gehele spectrum van de organische chemie:<br />
van life sciences tot en met zonnecellen.<br />
De groep onderzoekers b<strong>in</strong>nen <strong>het</strong> centrum is<br />
<strong>in</strong> staat om elk molecuul te maken of te ontwerpen,’<br />
aldus Jan van Hest, hoogleraar Bioorganische<br />
Chemie. Het Centre of Excellence<br />
richt zich op onderzoek, onderwijs en kennisvalorisatie.<br />
De valorisatie v<strong>in</strong>dt plaats b<strong>in</strong>nen<br />
<strong>het</strong> Innovation Lab. Het Innovation Lab biedt<br />
onderdak aan <strong>in</strong>novatieve bedrijven: sp<strong>in</strong>-offs<br />
op <strong>het</strong> gebied van nieuwe chemie, diagnostische<br />
tests, medicijnontwikkel<strong>in</strong>g en biomedische<br />
materialen.<br />
Foto: Shell<br />
Grensverleggend<br />
Beide universiteiten willen meer vernieuwend,<br />
grensverleggend en maatschappelijk<br />
relevant chemisch onderzoek doen, <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g<br />
geven aan <strong>het</strong> aspect “duurzaamheid”, meer<br />
studenten nog beter opleiden door aantrekkelijke<br />
en nieuwe programma’s aan te bieden<br />
en <strong>het</strong> bedrijfsleven meer bij <strong>het</strong> onderwijs te<br />
betrekken. In deze sett<strong>in</strong>g heeft <strong>het</strong> Innovation<br />
Lab als doel de wetenschappelijke en technologische<br />
kennis tot maatschappelijke waarde<br />
te brengen (valorisatie). De Regiegroep Chemie<br />
is verheugd met de bundel<strong>in</strong>g van talent<br />
en <strong>in</strong>novatiekracht <strong>in</strong> dit expertisecentrum.<br />
Dit <strong>in</strong>itiatief zorgt er mede voor dat de sector<br />
voorop blijft lopen <strong>in</strong> wetenschap, <strong>in</strong>novatie en<br />
bedrijfsprestaties. ‘Met de drie pijlers –<br />
onderzoek, onderwijs en valorisatie – sluiten<br />
de activiteiten van dit expertisecentrum goed<br />
aan op de kennis- en <strong>in</strong>novatieactiviteiten die<br />
dit voorjaar zijn geformuleerd <strong>in</strong> de actieagenda<br />
van Topsector Chemie,’ aldus Regiegroep<br />
Chemie-voorzitter Re<strong>in</strong> Willems. p<br />
onL<strong>in</strong>e discussiePLatform<br />
toekomst chemie GeLanceerd<br />
De <strong>VNCI</strong> heeft onlangs haar website over de toekomst van<br />
de chemie gelanceerd. Met de website wil de verenig<strong>in</strong>g <strong>in</strong><br />
discussie gaan met mensen <strong>in</strong> en om de chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
om te horen wat er leeft, wat men v<strong>in</strong>dt van de <strong>in</strong>dustrie<br />
en of er een toekomst is voor de sector. Ook bundelt de<br />
website alle evenementen, discussies en activiteiten die<br />
voor en na publicatie van de visie plaatsv<strong>in</strong>den.<br />
De site vormt een onderdeel<br />
van de Toekomstvisie<br />
2030-2050, een<br />
blik op de toekomst van de<br />
chemiesector. Deze visie<br />
verschijnt 20 januari 2012<br />
tijdens een conferentie over<br />
dit onderwerp. De visie komt<br />
tot stand met de hulp van<br />
vele experts b<strong>in</strong>nen en buiten<br />
de chemische <strong>in</strong>dustrie.<br />
discussie<br />
‘De <strong>VNCI</strong> is zeer geïnteresseerd<br />
<strong>in</strong> de men<strong>in</strong>g van onze<br />
stakeholders en we gaan<br />
graag de discussie aan,’<br />
aldus <strong>VNCI</strong>’s hoofd commu-<br />
Foto: hollandSe ShutterStock hoogte<br />
Actueel<br />
nicatie Irene van Luijken. ‘Op<br />
dit moment wordt de visie<br />
afgestemd met alle deelnemers.<br />
Vervolgens zal de<br />
dialoog met stakeholders<br />
starten. De resultaten van<br />
deze activiteiten komen ook<br />
terug op de website.’ p<br />
www.heeftdechemietoekomst.nl<br />
WWW<br />
Meer actueel nieuws op www.vnci.nl en <strong>in</strong> de<br />
wekelijkse gratis Chemie nieuwsbrief (meld<br />
je aan via de site).<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 19
NFIA en CSA <strong>in</strong>itiëren en faciliteren buitenlandse <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen<br />
Zoeken naar<br />
schakels <strong>in</strong><br />
clusters<br />
In mei heeft LANXESS de EPDM-rubberactiviteiten van DSM<br />
overgenomen. In oktober liet <strong>het</strong> Duitse chemiebedrijf weten<br />
dat <strong>het</strong> <strong>in</strong> Geleen ook een nieuw hoofdkantoor annex R&Dlaboratorium<br />
gaat bouwen voor zijn wereldwijde EPDMactiviteiten<br />
en twaalf miljoen euro <strong>in</strong>vesteert <strong>in</strong> <strong>het</strong> toepassen<br />
van nieuwe procestechnologie. Een fl<strong>in</strong>ke opsteker, niet alleen<br />
voor <strong>het</strong> personeel dat volledig is overgenomen, maar ook<br />
voor de Chemelot Campus, de prov<strong>in</strong>cie Li<strong>mb</strong>urg, <strong>het</strong><br />
Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) en andere<br />
betrokken partijen. Tekst: Erik te Roller<br />
20 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
Bas Pulles, directeur van<br />
<strong>het</strong> Netherlands Foreign<br />
Investment Agency<br />
(NFIA), ziet de <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen<br />
van LANXESS als<br />
voorbeeld van hoe de<br />
Nederlandse overheid <strong>in</strong> samenwerk<strong>in</strong>g<br />
met de chemische<br />
<strong>in</strong>dus trie nieuwe activiteiten wil<br />
aantrekken. ‘Bij de deal van DSM<br />
en LANXESS zijn we niet betrokken<br />
geweest. Wel hebben we na<br />
de overname meteen contact<br />
gezocht met LANXESS, de prov<strong>in</strong>cie<br />
en mensen van de regio<br />
Bra<strong>in</strong>port om na te gaan welke<br />
strategie <strong>het</strong> bedrijf volgt en hoe<br />
we actief bij de uitvoer<strong>in</strong>g daarvan<br />
betrokken kunnen zijn. Vanuit<br />
de regio kijkt de overheid<br />
bijvoorbeeld hoe <strong>het</strong> LANXESS<br />
kan helpen bij <strong>het</strong> verkrijgen van<br />
vergunn<strong>in</strong>gen en <strong>het</strong> omgaan<br />
met bestemm<strong>in</strong>gsplannen. Als<br />
NFIA gaan we bijvoorbeeld na<br />
voor welke landelijke fiscale<br />
regel<strong>in</strong>gen <strong>het</strong> bedrijf <strong>in</strong> aanmer-<br />
k<strong>in</strong>g komt en leggen we de relatie<br />
met de Belast<strong>in</strong>gdienst.’<br />
Frank Schaap, directeur market<strong>in</strong>g<br />
& bus<strong>in</strong>ess development van<br />
Chemelot: ‘We zijn blij en trots,<br />
dat we LANXESS als lid van de<br />
Chemelot-bedrijvengemeenschap<br />
hebben mogen verwelkomen.<br />
Het bedrijf is wereldleider<br />
<strong>in</strong> EPDM rubber en wil verder<br />
<strong>in</strong>noveren. Ook gelooft <strong>het</strong> bedrijf<br />
<strong>in</strong> korte lijnen tussen de bus<strong>in</strong>ess<br />
en R&D. Vandaar dat <strong>het</strong><br />
hoofdkantoor en de laboratoria<br />
onder één dak komen. Verder wil<br />
LANXESS actief deelnemen aan<br />
de open <strong>in</strong>novatie tussen bedrijven<br />
en kennis<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen op<br />
Chemelot, wat de open <strong>in</strong>novatie<br />
verder zal versterken.’<br />
Azië<br />
De NFIA heeft van oorsprong als<br />
hoofdtaak om ‘green field <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen’<br />
vanuit <strong>het</strong> buitenland<br />
aan te trekken. Maar <strong>in</strong> de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie draait <strong>het</strong><br />
tegenwoordig vooral om overnames<br />
en uitbreid<strong>in</strong>gen van<br />
bestaande fabrieken. Daar speelt<br />
<strong>het</strong> NFIA op <strong>in</strong> door samen met<br />
regionale ontwikkel<strong>in</strong>gsmaatschappijen<br />
<strong>het</strong> gesprek aan te<br />
gaan met buitenlandse bedrijven<br />
over hun strategie en wat de<br />
Nederlandse overheid daar aan<br />
toe kan voegen. ‘Bij overnames<br />
van bedrijven spelen we nauwelijks<br />
een rol, maar bij de open<strong>in</strong>g<br />
van een nieuwe fabriek, pand of<br />
laboratorium zie je ons wel,<br />
omdat we bij de voorbereid<strong>in</strong>g<br />
betrokken daarvan zijn geweest,’<br />
aldus Pulles.<br />
Vooral bedrijven uit Azië zoeken<br />
volgens Pulles ondersteun<strong>in</strong>g<br />
van de Nederlandse overheid,<br />
omdat zij van huis uit gewend zijn<br />
met de overheid samen te werken.<br />
Kortgeleden is de raad van<br />
bestuur van Indorama op <strong>het</strong><br />
m<strong>in</strong>isterie van EL&I ontvangen.<br />
Dit bedrijf met eigenaren uit<br />
India en hoofdkantoor <strong>in</strong> Thailand<br />
e
foto: Chris bonis<br />
Ondernemerschap<br />
recente <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen<br />
buitenlandse chemiebedrijven<br />
YArA<br />
Het Noorse chemiebedrijf Yara heeft <strong>in</strong> Sluiskil onlangs een<br />
nieuwe ureumfabriek <strong>in</strong> bedrijf genomen, die twee oudere vervangt.<br />
Met de nieuwe fabriek (<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>g 400 miljoen) speelt<br />
Yara <strong>in</strong> op de groeiende vraag <strong>in</strong> Europa naar ureum <strong>in</strong> de vorm<br />
van AdBlue: een ureumoploss<strong>in</strong>g (32,5 procent) waarmee de<br />
uitlaatgassen van vrachtwagens en schepen kunnen worden<br />
ontdaan van stikstofoxiden. Verder stelt de nieuwe fabriek Yara<br />
<strong>in</strong> staat zijn CO2-uitstoot <strong>in</strong> Sluiskil met zo’n 15 procent omlaag<br />
te brengen.<br />
LANXESS<br />
De Duitse producent van speciale chemicaliën en materialen<br />
LANXESS heeft <strong>in</strong> mei DSM’s EPDM-rubberactiviteiten overgenomen.<br />
In aanvull<strong>in</strong>g daarop bouwt <strong>het</strong> bedrijf een nieuw<br />
hoofdkantoor voor zijn wereldwijde EPDM-rubberbus<strong>in</strong>ess <strong>in</strong><br />
Geleen, dat beg<strong>in</strong> 2013 klaar zal zijn. Onder <strong>het</strong>zelfde dak<br />
komen ook laboratoria. Daarnaast steekt LANXESS nog twaalf<br />
miljoen <strong>in</strong> <strong>het</strong> aanpassen van de helft van de EPDM-productiecapaciteit<br />
<strong>in</strong> Geleen om hier<strong>in</strong> de nieuwe Keltan ACE-technologie<br />
toe te passen. Dit proces vergt m<strong>in</strong>der energie en maakt <strong>het</strong><br />
mogelijk nieuwe EPDM-typen te produceren vanaf 2013. EPDMrubbers<br />
worden onder andere gebruikt voor raamprofielen,<br />
afdicht<strong>in</strong>gen, slangen en dakbedekk<strong>in</strong>g.<br />
ChEmturA<br />
Het Amerikaanse bedrijf Chemtura Corporation produceerde al<br />
herbiciden <strong>in</strong> <strong>het</strong> Amsterdams Westelijk Havengebied en wilde<br />
hier meer activiteiten aanzetten. Het moederbedrijf was net op<br />
zoek naar een geschikte plaats <strong>in</strong> Europa om een tweede<br />
fabriek voor Synton® te bouwen, een productlijn met additieven<br />
die onder andere de viscositeit van synt<strong>het</strong>ische smeeroliën<br />
verbeteren en de levensduur vergroten, die <strong>in</strong> 2013 <strong>in</strong> bedrijf<br />
komt. De betrokkenheid van de NFIA/CSA, de gemeente<br />
Amsterdam en <strong>het</strong> m<strong>in</strong>isterie van EL&I heeft er volgens directeur<br />
Gerard Peereboom, manufactur<strong>in</strong>g director van Chemtura<br />
AgroSolutions bv, zeker toe bijdragen dat moederbedrijf Chemtura<br />
de keuze op Amsterdam heeft laten vallen.<br />
INdorAmA<br />
In 2008 nam Indorama de PTA- en PET-fabrieken van Eastman<br />
Chemical <strong>in</strong> Rotterdam over. Het bedrijf met hoofdkantoor <strong>in</strong><br />
Bangkok en 16.000 werknemers verspreid over zeven landen,<br />
<strong>in</strong>vesteert honderd miljoen euro <strong>in</strong> de uitbreid<strong>in</strong>g van de PETcapaciteit,<br />
zodat alle PTA-grondstof meteen verwerkt kan worden<br />
en niet geëxporteerd hoeft te worden. PET is een polyestertype<br />
dat vooral <strong>in</strong> frisdrankflessen wordt toegepast.<br />
tEIjIN ArAmId<br />
Beg<strong>in</strong> oktober heeft Teij<strong>in</strong> Aramid zijn nieuwe fabriek voor<br />
Endumax® <strong>in</strong> Emmen <strong>in</strong> gebruik genomen. Het gaat om zeer<br />
sterke polyetheen tape (HP-PE) gemaakt van een hoogwaardige<br />
type polyethyleen, UHMWPE. De tape is bij <strong>het</strong>zelfde<br />
gewicht elf keer zo sterk als staal en v<strong>in</strong>dt onder andere toepass<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> kogelvrije platen, buizen, touwen en netten. Het gaat<br />
om markten waar<strong>in</strong> ook DSM actief is met Dyneema (hoogwaardige<br />
polyethyleenvezel op basis van UHMWPE). De productiecapaciteit<br />
zal <strong>in</strong> de loop van volgend jaar tot 1000 ton per<br />
jaar stijgen. Het moederbedrijf Teij<strong>in</strong> heeft besloten de fabriek<br />
<strong>in</strong> Nederland te bouwen vanwege de succesvolle samenwerk<strong>in</strong>g<br />
met <strong>het</strong> ontwikkel<strong>in</strong>gscentrum <strong>in</strong> Arnhem en de productiekennis<br />
die aanwezig is <strong>in</strong> Nederland.<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 21
22 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
‘In <strong>het</strong> verleden<br />
werd de chemie<br />
als een moeilijke<br />
sector gezien’<br />
nam <strong>in</strong> 2008 de PTA- en PETfabrieken<br />
van Eastman Chemical<br />
Company <strong>in</strong> Rotterdam over. Het<br />
gesprek g<strong>in</strong>g over de strategie<br />
van Indorama en op welke<br />
manier de Nederlandse overheid<br />
zou kunnen helpen. Pulles: ‘We<br />
kijken altijd naar mogelijkheden<br />
om de bestaande bus<strong>in</strong>ess case<br />
uit te breiden, bijvoorbeeld met<br />
<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> nieuwe <strong>in</strong>stallaties,<br />
<strong>het</strong> bouwen van een<br />
hoofdkantoor, <strong>het</strong> vestigen van<br />
R&D-activiteiten en verbeter<strong>in</strong>g<br />
van de logistiek. Daarbij zijn we<br />
<strong>in</strong> concurrentie met andere landen,<br />
want buitenlandse <strong>in</strong>vesteerders<br />
kijken ook altijd naar de<br />
mogelijkheden om een hoofdkantoor<br />
<strong>in</strong> bijvoorbeeld Zwitserland,<br />
Ierland of Engeland te vestigen.<br />
Wij wijzen er dan op dat<br />
Nederland aantrekkelijk is vanwege<br />
de bereikbaarheid, de kwaliteit<br />
van de mensen en de fiscale<br />
voorwaarden en ook dat <strong>het</strong> vestigen<br />
van een hoofdkantoor<br />
dichtbij de productie- en R&Dlocaties<br />
zo zijn voordelen heeft.’<br />
Short list<br />
In de nieuwe aanpak van <strong>het</strong><br />
NFIA heeft <strong>het</strong> Cluster Strategische<br />
Acquisitie (CSA) een<br />
belangrijk aandeel. Het gaat om<br />
een kle<strong>in</strong> team van de NFIA,<br />
waar<strong>in</strong> ook specialisten van de<br />
chemie- en agrofoodsectoren<br />
meedraaien. Deze specialisten<br />
met hun kennis van de branches<br />
kunnen meehelpen om de buitenlandse<br />
bedrijven nog effectiever<br />
(proactief) te benaderen. Het<br />
betreft een driejarig proefproject,<br />
waarvan <strong>in</strong>middels één jaar<br />
om is. Vanuit de chemiesector<br />
nemen Re<strong>in</strong> Coster, <strong>VNCI</strong>-speerpuntmanagerondernem<strong>in</strong>gsklimaat,<br />
en Ed Flohr aan <strong>het</strong> CSA<br />
deel. De laatste was vice-president<br />
van Lankhorst, producent<br />
van onder meer scheeptrossen<br />
van synt<strong>het</strong>ische vezels en<br />
andere kunststofproducten. Hij<br />
is tevens lid van de Regiegoep<br />
Chemie. Beiden hebben <strong>in</strong> kaart<br />
gebracht welke clusters van<br />
chemie- en kunststofbedrijven <strong>in</strong><br />
Nederland zoal actief zijn, welke<br />
plannen ze hebben voor de toekomst,<br />
welke schakels <strong>in</strong> hun<br />
clusters nog ontbreken en welke<br />
buitenlandse bedrijven als schakel<br />
<strong>in</strong> die clusters zouden pas-<br />
sen. Samen met <strong>het</strong> NFIA zijn ze<br />
gekomen tot een short list van<br />
honderd potentiële <strong>in</strong>vesteerders.<br />
Met medewerk<strong>in</strong>g van de<br />
betrokken chemiebedrijven en de<br />
Technisch Wetenschappelijk<br />
Attachees van de a<strong>mb</strong>assades <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> buitenland zijn de contacten<br />
gelegd. Hun eerste wapenfeit is<br />
dat ze <strong>het</strong> Amerikaanse bedrijf<br />
Chemtura Corporation hebben<br />
weten te <strong>in</strong>teresseren om de<br />
activiteiten <strong>in</strong> Amsterdam uit te<br />
breiden met de productie van<br />
Synton vanaf 2013. Dit zijn polymeren<br />
om prestaties en viscositeit<br />
van motorolie en transmissieolie<br />
te verbeteren.<br />
Sem<strong>in</strong>ars<br />
‘Dankzij de wisselwerk<strong>in</strong>g tussen<br />
NFIA en CSA benaderen de mensen<br />
vanuit de buitenlandse kantoren<br />
van NFIA de chemische<br />
sector met veel elan,’ vertelt<br />
Re<strong>in</strong> Coster (<strong>VNCI</strong>). ‘In <strong>het</strong> verleden<br />
was dat m<strong>in</strong>der, omdat de<br />
chemie als een moeilijke sector<br />
werd gezien. Samen met <strong>het</strong><br />
Havenbedrijf Rotterdam, NFIA <strong>in</strong><br />
Japan en CSA hebben er bijvoorbeeld<br />
bedrijfsbezoeken <strong>in</strong> Japan<br />
plaatsgevonden en zijn er twee<br />
sem<strong>in</strong>ars gehouden. De Nederlandse<br />
a<strong>mb</strong>assade <strong>in</strong> Tokio heeft<br />
een “chemisch d<strong>in</strong>er” gegeven,<br />
waaraan ongeveer zestig CEO’s<br />
van Japanse bedrijven deelnamen.<br />
Dit heeft tot nieuwe contacten<br />
geleid, waarmee NFIA en<br />
CSA verder aan de slag gaan.<br />
Verder hebben de NFIA en CSA<br />
onlangs een sem<strong>in</strong>ar <strong>in</strong> Korea<br />
gehouden.’<br />
Betrokkenheid<br />
Het grote voordeel van de nieuwe<br />
aanpak is volgens Pulles dat <strong>het</strong><br />
bedrijfsleven er nadrukkelijk bij<br />
betrokken is. ‘Dit loopt via de<br />
Regiegroep Chemie en de<br />
bedrijfsparken, zoals <strong>in</strong> Geleen<br />
en Delfzijl. De chemiebedrijven<br />
staan ons bij met hun specifieke<br />
deskundigheid van de bus<strong>in</strong>esses<br />
en markten en mede dankzij<br />
hun contacten kunnen wij bij<br />
potentiële <strong>in</strong>vesteerders meteen<br />
met een goed verhaal b<strong>in</strong>nenkomen.<br />
Aardig is ook dat we nu<br />
regelmatig tips krijgen van mensen<br />
uit de chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
om ergens achteraan te gaan,’<br />
aldus Pulles. p
Ontdek hoe aantrekkelijk uw bedrijf kan zijn<br />
Isoleren bespaart energie en verhoogt uw w<strong>in</strong>st<br />
Het isoleren van technische <strong>in</strong>stallaties – zoals <strong>in</strong>dustriële leid<strong>in</strong>gen, ketels en<br />
tanks – vertegenwoordigt een enorm potentieel aan energie- en CO ² -bespar<strong>in</strong>gen<br />
en kan daarom zeer aantrekkelijk zijn. En de fi nancier<strong>in</strong>gskosten zijn <strong>in</strong> no<br />
time terugverdiend! Maar dit verborgen potentieel van technische isolatie wordt<br />
nog niet ten volle erkend door de <strong>in</strong>dustrie. Daarom heeft Rockwool Technical<br />
Insulation (RTI) <strong>het</strong> voortouw genomen door kosteneffectieve en energie-effi ciënte<br />
isolatieoploss<strong>in</strong>gen aan te bieden, die zowel <strong>het</strong> milieu als uw <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>g beschermen.<br />
Bedenk eens hoeveel extra w<strong>in</strong>st u dit kan opleveren!<br />
Ga naar www.profi table<strong>in</strong>sulation.com www.rockwool-rti.com
Annita Westenbroek (Dutch Bioref<strong>in</strong>ery Cluster):<br />
‘Transitie naar biobased<br />
rond 2080 voltooid’<br />
24 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011
Wat betreft beschikbaarheid is er voor de chemie geen probleem om van<br />
fossiele naar biogrondstoffen over te stappen: er is genoeg. De uitdag<strong>in</strong>g<br />
zit hem <strong>in</strong> de technologie en <strong>in</strong> <strong>het</strong> economisch renderend maken van de<br />
transitie. Dat is de overtuig<strong>in</strong>g van chemisch technoloog Annita<br />
Westenbroek, enthousiast trekker van <strong>het</strong> Dutch Bioref<strong>in</strong>ery Cluster.<br />
Onlangs sloot zij een ‘Green Deal’ met de <strong>VNCI</strong> en de overheid. Doel:<br />
versnell<strong>in</strong>g van de transitie naar de biobased economy.<br />
Tekst: Jos de Gruiter<br />
‘We kwamen er over en weer<br />
achter dat we technologieën<br />
gebruikten waarvan de ander niet<br />
wist dat ze bestonden’<br />
foto: casper rila<br />
Ze gelooft er heilig <strong>in</strong>: ruim voor<br />
<strong>het</strong> e<strong>in</strong>de van deze eeuw zal<br />
de rol van olie zijn uitgespeeld.<br />
De chemie is dan voor<br />
100 procent overgestapt op<br />
biogrondstoffen en energie<br />
halen we voor een belangrijk deel uit<br />
zon, w<strong>in</strong>d en andere duurzame bronnen.<br />
Dr.ir. Annita Westenbroek is<br />
directeur van <strong>het</strong> Dutch Bioref<strong>in</strong>ery<br />
Cluster en trekker van <strong>het</strong> <strong>in</strong>dustriële<br />
Platform Agro–Papier–Chemie (APC).<br />
APC is <strong>het</strong> gevolg van de stappen die<br />
<strong>het</strong> Dutch Bioref<strong>in</strong>ery Cluster (agrofood<br />
en papier<strong>in</strong>dustrie) en de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie tot elkaar hebben gezet<br />
om gezamenlijke a<strong>mb</strong>ities <strong>in</strong> de biobased<br />
economy te realiseren. De<br />
Green Deal die de sectoren onlangs<br />
sloten met <strong>het</strong> m<strong>in</strong>isterie van Economische<br />
Zaken, Landbouw en Innovatie<br />
geeft een extra stimulans aan <strong>het</strong><br />
<strong>in</strong>itiatief. Onlangs heeft ook de energiesector<br />
zich bij <strong>het</strong> Platform aangesloten.<br />
De deal loopt tot 2014. De<br />
<strong>in</strong>dus trie belooft <strong>het</strong> gebruik van biomassa<br />
te bevorderen, waarbij kansrijke<br />
mogelijkheden liggen op <strong>het</strong><br />
gebied van valorisatie van eiwitten uit<br />
reststromen, chemische bouwstoffen<br />
uit planten, lignocellulose als grondstof,<br />
m<strong>in</strong>eralen kr<strong>in</strong>gloop sluit<strong>in</strong>g en<br />
watervalorisatie. Het m<strong>in</strong>isterie<br />
ondersteunt de ontwikkel<strong>in</strong>g met<br />
mankracht en door hobbels <strong>in</strong> wet- en<br />
regelgev<strong>in</strong>g weg te nemen zodat<br />
potentiële bus<strong>in</strong>ess cases eenvoudig<br />
zijn om te zetten naar commerciële<br />
<strong>in</strong>itiatieven. In Westenbroek heeft <strong>het</strong><br />
<strong>in</strong>itiatief een enthousiast pleitbezorger.<br />
Wat moet de chemische <strong>in</strong>dustrie van u<br />
weten?<br />
‘Dat ik chemisch technoloog ben en<br />
niet <strong>in</strong> de chemie ben gaan werken? Ik<br />
Green Deal<br />
g<strong>in</strong>g naar Wagen<strong>in</strong>gen, deed er onderzoek<br />
naar verwerk<strong>in</strong>gsprocessen voor<br />
natuurlijke vezels en promoveerde op<br />
<strong>het</strong> onderwerp. Daarna kwam ik <strong>in</strong> de<br />
<strong>in</strong>dustrie terecht die gebruikmaakt<br />
van die vezels: de papier- en karton<strong>in</strong>dustrie.<br />
In 2006 ben ik overgestapt<br />
naar de brancheorganisatie voor <strong>het</strong><br />
<strong>in</strong>itiatief “Energietransitie Papierketen”.’<br />
U komt uit een behoorlijk biobased<br />
omgev<strong>in</strong>g.<br />
‘De papier<strong>in</strong>dustrie verwerkt al eeuwenlang<br />
natuurlijke grondstoffen en<br />
ook op dat terre<strong>in</strong> hebben zich<br />
behoorlijk wat verander<strong>in</strong>gen voltrokken.<br />
Hout is eigenlijk pas s<strong>in</strong>ds <strong>het</strong><br />
e<strong>in</strong>d van de negentiende eeuw <strong>in</strong><br />
gebruik als grondstof. Voor die tijd<br />
waren <strong>het</strong> heel veel andere biobased<br />
grondstoffen. Nu staan we voor een<br />
nieuwe transitie: hout wordt populair<br />
voor energie en dus schaars. Bovendien:<br />
alle grondstoffen worden<br />
schaars, dus staan we voor de vraag<br />
of we er niet veel meer waarde aan<br />
zouden moeten onttrekken dan nu<br />
gebeurt.’<br />
In die vaststell<strong>in</strong>g stond u niet alleen.<br />
‘De agrofood<strong>in</strong>dustrie verwerkt al<br />
decennia agrogrondstoffen. Ze zag de<br />
geleidelijk toenemende <strong>in</strong>teresse van<br />
andere sectoren. Energie en chemie<br />
bijvoorbeeld. Het werd duidelijk dat de<br />
waarde van de grondstoffen beter<br />
benut kon worden. In eerste <strong>in</strong>stantie<br />
door de reststromen te verwaarden,<br />
maar ook door naar <strong>het</strong> beg<strong>in</strong> van de<br />
keten te kijken: door te onderzoeken<br />
of er andere grondstoffen geteeld<br />
kunnen worden of dat processen<br />
zodanig waren aan te passen dat er<br />
meer waarde uit die grondstoffen te<br />
halen was. Toen hebben we gezegd:<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 25<br />
e
‘Pas als je met<br />
elkaar aan tafel<br />
gaat, kom je er<br />
achter of je iets<br />
voor elkaar kunt<br />
betekenen’<br />
26 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
papier en agro moeten samenwerken<br />
want er liggen kansen. Enerzijds hadden<br />
we allemaal nieuwe technologieën<br />
nodig om bepaalde componenten<br />
te isoleren en te valoriseren.<br />
Anderzijds bleken reststromen van de<br />
één nog van waarde voor de ander.<br />
Daarnaast konden we ook voor de<br />
optimalisatie van de huidige processen<br />
veel van elkaar leren. We kwamen<br />
er over en weer achter dat we technologieën<br />
gebruikten waarvan de ander<br />
niet wist dat ze bestonden. Zo’n zes<br />
jaar geleden zijn de eerste gesprekken<br />
over samenwerk<strong>in</strong>g gevoerd.<br />
Uite<strong>in</strong>delijk hebben ze geleid tot <strong>het</strong><br />
Dutch Bioref<strong>in</strong>ery Cluster.’<br />
En vervolgens kwam u bij de chemie<br />
terecht.<br />
‘We wisten dat de chemie een a<strong>mb</strong>itieuze<br />
doelstell<strong>in</strong>g had neergelegd om<br />
biobased te worden. Dat betekent dat<br />
ze biobased grondstoffen nodig heeft.<br />
Dan moet de agrosector weten wat de<br />
chemie wil en de chemie moet weten<br />
wat de agrosector kan.’<br />
De sectoren kenden elkaar niet?<br />
‘Ze spraken elkaars taal niet. Als we<br />
vanuit de papier<strong>in</strong>dustrie reststromen<br />
naar een chemiebedrijf stuurden,<br />
kregen we te horen: hier kunnen we<br />
niets mee. Dan wil je weten: waarom<br />
niet? Het bleek dat er iets <strong>in</strong> de reststroom<br />
zat waarmee <strong>het</strong> chemiebedrijf<br />
niet uit de voeten kon. Het bleek<br />
niet moeilijk die component te verwijderen.<br />
Zo bleek: pas als je met elkaar<br />
aan tafel gaat en elkaars wensen en<br />
mogelijkheden leert kennen, kom je<br />
er achter of je iets voor elkaar kunt<br />
betekenen.’<br />
Was <strong>het</strong> cultuurverschil of een primitief<br />
rondje armpjedrukken?<br />
‘Het was wat <strong>in</strong> elke <strong>in</strong>dustrietak<br />
speelt: wij doen <strong>het</strong> al jaren zo en we<br />
zien geen reden of mogelijkheid om<br />
<strong>het</strong> anders te doen. De chemiesector<br />
is zich vaak niet bewust van de<br />
enorme mogelijkheden van de agrofood-<br />
en papier<strong>in</strong>dustrie. Anderzijds<br />
moet de papier- en agrofood<strong>in</strong>dustrie<br />
beter beseffen dat er meer waarde <strong>in</strong><br />
hun grondstof zit dan tot nu toe wordt<br />
benut, en dat een reststroom vijf keer<br />
meer waard kan worden als er iets <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> proces wordt aangepast, waardoor<br />
een sector als de chemie er een<br />
bruikbare grondstof aan heeft.’<br />
Het kl<strong>in</strong>kt alsof <strong>het</strong> heel veel moeite<br />
heeft gekost om partijen met elkaar aan<br />
tafel te krijgen.<br />
‘Toen we de stap zetten naar de chemie<br />
waren veel chemiebedrijven nog<br />
niet concreet met biobased bezig.<br />
DSM was eigenlijk de grote uitzonde
<strong>in</strong>g. Aan de andere kant was er weerstand<br />
<strong>in</strong> de agrosector omdat <strong>het</strong><br />
beeld was gecreëerd dat waardevolle<br />
biogrondstoffen gebruikt zouden worden<br />
om energie mee op te wekken of<br />
biobrandstoffen van te maken. Dat<br />
werd gezien als verspill<strong>in</strong>g. Toen we<br />
met elkaar aan tafel zaten bleek dat<br />
de chemie behoefte had aan hoogwaardige<br />
componenten.’<br />
De ‘verspillende’ energiesector is <strong>in</strong>middels<br />
wel aangeschoven bij de Green<br />
Deal.<br />
‘De energiesector wil ook biobased<br />
worden. Het agro-papier-chemieplatform<br />
is daarom uitgebreid met de<br />
energiesector. Daar is best wat discussie<br />
over geweest, want wij zeggen<br />
<strong>in</strong> onze visie dat <strong>het</strong> <strong>in</strong> eerste <strong>in</strong>stantie<br />
gaat om de toepass<strong>in</strong>g van hoogwaardige<br />
componenten. Maar ook de energiesector<br />
wil de hoogwaardige grondstoffen<br />
van de agrosector niet<br />
verbranden. Dat is niet rendabel en<br />
ook wat duurzaamheid betreft geen<br />
ideale oploss<strong>in</strong>g. Als we economisch<br />
en duurzaam te werk willen gaan, dan<br />
moeten we cascaderen (stapsgewijs<br />
benutten van de materiaal<strong>in</strong>houd van<br />
biomassa – red.). En wat niet meer tot<br />
waarde gebracht kan worden, kan de<br />
energiesector gebruiken om <strong>in</strong> energie<br />
om te zetten. Dat is een logische<br />
oploss<strong>in</strong>g. Niet alle biomassa is<br />
geschikt voor hoogwaardige chemie of<br />
materialen, en bovendien is er zo veel<br />
biomassa dat we te veel chemie hebben<br />
als we die voor honderd procent<br />
willen omzetten <strong>in</strong> chemische grondstoffen.<br />
We kunnen de energiesector<br />
dus ook voor een deel bedienen.’<br />
Het beeld is hardnekkig dat er te we<strong>in</strong>ig<br />
biomassa is om helemaal over te stappen<br />
van fossiele grondstoffen naar biomassa.<br />
‘Er is niet genoeg om zowel energie<br />
als chemie te laten overstappen. Maar<br />
voor de chemiesector is er ruim voldoende.<br />
Het is <strong>het</strong>zelfde als met olie:<br />
daarvan wordt ook maar 5 procent<br />
gebruikt voor chemie. Van biomassa is<br />
vier of vijf keer meer beschikbaar dan<br />
‘ Alle partijen moeten elkaar<br />
helpen en vertrouwen’<br />
de chemie kan gebruiken. Daarvan<br />
wordt overigens ook al een groot deel<br />
nuttig toegepast, voor voedsel, veevoer<br />
of bestaande biobased producten,<br />
zoals houten meubelen en papier.<br />
Voor een volledige transitie van fossiel<br />
naar biobased is er dus te we<strong>in</strong>ig. We<br />
zouden naar een situatie kunnen gaan<br />
zoals nu met olie: de chemie lift mee<br />
met de energiesector, die zorgt voor<br />
de w<strong>in</strong>n<strong>in</strong>g, voor <strong>het</strong> transport en de<br />
chemiesector voor <strong>het</strong> uit de grondstof<br />
halen van hoogwaardige componenten.<br />
Energie zit nu met ons aan<br />
tafel en alle partijen hebben <strong>het</strong>zelfde<br />
doel. Daar<strong>in</strong> moeten we elkaar helpen<br />
en vertrouwen.’<br />
Een van de belemmer<strong>in</strong>gen die vaak<br />
wordt genoemd is de importheff<strong>in</strong>g op<br />
biomassa, waardoor de grondstof duur<br />
wordt. Wordt daarover <strong>in</strong> <strong>het</strong> kader van<br />
de Green Deal gesproken?<br />
‘Een van de beste argumenten om met<br />
elkaar <strong>in</strong> gesprek te blijven, is dat we<br />
daardoor voorkomen dat er fabels de<br />
wereld <strong>in</strong> worden gestuurd. De chemie<br />
ziet <strong>het</strong> Europese landbouwbeleid<br />
als een groot probleem voor de<br />
beschikbaarheid van voldoende<br />
grondstoffen van goede prijs, maar de<br />
agrosector niet. Er wordt bijvoorbeeld<br />
geroepen dat veertig procent van <strong>het</strong><br />
land <strong>in</strong> Europa braak ligt als gevolg<br />
van subsidies. Dat is helemaal niet<br />
waar. Er ligt niet zo veel braak en áls<br />
<strong>het</strong> braak ligt, is <strong>het</strong> omdat de kosten<br />
om er iets op te verbouwen hoger zijn<br />
dan de opbrengst van <strong>het</strong> land. Dan is<br />
<strong>het</strong> niet gek. Het bestaan van <strong>het</strong> landbouwbeleid<br />
is erop gericht de boeren<br />
voldoende constante steun te geven,<br />
zodat wij voldoende voedsel krijgen.<br />
En overigens: wanneer suiker voor<br />
chemie wordt gebruikt, zijn er geen<br />
importheff<strong>in</strong>gen. Chemie betaalt veel<br />
m<strong>in</strong>der voor suiker dan voed<strong>in</strong>gsbedrijven.’<br />
Is er ook geen probleem met <strong>in</strong>voerheff<strong>in</strong>gen<br />
op bio-ethanol?<br />
‘Ja, maar dit zijn dezelfde hoge <strong>in</strong>voerheff<strong>in</strong>gen<br />
als op fossiele ethanol. Om<br />
de transitie naar biobased te steunen,<br />
zou men kunnen overwegen om net<br />
als bij suiker een uitzonder<strong>in</strong>g te<br />
maken wanneer bio-ethanol voor<br />
chemie wordt gebruikt. Je kunt niet <strong>in</strong><br />
zijn algemeenheid zeggen dat <strong>in</strong>voerheff<strong>in</strong>gen<br />
een groot probleem vormen.<br />
Op enkele punten moeten we<br />
bekijken of <strong>het</strong> beleid misschien moet<br />
worden aangepast aan de nieuwe<br />
situatie.’<br />
Samenvattend: de transitie naar biobased<br />
is geen probleem.<br />
‘Niet voor de chemie, niet wat betreft<br />
grondstoffen. De uitdag<strong>in</strong>g zit hem <strong>in</strong><br />
de technologie – vooral de bioraff<strong>in</strong>age,<br />
<strong>het</strong> scheiden en converteren<br />
van de biomassa <strong>in</strong> componenten die<br />
voor de verschillende toepass<strong>in</strong>gen<br />
bruikbaar zijn – en <strong>in</strong> <strong>het</strong> v<strong>in</strong>den van<br />
een manier <strong>het</strong> op een economisch<br />
verantwoorde manier te doen. Biomassa<br />
is niet per def<strong>in</strong>itie goedkoper,<br />
maar vooral bijzonder <strong>in</strong> haar complexiteit.<br />
Daarom is <strong>het</strong> zo belangrijk<br />
dat we <strong>in</strong> Nederland werken aan<br />
hoogwaardige toepass<strong>in</strong>gen. Daarnaast<br />
moeten we waken voor een te<br />
grote onderl<strong>in</strong>ge afhankelijkheid van<br />
partijen om <strong>het</strong> economisch draaiende<br />
te houden. Als ik een stuk hout<br />
heb waaruit ik tw<strong>in</strong>tig componenten<br />
kan halen en ik heb tw<strong>in</strong>tig afnemers<br />
die allemaal hun component moeten<br />
afnemen om <strong>het</strong> geheel economisch<br />
rendabel te houden, dan heb ik wel<br />
een probleem.’<br />
Worden we ooit honderd procent biobased?<br />
‘Materialen en chemie wel. Ik geloof<br />
daar heilig <strong>in</strong>. Energie is anders.<br />
Maar onze kennis van zonne- en w<strong>in</strong>denergie<br />
zal zo snel toenemen dat<br />
we ons er straks over verbazen dat<br />
we ooit over biobrandstof hebben<br />
gesproken. Ik denk dat we ruim voor<br />
<strong>het</strong> e<strong>in</strong>de van eeuw, zo rond 2080,<br />
kunnen zeggen dat de transitie helemaal<br />
voltooid is. Niet omdat de olie<br />
dan op is, maar omdat we beseffen<br />
dat er alternatieven zijn en dat <strong>het</strong><br />
veel makkelijker en goedkoper is om<br />
die te benutten.’ p<br />
Green Deal<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 27
Cadmiumemissie bij Thermphos 90 procent gedaald<br />
‘Blij en trots<br />
dat <strong>het</strong><br />
gelukt is’<br />
28 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
Therphos blijft volgens de laatste<br />
met<strong>in</strong>gen ruim b<strong>in</strong>nen de<br />
uitstootnorm voor zware metalen<br />
foto: hollandse hoogte
Thermphos <strong>in</strong> Vliss<strong>in</strong>gen zet s<strong>in</strong>ds 2004 alles op alles om de cadmiumuitstoot<br />
te verm<strong>in</strong>deren en b<strong>in</strong>nen de aangescherpte normen te krijgen.<br />
Om dit te verwezenlijken, koos de fosforproducent voor een proceswijzig<strong>in</strong>g<br />
met lastige technische vernieuw<strong>in</strong>gen. Na zeven jaar werpen de<br />
<strong>in</strong>spann<strong>in</strong>gen van <strong>het</strong> CaRe-project hun vruchten af. De laatste met<strong>in</strong>gen<br />
laten zien dat Thermphos ruim b<strong>in</strong>nen de uitstootnorm voor zware<br />
metalen blijft. Tekst: Emma van Laar<br />
Thermphos maakt fosfor en<br />
fosforhoudende producten. De<br />
<strong>in</strong> Vliss<strong>in</strong>gen geproduceerde<br />
fosfor dient als grondstof voor<br />
de overige vestig<strong>in</strong>gen van <strong>het</strong><br />
bedrijf wereldwijd. De belangrijkste<br />
grondstof voor fosfor is fosfaaterts.<br />
Bij <strong>het</strong> gebruik en de verwerk<strong>in</strong>g<br />
daarvan komt onder meer <strong>het</strong> giftige<br />
cadmium vrij. In Europa gelden<br />
strenge reductiedoelstell<strong>in</strong>gen voor<br />
deze stof. Nederland wilde <strong>in</strong> 2010<br />
een emissiereductie voor cadmium<br />
van 30 procent ten opzichte van 1990<br />
bereiken. De fabriek <strong>in</strong> Vliss<strong>in</strong>gen<br />
levert daar met <strong>het</strong> CaRe(Cadmium<br />
Reductie)-project een aanzienlijke<br />
bijdrage aan. S<strong>in</strong>ds 2004 is veel<br />
werk verzet en 14 miljoen euro geïnvesteerd<br />
om de cadmiumuitstoot te<br />
verm<strong>in</strong>deren.<br />
Via een proces <strong>in</strong> de s<strong>in</strong>terfabriek en<br />
de fosforfabriek wordt bij Thermphos<br />
<strong>in</strong> Vliss<strong>in</strong>gen fosfaaterts omgezet <strong>in</strong><br />
fosfor, koolmonoxide en slak (CaSiO3).<br />
Tijdens <strong>het</strong> s<strong>in</strong>terproces, waarbij pellets<br />
van gemalen erts en klei tot een<br />
hoge temperatuur worden verhit, is er<br />
sprake van emissie van zware metalen,<br />
waaronder cadmium, lood en<br />
z<strong>in</strong>k. ‘Mede door de nieuwe emissiedoelstell<strong>in</strong>g<br />
waren we genoodzaakt de<br />
emissie van zware metalen tijdens dit<br />
proces te reduceren,’ aldus Jacquelien<br />
Wijkhuijs, milieucoörd<strong>in</strong>ator bij<br />
Het bedrijf was al langer op zoek naar de slurry terug <strong>in</strong> de stroom. We wil-<br />
een manier om de uitstoot van cadden daarom voorkomen dat nog lanmium<br />
te reduceren.<br />
ger <strong>in</strong> de kr<strong>in</strong>gloop over de s<strong>in</strong>terfabriek<br />
werd gebracht en wilden<br />
Cottrellstof<br />
stoppen met <strong>het</strong> recyclen van de<br />
Chris Thomas, sitemanager van metalen. We willen echter wel blijven<br />
Thermphos: ‘We stonden voor een recyclen, gezien de aanwezigheid van<br />
fl<strong>in</strong>ke uitdag<strong>in</strong>g, aangezien <strong>het</strong> opti- fosfaat. Het was dus zaak de kr<strong>in</strong>gloop<br />
maliseren van de bestaande afgas- te doorbreken. Ons idee was om de<br />
wass<strong>in</strong>g geen oploss<strong>in</strong>g bood. Met <strong>het</strong> stof droog terug te voeren. In een<br />
aanpassen van de wassystemen zou aparte oven wilden we cottrelstof<br />
een hoop extra energie gemoeid zijn. verdampen om zodoende de metalen<br />
Het gebruik van deze hoeveelheid af te scheiden van <strong>het</strong> fosfaatstof dat<br />
energie en de daarbij behorende extra achterblijft. Dit was echter erg <strong>in</strong>ge-<br />
CO2-uitstoot is niet te verantwoorden.’ wikkeld. Alleen al een monster nemen<br />
Ook een zoektocht naar nieuwe nage- van <strong>het</strong> <strong>in</strong>itiële stof was lastig. We<br />
schakelde technieken en een bezoek zouden eerder moeten stoppen voor-<br />
aan een collega-producent <strong>in</strong> de Verdat er slurry van wordt gemaakt en<br />
enigde Staten leverde niets op. ‘Bij dat <strong>het</strong> cottrellstof eruit halen. Maar<br />
bedrijf werken ze met een andere daarbij wordt <strong>het</strong> blootgesteld aan<br />
technologie en daarnaast zijn er zuurstof, waardoor de eigenschappen<br />
andere regels voor uitstoot <strong>in</strong> de VS.’ veranderen. Daarnaast moest dit alles<br />
Het cadmiumreductieproces waar gebeuren <strong>in</strong> de grote oven<strong>in</strong>stallaties<br />
Thermphos uite<strong>in</strong>delijk mee aan de en werd alles dus op grote technologi-<br />
slag is gegaan, grijpt <strong>in</strong> op <strong>het</strong> cottrellsche schaal uitgedokterd. Het mengstof<br />
dat na de fosforovens van <strong>het</strong> sel waar we mee werken, is bovendien<br />
gasmengsel afgescheiden wordt door radioactief, bevat metalen en is erg<br />
electrofilters. Cottrellstof is zeer licht heet. Dit maakt dat bijvoorbeeld <strong>het</strong><br />
(30 kg/m ³) en poreus na <strong>het</strong> s<strong>in</strong>teren vervangen van een onderdeel als een<br />
en bevat zware metalen. In <strong>het</strong> oude klep een behoorlijke en tijdrovende<br />
proces werd er een slurry van<br />
gemaakt die terug naar de s<strong>in</strong>terroos-<br />
<strong>in</strong>greep is.’<br />
ters werd geleid. Thomas: ‘In cottrell- Calc<strong>in</strong>eertrommel<br />
stof zitten fosfaat en metalen. Onge- In 2006 was uite<strong>in</strong>delijk een proef<strong>in</strong>veer<br />
90 procent van de aanwezige stallatie af. Er was een <strong>in</strong>stallatie om<br />
Thermphos. metalen kwam via <strong>het</strong> hergebruik van cottrellstof droog af te scheiden, maar e<br />
Milieu<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 29
‘ We hadden niet <strong>in</strong>geschat dat<br />
<strong>het</strong> proces om zo veel vernieuwend<br />
en probleemoplossend<br />
vermogen zou vragen’<br />
Wiel uitv<strong>in</strong>den<br />
Naast Thermphos zijn er maar<br />
we<strong>in</strong>ig grote fosforproducenten.<br />
Er bev<strong>in</strong>den zich ook fabrieken <strong>in</strong><br />
de VS, Kazachstan, Ch<strong>in</strong>a en Vietnam.<br />
‘De fosfor<strong>in</strong>dustrie is redelijk<br />
kle<strong>in</strong>, <strong>het</strong> is geen <strong>in</strong>dustrie<br />
met een uitgebreide en snelle<br />
technologisch ontwikkel<strong>in</strong>g,’<br />
aldus Thomas. ‘Dit betekent dat<br />
we zelf <strong>het</strong> wiel moeten uitv<strong>in</strong>den,<br />
zeker omdat <strong>in</strong> de andere landen<br />
de milieunormen anders zijn.<br />
Het is goed dat hier strenge<br />
regels gelden, maar <strong>het</strong> maakt<br />
<strong>het</strong> lastig om te concurreren met<br />
anderen die met soepeler regels<br />
te maken hebben. Dit maakt dat<br />
we net wat slimmer moeten zijn<br />
en zelf <strong>het</strong> een en ander moeten<br />
uitdokteren.’<br />
30 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
wat moest men met de stof vervolgens<br />
doen? Thomas: ‘Het is erg licht,<br />
waardoor we <strong>het</strong> moesten compacteren.<br />
Daarna moesten we <strong>het</strong> stof calc<strong>in</strong>eren<br />
om <strong>het</strong> <strong>in</strong>ert te maken. Dit<br />
gebeurde met een <strong>in</strong>direct gestookte<br />
calc<strong>in</strong>eertrommel. Helaas verstopte<br />
de uitgang zeer snel. Gelukkig wisten<br />
we dit op te lossen door snel te koelen<br />
(quenchen) op een plaats waar <strong>het</strong><br />
stof afvoeren eenvoudig was.’<br />
Al met al waren er behoorlijk wat<br />
problemen. Door de eigenschappen<br />
van de stoffen <strong>in</strong> <strong>het</strong> proces kostte <strong>het</strong><br />
veel tijd om deze problemen op te<br />
lossen. ‘Het was onder andere een<br />
uitdag<strong>in</strong>g om de stof uit de elektrofilters<br />
op te vangen. Het vat van <strong>het</strong><br />
voorgaande natte proces bleek niet<br />
geschikt vanwege de vorm. Na verloop<br />
van tijd zijn we er<strong>in</strong> geslaagd<br />
<strong>het</strong> stof af te voeren.’ De volgende<br />
stap was om door te gaan met recyclen.<br />
In 2008 is ook een tweede oven<br />
omgebouwd. De meeste problemen<br />
tijdens de proceswijzig<strong>in</strong>g werden veroorzaakt<br />
door verschillende afsluiters<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> systeem. Thomas: ‘Het elektrofilter<br />
is een vat met een bodemschraper.<br />
Op de bodem is een schacht<br />
waarmee <strong>het</strong> stof weggevoerd kan<br />
worden. Er was al een schacht voor de<br />
natte route. Deze moest afgedicht<br />
worden met een klep. Ook dit zorgde<br />
voor problemen en werkte pas na de<br />
derde pog<strong>in</strong>g. Dit heeft voor behoorlijk<br />
wat oponthoud gezorgd, omdat hierbij<br />
ook alles eerst radioactief-vrij moest<br />
zijn en tijdens alle drie pog<strong>in</strong>gen <strong>het</strong><br />
hele systeem stil kwam te liggen.<br />
Toen <strong>het</strong> afdichten rond was, hebben<br />
we een constructie gemaakt om <strong>het</strong><br />
droge stof af te voeren.’<br />
Vertrag<strong>in</strong>g<br />
Inmiddels was <strong>het</strong> 2009 en begon de<br />
druk op <strong>het</strong> CaRe-project toe te<br />
nemen. De overheid drong aan op<br />
voltooi<strong>in</strong>g, omdat de doelstell<strong>in</strong>g van<br />
2010 eraan kwam. Thomas: ‘We had-<br />
den zelf ook gedacht dat we <strong>in</strong> 2008 al<br />
twee ovens af zouden hebben en de<br />
emissie met tweederde terug zou zijn<br />
gedrongen.’ Thermphos had voor<br />
zichzelf als e<strong>in</strong>ddoel een reductie <strong>in</strong><br />
cadmiumemissie van 90 procent en<br />
een tussendoel van 70 procent m<strong>in</strong>der<br />
uitstoot e<strong>in</strong>d 2007.<br />
Milieucoörd<strong>in</strong>ator Jacquelien Wijkhuijs:<br />
‘Je voelde dat mensen g<strong>in</strong>gen<br />
twijfelen of <strong>het</strong> ons wel g<strong>in</strong>g lukken.<br />
Intern vonden we de vertrag<strong>in</strong>g<br />
natuurlijk ook vervelend, maar we<br />
hadden wel <strong>het</strong> vertrouwen dat <strong>het</strong> tot<br />
een goed e<strong>in</strong>de zou komen. We hadden<br />
alleen niet <strong>in</strong>geschat dat <strong>het</strong> proces<br />
om zoveel vernieuwend en probleemoplossend<br />
vermogen zou<br />
vragen, zoals <strong>het</strong> maken van eigen<br />
kleppen.’<br />
Inmiddels heeft Thermphos een<br />
acceptabele set kleppen en draait <strong>het</strong><br />
cadmiumreducerend systeem. Met de<br />
aanpass<strong>in</strong>gen wordt direct van de<br />
electrofilters terug naar de fosforoven<br />
teruggevoerd, <strong>in</strong> plaats van <strong>in</strong> de vorm<br />
van een slurry naar <strong>het</strong> daarvoor<br />
plaatsv<strong>in</strong>dende s<strong>in</strong>terproces. Hierdoor<br />
worden geen materialen over de<br />
s<strong>in</strong>terroosters gerecycled, en wat er<br />
niet <strong>in</strong> zit kan er ook niet uitdampen.<br />
Zonder <strong>het</strong> hergebruik van de cadmiumhoudende<br />
slurry daalt de emissie<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> s<strong>in</strong>terproces dan ook enorm.<br />
Thomas: ‘Uite<strong>in</strong>delijk zijn we <strong>in</strong><br />
dece<strong>mb</strong>er 2010 op <strong>het</strong> nippertje<br />
overgegaan op <strong>het</strong> nieuwe systeem.<br />
We zijn geleidelijk overgegaan naar<br />
meer droog recyclen en m<strong>in</strong>der nat.<br />
We zagen meteen de hoeveelheid<br />
metalen <strong>in</strong> de pellets en ook <strong>in</strong> de<br />
uitstoot zakken.’<br />
Prognose<br />
De prognose voor heel 2011 is dat er<br />
m<strong>in</strong>der cadmium wordt uitgestoot dan<br />
vroeger <strong>in</strong> een maand. Het doel om tot<br />
een reductie van 90 procent te komen,<br />
wordt gehaald, aldus Thomas. ‘De<br />
grenswaarde voor cadmiumemissie is<br />
vastgesteld op 50 μg/m³ (Nederlandse<br />
emissierichtlijn lucht – NeR). We zullen<br />
voor 2011 uitkomen op een gemiddelde<br />
waarde van 23 μg. Dit jaar hebben<br />
we twee keer een piek <strong>in</strong> de<br />
uitstoot gehad door een stor<strong>in</strong>g. Die<br />
pieken zijn daar<strong>in</strong> meegerekend. We<br />
zijn enorm blij en trots dat <strong>het</strong> gelukt<br />
is om <strong>het</strong> te laten werken, ondanks de<br />
ongunstige omstandigheden en tegenslagen.<br />
We wisten wel dat <strong>het</strong> zou<br />
moeten kunnen werken, de <strong>in</strong>dividuele<br />
stukken werkten immers. Het was<br />
alleen zaak om <strong>het</strong> samen te laten<br />
werken.’ p
Systemen die<br />
u helpen.<br />
voor elke situatie een<br />
professionele oploss<strong>in</strong>g<br />
Tork biedt u een breed assortiment poetsdoeken voor ieder schoonmaak klus.<br />
Of u nu iets op moet ruimen na een ongelukje of voor een andere taak. De Tork<br />
poetsdoeken laten uw medewerkers effi ciënter schoonmaken en poetsen. Met<br />
m<strong>in</strong>der oplosmiddel en zonder te pluizen.<br />
Neem contact op met Tork via www.tork.nl of www.tork.be
Leiderschap en cultuur centraal <strong>in</strong> <strong>VNCI</strong>-actieplan veiligheid<br />
We zijn<br />
Weer veilig<br />
‘H<br />
et is <strong>in</strong> de chemie op dit<br />
moment niet onveilig’, zegt<br />
Jos D<strong>in</strong>gemans, <strong>VNCI</strong>-speerpuntmanager<br />
Veiligheid,<br />
Gezondheid & Milieu. ‘Er is<br />
geen reden tot acuut <strong>in</strong>grijpen.<br />
Wel is er aanleid<strong>in</strong>g om actiever<br />
te communiceren over veiligheid, om<br />
wat achterblijvers te kunnen bijtrekken,<br />
en om daarover <strong>in</strong> gesprek te zijn<br />
met onze stakeholders, met name de<br />
overheid.’ Uitgangspunt <strong>in</strong> <strong>het</strong> actieplan<br />
‘Veiligheid Voorop’, op 13 septe<strong>mb</strong>er<br />
door VNO-NCW aangeboden aan<br />
staatssecretaris Atsma, is dat een<br />
betere veiligheidscultuur zich niet<br />
alleen door wetgev<strong>in</strong>g laat afdw<strong>in</strong>gen.<br />
Het gaat ook om houd<strong>in</strong>g en gedrag<br />
van werknemers. De betrokken brancheorganisaties<br />
– Verenig<strong>in</strong>g Nederlandse<br />
Petroleum Industrie (VNPI),<br />
Verenig<strong>in</strong>g van de Nederlandse Chemische<br />
Industrie (<strong>VNCI</strong>), Verbond van<br />
Handelaren <strong>in</strong> Chemische Producten<br />
(VHCP) en Verenig<strong>in</strong>g van Onafhankelijke<br />
Tankopslagbedrijven (VOTOB) –<br />
v<strong>in</strong>den daarvoor vooral betrokken<br />
leiderschap, een cont<strong>in</strong>ue verbeter<strong>in</strong>g<br />
van <strong>het</strong> veiligheidsbeheerssysteem en<br />
actieve veiligheidsnetwerken noodzakelijk.<br />
De <strong>VNCI</strong> geeft aan ‘Veiligheid<br />
Voorop’ <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g door een aanzienlijk<br />
32 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
We gaan de veiligheid <strong>in</strong> BRZO-bedrijven (die grootschalig met gevaarlijke<br />
stoffen werken) verder vergroten, dat zegt <strong>het</strong> bedrijfsleven toe <strong>in</strong> <strong>het</strong> actieplan<br />
‘Veiligheid Voorop’. Dit moet leiden tot <strong>het</strong> voorkomen van <strong>in</strong>cidenten<br />
zoals de Moerdijk-brand. Als een van de betrokken brancheorganisaties<br />
neemt de <strong>VNCI</strong> van nu af aan een aanzienlijk sterkere rol op zich <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
monitoren en verbeteren van de veiligheidsprestaties van de chemie.<br />
sterkere rol op zich te nemen <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
monitoren en verbeteren van de veiligheidsprestaties<br />
van chemiebedrijven.<br />
De <strong>VNCI</strong> doet dit <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
kader van <strong>het</strong> Responsible<br />
Care-programma<br />
(RC), want alle acties<br />
op <strong>het</strong> gebied van veiligheid<br />
vallen per def<strong>in</strong>itie<br />
onder RC.<br />
Over de grenzen<br />
Het actieplan dat de <strong>VNCI</strong><br />
gaat uitvoeren is dynamisch<br />
en betreft met name de<br />
borg<strong>in</strong>g van de veiligheid.<br />
D<strong>in</strong>gemans: ‘We gaan ieder<br />
jaar kijken hoe we ervoor<br />
staan en daarover rapporteren,<br />
en <strong>in</strong>dien nodig acties<br />
ondernemen. Met de bedoel<strong>in</strong>g<br />
elk jaar te kunnen laten zien: we<br />
zijn weer veilig.’ Over meer<br />
adm<strong>in</strong>istratie hoeven de lidbedrijven<br />
zich geen zorgen te<br />
maken: ‘De gegevens die we<br />
willen monitoren, verzamelen we<br />
via een bestaand <strong>in</strong>strument: de<br />
RC-vragenlijst. Daar voegen we<br />
een beperkt aantal vragen aan toe.’<br />
De 102 BRZO-plichtige leden zal bijvoorbeeld<br />
gevraagd worden of ze<br />
Tekst: Igor Znidarsic
actief deelnemen aan veiligheidsnetwerken.<br />
Er zijn <strong>in</strong>middels vijf veiligheidsnetwerken<br />
operationeel rond<br />
chemische clusters. De opricht<strong>in</strong>g is<br />
door de <strong>VNCI</strong> gefaciliteerd om ook<br />
over de grenzen van bedrijven heen te<br />
leren van <strong>in</strong>cidenten en best practices<br />
te delen. Volgens D<strong>in</strong>gemans<br />
functioneren de meeste redelijk<br />
goed. ‘Maar er zijn nog te we<strong>in</strong>ig<br />
bedrijven bij aangesloten. Wij gaan<br />
daarom alle BRZO-lidbedrijven die<br />
nog geen lid zijn stimuleren om lid te<br />
worden van zo’n netwerk.’ De <strong>VNCI</strong><br />
zal daarbij ook haar coörd<strong>in</strong>erende<br />
rol versterken, zodat de netwerken<br />
onderl<strong>in</strong>g ervar<strong>in</strong>gen gaan uitwisselen.<br />
De <strong>VNCI</strong> zal jaarlijks over de participatie<br />
van haar leden <strong>in</strong> de netwerken<br />
rapporteren. D<strong>in</strong>gemans: ‘Actieve<br />
veiligheidsnetwerken zijn noodzakelijk<br />
voor optimale veiligheidsbeheersystemen.<br />
Dat kun je alleen bereiken<br />
als je open staat en bereid bent te<br />
leren van anderen. Dat geldt trouwens<br />
ook voor leiderschap.’<br />
Betrokkenheid<br />
‘Als de leid<strong>in</strong>g niet betrokken is of<br />
geen betrokkenheid toont, kan een<br />
bedrijf geen goede veiligheidscultuur<br />
hebben’, zegt D<strong>in</strong>gemans. Betrokken<br />
leiderschap (op VGM-gebied) is dan<br />
ook een van de onderliggende pr<strong>in</strong>cipes<br />
van RC. Om hier een extra impuls<br />
aan te geven, zal de <strong>VNCI</strong> een aantal<br />
<strong>in</strong>dicatoren betreffende leiderschap<br />
en cultuur bij haar leden meten en<br />
daarover rapporteren. D<strong>in</strong>gemans:<br />
‘We gaan locatieleiders aanspreken<br />
en we gaan met Senior Manager<br />
Inspecties de betrokkenheid van de<br />
hoogste leid<strong>in</strong>ggevende bij veiligheid<br />
zichtbaar maken. En we gaan bijvoorbeeld<br />
best practices laten zien <strong>in</strong> Chemie<br />
magaz<strong>in</strong>e.’ (Zie kader.)<br />
Op basis van de rapportages wordt<br />
gekeken waar verbetermogelijkheden<br />
liggen (branchebreed). Nieuw is dat<br />
wanneer bedrijven bij voortdur<strong>in</strong>g<br />
slecht presteren en daarbij niet <strong>het</strong><br />
maximaal mogelijke doen om hun<br />
prestaties op een acceptabel niveau te<br />
brengen, hen gevraagd wordt om <strong>het</strong><br />
lidmaatschap op te zeggen. ‘Je wilt<br />
niet dat de echt slechte presteerders<br />
<strong>het</strong> blazoen van de overige leden<br />
besmetten’, aldus D<strong>in</strong>gemans.<br />
Verder zal de <strong>VNCI</strong> haar leden stimuleren<br />
om hun HSE-managementsystemen<br />
te certificeren, waar dat nog<br />
niet gebeurd is. Ook zal leden<br />
gevraagd worden om een compliance<br />
managementsysteem te hanteren.<br />
Zo’n systeem leidt ertoe dat <strong>het</strong> bedrijf<br />
zichzelf systematisch controleert en<br />
kijkt of op alle relevante<br />
aspecten voldaan wordt<br />
aan de wet. D<strong>in</strong>gemans:<br />
‘Je moet voorkomen<br />
dat je bij een overheids<strong>in</strong>spectie<br />
erachter komt dat<br />
je de zaken niet op<br />
orde hebt’.<br />
En verder komt er<br />
de mogelijkheid<br />
voor een “peer<br />
review”. Daarbij<br />
nemen experts van<br />
een bedrijf de praktijk<br />
van een ander bedrijf<br />
onder de loep en geven verbeteradviezen.<br />
Indicatoren<br />
De <strong>VNCI</strong> gaat de veiligheidsprestaties<br />
meten door jaarlijks middels haar<br />
RC-enquête naast de reeds<br />
bestaande prestatie-<strong>in</strong>dicator LTI<br />
(Lost Time Incident, ongeval met verzuim)<br />
ook de LOPC (Loss of Primary<br />
Conta<strong>in</strong>ment, spill van verontre<strong>in</strong>igende<br />
stoffen) te <strong>in</strong>ventariseren en te<br />
communiceren met leden en de buitenwereld.<br />
Hetzelfde zal gebeuren<br />
voor transport<strong>in</strong>cidenten. Voor <strong>het</strong><br />
monitoren van cultuur-prestaties zijn<br />
drie <strong>in</strong>dicatoren geselecteerd: <strong>het</strong><br />
hanteren van lead<strong>in</strong>g <strong>in</strong>dicators; van<br />
kracht zijn en consequent toepassen<br />
van MoC(Management of Change)procedure<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> bedrijf; en registreren<br />
en onderzoeken van process<br />
safety near misses. De <strong>VNCI</strong> zal<br />
tevens de (samenvatt<strong>in</strong>g van de) rapportage<br />
van BRZO-<strong>in</strong>specties bijleden<br />
opvragen, en op basis daarvan de<br />
prestaties van de sector monitoren.<br />
De <strong>VNCI</strong> zal jaarlijks rapporteren over<br />
de bijgehouden parameters en <strong>in</strong>dividuele<br />
leden terugkoppel<strong>in</strong>g geven<br />
over hun relatieve prestatie <strong>in</strong> vergelijk<strong>in</strong>g<br />
met anderen. Verder zal de<br />
<strong>VNCI</strong> bevorderen dat leden een<br />
competentiemanagementsysteem<br />
hanteren.<br />
Ketenverantwoordelijkheid<br />
Prachtig, zo’n actieplan, maar van de<br />
420 bedrijven die onder de BRZOregel<strong>in</strong>g<br />
vallen zij er maar 150 aangesloten<br />
bij de brancheverenig<strong>in</strong>gen die<br />
‘Veiligheid Voorop’ hebben ondertekend.<br />
D<strong>in</strong>gemans is bekend met deze<br />
kritiek. De oploss<strong>in</strong>g is ketenverantwoordelijkheid.<br />
‘Wij <strong>in</strong>formeren onze<br />
klanten en (toe)leveranciers over onze<br />
stappen op veiligheidsgebied en sturen<br />
zo via de commerciële kanalen<br />
een prikkel uit naar de partners <strong>in</strong> de<br />
keten om veilig te werken. De partner<br />
moet dus aantonen dat hij ook veilig<br />
werkt. Anders worden er – dat zou de<br />
ultieme consequentie kunnen zijn –<br />
geen zaken gedaan.’ Zo moeten aan<br />
<strong>het</strong> veiligheidsmanagement van logistieke<br />
dienstverleners voor gevaarlijke<br />
stoffen bepaalde eisen worden<br />
gesteld en dient een aannemer die<br />
risicovol werk verricht adequaat veiligheidsmanagement<br />
te hebben en<br />
competent zijn voor de opgedragen<br />
taken. De <strong>VNCI</strong> zal lidbedrijven stimuleren<br />
om hierop toe te zien. p<br />
Veiligheid<br />
VEILIGHEID VEILIGHEID VEILIGHEID<br />
VOOROP VOOROP VOOROP<br />
OprOep<br />
Chemie magaz<strong>in</strong>e is op zoek naar best practices op <strong>het</strong><br />
gebied van ‘betrokken leiderschap’, met name op<br />
VGM-gebied. Ken je een bedrijf dat als voorbeeld kan<br />
dienen voor andere, of ben je zelf een manager die een<br />
toonbeeld is van betrokken leiderschap, stuur dan een<br />
korte motivatie naar de hoofdredacteur van Chemie<br />
magaz<strong>in</strong>e: znidarsic@vnci.nl , en wellicht lees je er<br />
meer over <strong>in</strong> een van de komende edities van Chemie<br />
magaz<strong>in</strong>e.<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 33
over geur. Met drie ventilatoren op <strong>het</strong><br />
publiek gericht gaven een chemicus<br />
en kok <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> hoe geur werkt. Een<br />
verhaal over <strong>het</strong> onderbewuste en<br />
gevoel, waarbij deelnemers vertelden<br />
dat ze pesto, badzout en gras roken.<br />
Fout dus: <strong>het</strong> moest potgrond en basilicum<br />
zijn. Leuk feitje: 3 procent van<br />
ons DNA wordt gebruikt om ons reukorgaan<br />
te bouwen. Zo <strong>in</strong>gewikkeld is<br />
geur dus.<br />
Er was tijdens de Night of the Nerds<br />
ook een Phenom desktop SEM elektronenmicroscoop<br />
met touch-screen<br />
aanwezig. Bezoekers konden zo zelf<br />
de peperdure microscoop bedienen en<br />
tot wel 45.000 keer <strong>in</strong>zoomen. Dat<br />
betekent dat een draadje stof van een<br />
tiende millimeter op <strong>het</strong> scherm<br />
opeens 4,5 cm groot was.<br />
Op zaterdagavond 8 oktober was<br />
science center Nemo <strong>in</strong> Amsterdam<br />
weer <strong>het</strong> podium van de Night of the<br />
Nerds. In een <strong>in</strong>teractief programma<br />
werd de jonge nerd tussen 16 en<br />
beg<strong>in</strong> 20 langs de nieuwste ontwikkel<strong>in</strong>gen<br />
<strong>in</strong> de digitale wereld geleid,<br />
langs games en chemie, langs geuren<br />
en smaken, de onvermoede krachten<br />
van <strong>het</strong> bre<strong>in</strong>, de muzikaal-technische<br />
wereld en vele dimensies van<br />
<strong>het</strong> beeld.<br />
De allernieuwste technologische ontwikkel<strong>in</strong>gen<br />
kwamen voorbij, van<br />
3D-gam<strong>in</strong>g tot een k<strong>in</strong>ecte dance battle,<br />
van bacterieel loungen tot nerdtalks<br />
door jonge uitv<strong>in</strong>d-nerds. Door de<br />
hoeveelheid parallelle sessies was er<br />
op ieder moment voor iedereen wel<br />
wat te doen.<br />
De sessie van Cook & Chemist g<strong>in</strong>g<br />
Night<br />
of the<br />
Nerds<br />
34 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
Meer <strong>in</strong>fo: www.nightofthenerds.nl p<br />
Foto’s en tekst: Mark Vis en aldo Br<strong>in</strong>kMan (scheikundejongens.nl)
Uitgelicht<br />
Tijdens de Cl<strong>in</strong>ic ‘Koken met<br />
chemie’ leerden de deelnemers<br />
hoe je rook met een<br />
smaakje opvangt <strong>in</strong> een<br />
vloeistof, die je vervolgens<br />
kunt eten, en hoe je geur- en<br />
smaakstoffen extraheert <strong>in</strong><br />
vet, om vervolgens ijs te<br />
maken <strong>in</strong> bijzondere smaken<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 35
Ketenproject verbetert energie-efficiency<br />
<strong>in</strong> chloor/pvc-productieketen<br />
EnErgiEbEspar<strong>in</strong>g<br />
door samEnwErk<strong>in</strong>g<br />
36 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
Vijf grote bedrijven <strong>in</strong> de energie-<strong>in</strong>tensieve productie- en verwerk<strong>in</strong>gsketen<br />
van pvc gaan samenwerken <strong>in</strong> de keten. Air Products, AkzoNobel,<br />
Huntsman, Sh<strong>in</strong>Etsu en Wav<strong>in</strong> hebben daartoe op 25 oktober een overeenkomst<br />
getekend. De bedrijven gaan een aantal energiebespar<strong>in</strong>gsmaatregelen<br />
nemen die ze b<strong>in</strong>nen vijf jaar willen terugverdienen.<br />
Tekst:Joost van Kasteren<br />
Tijdens de bijeenkomst op 25<br />
oktober is een managementverklar<strong>in</strong>g<br />
ondertekend tussen<br />
de betrokken bedrijven<br />
onderl<strong>in</strong>g en met Agentschap<br />
NL over <strong>het</strong> verbeteren van de<br />
energie-efficiency <strong>in</strong> de chloor/pvcproductieketen.<br />
Afgesproken is om <strong>in</strong><br />
ieder geval te beg<strong>in</strong>nen met <strong>het</strong> uitvoeren<br />
van vijf maatregelen (zie<br />
kader). Daarbij zijn ook afspraken<br />
gemaakt over de ondersteun<strong>in</strong>g bij <strong>het</strong><br />
uitwerken van de maatregelen <strong>in</strong> termen<br />
van mensen en middelen en over<br />
<strong>het</strong> betrekken van andere partijen,<br />
zoals overheden.<br />
‘Zeer waardevol,’ noemt Remko van<br />
der Meijden <strong>het</strong> project Energie-efficiency<br />
<strong>in</strong> de productieketen van<br />
chloor. Hij is senior process eng<strong>in</strong>eer<br />
voor de chloorfabrieken van AkzoNobel<br />
Industrial Chemicals <strong>in</strong> de Botlek.<br />
Naast de resultaten is hij ook zeer te<br />
spreken over <strong>het</strong> proces zelf. ‘Omdat<br />
je kijkt naar de keten, ligt de nadruk<br />
sterk op de grensgebieden tussen de<br />
verschillende bedrijven, die normali-<br />
ter we<strong>in</strong>ig aandacht krijgen. Daardoor<br />
word je gedwongen om als <strong>het</strong> ware<br />
van buitenaf tegen je eigen productieproces<br />
aan te kijken. Dat is buitengewoon<br />
stimulerend.’<br />
Commitment<br />
Ook Laurence Thr<strong>in</strong>g, senior eng<strong>in</strong>eer<br />
bij Huntsman, gebruiker van<br />
chloor en producent van MDI, een van<br />
de grondstoffen voor polyurethaan, is<br />
zeer te spreken over <strong>het</strong> project. ‘Het<br />
heeft niet alleen een aantal concrete<br />
maatregelen opgeleverd, waarmee<br />
we aan de slag kunnen. Maar ook<br />
commitment, daadwerkelijke betrokkenheid<br />
van de deelnemende bedrijven<br />
om de energie-efficiency <strong>in</strong> de<br />
keten te verbeteren. Je creëert <strong>in</strong><br />
feite een w<strong>in</strong>-w<strong>in</strong> situatie, waarbij de<br />
w<strong>in</strong>st van meer efficiency <strong>in</strong> de keten<br />
wordt vertaald <strong>in</strong> een voordeel voor<br />
alle partijen. Voor ons is dat heel<br />
belangrijk. Omdat we ons concentreren<br />
op ons productieproces, besteden<br />
we veel uit. Als we de energieefficiency<br />
<strong>in</strong> onze keten kunnen<br />
verbeteren, blijven we aantrekkelijk<br />
als productielocatie.’<br />
Pijpleid<strong>in</strong>gen<br />
Het project Energie-efficiency <strong>in</strong> de<br />
keten van chloor/pvc is <strong>het</strong> eerste<br />
ketenproject <strong>in</strong> de energie-<strong>in</strong>tensieve<br />
<strong>in</strong>dustrie. Het idee om de energieefficiency<br />
<strong>in</strong> de chloorketen <strong>in</strong> kaart te<br />
brengen en te verbeteren, komt van<br />
AkzoNobel en Agentschap NL. Het<br />
project is uitgevoerd als onderdeel<br />
van de Meerjarenafspraak Energie<br />
Efficiency (MEE) en wordt gef<strong>in</strong>ancierd<br />
door Agentschap NL. ‘Deze Meerjarenafspraak<br />
is e<strong>in</strong>d 2009 gestart met<br />
de ETS-bedrijven,’ vertelt Mireille<br />
Reijme van Agentschap NL. ‘Deze<br />
bedrijven hebben al ruime ervar<strong>in</strong>g<br />
met energie-efficiënt ondernemen<br />
b<strong>in</strong>nen hun eigen bedrijfspoort. Maar<br />
energie-efficiënt samenwerken <strong>in</strong> de<br />
keten is nieuw voor de meeste ETSbedrijven.<br />
Om hun ideeën te delen met<br />
hun ketenpartners moeten de bedrijven<br />
elkaar kunnen vertrouwen. Gezamenlijk<br />
werken aan een duurzame
Huntsman is een van de ondertekenaars<br />
van de overeenkomst<br />
toekomst vergt daarnaast discipl<strong>in</strong>e<br />
en tijd om nu alvast over de toekomst<br />
na te denken. In de waan van de dag is<br />
<strong>het</strong> eenvoudig om maar zo efficiënt<br />
mogelijk door te werken onder de<br />
huidige condities. Belangrijk voor <strong>het</strong><br />
succes van dit project is dat er vanuit<br />
<strong>het</strong> management commitment is om<br />
met deze ketensamenwerk<strong>in</strong>g verder<br />
te gaan.’<br />
kaart, vertelt Ab de Buck van CE Delft.<br />
Een belangrijke eerste stap daarbij is<br />
<strong>het</strong> def<strong>in</strong>iëren van de keten. Omdat<br />
chloor een zo veelzijdig product is <strong>in</strong><br />
de chemische <strong>in</strong>dustrie, moeten daarbij<br />
keuzes worden gemaakt. Gekozen<br />
werd voor een keten die beg<strong>in</strong>t met<br />
zout en e<strong>in</strong>digt bij gerecycled pvc.<br />
‘Weliswaar sluit je daarmee een heleboel<br />
andere chloorketens uit, maar je<br />
moet,’ aldus De Buck, ‘een keuze<br />
maken om <strong>het</strong> geheel overzichtelijk te<br />
houden.’<br />
Facilitator<br />
Naast AkzoNobel en Huntsman<br />
maken ook Air Products, Sh<strong>in</strong>-Etsu en<br />
Wav<strong>in</strong> deel uit van de groep. Het Pvc-kozijnen<br />
merendeel van de deelnemende Gerecycled pvc is gekozen als e<strong>in</strong>d-<br />
bedrijven is via pijpleid<strong>in</strong>gen met punt van de keten. Op die manier<br />
elkaar verbonden op <strong>het</strong> bedrijventer- wordt ook de bijdrage van secundair<br />
re<strong>in</strong> <strong>in</strong> de Botlek. Alleen pvc-verwer- pvc aan de energie-efficiency <strong>in</strong> de<br />
kend bedrijf Wav<strong>in</strong> bev<strong>in</strong>dt zich 200 keten meegenomen. Momenteel is die<br />
kilometer verder <strong>in</strong> Hardenberg, bijdrage nog betrekkelijk ger<strong>in</strong>g, maar<br />
Overijssel. Adviesbureau CE Delft naar verwacht<strong>in</strong>g gaat de stroom de<br />
werd aangetrokken als facilitator, met komende jaren toenemen, onder meer<br />
name omdat <strong>het</strong> al ervar<strong>in</strong>g had opge- vanwege vervangen van riool- en<br />
daan met ketenstudies.<br />
waterleid<strong>in</strong>gbuizen en van pvc-kozij-<br />
Het project begon driekwart jaar gelenen. De a<strong>mb</strong>itie van de Europese vcden<br />
met <strong>het</strong> opstellen van een keten- en pvc-<strong>in</strong>dustrie is om <strong>in</strong> 2020 de hui- e<br />
Energie<br />
maatrEgElEn<br />
1) Demi-water dat bij AkzoNobel b<strong>in</strong>nen<br />
komt opwarmen met restwarmte <strong>in</strong><br />
plaats van stoom. Onderzocht wordt of<br />
de restwarmte van <strong>het</strong> bedrijf zelf voldoende<br />
is of dat ook restwarmte van<br />
andere bedrijven <strong>in</strong> de keten nodig is.<br />
2) Stoom afnemen van <strong>het</strong> nog aan te<br />
leggen stoompijpnetwerk van Sted<strong>in</strong> <strong>in</strong><br />
de Botlek. Daarmee zou AkzoNobel<br />
m<strong>in</strong>der aardgas nodig hebben.<br />
3) Verbeteren van de <strong>in</strong>zamel<strong>in</strong>g van<br />
pvc, waardoor <strong>het</strong> aandeel gerecycled<br />
pvc de komende jaren kan verdubbelen.<br />
Om dat de energie-<strong>in</strong>houd van secundair<br />
pvc maar een kwart is van die van<br />
“virg<strong>in</strong>”, is dat een forse bespar<strong>in</strong>g.<br />
4) Zout water (brijn) uit de MDI-fabriek<br />
van Huntsman gebruiken als grondstof<br />
voor de chloorproductie. Gezien de<br />
gevoeligheid van de me<strong>mb</strong>raanelektrolyse<br />
voor verontre<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>g moet de kwaliteit<br />
van aangeleverd zout hoog zijn.<br />
5) Meer waterstof naar Air Products <strong>in</strong><br />
plaats van <strong>het</strong> te gebruiken als brandstof.<br />
Daarvoor is nodig dat de capaciteit<br />
van de waterstofcompressor bij Akzo-<br />
Nobel wordt vergroot. Dat wordt pas<br />
economisch rendabel bij uitbreid<strong>in</strong>g van<br />
de chloorproductie.<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 37
dige <strong>in</strong>zet van secundair pvc te<br />
verdubbelen. De energie-<strong>in</strong>houd van<br />
secundair pvc is ongeveer een kwart<br />
van die van ‘virg<strong>in</strong>’ pvc, dus daar zit<br />
een behoorlijk bespar<strong>in</strong>gspotentieel.<br />
De zoutw<strong>in</strong>n<strong>in</strong>g zelf is niet meegenomen<br />
<strong>in</strong> de keten. ‘We hebben de knip<br />
bij de fabriekspoort gelegd,’ zegt Van<br />
der Meijden van AkzoNobel, ‘omdat<br />
we geïnteresseerd zijn <strong>in</strong> de dynamiek<br />
van de productieketen. Een analyse<br />
van <strong>het</strong> energieverbruik bij <strong>het</strong> w<strong>in</strong>nen<br />
van zout en <strong>het</strong> transport naar Rotterdam<br />
levert <strong>in</strong> deze context geen<br />
meerwaarde op.’<br />
Wel wordt de energie-<strong>in</strong>houd van <strong>het</strong><br />
aangevoerde zout meegenomen door<br />
op basis van de literatuur vast te stellen<br />
hoeveel Joule aan energie een ton<br />
zout vertegenwoordigt. Dat geldt niet<br />
alleen voor zout. Ook de andere<br />
massastromen <strong>in</strong> de keten zijn omgezet<br />
<strong>in</strong> Joules, zodat je direct <strong>in</strong>zicht<br />
38 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
‘We kijken vooral naar de<br />
<strong>in</strong>teracties tussen bedrijven’<br />
krijgt <strong>in</strong> de energiehuishoud<strong>in</strong>g van de<br />
keten. Voor de gebruikte energiedragers,<br />
zoals stoom en elektriciteit, is<br />
uitgerekend wat <strong>het</strong> kost aan primaire<br />
brandstof om ze te maken, eveneens<br />
<strong>in</strong> Joules.<br />
Natronloog<br />
Zoals gezegd, zijn de bedrijven op<br />
allerlei manieren met elkaar verknoopt.<br />
Een ruwe sc<strong>het</strong>s: AkzoNobel<br />
zet zout om <strong>in</strong> chloor en natronloog<br />
met waterstof als bijproduct. Chloor<br />
gaat per pijplijn naar onder meer<br />
Huntsman en Sh<strong>in</strong>-Etsu. Huntsman<br />
maakt er MDI van, een grondstof voor<br />
polyurethaan. Sh<strong>in</strong>-Etsu gebruikt<br />
chloor als grondstof voor pvc.<br />
Bij de productie van MDI wordt chloor<br />
omgezet <strong>in</strong> waterstofchloride (HCl),<br />
dat grotendeels wordt afgevoerd naar<br />
Sh<strong>in</strong>-Etsu om er ook pvc van te<br />
maken. Een deel van <strong>het</strong> HCl wordt<br />
met natronloog, afkomstig van Akzo-<br />
Nobel, omgezet <strong>in</strong> zoutwater dat als<br />
afvalwater wordt afgevoerd en verwerkt.<br />
Pvc-korrels van Sh<strong>in</strong>-Etsu<br />
gaan onder andere naar Wav<strong>in</strong> dat er<br />
riool- en waterleid<strong>in</strong>gbuizen van<br />
maakt. De waterstof die vrijkomt bij de<br />
chloorproductie gaat per buisleid<strong>in</strong>g<br />
naar Air Products, dat <strong>het</strong> doorverkoopt<br />
aan andere afnemers. Een deel<br />
wordt gebruikt als brandstof.<br />
Buffers<br />
Laurence Thr<strong>in</strong>g van Huntsman geeft<br />
een voorbeeld van de verknooptheid<br />
van de ketens. ‘Een van de voorgestelde<br />
maatregelen is om <strong>het</strong> zout, dat<br />
we nu nog als zoutwater afvoeren<br />
naar de afvalwaterzuiver<strong>in</strong>g, te<br />
gebruiken voor de productie van<br />
chloor. Dat betekent dat we m<strong>in</strong>der of<br />
geen zoutwater meer produceren. In<br />
pr<strong>in</strong>cipe zou de waterzuiver<strong>in</strong>g dan<br />
van zout- naar zoetwaterbedrijf kunnen<br />
overschakelen. Toch is <strong>het</strong> beter<br />
om dat niet te doen, want stel dat<br />
AkzoNobel ons zout een tijdlang niet<br />
kan gebruiken, dan moet <strong>het</strong> toch<br />
weer worden afgevoerd. Je moet dus<br />
buffers <strong>in</strong>bouwen <strong>in</strong> de keten.’<br />
De ketenkaart is vooral van belang om<br />
een overzicht te krijgen van de energiestromen<br />
(<strong>in</strong>clusief materialen). Hij<br />
hoeft niet op de Joule nauwkeurig te<br />
zijn, als maar duidelijk is wat de pro-<br />
cessen zijn, hoe ze aan elkaar zijn<br />
gekoppeld en wat de ordegrootte van<br />
de energiestromen is. Van der Meiden:<br />
‘In pr<strong>in</strong>cipe beschouwen we de productieprocessen<br />
als een black box.<br />
We kijken vooral naar de <strong>in</strong>teracties<br />
tussen bedrijven. Het belangrijkste is<br />
dat zichtbaar wordt waar eventueel de<br />
grote klappers te maken zijn op <strong>het</strong><br />
gebied van energie-efficiency.’<br />
Bra<strong>in</strong>stormsessie<br />
In de tweede fase zijn de vertegenwoordigers<br />
van de betrokken bedrijven<br />
met elkaar om de tafel gaan zitten<br />
voor een bra<strong>in</strong>stormsessie, waar<strong>in</strong> –<br />
rijp en groen – ideeën worden gelanceerd<br />
om de energie-efficiency <strong>in</strong> de<br />
keten te verbeteren. Daarbij wordt niet<br />
zozeer naar de f<strong>in</strong>anciële kosten en<br />
baten gekeken, althans niet <strong>in</strong> eerste<br />
<strong>in</strong>stantie. Dat leverde ruim 25 ideeën,<br />
waarvan er na de eerste selectie vijftien<br />
overbleven, die technisch als economisch<br />
haalbaar leken. Daarvan<br />
hebben er vijf prioriteit gekregen en<br />
daarover zijn e<strong>in</strong>d oktober dus concrete<br />
afspraken gemaakt.<br />
Wat de bra<strong>in</strong>storm betreft, wil Thr<strong>in</strong>g<br />
benadrukken hoe belangrijk <strong>het</strong> is om<br />
een goede “facilitator“ te hebben.<br />
‘Vertegenwoordigers van bedrijven<br />
hebben vaak de blik naar b<strong>in</strong>nen<br />
gericht. Ze zijn gefocust op <strong>het</strong> optimaliseren<br />
van hun eigen toko. Het<br />
belang van een ketenstudie is nu juist<br />
dat je over de grenzen van je eigen<br />
bedrijf heen kijkt. Daar moet je een<br />
neutraal iemand voor hebben, met<br />
voldoende verstand van zaken om<br />
mensen uit te dagen. Ik moet zeggen<br />
dat CE Delft die rol op een voortreffelijke<br />
wijze heeft vervuld.’<br />
Op de bijeenkomst op 25 oktober werden<br />
vijf maatregelen geselecteerd die<br />
energetisch en economisch <strong>het</strong> meest<br />
<strong>in</strong>teressant zijn en b<strong>in</strong>nen nu en enkele<br />
jaren gerealiseerd zullen worden. Ook<br />
de andere maatregelen zullen worden<br />
opgepakt. Daardoor kan uite<strong>in</strong>delijke<br />
een bespar<strong>in</strong>g ontstaan van een kle<strong>in</strong>e<br />
5 procent. Dat lijkt niet veel, maar op<br />
een totaal energieverbruik van 35<br />
Petajoule (10 procent van <strong>het</strong> energieverbruik<br />
van de chemische <strong>in</strong>dustrie) is<br />
<strong>het</strong> een behoorlijke hoeveelheid, die<br />
overeenkomt met <strong>het</strong> energieverbruik<br />
van 20.000 won<strong>in</strong>gen. p
CEHTRA CEHTRA<br />
opent opent vestig<strong>in</strong>g vestig<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> Nederland<br />
Nederland<br />
CEHTRA NETHERLANDS BV<br />
Zonnemare 12, 4571 CX Axel<br />
Met meer dan 100 jaar ervar<strong>in</strong>g op de markt,<br />
heeft Messer zich ontwikkeld tot een van<br />
de toonaangevende bedrijven op <strong>het</strong> gebied<br />
van technische, speciale en medische gassen.<br />
Maar Messer doet meer dan <strong>het</strong> leveren van<br />
<strong>het</strong> juiste gas voor alle mogelijke toepass<strong>in</strong>gen.<br />
Wij bieden professionele oploss<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> alle<br />
takken van de <strong>in</strong>dustrie, gaande van constructie-<br />
bedrijven, laboratoria, chemische <strong>in</strong>dustrie<br />
tot voed<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>dustrie ed.<br />
Voor meer <strong>in</strong>formatie, surf naar onze website<br />
www.messer.nl<br />
Meer dan gas alleen<br />
Messer BV, Middenweg 17 - NL-4782 PM Moerdijk, tel. +31 168 38 43 00<br />
CEHTRA<br />
Consultancy for Environmental &<br />
Human Toxicology and Risk Assessment<br />
B<strong>in</strong>nen Europa is CEHTRA een van de leidende consultancies op <strong>het</strong> gebied van<br />
chemische regelgev<strong>in</strong>g (o.a. REACH, PPP en BPD). Recentelijk was CEHTRA<br />
succesvol betrokken bij:<br />
���������������������������������������������������<br />
��������������������������������������<br />
������������������������������������������������<br />
�������������������������������������������������<br />
������������������������������������������(PPP)<br />
T +31 (0)115 - 691 608<br />
M +31 (0)6 - 57 053 566<br />
����������������������������������������<br />
���������������������(���)�������<br />
�������������������������������<br />
���������������������������������������������������������������������������������������<br />
����������������������<br />
Voor verdere <strong>in</strong>formatie: �������������<br />
marc.aerssens@cehtra.nl<br />
www.cehtra.com
Alle publiek-private onderzoek wordt<br />
bestuursmatig bij elkaar gebracht<br />
SuperconSortium voor<br />
proceStechnologie<br />
E<strong>in</strong>d oktober heeft <strong>het</strong> kab<strong>in</strong>et bij de Topsector Chemie verzocht om<br />
<strong>in</strong>novatiecontracten te ontwikkelen voor de nieuw op te richten<br />
Topconsortia voor Kennis en Innovatie. Deze TKI’s zijn <strong>het</strong> gevolg van <strong>het</strong><br />
nieuwe Innovatiebeleid van de overheid. De Topsector Chemie heeft<br />
Tjeerd Jongsma, directeur van Institute for Susta<strong>in</strong>able Process<br />
Technology (ISPT) gevraagd een TKI op te zetten voor procestechnologie.<br />
‘Hiermee kunnen we onze <strong>in</strong>ternationale positie behouden en uitbouwen.’<br />
Tekst: Gerard van Nifterik<br />
40 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
‘AProcestechnologie,<br />
dat is wat<br />
l <strong>het</strong> publiek-private onderzoek<br />
bestuursmatig bundelen<br />
<strong>in</strong> één superconsortium<br />
we willen’, zegt Tjeerd<br />
Jongsma.‘ Iedereen is daarbij<br />
gebaat: <strong>het</strong> bedrijfsleven, de overheid<br />
en kennis<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen. Er ontstaat<br />
daardoor een betere afstemm<strong>in</strong>g van<br />
onderzoek en dat is ontzettend<br />
belangrijk.’ Medio 2008 kwam de<br />
Adviescommissie R<strong>in</strong>nooij Kan met<br />
een rapport waar<strong>in</strong> werd geconcludeerd<br />
dat de kennis<strong>in</strong>stituten <strong>in</strong> de<br />
Nederlandse proces<strong>in</strong>dustrie nog<br />
beter zouden kunnen worden <strong>in</strong>gezet<br />
voor <strong>het</strong> realiseren van zogenoemde<br />
doorbraak<strong>in</strong>novaties. Deze commissie<br />
beoordeelde of <strong>in</strong>gediende <strong>in</strong>itiatieven<br />
voldoen aan de eisen van een Innovatieprogramma<br />
en adviseerde de<br />
m<strong>in</strong>ister van Economische zaken op<br />
dat gebied. Gevolg van dit advies uit<br />
2008 was om de programma’s van <strong>het</strong><br />
DSTI en die van Actionplan Process<br />
Intensification (APPI) samen te voegen<br />
tot een nieuw <strong>in</strong>stituut om zo Nederland<br />
een leidende rol te geven <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
ontwikkelen van een duurzame proces<strong>in</strong>dustrie.<br />
Zo startte <strong>in</strong> 2009 <strong>het</strong><br />
ISPT. Inmiddels zijn er vijftig mult<strong>in</strong>ationals,<br />
mkb-ers, universiteiten en<br />
onderzoeks<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen als WUR,<br />
ECN en TNO aangesloten. De bijdrage<br />
van de leden van ISPT wordt gebruikt<br />
voor onderzoek, waarbij de overheid<br />
als cof<strong>in</strong>ancier optreedt.<br />
Keuze voor clusters<br />
Jongsma: ‘Het bijzondere zit hem <strong>in</strong> de<br />
opzet. Een deel van de participatie is <strong>in</strong><br />
cash; een deel is <strong>in</strong> uren. Daar krijgen<br />
de deelnemers stemrecht voor terug.<br />
Dat gaat met een soort ticketsysteem.<br />
Je krijgt als bedrijf voor je <strong>in</strong>leg een<br />
aantal stemtickets. Deelnemers kunnen<br />
gezamenlijk stemmen voor meerdere<br />
projecten. Deze aanpak is misschien<br />
niet gangbaar, maar is zeer<br />
effectief. Als je <strong>het</strong> vergelijkt met een<br />
bilaterale samenwerk<strong>in</strong>g is <strong>het</strong> voordeel<br />
van deze aanpak dat je een programmer<strong>in</strong>g<br />
krijgt die op een veel<br />
hoger niveau ligt. Dat is <strong>het</strong> idee. Uite<strong>in</strong>delijk<br />
zijn we op zoek naar synergie<br />
en met onze manier kom je dieper <strong>in</strong><br />
de onderliggende vraagstell<strong>in</strong>g<br />
terecht; met een ruimere scope.’<br />
Jongsma noemt als voorbeeld onderzoek<br />
naar de energy-efficiency van<br />
een destillatieproces. ‘Je kunt<br />
natuurlijk <strong>in</strong>zoomen op één onderdeel:<br />
een warmtepomp bijvoorbeeld.<br />
Wij hebben daarentegen b<strong>in</strong>nen <strong>het</strong><br />
ISPT een cluster gemaakt dat <strong>in</strong> de<br />
breedte, vanuit verschillende
gezichtshoeken, kijkt naar <strong>het</strong> totale<br />
energiegebruik van <strong>het</strong> proces; variërend<br />
van akoestische warmtepompen<br />
tot sp<strong>in</strong>n<strong>in</strong>gdisktechnieken. Zo kom je<br />
<strong>het</strong> best tegemoet aan de gezamenlijke<br />
doelstell<strong>in</strong>g ten aanzien van zo’n<br />
proces: namelijk <strong>het</strong> energieverbruik<br />
verlagen en de energy-efficiency<br />
vergroten.’<br />
Community<br />
De mensen, de juiste specialisten bij<br />
elkaar, de kruisbestuiv<strong>in</strong>g, daar gaat<br />
<strong>het</strong> om volgens Jongsma. ‘Daarom is<br />
ISPT ook succesvol. Het is een trust<br />
based platform. Je ziet dat een grote<br />
groep experts actief en <strong>in</strong> open communicatie<br />
samenwerkt. Er is een<br />
echte community ontstaan, en dat is<br />
belangrijk. We kunnen elkaars kennis<br />
gebruiken en leren daardoor ontzettend<br />
veel van elkaar. Je ziet dat ook<br />
aan hoe er met de gegenereerde<br />
kennis wordt omgegaan. De ontwikkelde<br />
kennis komt <strong>in</strong> de eerste plaats<br />
terecht bij de partners die aan <strong>het</strong><br />
betreffende onderzoek hebben meegewerkt;<br />
maar anderen profiteren<br />
daar ook van. Patenten vallen <strong>in</strong> eerste<br />
<strong>in</strong>stantie aan <strong>het</strong> <strong>in</strong>stituut. Vervolgens<br />
kunnen de deelnemende bedrijven<br />
de kennis <strong>in</strong> licentie overnemen;<br />
ook al om te voorkomen dat er kennis<br />
wordt ontwikkeld die op de plank<br />
blijft liggen. Hoe de motor aan de<br />
gang blijft? De truc is om als <strong>in</strong>stituut<br />
de juiste mensen op de juiste plek bij<br />
elkaar te krijgen. En dat lukt. Het<br />
aantal partners groeit en de<br />
bestaande partners geven aan dat ze<br />
graag door willen gaan.’<br />
Innovatiecontracten<br />
E<strong>in</strong>d oktober werd Jongsma uitgenodigd<br />
door de Topsector Chemie om<br />
een Topconsortium Kennis en Innovatie<br />
(TKI) op te zetten voor Procestechnologie.<br />
Procestechnologie is naast<br />
Biobased Economy en Materiaaltechnologie<br />
een van de drie TKI’s waar de<br />
Topsector Chemie zich op richt. Een<br />
Topconsortium voor Innovatie en<br />
Kennis is kort gezegd bedoeld om <strong>het</strong><br />
<strong>in</strong>novatiebeleid b<strong>in</strong>nen de betreffende<br />
sector voor de komende jaren uit te<br />
stippelen, en wel van fundamenteel<br />
onderzoek tot en met valorisatie. De<br />
samenwerk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> deze consortia<br />
wordt bekrachtigd <strong>in</strong> een zogenoemd<br />
<strong>in</strong>novatiecontract. De consortia werken<br />
de actieagenda’s uit <strong>in</strong> concrete<br />
actiepunten en <strong>in</strong>novatiecontracten.<br />
De <strong>in</strong>novatiecontracten zijn bedoeld<br />
om <strong>in</strong>houdelijke en f<strong>in</strong>anciële afspraken<br />
tussen bedrijven, wetenschappers<br />
en de overheid vast te leggen.<br />
Jongsma: ‘We gaan breed de procestechnologie<br />
<strong>in</strong>ventariseren, bundelen;<br />
alle onderzoeksprojecten en<br />
andere <strong>in</strong>itiatieven tot aan valorisatie<br />
aan toe. We werken samen met partijen<br />
als de Onderzoeksschool Procestechnologie<br />
(OSPT), <strong>het</strong> Nederlands<br />
Kennisnetwerk<br />
Scheid<strong>in</strong>gstechnologie (NL GUTS),<br />
<strong>het</strong> Netwerk Proces<strong>in</strong>tensificatie (PIN<br />
NL), maar ook onderzoeks<strong>in</strong>stituten<br />
en universiteiten en valorisatieplatforms<br />
als Plant One. ‘ Ook de onlangs<br />
voorgenomen <strong>in</strong>tegratie van ISPT en<br />
OSPT past daar uitstekend <strong>in</strong>.<br />
Consortium<br />
Jongsma: ‘We willen alle publiekprivate<br />
onderzoek bestuursmatig bij<br />
elkaar te brengen <strong>in</strong> een groot superconsortium.<br />
In dat verband willen we<br />
ook een Academical Advisory Board<br />
<strong>in</strong> <strong>het</strong> leven roepen, waarmee je veel<br />
beter richt<strong>in</strong>g kan geven aan onder-<br />
tJeerD JongSmA<br />
zoek aan universiteiten. Alles wordt<br />
nu nog per universiteit gedaan, maar<br />
straks worden al die verschillende<br />
onderdelen geïncorporeerd <strong>in</strong> één<br />
organisatie. Dat gaat natuurlijk niet <strong>in</strong><br />
een keer. Het wordt een stapsgewijs<br />
proces, waarbij bestaande afspraken<br />
en regel<strong>in</strong>gen worden afgebouwd. Je<br />
zult de oude identiteiten nog wel enige<br />
tijd kunnen waarnemen. We moeten<br />
uite<strong>in</strong>delijk naar een organisatorische<br />
structuur waar al die onderdelen<br />
<strong>in</strong>passen: sommige zijn <strong>in</strong>stituten of<br />
sticht<strong>in</strong>gen, andere weer een bv. En<br />
dan is er natuurlijk ook nog overlap<br />
met de Biobased Economy TKI. Bioraff<strong>in</strong>age,<br />
hier een essentieel onderdeel<br />
van, is procestechnologie. Het<br />
ISPT is daarom gevraagd voor de Biobased<br />
Economy TKI de paragraaf bioraff<strong>in</strong>age<br />
<strong>in</strong> te vullen.’<br />
De herstructurer<strong>in</strong>g zal nog tot zeker<br />
medio volgend jaar duren. ‘Het eerste<br />
kwartaal van 2012 hopen we commitment<br />
van de overheid te hebben voor<br />
onze plannen. De richt<strong>in</strong>g van <strong>het</strong><br />
programma moet dan al duidelijk zijn;<br />
<strong>het</strong> doel geformuleerd en duidelijkheid<br />
over wie welke rol gaat spelen.‘<br />
‘Waarom die bundel<strong>in</strong>g belangrijk is?<br />
Kijk, we hebben <strong>in</strong> Nederland een heel<br />
sterke chemie, petrochemie en agrotechnologie.<br />
We zijn gewoon een heel<br />
sterk procestechnologieland. Maar we<br />
werken veel te verspl<strong>in</strong>terd. Hiermee<br />
kunnen we ervoor zorgen dat we onze<br />
<strong>in</strong>ternationale positie behouden en<br />
verder uitbouwen. Dit is de kans.’ p<br />
Innovatie<br />
Tjeerd Jongsma studeerde polymeertechnologie aan<br />
de Universiteit van Gron<strong>in</strong>gen, waar hij afstudeerde <strong>in</strong><br />
1992. Vervolgens bekleedde hij verschillende functies<br />
b<strong>in</strong>nen de onderzoeks<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g ATO-DLO en was<br />
onderzoeksdirecteur bij Friesland Camp<strong>in</strong>a. Hij was<br />
actief betrokken bij <strong>het</strong> opzetten van <strong>het</strong> Dutch Separation<br />
Technology Institute (DSTI).<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 41
42 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
‘We zien pps-en als een eerste stap <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
noodzakelijke <strong>in</strong>novatieproces’<br />
RegiegRoep 2.0<br />
blijft chemie<br />
stimuleRen<br />
Re<strong>in</strong> Willems: ‘We zijn een<br />
topsector, dit betekent dat we<br />
<strong>in</strong> staat moeten zijn beter te<br />
groeien dan de rest’<br />
foto: Casper rila
De Regiegroep Chemie neemt de regie over van<br />
<strong>het</strong> Topteam Chemie en wordt omgebouwd tot<br />
Regiegroep Chemie 2.0. Die blijft zich <strong>in</strong>zetten<br />
voor dezelfde speerpunten, maar de programma’s<br />
worden beter gedef<strong>in</strong>ieerd en nieuw<br />
gevormde kernteams gaan <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g geven aan<br />
de verschillende projecten. Voorzitter Re<strong>in</strong><br />
Willems licht de <strong>in</strong>itiatieven van de Regiegroep<br />
en de Topsector Chemie toe en blikt vooruit.<br />
Tekst: Emma van Laar<br />
De Regiegroep Chemie, opgericht<br />
<strong>in</strong> 2006, wil realiseren<br />
dat de chemische sector een<br />
(grotere) bijdrage levert aan<br />
<strong>het</strong> versterken van de positie<br />
van Nederland als kenniseconomie<br />
en zet zich <strong>in</strong> voor voldoende<br />
goed geschoolde chemici en <strong>het</strong> verbeteren<br />
van <strong>het</strong> imago van de chemie.<br />
Voorzitter van de Regiegroep Chemie<br />
is Re<strong>in</strong> Willems, voormalig directeur<br />
van Shell Nederland, oud-voorzitter<br />
van de <strong>VNCI</strong> en voormalig Eerste<br />
Kamerlid. Hij is tevens leider van <strong>het</strong><br />
Topteam Chemie, dat opgericht is<br />
vanuit de Regiegroep en <strong>in</strong> <strong>het</strong> leven is<br />
geroepen om <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g te geven aan de<br />
nieuwe beleidsagenda die van alle<br />
topsectoren, negen stuk <strong>in</strong> totaal,<br />
werd verwacht. Willems heeft als<br />
voorzitter zijn team samengesteld met<br />
vertegenwoordigers uit <strong>het</strong> bedrijfsleven<br />
(Bert Jan Lommerts, algemeen<br />
directeur Latexfalt), wetenschap (Bert<br />
Weckhuysen, hoogleraar anorganische<br />
chemie en katalyse, UU) en de<br />
overheid (Renée Bergkamp, directeur-generaal<br />
<strong>in</strong>novatie bij EL&I). Een<br />
week voor Pr<strong>in</strong>sjesdag heeft de m<strong>in</strong>ister<br />
van EL&I zijn officiële reactie op de<br />
plannen van de negen topsectoren<br />
gegeven <strong>in</strong> zijn bedrijfslevenbrief<br />
“Naar de top – Het bedrijvenbeleid <strong>in</strong><br />
actie(s)”. Mede vanwege de verkiez<strong>in</strong>g<br />
van de chemie als topsector is de<br />
Regiegroep Chemie haar plannen en<br />
doelstell<strong>in</strong>gen momenteel aan <strong>het</strong><br />
beetje aan <strong>het</strong> o<strong>mb</strong>ouwen,’ zegt Willems.<br />
‘Dit is mede <strong>in</strong>gegeven door de<br />
agenda die we voor de topsector hebben<br />
gemaakt. We blijven ons <strong>in</strong>zetten<br />
voor dezelfde speerpunten. De programma’s<br />
worden beter gedef<strong>in</strong>ieerd<br />
en we gaan kernteams vormen die<br />
<strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g gaan geven aan de verschillende<br />
projecten, zoals <strong>het</strong> Human<br />
Capital Agenda Chemie, Centra voor<br />
Open Chemische Innovatie (COCI) en<br />
een technologische kennisagenda.’<br />
Topsector<br />
gebied. Niet zozeer als <strong>het</strong> gaat om de<br />
agenda voor de chemie, maar ook<br />
andere topsectoren gaan een Human<br />
Capital Agenda opstellen. Daarnaast<br />
komt er <strong>in</strong> aanvull<strong>in</strong>g op de sectoragenda’s<br />
een gezamenlijk masterplan<br />
bètatechniek, waar<strong>in</strong> de activiteiten<br />
uit de afzonderlijke agenda’s op<br />
elkaar afgestemd worden. Wij zullen<br />
samen met <strong>het</strong> platform bètatechniek<br />
<strong>het</strong> voortouw nemen <strong>in</strong> de ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
van deze generieke agenda voor<br />
<strong>het</strong> hele bètacluster. Wat betreft de<br />
chemieagenda blijven we ons <strong>in</strong>zetten<br />
voor <strong>het</strong> verhogen van de uitstroom<br />
van jongeren <strong>in</strong> de chemie, van v<strong>mb</strong>o<br />
tot wo. Ook de aansluit<strong>in</strong>g tussen<br />
onderwijs en arbeidsmarkt is een<br />
belangrijk speerpunt. De start van<br />
Centra voor <strong>in</strong>novatief Vakmanschap<br />
en Centres of Expertise is hierbij<br />
belangrijk.’<br />
Jullie hebben twee harde doelstell<strong>in</strong>gen<br />
gesteld bij de opricht<strong>in</strong>g. Hoe staat <strong>het</strong><br />
daarmee?<br />
‘Bij de opricht<strong>in</strong>g hebben we de a<strong>mb</strong>itie<br />
uitgesproken om te komen tot een<br />
verdubbel<strong>in</strong>g van de bijdrage van de<br />
chemie aan <strong>het</strong> bruto nationaal product<br />
b<strong>in</strong>nen tien jaar en daarnaast <strong>het</strong><br />
halveren van <strong>het</strong> gebruik van fossiele<br />
grondstoffen b<strong>in</strong>nen 25 jaar. We hebben<br />
al <strong>het</strong> een en ander bereikt. Zo is<br />
de samenwerk<strong>in</strong>g tussen bedrijven en<br />
kennis<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen behoorlijk verbeterd,<br />
van 30 miljoen <strong>in</strong> 2006 naar 120<br />
miljoen dit jaar. Met de bijdrage aan<br />
<strong>het</strong> BNP gaat <strong>het</strong> goed, we lopen voor<br />
op andere sectoren.’<br />
Hoe staat <strong>het</strong> ervoor met de Human<br />
Capital Agenda en <strong>het</strong> verbeteren van<br />
<strong>het</strong> imago van de chemie?<br />
Willems: ‘Vanaf <strong>het</strong> beg<strong>in</strong> zijn we<br />
samen met <strong>het</strong> platform bètatechniek<br />
bezig met de Human Capital Agenda,<br />
waarmee we willen bereiken dat jongeren<br />
voor de chemie kiezen. Op die<br />
manier willen we er voor zorgen dat<br />
we aan de groeiende behoefte aan<br />
kenniswerkers op alle niveaus kunnen<br />
voorzien. Zo wordt via verschillend<br />
projecten de aandacht voor chemie <strong>in</strong><br />
<strong>het</strong> onderwijs verbeterd. Natuurlijk<br />
duurt <strong>het</strong> fl<strong>in</strong>k wat jaren voordat uit- Zijn de doelstell<strong>in</strong>gen van de vernieuwde<br />
e<strong>in</strong>delijk een vooruitgang <strong>in</strong> uitstroom Regiegroep Chemie aangepast en <strong>in</strong><br />
te zien is. Er zijn resultaten geboekt, hoeverre heeft dit te maken met de plan-<br />
desondanks blijft de lage <strong>in</strong>stroom <strong>in</strong> nen van de Topsector Chemie?<br />
met name <strong>het</strong> wetenschappelijk ‘We gaan verder met de doelstell<strong>in</strong>gen<br />
onderwijs achter bij de behoefte.’ die we met <strong>het</strong> Topteam hebben opgesteld<br />
en <strong>het</strong> <strong>in</strong>itiële bus<strong>in</strong>essplan uit<br />
Veranderen de plannen op <strong>het</strong> gebied 2006. Daarbij is een belangrijke toe-<br />
van de Human Capital Chemie Agenda voeg<strong>in</strong>g <strong>het</strong> bevorderen van de betrok-<br />
b<strong>in</strong>nen de Regiegroep 2.0?<br />
kenheid van <strong>het</strong> mkb. Onze doelstel-<br />
updaten. ‘We zijn de Regiegroep een ‘Er verandert wel een en ander op dit l<strong>in</strong>gen zijn om tot de top drie te e<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 43
‘ We moeten ervoor zorgen dat<br />
mensen begrijpen dat chemie<br />
een rol speelt bij van alles’<br />
behoren <strong>in</strong> de ontwikkel<strong>in</strong>g van<br />
slimme materialen en ook op <strong>het</strong><br />
gebied van procestechnologie willen<br />
we een belangrijke speler blijven.<br />
Daarnaast zien we een belangrijke rol<br />
voor de Nederlandse chemie <strong>in</strong> de<br />
biobased economie. Bovendien blijft<br />
onderwijs uitermate belangrijk. De<br />
aan <strong>het</strong> beg<strong>in</strong> gestelde doelen zijn<br />
herschreven. Wat betreft <strong>het</strong> BNP<br />
willen we 2 procent boven de gemiddelde<br />
groei zitten. We zijn een topsector,<br />
dit betekent dat we <strong>in</strong> staat moeten<br />
zijn beter te groeien dan de rest.’<br />
Is de rol van publiekprivate samenwerk<strong>in</strong>g<br />
belangrijker geworden?<br />
‘Publiekprivate samenwerk<strong>in</strong>g (pps)<br />
wordt belangrijker. Zoals gezegd, is de<br />
totale <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>g <strong>in</strong> pps-en gegroeid<br />
naar 120 miljoen euro. Maar <strong>het</strong> is iets<br />
waar nog veel w<strong>in</strong>st te behalen is, en<br />
daarom is <strong>het</strong> een van de actielijnen<br />
van de Regiegroep Chemie. We zien<br />
pps-en als een eerste stap <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
noodzakelijke <strong>in</strong>novatieproces b<strong>in</strong>nen<br />
de chemie. In de afgelopen jaren zijn<br />
er pps-en ontstaan op <strong>het</strong> gebied van<br />
biotechnologie, voed<strong>in</strong>g, katalyse en<br />
duurzame processen, materialen en<br />
procestechnologie. Wij gaan meer<br />
structuur <strong>in</strong> deze programma’s en de<br />
coörd<strong>in</strong>atie tussen pps-en onderl<strong>in</strong>g<br />
brengen. Er lopen op bepaalde gebieden<br />
soms meerdere programma’s<br />
naast elkaar, zoals B-Basic en Catch-<br />
Bio (biobased economie) en DPI en<br />
BPM (slimme materialen). We willen<br />
uite<strong>in</strong>delijk toe naar vier Topconsortia<br />
voor Kennis en Innovatie (TKI’s) voor<br />
slimme materialen, biobased, procestechnologie<br />
(ISPT) en een gericht fundamentele<br />
chemie waaronder katalyse<br />
(TASC)’.<br />
M<strong>in</strong>ister Verhagen heeft <strong>in</strong> zijn bedrijfslevenbrief<br />
aangegeven wat hij met de<br />
voorstellen van de topsectoren doet. Zijn<br />
jullie tevreden over zijn toezegg<strong>in</strong>gen?<br />
‘We zijn zeer tevreden over de toezeg-<br />
44 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
g<strong>in</strong>gen van de m<strong>in</strong>ister. Feitelijk zegt<br />
hij dat <strong>het</strong> kab<strong>in</strong>et de plannen ziet<br />
zitten en overneemt. Al moet er nog<br />
een specifieke uitwerk<strong>in</strong>g komen. De<br />
belangrijkste maatregelen hebben te<br />
maken met de stimuler<strong>in</strong>g van onderzoek<br />
en ontwikkel<strong>in</strong>g en ondernemerschap.<br />
Naast <strong>het</strong> eerder toegezegde<br />
<strong>in</strong>novatiefonds ter waarde van 500<br />
miljoen euro en belast<strong>in</strong>gaftrek voor<br />
<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> onderzoek en ontwikkel<strong>in</strong>g,<br />
worden met nog een aantal<br />
maatregelen <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen uit <strong>het</strong><br />
mkb en <strong>in</strong>novatief ondernemerschap<br />
gestimuleerd. De f<strong>in</strong>anciële aftrek is<br />
belangrijk omdat <strong>het</strong> buitenlandse<br />
bedrijven kan aantrekken. Bovendien<br />
zal de overheid met m<strong>in</strong>der en eenvoudigere<br />
regels ruimte bieden aan<br />
ondernemers. Daarnaast zal er worden<br />
geïnvesteerd <strong>in</strong> de verbeter<strong>in</strong>g<br />
van de kwaliteit van <strong>het</strong> hoger onderwijs<br />
en zal <strong>het</strong> tekort aan bètatechnici<br />
<strong>in</strong> alle topsectoren aangepakt worden.<br />
Dit is <strong>het</strong> generieke beleid maar er zijn<br />
ook specifieke maatregelen voor de<br />
negen sectoren. Voor de Topsector<br />
Chemie is bijvoorbeeld de cont<strong>in</strong>uer<strong>in</strong>g<br />
van de f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g van de<br />
publiekprivate samenwerk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> DPI<br />
<strong>in</strong> 2012 toegezegd. Ook voor DPI Value<br />
Centre reserveert <strong>het</strong> kab<strong>in</strong>et 1,2 miljoen<br />
euro als overbrugg<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 2012.<br />
Bovendien is geld vrijgemaakt om de<br />
lopende Human Capital Agenda <strong>in</strong><br />
2012 te kunnen cont<strong>in</strong>ueren.’<br />
Hoe ziet <strong>het</strong> traject van de Topsector<br />
Chemie nu uit?<br />
‘We gaan op allerlei manieren de chemie<br />
stimuleren. Het belangrijkste is<br />
dat bedrijven en kennis<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen<br />
samenwerken en <strong>in</strong> pps-en de brug<br />
tussen fundamenteel onderzoek en<br />
nieuwe bedrijvigheid vormen. Naast<br />
de eerdergenoemde trajecten gaan<br />
we verder met Innovation Labs, waarvan<br />
net de eerste <strong>in</strong> Nijmegen is<br />
geopend. Zo’n lab biedt onderdak aan<br />
<strong>in</strong>novatieve bedrijven en maakt <strong>het</strong><br />
mogelijk voor sp<strong>in</strong>-offs om te experimenteren<br />
op pilotschaal. Het liefst<br />
willen we op termijn een <strong>in</strong>novatielab<br />
op elke universiteit om daarmee de<br />
<strong>in</strong>novatieve slagkracht van de Nederlandse<br />
chemie vergroten. Ook COCI’s,<br />
waar starters en kle<strong>in</strong>e bedrijven<br />
gebruik kunnen maken van de faciliteiten<br />
van een bestaand bedrijventerre<strong>in</strong>,<br />
blijven we stimuleren. Misschien<br />
dat er naast Chemelot (Geleen), PlantOne<br />
(Botlek) en de Green Chemistry<br />
Campus (Bergen op Zoom) nog een of<br />
twee COCI’s bijkomen.’<br />
De m<strong>in</strong>ister vraagt om <strong>in</strong>novatiecontracten<br />
tussen bedrijfsleven en onderzoeks<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen,<br />
nog dit jaar. Is dit haalbaar?<br />
‘De m<strong>in</strong>ister wil <strong>in</strong>derdaad dat bedrijven,<br />
kennis<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen en overheid <strong>in</strong><br />
elke topsector <strong>in</strong>novatiecontracten<br />
afsluiten, waar<strong>in</strong> is vastgelegd welke<br />
onderzoekprogramma’s er zijn en<br />
door wie die worden gef<strong>in</strong>ancierd. We<br />
zijn enigsz<strong>in</strong>s ongerust over deze contracten.<br />
Het zal niet zomaar lukken<br />
om <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen voor een langere<br />
termijn vast te leggen. We maken<br />
liever afspraken voor een à twee jaar<br />
met daarbij <strong>in</strong>tenties om <strong>in</strong> de toekomst<br />
met elkaar verder te gaan. Een<br />
vijfjarig contract kan <strong>in</strong>vesteerders<br />
afschrikken. We hebben de stap van<br />
30 naar 120 miljoen <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen <strong>in</strong><br />
pps-en niet gemaakt door <strong>het</strong> tekenen<br />
van lange termijn contracten.’<br />
Wat zijn de grootste uitdag<strong>in</strong>gen waar de<br />
chemie de komende jaren voor staat?<br />
‘Het grootste probleem is om straks<br />
voldoende mensen voor de sector te<br />
hebben en daarnaast is <strong>het</strong> imago<br />
toch nog steeds een aandachtspunt.<br />
We moeten ervoor zorgen dat mensen<br />
begrijpen dat chemie een rol speelt<br />
bij van alles, van energie tot voed<strong>in</strong>g<br />
en klimaatproblemen. Als die koppel<strong>in</strong>g<br />
beter gemaakt wordt, zullen<br />
opleid<strong>in</strong>gen en banen b<strong>in</strong>nen de chemie<br />
aan populariteit w<strong>in</strong>nen. We hebben<br />
<strong>in</strong> Nederland nog altijd een solide<br />
basis van grote chemiebedrijven. We<br />
moeten goede mensen opleiden om<br />
die bedrijven hier te houden. Het is<br />
goed om te merken dat onlangs<br />
enkele buitenlandse bedrijven hier<br />
hun R&D hebben gevestigd, mede<br />
door onze <strong>in</strong>novatiecentra. Dit is precies<br />
wat we nastreven om de chemie<br />
hier te houden.’ p
�<br />
�<br />
�
Waarom we niet leren van onderzoekscommissies<br />
Shit happenS<br />
Na elke ramp stellen overheden<br />
onderzoekscommissies <strong>in</strong>. Die<br />
moeten analyseren wat er mis<br />
g<strong>in</strong>g en lessen formuleren, om<br />
herhal<strong>in</strong>g te voorkomen. Maar<br />
volgens hoogleraar bestuurskunde<br />
Hans de Bruijn leert de<br />
overheid niets van de analyses en<br />
rapporten van onderzoekscommissies.<br />
In zijn enkele jaren geleden<br />
verschenen essay ‘Een<br />
gemakkelijke waarheid’, dat nog<br />
steeds zeer actueel is (b<strong>in</strong>nenkort<br />
komt de Onderzoeksraad<br />
met een rapport over Chemie-<br />
Pack), legt hij uit waarom niet.<br />
46 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
Tekst: Igor Znidarsic<br />
Na de vuurwerkramp <strong>in</strong><br />
Enschede volgde de cafébrand<br />
<strong>in</strong> Volendam en<br />
daarna kwam de Schipholbrand.<br />
En zo zijn er volgens<br />
Hans de Bruijn, hoogleraar<br />
bestuurskunde aan de TU Delft, nog<br />
tal van voorbeelden waaruit blijkt dat<br />
de overheid, alle onderzoekscommissies<br />
ten spijt, ten aanzien van rampen<br />
nogal hardleers is. Het probleem is<br />
dat onderzoekscommissies verschillende<br />
redeneerschema’s hanteren,<br />
die – op basis van dezelfde feiten –<br />
tot totaal verschillende betekenisgev<strong>in</strong>gen<br />
leiden. Zo hanteerde de Onderzoeksraad<br />
bij de Schipholbrand de<br />
causale betekenisgev<strong>in</strong>g, waarbij een<br />
causaal verband tussen handel<strong>in</strong>gen<br />
en actoren werd gereconstrueerd.<br />
Conclusie: er waren m<strong>in</strong>der slachtoffers<br />
gevallen als betrokkenen goed<br />
hadden samengewerkt en conform de<br />
wet- en regelgev<strong>in</strong>g hadden gehandeld.<br />
De Commissie Hulshof hanteerde<br />
bij <strong>het</strong> vergelijkbare onderzoek<br />
naar <strong>het</strong> gifschip Probo Koala de contextuele<br />
betekenisgev<strong>in</strong>g, waarbij ook<br />
de vraag werd gesteld: waarom deden<br />
de belangrijkste spelers wat ze<br />
deden? De commissie kwam ook tot<br />
een aantal verklar<strong>in</strong>gen: de gebrek-<br />
kige regelgev<strong>in</strong>g, de bijzonderheid<br />
van de situatie, de veelheid aan<br />
betrokken organisaties. Volgens De<br />
Bruijn kunnen we van de causale<br />
benader<strong>in</strong>g niet leren omdat ‘wie de<br />
vraag naar <strong>het</strong> waarom niet stelt, niet<br />
weet wat de diepliggende oorzaken<br />
zijn voor <strong>het</strong> gedrag van organisaties<br />
en <strong>in</strong>dividuen’.<br />
Bad guys<br />
Daarnaast is er volgens De Bruijn bij<br />
de Onderzoeksraad ook sprake van<br />
casuïstisch onderzoek: <strong>het</strong> besteedt<br />
alleen aandacht aan <strong>het</strong> ene, bijzondere<br />
geval. Bij de Commissie<br />
Hulshof daarentegen is sprake van<br />
vergelijkend onderzoek, dat de vraag<br />
stelt: leidt deze handelwijze, die <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
ene, bijzondere geval tot een ernstige<br />
gebeurtenis leidde, <strong>in</strong> andere gevallen<br />
ook tot problemen? Van een casuïstische<br />
benader<strong>in</strong>g leren we volgens De<br />
Bruijn niet. Een voorbeeld: ‘Stel er is<br />
een handhav<strong>in</strong>gsorganisatie die de<br />
volgende strategie hanteert. Er zijn<br />
onder de bedrijven good guys en bad<br />
guys. Good guys worden op een coöperatieve<br />
wijze tegemoet getreden, de<br />
bad guys met zero tolerance. Van de<br />
1000 keer dat er wordt gehandhaafd bij<br />
de good guys gaat <strong>het</strong> 999 keer goed.
Een keer gaat <strong>het</strong> mis en komt er een<br />
onderzoekscommissie <strong>in</strong> actie. De<br />
conclusie bij een casuïstische benader<strong>in</strong>g<br />
is: er werd niet onverkort gehandhaafd,<br />
regels werden veel te soepel<br />
toegepast, sancties werden nauwelijks<br />
opgelegd. Wordt echter aandacht<br />
besteed aan de 999 andere gevallen,<br />
dan komt <strong>het</strong> ene geval <strong>in</strong> een heel<br />
ander daglicht te staan.’<br />
Dilemma’s<br />
Volgens De Bruijn is zachte handhav<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> vrijwel alle situaties functioneel<br />
– en harde disfunctioneel – maar kan<br />
door bad guys worden misbruikt. ‘Wie<br />
aan dergelijke dilemma’s voorbijgaat,<br />
komt altijd met eenvoudige en l<strong>in</strong>eaire<br />
oploss<strong>in</strong>gen: er moet onverkort worden<br />
gehandhaafd. Als onze handhaver<br />
dat doet, verliest hij zijn legitimiteit bij<br />
de 999 good guys en wordt hij doof en<br />
bl<strong>in</strong>d; geen bedrijf zal hem nog vrijwillig<br />
<strong>in</strong>formeren. Op lange termijn<br />
zijn de gevolgen hiervan voorspelbaar:<br />
harde handhav<strong>in</strong>g werkt niet, dus<br />
keren de handhavers terug naar de<br />
oude situatie en verandert er we<strong>in</strong>ig.<br />
Omdat bij <strong>het</strong> formuleren van leerervar<strong>in</strong>gen<br />
geen reken<strong>in</strong>g is gehouden<br />
met <strong>het</strong> gegeven dat de strategie die<br />
een keer mis g<strong>in</strong>g 999 keer goed g<strong>in</strong>g.’<br />
foto: hollandse hoogte<br />
Marg<strong>in</strong>ale toets<br />
Een causaal-casuïstische redener<strong>in</strong>g<br />
is volgens De Bruijn te gemakkelijk en<br />
blokkeert leerprocessen. Maar een<br />
eenzijdig contextueel-vergelijkend<br />
redeneerpatroon kan weer een ‘te<br />
gemakkelijke waarheid’ opleveren.<br />
Ten eerste omdat bestaande situaties<br />
kunnen worden gelegitimeerd. Men<br />
redeneert: er was sprake van een<br />
complex aan factoren, er waren veel<br />
betrokkenen, <strong>het</strong> is de optelsom van<br />
de factoren die de ramp verklaart;<br />
iedereen heeft <strong>in</strong> redelijkheid juist<br />
gehandeld, toch deed de ramp zich<br />
voor. ‘Conclusie: <strong>het</strong> gaat soms zoals<br />
<strong>het</strong> gaat, shit happens.’ Ten tweede:<br />
hoe meer overweg<strong>in</strong>gen erbij worden<br />
betrokken, des te sterker de oordeelsvorm<strong>in</strong>g<br />
<strong>het</strong> karakter krijgt van wat<br />
juristen een “marg<strong>in</strong>ale toets” noemen.<br />
‘De vraag is niet of goed of fout is<br />
gehandeld, maar of betrokkenen,<br />
gegeven de complexiteit van de context,<br />
<strong>in</strong> redelijkheid tot hun gedrag<br />
hadden kunnen komen. Wie vergelijkend<br />
analyseert, gaat mee <strong>in</strong> gebeurtenissen<br />
zoals deze zich ontvouwden<br />
voor de beslissers en loopt zo <strong>het</strong><br />
risico de captive te worden van degenen<br />
die worden onderzocht.’<br />
Daarnaast signaleert De Bruijn dat<br />
hoe meer maatschappelijke impact<br />
een gebeurtenis heeft, hoe sterker de<br />
neig<strong>in</strong>g om causaal-casuïstisch te<br />
redeneren. Ook ziet hij veel commissies<br />
<strong>in</strong> à contrario vervallen: ‘Is de<br />
verklar<strong>in</strong>g voor falen volgens de commissie<br />
gelegen <strong>in</strong> een decentrale<br />
bestuursstructuur, dan is centralisatie<br />
geboden, is de verklar<strong>in</strong>g dat er niet is<br />
gehandhaafd, dan moet er onverkort<br />
worden gehandhaafd, etc.’<br />
A<strong>mb</strong>igu<br />
Volgens De Bruijn creëert een commissie<br />
die een ernstige gebeurtenis<br />
moet analyseren pas een rijk beeld<br />
wanneer zij langs twee lijnen werkt:<br />
terugkijken vanuit de gebeurtenis,<br />
waarbij de causale en casuïstische<br />
benader<strong>in</strong>g kan worden gebruikt, en<br />
vooruitkijken met de ogen van de spelers,<br />
die <strong>in</strong> de gegeven omstandigheden<br />
moesten handelen, waarbij de<br />
contextuele en vergelijkende benader<strong>in</strong>g<br />
kan worden gehanteerd. ‘Het is<br />
ook de co<strong>mb</strong><strong>in</strong>atie van benader<strong>in</strong>gen<br />
die ons kan bewaren voor al te simpele<br />
aanbevel<strong>in</strong>gen à contrario.’<br />
Deze co<strong>mb</strong><strong>in</strong>atie leidt volgens De<br />
Bruijn tot een m<strong>in</strong>der rond en helder<br />
verhaal dan een analyse gestoeld op<br />
de causaal-casuïstische benader<strong>in</strong>g.<br />
‘De beelden van oorzaken en gevolgen<br />
zullen m<strong>in</strong>der eenduidig zijn en af en<br />
toe zelfs a<strong>mb</strong>igu of meerduidig. Dit<br />
kan botsen met een van de functies<br />
van onderzoekscommissies, <strong>het</strong> wegnemen<br />
van maatschappelijke onrust,<br />
die juist om een eenduidige analyse<br />
vraagt. In dat geval zou <strong>het</strong> van wijsheid<br />
getuigen als een commissie zich<br />
hiervan bewust is en de aanbevel<strong>in</strong>gen<br />
niet te gedetailleerd maakt en zo<br />
mogelijkheden biedt voor een overheid<br />
om bij de uitwerk<strong>in</strong>g wel recht te doen<br />
aan context en vergelijk<strong>in</strong>g.’<br />
Politieke activiteit<br />
De Bruijn heeft de rapporten bestudeerd<br />
over 9/11, <strong>het</strong> Bos en Lommerple<strong>in</strong><br />
(constructiefouten <strong>in</strong> <strong>het</strong> ple<strong>in</strong> en<br />
de parkeergarage), <strong>het</strong> ongeluk met<br />
de Challenger, de Schipholbrand, <strong>het</strong><br />
gifschip Probo Koala, de massaverniet<strong>in</strong>g<strong>in</strong>gswapens<br />
<strong>in</strong> Irak en de aanloop<br />
tot de Jom Kippoer oorlog. Het is<br />
volgens hem opmerkelijk dat onderzoekscommissies<br />
– bewust of onbewust<br />
– zulke verschillende benader<strong>in</strong>gswijzen<br />
hanteren, zonder deze<br />
expliciet te maken. ‘Bij <strong>het</strong>zelfde<br />
empirische materiaal zijn verschillende,<br />
conflicterende betekenisgev<strong>in</strong>gen<br />
mogelijk. Betekenisgev<strong>in</strong>g is hiermee<br />
geen objectieve activiteit. Er<br />
komen talloze normatieve vooronderstell<strong>in</strong>gen<br />
over bestuur, overheidsstur<strong>in</strong>g<br />
en de relatie overheid-burger<br />
<strong>in</strong> mee. Er is geen objectiveerbare<br />
maatstaf om tot de “juiste” betekenisgev<strong>in</strong>g<br />
te komen, dus is betekenisgev<strong>in</strong>g<br />
een politieke activiteit. Als dit zo<br />
is, dan mag <strong>het</strong> proces om tot betekenisgev<strong>in</strong>g<br />
te komen wel wat transparanter<br />
zijn, zeker bij geïnstitutionaliseerde<br />
commissies als de<br />
Onderzoeksraad.’ p<br />
Veiligheid<br />
Het essay is te<br />
<strong>download</strong>en op<br />
www.nsob.nl<br />
tranSparantie<br />
De Bruijn verwijst naar een praktijk <strong>in</strong> de VS. ‘Onder<br />
<strong>in</strong>vloed van Sunsh<strong>in</strong>e regelgev<strong>in</strong>g – wat de overheid<br />
doet, moet <strong>in</strong> <strong>het</strong> volle licht gebeuren – organiseert de<br />
National Transportation Safety Board hoorzitt<strong>in</strong>gen<br />
waar<strong>in</strong> leden van de board en stafmedewerkers met<br />
elkaar <strong>in</strong> debat gaan over de bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen naar aanleid<strong>in</strong>g<br />
van een ongeluk of ramp. Wellicht is dat een <strong>in</strong>teressante<br />
praktijk voor sommige commissies <strong>in</strong> Nederland.<br />
Het betekent dat <strong>het</strong> proces betekenisgev<strong>in</strong>g,<br />
meer dan nu <strong>het</strong> geval, zichtbaar is. Erg omslachtig is<br />
<strong>het</strong> niet: <strong>het</strong> is een kwestie van camera’s bij vergader<strong>in</strong>gen<br />
die nu ook worden gehouden. En <strong>het</strong> dw<strong>in</strong>gt<br />
commissies zich over keuzes die zij maken beter te<br />
verantwoorden.’<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 47
GEVAARLIJK GOED VERPAKT ?!<br />
CarePack Holland heeft <strong>het</strong> grootste assortiment<br />
UN-gekeurde verpakk<strong>in</strong>gen<br />
voor gevaarlijke stoffen<br />
- monsterverpakk<strong>in</strong>gen - jerrycans<br />
- dozen, standaard maten - blikken<br />
- dozen, op maat - vaten<br />
- 4GV-dozen - palletboxen<br />
- medische verpakk<strong>in</strong>gen - flessen<br />
- transportbakken - zakken<br />
CarePack Holland BV - Tel 020-3540787 - Fax 020-3540650<br />
Email <strong>in</strong>fo@carepack.nl - W ebsite www.carepack.nl<br />
������ ���� ������� ��������� �� �� ����������� ������ ������ ��� �������<br />
����� ��������� �� ��������� �������� �� ������ ���� ���� ��������������<br />
��� ������ ������������ ���������� ����� ��� �� �� ��������������� �� ������<br />
�������� ������� �� ������ �� ����������� ��� ���� ������� ������� ��������<br />
�� ����� ������������� ��� ���� ���� ������� � ���� �� �������� ������ ��<br />
�� ���� �� ����<br />
�������������������<br />
���� ����� �� ������ ���������� �� �� ����� ����� ���������� �� ����������� ���<br />
���� �� ���� �������� ������ ������� ����� � ��� ���������� ��� � ��� ������<br />
����� ��� ��� ��������� ���� ���� �� ��� ��� ����� ����� � ��� ������� ��� ��<br />
���������� ���������� ����� ���� ���������� �������� ����� ��� ���������� ��<br />
������������� � ����� ����������<br />
��� ��� ����� �� ������� ���� ���� �� ��� � ��� ��� ��� �� �� �� � ��� ��� ��� �� �� �� � ��������������������
Tweede generaTie eThanol<br />
sTaaT op doorbreken<br />
DSM stelt enzymen en gisten<br />
beschikbaar waarmee producenten<br />
uit elke ton maïsloof of tarwestro tot<br />
twee keer zo veel ethanol kunnen<br />
maken als voorheen. Hiermee komt<br />
de rendabele productie van de<br />
tweede generatie biobrandstoffen<br />
b<strong>in</strong>nen bereik, die geen bedreig<strong>in</strong>g<br />
vormt voor de voedselvoorzien<strong>in</strong>g.<br />
Tekst: Erik te Roller<br />
Anton Robek, directeur<br />
van DSM Biobased Products<br />
& Services, verwacht<br />
dat diverse<br />
demonstratiefabrieken,<br />
deels met DSM-technologie,<br />
<strong>in</strong> 2013 <strong>in</strong> bedrijf<br />
komen. Het bijzondere<br />
van DSM’s technologie is<br />
dat <strong>het</strong> niet alleen de cellulose uit<br />
planten via glucose kan vergisten tot<br />
ethanol, maar ook de cellulose via de<br />
zogenoemde C5-suikers arab<strong>in</strong>ose en<br />
xylose. Zo kan de opbrengst afhankelijk<br />
van de biomassa veel groter zijn en<br />
soms zelfs verdubbelen. In juni heeft<br />
DSM dochterbedrijf C5 Yeast Company<br />
van Cosun overgenomen, die eveneens<br />
actief is op dit gebied. De<br />
octrooien van C5 Yeast Company en<br />
die van DSM vullen elkaar aan.<br />
Demonstratiefabriek<br />
Inmiddels draait er <strong>in</strong> Denemarken al<br />
een demonstratiefabriek van Inbicon,<br />
een dochterbedrijf van Dong Energy,<br />
die ethanol uit tarwestro maakt. Hierbij<br />
worden echter alleen C6-suikers,<br />
zoals glucose, uit de cellulose ontsloten<br />
en omgezet <strong>in</strong> ethanol. De rest van<br />
de biomassa, <strong>in</strong>clusief de hemicellulose,<br />
wordt omgezet <strong>in</strong> biogas. Verder<br />
bouwt de Italiaanse Chemtex een<br />
demonstratiefabriek van 40.000 ton<br />
ethanol per jaar. In de Verenigde Staten<br />
gaan de Spaanse ethanolproducent<br />
Abengoa Bioenergy en <strong>het</strong> Amerikaanse<br />
Poet grotere fabrieken<br />
bouwen voor ethanol op basis van<br />
cellulosehoudende grondstoffen. Al<br />
foto: RGBStock<br />
Tarwestro is een uitstekende grondstof<br />
voor de productie van ethanol<br />
deze fabrieken komen naar verwacht<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> de komende twee jaar <strong>in</strong> bedrijf.<br />
Hoge vlucht<br />
’Als de demonstraties succesvol zijn<br />
zal de bouw van commerciële fabrieken<br />
daarna een hoge vlucht nemen,’<br />
zegt Robek. ‘Amerika heeft namelijk<br />
de a<strong>mb</strong>itie om de productie van biobrandstoffen<br />
op te voeren tot 36 miljard<br />
gallon <strong>in</strong> 2022, om <strong>het</strong> land m<strong>in</strong>der<br />
afhankelijk te maken van olie uit<br />
<strong>het</strong> buitenland en om banen te scheppen.<br />
Hiervan mag maximaal 15 miljard<br />
gallon afkomstig zijn van eerste generatie<br />
brandstoffen, dus bijvoorbeeld<br />
ethanol op basis van maïszetmeel.<br />
Een deel van de behoefte aan tweedegeneratie-brandstoffen<br />
kan <strong>in</strong>gevuld<br />
worden met onder andere biodiesel op<br />
basis van plantaardige oliën, dierlijke<br />
vetten en verder ethanol op basis van<br />
suikerriet uit Brazilië. Zeker 16 miljard<br />
gallon moet komen van de ethanolproductie<br />
op basis van materialen als<br />
plantenresten en afvalhout.<br />
Nieuwe fabrieken<br />
Ervan uitgaande dat een commerciële<br />
fabriek een capaciteit van 50 miljoen<br />
gallon heeft, betekent dit dat er tussen<br />
nu en 2022 nog 320 nieuwe ethanolfa-<br />
Groene chemie<br />
brieken <strong>in</strong> de VS zullen moeten verrijzen.<br />
’DSM wil zich niet zelf <strong>in</strong> de bulkproductie<br />
van bioethanol begeven,<br />
maar hiervoor wel de enzymen en<br />
gisten leveren. Robek: ‘Wij zijn <strong>in</strong><br />
gesprek met verschillende partners.<br />
Samen met hen zoeken we naar de<br />
beste methoden om <strong>het</strong> plantenmateriaal<br />
voor te behandelen, de suikers te<br />
ontsluiten en te vergisten en de ethanol<br />
te zuiveren. Een demonstratiefabriek<br />
dient om hiermee praktijkervar<strong>in</strong>g<br />
op te doen. Ons doel is om niet<br />
alleen technologie te leveren die<br />
werkt, maar ook kostenoptimaal is.’<br />
Barnsteenzuurproductie<br />
Een andere succesvolle ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
van DSM is de productie van barnsteenzuur<br />
op basis van zetmeel.<br />
Samen met de Franse zetmeelproducent<br />
Roquette bouwt DSM voor dit<br />
product momenteel een commerciële<br />
fabriek <strong>in</strong> <strong>het</strong> Italiaanse Casano, die<br />
e<strong>in</strong>d 2012 <strong>in</strong> bedrijf zal komen. Het<br />
volgende doel dat DSM <strong>in</strong> <strong>het</strong> vizier<br />
heeft en <strong>in</strong> de komende vijf jaar op de<br />
markt denkt te kunnen brengen, is<br />
bio-adip<strong>in</strong>ezuur, een grondstof voor<br />
polyamide 6.6 en polyamide 4.6 (Stanyl).<br />
Hiervoor is <strong>het</strong> bedrijf <strong>in</strong> gesprek<br />
met potentiële partners. p<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 49
10:40:24<br />
Sample fulfi llment<br />
made simple...<br />
and more profi table!<br />
We deliver comprehensive global<br />
chemical sample fulfi llment services:<br />
���������������������������<br />
���������������������������������<br />
������������������������������<br />
���������������������������������������������<br />
����������������������������������������������������<br />
������������������������<br />
��������������������������������������������<br />
��������������������������������<br />
USA +1-860-354-3997<br />
Europe +31-416-651977<br />
www.chemicalmarket<strong>in</strong>g.com
Internationaal<br />
Jaar van de Chemie<br />
2011 is uitgeroepen tot <strong>het</strong> Internationaal Jaar van de Chemie. Het hele<br />
jaar door v<strong>in</strong>den activiteiten plaats om chemie te promoten als oploss<strong>in</strong>g<br />
voor vraagstukken rond energie, huisvest<strong>in</strong>g, gezondheid, voedsel,<br />
<strong>in</strong>frastructuur en economie. Een greep uit <strong>het</strong> aanbod.<br />
MadaMe CurIe & <strong>het</strong><br />
GeheIM van de SIdderende<br />
Straal<br />
OmsCHrIJvIng: muziektheaterpro-<br />
gramma. marie Curie is met een belang-<br />
rijke formule (röntgenstral<strong>in</strong>g) als zij<br />
ontvoerd wordt. Iedereen is ongerust, ze<br />
zou <strong>in</strong> Zweden de nobelprijs <strong>in</strong> ontvangst<br />
nemen. Dan worden zij en een van haar<br />
ontvoerders verliefd (Chemie!) en weten<br />
ze m.b.v. een onzichtbaarheidserum te<br />
ontsnappen.<br />
TIJD En plaaTs: 17 juni tot e<strong>in</strong>de 2011.<br />
O.a. <strong>in</strong> <strong>het</strong> Zeeheldentheater, Den Haag.<br />
DOElgrOEp: Jeugd bovenbouw.<br />
OrganIsaTIE En InfO: Briza,<br />
<strong>in</strong>fo@briza.nl.<br />
verborGen KraChten:<br />
nederlanderS op zoeK<br />
naar enerGIe<br />
OmsCHrIJvIng: Tentoonstell<strong>in</strong>g over de<br />
hoogte- en dieptepunten van onze natio-<br />
nale energiegeschiedenis, maar ook <strong>het</strong><br />
heden en de toekomst komen aan bod. De<br />
expositie toont de recent door museum<br />
Boerhaave verworven wetenschappelijke<br />
collectie van shell Technology Centre<br />
amsterdam en laat de rol zien die shell <strong>in</strong><br />
gespeeld.<br />
TIJD En plaaTs: 30 septe<strong>mb</strong>er t/m 18<br />
maart 2012. museum Boerhaave, leiden.<br />
DOElgrOEp: Iedereen.<br />
OrganIsaTIE En InfO:<br />
www.museu<strong>mb</strong>oerhaave.nl.<br />
CurIe-lezInG: bIobaSed<br />
eConoMy<br />
OmsCHrIJvIng: TnO specialisten op <strong>het</strong><br />
gebied van duurzame energie en produc-<br />
ten laten zien welke alternatieven biologi-<br />
sche processen en materialen vervang-<br />
baar zijn voor milieubelastende<br />
producten en processen. aansluitend<br />
lez<strong>in</strong>g over tentoonstell<strong>in</strong>g ‘verborgen<br />
krachten ‘.<br />
TIJD En plaaTs:25 nove<strong>mb</strong>er. museum<br />
Boerhaave, leiden.<br />
OrganIsaTIE En InfO: KnCv.<br />
WetenSChappelIJK SloteveneMent<br />
IyC: ChaInS<br />
OmsCHrIJvIng: Officieus sluitstuk van<br />
<strong>het</strong> Internationale Jaar van de Chemie,<br />
met onder meer vele lez<strong>in</strong>gen waarbij de<br />
raakvlakken tussen de diverse chemi-<br />
sche discipl<strong>in</strong>es overschreden zullen<br />
onze nationale energiegeschiedenis heeft worden.<br />
bronkhorst 185 x 62 300dpi.<strong>pdf</strong> 1 13-10-11 13:02<br />
advertentie<br />
TIJD En plaaTs: 28, 29 en 30 nove<strong>mb</strong>er.<br />
Defabrique, maarssen.<br />
DOElgrOEp: Bedrijfsleven, wetenschappers,<br />
studenten.<br />
OrganIsaTIE En InfO: KnCv en nWO,<br />
www.cha<strong>in</strong>s2011.nl.<br />
CurIe-lezInG: radIo- en<br />
StralenCheMIe SIndS<br />
MadaMe CurIe<br />
OmsCHrIJvIng: lez<strong>in</strong>g over de vele<br />
nuttige toepass<strong>in</strong>gen van radioactiviteit<br />
s<strong>in</strong>ds de uitv<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen van tweevoudig<br />
nobelprijsw<strong>in</strong>nares madame Curie door<br />
Bert Wolterbeek, hoogleraar radiochemie<br />
van de TU Delft. na een kort stukje<br />
historie over marie Curie wordt <strong>het</strong><br />
gebruik van radioactiviteit en de daarbij<br />
behorende radiochemie uitgediept aan de<br />
hand van diverse toepass<strong>in</strong>gen.<br />
TIJD En plaaTs: 9 dece<strong>mb</strong>er. museum<br />
Boerhaave, leiden.<br />
DOElgrOEp: volwassenen.<br />
OrganIsaTIE En InfO: KnCv en<br />
museum Boerhaave, www.museu<strong>mb</strong>oerhaave.nl.<br />
nWo WoMen In CheMIStry:<br />
CurIe<br />
WWW<br />
meer <strong>in</strong>formatie:<br />
www.chemistry2011.org<br />
www.jaarvandechemie.nl<br />
Evenement<br />
OmsCHrIJvIng: Op 10 dece<strong>mb</strong>er is <strong>het</strong><br />
precies 100 jaar geleden dat de eerste<br />
vrouw de nobelprijs voor de Chemie<br />
kreeg: marie Curie. De afdel<strong>in</strong>g Women <strong>in</strong><br />
Chemistry van de nederlandse Organisatie<br />
voor Wetenschappelijk Onderzoek en<br />
museum Boerhaave staan bij dit moment<br />
stil met twee lez<strong>in</strong>gen en een bezoek aan<br />
de tentoonstell<strong>in</strong>g ‘verborgen krachten’.<br />
De bezoekers stappen kort <strong>in</strong> <strong>het</strong> leven<br />
van deze fasc<strong>in</strong>erende vrouw die haar tijd,<br />
<strong>in</strong> de door mannen gedom<strong>in</strong>eerde wetenschapswereld,<br />
ver vooruit was.<br />
TIJD En plaaTs: 8 dece<strong>mb</strong>er, museum<br />
Boerhaave, leiden.<br />
DOElgrOEp: volwassenen.<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 51
De ultieme<br />
co<strong>mb</strong><strong>in</strong>atie<br />
van techniek<br />
en service<br />
� Cartridge seals snel leverbaar<br />
� Gunstige kwaliteit-/prijsverhoud<strong>in</strong>g<br />
� Sublieme service<br />
Mechanical Seals � Power Transmission Coupl<strong>in</strong>gs � Filtration Systems<br />
Eng<strong>in</strong>eered Bear<strong>in</strong>gs � Fluid Control Systems<br />
John Crane Holland B.V. Bergen 9-17 2993 LR Barendrecht<br />
Tel: +31 (0)180 656500 Fax: +31 (0)180 611464 Email: <strong>in</strong>fo@johncrane.nl<br />
www.johncrane.nl<br />
services<br />
Dedicated to Excellence<br />
Internationaal Transportbedrijf<br />
L. van der Lee en Zonen B.V.<br />
Transportservice van huis uit<br />
T (015) 213 59 11<br />
E leebv@vanderlee.nl<br />
Jouw uitdag<strong>in</strong>g:<br />
meegroeien met een <strong>in</strong>novatieve<br />
<strong>in</strong>ternational?<br />
I www.vanderlee.nl<br />
Zeton, met vestig<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> Nederland en Canada, is een snelgroeiende en <strong>in</strong>novatieve<br />
<strong>in</strong>ternational. Haar specialisatie ligt <strong>in</strong> <strong>het</strong> ontwerpen en bouwen van<br />
klantspecifieke modulaire pilot plants en kle<strong>in</strong>schalige productieplants voor de<br />
(petro)chemische en farmaceutische <strong>in</strong>dustrie. Gehuisvest op de Marssteden <strong>in</strong><br />
Enschede, is Zeton een vooraanstaande speler op de mondiale markt voor turnkey<br />
lever<strong>in</strong>g van skid mounted proces<strong>in</strong>stallaties.<br />
Voor Zeton zoeken wij een Lead Process Eng<strong>in</strong>eer en een Sales Eng<strong>in</strong>eer/<br />
Manager - Process Plants. Zoek jij een uitdagende spilfunctie waar<strong>in</strong> een grote<br />
mate van zelfstandig werken wordt geboden? Kijk dan op onze website voor<br />
meer <strong>in</strong>formatie over deze vacatures.<br />
Zeton - Enschede<br />
match<strong>in</strong>g the best <strong>in</strong> chemistry life-sciences &<br />
www.cls-services.nl<br />
recruitment & selection and outsourc<strong>in</strong>g <strong>in</strong> chemistry pharma | | biotech | food
e d r i j V e n<br />
onderhoud apparatuur<br />
Stork Technical Services gaat de stoomturb<strong>in</strong>es,<br />
turbocompressoren en gerelateerde<br />
apparatuur <strong>in</strong> de EMEA-regio<br />
(Europe, Middle East en Africa) van Shell<br />
onderhouden. Dit Enterprise Framework<br />
Agreement beslaat een periode van 5<br />
jaar. p<br />
Verkoop deco-actiViteiten<br />
BASF Coat<strong>in</strong>gs heeft de verkoop aangekondigd<br />
van de Deco-activiteiten van<br />
Relius Coat<strong>in</strong>gs en haar dochterondernem<strong>in</strong>gen<br />
<strong>in</strong> Frankrijk en Nederland. Het<br />
bedrijfsonderdeel omvat bouwverven,<br />
pleisters, lakken en beitsen en is regionaal<br />
geconcentreerd. Tot de des<strong>in</strong>vester<strong>in</strong>g<br />
behoren de vestig<strong>in</strong>gen Memm<strong>in</strong>gen<br />
<strong>in</strong> Duitsland en Deurne <strong>in</strong> Nederland en<br />
de verkooppunten die Relius <strong>in</strong> deze bus<strong>in</strong>ess<br />
heeft. De BASF-activiteiten op <strong>het</strong><br />
gebied van Deco <strong>in</strong> Zuid-Amerika en Ch<strong>in</strong>a<br />
maken geen deel uit van de verkoop. p<br />
W<strong>in</strong>stV erdubbel<strong>in</strong>g<br />
Safco (Saudi Arabian Fertilizer Company)<br />
zag over <strong>het</strong> derde kwartaal van 2011 de<br />
nettow<strong>in</strong>st verdubbelen tot 323 miljoen<br />
dollar. De Saoedische producent van<br />
kunstmest wist vooral te profiteren van de<br />
sterke vraag naar kunstmest en petrochemie<br />
uit Aziatische landen. p<br />
oV ername<br />
Res<strong>in</strong>all Rütgers Res<strong>in</strong>s (RRR), een jo<strong>in</strong>t<br />
venture tussen <strong>het</strong> Duitse Rutgers Novares<br />
en <strong>het</strong> Belgische Res<strong>in</strong>all Europa,<br />
neemt <strong>het</strong> chemiebedrijf Neville Chemical<br />
Europe (NCE) <strong>in</strong> Uithoorn over van de<br />
Amerikaanse Neville Chemical Company.<br />
De overname is bedoeld om de leidende<br />
positie van RRR als producent <strong>in</strong> de Europese<br />
markt van <strong>in</strong>dustriële koolwaterstofharsen<br />
van de jo<strong>in</strong>t-venture-partners<br />
duurzaam te versterken. p<br />
chemisch transport<br />
Logistiek dienstverlener Dachser Netherlands<br />
gaat zich verder toeleggen op chemisch<br />
transport. De nieuwe locatie die de<br />
transporteur <strong>in</strong> Zevenaar bouwt zal voldoen<br />
aan alle veiligheidsnormen die nodig<br />
zijn om meer chemisch vervoer <strong>in</strong> Nederland<br />
mogelijk te maken. In Nederland<br />
bestaat circa 10 procent van de lad<strong>in</strong>g die<br />
Dachser vervoert uit chemische producten.<br />
Het concern ziet kansen voor verdere<br />
groei. p<br />
foto: Casper rila<br />
hoofdredacteur<br />
Liv<strong>in</strong>g off the Land<br />
Igor Znidarsic is<br />
hoofdredacteur van<br />
Chemie magaz<strong>in</strong>e<br />
‘De uitdag<strong>in</strong>g<br />
zit<br />
hem <strong>in</strong> de<br />
technologie’<br />
Column<br />
Toen Nederlandse Staatsmijnen (Dutch State M<strong>in</strong>es) honderd<br />
jaar geleden <strong>in</strong> Nederland niet voldoende arbeidskrachten<br />
kon v<strong>in</strong>den om <strong>het</strong> zwarte goud uit de grond te<br />
halen, werden mijnwerkers uit <strong>het</strong> buitenland aangetrokken,<br />
onder meer uit Slovenië, en één daarvan was mijn<br />
grootvader. Ik heb dus aan DSM te danken dat mijn leven<br />
zich <strong>in</strong> Nederland afspeelt. Hier moest ik aan denken toen ik<br />
onlangs een bedrijfsbezoek bracht aan DSM.<br />
De Li<strong>mb</strong>urgse mijnen zijn na de vondst van <strong>het</strong> gas onder<br />
Slochteren gesloten. Op een van de afvalbergen kun je<br />
tegenwoordig <strong>in</strong>door skiën. DSM g<strong>in</strong>g eerst <strong>in</strong> de petrochemie,<br />
verschoof de productie daarna meer naar plastics en<br />
fijne chemicaliën, en transformeerde zich uite<strong>in</strong>delijk naar<br />
een bedrijf dat een breed scala aan producten maakt voor<br />
de voed<strong>in</strong>gsmiddelen<strong>in</strong>dustrie, de gezondheidssector, de<br />
automobiel<strong>in</strong>dustrie, verf en bouw. Bright Science. Better<br />
Liv<strong>in</strong>g, zo luidt de slogan waarmee Royal DSM zich tegenwoordig<br />
profileert.<br />
DSM is al jaren koploper op biobased-gebied. Het bedrijf<br />
produceert onder meer enzymen en gisten waarmee uit de<br />
cellulose <strong>in</strong> plantenresten, zoals maïsloof en tarwestro, tot<br />
twee keer zo veel ethanol kan worden gemaakt als voorheen.<br />
Dit brengt de rendabele productie van de tweede<br />
generatie bio-fuel, die niet meer met de voedselproductie<br />
concurreert, heel dichtbij. De bio-ethanol kan tevens als<br />
grondstof dienen voor onder andere bio-plastic. Tijdens de<br />
rondleid<strong>in</strong>g door de laboratoria straalden de onderzoekers<br />
een en al optimisme uit.<br />
Als <strong>het</strong> aan DSM ligt, wordt <strong>het</strong> straks weer liv<strong>in</strong>g off the<br />
land, zoals de mens dat tot pakweg honderd jaar geleden<br />
deed, toen hij overstapte op fossiele grondstoffen. De vraag<br />
is alleen of we voldoende zullen kunnen produceren voor de<br />
10 miljard verwachte aardbewoners. Annita Westenbroek,<br />
directeur van <strong>het</strong> Dutch Bioref<strong>in</strong>ery Cluster, denkt van wel.<br />
Volgens haar is de chemie voor <strong>het</strong> e<strong>in</strong>de van de eeuw voor<br />
100 procent overgestapt op biogrondstoffen en halen we de<br />
energie behalve uit biogrondstoffen voor een belangrijk<br />
deel ook uit zon, w<strong>in</strong>d en andere duurzame bronnen, zo<br />
vertelt ze <strong>in</strong> deze Chemie magaz<strong>in</strong>e.<br />
Zij ziet een toekomst voor zich zoals nu met olie: de energiesector<br />
zorgt voor de w<strong>in</strong>n<strong>in</strong>g en <strong>het</strong> transport, de chemie<br />
lift daarop mee en zorgt voor <strong>het</strong> uit de grondstof halen van<br />
hoogwaardige componenten. De uitdag<strong>in</strong>g zit hem daarbij <strong>in</strong><br />
de technologie, vooral de bioraff<strong>in</strong>age, en <strong>in</strong> <strong>het</strong> v<strong>in</strong>den van<br />
een manier om <strong>het</strong> rendabel te doen.<br />
In de laboratoria van bedrijven als DSM wordt aan die toekomst<br />
hard gewerkt. Toch leuk om te weten dat mijn grootvader<br />
aan de basis daarvan stond. p<br />
nove<strong>mb</strong>er 2011 Chemie magaz<strong>in</strong>e 53
Service<br />
MENSEN<br />
<strong>VNCI</strong> ONLINE<br />
DSM FooD SpecialtieS<br />
Karnika Goel (26), senior communications officer bij DSM Food Specialties, staat <strong>in</strong><br />
de Viva 400, <strong>in</strong> de categorie zakelijk. De lijst bevat 400 jonge, succesvolle vrouwen <strong>in</strong><br />
Nederland. In elk van de zeven categorieën wordt via onl<strong>in</strong>e stemmen een w<strong>in</strong>naar<br />
gekozen. De vrouwen worden voor de lijst geselecteerd omdat ze <strong>in</strong> 2011 een bijzondere<br />
move hebben gemaakt, een prijs hebben gewonnen of op een andere manier<br />
zijn opgevallen <strong>in</strong> hun vakgebied. Goel staat <strong>in</strong> de lijst omdat ze door Logeion,<br />
beroepsverenig<strong>in</strong>g voor communicatieprofessionals, is benoemd tot Communicatie-<br />
Talent 2011. De jury prees haar omdat ze bij complexe organisaties als TNO, Philips<br />
en DSM er<strong>in</strong> slaagde emotie aan techniek toe te voegen. De w<strong>in</strong>naars worden<br />
bekendgemaakt op 23 nove<strong>mb</strong>er tijdens <strong>het</strong> Viva400-event.<br />
tU e<strong>in</strong>Dhoven<br />
Dick Broer, hoogleraar Functionele Organische Materialen aan de TU E<strong>in</strong>dhoven,<br />
heeft de Gilles Holst Medaille 2011 ontvangen voor zijn onderzoek op <strong>het</strong> gebied van<br />
vloeibaar kristallijne polymeren, dat tot tal van <strong>in</strong>novaties heeft geleid, zoals lcdbeeldschermen,<br />
biosensoren en op licht reagerende materialen voor zonne-energie.<br />
Diverse onderzoeken van Dick Broer vonden en v<strong>in</strong>den plaats onder de vlag van <strong>het</strong><br />
Dutch Polymer Institute. De medaille wordt eens <strong>in</strong> de vier jaar uitgereikt aan een<br />
excellente Nederlandse wetenschapper die werkt op <strong>het</strong> grensgebied van natuurkunde<br />
en scheikunde, waarbij <strong>het</strong> onderzoek heeft bijgedragen aan een praktische<br />
toepass<strong>in</strong>g.<br />
DSM<br />
Kon<strong>in</strong>klijke DSM stelt voor Victoria Haynes en Eileen Kennedy te benoemen als<br />
leden van de Raad van Commissarissen. De voorgenomen benoem<strong>in</strong>g staat op de<br />
agenda voor de vergader<strong>in</strong>g van aandeelhouders die <strong>in</strong> mei 2012 wordt gehouden.<br />
Haynes heeft de Amerikaanse nationaliteit en is president en CEO van <strong>het</strong> adviesorgaan<br />
Research Triangle Institute. Kennedy, eveneens met de Amerikaanse nationaliteit,<br />
is professor voed<strong>in</strong>gsleer aan de Tufts universiteit <strong>in</strong> Boston.<br />
www.vnci.nl<br />
Website met onder meer<br />
dagelijks nieuws, <strong>het</strong> archief<br />
van Chemie magaz<strong>in</strong>e en<br />
alles over de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie <strong>in</strong> Nederland<br />
www.vnci.nl/nieUwSbrieF<br />
Gratis nieuwsbrief met<br />
daar<strong>in</strong> wekelijks <strong>het</strong> laatste<br />
nieuws over de chemische<br />
<strong>in</strong>dustrie en de <strong>VNCI</strong><br />
twitter.coM/vnci<br />
De <strong>VNCI</strong> op Twitter met <strong>het</strong><br />
laatste nieuws, vacatures en<br />
reactiemogelijkheden op<br />
alle berichten<br />
www.vnci.nl/l<strong>in</strong>keD<strong>in</strong><br />
Discussieer mee met meer<br />
dan 1000 betrokkenen uit de<br />
chemische <strong>in</strong>dustrie en<br />
bezoek de vacatures <strong>in</strong> de<br />
L<strong>in</strong>kedIn-groep van de <strong>VNCI</strong><br />
54 Chemie magaz<strong>in</strong>e nove<strong>mb</strong>er 2011<br />
VOLGENDE MAAND (14 DECEMBER)<br />
INDuSTRIE EN<br />
ONDERwIJS IN<br />
GESpREK OVER<br />
GEwENSTE SKILLS<br />
peD-<strong>in</strong>SpectieS<br />
DrUkapparatUUr<br />
TOEKOMST VAN DE<br />
CHEMIE IN EuROpA<br />
veiligeheiDSnetwerken<br />
10 uITDAGINGEN VAN<br />
DE CHEMIE<br />
EN NOG VEEL MEER…<br />
Colofon<br />
Chemie magaz<strong>in</strong>e is <strong>het</strong> maand<strong>blad</strong><br />
van de Verenig<strong>in</strong>g van de Nederlandse<br />
Chemische Industrie (<strong>VNCI</strong>) en ver-<br />
schijnt 11x per jaar<br />
Redactie<br />
Igor Znidarsic (hoofdredacteur)<br />
Jos de Gruiter (redacteur)<br />
drs. Marieke Moraal (e<strong>in</strong>dredacteur)<br />
Contact redactie<br />
Loire 150, 2491 AK, Den Haag<br />
T 070 337 87 28, F 070 320 39 03<br />
E znidarsic@vnci.nl, gruiter@vnci.nl<br />
Medewerkers<br />
Drs.<strong>in</strong>g. Inge Janse, ir. Joost van Kasteren,<br />
drs. Emma van Laar, ir. Gerard van<br />
Nifterik, Casper Rila, ir. Erik te Roller,<br />
drs. Esther Rasenberg, Marga van<br />
Zundert<br />
Vormgev<strong>in</strong>g<br />
Curve, Haarlem<br />
Advertentie-exploitatie<br />
Mooijman Market<strong>in</strong>g & Sales,<br />
Julius Röntgenstraat 17,<br />
2551 KS Den Haag,<br />
T 070 323 40 70,<br />
E dm@mooijmanmarket<strong>in</strong>g.nl<br />
Advertenties vallen buiten de verantwoordelijkheid<br />
van de redactie<br />
Druk<br />
Ten Br<strong>in</strong>k, Meppel<br />
Abonnementen<br />
Chemie magaz<strong>in</strong>e is gratis voor <strong>VNCI</strong>leden<br />
en voor leden van de aangesloten<br />
lidverenig<strong>in</strong>gen. Voor anderen bedragen<br />
de abonnementskosten per jaar 80<br />
euro <strong>in</strong> Nederland en 100 euro <strong>in</strong> overige<br />
landen (<strong>in</strong>cl. btw). Abonnementen<br />
e<strong>in</strong>digen per 31 dece<strong>mb</strong>er. Als niet voor<br />
1 nove<strong>mb</strong>er wordt opgezegd, loopt <strong>het</strong><br />
abonnement door. Nieuwe abonnementen/mutaties<br />
schriftelijk opgeven via<br />
crs@vnci.nl. Meer <strong>in</strong>fo: 070 337 87 28<br />
Overname<br />
Overname van artikelen uit Chemie<br />
magaz<strong>in</strong>e is alleen toegestaan na voorafgaande<br />
schriftelijke toestemm<strong>in</strong>g van<br />
de redactie. In de meeste gevallen zal<br />
die graag worden gegeven<br />
Beeld cover<br />
Chris Bonis<br />
ISSN 1572-2996
chemistry, blends & knowledge<br />
AD Productions B.V. is gespecialiseerd <strong>in</strong> <strong>het</strong> formuleren<br />
en mengen van chemische vloeistoffen en poeders<br />
AD Productions B.V.<br />
Markweg Zuid 27<br />
4794 SN Heijn<strong>in</strong>gen<br />
Postbus 102<br />
4793 ZJ Fijnaart<br />
VAN HARTE AANBEVOLEN<br />
Verdr<strong>in</strong>gerpompen<br />
Excentrische wormpompen<br />
Slangenpompen<br />
Me<strong>mb</strong>raanpompen<br />
Tandwielpompen<br />
Schottenpompen<br />
Impellerpompen<br />
Oscillerende zuigerpompen<br />
T +31 (0)167 - 526 900<br />
F +31 (0)167 - 526 969<br />
<strong>in</strong>fo@ad<strong>in</strong>ternationalbv.com<br />
www.ad<strong>in</strong>ternationalbv.com<br />
Uw proces verdient...<br />
10:35:07 AM<br />
...een Verderflex Dura<br />
Lobbenpompen<br />
Rondselpompen<br />
Centrifugaalpompen<br />
Open waaier<br />
Gesloten waaier<br />
Half-open waaier<br />
Wervelstroomwaaier<br />
Eénkanaal-waaier<br />
Zijkanaalwaaier<br />
Schroefkanaalwaaier<br />
Turb<strong>in</strong>ewaaier<br />
Doseerpompen<br />
Versnijders<br />
Service en skidbouw<br />
Kijk voor ons compleet fitnessprogramma op<br />
www.wijkboerma.nl of bel 050 549 59 00
Change language